Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • A. Filipkowski - Układy Elektroniczne Analogowe I Cyfrowe

    Uploaded by

    CS, Engineering
    287 views710 pages

    Original Title

    A. Filipkowski - Układy Elektroniczne Analogowe i Cyfrowe

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF, TXT or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    287 views710 pages

    A. Filipkowski - Układy Elektroniczne Analogowe I Cyfrowe

    Uploaded by

    CS, Engineering

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF, TXT or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    of 710

    ry:;,

    V
    vtlvzslrv {
    SNZCINHCS,L-OIAOIIOVN VI JCINII{V(IAA{
    euorA\?JdodellBt zc erusPf^\
    rls/noldrlld lezrptrv
    '{J
    );1_.
    9E/?Tutor/rn^rpfil\oaeb"I[sJdO l.l-Z
    g€lqcfirolq ^\opBtr{nsldo lZ
    gt Pclu(,,ls
    HCANZCTNOHnttl
    Mocw)n nstdoAcorll l z
    I gg/ectfeqednzn uq?rsl!'J
    I
    I lE/erIBW r fFII{zJd
    I gg/qcfuouorDptemppztrryeuzcltolomlcela[cBzrJBoU V-l
    I 7g/eno4fc {pelm EEI
    I
    I Z€leu1er{sfpeaotol?rrc,(petm Z-El
    I gglaaro8opuer(peptn I'€'I
    I 6g/r4cf.uzc1ao4ryler\gp"lTnufcelgfseyy E.I
    g7/noTeutfise[ce1g,(se1y Z'l
    i E7lelu.Weg. I'I
    I qc?rc
    ecluorls Krmzc
    ez dIISM
    r N r 9 9 O V T N S r N O V 9 V| Z
    3tNIZOVMOUdM
    I ggezc
    Bctuo4s
    I I NrzcvNzo HJLzsr1|NzvMzv) AM
    e.!uo48
    t ! vMol lctzud
    rcslursrds
    /

    6 Spisue$ci
    SpistreSci

    Ll..2 Charakterystykiczpstotliwo5ciowe ukladu liniowego/44


    Lt.3 Charakterystykiczasoweukladu liniowego/50 5 SPRZ
    zL.4 Opis wra2:liwoSciowyuklad6wliniowych/5S ZWRC
    22 Opis uklad6wnieliniowych/58
    z2.l Opis wielomianowyrezystancyjnych uklad6wnieliniowych/S9
    5,1 Wprowa
    2.2.2 Opis grafrcznyuklad6wnieliniowych/60
    t2 Klasylita
    2.2.3 Opis odcinkami liniowy / 62
    5,3 Wp*yw sf
    z3 Modeleelement6wp6lprzewodnikowych/63
    5.3.1 Wplyw s;
    L3.l Dioda polprzewodnikowa i jej modele/63
    s-32 Wplyw s1
    2.3.2 Tranzystorbipolarnyi jego modele/69
    5.3.3 Wpiyw s1
    2.3.3 Tranzystorunipolarnyi jego modele/83
    5,3.4 Wplyw s1
    2.3.4 Makromodele/91
    54 Stabilno
    2.4 Symulacjakomputerowauklad6w elektronicznych I 92 5.5 Macierzo
    Zadanial93
    Zadanial
    Literaturauzupehriaj4ca/96
    Literatur

    3 ZASILANIEUKI-ADOW 6 WZMr
    E L E K T R OI N
    CZNYCH strcnica 97

    6l Wprowad
    3.1 Wprowadzenie/97 6r a Parametr
    3.2 Metody obliczaniapunktu pracy/100 621 Parametr
    3.2.1 Graticznemetodywyznaczania punktu pracy/100 612 Parametr
    3.2.2 Analityczremetodyobliczaniapunktu pracyllOT 6.3 Zastosow
    3.3 Stabilizacjapunktu pracytranzystora
    /LLS 5--31 Wzmacni
    3.4 Punkt pracy uklad6wwielostopniowych I L2L 5-32 Calkowa.
    Zadania/L27 5.3.3 Uklady f<
    Literatura uzupehtiaj4ca
    I L28 64 Realizacjr
    6...1 Bloki fun
    &!2 Przyklad'
    Czq56ll 7-adanizl
    Literatun
    UKI.ADYANALOGOWE
    7 WZM
    4 ELEMENTARN E MAI.OSYGNAI.OWE SZER
    sToPNrEWZMACNIAJACE stronica 1 31
    Wprowa<
    Sposoby
    4.1 Wprowadzenie/131 .J Wzmgni
    4.2 Konfiguracjepracy tranzystor6wI L32 Zadani^l
    4.3 WlaSciwoSci stopniwzmacniaj4cych I L39 Lit€ratun
    4.3.1 Wzmocnieniestopnielementanych / 139
    4.3.2 Ograniczenia czpstotliwo6ciowewe wzmacniaczach/ L47
    4.4 Realizacjastopniwzmacniaj4cych w ukladachscalonych / 159 8 WZM
    4.4.1 W zmacniaczr62nicowy/ 160 SELE
    4.4.2 2r6dla pr4dowei napigciowe/168
    4.4.3 Dwutranzystorowe stopniew zmacniaj4ce I L72 I ' Wprowa
    4.5 Szumywzmacniaczytr anzystarcwych/ L14 l l Eementy
    ZadaniallSL
    Eleoenty
    Literatura uzupelaniaj4ca
    I L82
    r
    6LZ/evl.t.ft1.e,(1ueue;g t'7'8
    6p7/ gcfiun[lnelas dzceluceuz,nflueruelg z'8
    7p7/ePezPenotdliT I'8
    ealuo,Ds TNMAI)V AUrllJ I INMAI)311S
    LLZ
    lzcvlN3vl lzM I
    9q / elbQlqed,azn
    "ml?r.llT
    9LZ/s1lrepuz,
    g1g/a,toqndq saquc?EzlUt E'L
    tr97/ Aneywvrwl$ stused Bltrezlezlzotdqosodg z'L
    993/apazpe,nordll l'L
    scluorrs
    It t
    eotuoqs lA os-rndNll lMot^lsvdo)oulzs
    egz
    rzcvlNSvllzM L
    797pmpyqednm
    "roterell'I
    IYC/Br.uBPu7
    Z;Zll@45Berfpe14,(zr6 Z'n'g
    gq/gcf,u$cer/do qczzcepculuz,ne/neqeuofclrml golg I't'9
    gw/qctu$cvndof,zryucqsz,$esoFcsefcezlpeg n'9
    qg/tnolcSoqpols&c 3$pitue11oruqcertfnu:o;ttpq:n €'€'9
    7g7/enotoleveelwaro{zclt?gr! oluc^ro:fBC 789
    1gg/e,notopuuapr",n"poPJepe,noru[epo'e!u?!uc"uzl[ I'€'9
    1q;7/qctu[Ace,redofzceruceuz,tne,tlolsJl?Ftu,lrosolsozt'9
    gX,/ewcywvutp,{rPuue4 Z'Z'9
    ggleunfiep{.rPurere6 lZ9
    gg7,/otauftrcetedoezwytcvw,n,ftlewure4 Z'9
    177/e1uezPenold76 l'9
    3etuo[8
    L6
    equo,qs I NrACVUldo lzSvl NcvullzM I
    LZZ
    OZZ/ wnlvlqdnzn srqBroll'I
    6lzlqvgprz
    9lZ/ ot?I[to'1n t1ua4.z:dss$o [,nozrept11 s'9
    gg7/ wf,ulottt'z wepeg3zrdsez f,zryusewza ?goqlqqs v'9
    67le1ang1>1vz! ?toi$!l?sJ^reu qmgAz:ds /s/qd11[ ?'€'s
    g51/rcaort;polslzcourssdes otaulor,$z epeBz:ds n,tprtl €'€'s
    Z5Ilo[cuBFEI eu ePo@zrds,tvqdA z'E's
    561/epepcorrz,t eu epaTSzrdsr'14d1[ I'€'S
    6g1/ea4ucvtsznrdr1ser?d eu oEeqo!$z epeglz:ds in/tld11l €'s
    gg1/otaqor,nz auoTSzrdsz[cq5,tsep1 CS
    gg1/aPezpe'nord6 I'S
    equo's H3\ZeVlNSVt lZM lM 3NTOUMZ
    t8 t
    I INlZlZUds I
    lcfe4 slds
    /

    Spistreici Sp,s trelct

    8.2.2 Obwody tezonansowef 282 Ltladl'lo


    8.2.3 Filtry piezoelekttyczae / 29L LlJad1 a"
    8.2.4 Obwody dopasowuj4ce/296 Sllrza d
    8.3 Wzmacniacze rezonansowe malych sygnaN6w1298 Ltiad;- m
    8.3.1 Analiza wzmacniaczy rezonansowych/298 Rcalizaci
    8.3.2 Realizacje w zmacniaczyrezonansowych/304 Zastosow
    8.4 Filtry aktywne/3l0 Nielinio*r
    8.4.1 Zasada dziatania filtr,5w aktywnych/3 10 Modulacjl
    8.4.2 Realizacja liltr6w aktywnych I 3L3 Demodulz
    8.5 Filtry z przeN4czany mi pojemnoSciami/323 Przcmia.o
    Zadania/329 Ltlady z
    Literatura uzupehiaj4ca/330 7'sada dz
    Zastosowz
    7:danra I
    9 WZMACNIACZE Literatura
    MOCY MAI-EJCZESTOTLIWOSCI stronica 331

    9.1 Wprowadzenie/331 C z g s cl l l
    9.2
    9.3
    Wzmacniaczemocy klasy A/334
    Przeciwstawne wzmacniaczemocy klasy B i AB/338
    U KLADY I|
    9.3.1 Analiza pracy wzmacniacza mocy /338
    9.3.2 Analiza graficzna wzmacniacza mocy 1345
    9.4 Realizacjescalone wzmacniaczy mocy/353 12 PRZE
    9.4.1 Bloki funkcjonalne wzmacniaczy mocy/ 353 ELEM
    I
    9.4.2 Przyklady rcalizacji scalonych/358
    9.5 Tendencje rozwojowe scalonych wzmacniaczy mocy1362
    Zadanial365 :: Wprowad.
    Li teratura vup ehtiaj4caI 366 :: Przel4cz^
    ''i
    Prze[cz^n
    PrzeQczan
    10 G ENERATORY Ltiady for
    r*'prowadz
    D R G A NS I N U S O I D A L N Y C H stronica 367
    Ltlady og
    i :
    Ltlady for
    10.1 Wprowadzenie/367 a
    Ltlady for
    10.2 Generatory dw6jnikowe/371 Tadaniala
    10.3 Generatoryze sprzgieniemzwrctnyml375 Literatura
    10.3.1 Warunki generacjidrgai1375
    t0.3.2 Generatory LCl378
    10.3.3 Generatory RC/385
    10.4 Generatorysinusoidalne o duZejstalo6ciczgstotliwoSci/390
    13 RE A L
    10.4.1 Czynnikiwplywaj4cena niestalo56 czgstotliwo6ci/390 SCAL
    L0.4.2 Generatorykwarcowe/395
    Zadanial39S
    Wprowadz
    Literatura vupehiaj4ca I 399 : . Bramki cyf
    I ' : Podstawo\
    11 NIELINIOWEGO
    UKI-ADY I '' Podstawo
    'i
    : Podstawo
    PRZETWARZANIA SYGNAI-OW stronica 400
    ::: h;1g haml
    Branki qvf
    11.1 Wprowadzenie/400 Podstawo*
    tt.2 Realizacjacharakterystyknieliniowych/401 Podstawo*
    v
    ots/sol lJ lIrtr?rg e,noa"lspod T€'El
    . €gglsonl Htuerq eAorlr"lspod I.t.€I
    ggg/SON ocruqcel,n or$or}(cHruBrg €.€I
    gzg/fewqodlq ecFqcel ,r s^\orJfr r{ur?rg euuJ V'Z-EI rr,\'h e:rlu(xls
    &S/'IJ t{u"rq o^\or\"lsPod E'Z'EI vvv
    919/-IJS,rTuBrqe,no,t\"1spod CZ.EI
    909/.IILqtuerqe,noa\"lspod l.Z.tl
    ggg/feurqodp eclugcoln emory(cHureJg Z-El
    ggg/euezpemordl6 I'€I
    eetuoAs
    909 HSAMOUJAS)3 WVUE I NO-IVCS
    rrsvztlvlu tt
    S09/Brt["Fqadnm ?rntersln
    twlql'spsz
    epa,rnouuoy,(pztm
    659/ qcfullylzs:1otrJd,$gta;qezrd vs'zr
    967/qc,(u1t1o1sord ngspdrur ?lrr?atoruroJ,(pstm E'9'71
    ggtrlec?zlenylrnto,(pqm cs'71 ectuorE
    4g7/eruazpemo.rdll l'9'zl /gt
    137/,$gspdrul 9'Zl
    "nrB^\oquoJ,(pelm
    61?/SOW qci(urepdpn ngrolMzwrl ercezc?.,pzt1 ?'cr
    ngrolMzuerl emvz&pu1
    g1p/ r4cf,ulc1odrg E'Zl
    79y/ qctll.o4rtponezrdpd porp emrzcQ*rg z'zl
    1gpleruazpemordl5 l'71
    setuo4i
    Lgv HSAMO)| NCOMTZUd?9dM9IN3 rNtll
    ltNVZSwsZUd ZL
    rMour^cI rMoslndwrAov?)n
    ilt ?9623
    Petuors
    ttt
    tSV/ wblBlqednm zrnle.tslrT
    Sfilqtnpsz
    WV/.I.I4 r{gpepp euopase[wz'gelt ! E!trB,rrosotsl7 Tg'll
    EWft ld./{gp"Hn t'rylelzp pW, I.S.II
    *V/fi16J t,noze; tpld z i(petrry1 S'II
    gpglrcgoirupolsSzceuupuezr6 E'?'ll
    0€V/^zel,Oo11e1ep:IAISzaro 4y m-opr6,(szfcppoueq Cg'll
    g7pl1cgoqpo1s3rc1,{pnrgldruoefceppoyg l'V'll
    97tr/n9ryu6'[sauez:einlezrderropllelN 1.ll
    gp/qcfctqoutt/i'gp?Rn ?luerr\osolsl7 CEll
    6gp/qcf,@ouw^r9p€I{nelcezlpe1 I'€'II
    ggp/erbryutu,tpqm €'II
    7gy/leno1uglws{slcpoq&${rqryl"gc t7'll
    "zelu{S
    Egrpleo0fnqdretol,(gu {pe;ry1 CCll
    1gplectfnufrutol itpq6 t7'll
    lcfeq slds I
    10 $iftJcr'
    Spis treici

    13.3.3 5ne turmki cyfrowew techniceMOS/543 tt htu


    Tadaloje-/*5 rrr r*i
    Literatura uzuPehiaj4ca/546 Il Eriu
    fil lrrq
    rt:t Gtr
    Ill Frrnu
    14 IMPULSOWE rlt rfurr|
    sronfca 547
    UKI.ADYREGENERACYJNE 4
    ItrE
    L4.L Wprowadzenie/547
    L4.2 Prierzutniki dwustabilnez dodatnim sprzgieniemzwrotnym/550
    t4.2.1 Przerzutnikslmetrycznyi jego wlaSciwo5ci/S50 l7 UKTA
    t4.2.2 Inne realizacjeprzerzutnik6wdwustabilnych/558
    L4.2.3 Scaloneprzerzutniki dwustabilne/563 rtsnl
    iastabiluels7z
    ff
    l4-3 Przerzutnikijednostabilne E' bd
    14.3.1 7-asadadzialaniaprzerzutnik6wjednostabilnychi astabilnych/572 lf,JLr ffi
    L4.32 RealizacjescdonJ przerzutnik6wjednostabilnychi astabiltrych/579 t:, ffi
    t4.4 Generatoryprzestrajanenapigciem(VCO)/583 N8 llft
    L4.4.1 7asady aiiAanngenerator6w przestrajanychnapigciem/583 tt bi
    L4.42 Realizacje scalonegenerator6wVCO/585 Enflr
    E.l
    Tadania/588 V &
    Uteratura uzuPehriaj4ca/589 nAr &
    nt!, rfr
    Aa! E
    1 5 SCALONE n:t h
    REALIZACJE UKI.ADOWCYFROWYCH strontca 590 4
    lf

    15.1 Wprowadzenie/590
    I5.2 Zloitoneukladykombinacyjne/591 DOD'
    Uklady z sumatoramicyfrowymi/591
    L5.2.L
    L5.22 Uklady z dekodera^mi cyfrowymi/592
    str
    15.2.3 Ukladyzmultiplekseramicyfrowymi/596
    L5.2.4 Uklady pamigcistatychROM/598
    DOD'
    15.2.5 Programowaneukladylogiczne(PLA)/603 tr*.
    15.3 Zloioneukladysekwencyjne/604
    15.3.1 RejestrYcYfrowe/604 DOD'
    15.32 Ucznikicyfrowe/609
    15.3.3 Pamigcio dostgpieswobodnym(RAM)/615 $r
    L5.4 Scaloneuklady cyfrowena zam6wieniel622
    Zadaaia/64 DOD'
    / 67.4
    Literatura vruPebniiai4ca $r
    md
    16 PRZETWORNI KI CYFROWO-ANALOGOWE
    I ANALOGOWO-CYFROWE $'onica 625
    sron
    16.1 Wprowadzenie/625
    t6.2 Przetwornikicyfrowo-analogowe(C/A)/625
    L6.2.1 Parametryprzetwornik6w C/A/625
    r
    equo,'s equors
    i LL zcilMouo)s gzg
    equors fl
    LOL NVCVZVTNVZYTMZOU
    qci(ufl(cue,n4es
    /$gP"I{n qc,t,no4,(c,(zslur(st f,z1wz skvT
    soluo's o )lrvcroo
    LOL
    qci(uffceurquo{ /il9p?tr{nqc,(,to.g,(cfze0u,(st. fnpg't s[n7
    equo,* c )llvcoo
    969
    g elcewtolsuerl 1eu1u1v(P,(Pdfg
    eoluo,Ds I )SIVAOO
    6g9
    iICIdSd nursrEord,(uocgr4sqdg
    eoluors V )]IVCIOO
    l8g
    ggg/ectfelqadnznEr$sral!'J
    OB9/Br.vsptz Bctuoss
    069
    j 7gI o8elqs B$FBu ooluro,l$€zrd s'Ll
    699/e,tospdtul f.rop4[ger5 tn'Ll
    Sgg/wf'qotlla uepaglz.rds az,Oopz5lqo15 cl'Ll
    7gg/waue7tpop 2,fi oPz11qu1g l'v'Ll
    799/ qcfct[ey5vz ?aldzu/golezilqzts I'LT
    999/qc,{ct[e1pvz g}1dvuefcerqlg E'LI
    1g9/rueropLlIl z glu,tto1sor4 t'z'Ll
    999/ru[uffc4npu; welmTtpqo z lllu,$olsord E'Z'Ll
    6p9/ru,(rrogcgouwefod uapnTtpqo z qls,$olsord ca'Ll
    Sng/wlnlfcustsfzar urepappqo z l{lu,rolsord l'z'Ll
    gtg^rilu,rrolsord z'Ll
    69/eluezpzmo:d6 l'Ll
    Fquors lSvrflrsvz Acw)n
    vng LL
    srnlsr4!'J
    999/ tn?zlvlqedrnrm
    EWlstuBWZ equors
    7tr9/ enot1f,c-omotopuu 141uro,rqrzrd epelou,nga t'€'91 LVg
    6gg/wf,qotllrz unpeT6z:dse C/Y plpro,t$sztd E'E'91
    989/ C/V 141tuo,n1ezrd eoOfn:gug cE'91
    n€g/ J/V mglpro,rqaz:d,$puere6 I'€'9I
    nE9/ 6/i eno4:(c-orrotopus plluo,$tazrd E'91
    z1g/ Yb,n9lturo,n1ez.rd euolsJsafc€zlleeu E'Z'91
    gZ9/ y b ng1pro,n1az:d,{pq1ne,nonelspog cz'9r
    tt !rfeg slds
    ?tofi\lllolsazc urlor/hz @1ry9r'/$gurnzs 1mw(zctrgds,n - I
    "Ilera -
    r[gutnzsepSldzu ?tog",r ia
    "rno4"rpe/trlolupary- ta
    qP-ot? ngs ?toU"l^
    "aoll'$qJ UOINV
    u,(rzclogw(s arsrdez,n eypgJg, evzcf,tolouroJuelaq$ - tg
    fzrzgelueysvzercdrdeu- "9.
    arollelol olcardsu- "9.
    "JrrBIIsYz
    oEeotfnppotuep5;deuBpn1lldure'fe,nosoy euffc{"PeJ err&to
    fcuueluzeuz,nllozco?gou"n \po;V eycilldeutuzciftolourorllala BlIs - fl ,(u,nd14ege
    I d?nq
    ^rguorllele 1rnpp fzny(p €nals- "e te nrudolsru,{uzcet
    ?n4rur€r r ?Iouolol ztEFz'-fpolp.eaozc4z paouuelod - ttT 42 da
    II,(?om'nuleHsyl
    BcDfszselds,(zrdg,souruafod ?allpo zs ggormrofod- oc 'q?g 'rP 'tII
    t?
    Jord
    I"E":l-?Iu"rq ggouuefod -
    pqczroprod S4soupe[eu treuB1-Blruerqggouue[od - t?
    ITmroalezJdercz
    o.rqsfzneq auf,(2ry,(pggouwefod- o) \cfgt e[c?4p
    zu[,(zn;i(pggouuafod - ?c 'qofrno>gUpor$A
    ggomrefod- c nl ouoltlAgluQ'e
    z:al0n fef t Bqor,nz zqf,ts5usuz.4zl:epaw - t'q'q, -Fdrq llop€lln
    otoucpol np"l,F qcg!tu uels - ,q -olerevea'szc?lu
    4run(zqgdsntr[olsori(zrd efcueldeosns'9go1orazs - q 'e1horuflouilrg
    lsf
    npg[,$nI npitfa.ll au efcueldecsnseq!,rroTt?c - 'g'rg. gcl rqosods ou?s
    "{.rrugnzc - g
    gp g o n4peds,(zrdoursed'efcueldeoens ou€Pod fszs,luel
    zurIn [e[ t uu$sgusuerl ?Jelctstl- llA c"
    otewcpol np?nn qcgfemuels - t'p -fl,rdod gc€loruIp
    4uufzqgdsn - r Noruod l$ou?ls !
    '4uufzqgdsn seuJEreut d,nopeJucottzt - V
    lc'oqge6 -[,{cuen4asI gcdu
    zalo fr;"luacFlzs)
    -pc/.fi 'p11epop 7l
    -fzrd etus,rrolap
    ',t.oputfs e[cpge
    er[oi$slsPodouo
    BrusNdzJo{slue
    AWoMqoDltoal'a
    PFU uarm^\odTrr
    '.gcfuzcAr" ou
    1gf
    -JoJulrq dzcrels
    t[o.us ?Iugszcotr
    NrzcvNzo HJAzs13|NzvMzv) AM ?er-ura-oJ uo ?fq
    &tnrsts I tporyn
    il[gluepnls ?lP ?e
    qcfuT-orop i(uern
    oP wPez ellruIll
    qlrlEn ?alrnrgr I
    NL
    Wykaz wa2niejszych oznaczefi 16 l|f*tz wain*g

    Fl - czgstotliwo5iheterodYnY
    Fo - czpstotliwo6iPoSrednia
    4 - czgstotliwoSdsYgnatu
    AF - dewiacjaczgstotliwoSci
    / - czgstotliwoS6
    h{, - dolna i g6rna czgstotliwoScigraniczne
    fe - cz4stotliwo5d odpowiadaj4cabiegunowirzeczywistemu
    Io - czgstotliwoS6odniesienia"cagstotliwo56tezonansowa
    Irrprnr^* - granicane
    czgstotliwosci w
    tranzJ6tora: konfguracjach
    generacji
    wB, w4 pole
    +
    wzmocnieniai maksymalnaczpstotliwoS6
    G - konduktancja
    G1,Gz - calkowite konduktancjena wejSciui wyj6ciu
    GB - pole wzmocnienia
    g - konduktancjaPrzYrostowa
    g" - konduktanqiakanalu tralzystora unipolarnego
    g, - konduktancjaprzyrostowadiody
    9a,, gu. - konduktancjebaza-emiter WB i WE
    w konfiguracjach
    g, - transkonduktancjaczw6rnika aktywnego
    0*o g* - transkonduktancjer62nicowai sumacyjna
    te - transkonduktancjaPrzemianY
    lr - wsp6tczynnikzawarto6ciharmonicznych
    h, hu - macietzmieszaaai jej wYraz
    h(t) - odpowiediukladu na skokjednostkowy
    h(kl - dyskretnaodpowiediukladu na dyskrctnyskokjednostkowy
    hrh, hrfi - wyrazyprzytostowejmacierzymieszanejtranzystoraw konfiguracjac,h
    WEiWB
    hq,o, hrpo - wyruzyptzyrostowejmacierzymieszanejtranzystoraw konliguracjarh
    WE i WB dla malejczgstotliwo5ci
    hW, hr" - wynzy fficierzy mieszanejtranzystotaw konliguracjachWE i WB dla
    pr4du stalego
    I, - Pt4d 2r6dlaw zapisiesymbolicznym
    Ib 16 Id I6Ih - prad zmienny bazy, kolektora, emitera,drenu (diody),wejsciowy
    w zapisiesymbolicznYm
    I b I a I p I , I ,n - pred staty bazy kolektora, emitera'drenu (diody),wej5ciowy
    I, - pr4d nasyceniadiody, tranzysto'ra
    Io, Ico, IBo - pr4d zerowydiody, kolektorq emitera
    I"^* - maksymalaydopuszczalnypr4d staly kolektora
    I"* - Pr4d nasYceniatranzystora
    f., - warto56skutecznaPr4du
    lr, - prqd szczytowY
    I*, In - amplituda pr4du, pr4d makslmalmy
    In(') - czg5durojona
    iB,ia ib i, irn - chwilowe warto6ci calkowite pr4du bazy, kolektora, emitera,drenu
    (diody),wej6ciowego
    &r
    "aucruo4{ele ,(p"ptn Z
    wJ'tJ
    ?/llorctffa slcs"ls,(zer -
    ulJ'rJ
    ?r\orcg[oAr?fcu?lsdzer - nuerp ?.ra1Jwe.ero11.;
    nuerp ?[cu"$fzer ',(poJp - PJ
    ",$olsor{zJd "lcuplsfzer
    4$r^fzcezl #rzc - (')eu
    - t
    "uzcrurrel "lcu"lsfzor -
    efcuelsfzer
    "ruo?tnqo "u
    ,u
    ,ngrolsfzer eyuazclloil otqtalou,no; emolped,(,n e[cuelsitzsl -
    oteqor,rlz a.uqdnds e[cuvtsf,nt - ,u
    "Iol
    BI
    -slure I arollelof i(zyqqcepornqo,n oteuuaruz nptrd e1pelruqvlzer - "u ou'ou
    zr4r-ue r ?rol{olo{ {zeq qc,epo,nqo,r otep1s nptrd e1pe[cu4Mzer - ou *u f,nongfe,n'(,(po
    "u
    efcuelsdzer- u
    nEorilIelo{ounp"l - b ,(,nong[elr'([poIP)nuo
    rlzBqlr| Ieunpq
    lfsramul [eqJsenrelsm pqczreprod 0rysoupa!eu e1esol irr {eunpel - "o
    ruqczrelnod34soupe[eu e[Eu"I a f,zcddlsez{eunpstr- 2O BIpg II iIiA llcefcernE
    feupurou fiwz[rcpd fud ayzeq,$bFpotp a ,tIeN leunp?tr - noto
    eu$fzlqgd ?to,$q?all\- t O ' O qczfcerntguo4,vre.rolsf
    {ormpal'otolrosueuozarnpodrgo?orqop - o
    mrzp ggols3t'untelq - d qcutcerntguol,n e.rolsi(
    nd
    feugouleg coru - ,{,no lsoupef4o4
    ezro4lelol rn eupzczsndopcotu zupurfslgur - wtd
    eupuils4eur cour '?uertouods,(pcoru bour - * d " d ' d
    f,rro.roldec4eJszsgo- d
    ,lrgllolllep 99o1sSE ?rol8w
    -JoJsrr?4 qupel4tztd ',ngluoue1a eqzql 'euprnwv egzcll eufep1 - u
    Gwc/i m won$.m qcflr\oruqcz.ret,nod ,tn9uu1s ggolslE- "N
    f/ttolouop luzsqo - N gAl I g/U
    zr.tf.n t{ I ?rruzsspraorperlr - ftw 7tt
    v,ece1de1z[ceuuo;sue.4- 6 oE
    rnPp l t{rguorl4eJe ilzqfp Forp - 4I ,\
    ggouffcrypul'oteurepdpn erots,(zuerlnpue:1ggotqp - .I
    e[cuepeduJsuerl; efcuelgrpesu?4 - 'r nrr I
    (fepu qn1)Bruersorupo rcgo,ruJlols3zc
    qp e,*onSldeuelrepcourz^\ - oo4
    auzcolnls e,noye3ydeu ,*rl ,o4
    1 emopSldauep.rlucorrrz^r- rf-ce.r
    - xonu, cIa, d,
    Icotu eulurufs4eur1,(corueuzce1nls'dcoql :eruerucourz.rl eld tslA'96 qce[cer
    ouzcelnls aaroptrd 1 e,troptrd aruerucourz,r- trL nrl ?rnOSE?
    erolsi(zne.qepeclsuu ?to:toqalE- "tl nUfe4Sf,ni(Z
    Btru?Itrz{og?r4s _ T
    4luu,(zq9ds,['epepcoruz,r- 4
    n$zr otel-a qossogefc1ury- 't
    aolltnzs npt.rd 99o1,re,n -
    "r[ol"rp?,nlolupery it
    ote,Yrolcg[e,tr'(Ipo1p)
    q! q! o! ut'ql
    nuerp ?relnue ?ro11elol 'faq nptrd euueluz arrop"pls eitroll,{[Ic -
    LL qezceuzo tp AzsleruzeM zertAlA 9t
    'f/

    Wykaz wa2n iej szych oznaczefi 18 wq


    fbb' - tezystaflqarczproszoilabzY
    fa' - rezystancjazl4nzaemitePbaza
    lE - rezystancjazh%i w stanieprzebicia
    f*, - rezystancjanasyc€niakolektora
    s,s' - wrailiwo5d bezwzg)Sta i wzglgdna
    s - pulsacjazespolona,wsp6lczynnikstabilnoSci
    T - okres,stosunekzwrotny, temp€f,aturabezwzglgdnaw K
    T. Tt - temperatury:otoczeniai dycza
    To - modul stosulku zwrottregow rezoftusie
    t - czag wsp6lczynniktgtnien
    tow - czaswyl4czania
    -
    ton czl;swlqr,za!,ia
    -
    t, czasprzelotu
    -
    tp td, tt, tI, tp czasyrn{uastania,op6iniaaia, ptzeci4gniL opadaniai ptnfuzaaia
    uBpucT urN napigciamigdzybaz4aemiterer4migdzykolektoreNna emiteremoraz
    -
    wej6ciowe dla przebieg6wstatYch
    uno uo, - napi€piamiedzybramk4ah6dlemorazmiEdzydrenema ir6dlemdla
    przebi€g6wstatych
    UB - napigcieprzcbiciadiody,potencjslbazy
    ubc u"d uh - napipia zmiennemigdzybaz4a emiterem,migdzykolektorema emite-
    rem oraz wejSciowew zapisiesymbolicznym
    ur*ua, - napigcia zmienne migdzy bramk4 a ir6dhm otu mi@zy drenem
    a ir6dlem w zapisiesymbolicznYm
    uow - napigcieodciqciaw Fanzystotzeunipolarnym
    U""*, - napigcienasyceniatranzystora
    UD - napigcietn zl4czudiody
    uo, - napiEciena zaciskachdiody
    U,, - napigcieprogowew tranzystolf;eunipolarnym wzbogacanym
    ue - napigcieprzerlvaniakanalu w tranzystorzeunipolarnym zuboianym
    U B s - napigciemigdzy zr6dlem a podloiem w franzystorznunipolarnlm
    Unf - napigcieodniesienia
    u^,u* - amplitituda napigcia,napigciematsymalne
    UR - napigciewsteomezbcza
    U*Un - napigcieEarly'ego normalnei inwersyjne
    UT - napigcieprogowed4cza PN
    UJ - napigciebariery zN4cza
    u@ - chwilowa warto6d skbdowej zmiennejnapigciamigdzy kolektorem
    a emiterem
    u"" - chwilowa wartoSdnapigciacalkowitegomigdzykolektorem a emite-
    rem
    u(n) - dyskretnyci4g skokowy
    Vn* - szybko6dnasyceniaeleklron6w w p6lprzewodniku
    17 - szerokoStbazy, szeroko66kanalu
    X, x - reaktancja
    ?,ros?zc -
    "trsls
    EUInS - 3
    nrsFe ?ru ?tou^rflsdzeJ- d nlluPod
    rr zcoJr- U
    r e,roJc6rd"uJctoua€rds- '? -1
    "^\optrd -4I@e ? uuoqelol ,tzP
    otou^rflleloc np"trIn euanouroyswp;er;d - lt
    "[c"sFd
    Argilugou?to/nJHcu - il
    ru,(u[i(s.ra,nul
    r urfupru.rou qc?Iuu Earo11alol fzPOP eP6
    -ey4,n ero1s,(zus4qp nuor1lelo oteuzcJurel npfcuelod ?toulo&rpo - tT'nT
    nuorqsle oEeuzcluualn;efcuelod?toqor/npo - "l
    nruQdezrdg4 - @
    Sou,nAds - h
    ?toilap qau buc,ftqeJe ggoqeryuezrd- ?
    luepew qr.wcevzf,m'1soilzrd - v
    (ereryeuoryalpp),$nospdrq 1ory ,(upr1s,(p- (z)c rui(u.relodrunezrolsla
    tsorfz.rd Jfceprep{rq"ry,tr - I u,(utgognz w{tuzlodr-un
    f,llotcaldzs iluplzp - t rui(uece8ogznw(t
    q,(upuuou nluruepl ,n g.,q ;fcerntguol ,n enopt.rd alrepcorruirr - nc
    oEergor/yrz vpqla.ds 1mu,(zc;9ds,n- c
    tu,{u[,(sre,nu1
    nlunropl n 916 ilcerntguol ,n e,noptld elualucoutr/rr- rn
    u,(upurou nltmroll ,n g111ilcerntguol m a,nopt.rdeJuerucoun/$- xp ul
    pgo,n1po1sazc qc,(pu BIPfiAl ilcernEguol n e,noptrd etueruroruz,rr- on
    rctoul!q4s uauerp ,(zFtut zao uq
    srultrsu f,mozE 1tI 'gA\ ilcarntguol n a,noptrd ol&rlucourzrn- n
    Itto| 3Ir4Z -clFla"uelqlry1o,{zP
    rui(ulor,$zuepaglzrds oz npBtr{na,nongf,(,nge,nopgfe,nafcuepodurr-
    anopgffm ofcuepeduq- wz'tz
    "lr.tug^rzc 42'lz
    Bllrrrg,nzca,nopafamrfcuupedul -
    (,2 slp wo1pg.q unuarPfz
    ze!(tr fof r ru[t(cuopedq aorpew - t
    "
    jei ilroruro3suurl
    rolurado 'ferros?zc zpetnodpo sr,rlz hu?luolelrrr e,no&)zooslaFr- ZBJOIselelml(' ? Iualollol
    npt[,(,{. I nptle,tl w afcuzpadwleilao4l?c -
    "z'lz 9ezc!1eztdl zruePed
    sllurg^rzc epegtJcgot Epgw efcuupedq - 'z nz
    efcuupedq - z'Z
    ?IlsJglllzc emopg[,(,nefcuzlrrupz - wf Ett
    ?Ilruglrzc u,$o1ca[e,n z[ruer;upe - 4t'rr(,
    zer{n fef r euf,(cuelpupua;erprrilu- It6,X
    BTrsJg,rlzC efcuelrulpzsuo.q- -t
    e&snggopepo - [, ;,n eup6
    npgph J npgfa,r eu efcuullrupuell,no l?J - eI'rtr t
    dontr ctort/(
    quo?Dpqo lEWlz, epe,nosedopefcualnupa-
    que?tpqo |Epgrl efcu4;wpe - 'tr t\,
    "Trur-o,nzc
    epuel5upe - f.,r
    EuTpI?zAV BUerluz
    ?dTeq ?,soltapo 'o8e,rosueuozernpo^qo er,mfo4spo euplpz,n - x
    6t yez?euzo tpLzsleruzer zotLfil 8t
    F

    Wykaz wa2niejszych oznaczert 20

    tP tn - cz,asyirycia dziut i elektron6w


    - czzszyda noSnik6ww staaienasycenia
    or - potencjalFermiego
    lD,e - kety
    q - pulsacjasygratru
    a) - pulsacja
    o)a @t - dolna i g6rna pulsacjegraniczne
    @- @g - pulsacjegraniczaetratlzystaraw konfiguracjachWB i WE przy spadku
    hrro3dB
    @T - pulsacja granicznatranzystoraprzy spadku hrr,do jednoSci
    @p @" - pulsacjectrarakterystyczne
    biegunai zera
    o)o - wybrana pulsacja(np. rezonansowa)

    INDEKSY:

    L, in - wej5ciowy
    2" out - wyj5ciowy
    czEs
    AD - Sredni

    eI - skuteczny
    T - ze sptzjinniem zwrotn5m
    WPR
    n - szumowy lTAl
    0 - dla malych lub SrednichczgstotliwoSci
    a - dla punktu pracy
    opt - optymalny
    f t r s - dotycz4cekluczowania
    l N r 9 9 0 V I N i l N O V 9 V ZI
    ] IN]ZAVMOUdM
    csrzc
    I
    'rzr1
    tcgoupefop
    nlpeds ,{zrdg16 I gA\ Ip
    Gu oteuozJoalezJdnlsuE{s errre4sfznr gofa\orcgle,lrA\oFuEfs eruezJoag
    -ezrderuperltrrodpo 1sa[o8euzcruoJDlele np?I{n tlor tmonulspod 'qcf,rrrorcgf
    -dm r qc,funogcgfsm - qc,funoleuEfs r lactfenuerzn'gc,(ctfepsez:Iel\ocuo{
    IrleAprupergodez duozctlod uo 6ef ur,(uzrlSumeztuel"rA\gaZ 'Vl'sfu
    eu fertololg rcelsodrtl ouolt\€lspeztdfwcluor1Tele peg4n,(ctfelez61
    'rf\gp?plnqc,{zs4ararz?JocnlunJelT A1
    dcruurEfel3rcememnsszrd efnpo,nodnop€pln €ruel?csnrudop rvrdSpo6 'p1r
    eruupsez'etcgpfun ye1cg[em ,n9pu14n'?fircA\orals npu14n'y41y1 I WOU lc5ruled
    'uroseoordor4luA{gp"pFtlcduozct;odz arsepu14s f,torosacordonpruurelsfs
    'du :erue,nosols€z oEeqerzpoues op,{uezpranezrd 6af aruf zcruon4elepepln
    e4 '5p efntuf,{zrdelulgtg 'e1uemoz,{cerds op eupn4 op3zc 1se[ueuals,{s
    qnl tueFezpbz:n ? tuep?pln dzpSlul €crrr€Jg 'd1r emorenuod 'emorelnd
    -ruoq 'euf,(silusu?qelel'slttrorperryl qclryt 'qci(uzcmor14o1o ,rouelsi(s r
    gazpban fce4leet op tmelspod lsef qcfrzcruorDleJeA\opeplneruetro14eford
    p€s"z r lcgonlct"I&\ ?touoleuz7e1o47'gcfu,t,(11e czczselmz'r4c,(uzcporqale
    ltrglusrrrelercgor\rc9Etr.lYi
    lcgoruofeuz?u I A\gpolr\goIIJoel eu s1sereldo ,ftperrn
    Bv.rrzpavp oE zctfnstdo e7 'eryu,{,n oEeuzcluorllele np€pln {.4ugep 7
    'qcfuolecs,lrgpeplnnEolouqcalurefo,nzorz zetr'l.Srsrsoupod
    rcgouozolz[e1ec1ue.6 eurgEwtzc Azrd'rnglueure1e,(c$rsdl nlalarop nIU{ po
    'qcecruerE qcploJozs al0rserer,nezoEauzcluoJllele np€Hnrcgouozotrz yeldolg
    'luolott err?&tz',r$g{slcvz ,{red qnl Dlsrc?zeuopzgrifunzx,tdod urefirczcoloz
    uo efncerdlgds1t'n4lg gnl otemo4,(cnrlsefer'elolereuet'Ez.cayvoewzm
    'du '5[c>1urg tuo1ger4o elqeds r 'drols(zcl qel qcqel) qc,{u
    fdy drolsfzue4
    -,ru{rry I qc,{umfsednglueureleqcr(uozctpd z 3rsupu;4s,(trzc1uor14e1e pEln
    rrctNtJ30 t't
    dIISM
    24 Xhsyfikacja q

    M
    chwila
    jdnaf

    a
    Rfp. 1.1. Og6lna blokowa posta6ukladu
    elektronicznego a

    to 16r
    zaciskachwyjsciowych.Funkcje ukladu elektronicznegomog4 by6
    wielo- rr*fur
    rakie, od najprostszej,jak wzrnocnieniepojedynczego sygnaluwej6ciowego iuq
    bezmieksztaicetijego'tsztaltu,aidozlozso,ychoperacjimatematycznychna F*
    ukladu
    cyfrowychsygn"t""h *ej5ciowych.Spos6bieatizaciiorazwla6ciwoSci
    sygnalu'
    eiettronicznego zalez'wigc zasaAniczood rodzaju przntwaruanego
    zanimzostaniedokonanaklasyfikacja uklad6w om6wimy
    elektronicznych, a)
    kr6tko r62nerodzaiestosowanychsygnal6w'

    1.2 SYGNAI.OW
    KTASYFIKACJA

    sygnaly przetwarzane w ukladachelektronicznychmaj4 posta6zmiennego


    w czasieprzebiegun'apigcialub pr4du. Przebiegitakie s4 zwykleno6nikami
    u1yte,cnijinformacjilnformacj4t4mo1eby1przebiegakustycznyotrzyma-
    mo2na
    ny z mikiofonu, sygnal wizyjny, sio*o dw6jkowe itp'-Przebiegite
    Ryr.tl
    poaa.te na kilka g-*p i stias'ruo*a6 w zaleino6ciod sposobuopisu.
    Najprostszymprzebiegiernzmiennym w czasiejest sinusoidatrwaj4caod
    minus do plus nieskoticzono5ci: Md
    (1.1) cy od
    u: U sincoot - @ < t < * c o
    otlzl
    maj4caamplitudgU i pulsacjg Przebieg
    crrs. na
    teni jegowidmoprzedstawiono .hibl
    i.Z.WiOmosiaaOisie jest
    pt41iaopulsacjiars, to wigcprzebieg prdiq
    "yr. "ieanego qinS
    monochromatycznY.
    zj
    rcianr
    br&c
    irtujr
    Fr'? a
    $r tslt
    G"; wdd
    *'
    'dn
    (a) ijego widmo (b)
    sygnalsinusoidalny
    Rys. 1.2. Monochromatyczny
    S-* P (r
    Je2elis4znanedwaparametfy:(J orazars,toprzebiegten-1ieniesiezadnej . .
    z,
    informacji, gdyzdlamzaej chwili t mohnazewzoru (1.1)policzy6warto66
    bez potrzebyuciekaniasig do jego obserwacji. r
    (g't) eofec,tr IIga[e4 'ot qsrufzco pe1 'f,toso1 pdfs fctlnsrdo r]euzrud
    fuzc,{ls,(1z}so1 Nef I Dttsyalgopoiloptro.rilb1c;o1sd0lsef (z)d ?gov7plvz 'z csogertt g,{zq1od (
    Tn [eupezeperuepuelt
    (s't) nplt)d, l, : (n)d
    )ny ,n+ (q) ottt
    :tzv * rn e rn rfupSrueugt Ez etrFg qeuE,{s?goue,tr o
    IIIAgc feu,ned^eq'd eur6gelgopodop,nerdo fum9ry bzseu
    'Iuru o Szper,n
    rceEoqz,nqeuE,{sefce,rresqo,(peillo41f17dpt'(ote,nosoJ) ote,to4pudfzrd
    n{eutds ?u1sod?efiursntue[ceurogulewzce1f4nrfceurogn feuznq[1nleupe4
    rlu?Tugou9,{gtEou erunpo,tod oaelzt auzc[\s1ulwn@P frs/lqszrdc61,tlo1
    tg 'rcgogzs,ftrd
    a I lctoFsezrd,trpnqc feqo,nopm ?goU3^1 qct9,(zc1goEu?oltr
    q 'e4mfm,ugterqezrd ptlop qc,{uer,neuonsldo rltou:zcelzoupl Z
    cwcf leruelew eyaqe$,n epper,nodpo z;iud f ueqdo
    eruanvzotrpefps[ qqa z Apry>l't'I 'sdr Eu ouolaslspezrd mgtelguzrd telqezrd cStn ol lsef'
    gcr{s},ngpeg,(zrd B4lrJI?relJnod l{I"c z 01sezqlgo 9go1s5E oEer.ot{'eptp ?u ouol&\€lspezrdou
    orrrprlr eu fnoserloer-u Eelgezr4'?Jalmod fletszs l[gJozltr cz evaTallqo
    'elEtnep 'e,norytrd oup1tr etu 'lcgouozcyo{sep"usnld op snuru po ,(c (l't)
    -tlenrf 'dupplosnqs eruzcemolep',&noserloEotqezrd'er-qgtoctFtrgl/rl
    po cctlu,nr1?Plos
    (q) earroupuu o6e[ t (e) AtdtcqoAu;eptcnutspu6lg 't'l 'sAU 'nstdongosod
    99o1s66
    ev4ow e1lEetqezr
    -ewf,zt1o,{uzcf1sr
    Fu?Ilugoueq,fuu tt
    otauuerurz9e1sodtl
    ,{uralgruo 'qcfuzc
    'qet6,ft oEeuezre
    nPsHntc9oa\lc9?l
    'g'I 's/fu ouor,trslspezrd
    €u evqcfuzctleuel?ru
    oruprA r tergezr4 '?JeFmodEIIenz 51sezqlqo 5 99o1sOE otergq 'eFtp oEe,notcg[em qeut,(
    ,{uqneug lfcunresqooP6s erue4ercn
    orupul eu',(rtoserloeru1sefEelqezrd -olep 9fg tEour o
    zq (Z'1) ruozra rz gf,ztlqo z rtgou"/tr o Sfczu.roym?eruiagJol
    "qou
    kl) U < t l U > t O : n
    npslln gepod smolol
    A > t > oJ t o @ q sA : n
    'euo1gsr1ots e1eplqc
    :9e6od ffifndhseu eu terqezrd 'uz1 ryuPef
    g9e1(oEamon4od nIrIrBI? 'du) rfceurolq ruel{ptou Ne[ IJ e o; ruepnqc
    Eargezrd
    ywftvew,f,zp51u,$tfe,tr1,(qeplosnurs 51s,{qolEoq
    ez'ge,nepd,n
    9Z ngpudAs elcetlgAsely
    Wstpp 26 Wchq

    podstawisig granicecalkowaniaod - co do * oo,to warto66jej jest r6wna Sy


    ;idno6ci, gdy2zaistnieniedowolnegonapigcia
    jest pewno6ci4' briri
    odc
    syp
    uytru
    astl)
    u:t1ti, r.i,st+lsin EEir
    &(
    Pr
    ni* r
    3 4 5 6 7I911u/t'ts bucp
    MD
    ntchd
    ui.1dc
    gpstoa
    chrm
    i okrd
    0 1 2 3 1 5 6 7 I 9 1 0 a / a s Tr
    nizny
    iwru
    trdi
    nkfrdt
    rygD{
    o'
    ioq
    r|oi
    i zmir
    ituu
    Hobg
    f otn
    G
    r ful
    T 0 ,T t 1 2
    0 1
    0 3 I 5
    z 3 ti 7
    i 6 / Id 9
    J ' 1t u0Laoll u
    uoo o rcr
    ' 2
    2

    R1o, 1.4. Kilka przyktad6wprzebieg6wokresowychi ich widm olaz przebieg6wnieok- a) lslt


    resowychi ich ggsto6ciwidmowYch

    b) Iflr

    traktowanejako stacjonarne.
    (q) o6euzc;ulslnuJnzsI
    (e) innour :qcAanosolangleuEAs ueruaz1q,{zrd ufcol
    '9'l'sAU
    Acoureanourprnn
    99orst9 -e1e ,{pey1n zsud
    verellizot nEbc tul
    ,fieuEfg 'Eelgezrd I
    (z)d qc,{,nosol .t-olu
    v00L vqL vL 001 0L ?u?oIA[ 'euaa,{11a;
    EAUsgelgopodop,te
    /sl (o ->;oeru angOetqeztd zBto
    oo/o0L 6 s t
    +---17--wZ,
    ot't/<'t0L6 I /
    -F--T-ITI
    o o / n 0 L 6 g t
    +--r---..r.....KI
    .tpg
    ?ur\orpef fefg,so
    A ggua&s elce4t$se1y 9Z
    'lE,t-

    Wstgp 28

    przeznaczeniaukladu, obliczenia, projektowanie i pomiary dokonuje sig


    jednoznac,zna
    w jednej lub drugiej dziedanie.Istnieje odpowiednio6d migdzy
    tymi reprezentacjami, uzyskiwanaprzeztransformacjeFourieralub Laplace'a.
    Sygnalyanalogowemog4by6 r6wnie2okreslanew wybranyclr,dyskret-
    nych chwilach czasowych.M6wi sig w6wczaso analogowychsygnalach
    ilyskretnychlub prdbkowanych.Na rysunku 1.6 przedstawionoanalogowy 0
    sygnalci4gly (a) i odpowiadaj4cymu sygnalpr6bkowany(b). Twierdzenie
    Shannonam 6wi,2esygnalpr6bkowanyniesienieznieksztalcon4 i niezubo2on4 t
    jest
    pr6bkowania przynajmniej
    informacjgo sygnaleci4glym,je6liczgstotliwo66 ntct l
    dwarazywigkszaniZnajwigkszaczgstotliwoS6 widmasygnalupr6bkowanego. r tol
    inforn
    krcL,
    duiy I
    Itr
    byi ei
    l.&frt
    smplil
    v6wq
    tit6,r
    P(
    7^Jt&r
    partoi

    Rys. 1.6. Sygnalyanalogowe:ciegly (a)


    i pr6bkowany(b) 13 rLAsy

    sygnatydyskretneopisujesigw postacici4guliczbowego u(n)(odpowiednik W zal


    opisuw dziedzinieczasu)lub w postaciuzyskanejprzeztransfotmasig! @arys dcktro
    podanyw dodatku B, jest to odpowiednikopisuw dziedzinieczgstotliwoSci). sygnal
    W dalszym ci4gu wykladu sygnaty analogoweci4gle sQ nazywane cirylyc
    kr6tko sygnalami analogowymi,sygnaly nieci4gle- pr6bkowanymi lub nych (a
    dyskretnymi. DI
    W odr6inieniu od sygnal6wanalogowychdefrniujesi1sygnalycyfrowe' og6lny
    sygnaly te s4 dyskretne(nieci4gle)zar6wno w czasie,jak i w wartosci. r]twer
    Najczgsciejs4 stosowanesygnalycyfrowedwuwarto$ciowe mog4ceprzybie' rlsunh
    ra6 dwie wyr6inione warto$ci,okreslonew wyr6inionych chwilachczaso- "rcietd
    wych. Na rysunku 1.7jest przedstawionyprzyklad takiegosygnalu.W wy- m6wi I
    branych chwilachh, tz...rn sygnalmo2e miec b4dl warto66O,bqdrLE. dow$
    Najczg6ciejprzypisujesigwarto6cizerocyfrgdw6jkow40,warto$ciEza6cyftp
    dw6jkow4 1. Niesiona przgz sygnal informacja ma postad szereguliczb a) r=
    dw6jkowych o skoriczonejprecyzji, okreslonej liczbQ cyfr. Przy takiej t*-
    ao-
    interpretacjiinformacjaprzeniesionaw czasiecztsechkolejnychchwil 11... 14 mj
    na rys. 1.?, skladaj4casig z cyft 1001,odpowiada w zapisiedziesigtnym
    liczbie 9. RF.lJ
    pelln
    eltulorannnnpt (e) eltulotnno;etan:tcelsod nnAuzctuotl>1ela '8't 'sAU
    (q) (e>lrurgnnzc)
    urr(ulSrserzpelqde
    rt ... tl lprqc gc,{u[
    L ( feqel ,{zr4 'qdc t
    ' lu
    tY qzcll nEerezs?sls
    S4Acgezg lcgoge
    'g
    (qg'1 's,ft) nlruJgarzcqnl nlluloJr$n^{Po [IutA\gIrI'qc,{rnotcg!(,tI qcdmorc v*q'g ?90u"
    -tfam lgrl\ ,{red feupefn4ped,{zrd wfalg8ezczs /11yn>llulora\-11 o 3F l,ngut -riu AyqeuE,(s oE
    - 'IutuloJ,tl r\94slc?z llrad cbfem(ze51'qcf,ttotcgf,(ltlrtlg4slcuz -os?zcqcepmgcqc
    i + u u elp -etqfztd octEotu e,t
    qczred11r qc,{morcglem mgqsrcvzqcend il o PBPInouezulod eg'1 n>1uns,{r
    'IctoUBlt'i,t r '
    EN 'elrotrEuEfsqtrgcyol a,notcgf,{m1 emotcgfeno>11,{1 c5un ts auem,{r 1uf
    'ano$.c t1oufifsis
    -ledzog'1'1 'sfr zu oEouzctuorDlela np?Hn ut,funo>1o1qelcetuoqcsufuJgEo
    ?u euora\Blspezrd $uep I ellr?1rs"zplslcez ts eu1o1steru n1eu8,(sqq
    '(qct(.u7aqsfp) qcf.u qn1 pufuemo>1g
    -ozab1aztd tqc{uodqouDq?opDplno qn1(qc,{,ttoEopue:oIlgDI gn1)qc[76bgc eueau{zeuts elEtt
    qctnofio1nuD qcvpDl\no 31splgru'[u1ar4sr(p,{zc'[1?brc lsef,{moEoleue treuEds bzcey't
    (tc,som111o1s
    Kzc'o?el po rctouzelez1g 'ano{t(.cr auofio1ouD ETJ5ls tlezp euzcluoJl4ele sfraz)6;Ofceurro;
    ,{pu14n'fuoztomlezrd 9fg eu qef 'qeu8,{s nfezpor Po lctouzepz A\ 4mpsmodpo)(u)n o
    M9OV1)n VrCV)llAS\n)
    HCANZCTNOUI)3-ll t't
    (e) Apbtc :enno6o;euei
    'urfuzce1,(znureleuEfsz eusezcoupe[ouo e[nd51sf,tlfp? I Zlg ?gou€^r
    ezcet4eztdacbtecgppzalc5gdeufp3'efndSlseu tlceurrogq elu?a\ozspJe7
    ' ggourodpo oEef lseloEemo4lb qeuEfs bppz trtlornelspog
    .uecgl4Bzeu 'egzcr.1epry4
    'eruezJoralezrd ol lsel w(l
    szsfetupetr4op eu mgllg
    fec3r,n ur1'dmor;fcput,{s eu otemoEoleuen1euE,{s nruezJoA\leud o s€zca\oA\
    ,(u4,r9yq '9'1 'sfr z oEamoEopueqeu3,{s 4ag9rd qc,{ule1o4tpnllJdute
    'du 'tfceurogu1bvzcflzrltuul tulonop tueinopo1ez lel9fg ezoutel egzcl'I
    '"Isrolalt\
    zgzq5 o4z[ aru,nolsopBu?a\ol{€rlBuo 1se[gcer4ndutol A\ ?trq
    azourfemo>1f9mp ,{gzc11le,ttolrqolermlcelsod anllceturo;ule[ce1ardre1u1
    ?.eloog erqaEp Bt\olctou?lrtnanp fzqs
    qcdinorg,{c rugleuEfsnstdooq luf;Ee1oumgrnruern,(ze4ezrd o ,{u4,tlgul'qco1
    -rr\gclrolnlara\3u elutezcoupef euern,{ze4eztdeuo ts 6e1 'femo4fctlcBIIIJoJul
    'oEeuznolgordnp
    nluemflze4azrdurfmo8erezso dutrltgu 'qcfrnos"zc qc?ll&\qcqcfutelo4 ,tr
    np9[,&r gn1 nlcgfernurfupef eu euelr,(zelezrdts 'qcfnro>1fgnpqzclJqcfu foruuleufzrd lsefeu
    -lg?ezczsod rurer;,{ceotplq'(1uretlqeuen,{zeu)I qnl 0,{ue1sau[e1o{Itaf tuozognzerur tuoc
    eIuezpJOI/t\I(d ttu
    1 41 ,{moEopueouolrr\
    o6ealotlAc
    npeu6is pelqltzt4 '{,'L 'sAU fs rqct(.rvto
    tlco1oub 6q
    -Pqs,{p 'qcfuerq,{
    'z.ece1de1gnJ?J
    fzpSnuggoruperm
    3rs e[nuo4op ,fter
    67 t1cAuzctuo44ep Mgpeptn elce>1$se1y 8Z
    7e;-

    Wstep 30 Kbsyfikacja u

    Sygnalyna poszczeg6lnychwrotach mog4by6 analogowe,pr6bkowane z


    lub cyfrowe.Uklady maj4ce r6ine rodzaje sygnal6wna wej6ciui wyj6ciu nita I
    nazywanes4 przetwornikami(analogowo-cyfrowymi, cyfrowo-analogowymi, w.lzDfl
    pr6bkuj4cymiitp). u
    tntto
    rirun
    1.3.1 Uklady analogowe
    liniwt
    Uklady analogoweo niezmiennychw czasiewarto6ciachelement6w(seac- ftlyn
    jonarne),slu24cedo przetwarzaniaanalogowegosygnalucrqglego, dziel4sig Fko o
    na liniowei nieliniowe.W ukladzieliniowym sygnalnakaildym z wyj66jest wden5
    liniow4 transformacj4An sygnal6wwej6ciowych, tzn. to i:sr
    tsdalt
    m m
    ccd ni
    ttut,j: LAtt(arurn,r): luiAit(ui,,) i : t---k (1.4)
    i=l i=l Ot
    ni{ini(
    gdzieAn s4 transmitancjamiz wej6ciai na wyj5ciej. r lr6q
    fzlltli
    gavl
    rerunl
    w
    o nhlir

    !-l

    Rte
    w
    czr6'rn
    U ryfl|iu
    furi
    dnrE*
    It rcrnit
    2
    Lft
    Rtls. I .9. Charakterystyki wzmacniacza
    czgstotliwo6ciowe h-t it
    P*rr'n.
    W szczeg6lnymprzypadkuczw6rnika i stanu ustalonegoz sygnalem otiry?l
    sinusoidalnymna wej6ciu, sygnal wyj6ciowyjest sinusoid4 o tej samej hymi r
    o zmienionejamplitudziei przesunigtejfazie.Pamigtaj4c
    czgstotliwo6ci,lecz dody
    o tym, in kaidy sygnal analogowy moze by6 przedstawionyw postaci Do
    widmowej,r ozwaimy zachowaniesigczw6rnikaliniowegodla kaZdejczgstot- .lmOdU
    liwoSci w zakresietego widma. Zachovtanieto jest opisane jednoznaczn4 tiooyct
    zaleinoSci4mredzy amplitud4 oraz faz4 na wejSciui wyj6ciu dla kazdej alrrrdl,
    czgstotliwoSci: ti:hb
    z ur4l
    U*t: A(a)U;" rtrujr
    'enror-ullerulcgoA\lcg€Ittrurfctfnlsfzr
    -o>1frn'rur,itaorulelu glrepePln 3 lcgol\orul1eru femllpolzs uerueppSpzmn z
    'eA\rJzolu,(qo[q e1u
    rur,{moluJlIIu"psPIn fzp3ru ecrqgr ?ao&\BlsPodo1 1se1
    npuE,(s eruezrolllilezrd oEeueptz aruelsi(zn lcto/iloruIlelu fel zeq ialgluaueJe leWe>te1p nrcgf,{n
    rrtoA\orularu nruep,{zro1,{,l\ eu eEelod elueryYP ePas?Jz llc"psPln qcfuotu euesl
    ?zuzcerrzoupel
    -erur{m Aypll mgspdtm eruElr\oll€lzs4'eruzrrrolsord'fueruezld'rlceJnporuep -tols5zcfepze1ep ot
    tfcepporu,{pu14n b4epu qcf,totoleuz lrtgp"I4n qcfmotuqetu fsepl o61 pelsod m ,{uor,n4
    'euzcflstunu qnl euozllgfztd,(popul ct[e15pue6'eyze;[a
    o1s5zclrs a[nsop a\gp?pln qcPlsr nrue.trf,rledzot fzt1'aruzcf1r1eue rurful feues fe1 o tptosn
    -emffrimzorerU;9EOeu '1ur,{,tto4zc1uz-OJ IIueIIIsumor rur,{rnorU[erueuenfsrdO uetrzuE,{sz oEeuol
    ts a,norqleru dpeqn n4peddzrd urfqgEo 11 lcgoul,{c1nPq r tcgouuafod
    'u1 'qcfu[,{cusl{BeJ trglueulele uo €Jel,rr?z atu i(pE 'talopqep t[c1un;
    Ne[ ( . ) f terpl>l,n'(S' I) brcgoaqelez,(uestdocAg azortt fmorurleru PBPI1
    'qcfuemoutqulo{ gcelcgorntpolsSzco ttatgezrd zelua\gJ
    5rstrmefod nlcgllnr ?u s"zct\g/n'qc?lcto/t\il1ols0zc r4ctrt4gto qc,{qeplosnuls
    ,rgEargezrd rsef (qce1cg[o,rn gnl) ntcglem eu fpg 'nuelluolel^\ ezp
    "11HoEeotfeper,todpo np5zr euzcluoluJ?tl tcgo.nr11o1s3zc
    -hod fezszfryrteu nlcgflftn
    Eu s?zct\ga\ 5n efnru,(z4o oEonorcgfemqeuEr{s oEeqeplosnuls I e{IuJgt\zc
    u1q't,touerJuolelA\ tfc1ury 9fg ezou (.)f n4pedfzrd utfqgEezczs 6
    't,notu11atutfceredo tumad lsef (.)f ul,{zc fztd
    tt"'|: (*u'n""zulftr'ru7)ff : fnon
    G'r) {
    rureleu8fs,{zp6pt r.cgouqelez
    :rurf,torcgfe,tz nu,{,torc9[,{,tl le.uoruqeru o
    dpetr4ndtuerrv(zeu ryf.nog11apUm?ory1rr,'qcfno1u11 Po nrualu?grPo/y;
    'qcfupprosnurs,ngEatgeztd frc1ercueEqce4unrem
    qc,{u,ned,n 1 au,t,(qe f41g 'ezceruc?Iuznru1lu3ts ezcllezgcf,tlourlel.nerd
    qn1qc,(norull/r{gp?Hnoq'1w{uoluqauwtd o1sazceuenfzeuts
    qgsodsm gfzclqo l gruplpzmn flepv e,r.\orurle1u qc,ftgq m
    sluecpr$leluz"(uozlq,ftrd
    'fpugn ',(,nqpo4zs11e;eolzf eu?aoll€Jl I apllorfi\eluts tcgomopgep
    eupnluo^\e ul,ftgpl m 'pztr1nw{noru1l wapDl\n 61se,nfzeu etulgEg (r'l)
    'rlc^lr\olulelu 1 l
    IIeo
    -lalzs1eryznfirul\"lst\od o sezcnomdurlmgfU'fenotcgfe,tfprosnutsnil"1z$l
    po eEergpootsrnolcgf,(mnputfs ilers4 r auelqeds lsztot zeroc 1sa[o1
    ewgz;rlqflztd'euezsl3lltod 1sa[qeutf s 99o1rernf pg'iberd etc4undur,(ueplr paf gg[,(,tz utfpqe
    qfp,(ral4eruqc feupoqcodur,{umgrntue1,{qceu o qc,{1sord rrull qurcpo o4uf 51st1o.zp'oEaltttct
    'ezro1s,{2u"4A\ nu,{pts -az1s),ngtuetueleq
    eus1\ol{"Jl sszca\oit\ts euzcflels r4,(1s,{replzreq3
    ruruptrd r nuetclldeu z nru?u,r\gJodarrntreu3,{s ggolren eput 5e[ e,rrolufl
    eyuq11qf,zfiru,(ctfuvnlpotun uaplunren urfqgflezczs ul,f1'qce4unJ?t\
    qcAulgfezczsA\ I ruelusz,Xgfnd ur,{uamdz o1d1 eA\o1utto4e[ euenoplerl
    'frolsfzue4 ttndSp,{,n qc,(rgr1 ,t\ 'euzstuoJplelsdPegn
    9,{q tEoul
    '6'I's,fi ?u ouolnslspezrd'qcfuzcflsn4engSelgeztdezcetucewzt* 1u[,no?opu"-or$o.{
    'oEamolu[ npgfim r ntcgfern e
    qp f,nodfl '4,{6r(rel4eregcgcplsl ,t\?}sezfmopetr4r(zr4 'arnoE
    -tg tttzc7u[ tu,o!?foM!11o1$ zc two4f7sf,n|\D t0tp atst fem,(zeuellJroqel".'z"{.ru eu"/[olggJd
    rt rlAsely
    t1cAuzcru o44ep /^gp eptn elae>1 0t
    7r'

    Wstep 32 Realizacje tect

    1.3.2 Uklady analogowe dyskretne symah


    nazak
    Uklady analogowedyskretnes4 dostosowanedo przetwarzaniasygnal6w charaL
    pr6bkowanych(dyskretnych).Potrzebn4tu dyskretyzacigw czasieuzyskuje sygna
    sig za pomoc4wl4czanychw odpowiednichchwilach przel4cznik0w,prz.ez rozpat
    kt6rc przeladowuj4sig pojemnoSciutrzymuj4cepotem warto66 sygnalu
    w postaciladunkudo nastgpnejdyskretnejchwili czasowej. Dyskretneuklady
    analogoweopalte na tej zasadz,re nazywai1sig ukladami z przelqczanymi
    pojannoSciarui (w skr6cie:SC - switcheilcapacitor),lubog6lniejuklada:ni
    przelqczanyni.Przetworniki zmieniaj4cesygnalyci4glena dyskretnei od-
    wrotnie tei s4 oparte napolilczeniuprzel4cmikai pojemno$cii nazywaj4sig
    ukladami pr6bkuiqco-pamigtaiqcymi (sample-and-hoId).
    Podstawow4 zaletq uklad6w SC jest mo2liwo66ich technologicznej
    rcalizacjiw postaciuklad6w scalonychCMOS, tzn. skladaj4cychsig wylqcz-
    niez tranzystor6wkomplementarnych MOS, wykorzystywanych jako przelq-
    czniki, pojemnoScii elementyaktywne.Umo2liwiato du2y stopieriscalenia
    i miniaturyzacjgsprzgtu.Dyskretyzacjaw czasieumoi;liwiamultipleksowanie
    czasowe, (czyliprzesylaniekilku sygnal6wpoprzezjedn4linig),kompensacjq
    bt9d6witp.
    Najbardziejznanymzastosowaniem uklad6w SCjest rcalizaciafiltr6w;
    corazczgsciej technikgtg stosujesigr6wnie2w przetwornikachanalogowo-
    cyfrowych i cyfrowo-analogowych,generatorach,modulatorachczy sys-
    temachtelekomunikacyjnych.
    Inn4 realizacj4analogowychuklad6w dyskretnychjest zastosowanie
    element6wze sprzgileniem ladunkowym (CCD - chargecoupledileuices). R y s .1 . 1
    Uklady te nie bgd4omawianew tym podrgczniku.
    Na
    1.3.3 Uktady cyfrowe wynika

    W przypadku og6lnym uklad cyfrowy mo2na przedstawi6za pomoc4


    identycznegon-wrotnika, jak na rys. 1.8pamigtaj4c,2e na wejsciachi wyj6- 1.4 REALIZI
    ciachwystgpuj4sygnalycyfrowe.zaleino66migdzywejsciema wyjsciemjest
    opisanalogicznymifunkcjamiBoole'a.Przykladowosygnalna wyj5ciumo2e W ukla
    by6ticzb4stanowi4c4sumglub iloczynliczbrcptezentowanych ptzezsygnaly nie przr
    wej6ciowe,iloczyn przez stal4liczbg, mozptei by6 sygnalem przesunigtym wyl4czn
    w czasieitp. Prawie wszystkiewsp6lczesneuklady i systemycyfrowe s4 zystory
    synchronizowane sygnalemtaktuj4cympochodz1cymz generatota,nazywa- MOS (z
    nego zegarerc.Wszystkie funkcje cyfrowe mog4 byd rcalizowaflepfzEz nie prze
    odpowiedniepol4czeniepewnejliczby uklad6welementarnych, nazywanych gaherc6
    bramkmnicyfrowymi lub logicznyni. uklady s
    Podstawowym parametrem opisuj4cym wla6ciwo6cielektronicznego W r
    ukladu cyfrowegojest funkcja, kt6ra dokonuje przetworzeniainformacji t GHz,t
    wej6ciowejna wyj$ciow4.Parametramiopisuj4cymijako66ukladu s4:znie- (tranzys
    ksztalceniaimpulsu wyj6ciowego(jego op6inienie, zmianaksztattu),mak- logie(tin
    ! Lllady elektroniczne
    ' auzJruorllsle ,(pelln
    e
    'eu?A\fJl"dzoJ
    l?lnl euotpeg erN (sv"D euol?cs{pep1n'am,o4sed erurl)erEol -4eul'(nqePs{ su
    -ouqceleuueilupor (qcelcue1s,{zer
    qcfuueln o fporp.JgjISAntr frolsfzuerl) -eruz:bsnP"[In so
    ,(1uauo1s
    euuefiupoAtselnso1s'twt(*ro1opqrwrwD?ol\ngcr(uenfzeu.zHC
    I r[ceurro;ul eru,tLto
    fezfunodqc?rcgolqllo65zco dtreu8,{sqcfcttezrenqezrd r4cepeplnA\
    oEetrzctuorqep P,
    euzc,(111ouour
    olef no4peddzrd
    rcsozs4ir,tr
    ar ts eueind::ry:inif#; qc,(ue,t,{zzu!c,(urt
    -etu lesnTIDIlcgo/y{llo}s3zc
    r inglem rucSlsezpnl[4 fcour blezcut4eztdew
    'euzcruo41e1e .(torcnpuoclwas zsztd euenoapar
    QeuE,isqc,{rgf{ a fpqln aprxo1wawygg^ -emfizeu?roleraud
    drolsfzue4 zero (sto1s1sun4 ycffi-pp{ - agg) e.Lrozctlzenolod rroMz
    -uer1'aureJodrq 'eano4rupoinezrdlod ts emorg,(c[ueP,(t
    drolsfzue[ ol tg Apbztfiztd,
    eruzctl,{n tu(lSrunsazrdwaP
    eu,n,{14eflueuele o4ef 5rs elnso1singlern lesnrlF4 rqctchlezcetlezrderu [ryufltszuztd qc,(u
    noleuEfs fcour o 'uz1'fcoru feluperg1 fa1ernqcduzcruorplelegcepepln
    A\ ezorunrcg[,(,n uu Pt
    3 ID
    lsaf ularcgl,(rt\
    HCANZCTNOUT)r]]
    AA9OVT)n
    3NZC|9o'|ONHCrr
    rrcvzrlvsu n.L -q$r'r I qczrcsfa,tru
    tcourod vz .tlvl
    'VEzeMIzotqcf mosuzcqtllopz bctfe4luflr
    'qcduzcruo4lelo^\gp?l1n 3[cu4g,{selIouor^\plspezrd
    g1.1 n4unsfr e51
    q c A u z c r u o r l ) eMpg p e q ne l c e l r ; I s e ; y ' O !I .' s l u '(sanaap
    Palilrcc
    erUertOSOlSeZ 1S
    -sfs ,fuc gcerolu
    -onoEopue qr4r
    :A941IJelctzrlvt
    '(lF
    Slcesuedruol
    eluurnos4aldnm
    uardoP,
    "Iuelecs
    -b1ezfio1Pfqcfu
    -zcbltn 3rsqc,btf
    leuzcrEolougcat
    Arstfem,fueut P.
    -po I eulerls,(Pu
    IrDBp€HnfaPto.t
    twfunzcblaztilz t
    ,(pe11neuterls,(
    'erno4fc I emosJndulfpegn eyrzcbl qeu8lh ?gorrun
    euen,ftledzor zeztd'mgnrzct
    tpSg eryuzcSrpod III rcsSzc,roEalelp
    .(qt.I .s,ft.rod)qcfrnoqndunmoleu8,{s
    e[n4s,{znelszzc,
    v.IoP.;zrel||.leztd
    op qc,{ctzqs qcfmoSoJeueArop"pln eJp euzc,{6,{rel4ereqc
    ,er.uecogezeu ,tg1zuEfs erujsz
    zerumgr ts a1 frleurere4 ',{curd rnlereduel saDl"z r,{cour
    rogod
    ggourodpo'nrc9[em, eu I r 0 A\gu?lsu?rurzcso.r\r11o1sazceuJezczsndopuulerufs
    tt t1cAuzcruo4)teleMgperyn auzct6o1outl?etepezlpeA
    Wstgp 34 Realizacje

    Realizacjauklad6w elektronicznychw postacidyskretnej,polegaj4cana


    monta2uindywidualnychtranzystor6w,rezystor6w,kondensator6witP. na
    drukowanejplytcepol4czef,jest obecnieruadkostosowanai ograniczasigdo
    uklad6w pr6bnychlub unikatowych.W wigkszo$ciprzypadk6wuklady s4
    realizowanew postaciuklad6w scalonych,kt6re montowanena wielowarst-
    wowychobwodachdrukowanych,uzupelnioneelementaminie podlegaj4cy-
    mi scaleniu(du2epojemnoSci,rezonatorykwarcowe,filtry ceramiczne)twotz4
    systemelektroniczny.
    Poszczeg6lne uklady scalonemoggmiei stopiedzlo2ono5cizawienj4cy
    sig w szerokichgranicach,okre6lonynastgpuj4cymidefinicjami:
    od t0 do 10@ element6w:standardowystopief scalenia(SSI - standard 13
    scaleintegration), L4
    od 1@0do 10000element6w:Srednistopieriscalenia(MSI - meiliumscale
    integration),
    od 10 000 do 100 000 element6w: du2y stopienscalenia(LSI - largescale
    integration), Ltl
    powy2ej100000element6w:bardzodu2ystopief scalenia(vLSl - aeryLSI)
    1./
    Uklady scalonebipolarne,stosowanew ukladachanalogowychi cyfrowych, L B
    s4 realizowanejako uklady SSI i MSI, w niekt6rych sz*zng6lnychza- 3.C
    stosowaniach cyfrowychjako uklady LSI. Uklady MOS i CMOS' analogowe 4.
    przel4czane i cyfrowe - jako uklady MSI, LSI i VLSI. 1
    Stosowanieuklad6w scalonycho moiiliwie du2ym stopniu scalenia 5.S
    6.7
    zapewnia:
    - zwigkszenieniezawodnoilci(przezzmniejszenie liczby pol4czei);
    - miniaturyzacjg(wigcejelement6ww jednostceobjqto6ci);
    - obni2enieceny(mniejszynaklad robociznybezpo6redniej).

    Przyklady i zadania

    1.1 Nale2yobliczyCwsp6lczynnikirozkladuna szeregFourieraprzebieguztys. L.4b'


    Rozwi4zanie:
    t ,t" Art2 A
    Skladowa stala: - l u(t)dt = - I dt = -
    | -rrz r ; 2
    skladowesinusoidalne:

    2TI? 1E A
    b,:; I " ( t ) s i n ( n a r o t ) d: t; l u ( a o t ) s i n ( n o r o t ) d ( a r o 4 : (1 - asrcn)
    -
    nn
    r _rrz 1t ;
    I
    skladowecosinusoidalnerd, = Q I
    \Mynikjest zgodnyz rozklademz rys. L.4b.
    I
    12 Nale2ryznaleatggstosdwidmow4 przebieguz rys. 1.4b,jeSli istnieje tylko jeden impuls
    w czasieod Odo T/2.
    I
    Rozwi4zanie:
    qndu efl I
    (r<nro -
    at-l
    T
    '186I 'nan
    td&lS Z'zC'r gp(qo 4$aJ:'y zclnaqlfo11 9
    '186I 'E,n"zsr"A,\
    "rrvzsr"lil '.tra6'a'g1nuDfsgtoat ltuo1spo4:'I uF"qBzS.g tr
    '6961 "r-uqur
    a,nszs?d\'INAyIXX ! I zpzog {urou[o11'y'per pod) oqtut4a1ao1poy ongttgul ryrpond n e,[otoFutl
    '016I 'zPzot 't
    tN \.I ?'L'$9?o$qo 4roal :I !:lsaorso -Bz qrrqg
    '186I ",rr8zsrB/tl
    s^rezsra1\ 'rtart ta,trlg 'l'zJ't'l,Woaqo
    4roal:'H stsl") "f roqog Z
    '696I '1715q'nyary[Vu1otp !c,{.togfc;t
    t[r1unl nlqol i'I zct^elnotuv .I
    "/ti"zsre1\
    tsl {a -
    vcvt'vtN?ldnzn vu nrvulltl
    aPx aaml
    4n = aon?lf,1 ap$ u4pt
    l, lzoasoc + lr@ soc : ll44'!n
    -sifieqe.reqc o ota,nouJJep ?Tlug,trzc l(noJc'[,(,n ;urffs eu o,$opqg rcgo,nrpolslza olTq
    t.I
    'W'l e1pe^roupl,$f,pqTzotgr(zcggo ?DWDts -
    l'et.l's,ft z ,ngtalqezJd &eFN gt
    {G,btoulorloleln qc,(1s{zrud
    u1pamorezecs[eJruBruoutpltl
    fcblemntz.
    afuT=oo ,o'culs.o - I uFa=l(,o)sl
    @a yz Jo v7, taolll4(etlz:
    -,(ctfetapo<
    @ -lsJsaolela
    - :
    l ( ' - * * " ) r * - L " p ]Y ts dpagn
    o @-
    oPers?z,I
    at-
    :(t- z a) ; : r p r c t _a l v = t p r . s a ( t ) n €u 'd{ Ar-o
    V
    f = (t)s
    i@F alr @ €u Bctf?Eef
    9e tl cAuzcruotDlep Mgp eptn auzc16 o1ouqce, eP ezryeaA NE
    Opis uklar

    ll
    pr

    M ETODYOPISUUKI.ADOWELEKTRONICZNYCH
    w
    wi

    Pa
    m.
    dlz
    w

    gd
    ad
    2,1 oPIs UKI.ADOW
    LtNIoWYcH
    in
    Uklady elektronicznedostosowane do przetwarzaniasygnal6wo niewielkich
    warto6ciach pr4d6w i napigc w por6wnaniu z pr4dami i napigciami
    stalymi, polaryzuj4cymielementy nieliniowe (diody tranzystory),mo2na
    z pewnym przyblileruemtraktowa6 jako uklady liniowe. Zgodnie z za'
    leino6ci4 (1.4) sygnaly wyj6ciowe se w tym przypadku transformacj4
    liniowa sygnal6w wej6ciowych.Uklad elektroniczny moirc by6 og6lnie
    przedstawionyjako pewienwielowrotnik. W niniejszymrozdziales4 om6-
    wione wla6ciwo6cii sposobyopisu najprostszegoprzypadku dwuwrotnika
    liniowego. Rozpatrzony jest przypadek sygnalu sinusoidalnegoi stanu
    ustalonego,wszystkienapigcia, prQdy i imitancje s4 wigc wielko6ciami
    zespolonymi.

    2.1.1 Opis macierzowy dwuwrotnika


    Na rysunku 2.1 przedstawionoblokowy schematdwuwrotnika z zunacze- mc,
    niem pr4du i napigciawejdciowego(z indeksemt) oruz pr4du i napigcia
    wyjfciowego(zindeksem2).Spo6r6dczterechzmiennych,f 1,UvI2,U2,dwies4 sch
    zniennymi niezale2nymi,dwie zale2nymi.Istnieje sze66moZliwych kom-
    binacji wyboru zmiennych zaleznychi niezaleilnych,z kt6rych wynika sze66 J
    ,ft
    r62nychmo2liwo6ciopisu wla6ciwo6cidwuwrotnika liniowego. I
    4 Il
    ., r--------------- .2 I
    , +- -<:--J
    ,,4 lDwuwrotnikl 4,,
    ",1-___l tinrcws| ^l"t ;
    U'Rys'2.1.PrEdyinapi9ciawdwuwrotnikuliniowym
    buflcuelrupe bzretceu:o6suestdo elrulgmzc ezcddlsez AlPuraqrs'Z'Z'sAU u{mlr;
    +un hl
    frn v
    z1 tnlzfr znztfr t1
    'Z'Z's[J Bu euorl\elspezrd'zlruJoMZJ azcdSlsuz,(leueqcs
    euIBruJoJeuozceuztm 9fg tEoul oEenozrerceut nslduz amelspod ep
    'b tvtolcto tvtz bzn1 cow
    zeruArgJ em,{qelzlctcetn Sfczlerdraluttzsz,{,nodeu npillfzm ey
    "u"llfzeu
    o=tol"+
    'npgfe,r ?u nrcJe/r\z,(zrdenorcgffm efcuelrurp" - : zzt
    I
    inrcg|{rn 3u nlcJ?l\z
    o=zn
    enorcgfezrdefcueyupe -
    f,zd (efcuey.urpesuerl) l'! :'"6
    I
    o = l'"1!
    u= nl zt
    fzrd zulornz elcuelpupu-
    lnrcgfe.tEu nIc.rBA\z - rrlt
    nl I t
    'o = z"l'!
    enolcglenefcuelturp"-
    eu nlcJ?drz,{zrd
    lnlcgf,(,n - rrtt
    I
    :euzc[zt1 er.uezceuzectfndS6eu r
    'tuffcuequlpe
    1fcuelgupererrrlfa\ blew dzn1ceu [a1 fzeil,m eqgtezczso4
    buerpertt- ,ez f 'q31deuIuaJoDIet\- n '$gPbrd utarollelt lsef 1 elzpE
    Q'd of,:I
    o4ef lenozrerc€rulcelsod,n
    gr,nzlspazrdeuqout(1'g) etueumgX'qeu?,{s lcgoalllolsSzcfeuprluo{ elP
    nufuep lufuolodsez Fu?qzc1n4ped,{zrdurfuloEo A\zeruA\oJ bs (f' [znlcout
    '4Q(.Anawared
    leogr{ qn1)tau[tcuvtlutry tzngcow lwryuawap euenfzuu
    '"tuerseppoEarqezrdez o?euewnntergezrdfizel u,npbl8z,trnleu8fs bzel -
    gezluaurn8ru'tuzcalnlstlcgopean6e[trnpoutqc1'ltufuoJodsezrtuercgo{ep{
    ts r ,(quprosnutsluuEds tfnluezerder elcirdeu t fptrd elsldez tufl A\
    znzz{+Inrzf:27
    fi'z) znzr[+Inrrt-rI
    :nqpcdfzrd
    e-z'ctfe$pted t
    rudqgto m 3n efnurfz4o'attoruIl ts runu f,zpir.uur.cgovpelez
    euueFu'z
    eu4alez oIBf dp?rd'eupel?zep ctfnu0lzr4
    euuerutzo>1e[e1c31duu
    LE tlcAuotutl mgpepln vdg
    Metody opisu uktaddw elektronicmych 38 Opis uklad

    Naleiryzutr6ci'uwagenato,aedrugaposta6schematuzastppczngomoin
    by6 stosowan4 gdy wrota wej6ciowei wyj6ciowemaj4 jedn4 kofcowkq
    wsp6ln4 Taki dwuwrotnik, zwany trhinikien, jest najczqSciejspotykany
    w praktyce, wsp6lna elektrodajest kofc6wk4 uziemiona
    Je6lipr4dy zostan4przyjetejako z:nrienneniezaleime,napigciaza6jako
    zalefue,uzyskujesigopis dwuwrotnika maciozq impeilancyin4, natyw an4tea
    nucierzq z lub rozwmciowq. W opisie uklad6w elektronicznychjest ona
    nadnejstosowana.T-naenniepraktycznemanatomiastprzypadek!'trzyi9caa
    Ir oruz Uz jako zmienne niealeine i Ut otuz 12 iako zmienne zaletne.
    Otrzymuje sig w6wczas:
    tc
    Ur:hLLIL+hrrU,
    Iz:hztlt+hrrU, (2.3)

    Parametry 14 s4 wyrazernljmacierzy mieszanei(hybrydowej), zwanej tei


    macierzqh. Jej interpretacja frzycmajest nasQpuj4pa:

    . u,
    hrr : # r - impedancjawej6ciowapny zwarciuna wyjSciu;
    t1 tUr=g

    . U, - transmitancjanapigctowa
    hn : # t zwrotnaptzy rozwarciu De
    u2 tI1=O
    na weJsclu; 1)
    hzr: - ujemne wzmocnienie pr4dowe przy zwarciu na
    ! r,,="
    wyj6ciu;
    . I, - admitanda wyjSciowaprzy ronlarciu na wej5ciu.
    hzz : # r W;
    u2tlt=Q
    por
    zm
    Pozostaletrzy konbinacje zmiennych U otaz I definiujq inn4 macierz
    mieszan4(m) oraz dwie macierzetransmisyjne(a i b), i nie sAone stosowane
    w dalszych rozwaianitch. Migdzy parametrami posznrcg6lnychmacierzy
    istniej4jednoznacznezdeinofi:i [6].
    Masien dwuwrotnika liniowego opisujejedn ozriaczniejego wla6ciwo6ci 2)
    bez uwzgl$nienia zewngtrznych uklad6w, z jakimi jest on pol4cznny.
    W rznuywistych warunkach roboczych dwuwrotnik jest sterowany na rul
    wej6ciusygnalemznir6dla o skofczonejadmitancjiwewngtrznejY,i na jego dol
    wyj6ciujest dol4czonaadmitancja obciE2enil YL.Uklad taki przedstawiono (rv
    na rys. 2.3 i rys. 2.4 dla dw6ch przypadk6w:ir6dla pr4dowegoIo i h6dla 16r
    napigciowegoEo. 2r6dlo napigciowejest r6wnowaine pr4dowemu,je6li
    spefrnionajest zalezno66

    Io : EoYo Q.4)
    '# (vzl
    Q'c) -zzt:+ -,*t(
    1J,safhuer
    :6rse[nur,{zr1ot;1 tuusttuz ctfnwrutla I (I'Z) y"ul\-or tI
    opa1t n- : tI ?goqe1r;znlpeddzrd oEel ep tuzsqs ctfentelspo4 '$'g's,{r) wgry t
    ouorlts||P
    I Sfcuegurpz nrcglemeu cbfemelsozod'gc,{,ttotcg0(a\A\gIsrc"z op g,{zctlop oEeftu1l
    'O: on uI f,pE'qce4uru
    ntreuEfsolpgr1 f4epu '9fzq1qo t[dqV 9nl 0: uu ,(uafoi
    -?l[ A\ ?4ruJgA\zc gcslslcEz
    qcr(morcgfd,tr 3u €uElzpIA\ elcuelnupe ol $3f ',{uczcQo
    ,*[ otvtolc;$tvtotcuo7napy (g
    rrsoinptlfl
    za I zzt
    Tr,{ _ t4{ ,{zremu
    ro'z) _
    rztzrrt euBAottlt
    z.ror.ru ltr
    :zll buueyrnz
    nPEplnoEauzufzrloz ctfnslulrlpr.'Ilzn- - z7cblptanelspod
    g?u/yrgrrlcg1r\P
    (1'g)lcgouz.elez eqorn tmolcgfam5lcueyupe eu erueTerf,6
    z clzpar.l.ord,{n np$r r
    G'c) ?:"n au Gu
    :EIIuJgt\zc qcfmorcgfe,nqc"Islcez €u BIr?tzPIa\efcue4upe ol Nof
    'tt onolc;{au, o{cuotlwpy ( y
    ElluloJl\nltrp ozcogoJ frleuered ectfndhseu 5s efnlugeq
    :o?ano1u11 nrualf,,z(u
    BI!urgmzcpalo;caflanI[cuer;uPe
    slu€zcllqo op peDn '9'Z 'sAH :npt'f,r
    ze1 lrcrz
    urAanotcOgdeuuslP94 Lfr G'zl
    sz qc^zcoqor qcelunlBl l
    ^^ olull lrurgMzC 't'Z 'sAU rt huo1u4
    J
    >l!Ul1JMnI'A0 Jl' hC
    ",|,
    --l 'ewelgz fi
    T
    I I ercOfdzrdr
    euo 6ef g
    ruArropbtduqp9l? Lfi qattuenln
    ez qcizcoqot qcelunle^ Ar\ oIB[ g?zs
    Ialorug; IruJg^zC '8'Z 'sAU
    fruo7uy LA
    ,,l,,t Nlul0JMn^n0 l p ,{uu1,{1od
    I Y S1n9ogol
    r- LI
    t l \ qowoflta
    6e tlcAtvroru
    t1ngpegn s1dg 8€
    r

    Metody opisu ukladdw elektronicznych 40 Opis uklar

    3) Wzmocnienienapigcioweku
    Wzmocnienie napigciowe jest definiowane jako stosunek napigcia na
    zaciskach wyj6ciowych dwuwrotnika do napigcia na jego zaciskach wej6-
    Pr
    ciowych. Podstawiaj4c do drugiego r6wnania (2.L) zaleLno6612 : -UzYt
    m
    otrzymuje sig:
    m
    U,- lzt
    k,
    '-u : : (2.8)
    Ut lzz * Yt
    Znak ujemny oziacza,2eje6li parametry macietzy y otaz Ys,s4
    rzeczywiste
    g(
    i dodatnie, napigcie U 2 ma przeciwn4 fazg ni2 U y
    4) Wzmocnienienapigcioweskutecznek,4
    Wzmocnienie napigciowe skuteczne jest definiowane jako stosunek
    napigcia (J2 na zaciskach wyj6ciowych dwuwrotnika do napigcia fu6dla
    sygnafu Es. Oblicza sig je podstawiaj4c do r6wnaf (2.I) zaleLnofici 8)
    Iz : -U2Y7oraz11 : (En - Ut)Yn(por. rys.2.4b)ieliminuj4czmienn1U;
    - !
    L - u 2 - ztYn (2.e)
    *uef
    r'
    ug (yrr * Y)(yzz * Yr) - lntzr

    5) Wzmocnienieprqdowe ki M
    Wzmocnienie pr4dowe jest definiowane jako ujemny stosunek pr4du w
    wyjSciowego f2 dwuwrotnika do pr4du wejSciowegoIr. Obliczamy je pod- 7E
    stawiaj4cdo r6wnari (2.1) U, : -IzlYroraz eliminuj4c zmienn4 U1:

    k i :- + : - !ztYz
    !tt(lzz*Y")-lnlzt
    (2.10)

    Znak minus w definicji wzmocnienia pr4dowego zapewnia uzyskanie Pr


    dodatniej warto6ci wzmocnienia dla dwuwrotnika nie odwracaj4cego fazy.
    Wynika to z przyjgcia przeciwnych zwrot6w dodatnich pr4d6w 11 oraz 12
    (por.rys.2.1).
    prqiloweskuteczneki"1
    6) Wzmocnienie lu
    Wzmocnieniepr4doweskuteczne jest definiowanejako ujemnystosunek
    pr4du wyj6ciowego.[2 dwuwrotnika do pr4du ir6dla In. Obliczamy je
    do r6wnanQ.1).Uz : -IzlYlotuz Ir : Is - UrYo,po czym
    podstawiaj4c
    eliminujemyU1:
    pr
    - !ztYr,
    kr", : - I ' - (2.rt) e)
    ls (yrr * Ys)(lzz * Yr) - lnlzt
    7) Wnnocnieniemocy k, jes
    Wzmocnienie mocy jest defrniowane jako stosunek mocy czynnej Pz
    wydzielonej w obci42eniu Yldo mocy czynnej P1 doprowadzonej do wej6cia
    czw6rnika:
    (en'z) - u!f, - topo r
    .4. acofar og
    zd tfitfa
    'uz1'duemosedop eruuorlsngo1sef
    [g] ,(pA
    fcour eruerucoun/V\
    {ruloJt\nap fpE'sezcmgrn5lse[n4s,{zneuJeur,{s4eur
    Mq au1owtstlow {cow agarycowqll (6 (rr?
    ''jf :% f,p?'uz1'nrcgfern
    €u erua^rosedop n4pedfzrd
    aferulsl
    BJp€uzsnls1se[lcgounorefcelerwf,zt Aztd'o\ ] 9orl?For,tz."lez
    rrd)l Efzr od ?
    zlr z{ zr [- ( '1,+'" ,( ) ( \ + - r*4 ef ,turzq
    @tt'z) 7g'g
    ,lrzfl v ryuuop !
    qnl
    (ctl'd ug"v I : uvlg I : uvlg : r*rl
    rlr"n:/l z1 nto 11
    "lJ"'rll fu 'fryH
    :Srsafnurfzrlo(etl'Z) op (ggI'Z)ct[e1ne1spo4 epqrfa
    ug? uvv
    (qerz) : - : _ po
    d, (orz)
    7T_Til_
    Jn
    :Elpgr4(rlcuepedungn] rfcuelrurpeleuoqlztdsfeuolodsez -pod af fu
    tu,rgr ggolJea\?ru ol apaztrcqo ,(pE'sezcmgrrafnd5lseuoc'nrueztlcgo rr nptrd p
    szontolpgrVt4ef 'tcour tuJeur,{s4eru
    9ga1zp,{,n euelrouodsfpcont
    lsefe1p9.ry
    Pot
    (eet'z) -#: t*'t
    'EpgrVra4'feue,nouods,{p
    dcoruop nlueztrcgoirt fauolarzpd624,fauufzc
    G'z)
    fcour eruerucotuz/11\
    fcour 4eunsolso4ef eu"lloruuep lsef euzceln>1s :rn tuurr
    Fal auzcalnys tcow aruarucowzg (g ptou?etu
    EP9Jz,\d
    (czt'z) ulzl _ xti u : I : qsl: + e : r IeunsoF
    xf-u r r
    :vezcBtJzoqc,{ctfnd56ev o1tzn etzpE
    elstm(rrzt
    ,tt ulo
    @crz) : d_o,
    , _: u t t z l r l l : :y r lrgrl"nl ,
    ry zl'\l rg rl"4l ffi (s'z)
    :5rsafnurfz4o llcuupedur tlsurfzcezr g,sizczezrdurfuozouur
    nptrd nFporu urel"Jperal qnl rfcuelrurpetlsnfzcezt ggizczezrdurfuoTouru atr z n- :
    ercardeunlnpou urel€Jp"rlrItctpSq buu(zccolu €u epazer,{,nctfertelspo4 -g[enqcr
    t="
    : o, eu etc6rd"t
    (ezt'z) od
    w tlcAtvrotut1rngpepln stdg w
    Metody opisu uklad6w elektronicznych 42 Opis uklaa

    - lnlzt (2.r4b)
    Y laop : lout : lzz
    yr, * ysaoo

    Podstawiaj4cpostacizespolonedla wszystkichadmitancjiwystgpuj4cych
    we
    wzorach (2.14)i rozwi4zuj4cotrzymany w ten spos6b uklad 4 r6wnui
    wzglgdem Yno, : Gsdop* jBsdoporv YEop: Guoo* jBoro, otrzymuje sig ott
    nastgpuj4cewyniki: on

    Ta
    G s a o p: glD B s d o p: -btt (2.rsa)

    rm(tntz)
    Graop : gzzD Bldop : -br" (2.1sb)
    29t

    ptzy czymi

    (2.1sc)

    W dopasowaniuwzmocnieniemocy wyrazasigjako

    kpmax: Q.r6)
    #* Re(ynyz) du
    2 - +2D
    9tt 0zz p(

    Interesuj4cejest spostrzeienie,2e wyrainnie pod pierwiastkiemw za- Prr


    le2noSci(2.t5c)przybierawarto66ujemn4,gdy on
    Ro
    2 g t t g z z < R e ( Y r z Y r t*) l l n l z t l (2.r7a)

    tzn. gdy

    2 gtgzz Re(Yrzlzr)
    :s( l f u b ? 9 n 9 z z- :k<!
    R e ( y r z y z r*) l ! n l z t l untztl llnYzi
    e.r*b)
    Dwuwrotnik spelniaj4cynier6wno66 (2.17)niemo2ebydobustronniedopaso-
    wany. Wielko6ci s oraz k nazywamywspillczynnikamistabilnofici.Istniej4
    w6wczastakie admitancjeYni Yro dodatnichczgSciach neczywistych,przy
    kt6rych dwuwrotnik stajesigniestabilny,tzn. samorzutniedrgania
    generuje
    elektryczne.Dwuwrotnik taki nazywasigpotencjalnieniestabilnym.
    definiuj4cychwzmocnieniapr4dowei napig-
    Podstawiaj4cdo zalehno,fui
    ciowewyra2eniawynikaj4cez zastosowaniapraw Ohma i Kirchhoffa:
    r Tg
    : j-t^q:h,rl
    (l'z rqer) ;L'l-
    I 4drurr
    I
    sz9?-:
    . -z" 4 : ' > t
    qmaryq
    ft'zlcei
    I
    ^?rdV[l
    7 , +' t' -4 : 4 t[ep{ T
    (rZ .lqzr) g .L ' l - = - -oeedop
    t
    ,
    0'I + 0I - : \ l
    (97 rczn) 5Z'9-: (wz)
    9'0I
    . 0'I + g'I I > l :
    {17 tgzn) st'I : . * 0'I = -rf
    0'I
    0'I + 0'I
    (q9'7 tgzn) SZ = ---.- * g'1 = u4
    0'I
    (euzl
    :atuozb!$zoy
    'S '9'0I = t.nf'S60'0- =zrt'9'l: lld fzIatC?U O
    I =?r( z?Io S I ='; OBect[eUg'1 =zz6
    BlluloJn\n/6p e1pqcfzcoqor rngrleurered 6t f,nod aus/YrolsuePz gfzcJlqo [7eJe611A puq,{zr6 -E1Z A EI
    'fzlp.tceut nrc$ld
    rlc,{lP,lsozodelp ?lzpe^orddm Buzour lcgou?aFz euzcpopuy'sIlulorlr\naP
    tu[dcueyurpe z;crpaur5p e[nso1stlc?Jozt\ fezf,tod qcduozpemord,$tl6 Ot?
    ,r.+\ tI
    \,, -lI
    rrt .I_ Irt4
    "r
    t4f 4f tI
    - tttt (csrz)
    nt+tr zI_ ,rl
    T,,
    q[ rtr tg
    + n2t
    tI .n ht
    fn
    '^o tf ,n
    ^ F x
    t4[ qt (qsrz)
    +ttr "n "rl
    r?rovepz I#ovlepz zfclugeq 0lu0lucoulzttl\
    (esrc)
    l'z ec!lqel
    'l'zlget ]r\ err?Jqezeuo
    ercgfezrd
    tg'rruemerucolruttrrwf,u1g?czczsod,{zp3lulod elsord5tselnufzrlo 5p efnu&
    g€uargr ?
    uI : og1 : uI emqc,(ctf
    r
    oI\
    " n u![. ,Ir
    znrl_ -_ zI rnutt -_ rI Qvrc)
    en tqcArvrolullngpel>1nud g zv
    Metody opisu ukladfw elektronicznych 44 Opis uklac

    1 w
    k o : ( 5 , 8 ) z^ : 1 3 , 7 8 (wzitr2.12)
    z pft
    L prl
    krr = 4(1,75)2- : L2,25 (wz6r2.13c) w€
    I

    I ny
    D : 1,29 (wz6r2.15c)
    9 m(
    LLO,25 1
    kp* : : 13,97 (wzitr2.lQ
    1,5 2+0,68+e58
    mocy bgdzieosi4gnigte,gdy(wz6t 2.L5ai 2.L5b):
    Maksymalnewzmocenienie
    G'*o : L'5 ' l'29 : 194 S
    Gwp : L,0 ' L,29 : 1,29S
    w
    lul
    te warto5cido (2.6b)i Q.7),2ejestw6wczasspehrionywarunek
    Mo2nasprawdzidpodstawiaj4c nn
    dopasowania. gzl

    2.1.2 Charakterystyki czestotliwo5ciowe ukladu liniowego o)1


    w
    W rozdziale I wyja6niono,2e dwuwrotnik liniowy moie by6 opisany za sQ
    pomoc4charakterystykczgstotliwo6ciowych,przedstawionych przykladowo
    na rys. t.8. Z charakterystyktych dla konkretnej czgstotliwo6cimo2na ia
    odczytaf modul i fazg reprezentowaneiprzez nie wielko6ci (najczgSciej od
    wzmocnienia),a wigc zespolonAwarto66w postaci:
    k : lkleie (2.18)
    Ta zespolonawarto66wzmocnieniadla konkretnejczgstotliwoSci jestjednym
    zparumetr6wroboczychdwuwrotnika,om6wionymw poprzednimpunkcie.
    jest zale2no66
    Interesuj4ca ci,tzn zaleino66k(a).
    tej wielko6ciod czgstotliwo6
    Na rysunku 2-6 przedstawiono charakterystyki czgstotliwo6ciowe
    wzmocnieniak (napigciowego lub pr4dowego)dwuwrotnikawrazz oz;nacze-
    niem charakterystycznych pulsacji.Wielko66ksjest modulemwzmocnienia

    b) e
    k
    nt(
    Pi
    tz
    ut
    0
    icl
    -mf kt
    Pt
    Rys. 2.6. Charakterystykiczestotliwo6cioweczw6rnika liniowego: amplitudowa (a)
    ifazowa (b) b€
    r3solllrllolsaz} oTe[ euozcevzo I fctusoJ qgsods ]$, elrcaoEerszsn tPeq
    ilclunf ,.ngunEerqt rez gcftsrmf,zcszt eup,Spz,uzsglctoUe,n gcelN (e) emogu
    'o6apog
    lwttuzcttotil
    -wf,so gm7t6tta7\omq? euo 5ts tfemfze5l'e,nortgorrlllop3zc p1f1s,fte14
    -ex?gc euonlg/iztd gemos,{reudlsord ozpJeg qgsods ,n rcsouoleuz qcl
    er.melspod Eqolu 'e1st,tu{zcezt ts (OZ'Z){clury ,{un8stg I lltef
    "Jez nP€IIn
    g 'zpzor n euemr{rlzdzotleznzs euo t5 'oEsuzcruorl4ele
    'L I "u
    rctomntelln euzcl @e;ezI[cIunJ ,tounEetq I hz trpEryzoJpO 't1sr,tfzcrzr
    brcSzc tuwefn z euoq}ztdseuoJodsezTptg 'e1q,uf,zcszt euwefn Vgbgbs til
    dunterqoEeulrqz6npeT{nBIq'euozSzrdsauolodsezgnJelqn,ftcezr bstzetYT
    ?IuAIITXT
    -gEs@oz"
    @z'z)
    elf,(xlxtrn
    '(oaftry
    'epTund r
    ('d - rl)"' (a - @D(d - al)"o urfupof tr.
    : (@D)t
    (-, - raf)"' ('" - al)(rz - .o[) (erz)
    (co[):Jrlr1urg ,ngunEatqI raz po fapo&cftul
    'uzg'e4runou"Tu pt(
    I BTIuzcIIqc,{rtorezcs[e1upo feuoruzepzn1c4sod,tl tf ctf
    -?lrr"lspozJd,genf,4edzor
    ferdelfeu (61'7)
    [eue5u,(,tl1[c1uq lctoltrlcg€ltA "Ezoru
    o.nopry;fz
    'gwdnolrur1
    lutrrluaqDlzsyayz euemf,zeuts ez ,(wgrd
    el €Fecplzs1slvz 'qedfs oEelgeoprslepz oP ?FPe^rordtfcue,n4esuo{^r
    'e[npo,nod'Dae PQ)
    e?ou oc 'nrydds otupltr ouozque.fo pouezrd P?Plna7
    rzp.pet*,*ez'qcdnoluq"n#H,ff
    HTln.ffi;.ffH;";lffif8*,"
    qc14lel,tAozpr"g e1p 4[pE 'u ] w ?gou.ngJelutteiqeds szsllrezeuz,Iu leUrue,r fUC
    -orqole fpe14nelsmfzcezg'r nlz I gqr llz n tfcuslpsusrl'uf,torc6rdeu gn1
    uf,toptrd Eeluelucouutruzl tpu45usue4 tulo,nop cfq ezou r/ ?toilell6
    lo + (a!)_ro+ "' + ,_,(aaD!-l_o
    + ,(!tD_'! : (alyt
    kr.zr
    \ot c.' og + (rl)tq + --- +
    ,_*(al)t--q + Jal)-q @t'ztwn)
    :ca[leuua5u feureru,(,l ilclunJ lcelsod a ?1itrz]sPezJd euzou
    (cay7ryzn)
    slueFcoruzitr?gouzepz'zruezr.tM;oJ el auozclue.fo ts qc,{rgr1 op {qc,(u
    -reuofcels'qc,Otlorug'qc,(uordnls)SfS gc,(uzcruo4lele/trgp"Hn
    '% "lCI (cg1'7tgzn)
    Icgofru,t
    op nTrrnsols ,tr f,P g o 3p uzsleruuz InPoE qcfrgrl '{zrd
    "ruelucoluzrtr
    'hw:llruefr tfczspd tur-ot I tqoP oruper,lodpo ts 'ra r Praef*slnd TIwId (71'gtgzn)
    Selgezrd zru e$1s,{rql"reqc eppt lcgo,qpo1s5zc qquPerg elser1"z rtr
    qcAno1u11ngpepln sdg ii
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 46 Opis ukla

    charakterystyczne e)^t o)A...o)n otaJZaprr o)p2...a)pn


    W celu okreslenia
    charakterystyk czgstotliwo6ciowychnalezy napisad wyraZenie na modul
    i fazgfunkcji lfico),zgodniez zaleinoficra(2.18).Otrzymuje sig:
    \r
    '*# t+-
    .2
    a
    m

    ,.#)(,.
    l k l : ko kr

    #) ('. #)
    Q.2ra)
    ol

    te
    @ @ ( D ( t )
    (p : -axctg - arctg .. - anctg- * arcg
    - P- t + . . .
    zt 22 zn

    Q)
    * arctg - Q.2rb)
    pa

    Przyblienie zastosowane przy konstrukcji charakterystykasymptotycz- v


    nych Bodego polega na nastgpujecychzalozenirch: o
    c2
    Dla charakterystykiamplitudowej(2.21a):
    v
    k,
    . cD2 t>2
    1+ 1 dla cog@zj
    zi" : 1 * : ; xali

    @2 . 0)2 @2
    L* -:l* , N dla 0))z@zJ
    zi afu ait, D
    ci
    i
    Dla charakterystykifazowejQ.2lb):
    cl
    arctggx0 dla o<0,!a,, g
    zJ fa
    o
    u"tsl - f truo,ry 2
    zi + ' ros{g
    (Dzj
    dla 0,t co,,
    < e)< to a,, d
    o
    (r) n cl
    arctg; r (sUn z;) dla a > l0 o4,
    ;- z

    Przybli2eniate s4 r6wnie2stusznew przypadkubiegunap. B


    Niech kolejno66pierwszychkilku czgstotliwoscicharakterystycmych z
    uszeregowanychrosn4co jest ap. @,r, a)p11c)p2.Dla pulsadi ro < a"1 t:
    asymptotycznacharakterystykaamplitudowa jest stala i r6wna tq. zgodnre jr
    z przyjgtymi przyblizeniami: s
    'E.t\o1uII
    tsef t"z fzugepls
    'gp ,n eJe4s
    er-uetucolrtzln 'euzcrrul,{reEo1 lsaf rc,so,tr11o1sizcepls lpsf
    lsaf
    'qcerua$qceu qc,(lnoprePlrelso qc,{1sordilur lr\gIunpo z 5p t[upepls ar l4fl
    -s,fi41ereqc'rtuepgouz. a9z Vqlaz qc,{13|,furd emelspodeu nsfueuilzno z
    elupo?y ',rngunEerqr raz rfcuat\1as oA\oPel40ztd [et5f,{zrd e1p oEepog
    qcdrrzcdloldulfse4,(1s,(Jal{3J"gc $Izs ouolt\elspezrdl'7 n4uns,fte1q
    '@lZ'Z)brcgow.elez z
    '51stfu,nf,rlod qc?Jezsqoqcfrgllelu rn p
    elupoEz'?epopfzeleu ,{,n,i$,tlo1
    -go,nrpolslzc,{ser:1pz euslt\eluollgef'zdcaeunEetqnm[1d,tnser4ezelcSpttlso
    op ?E?lelsolepozodt^gvr.uza1ngo,mlpolslzc lal fez,{mod'rdcDgl op 7e5pe1ep tx
    ?u per pltt brcgo4yltdz f,ze15peluezsleluutzefep unEalqfuutefn 1s4p1Z
    'Id@I'oop ze 'etruNefelsozodezel r'ogl rlczqnd elP7,111lctou€a\ nlcStuEtlso
    o4 '5pe>1epBu per ylu brcgo4pbrdz (enz o8euutefn up) elsurz,n ezeS
    va\l e tzofT fzpAlft 'rusz?ua\gJlsef eze; r'cDI'0 > corfczqnde1p'mgunt
    -ar1l bz rc,soufalo4 a.zpel4dztdur,(uenfrledzor11 'femoze;q,(lsfreqereqc
    [erzc,{1o1dur,{se qp gzpemordeztdeqout elus/I\olunzoreuzcltoleuy
    '62'd ngunEergr
    feuraynf,n1[c4ungfaue,n,{r}edzor
    ru qcpps,{zs,n eruedrezcifun
    op 7e51sezreplod $ Srnpecor41ap/gp 0Z- tlc
    -go4p3rdz eluezs[apuzeufe1o1c51,t yzpurnordnun8olqFnrq
    "rualucouzin
    et > zda or, :
    =?;?" lrtl
    "tp
    :(egd sztoztaeltl eIs€IA\€um apezer,(,tleu[e1o4
    gppapz,rn f4e1evferQq frztd'zdalfceslndop fpts efelsozodl(co)11 ser4,(6
    :(tlo/gp tctfeperrnodpo'femolcso,trtno5lzc
    9- gnl) {eP/gP 97- 1cgo4p5rd
    eo,{tsfret4eJ?qclr tctfupzdo Slcuepualgzpe,rrrordnunEatg'e1ef rcef e>ft -zefpd;vl
    -v(rellereqlrdoa < @elqlerez lv(1dmz€Jell?aosueduro4seunEelqnfpm
    tara
    @tzz)
    zd(t)> a > rda BIP :
    =# "' #; ", ^, lryl r
    a "'+-
    @
    :urepezer,fu,rruf ,tougfz11qflzfi AqepuS>1,(1s,tro1
    -{sJ?rlc fpe14,rdarfceqndop ze afndSlsrftn eruerucoulz1\}rs eruezs4Sral2
    ' (rcgo,r11tots
    AzcSuetrazbu1or4nnp eu) 3mep1o
    ?u gp 91sou,{r*r uel lsorz^r q'plzpelmod zepmgr eu?otrI zep/gP 0z tlcgol (ev'z)
    -pltd z q,{pr(ral4eregc
    fe,notcgo,tqllolsSzc lsoJzn\efnpoltod eA\oJez eosfenu
    ag ',{urm9141 '(3pe>1ep tupef o) f,zetOI €ls?rz^\ 99o,ttl11o1s5zc [p6 '(gp OZ)
    fnt Ol31s ezsq3rrrrz'vz1'ooop aluleuolcrodordzeJelelse:zmlryl 99ogc11
    tf
    rda > a > r=a ?1p FPoru ?u
    ", E lrrl
    "ruelge.r{o
    LV qcAnotutl ngpel>1nldg 9n
    r
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 48 Opis uklat

    lkl 5.

    Rys. 2.7. Przykladowecharakterysryki Bodegodla jednegozerai dw6ch


    asymptotyczne
    biegun6w

    ru Rys. 2.8. Prostyukladrezystancyj


    no-pojemno6ciowy

    Przyklad L2 Nale|ry narysowa6 charakterystykeasymptotyczn4Bodego prostego ukladu


    z rys.2.8i por6wnaij4 z dokladn4charakterystyk4
    czgstotliwo6ciowq
    Rozwiqzanie: Ryr
    1. Wyra2eniena kfia) w postacifunkcji wymiernejma posta6: bie

    I
    6. 1
    U" jotC c
    :
    t<(s..D)
    11 1 1+jarRC Q.?.?A) c
    R+ z
    jac
    u

    tkt : (222b)

    ' 1 Prz5
    2. Funkcja/c(iar)ma jedenL:^^--..
    orggunPr- = - .'
    Czylt@il : funt
    RC, RC Wzn
    3' Na osiachwykresunaleiy zaznaczyE czEstotliwo6ciarpr,O,Lao1oraz lOri,o1.
    Zatwaiaj4c,Le
    ko : L (0 dB),skalalkl w dB powinnaobejmowadwielkoSci'ujemne. Roz
    4. charakterystykalftl dla afaer < 1 jest stala i r6wna r, dla ofo,ot > 1 ma nachylenie
    -20 dB/dek. 1.D
    lr
    4 Uklady elektror
    '"eEcluo4lele
    ,iPepIrI '
    fargq fez.,irod 'rdra fa,rol?4 rcgo,rrpolsSzc op 4ep/gp 0Z+ tngolperd z ylsvlzm 141
    Alsenm ra,(pg {qcdupdz.qgds,rnpeqn nrytzcod,r o,raz)g : lll eruerucouz,r 0 : ra elq .I
    :aluozbguzoy
    '00I rsorrf/tr zdo)
    e rds),(zp5p rcgo,rlpols0zcelssr{Bz ,n erueru ouzi[
    '00000I - zaa'l t'@ sztez rufupe[o Bruemcowz.tr5[cryng
    (X)I : rdraqc?sntalq ZIO:
    oEotf?rll ?4ru1o.rmnrp t,norcgo,rglolsazc 34,{pfreqe.reqc ?"lhgJplzs?E,{?aIsN g,ZpvqllztiI
    (cccz) cv:0,
    @er)
    I
    'sdr ?E srrB^rortrgepz
    euzcluefr efcespd ewgt
    9Z e4 ?4ru,{n
    (q77'7)uoza tZ'oL'g nou,(,r t I'ragl I l,ral'q ilc"sFd qp [e,nozel14d15&4qzreqc 1.;lpgez
    'gp g rsord,|lr rcgo,ulpolsizcep efnda6il,r fe,ropnlgdue r4,gs,{rel4ereqc
    [euzcf1s,[rel4ereqc FzzA
    ptg Izs4dp[e51 'rfceufslorde,(p]g ouepodqceclqz1 gc/iuozct4uzt k7d r[c1un;t,rorc
    -goi$rpo1s5zc 51d1s,fteqereqc?upel4op ouezelod tptn truq 6.2 niluns& r&(ues u,{l .9
    "N
    lennounEarq
    -oupe[ rlclunl e;p oEepogsuzc^loldulAse
    I smotcsomlForsizc .6.2 .sAU
    HAsllelryrgqC
    6t 60
    J o npqp C
    lnouFr
    qcar$P I tI
    t-uenf,nztd trurl 67's,fu
    '006-
    eu auenqod ts 4 ,(se.r1,futr ?u^rgr r ztre1s
    1se[91 < tda/a Blp\ep/.9t- eruelfqceu
    eE 0I > rdola > 1'g ep h.rez r zq4s 1se[1.g > tda/(Delp d eq,Qsdrel4eJ?gC 'S
    "u,rgJ
    6t tl?Al olult lAgpePtnsldo It
    r
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 50 Opis uklac
    wzmocnieniepozostajestalei r6wneztOdB (wptywybiegunai zora^osz4sig). Dla ar > oloz
    drugi biegunpowodujezmniejszanie sigwzmocnieniaz prgdko5ci4-T dBldek.

    otr

    1 10 100 1k 10k 100k 1M 10M e dzl


    mn
    uk
    OU
    bie
    wis
    w(

    Rys. 2.10. Wykresyasymprotyczne


    Bodegodla przykladu2.3 c7a

    L Tnrowystppuj4ce dlaor : 0 powodujeprzesunigciefazy + 90' dlanajmniejszych


    cz4stotliwo- ukl
    Sci.Dla a > O,laolwflyw biegunapowodujezmniejszanie sigfazyz prgdko5ci4-45"/dek kor
    w zakresiedo Loa4r,powlaeJkt6rclfazapozostaje
    stah. Drugi biegunmaanalo$czry wptyw. ktd
    Uzyskanecharakterystykiasymptotyczne przedstawiono na rys. 210.
    po\
    odl
    2,1.3 Charakterystyki czasowe ukladu liniowego naj
    wz
    Charakterystykqczasowq,nazywln1 te| charakterystyk4lub oilpowieilzi4
    itnpulsowq ukladu liniowego nazywamy przebleg sygnalu wyj6ciowego
    h(tt
    w funkcji czasu,bgd4cyodpowiedzi4na standardowysygnal impulsowy
    doprowadzonyna wej6ciu.Takim standardowymsygnalemjest najczg6ciej kl
    uskokjednostkowyl(t),nadziej impuls Diraca 6(r). 0,9k
    Odpowiedi ukladu liniowego na dowolny sygnaljest jednoznacaie
    opisanaprzezoperatorow4 funkcjgjegotransmitancji(zzerowymwarunkiem
    poczQtkowym).Dla uklad6w SLS jest ona funkcj4 wymiernAoperatoras,
    uzyskanAprzezformalnepodstawieniewielko6cis w miejscejar w wyraZeniu
    (2.1e)lub (2.20):, 0,1
    L
    bt!:--zr)(s-zr)"'(s-z^)
    k(s): Q.23) R1a
    a n ( s- p r ) ( s- p ) . . . ( s - a )
    Wynika st4d, 2e istniejeScislazaleino66migdzycharakterystykamiczesto- Przl
    fliwo6ciow4a czasow4ukladu liniowego. Roz
    Odpowiedl czasoweukladu znajdujesig obliczaj4codwrotn4 transfor-
    Zgo
    matg Laplace'az iloczynufunkcji transmitancjioperatorowejoraztransfor-
    maty Laplace'asygnaluwej6ciowego. JeSIisygnalwej6ciowyjest uskokiem
    jednostkowym,dla kt6rego transformataLaplace'awyruila"sig zaleino6ci4
    3Us+I .. trcoouT
    gcz) : (s){
    I rrDrlotrs
    -roJsuBBz
    gelsod eu e,norolendo elcuelnusuerl(CZ'd alupotT
    " -ro;suuq t
    :ayozbtmzoy
    '8'Z 's& z npq{n t,t\osezcll,{fs,fuefTereqcce,nosifueur.glzcllqo
    &apN lZ prp1,{zrd -otsb rur
    npep;nfemosezcr>141sfu
    o6eanogup; a1>lerpqo
    llelzsl Au196g' l l'Z'sAU (ezz)
    PJ+"+ P+o
    nruzr.rfrl
    's aroyrra
    Eeplururr
    enmtztxq
    fepobfs
    /i$osfndu
    oEenopt'
    arya.tllod
    l[ elsBzcurfuep od zperrnodpoeluszsleluulzeupalEza
    {s u,nfzeu z was!ffrzerczseJ/V\I o{p[ ouozceuzo rfce1,{csofazs45rmfeu
    Spnqpuy \ o1uolso tou wasozc f uemfzeu1se['(fauzcluotououzperalodpo
    nlpudfzrd,rr 0T6'0 qnDq lcgop"ra op elugorizltl011'91c9o1re,n po Tpelmod
    -po oEergDIel^\,(trdnod 'sez3 '%I'0 ?gorre,neptttso Tpatmodpourfr-opl 'aItsrIE{
    od 'sszcry oyayVgilo wasDzcfuru,nfzeu 'A\os€zcqclupeJgeIseDI?z,t fmo4 l0P/"sr- Fl
    -lsoupaf ggolrumotlzaad cblezceuzg'oteanotutl np?pln -o,rponrbp
    4o>1sBu Izpeprodpo
    fe,nosezc14r(lsdraplereqc rylzs{ fqgto ouel\ocDlzseul1.1 nqunsi(re51
    lnEar qc,(6ord ol ?u Brrre1u4eupef'fe,rosezc
    zper,nodpoq?1zs{€u rr,(1dm zeru,t-ortfeu (s)1rlcuelnususrl tfcluq eraT
    ',(qrqelsarufsal
    IIB1 pe11nlelsuzcrn
    arutzcyuetBoap?N?J€uzpepnodpo(falqmfzcezr lc,sAzc fetulupopo qnl elsltr
    -AzcJzrerulepop) s feuolodsaz fauuaSuz e1w4[zczse4d19d fs,nerdn ts funEalq
    g9a1'euf,{celfcsor euoztuet?o lsefTpemodpo'fe1stlr,(zcazr rcsSzcfeuurefno
    auozSzrds euolodsez ts,(untatg lltef '€uzc1uolouotu 1euozquerEo1se[npepln
    'euurofn alqru(zcezrts e1,(unEelq 's
    Tpar,nodpo 1 Utaf fauoJodsezfeuuapz
    erryAzrzseldeu t ,vrgunEelgerusTolodefnp,(cePalclslzsl tel o s+ '?W
    -JelArN I
    '"uptul Ne[(t)q fa,nosuzc t4,{1s,{rsplereqr ezlleue
    "u?ol "ulgtg
    Gz'z) I s l
    tOoJ'-6:Q)tl
    :pelsod r$ npBIIn Qfi zparmodpo eruazur,(lndruefnulftno
    "u
    (vz'z) : te)rla zd@< @W!
    i "e!
    t9 qcAno1u11ngpel4n sldg 09
    r

    Metody opisu ukladdw elektronicznych Sz Opis uklaa


    Jedenrzeczywisty ujemny biegun zapewnia odpowiedZ ograniczon4 i monotoniczn4. Odwrotno6d Ro
    pulsacji charakterystycznej z : RC nazywamy stal4 czavw4.
    Tn
    f 1 1 ) (1 RC
    h(t):s-, 1:, " " _ _) | - r t , l ( l _ e - r l n c ;
    =l:s-,{1-
    Is 1+sRC) Ls 1+sRCJ
    lub qt
    h(t)=7-e-ttRc dla t2O @.nl

    WartoS6 asymptotycznah(t) dla r + @ wynosi 1. Czasy tt i ta * t, obliczz sig wigc


    przezpodstawieniedo(2.27)odpowiednio(r):0,lotazl(t): O,g.Og6lnie dlaldt): y
    otrzymuje sig: lub

    1
    t, - RC ln- Q.?s)
    l--r Dla
    sze
    zai

    fr:QIRC, td++=2,3RC

    st4d
    t, : \ZRC - 2,2c (2.2%) Zw

    Podstawiaj4cwyahenie Q.22*) otrzymuje sig zale2no66migdzy czasemnarastaniaa g6rn4


    gruicm4 dla jednobiegunowego
    czgstotliwo6ci4 ukladuliniowego:

    22 0,35 od
    t , : - (z2eb)
    o), I,
    h(t
    Odpowied2ukladujest przedstawiona
    na rys.2.l2.

    Ryr

    Rys. 2.12. Odpowiedi impulsowaukladuz rys.2.8 obl


    poj
    Go:
    Przyklad 2.5 Naleiry obliczyCi narysowadcharakterystykgczasow4ukladu z rys. 2.13. ptTl
    pr4

    U
    Ptz
    Roz
    zgc

    Rys. 2.13. Ukladobliczanyw paykladzie2.5


    tu+t}'
    r:(o){ ;-u :(o){
    :fezi(,nod tuepod tpoleu z alvpo?T
    :aluozblmzoy
    '9I'Z 's,g z npelln t,nospdtul
    &epN g'Z pq1f,zr6
    Tper,nodpogf,zc11go
    'qcf,rop?rd
    '€fZ
    qcdpe,nzo.r r qcf,nolcfidea lapgr qc(yenz qp 'Sfcuelsfzet br.a zeztd ,pve1zp1m" ztztd
    ngouurefod udzco;l o1e[ lzpelmodpo ?,$osezctpls 3ts EzcJIgotui(zc od {elrzmzo.r g.souuefod)
    '9gouue[od
    @ : I e1p t (p1:p-nzggouruafod)0 = I ?lp (l){ ?touem sszc^\or\ 5ts azcJlgg
    zupet o1pt1 5n afnpfeuz oFp?I{n r' Ilt{'elsord 1se[ fe^rosezc qflsi(rellereqc oruozcllqo
    g'7, I S'Z t4cvpe44Aztd a etorz4elt.zot?lu /'rgp"pF gcfuoqotrz p1zpng nlpedfzrd 11
    z npplln ennos;ndtur '?l'Z'sAU
    e;Z's[t Tparnnodpg
    (qorz)
    'tl'C 'sAJ ouol/r\?lspoz;d
    npe1ryTpor,nodpg
    "s
    cu
    - N Z
    turgt r rrlr
    J
    cdrr*pefg arcezcod sg,n2 (B6n)
    N{t)q
    " 1* - t
    :i(motlrod terozs
    eu epSlur,nzolfzeil,n ezsruerde,np ory[ gtinelspaz.rd
    et?ou (qq€'d ?1ou1efeztU >> ,
    "161 $czl
    (qosz) 0<t ctn-e:(r\t!
    "JP
    gnl
    r : (1}1qp
    fJus+I s) c3g,nlls eq;
    : u r , - o ( t ) I :(I |r-6=U)I
    3Us t)
    (tz'z)
    :o1ef9i(zc11qo
    eu?otui(,nollsoupsf1ory eu Tpet,nodpg
    I+u
    ,us+I_ I _(s)z (:rulr-a -
    (eos'z)
    tus u
    :o : z Jctou"^l 0 0rez oupef t untarq uepef eut nP"l)F efcuulltusuerl
    "^\oroleredo
    :ayozblnzoy ggoqor,npg tl
    t9 qJAn outl r^gpeHn sd} z9
    Metody opisu ukladiw elektronicznych 54 Opis uklat

    stala czasowat : C(Rr * R). OdpowiedZ DI


    - t '
    D
    h(t) : A+ Be' : 1- -- ec(nr+R2)
    Rl+R2
    gdziestaleA i B wyznaczasig z warunk6w td0) i D(co).

    Rt

    ot
    CI

    d obliczanyw przykladzie2.6
    It
    Gdy w uktadzieznajdujesigkilka pojemnoSci, oblicaenieodpowiedziimpulsowejw o96l-
    nym przypadkumoie by6trudne.Je5lijednakwartoScipojemno6cir62ni4sigznacznie,obliczasig
    oddzielnieodpowiedZdla malychczas6w,zwienj4c pojemnoS6 du24i oddzielniedla duirych
    @as6w,rozwieraj4cmal4 pojemno3i.Przybliircniejest slusznew6wczas,gdy tak obliczonestale
    2,1 ,4 o
    czasower6inia sig znacaie. \t
    eli
    Przyklad2.7 Nalei obliczy6odpowiediimpulsow4ukladu z ryl2.L6 pt
    rc
    ol
    lo
    w
    ni
    Rys. 2.16. Ukfadobliczanyw przykladzie2.T
    ta
    Rozwi4zanie: a
    w
    7-auwanny,2e Ct >> Cz.Dla malych czas6w otrzymuje sig:
    ul

    = s; t{(a)=
    ft'(o) : = =
    ;' N' c2#fh e5p.
    "+"
    H ( :t "t + " ( ' - . - ; ) - ; ( ' - . " , ' ) gt
    el
    ni

    Rys. 2.17. Odpowied2impulsowa E


    ukladuz rys.2.16 s
    :ercarurazoJplrupE4s azs
    -naJard 0!x - lrc : rxy nglsorfzrd qcqlelnelu elq P^ oqndur lp
    ?A\po{l/tl3ls erupSpz&\n
    Qtz)
    ...+(or,r 'Tt',i'l*
    -,"r'T;;n
    - r111or1 {o,*-'i#'i'* o,t:\
    5n efnufz4o'ya[u1ouyaoil lluelcgolrem qcfuenf,zeu
    ,0r 'nPEPIn lrrglueruele
    lctouz,t lg{o1r\ Eerezs3u ?9ouzelez3t ctfeft,tlzou
    'tmoruloru 't[c>1un; tultad
    lsaf 3 enp8
    rctolJel\ rueJollen\ lsaf r 19Eo eu
    fit'c) ( u x' " ' ' z x ' r x ) I : (r)1 : 1
    :aru19tg'4 ureloqur,{s'tcgo,tttJloplzc
    feuepe1p,{uo1gar4o'otemotull nPeptn Auz4}umezrlaurered httzceuzg
    'b*totc o tn1l'z
    o trt bz17ounktten Kzeu313rnparord' np"PIn
    ;
    euzq}umazfrpurered Eu /rrgluetualeIcgous.t\ uelurz qcl4lelaelu m,{1d,n
    51sezcrlqo4sranelzqc,{1epempSltz,tnnlecA\'eJol{nJlsuo4zeud qcfuoloyz
    po tfuterqpozaluagJ'emosezczpelmodpo qn1elcuellursuurl
    otef 'du {eleplet
    'o8euzcruolplolanP"Rn auzrlAumazfnawelr"d az 't[nporltod ,(lnzrzog
    'qc,(urcm L'zW
    -oJuelo A\9P"Hnagluetuele,tgrleuerud I lctou?lt\ rlcDlnzuot o s€zclagfi\
    ,(uyng6 'd11qc,{nzc,(1uu4p1 uultuz 'ngluaurale 51seluazrels 'qcfuzcrEol
    -ouqcel ,tgsecord lctoleuo{soPeru {eln{s eu 'tuep5;gur,{umed
    'n1>1u; 5rs ttuz.or
    z o1 e4pf11 'ocelu"uozcJsqo
    1se[euzcruqcer?goul?lszPEP4e4a7
    qc,(ulgtezczsod,{rlaurzred,tgpegn nruBzJelq,(rnulfuft(rosfzrd
    f,z;g2ldwez?e
    rcgoqgEezczs '€roqnrlsuol zeud qci1ilf,{zrdpo 5tsttuzgr 'fuzc1uor14e1a
    d\
    peqn fpTe>1,(uu,topnqz1sa[qc,{r9f4 z 'inglueusJe,{rpurered t lc9ogu16
    sldg
    qcAano;u;;^r\gpel{n Annolcgonnl;zernn V' yZ
    'L'zpzoJA\euolt\gIuofer,nolgEezczs ur,(1n'tezr
    tpSq'gc,{uolodsezzalunqr
    ,r-ounEelqz11lq gcfctfeul 1[cuelprsu?.4 e^\os?zct4l$s,{re11ureg3
    "lp
    'LlZ'sfJ ?u ?u?r\ocplzseu
    lsef npupp zpet,nodpg
    '? 11
    oL e4 9ts afnzelg
    z
    N . o ; - i ^
    '3# : (i.tr
    - t
    r i-
    sur! = 1zy+ ru)'c = oL :0 : (@),,1/t; = _I# = (0),,r,
    :lssluloleu ,rgs?zt qc&nP
    "lq
    99 qcAnotutl ngpepln vdg n9
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 56 Opis ukla

    L,k : k - ko: S,Ax, Q.33)


    ,I,
    gdzie
    g(
    ( - 5 k ul
    6x, Qsaa)
    iu
    jest nazywanewrahliwoiciqbezwzglgdnq parametruk na wielko66x;. w
    Definiowanajest r6wnie?wra2liwoSc
    wzglgdna G
    6k si

    "' -: +
    sr 6*,
    : ,Dlnx,
    9fnk-: "'s=a (2.34b)
    k
    xr
    oraz dwie wra2liwoSciphlwzglgilne

    q :_
    n dlnk _ - s ' i1; lk
    Q i : F f t :_s or -x r (2.34K)
    6\ g(

    Na podstawie(2.33)i (2.34b)mohnanapisa6
    alternatywn4 zalehno66
    opisuj4c4 pr
    przyrost k:

    #:,i''* (2.33b)

    Powyisze wyraZenias4 proste i oczywiste,je6li wielko6ci.r oraz k s4


    rzeczywiste.Czgstojednak wektor .r ma skladowerzeczywiste(rezystancje,
    pojemno6ci,parametry tranzystor6w),natomiast transmitancjak jest ze- Pr
    pr
    spolona.Przyjmuj4coznaczenie(2.18) otrzymujesig wyrainniena wra2liwo66 A1
    wzglgdn4:
    Rc
    d, 6ln(lkleie) Pc
    ot :
    6lnr,
    : +l!L
    ,lnr,
    =aq_ _
    -+ jJ6lnx, s,f, + ieiq Q.3s)

    CzgS6rzeczywistazespolonejwra2liwo6ciwzglgdnejjest wra2liwo6ci1wzglgd-
    n4 modulu, czg66urojona zaSjest wrazliwoSci4p6lwzglgdn4fazy.St4d:
    .s2
    Lk Alkl n
    : jLq : (ti*+ jai\; ,,, Ar,
    i fr; + ,r- Q.36)
    q
    Mo2na wykaza6,2ew ukladachliniowych (nie zawieraj4cychidealnych
    transformator6wi 2yrator6w),zileinofit transmitancjiod dowolnegopara-
    metru ma posta6biliniow4: q'
    . 0'n
    6 n e ' 0 : _ 5 6 0 ' 0 :'ts
    90I -ered ota
    o,I
    qc{qeapr
    . tts : ttJ
    zgL'o: .r,
    teft)
    r(s'ol.soo'o+ g) tztp
    88I'o- : tts
    € t:rp
    :PhS
    rzf.9@'o+o'€ -plpzn tr
    szgT- : o'r : :t4
    lc^ -
    :5rsefnrui(zr1o(91'fl ruozar op i(zralceu tcgolr?^\ ctfermelspo; Gsz)
    :auozblmzoy
    's z+ : rzfv
    ,(tue[nutfdzrg'SI : ]4ryTnpey4f,ztdzfztelcewelptzr{tueplFz,vt(gy'g)n:oz,nE,rots,nop?.rd ?to,srr4.L
    ?lulucourz^r t,nolsorfzrdollolr I -opru tuplltzn ?go^\llz"rAr Vf,zcyqo fZepN g.Z puq,{zrd
    - rsaf 1
    'efcu4s{z
    ts :1 zuro
    l-
    (es'z) fr"is +r (qesz)
    fs
    :Dnlp rI utalo zturbuenz't no1sor,(zrd tct[nqdog
    -o4lolr\ ?go^\rlzBJlr\
    eu etuazet(lrrarselnufzJlo rctouzepzqc0zs4tnod 7
    '(tt'd
    1fc4uryBlru&\ou?nutupSpzm brcso.rrlzernlsef ofg eppt
    (wz)
    ', **' -* fTl +:)q i ,_s l n rt
    t, ' * f l + ) * : l_s
    rr-r
    (rxv+tr)fl+) (r*V+t*)g+)
    r*v:'#++- :\Y
    grl-g ('rV+'x)g+V @vtz)
    :qgsods ,{ctfnd3lseu m 3rs
    ezllgo tmolsorfzrdollat&\ cso/t\ItzerA\'(tt'd ?/rrorurlg 9e1sodlsaf euep dpg
    'btrotsottztdo\Ialw
    ?roMlIzDtM5tsefnur"yep'et^qn9,(qezoul e1u'(Zt'Z)zrcSlum {II
    -zot nraezczsordn,(zrd euu,ttosop'amolsotdztdoyertt eluezqgfzrd qsel
    ' [e.tr
    olcgonupe nt fnleue
    gccru?^\osopezgcivzcq n euels,{zro1,{mc(gezottt€A\orurlrg celsod 'npepln (eWZ)
    /rfgluerrrelercgou?Arqc,(1e1sozodpo bzelez g r. )'g 'y 141uufzc1odsm elzp8
    t:s+):,
    (tt'z) 'xg+v (tez)
    L9 rqcArnotutlngpel>1nsldg 99
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 58 Opis ukla

    0,752
    q : 0,718 - przyrost dodatni
    2 c
    L + 0 2' 4 9 -
    10,5 li
    a
    0,752 o
    q: : 0,789 - przyrost ujemny
    2
    L_0249_
    1os 2.2.1 C
    c
    2.2 oPts uKrADOwrureurulovvycH s
    b
    Przeanalizujmyprosty obw6dz rys.2.18,skladaj4cysigzEz,echnieliniowych n
    element6wR, C, L opisanych nieliniowymi funkcjami pr4du i napigcia.
    Pamigtaj4c o zale2no6cimigdzy pr4dem a ladunkiem: i : dqldt otaz
    napigciema strumieniemu. : d@ldt, mo2na napisa6r6wnanie oczkowe
    obwodu w postaci:

    ry + f(t)+ s-L(Jidr):
    e(r) (2.3e) R
    ja
    o
    gdzieg-l jest funkcj4 odwrotn4 wzglgdemfunkcji g. w

    I
    zl
    gl

    Pl
    Rys. 2.18. Prostyobw6d nieliniowy o

    &
    Jest to nieliniowe r6wnanie r6inicz,kowo-calkowe,kt6re mo2e byi Pr
    sprowadzonedo nieliniowego r6wnania r6iniczkowego drugiego rzgdu.
    R6wnaniatakie rzadko s4 rozwi4zywalneanalitycznie.Dlategodo badania
    ukladu nieliniowegos4 stosowanemetodynumerycznealbo przybli2one.
    W metodachnumerycznych stosujesigkolejnokilka krok6w obliczeri.Po
    pierwsze,uklad jest rozwi1zywanydla pr4du stalego,uwzglgdniasig wigc St
    jedynie nieliniowo6cielement6wrezystancyjnych.Rozwi4zanieto okreSla
    punkt pracy ukladu i, je6li jest on stabilny,stanowipodstawgdo kolejnych
    dw6ch procedurobliczeniowych.Pierwsz4jest lineatyzacjaukladu w obli-
    czonympunkcie pracyi analizaliniowa dla niewielkiegosygnalusinusoidal-
    nego(ac).Drug4jest pelnerozwiqzanienieliniowegoukladur6wnari r62nrcz-
    kowych dla dowolnegosygnaluz warunkamipocz4tkowymiwynikajAcymi lit
    z obliczonegopunktu pracy (transient).Metody numerycznes4 szerzej sy
    om6wionew p. 2.4 i w dodatku A. pr
    'a\gleuEfsrfcelnpourepr rfcuJnpotu'rcgorrupolsSzc,{nenuezrd
    fiztd eutezcevz,eulgflezczsol e141'qc,{norcgfsn,rr_opuE,{s
    AgpEIIn er.zrJerre fezrezsts
    rcgomqlop3zc tfcuurquro4qc,(ctp3ggc?rcgofirrllolsSzc o,n9pu3,{s,tpnffl ruilctfulru/
    -durenruyzcrlgo,{zrdaqs,{zro4zarulr\gJlsef earoueruolelAr er-ue?11q,{zr4 -7n7a1yw
    -JBProsn
    o/ogz'l: o'o -![go /r nP
    :",
    s00'0 qc,{ufe1o
    of
    feuzcruoureqfepnrp ggope,nezptlg "l'"erlo
    c6tn 5n u
    od'yezcllg
    logutsggg! 1 3raup7'g* S00'€=! 'auo41q
    :r(' zursI0'0 + r(l?UFZ'o+ | + tovlsa'O+ Z: I ?m?pBgo
    'np3zr ot{
    :5n afnufzr1o J ptrd tecttnsldo p.sotqepzop n Eergozrdct[e1,ne1spo6 VAg qou
    :aluoz'b!t^zot
    't@ulsI'0 +
    I : zpe[ptdfsduozpe,nordopltalin + nZ = ! ocr(lsf.relqeruqco
    srcuornsls,nr nptrd ntelqazrd ,$ e.$olullolu ?Iutctr?lzslaruzgfzqlqo i(?opN 6z PBFt^zrd
    't1e1stmopells ?u oE
    -auozopu oEeuluprosnuF npuEfs oEal4Jermerugcfuzcruorur?q gootr?lzqerrz
    €Tuszc[qooP ezJgoPouo els e["PBurcgouJg8ezczs ^\ 6ers?zc,n qcfuuerurzr
    qcdlep ,ngtergzrd clp elr?it\oso1s,cfg ezou eluealqfzrd euBI/r\?IuO
    rctouffclnpu! r lctouue[od 1ef qclT?t'qcfu0(cue1)feer&\gluetuele^rfldr\
    gtwurod evzourqcfrgil i(zrd 'qcfuuorurzoulol\mgpuEfs op duozcruer8o
    lsefote,nopllerunp?plnsldofmoueluolel1l lIoEmrK$o8ofn etnd{sfn e4e[
    'qcfuusrurzE6todeurnsezs{adeu 5n emfizeunueltrlololir\o8eqz1wap|zy Gtz)
    '" + 'Idn uwc"'* rx{ntrrc +'NLn*q- +
    67Z) "n,nrxlllzrrx I
    araoTzcos
    uo...
    q zNr1rNInzrq + rNlnrrq I UNI 11 * rNInro I op- Jno17 zero tp/bp
    'er.cArduur
    :qcfuuel[z n1er,nfnoE5lod Earazseu lemour1aru qcd.norulla
    llclunJ olcalullrzoJzezrdApe[n>1sdzn ngleuEr(s,ng8arg
    oc ({^irn qc,{motcgfsiu
    .tztd u fe,rouelurolepl;[c>1uqo1e[ oEe,nolcgpinqeuEfs nEarqszrdn1ueltre5
    -gszrd €u uo zEa1o6'I'€'I 'd ru ,{uepruods,t ;u1soz,{aloueruoJelasldo
    qcAnno;u;leru^ gpelln qcAuI cuelsAzer Annouelruole;nn s;dg L'Z'Z
    'erua,noqefordndup
    oEeudAp,nop ozJqoparuJ-oEezczs euo cSrrn3rc tfzpzSl rIIr?JlerrrBJBd
    otef e
    npspln Fn"lcgol\nse1m i9p5rw ttndhsf,n arlel 'rcgouqetr;z $ ptl8at Afeynl
    -zourn zcel 'qc,{upeplopyeztr,nzor epmetd oc euo tfup a151'erelnduro4fc
    -ouod zeqoEe,noruflam np?lln lzlp.ve bfeulrpzorunauozrlg,{zrd,tpo1e61
    69 qcAnotwletu ngpel>1nvdg 89
    Metody opisu ukladfw elektronicznych 60 Opis ukla

    2.2.2 Opis graficzny uklad6w nieliniowych .f


    o
    Jedn4z najbardziejrozpowszechnionych metodopisuuklad6wnieliniowych \\
    jest opis graficznyw postacicharakterystykstatycznych.Opis ten nadajesig rl
    zar6wno do analizyprzebieg6wstalych w czasie,tzn. do obliczaria punktu tl
    pracy,jak i do analizyprzebieg6wzmiennych.Podobniejak przy przybliznniu p
    wielomianowym,metodata nadajesig tylko do sygnal6wwolnozmiennych, p
    gdy wplyw element6wreaktancyjnychjest pomijalny. k

    E
    p
    q
    o
    t)
    p
    w

    hr
    Ic
    Ot

    J
    a
    F^
    nc d,
    e2
    R6
    si
    IcQ
    ci
    ot
    p

    Rys. 2.19. Charakterystyki punkt pracy


    statycznetranzystorai ukladzapewniajqcy

    Na rysunku 2.19 przedstawionocharakterystykistatycmetranzystora


    jego polaryzacjg
    i schematukladu zapewniaj4cego punkt
    , czyli rcalizuj4cego
    pracy.Moina napisa6nastgpuj4cer6wnania obwodu kolektora ibazy:

    Ec:Ucz*IcRc (2.4ra)
    En:Unn+.IBRB (2.4rb)
    R6wnanie (2.41a)przedstawiana charakterystykachIs - UsB linig
    prost4 przechodz4cqptzaz punkt (Eg,0) o nachyleniuR6. Nazywa sig ona
    Wostqobciqienia.Analogicznier6wnanie(2.4tb)przedstawiana charakterys-
    tykach In - Uazlinig prost4 przechodz4c1pvnzpunkt(E",0) o nachyleniu
    'erols,{zuurl n>1ped,(zrd
    e1p ory,t1eru ?ueA\oso1s
    ercgtm,{zco nrua1,{q
    9,(qezourgcfal
    -olrrlleltryeclstzsTeruz oSsuzcgerS
    entezc?uzLfun epolau z,[o11undo1er6 -s,{requ:
    euo 3tsu,
    *o*I)iti 3Iu[
    lott + (r + rilz - (o''I + : lnl "rn
    @tv'z)
    u'*I- --rll : rEI
    l(t - t1z - (ewz)
    :Anq
    Qv'c) (otZ-ut*I+*-r)l:qzl
    t4und ote
    urolsfzua
    (I - tI + ut*I- *,-I)l : rt, Lr,x'
    (otg- zlz * tlz + u'*I+ **112 : o7
    :qc,{uzcruourreqgc,{u[e1o47 pnlqdure r fa1e1sfaalopel4s nlsorfzrd
    :lloJlaru?r€dg eluezclJqo€I/rUI?ounxwl zeto r7'47'21(4efol?f oluper,todpo
    gcfuozcevzo 'o0 'o0t - 'o06- zEJ elp ?JolIelol nptrd oEemorc
    I o0€
    -sf,{n nEerqezrd"06mgl4und nrcird ggotuoleu7 't.to11undotc3td tpolaur
    0n
    emfzeu us14aped[zJd '"0€ - I Azel elp'uzt'T,f g - : ta zerc 7fg : ag
    "0t (ftlund
    oEemorcgfe.trqeutfs u1c31deuEIp euolter11o'tO I I0 aaro>pepop
    Brrp ol ts lercg$zcleN 'qcrupergod mgr4und otqzcq leuned n zerc tO
    'qO'O qlel;4.undm oEerrrorcg0ilrqeuEfs rctop"irr
    1f1sr(rel4eregcz nruefzcpo
    eu eEoJod?polel4['oEeupprosnurs n1euE,{soEeuozpetrordop qcf uzctuouueq
    gecl?lzsle1trz efiszlrlgo zeIuA\gJ€Ill\Izotun npzpln euzctlet? ?zll"uv
    'np?l4n euzceln{s eruerucoruzr\
    zBJo el\orclrduu erualucoluza\ 5m eJgenlo krzcgetfl qgsods n elmelspod
    fel up '€rotlelol ercSrdeut np?rd Spnttdurz auo tfelger4o'e.lloro1>1elolH,{l
    -sf rel4ereqc ?u euolserueztdlo 1u8' fce td n1>1und eruazo;odau[er4s €A\peuo
    b[ezcewz[,n bzaogo t bllq1lz ntcStcazrdeg ruri(ue mo1d or1 ur,(p ord 6 I'Z's,iJ
    Eu ouozceuzez eruqlod eu[eqs eltp [e1 'onzrd fi\ I oA\eJn $rs e,tnsazrd
    npuEfs oEe111e1an ay elsord te
    "f azpnlrldure r ,{prosnursalcl"lz$l o qeuEfs
    opgr1 ag byepgz fletezsin 3ts,(zctlrtt ero1s,{zue4 tzeg ewpongo A\Iltef
    .O?)n | 0c1_ eA{oJouelo4
    rxf6,fte11ererlc Bu nruerseluezld od ptls 2 Qaa11 041 :eJolsf,zueq fcerd 'qc,(uuarn
    'tuemfrezrd truq uuezelod
    l4und 3rsefnpleuz ey fusord z nrcbroeztdlel eN nlua-21q,{
    'etn IcgolJ?A\latupetnodpo e1p qc,(uzc,(1e1s
    zuo Naf 61'g n1uns,(J 4f1 nlqund uru
    -s,{ral4eruqc/rrgllund z"N5ts feotlepells'(ra'n)J : a1r1,{1si(JelTeletlcfezcoqor 3tsefepeu
    erue^{os,{reu 4 ?gouzepz'nn elc}rdeu euleDluol auamd cam gcf,torurp
    linoptrd nuePz"I'ero1sfzuer1 rure4,(1s,{re1l3J"gczeLezblcgo
    epzr,nodpo a1"I/r\qzolun
    'sU
    [elsord nrcircezrd zu 51stfnpfeuz dcerd f11und lltezrleer op eaul?otrI
    1.9 qcAmotwletungpeS>1n
    wdg 09
    a

    Metody opisu ukladdw elektronicznych 62 Modele e


    leczdla kaircgoukladu elektronicznego, jast
    w kt6rym relacjawej6cie-wyjdcie
    przedstawionaw postaciwykresu.przypadkamitakimi, omawianymiw dal-
    vych rczdaalach,s4np. charakterystyki wnnacniaczar6Znicowegoi wzmac- st
    niaczaoperacyjnego. fa

    2.2.3 Opis odcinkami liniowy


    Przy wielkosygnalowej analizie uklad6w nieliniowych, a zwNaszcza pruy
    obliczaniustan6wprzej6ciowych, E
    bardzo dogodnejest przybli2enieelemen-
    t6w nieliniowychopisemliniowym, rbinym w r6inych zakresachpr4d6w
    i napig6. Pnyblienie to moze by6 stosowanezar6wno do erement6w R
    jak i reaktancyjnych.
    rezystancyjnych,
    Przyklademprzyblilenia oilcinkamiliniowegojest traktowanietranzys-
    tora jako dw6ch stalych pojemno6cizl4czowych,gdy Uar < 0,2 V, jako
    liniowego dwuwrotnika aktywnego,gdy Uns 2 O,ZV i (Jce ) 0,2y oraz
    jako dw6ch baterii, Edy Uas,> 0,7 y iUcz < 0,2 V. przybli?enieto jest
    przedstawionena rys.2.20.Przy korzystaniuz opisu odcinkami liniowego
    nalezyzalo|yf,in jedenzopis6wjest sluszny,rozwi4zatukladi sprawdn6,czy
    Pc
    s4speftrionewarunki usprawiedliwiaj4ce nie -nalehy
    przyjgtezalohenie.Je6li
    powt6rzy6obliczeniaz nastepnymopisemliniowym. uk

    2.3 M

    Pr
    Uat)47V p(
    U66>0,2V di
    pr
    ke
    Tr
    Ry's. 2.2o' opis liniowy tranzystoraw trzech zakresachpunktu pracy: zatkania (a), FJ
    aktywnym(b) i nasycenia(c)
    $t
    tk
    Analogiczna procedura jest stosowana ptzy obliczaniu odpowiedzi
    czasowejukladu nieliniowego.Po rozwiuzaniuukladu dla stanu pocz4t- el
    kowego,obliczasigodpowiedzukladuliniowegoai do stwierdzenia,inpt}dy dc
    i napigcia chwilowe w ukladzie wskazuj4 na koniecznos6zmiany opisu sp
    elementu.stosuj4cuzyskanewartoSciptaaor i napigcjako nowe warunki m
    pocz4tkowe- rczwi4zujesig kolejny uklad liniowy. an
    za
    Przyklad2.l0NaIeLyobliczy|,punktpracydiody w ukladziejaknarys.L2L,pnyjmuj4c,Ledioda
    stanowi rozwarcie dla tJo < Q zwarcie zal dla.llo 2 0.
    2.3.1 D
    Rozwi4zanie:
    Ni
    7al6iny,2e dioda stanowizwzrciei obliczmypr4d Io: or
    [e[ qc,{ulg8ezczsod m oEauzcfrqele nlunp€l eF nlu"a\oqcez eu flredo
    qc,{morm1eru
    lssf ,(porprcgolr\Icgelt\ sldo fzslelupoSopfeu1,{zs[elupeqop[e51
    epo;g
    elepotu lel; enno>lguponnezrdlgd L'e'Z
    eporpzSo
    '!w[.zcil)lsoz
    'emoleuregcs euzcgerE'euzcfr1r1eue
    WDwwaqcs4e1evemfzeuer-ul"lso el I
    elepotu ts rurf,uzuz fapprzq[e51'qc,(uzctuorlTele^\gPegn fzqeue Polau rlErlJ?if, al
    qc,{uzgrep qcruperrnodpo'qc,{noltupomezrdlgd irrglueualansrdomoqosods nsr.do,(n
    u1p4 Orseluzgrzoy JcgoA\Ict€IA\ e1sr,t,{zcezrqcr efnufs4orde tlcgouPEIIoP Apbtd4\
    tctfezcr4s,{,nz frgq'stdo fuozqqAztd'u4'gc,{mo4rupo,tozrdtrgd .trgluelueJe -ttzcod n
    elepotu6rsefnsopgc,{uzcluorlloloa\gP€Hnnluu/nollefordt oFIIBUBA\ zpemodp
    '(tonnpuoctwas-1otaw)
    I1ISSAI I oEe.,(41
    -toqcs z r (tolcnpuoslwas-aPlxo-ptaw) '(1gg-uotycun[)
    treueg I1ISSOI [ '(B) sruEp
    IAdf emozcbyz eu 5rs b1cllzqIOIo{ z er914 '('rolstsuo4-7ca[a-na$Litrg
    ndf1g,{zc'enrelodrunzero(4p4 gnl NdN) surelodrq9,{gtEout fro1s,{zuera
    '"uung r ea\olrll\?l'e,no1eun1 ,(PoP 4e['tuuefn tlcuelsdzerz f,potpts eue4
    -,{tods'qc,{,$o1z3on1rureru.trglE'gceruelrosolsez gc,(qefceds7Y\'llupomezrd
    ?pop '514 errtozctlz ePorq lsaf tpotp -
    19d-p1eur o3q,{4rtogcs la;zpezt tz'n)?1n -
    'frolsfzuerl fPo1p 'ano>pupornezrd;9d )ii'o<on +l
    tuznosols lercgAzcfelq I ryf el4el
    ,{1ueue1a earolullelutferqeds gc,{uzcporl{elegcBPEIlnal SJortrno,nelspo4
    HCA AO)rNOOM3ZUdl9d A 0rNl11313 313OOU\| e'z
    'e,notrpl.rire.rd
    lsef npe;ry
    e'eirrolodez15etetwz['n1o6
    ,{7apu-a
    y'rualueTopzzeluptznln*zo.r lsofepolpcOt,n
    etg;qz!1tmzotefinrp
    \
    fn\ryprit
    E ? + 7- ,A s t+7, ote,uogq;
    Al- =
    r c n Naf ot c
    MO ATb
    :rlrdzodradns oryl A r!
    Speszzctfnso1g'op eletJdeu{uzcl1qo l elcJ?^\zorl/rouels o? 'le1o:1z Atr4o.ry7 -sfzuBrl -
    "polp
    anAuervrlzbtmzo,
    g;,'7 erzpel4Aztd '!Z'Z 'sAU agluetIaP
    PelIn
    ,t\gPtrd qr
    -ueuarlael
    AZ=zJ A9=tj Aztd vaat
    ?5rlz
    'e,rv(zqel
    ',(porpufnorodez nltmletl ,vreuiQd pbfi a4 'fuezpranrlS
    1se[nrc.remz[el o swqotrvzc6r,ne -ceuzn r o
    _ uxt - - : ?J>tz -pp.n ruil
    V [ U S Z ' Q -= - "f
    A S ^ 3 1sa[epgf,t
    t9 rlcArvro>11
    upo neztd 19dr^gu e.aep ePpow z9
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 64 Modele e'

    obszarach.Na rysunku 2.22 przedstawionozasadgkonstrukcji planarnej S


    diody PN i zacieniowanoobszarnzzywanybaz4 diody,istotny dla jej pracy.

    C
    -+f- la
    6------ Rys. 2.22. Konstrukcja diody planarnej

    W literaturze dotycz4cej przyrz4d6w p6lprzewodnikowychU2,l4l


    wyprowadzasig za pomoc4 tego opisu podstawower6wnania opisuj4ce
    w
    wla6ciwo6cidiody. 54 one nastgpuj4ce.
    sz
    Ladunek zgromadzony w bazie diody przy polaryzacji przepustowej
    sti
    i pr4dzieIp

    Q,P : t'Io Q.43)


    gdzie
    1472 d1
    tt' : -:---- (2.44)
    TDo
    ca
    jest czasemprzelotu no6nik6w przez diodg, D, jest stal4 dyfuzji dziur
    zawieruj4c4sigw granicach1...10cm2/s.PrzyjgtotuW <<It,gdzie.[jest drog4
    dyfuzji dziur (1...10pm). Prad staly plyn4cyprzezdiodg Or
    w
    Io : I,1e^oo- !1 Q.4s)
    od
    gdzieUp jest napigciemptzyloilonymdo zl4cza(dodatnim dla polaryzacji
    przepustowej,ujemnymdla zaporowej)

    1:1=, I : 1 , 6 ' 1 0 - 1C
    e
    cr
    k : 1,38' 10-23J/K, ? jest temperatur4w Kelvinach,n - wsp6lczynnikiem Pr
    emisji zawienj4cym sig w granicachod 1 do 2. / sk

    _ qAWp, : gADepn
    Q.4q
    2t, w

    .,4.jest powierzchni4 zl4cza,p, - ggsto6ci4no6nik6w mniejszoSciowych


    w baziediody. Ao
    Pruy zmianiepr4du zmieniasig r6wnie2ladunek. Oznaczaj4cmalymi
    literami wielkoScizmiennew czasieotrzymujesigz (2.43)

    dqo : trdio Q.47)


    5 Uklady elektron
    auzcruorDlele.{PPI{n g
    AporpAzcdOpe!'z
    leureqcs'CZ'Z'sAU zon
    (w'z)
    o f l -
    ruilreu ct
    gcflrorcs
    af ,tets pbtd,'t7'e 's,{reu 4e['oEezcdS]wznleuaqcsrcelsodrn fef aruelare1s Ov'z)
    -psztd BrA\rfzounI dpo1pruelaporurufuzc,(1qeuupef (gg-7)ggovzepy
    lezseruop lfcerluecuol rctouueruzfe,ro1u11 o ezcblzBIp €t.0 r oterno4o4s
    ezcfiz €1pS'0 urfiumgrrueqrupspltn - w'A I-'9'0 arseDlezm uf.troEord UlarlrUUr(Z
    ruorcdrdeuNe[ h \fcezhelod nTerg fztd Emozct;ztrcgouuretodlsef orp
    (zs'z)
    tlcYz[nld
    :brcsouz.elez
    euemourfslordulsaf ezJgopercSrdzupo
    ?rorq4czfet'tl ggouure[odzeztd,{uesldo
    cfg ezoulnzcblzuu D 4eunpeT Gvz)
    'urf trolsndezrdnlunrel4 rn
    bporpztztdnptrd oEeznpoctfezcrels,(^\
    BJpeuzsnlslsefsruezlgfiztdarulzlso
    tEorpnaf
    nyp {zq
    fis'z) oIV'rx("1 + o1'1y',
    : oor"IV't : : : r,
    # H
    (wz)
    :tueJozfi\Arctctfezur{m tlclugep z erupoBz'bu[tzn{/Q
    feuendzeu '1c;ouwa{oil?courod ez ,{uesrdo9,{q ezou ob 4eunpeT
    l P _ l P a ' 1 _ s ,
    (os'z) o b p - o b : - !
    W -
    :9e1sod
    tzslenqadercrqf,ztd(AV'dq;ouqepzpt6
    'c1np?rd 5ue5uz?qosuz eE?rcodD n>1unpe1 euelu;ze{lozs1\ "y ealo8erezs
    u[cuz6,(zar r(pop nzclblz
    I eu fuozpeuot8z{b {eunpel:ezcrufzosedlcso41eru,
    ptfop euorup5lEzmneru ert\p ezczseltlerulsl eppolp lelsrm{zcezr11
    Gv'd +.+:!*a:-og
    :$V'e) oEauuanr:z
    r cD>leunpq
    otect[nulrfur1no8alelsnptrd turns lsef Sporpzeztdfcbu,{1dpbrd ,{1,ro1yu3
    lP 7- lp
    @v'z) q D t : o r o : ,
    olef drseze$.mnIunpEI Suzrurzectfnpo,rod nptrd ?uueflrrze&\opspts
    99 qc Ano>11
    up onaztd 19d lAgW a.aep al ep oW
    Metody opisu uktadfw elektronicznych 66 Modele el

    (pierwszy skladnik w (2.50)) wyraila sig zale2no6cia(2.45)' pt4d pnnz pr


    pojemno66Ca(drugsskladnik)- zale2no6ci4(2.48),pt4d prz.ezpojemno66cj pri
    - trzpcrmskladnikiem w (2.50).Napigcie na zaciskachdiody:

    Uoz:&iD+UD Q.s3)
    W og6lnym przypadku (2.53)ma posta6 nieliniowegor6wnania 16- Pn
    Zniczkowego. w
    Wyra2enia(2.45)i(2.53)se podstaw4dla graficznegomodeludiody,tzn. cp
    jej charakterystykistatycznej,przedstawionejna rys. 2-24. Pokazano tu Roz
    r6wniei zjawisko ptzcbicia diody przy polaryzaqi w kierunku zaporowym'
    kt6re nie zostalouwzglgdnionew powyZszychrozwailaniach.Zaleino66pr4du
    od napigcia w zakresie przebicia jest najczgsciejopisywarn zaleilnoficr4
    empiryczn4.

    statycznadiody
    Rvs. 2.24. Charakterystyka

    ukL
    put
    kor
    nyc
    Rys. 2.25. Modelodcinkowo-liniowydiody Put
    wef
    W 1
    Nieliniowa zaleilno66pr4du od napigcia w diodzie powoduje, 2e z n
    przy analine uklad6w elektronicznychz diodami stosuje sig czqstojej pod
    modeleprzybli2one.Bardzo dogodnyjest model diody odcinkowoliniowy,
    przedstawiony na rys.2.25.Dla -(Jn 4(Jpz ( Ur zahada on fp: Q,
    dla Uoz ) Ur
    ua * uoz
    ,r: 2# I -u",
    orazdtauoz I, -
    rB
    d 0 (79'7 ryzn) rfcaz,ftelod zegemozctlz ggouuefod _ On at
    s0 (p7 ryzn) nlolezrd wzxt - JJ zonqr
    I (gy'7 ryzn) rfsrue ryuufzclgdsn - N
    U0 GC.Z.s[t) dpotp e,totarezs efcuepfzar _ . SU
    V tr-0l (91'7 t9zn) f,po1p eruecfseu ptrd - SI .0_qfuo
    'dmoruq o.r
    [o[ opSzc I
    ez 'efnpo,r
    lPorP l($oru!;.
    e,lloruezcqgo lcgo/trq?oEeznq'gcrito4upo,nezrdtrgd nglueuele qcd,norelnd
    -Iuol qepolu erue,tocerdo
    ?,souzceEol o;,{zro,r5 qcfuzcruo4{ele lrrgptst{n
    erue,rolleford l fzlpuu op qc,{wcrftslunu polelu efir"ltrosoN euqcszsaod
    $97 tgzn) asz:\
    /8'o - \
    t/
    (7E7 rgzn) - ,r'"\ro r{porp eceff
    ddt =
    'I\
    s'r - 0 l . 9 ' I = /
    (9y'7 ryzll) ,1\8901 : u.rez * -"JotiT : "n
    r_or \t
    fig7 ryzn) d d o t ^ v, - o t . T . 5 - o I = 'J
    (eV'Ztgz,n) 3dI=€-0I.6-0I -ao
    r-0I - tI
    @yZ tgzn) V sr-0l . 9'I =
    S'7 trcgoupap
    (wzryzn) s ut = :'t
    nptrdggoq
    a-0I 'rur(.no.rod
    :anmzblnzoA
    nl ouEzsl
    '€€b = trr'A 'tz1'fpom
    'Vu : a1e1ps/"wcS= dq 'rucll 8'0 : tn'lldZ = {C
    lpol{t qqsr gt9fzclqg I ,0I .Z ='d,l : ud | : lt!
    '.urt
    OOI : y :qc,(nzpqc,(ctfnd{sou o Iporp nppou ,(rlmurad 9,(zcygo,fu.epp 1g prqlzrg -9J ?IITBILf,{
    (vs'z) a I V x ( " 1+ o D T : : (ts'z)
    o o r " " I T: W :
    :dcerd erclund,n fsue,nerzpodsfsqqlq nptrd r3 g,souua
    p$oile,n Ep (gl'd z 5n ezqlgo PtzrutoA l'0 : tn [apfuclu 5rsefnufdzr4 zrzrd pbld
    L9 qcAno>yuponaudpdr gweuep appory 99
    68 Modele el
    Metody opisu uklad6w elektronicznych

    UJ - napigcieprogowepojemno6ci(wz6r 2.52) 1V
    - pojemno6ci (wz6t 2.52) 0,5 ra
    M wykladnik zalehno(ci
    sa
    EG - energiaaktywacji w zale2no6ci -[' 1 , 1 1V
    jer
    Xn - wykladnik w zale2no6cif, 3
    pr
    KF - wsp6lczynnikszum6wmigotania 0
    - 1 D
    AF wykladnik szum6w migotania
    - polaryzacji przepustowej 0,5 i(
    FC wsp6lczynnikdla Cl ptzy
    wi
    BV - napigcieprzebicia(wartoS6dodatnia) @

    - 1 0 - 1 0A ro
    IBV prQd ptzebicia(warto56dodatnia)

    Ostatnie 7 parametr6w opisuje nastgpuj4cezdeLno6ci:. 2.3.2 Tr


    ZaleLnoSEpr4du nasyceniaod temperatury Pr
    tri

    G"
    7'EG (TlTo - r'
    f"(?") : /"(?:) e (2.ss) pr
    n(
    d(
    gdzieT,jest temperatur4odniesieniaw Kelvinach. l'
    Sredniokwadratowa wartoS6pr4du szum6wmigotania: wi
    If \AF
    rc
    Pn:KF=- (2.s6)
    l
    u
    gdzie/jest czgstotliwo5ci4.
    wyra:2enie na pojemno66zl4czow4 c; w zakresie polaryzaqi przepustowej (w
    celu uniknigcianieoznaczono6cidla up : vJ), dla uo > FC 'uJ

    c, : ,, -fi[y* (t - + M). * #) Q.sl)


    "ttt
    R
    (uwaga:pojemno66c 1z przykladu2.11 obliczonawedlugwzoru(2.57)wynosi ci
    3,15pF zamiast4 pF).
    Pr4d diody w zakresieprzebicia
    (2.58) tI
    raR : IBv e-n^('Y+ull
    z2
    nl
    Model diody w programie PSPICE umo2liwia te2 przeskalowanie pr
    wielko6cifS, RS, CJO i IBVprzez wsp6lczynnikpowierzchnizl4czaAREA.
    Warto66defaultowategowsp6lczynnikajest r6wnajedno6ciModel uwzglgd-
    od temperaturyparametr6wW, CJO, KF i AF'
    nia r6wnie2 zaleLno66
    gl

    w przykladne 2.11.
    uo
    ' -Ntl
    (os'z) ouorqo.vol:
    ztl4 I -ovzeltzz f,t
    elzpt 'qc,{ue,no
    ,tttt
    -fzcazr a11
    'f,Y
    (os'z) N 7 : " I !d
    -$pz,rn 1a
    'ygUV Bzc
    :(tuJeurrouSlcezf,relod
    'fpolp elp oIII"rl\o[BIse,
    bpzceuzo p ,{slepur) eotfndSlsuueuo bg 13f lcgouzel€zau
    -znytoleueln'Zlfgrzpunord,{ra?uzotr['ornorodez- szeg-Jollelo4ezcbpzgvz
    'o,rolsndezrdeuenozfrelods1se[ezeg-reltueezctlz oEef,{pE'uzl'etolstzuetl (ss'z)
    ^ gg77 's,{reu fuotn4spezrd pul4zoX
    [equurrouf.cezt:r"pdzp e[nd51s,{
    lztd etzeqobsl ^ qcAmotc
    (q) Jauleutoutlcezfue;od
    -gozsferuur
    tsou,{,n(1
    rurglrugou
    pellzol zero(e) 166 obaureue;delolsizuellelclntlsuo1 '92'Z'sAU
    x M 0
    Qgc)
    fA
    m) te,rolsnd
    'r4'elue?eMzor $s'c)
    qcfzspp ,rrfl$tuttuod eru4soz,n,{flrrrIIcI 'sJelltuenJezsqoop e131u1fzr1s,t
    1se[rnzp eqr;c11. €4leIA\oIuerutezcoupet'g9Z'(, 'sfr eu 1ef 'lelsord gqJ
    uar{urcpo fuozrlgflztdcdrtr9,tqezoruP"PIzorqq'(1 >>fuD fzr"g[e1419r1op
    fuor11a1eefn4,{zr1sm d*\[ arrrorey.weezc?z17'fcetd oEafep fulolsl Jezsqoou
    -zlrotuatcazI NdN oEeureueld urolsfzuerl r[c1nr1suo13pzsez ouoyrrelspezrd Gs'c)
    E1Z'Znlvnsf.r e51 'tu,{rrto4unpelnlepotu o8af eu ,{lredo lsef erolsfzuerl
    rcgol\rcs"l^\stdof zsfalupotopleur f zsfarupullopfeu'f Pop z1p1e[ erugopog
    elepotu o6e[; Aule;odlq lolsAzuerl Z't'Z
    'zHD V or-0I
    {ales op rt,(zc'qcd,tror
    @
    -letrriltll J?JnseDl?zoP 4e eu€/r\osols
    9,(q tSout o3e.,(>ploqc5 fpotq 'en
    -ozcbyggouurefod tlczluezclllerEo
    afnp,(cepgc,{aaotcgo,tlqlols5zc 6
    'g - P3r. s'0
    0 :
    'r Arsafnurlfzrdnlepou alao DIunP€letuelu fet eppolp m zel oEelelq I
    'femoleleur dpor11e1eop A\guoJDleleqc,{ctroE51 nd,{1>pupo,nezrdlgd zezrd 0
    nruurnrlfzr1st\Eu eEelode\aeWVPfef 'gc,{motcsozsletuu .{\o)Fusou>leupaf E
    Brueru o8q,{4ftogcseppolP 76 't,nozctlz Spotpoc'(91'Z)tlryouzapz tues A II.I
    fu gusrdoureruezqq,(zrdur,Qzeluz eulout t(pop fel tuzcdlets 51f1s,fte11er s'0
    -eq3'oEa.f{$oqcs fporp nlepotuo 9erutuodsrn fzeleu eluozcgol"z3N AI
    69 qcAno>pupo nazd p d lAgrueuap app oW 89
    Metody opisu ukladtw elektronicznych 70 Modele e

    jest czasemprzelotu elektronu ptz,ezbaz,joraz

    , Q N
    r B : -
    Tn
    Q.6r)

    gdzie rnjest czasemzycia elektron6w w bazie tranzystora.


    W dalszych towtaianirch stosunekpr4d6w Ic do In nazwiemy wzmo-
    cnieniemprqdowymdlapt4du stalegoprzy polaryzaqi normalnej oznafizcraym
    jako f1y:

    o rfC -
    Ltt
    F * : i :tB: Q.62)
    "tN (
    '\ p
    W przypadku przebieg6wzmiennychcalkowity prqdbazy sklada sig zs
    skladowychstaleji aiennej iwyraila sig wzoremanalogicznymdo (2.49): d
    11
    u
    in:rn.+:+-# (2.63) k
    t(
    B
    Pierwsryskladnik wewzot?E(2.63)
    opisujerekombinacjgelektron6ww bazie,
    b
    drugi - doprowadzeniezmiennegoladunku dobazy. Prad kolektora nie ma
    skladowejzmieaasj,u2ywaj4cnotacjgdotyczqc4ladunkuzmiennegow czasie
    ma on posta6:
    !\

    i c : l N (2.64a) d
    ttn

    Pr4d emitera jest sum4 pr4du bazy i kolektora:

    in : ic* is : q-(+*
    \trv
    1) + dr',n:
    r"/ ot # ( ' . *.)*
    c fr, :
    Podstawiaj4 , gdzi,ea,pjestwzmocnieniempr4dowym defi-
    , 3*
    niowanym jako IslI6 (warto66nieco mniejszaod jedno6ci),otrzymujesig

    ,,:#.#:i,rv.+ Q.64b)
    c.
    DotychczasowerozwaZaniaopisywatyzachowaniesigladunku w bazie. n
    Podobniejak w przypadkudiody nalezywyprowadzonezale2no6ci uzupehi6 Z)
    wplywem ladunk6w na zlqcnt emitera qi" i zl4cankolektorowym 4". z
    -fir
    f,ztd peplzotaz'cf,Vemnezev4olItolrq€?'(ornolsndezrd euemoz,{relodseztbyz
    'omorodez gqednznF
    zJopf z:ctqqerua,J/rs?u zero (o,tolsndazrd - eaoJollelol 'erz?qr[ nl
    "go)
    eu?A\ozfJ"lods
    "lP feufl(sremurt lcezfn1od ep tp,funolcgozsfapu
    errroJeilure eznby)
    ^rgllugou fpElzor ouol&\"lsPezrd8Z'Zn4unsfr eN'[et\oJo dez 7leupwrou I[c
    -vzfn1od elpfuzsqs lsafuropfzuer1,{&\o4unPel l"ueqcs,(uozpemordf6
    @vg'z)
    r{zcd6lsez
    eroFrtzue.ll 'LZ'Z'sAA
    leuleqrsAmo>1unpe1
    (ese1led9-elor;neeg)
    lrs afnul
    -gep uf,rq
    1p
    nbP . ( j
    1n lp -:J
    "tJ Afhn
    4a - Ny.turftr\ora{we
    nzcblz (ew'z)
    b
    'fe,torelrue fPop eruec,{ssuruaptrd lsal N'I ut,ftgq m
    eu urelc6ldeu- esll
    gg'd N'r : re!
    11 - een*'e) eFEzorrG
    ?ru elu alo
    , :IrIeJozA\5rs ezer,(lr (SV'd z ar-upoEzI ezrzg 'elmF- rf,
    tgl
    -ralrue vz&lz eruent4fzrlsn ueptrd lsaf Ntt! ?to{lal1l 'osaynilg-oto$noag
    '77'7 's(t eu fveze4od 'ue1
    ttilzcibtsoz wapwaqcs tufirotpnpo\ 5p e,nfzeu
    Ggz)
    (otz) op
    * 5rsepq;
    (zg'z)
    lP lP lP -r,
    t_
    (cSg'Z) ofr*W + t rNt r- rI:: r u
    l Pr * + x 6 O* n+t txn6o
    *
    wf,vozsuw
    AIle -owz*t dwa
    1P
    @sqz) ,w - t r ' r n o : & - G :'t
    lP lP *":",
    (esg'z) - l uP b p
    - - u W -t _" r p - N
    * b - - t fig'z)
    :9e1sods"zc^\ol\ ble;crq(zfi (p97) ,fto26
    LL qcAmoryupo naztdlgd rAQueIaeP ePpory OL
    Metady opisu ukladdw elektronicznych 72 Modele et

    w
    ol
    wr

    R1ts.
    2.28.Rozklad
    no6nik6w
    w bazie przypolaryzacji
    tranzystora (a)o'azprzit
    inwersyjnei
    (b)
    nasyceniu ru

    nasyceniumoie by6traktowanyjakosumarozkladudla polaryzacjinormalnej


    i inwersyjnej,co zaznaczonona rys. 2.28b liniami przerywanymi.To
    spostrze2enieposlu2ylodo stworzeniabardnejog6lnego
    schematuzastepczego
    tranzystora,slusznegodla stan6w normalnego,inwersyjnego,nasyconego
    i odcigcia(w tym ostatnimprzypadku obazl4czaspolaryzowane zaporowo). pr
    Schematten przedstawionona rys. 2.29.Jeston wynikiem naloLeniadw6ch ni
    schemat6wz rys. 2.27, jednegodla polaryzacjinormalnej, drugiego dla
    inwersyjnej.Nazywasigonmodelem Ebersa-Molla.
    W schemacietym wystgpuje w(
    pr4d wstrzykiwaniakolektorowego: ba

    is1 : I"r(e\acn - 11 e.67)

    ' : q
    w kt6rym I,1 jest pr4dem nasyceniadiody kolektor-bazai ^I gd
    nrkr;'
    Inwersyjnewzmocnieniepr4dowe d4 rrra.warto66na o96l mniejsz4od ap. na
    Pojemno66dyfuzyjna inwersyjna C4 opizuje ladunek Q1 w bazie przy in
    polaryzacji inwersyjnej. tyr
    id
    Cj,
    z1
    up
    ktr
    pri

    Rys. 2.29. Modeltranzystora Pr


    Ebersa-Molla

    W tranzystorach,w kt6rych pole elektrycznew bazie wynikaj4ce


    z nier6wnomiernegorozkladu ggsto6cidomieszkowania
    jest niewielkie,jest gd
    slusznazalelno66: wa
    rctoupef eHsIIg ts ar_oll 'Iu I Nu po npelqgJpo a .Z eqsllq rcto1:?a\
    19Eouu tleu rfsrurerlmudzclgdr^ ''l"u - ry zeto : ty eyzpfl lsef 'erXJ
    + ectfelm,&
    (zt'z) (1 - T7 - ttot,
    Ycocya)
    :elwcEoleue'feuff sre,nul ficezflr.1od f,zt1; EIoFAzuP4 l
    fitz) (l-"rnr"e)fl'l -Mq!
    'su
    llsFre uer4ruufzc;gds,r r a'1 erueofseuuapt{d
    :rrueJlerrr"J"d euo,rp fuesrdo cfg ezou feqeurou fcezllr.lod Aztd ftgt4
    'f,ng nphtd ote,no4lepop ,ruQdszrdtfnponod a1 e1sr,nef7 .zct1zn,ruQdn
    Apbtdnn qcezcbyz,n rfceulquo4erelsmrefz
    rfceurguoler 1[e,ror-ugczrel,rod
    tfemfrtpo 31or tulolsr vztolsAznerlir lloptrd qc,{1eu erser{?z A,\
    '(99'7rgz'tl)
    'ua 'bzelez po er9l4'nleporu ^r,orleruered "" oP I
    @y7 ryzn) ? op ful rcsopemqcfl
    op crArz5pod,Azepull Azeqggolorezsc5rdeupo tuoru-z.epzn-faufdsrenmr f,ud erzrz
    'rvr po hzs
    feupw:ou {cezfilu1od oruperaodpoote.,(1regruurc3rdeu3rstfem,(zeu
    "lp ficez(rr.pd zegf,zeqtrcgolorezs (g)74ezpE
    8n ! Yn qruudzc;gds11'zctlz lset .J['u _,
    b
    @tc) - r)fow: u
    (+ - ""n:L (tg'z)
    :nelsod a\ rr?ruz qcdl 99ouze1ez tmorurl lgto eu ArsefnurD{zr;.r14Azeg
    lcgoloJezsAuerw efnpo,todlelo{ z oc'qcezctlzgcfl zu ercAldeuu€rrrEruel\ efnd34s,(,
    -ffl,tt pod ezcbyzfrepeg rctoloJezsemervlzeu eEelodoEe.flreg 14e;g
    ep o3e6r
    'BJolIeloI srelrtue'f,zeggceru
    I qcg/rp srE'
    -ezpe,nordop/n orupernodpoufzcdipez ep?Eeqcseu czatosfrop nlsord
    (ornorodu
    od ef fzeJeu:ezsfepnlzflzu lsef qcf,roEerezs1fcuelsfzeremerupSpz,nn oteuoc,{se
    'ezcbyzzaztd mo4tugou nlolezJd mosezcf14ege- oEezcdils
    izcbp etorqezrdf14ege- o; 'rrufuu,
    lqcuptrd gcfTnp r qc,Qeur(zrd f14ege- feuJeurou
    i@Aa,t1mgqala) ^nq rcsolorszsrfcelnpou UeJe-
    :', 'aet1ec.r elcuelsdzar-
    :o1tg 'qcfuzcogn lsmefz gcfulolsr"^ot"r"rs
    n1er,nufctferupSpz,nn sru
    'ero1s,{zuer1 Izrdzero (e) l
    u,(zcdbpezrrrol"ruegcsudlsord lsef elJopq-esJeqg lepon
    (preg'z) rrlln - (1 - : t'!
    econse)"l
    (eag'z) Nc! ^Ip : (I - - JJr
    eaor,e)"r
    :ero1s,{zuz4 oluact souraapbil o8euem/rzr;u"l nrleuzred oteupef po s?zcl[oll
    bzelez (n'Z) I (99'7) ,tgroz/s, ls"ru€z eue4s,{zn?I'utzetf,16'r3! - Iclrn zeJo
    )c1 - NalNpIFryloI ,(ptrd ?euzn eqe1azer;aerruerrz olel dpefm erupoEfm
    (ss'z) 81 - n1ry: N?NF
    TL qcAno>1t
    uponeztdlgd rAgruauap appory Z,L
    Metody opisu uktaddw elektronicznych 74 Modele c

    uwzglgdniasigw schemacie
    Prady iaolvliiaos zastgpczymptT,ez wl4czenie
    dw6chdiod, odpowiednior6wnolegledo diod zft4czaemiter-baza i kolektor-
    baza.Pt4dyte dodaj4sigzar6wnodo pr4du bazyjaki odpowiedniodo pr4du
    emiterai kolektora.
    W zakresiedu2ychpr4d6w w tranzystone znacznaggsto66no6nik6w Z
    mniejszo6ciowychw bazie powoduje r6wnie2 znuczqcywzfost ggstoSci 7)
    no$nik6w wigkszoSciowych i w efekciezmiang wla6ciwoScielektrycznych tr
    materiafu bazy. Nazywa sig to zjawiskiemmoilulacjikonduktywno*cibazy.
    oznaczaj4cQBpladunek nosnik6w wigkszosciowych w bazie przy malym tt
    -
    pr 4dneoruz z Qa PrzYduiych pr4dach,q3 mois oznaczy 6 stosunekQslQw d
    Wielko66 qe nazyia sig liczbq Gummela.Zwigkszenie ggsto6ci no6nik6w n
    powodujezmniejszenie pr4du nasyceniazgodniez zaleinofici4 p

    w
    ?:n" Q.73) ir
    d
    gdzieI,sjest pr4demnasyceniadla malegopr4du w tranzystorze,za6.[,- dla tI
    duiych pr4d6w.
    g
    Z definicjiQ" i Qn wynika,2e dla polaryzaciinormalnej
    pi

    Q":Qao*Qto
    lub Q.74)

    Q s : , * *

    Zkolei z (2.64)i (2.69a)otrzymujesig dla pr4du stalego:

    eN : t*Ic6
    -- trnlr(eTrtuns
    - 1) : qb (elxann- 1) :
    Qs
    - QzQno e.75)
    es
    gdzie oznaczono

    ( e r l v u e-r 1 ) : - r) Q.76) Rt
    nr:
    * *,""uEB

    tr:
    Pt
    M
    w
    q' pc
    Q n : L + , st4d w(
    Qn
    (feufr(srearur
    elp asnaar- U I leqeurou fceztlelod elp ptot
    -roI- ,{ eluezceuzo)ectfndSlsuuts (e.trolpzgsp)
    urer8ordzeztd euernelspod
    rrtou?A\ 1 efceprdrelurqc,{rgr>l'aoJleurzJedgy zaztd nruet\osols"zru,$ m
    uo lseffuemfqdO 'iICIdSd I iICIdS qceuerEordm fuernfzn lseluel lepory 5p efnrufzr
    'sb nevre;pod zeztdod,{uelupSpzrnn moptrd qcfTnp
    lsef tlege 'Dnoo4 o w,nefzd
    19ef
    -Dlauwnguappow o1s3zc f uen,{zeu'gg'g'sfr eu,{uor.trelspezrderolsf,zue4 ol Ne[ r fe
    Iepotu 5rs e[n4s,{znqcfuzcogn 4srmu[zeruerupSltzirrnercellnzal /l\
    obeurelodrqBrolsAzuerteuood-BlaurulnglepoN'Ot'Z'sAU
    Otc)
    Gt'c)
    : l
    (vt'z)
    'feufi(sremulr feuJeurrou rlcez,$e1od
    EIp oruper,$odpooEel 51se[nuo>1oc(09'Z) nrozr\ ez o8euozc\gott'? nsezc
    op nru?popqcl ?u eEeJodezcblzzezJdnlolezrd ,rnosezc aluarupSpzmn
    'drleuured p zuztd euzsrdoero1s,{zuzr1 elP-8I rtz,
    dlm 6a[ elcrgezrd olsr,nefz '(gS'Z)rueroz^r\ez elupoBz',(pogpu1p
    "1p 51selnso1g '(ezcblzeqo)ercircpor
    4elbwcf1uepT?,souzelezezc?.lzoflep4e4elp
    (enoralnuexcblz) ur,{u!(srenw'(a,noro14e1o4 ezcblz)urfqeurou eru"N /r\ Gt'c)
    5rs urup5pzmn falroroduz rfcvztle.lod r4rl-f,ztd zcblz ercrqazrdf14ayg
    'eluac,{seunptrd
    IctouBA\teueano44,(poruz eru?/t\osols"z zeztd ercls(zuen nlepotun 5rse1u rno{rugouI
    -pAJEzmn erzpbrdur,(znpfzrd ,(14egg '[auf,{sremurfeqeurou rlcezfreJodu1p .wals1zlew
    1
    turns lsefzDnrueo,(seu
    Ic,sous/r\ Azt4'ry ptrd ctfnrugep'erolsfzuurl wf.pur Azr
    "u?lol
    .nlodeJp0pezpemotdezrdar-uenournzoteuzcr.Eol?uv 'Azrzqn;ourr
    fsu[,(srerrurfcezf
    'erolsfzuerl qcduzc,{r1q
    suacfseu ptrd - nptrd nurozod oEeznpeJpfuoruJenllen 'Gtd nJozll.sz ngopi8 6or
    'ptls sD eleurtun9 Sqzq - (tt'Z) nroza\ ez'zb Arolrusouc
    I ?tzrllgo (gL'd nroza\ ez
    su?ou '("en I Ny (N,t1'trI)BJolsfzuen Slcezttelod1 ,(rletueJedctleuT
    nptrd op o1
    -Jol{elol r
    Qtz) ("bv+tl,+gl:w
    I etuezct4mzt"
    9L qcAno>1t
    uponaztdlgd r*ggauap eppory VL
    Metody opisu uklad6w elektronicznych 76 Modele e

    IS - pred nasycaniatranzystora(wz6r 2.68) 1 0 - r 6A


    EG, XTI - jak w modelu diody (wz6r 2.55)
    BF - maksymalnewzmocnieniepryprzy polaryzacii
    normalnej(wz6r 2.62) 100
    NF - wsp6lczynnikemisji dla polnyzacji normalnej
    (wz6r 2.66) 1
    VAF - napigcieEarly'ego dla polaryzacji normalnej
    (wz6r 2.7O) coV
    IKF - pred kolana przy polaryzacji normalnej
    (wz6r 2.76) o A
    /sE - pred nasyceniadiody dodatkowejemiterowej
    (wz6r 2.71) OA
    NE - wsp6lczynnikemisji diody dodatkowej
    emiterowej 1,5A d
    BR - maksymalnewzmocxlieniepl przy polnyzacii b
    inwersyjnej 1 b
    NR - wsp6lczynnikemisji dla polaryzaQi p
    inwersyjnej(wz612.67) 1
    VAR - napigcieEarly'ego dla polaryzacji inwersyjnej r{
    (wz6r 2.70) coV t(
    IKR - prAd kolana przy polaryzacjiinwersyjnej oA d
    rsc - pr4d nasyceniadiody dodatkowejkolektorowej
    (wz6r 2.72) OA
    NC - wsp6lczynnikemisji diody dodatkowej
    kolektorowej (wz5r 2.72) 2
    RB - rezystancja bazy r 55,bez polaryzaq.i 0()
    RBM - minimalnarezystancjabazydla duiego pr4du RB
    IRB - pr4d, przy kt6rym r55': (R3 + RBM)12 oA
    RE - szeregowarezystancjaemiterar"" 0()
    RC - szeregowarerystancjakolektora r"" 0()
    CJE - pojemno6f zlqczaEB bez polaryzaqi OF
    VJE - napigcieprogowepojemno6ciC.p 0,75V t(
    MJE - wykladnik zaleinodcipojemno6ciCrr 0,33 i
    CJC - pojemno66zl4czaCB bez polaryzacji OF t(
    UJC - napigcieprogowepojemno6ciC;" 0,75
    MJC - wykladnik zaleino{ci pojemno6ciCrt 0,33
    XCJC - czg66pojemnodciCi" dol1czonado wgzlaB'
    (rys. 2.30) 1
    cJs - pojemno66zl4czakolektor-podNoinbez
    polaryzacji OF n
    VJS - napigcie progowepojemno6ciCy" 0,75V z
    MJS - wykladnik zaleino{ci pojemno6ciCr. 0
    FC - wsp6lczynnik dla Cl przy polaryzaQi n
    przepustowej(wz6r 2-57) 0,5 v
    .Ic ouPereua\gr lsof ?{ruufzclgds/1\ s'0
    o8elBA\otln?Jep ?gorffAUVgUV,{ctfnp>1s4ruufzc1gds.t\ ?E/r\osolsezEuzow
    'f,polp u1p 0
    leteruqopod'ero1sf,zue4qc?leporu^\ gJIdSd eruerSord7y1
    'elr\ollnqep A St'0
    IcgouBA\elmelspodue.lSord elelsozodeu'gctu z
    ngSzcggourol3uzezcnlv(76',ngr1etuzrednlselzPJelzcqcqls,{zs,tlnlePo1II d0
    op ggortltrou I eqezqod lzPoqcez o1pez: ec,(1>1erd 11
    "ruer^Aelspod I
    Gt'z) : a)g
    ruru €f0
    ",.(f) 9L'O
    ?gouzelezeuzcfrtdureefnsldodrnleredurel
    d0
    po rd y Nf, ggou4el?zceruol €N '.d[d ?to1lell\ zsztd euetup5pznn lsef t €f0
    erO1s,{zue4 lrgrleurerednJel{€J?IlcoEeuozolzorz e4lu,{,tlo97euzc,$aroe1 A St'o
    peuod "! lerncwerEpgom11to1s3zc ep fze; arc5lunsazrderno4l€Po6l
    JO
    u0
    "", * u0
    TII : Nrl v@
    6t'z) glt
    uo
    z
    :twcfndure bpgor4elezeuen,{sldo6ef ,(cerdn14undpo rv't?1ou4eIEZ
    ''!l eTotrpod-JoDlalo{
    9;ouuefod t,tloltepop €zrBrals v0
    o1'frn11nr1snzolpod,rn,(uozrnuez pef ro1s,{zuer1qc,{uoJecs qc?Psl{nA\
    'nlepotug e1pbm op gezleFnrp
    v@
    ',g elzbmop | )nX nlunsop A\ el^\P?u lcgouuefod[e1
    feupeferuezc?1op A @
    epelerzpodafepelsrmelz,o?e13fceul,(slorde tuata4 'fzeq{cuelsfzar znlpzm
    evo4olzorrcgolst.trf,zcezrm 6ef "! oEeirroroqelol ezcbtrzggouutafo4
    I
    'gAI
    l;4Jgy ,(rlaurred
    'fzuq n1>1e1uo4
    e,rp tznp :olouzelezleuozoqz?top lol nstdo oq [e7119 I
    'ezcblz nEezrqop 3n e,$nsezrd €Jelllue ezcblz 9932c eum,{14ez[pE 'fzeq
    '"zJ?luelro4oEorno4lzpop
    qceptrd qcfTnp,{zrdafa1eu.ccrfzegefcue1s,(zeg vfr
    eEeu{,rnaJldsd anuerEordm zro1s,{zueJl nlepou ,ugrletuered?I[x
    (gg'7ryzn)fpotp
    qruu,(zc1gdsn - {v'dx v0
    nleporrr,lA1"[- etuelotur A\olunzs
    - gIX
    0 frnlereduret Po Id 1 HglpgouTel"z A\ {IuP?Htr,lA v@
    s0 feuf,(sremul
    {cezt;nlod Aztd r'l n1o1azrdsezc ,{uleapt - UI
    u7a ct q
    A @
    o0
    -'*c : "!e1p fzelarcSrunsezrdeA\oIlEpoP- iIId
    I - I
    VO c1 nptrd po t't,t ?,ouzelaz - ilII
    A @ 00I
    0 ,rcezrnlod - Yr*
    #f,,111'Jffii""ft?ffX'J,i
    s0 (997 rgz,t) feqeurou
    fztd Ntlnlolezrd sezcfuleept -
    rfcez,{re1od ilI V sr-0I
    LL qcAno>puponeztd1gdr gueuep eppory 9L
    Metody opisu ukladOw elektronicznych 78 Modele el

    Przy}hd 112 Nale2y obliczy6 staly pr4d Icc dla tranzystora o danych: I,o : 10-15 A,
    Inv: 10-z A, Uu:0,8 V , r r t t : L , ( J c n= - L 0 V , U r : 5 g y . pr
    Rozwi4zanie: Je
    Oblicze,nieefektu duingo pr4du: D
    800
    sc
    L0-r5 / _
    - r)\ : z3 r lir
    a z: ,o -z f'"
    (wg wmnr 2.761
    dr
    ml
    L / _\
    4c: ^ [t+JL+e23|':Zro (wg wzonr2.77) si
    z \ / sp
    st
    Obliczenieefektu Barly'ego(wg wzor6w 2.70i 2.46):
    It

    !Iro= r + L o / s o : 1 2
    g(
    Rzeczywisty prqd aasycenia uwzglgdniajqpy oba efelfy: c
    T
    I,:L2i9:qSZto
    4c
    0"
    Zgodlie z(L69al: m
    lsoo \ 9n
    I c c = 0 , 5 7' 1 0 - 1 5 ( . " - t) = tt,tt * P
    ZI

    Do obliczertbz komputera om6wiony model tranzystorajest zbyt pr


    doilony i stosujesigopis graficmytranzystoralub modelepnyblnone. Model dt
    gtafrcznytranzystoraw postacicharakterystykstatycznychopisano szfrzeg6-
    br
    lowo w p. 2.2.2,gdzie postuirylza Wzyklad opisu graficzae5ouHad6w
    nieliniowych.Nie bpdzieon w tym miejscupowt6rzony.W p. 2.2-3tranzystor
    bipolarny postuiyl r6wniez za przyklad modelu odcinkami liniowego
    (rys.2.20).Model tenjest szczeg6lniedogodny przy analiziestan6wnieustalo-
    nychw ukladachtranzystorowychi jest wykorzystywanyw rczzdz..12. Jeston
    pl
    r6wnie2uzywany przy przybli2onymobliczaniu punktu pracy tranzystor6w.
    9,
    EIe Iec Ic t

    | \u'r' -
    f ,/Lf.
    ueD |

    Tute/

    e[
    Rys. 2.31. Schematzastepczymieszane-zw konfiguracjiWB tt
    'uerp l{ulgds,lr - '(oomos) olp-or?
    C/r\
    oulgds,$ - SA\ '(qBE) ?Iu€rq - 91ll\ '(rol€lloc) roqelo{ i(qgds,n - CA\ 'rellule
    ,(qgds,n - ilit\ '"2"9 eqgds,rn- "ulgds^\
    96 :,(19r1s+otfnd{seu eu?,rosols ts nlluzc3rpod 16 ,,
    na-
    , ! + I - crzq
    -nfrT-
    (es'z)
    rcelsod[ezslsord/r ?r^\"lspezrdeupoul(79'3)epeqer,{11
    "qqrfi rr 4), zeyntll >>'ao 'r{,OrOlSIzl
    ouoqolezr. oA ficuel4npuol fepul itt,(1dlt ITIeIA{eruol5ruturod utf,zc fiztd
    uo lsef zI
    -ol4snf,ut
    ("t)+,P))al+'q"6
    Qa'z) *6- NsJaprn$zli: *", oterrorutl
    rolsfzua4
    ltroPapln
    (g'g tgzttr'rod 'fzeg -otsua ot
    feqgdsrnElp tcq rleurerud ol tsef) ctzqeuazlevzo1 ltgpuSfs qcfleu ep
    IePott'f,o
    tlr 1cgoryer,n ueqluPell\odpo ectpSg 'n1c9[r(ln €u nIcJ€A\zfzrd s,noptrd
    fqz 1scf r
    eluerucouz/t\,cfzc11qo eu?olu 15'3 'sfr z nlslueqcs ez ctfels,{zro;1
    'auesrdoznf oplsoz eruszcerir
    qcl I 0€'z 's,{r eu {B['epFl ts oEezcdSts"z nl"uleqcs fluaurale eFlsozod
    'erols,{zuer}tfcueplnpuolsu€.q6ella
    ',(zeqpgo>lorezs lfcelnpour
    oEa.flreg l4sgafuu,toz(rrzevtyzur,{ctfnsldo rurufcuel4npuo>1 ts ''1"6r. ob
    (re'z) ,ca6Nt1 - ,pC
    - ,r3
    g,souutefod
    :figd rueJozlr\ez elugo8z'eul,{zng,{p
    i,{cerderc4undA\BJelIueutf1e6 uteptrd lsaf a1 stzpE
    (oe'z) aINr : 'Pa
    :OS'd ruerozl\ az erupoBz'ezng- :clr.vteezcbyze[cue14npu ol -,F 6
    :eotfnd5p
    -eu lsef nlzruegcs oEel nglueurela qc,{uJgflezczsoderuezceuzrurfuoyods
    -ez mrcrcgo4lepnts ,{ptrd y etcltdeu urfuolzlsn eru?$ t urfqeplosnun Q6Tru.ozatr
    epuEfs rzr4 '(1rAA0,{zegfeqgdsln rlcerntguo4 €lp @ p1q[q) u aupzsalw
    wawwi,tlJs,{ue,n,(zeu
    tttr(.zciDlsoz uo psf i1g'7'sfr eu ouoll{"$pazrd get IeP
    (91'7ruoza tt
    -oryfeupuu ou rfcezf,rrzlodu1pltuf ,noputfsolelu rutetuazqgfzrdnuiinopg
    qcr gc{rnorulleruA\glueuleleIuBl qcfctletulsr atualdtlszz zezfi gg'7nl"uragcs
    sz $p efnlsfzn ual lepotu zrolsifuuerl dcerd n14und oEeuolsaqo elg
    'o*szcdl$ez nl?tuegcsoEenor-ull tcourod ez fuetanelspazrd feng5zcfuu uo 1sa1
    'qc,{uzcruorqelaa\gP?l{n elzlpu"
    [emoptrdouuefirlzfamoluuE,(so1ew fztd
    fuu,nosols 'erolsfzuBrl lapotu dlrotull fuoztlgfztd evt er.a&tevz eqn6 'V
    tt-91 : e;
    6L t1cArvro>11
    up omaztd19d rAgrueutep ep p ow 8L
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 80 Modele e

    gdzieh^6sjestwarto6ci4hrrodla malychczgstotliwodci
    -0^ nl
    wl
    r, _
    - (2.84a)
    "zLbO
    A eb'
    8 r t
    oraz u)djest pulsacj1 graniczn1tranzystora, ptzy kt6rej lh216lzmriejsza {
    sig o 3 dB:
    0"t' (2.84b)
    @ n :
    C"6, * Ci"

    W celu uniknigciaznaku minus w wyra2eniu(2.84a)stosujesig czgsto


    oznaczenia
    D)
    "o:#,:lhznol
    tTtn
    otaz B 4
    o--f
    u : -hrro (2.85b)
    U
    W dalszym ci4gu tego podrgcznika oba oznacz.eniabgd4 stosowane 16-
    wnorzgdnie.
    Podstawiaj4czalezno66(2.81)do (2.84b):
    Rr
    1: trx*%-r, (2.86)
    Ad Qeb'

    el
    ptznz
    gdziet,jest calkowitym czasemprzelotu no6nik6wmniejszo6ciowych K
    tranzystorz uwzglgdnieniem czasuladowaniapojemnoScizl4czowejC1"- pt
    Warto zwr6ci6uwage na to, 2e wielko66arnjest odwrotno6ci4stalej ol
    czasowejna wejSciuschematuzastepczego mieszanez. m
    Zastgpuj4ctranskonduktancjg g^ z.espolon4
    wielko6ci4 ni
    w
    lm : 9^'-iernfi (2.87) pr
    z
    uwzglgdniasig dodatkowe przesunigciefazy w tranzystorze,wynikaj4ce ty
    zrozloilonegocharakteruobszarubazy.W przypadkubraku pola elektrycz-
    negow baziePTF : !2o, dla skoriczonychwartodcitego pola k4t PTF jest
    wigkszyi mo2eosi4gn4iwarto6d55".Jak wyja6nionopowy2ej,wielko66PTF
    jest jednym z patametr6wmodelu stosowanymw programiePSPICE.
    Dotychczasowerozwa2aniadotyczylymodelutranzystoraw konfiguracji w
    rzadko
    zewsp6ln4b az4,kt6ramanajlatwiejsz4interpretacjgfrzycznq,leczjest w
    stosowanaw ukladachpraktycznych.Najczgsciej stosowan4jest konfiguracja
    ze wsp6lnym emiterem. Schemat zastgpczydla tego przypadku moina
    uzyska6ze schematuz rys 231 przezprosteprzeksztalcenie.
    6 Ul(}ady clcktr
    "'emruorl{ele,{p?ptn 9
    (4C+"t)+'*))al+''q6 tI
    (os'z) *0 ,I
    _ "r"rl
    Buzolu n{]
    efcerntguo
    :(rvl pgo>11e1rn o4pezrlse
    ryupormodpodanoleuEifsopru o1 lsef 9e1sodetn,c"Ar[cue11npuo4n,n,{1dm tlcerntguol
    nrcarururodf,ztd t ntcgfl[,l\?u nrcJ€r\z ,{zrd srnopbrd oruelucourz6 .!IJTd
    dJd ?,soT
    (se'z) (op _ l) ,q"0 _ .,Q0
    lsal Jrd &
    -zcdr11apq
    eVpE'pZE'Z'sfr eu ouola\?$pezrdg111lfcernEl;uo:1 BIp z euezsenundfl eotfeTmrir
    f,zcditsezleruerlcs,{uzcelelsg'c7g'g's[t ou?z"4od oc'e4pgr nIunJeDIz
    udctfe4ru,(m'urfuurefn tuaplurn az'A "u elcue]Inpuo{ o4ef suolrnulspezrd (n'c)
    'efnd31sf,nurru ?u eJ9l4 'ztn we1c}1deu sue,rorels1se[arn
    9dq cspr ezour
    -optrd opg rz allia'I'gcf ,noptrd ppgr bwtlSumemSlcuepedultuozcgro4seru
    eu nplpz,n eznp?plnrcgol\rct?lA\ €lueyrrzeruoc'ureJelrure zfir:e;lpgrV,(zp5ru
    's,{r
    l{und ouozctloderutezcoupe I'gC,t'C eu r(uolnelsptzrdpegn ouzru,{zr1o
    'r4ctuz oups[ oc [epp tpgc
    lctoalcryIl\ sruesq tfuur omoEelezseuozctlod e,noptrd +3 hrro
    'nl{?J z zBro',i - : 'ca
    Epglv arzc,{1uapre/f|Pe4 n n f}souzelezz cbfelsfiz.J:oa zud q{m
    tuJgdsm tpo44e1e- ro1rtue't,norcgffrn- rollefol 'tmorcsfemtpor1le1a
    01supts ezeg tge '4e1 oue,nosfrezrdI€'Z l"ueqcs T,EZn>lunsfr e51
    'Zt'Z 'sAU
    Os'z)
    anerolsAzue.rl
    31;1rlcernBr;uo1 nleporueruezpeanordA1y1
    -OJ EIIBAOE
    (qss'z)
    (ese'z)
    e,911ub 4i11u|
    olsdzcep ef
    @ve'c)
    uzsfeuru 1
    la
    (eve'z)
    ,q'nt6
    t8 qcAno>11
    upo nazfi 1gd t*glu euep epp oW 08
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 82 Modele el

    lub pro6ciej:

    hrr*
    h
    "21e
    -- (2.e0)
    - A)
    L+Jrp

    Edziehuajest warto6ci4h21"dla matychczgstotliwo6ci

    , I hrrool flo
    tDZLcO - r rr I r - Q.eta)
    lhrtrol clo

    otuz @pjestpulsacjegraniczne,dla kt6rej lh21,lmalejeo 3 dB: 2.3.3 Tr


    D:
    @F: 0t
    x o4(l - lh"ooD: an(l - ao) (2'91b)
    d;it" .4 na
    ele
    7* wzorfwQ.62)i (2.91)wynika: brr
    tra
    1 po
    (2.e2) M
    aoo'"
    ro:
    R6wnie2i w tym przypadkuarpjest odwrotno6ci4stalejczasowejna wej6ciu ob
    schematuzastgpczngomieszanez.
    r' w)
    Wielko66lhzrmljestna 0g6l niewielemniejszaod jedno6ci(znajdujesig
    w zakresie0,95...0,99),natomiast h216fra warto66 z zakresu od kilku- ist
    dziesigciudo kilkuset. Ujemny znak hzm zaacry,2e konfiguracjaWB nie nie
    odwracafazy sygnalu,dodatni znuk hua- 2ekonfiguracjaWE odwracafazg zn
    o 180' (por6wnajkierunki pr4d6w 15,I" orazf" na rys. 2.31onz 2.32d). w
    Iloczyn @p'hrr"o : @nlhznol omaczasi9 ,t i dla tej czgstotliwosci
    lhrr"l przyjmuje warto66bliska jedno6ci:

    @T : @Ahrr"o : @nlhrrrol : Q)a' cto Q.93) t-


    Przylhd 2.13Naleiy obliczy6 parametry schematumieszanez i czgstotliwo6dgraniczn4dla
    tmnzystoraopunkciepracy13:1mA iparametrach fin: L,trn: I ns oraz?": 1(X)ns.
    L
    7aloL,y69*': 0,9",: O,16,: lfl) QCt, = C* :2pF.
    Ryr
    Rozwiqzanic:
    10- 3
    n'' = = 4o mS (wz6r2.801
    0,026 typ
    C,t, : lD-e . 40' 10-3 : 40 pF (wz6r2.8I) bra
    zk
    100 istr
    FnNhzt"o: :t* (wz6t2.62)
    , m6
    '(ailt7-Tuauncuaqua 'Eue)wtuocodoqzn wqmml z rztolsfzuerl o J1s l,ngu
    14uerg op zrcdrdeu oEeruper,rodpo uutzcblfzrd od kyC tsza)
    5rs er,refod r elemlsr
    elu IGUBIgc"{unr?a gc1{"I,l .(ail[1-uo11a7ilap
    Bue)wfiuozognz wapu.Dlz
    lltef
    ezrols,(zuer1o 5rs r,ngu 'ueuerp e wr,lpgrl dzpSp elamNr (19'7 tgzn)
    I"uBI l{urcJq
    {cezf;cpd zag fltef
    'SOW ,ugro1s,{zue4 el3zpotenp Ors€lqg.uo1 .p nd,{1
    rueIBuGIz ggry erolsfzue4 Afclnrlsuol ouol,nslspez:rd EE?,n4uns,{r e1r1 (gg'7 tgzn)
    ggy11erogslzuerlelc{nrlsuo) .tE.Z .sAU
    'su ([)f = '1,2
    qp tuaruaf
    (ta'z)
    ngo,t11to1
    'p ndfl ,ofle1poul ouzeJvzjn '(vzez
    14 fzc 4 ndfl pef pue4 Azc
    'fuor11e1eogp frnFp - ggourulod o11,{l
    tupef c01.r{s efnrledzoX uruercntn Szegecurpl
    n1 tfeu eru eirlolcgozslerurullr-ugou
    'qcdurelodrq ,norolsfzuel po nfi[eru e1u96 rgr
    -4grpo,n lqcifulon9ozs45pt^rollutou emfpef epueq ,n ,niQdtzrd -nIIp[ Po
    lsef ,{qil1sr
    w[l tztols[zuBq t[ ep 'nq_e;z e4md,notaurelodun erop,tzuer] ?jnzeN 3ls efnpfurz
    'Iildf erolsfzue4 nru?itrosotsfzrd qdDpf,t
    ttou eJ.oU'ooruz-oJ ezilupcsezemfpef ts euen{ze1s,n.rzqsSzcfuuaruceqo nrcgfenru p
    pef eluenosols?z qcfrgtl 'SOn frolv(zue4 emzr.msztdeuu,nfr;edzor
    ts e4mzc5rpodnttp u,(zspp 1i6'Qowtpuoclwirs-azllxo-lat?w .Sue)
    SOlt (za'z)
    qcurelodmnqcurolsfzue4 o dpe1.r,(rm.ngu- nluep S,rqsreint uen zaztdcd
    Vgbq'Qotslsuo4pa[a p\a{ uollcun['Eus) rggt gc,turelodpn qcerolsfzuurl
    gctmozctyzo dpe6 ftur,tgu- azctp zrzriloilVptq ce,nod{seu ezotuI{EEJq
    eluenlqqzppg'(u1otp-q)uauatpr(acmos-glun1pgt4rw,Auemzlu"poqlele
    fzpSp fctle1ufsl lewqzaztd nptrd n,nfldezrd(awt - D)blrrtulqbuem/rzeu
    5po41ep zazrdnFenolorluol uEalodotaureJodrunurolsdzue4elu?t?Fq (qro'z) (
    "u
    elepouro6e[ ! Aure;od;untolsAzuetl t.t.Z
    (tO'Z tgz^) zlJyl09t - rI
    (ercz)
    (q15'7 tgzn) 4rw zg't : (oo'o- l')zst : eI
    (g'g rgz,t) su t'o = (oo'o- l)w - 'AD
    'ZV'rZ
    (q6'7 tgzn) zHIflZSl = z r - 0 l : : J' ?
    e - O I' 0 t
    (oo'z)
    ft67 tgzn) 66'0 : _IOI
    = on : lottzrl
    00I
    t8 qcAno>11u
    poneudlgd rngtue.rrep eppory
    z8
    Metody opisu ukladfw elektronicznych 84 Modele e

    TranzystoryJFET mogeby6tylko typu zubo2anego, gdy?zl4czn bramka-ka- I


    nal ptzy poprawnejpracytranzystorajest zawszespolaryzowane zaporowo. s!
    Podobnie jak w przypadku diody i tranz.ystorabipolarnego, opis ni
    matematyczny tranzystoraMOS mo2eby6dokonanyna podstawiezachov,ra- ol
    nia sig ladunku w kanale,tym taznmladunku noSnik6wwigkszoSciowych. b(
    Aby stworzy6kanal typu N dla tranzystoratypu wzbogacanego, na je
    powierzchnipoloprzewodnikatypu P musi nast4pi6zjawiskosilnejinwersji ln
    typu p6lprzewodnika[10].
    Napigciebramki, kt6re powodujesiln4 inwersjg,ma kilka skladowych.
    Pierwsz4jest napigcie2tDr,kt6rewystgpujena powierzchnikrzemui oblicza
    sig ze wzoru: D
    pt
    Qr: + Irnl!
    q f l i
    (2.e4)
    p(

    T'
    w kt6rym a jest ggstoSci4samoistn4noSnik6w(1,5. 10101/crn3 w tem-
    peraturze pokojowej), znak + dotyczy p6lprzewodnika typu P, zlriak -
    p6lprzewodnikatypu N, N jest ggsto6ci4domieszkowaniap6lprzewodnika.
    DrugA skladow4jest napigcieutrzymuj4celadunek 0a * qN,, kt6re
    wystgpujena warstwiedielektrykaSiO2i wynosi(Qn + qN,)lCo,gdzie

    Qn : t .,/at"qwlO"l (2.es)
    N, jest g9sto6ci4stan6wpowierzcbniowychw (1/cm2).
    Tnecr4 skladow4jest potencja.lt6izntcyprac wyj6ciamiedry materialem
    bramkii krzemuA@*,. Ostatecznienapigciebra:nkipowoduj4cesiln4inwersjg:

    urz:2er-"+"+Lon (2.e6) w
    ul
    ptzy czym C, jest pojemno6ci4bramka-kanal na jednostkg powierzchni (2
    (w F/cm2).
    Ury jest napigciemprogowym (ang. thresholil),przylo2onedo bramki u)
    powoduje istnieniepustegojeszczekanalu. Gdy napigciebramki prznkroczy w€
    warto66 Uzu - zaczynaptyne6 pr4d. Napigcie to jest dodatnie dla kanalu dr,
    typu N, ujemnedla kanalu typu P. wa
    W przypadku tranzystora zubo2anegokanal typu N istniejeju2 na wz
    powierzchnitranzystorabez ptzyloinnia napigciapolaryzuj4cegobramkg. ka
    Uzyskujesig gob4dt ptznzistnieniezn LczlneEo
    ladunku odpowiednichstan6w Za
    powierzchniowych, b4di,przezimplantacjgna powierzchnidonor6w,tw orz4- drr
    cych kanal typu N. W obu przypadkachwe wzorze(2.96)n lezy podstawi6 gri
    odpowiednie warto66 N, (dodatnie w tym przypadku), odpowiadaj4c4 sta
    ggsto6cipowierzchniowej stan6w powierzchniowychlub implantowanych
    donor6w.WyrazenieQ.96)ma dla tranzystorazubo2anegowarto66ujemn4
    Gcz) r!o17-so11:$san-ssn tuue[n 99o
    qc,{ue,no1
    (SO'Z)op ctfemz1s tctfepenod
    -pod ',6son euezlevzo t oguactsouwalcfiilnu - nuoJp ercOldeuewcpe.6 ?pr"lspod ,(
    eruper,todpo'scIIevytrt?rfrzor nueJpoluacltsouwa?bd euemf,nu psf nuerp -tzrorrg',lgr
    nptrd ggoge 46'wtrnopoluad gnlouac,fsrz ruessr{ezAuem(zrzulsef ue1se.qe7 ]trgrrBlsgilI
    'e1e1sefelsozodqeuel 'emerpfzrd qeuel '31uerq ota
    lc,s$zcfelelsozodev rez epSldeu
    nTulcpo ufuemrezrd eu urcdrdeulepeds dzslApl elnpo,nod s(n Norz/r eu znf efsr
    fzspq'sNerz,n ap feJepr tuJeufslzu ?tolJ"rnettrso al ptrd so;1pgolrern
    te1{el elq 'fue,rrrezrd efelsoz IEU"I r t,rotord ?tol.ruA ezcet4eud nueJp nIBusI
    erc{uluol fud weleuel e t4uerq t(zpep e1c61deu 'rto11 - ton "lP
    Azcotqezt
    ?toUe,t
    ezcer1tztd so;1 fpp 'wfuopo14 qnl wtfuolull tueseJl?z oEeue,nfzeuson rTuBrq oP.
    nuerp srcOrdeunserl"z oteuozcruz.6o €lp €uzsnp Nef 66d q;oWepZ
    'O eru (96'Z) pqczrel.rod
    I sqn(to11 - son) elp o11{1sues
    Jgz 'Aglru;ou trc9o,[lFlcru-il'elpgL uepapz,n rTrurq uer.cSldeu
    I - scrl
    'elpgry uepdpz,n nuerp uercOrdeu- s(n 'nFu?4 trcgotqp
    Ne[ Z :ufrgr4 ,t
    ba'z)
    (so'z) - ,on(ton-*n,] o, :Sfsrenulq
    l;, ir: uepualu I
    :[91] uerozll 5rsezerfa I Birrorurleplsef ep5ldeu po nptrd ?gourypzz
    Ga'z)
    duocetogz,n
    eYPeta
    iryoqnz ergll "AIb {
    'u4lupo,lzrd
    zrolsi(zue4 lszPou
    -1ew gr
    -Uel ,t. €tl?Y
    qclurelodlun ,lrgrols^zuerl rdon elcagdeua\euz
    Z.Z eC!lqeI
    'qcfurelod (va'z)
    -run rtrgJols[meq,n9dd1qc,(uz-orelp '{ton eicardeurlerrz ouorlreppezrd
    '1p1ut 'eu,nnezrd ts ,ng4unpel
    C'7, 11 I tsr.&u pprrz d nd,{1 qeue{ €lO
    €zcllgo r nul|
    (ta'd uono2 - 'Q 'qC,(,tlop'eg
    :el"u?I n 1eunpe1,(u1 rfsre,nwfeu
    -€qop fzcillpez geaorrrrJepz C Fu"I-"Tu"rq luqczrer^rod3rysoupef eu 'o3euuct
    "u4ow'0 errrezneuzo eqgds,n err"a,osolseFp5q 'qc,(ItOrcs
    eu ggouue[of,1 tton cbleuy'rron
    nttn ru,{zsJupMdn e1c61cpo e,roEordepSldeuourro.ryz,(ctfnsrdo -"lt,oqc"z ell$
    l1lel'Hrn
    '\I srdo 'o3eura
    @6'7)ryzn dnoluupef eu np,5pz,tle7 ndi(11eue1 e[ar.ufqqc,{zs15tn95tdeu
    'o,norodez g
    eJp ',$51cpo1ssfpuel on Tu qc,ftsferuu Hru"rg 951duuel61nn uelogufs
    errazletno r (ffo-tlcutil 'flue) ryounq oqfiqcpo wan)1dou euu,nifzzu 1saf r -"I-sTuBJq
    98 qcLno>1tuponezdpdr grue.uepeppory v8
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 86 Modele et

    otrzymuje sig n8
    w
    r^- : ttctw ((Jes- (2.100)
    uorr),
    2 L \

    Dla tranzystora zubohanegozaleilno66(2.100)moina przedstawi6jako

    ros : rrrr(1 - +)' (2.101a)


    x Uo /
    gdzie fassjest pr4dem drenu w zakresienasyceniadla Ucs : 0. Wz6r wl
    ma sensdla

    Yf".t
    UP

    zaleinofiC(2.100)moina przedstawidjako
    Dla tranzystorawzbogacanego Zt
    n0
    fps:k(Uot-Un)' (2.101b)

    gdziek wyruilasig w A/Vz. Ylz6r ma sensdla lUorl > lUt"l.


    Wyraienia powy2szeopisuj4charakterystykistatycznetranzystorauni-
    polarnego,przedstawionena rys. 2.34.Mog4oneby6u2ywanejako graficzny Iul
    modeltranzystoraunipolarnego,podobniejak charakterystykizrys.2.l9 dla
    przypadkutranzystorabipolarnego.

    w
    bri
    bri

    Qo

    Rys. 2.34. Charakterystyki


    statycznetranzystoraunipolarnego(przypadekkanaluN, typ
    wzbogacany)

    Wprowadzonezale2no6ciopisuj4cewla6ciwo6citranzystoraunipolar-
    nego mog4 postuiy6 do stworzeniaschematuzastgpczego. Tn wzoru Q.98) Ry
    obliczasig konduktancjgkanalu w zakresietriodowym dla malychwartoSci (a)
    Uas:

    n,:#*!9#(uo"- uo*,) (2.t02)


    ecttndSpd6'f nolunpel srdo urfctlnso1s'moleuEf s gcfznp eJp ur,(zcdSpuz
    tual?tuegcs lset eg6'g leuns,{X 'etuec,{seu nseDl?z e1p oEeurelodtun erol Qotz)
    euozczsordnouornelspezrd gg'g n1uns,{re51
    -s&zuetl azcdSlsez,(leuraqcs
    (q) nng;eu6ls
    qc{eurelp{nnorurl
    r (e) IctouB,il Ip
    ano6aurelodrun erolsAzuerlezcdSlsezAlpu.raqos'gg'Z 'sAU
    Ialrorurpru :eluecAseuersel{El-z (gO'Z)nrsz
    -rulodrun e
    sen dAt'p qeurl
    h
    \Y
    'nlBrrBIllcuelsfzerr
    treu?I-?{rueJq
    '7 nloleztd s?zC
    lcgouuefod lenosezc fepr ,{u,tor lsef Teue>l-EIIUBJg
    ggouurefodt1nro4;ec o4el.T!lo) :'uC ouol^\"lspod(SOI'Z)ezJoz^\e/l\
    -E ',E 'A
    (sorz) _ta t
    o): T: im:
    uJp617 l.(r
    :(gOt'Z)ctfermelspodqn1 duzcgndo1
    -run ero6fa
    Yaon-ssnlil:tol:r,
    (qrul'z)
    z7 lol
    (qrorz)
    1eue4zeztd /t\olrusou
    nlolozrd sezcSrs€zcllgo sal nptrd ?tolre^\ I el"ue{ m fl launpel cbl3uy olef 9r,rY
    (ewrz) ( r t o n - " n h t u t b + -x 8
    :IueJoz/nOtsezer,{n r9zA,l '0 -
    ?luac,(seuerseDlpzA\ e[?u?I .& {eunPq d1rno4;ece?'leze4tn uuzotrAJ
    (elorz)
    (sor.z) ,u: (+_,) ;r__ :
    oIE[ il.t
    tl#P -a
    : (Ern- ron)rz: (tron- "on) : :
    #fr (oorz)
    :eruacr{seuerseDl?z ^\
    oEeurulodrun zro5,{zuur1 A[cuel4npuo4su€n - (l Ot'Z) aoJoza\ ez N"rluoleu
    L8 qcAnoryupomazdpdr*gge.uep eppory 98
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 88 Modele elen

    tu pojemno66Cna przerwan4
    jest czgsci4pojemno6cifo1amka-kanalleil4c4nad Ttnn

    czg6ci4kanalu i pojemno6ci4elektrody bramki nachodz4cejnad kontakt mis


    drenu. Na rysunku 2.35b przndstawionouproszczonyschematzastgpczydla
    ma"tychsygna^16w, gdzie pominigto przewodno66g". Calkowit4 pojemno66 sza
    migd"y bramk4 i ir6dlem oznaczonojako Cn".Przy rcaluaqach scalonych uw4
    talezy r6wnie2 uwzglgdniadpojemno66drenu do podloza C6-

    Przyklad 114 Nale2y obliczye elementy modelu w zakresie nasycenia tranzystora MOS
    z kanalemtypu N o nastppujqpych daaych: W : 5O 1m',L: 10 Fm, I : 1000cm2/Vs, gdzit
    C, : :
    100 nFfcm2,N 10t61/cm3, N. : Q A{D.: - 0,3V. PtryiCcUes: 2Y.
    Rozwi4zanie: mod
    L,Lc
    1015
    Qr : o,o26ln : o'35 v (wzix 2.94) kanr
    ,"5.1010

    (wzin 2.95)
    przy
    4.8' 10-t
    Uopr : 0,7 + - 0,3 - 0,88 v (wz6r2.961
    10_?

    Dodatni znak tls1l o?rr?lcz4ie jest to tranzystor typu wzbogacanego i Uor, = |1n
    ce" : lfl) . 1o-e . 50' 10 ' 10-t = 0,5 pF
    rpo
    1(n0.10-?'50.10-4
    0r: 9n: ( 2 - 0 , 8 8 ): 0 , 5 5 '1 0 - 3 S (wz6r Ll03l czot
    10. 10-1

    Niech 10% pojemno6ciC* nalezydo kontaktu drenu: isz


    Cra : 0,05 PF, Cr' - 0,45pF uwz
    proI
    Pr4d drenu w zakresienasyceiria:
    obli
    1 0 m ' 1 0 - 7 ' 5 01' 0 - ' tej u
    los : (2 - 0,88)2: 0,31mA (wz6r LL00)
    2 ' 1 0 .1 0 - 1 nap
    dor
    0.5' 10-12
    t' . : -:0,9ns (wz& ?-lO5) emp
    0,56. 10-' kan
    f/as,
    Q : O , 3 l' l 0 - 3 ' 0 , 9 ' 1 0 - e : 0 2 8 p C (wz6r 2.LMb)

    nosl
    Om6wiony model tranzystoraMOS jest do66prosty, nie uwzglgdnia
    jednak istotnychzjawiskubocznych.54 to: wov
    - rezystancjeszeregoweobszar6wdoprowadzefi'tr6dlai drenu;
    - wplyw potencjalupodloilana napigcieUepp;
    - efektymatychrozmialfq/ kanatu; lecz
    - pred drenu w zakresieslabejinwersjiw kanale.
    Rezystancjeszeregowe,obliczone z parcme|r6w faycmych tranzystora
    lub zidentyfikowane na podstawie pomiar6w, nale?y wl4czyt w szereg
    z doprowadzeniemir6dla i drenu. Spadeknapieciana tych rezystancjach
    **,1 qcefcuelsr(
    7*o*A
    t o n l *r n ' Earezs ,t c
    (coorz) grr"rr: :i;_,:t :^*A zrolsAzuerl
    grl gn
    lcgoazalez fe;e1sop f,zbpzcel
    rcelsodn gtfn ol eu?otui-)1 r.cgol;r-ru
    (e1Ofd grt : "'A
    :oEerrzcfrlleleelod op zupuolcrodord sezc&\o/{l
    etupSpzan
    ,cdgefelsezrdmg>ltugou9go>1p5r4 J"UBI zeztd r4ctcbfzltfldezrdA\o{usou
    rcgolpSrd3rs uruecfseuolstmelz gtdfuseue?otueleue4 tunpgq [zr4
    'tuzc,{rtdurebpgouzepzbuol,olzlezpruq 3tsa[nd35e7tto - se : tnsc.n (qnl'Z tgzn)
    I n
    ?rovle4pztlsord lt'ssan eluecfsuuerc0rdeu"u zeIuA\gJtfeltfld.ttl!\glzue>I
    flerurzot eleIAI 'r\91leJe qcfl etuerup3lEz.trn ectletlrqzotun 'euzcfrldue (SOIZrgz^)
    llgouqelazeu?gJeuel\epodcSrmts ezrnlerelqn io8euzc,(1eure1uu elcSfnop
    eupnJlts el rcgouzegz'Iun lcgou€/netuezslerutuz fctlnponod sqn elcStdeu
    ,rvQdno^\oll€pop elerulst(7 ggolrene;eut)eleuel qltgr4 fzr4 rcgogem[e1 @917l't,r)
    eruszsfaruurzefnponod? ?gouet\eleut[pB sezcpod'(96'7)ntozmezbuozctlgo
    peuod run 1cgo1J31r\ lsoJzA\elnpornod/14 ?gouel.l'eleIN'Hrn oEarnoEord
    utc3rdeu?toUBA\?u 'w.ru qc,{ctfem,{trdlr'gcfrrroEazJq A\glIeJeetuetup3lEzmn
    'ezolpod op nuerp elpgrV zcttrz ttc;oloJezs
    ?touzceruo{ efnpo,tod I I
    ?rcgolog5p z qc,{urenu19ds,n qcBJBIIuzoJo 'leue>1plst.tt I Fltgr;
    'eluelfqceueuozc
    GOIZ tgztr.l
    -yo4s tfeur eruao,{seu erseDl"zn auzc,(1e1s qflsfrelleraqc az'afnpo,ttod1
    sap erc3rdeupo sqf nuorpptrd eruzelezn(00I'Z)op 00I'Z) erual^\?lspod
    nn-
    (solz)
    @67 tgzn)
    :wtzc f,ztd
    $6'7 tgza)
    (tot'z) 7V-7:&7
    s?zc1(oir\ '? (16'g tgzn)
    lsef npue>1?goEnIPeum,{1>1e39nrEu"{
    trcgoEqpz eule.trfungrodlsef elueJp,(zrdnpuel oEeueluazrdnrezsgoTy
    ggoEnpfpfl'Acbzceuz1sefrft9q'nuerp urelcSrdeu nl?uulltcgo8nlprfceppour
    'aDI"JoJeIA\ qc,{pul frleJg
    ts n1eue4/I\oJ?IIuzoJ .A
    14e;a1sef,(zslelulolsfeN
    '(actnosnlnq'tue) ure1pgrVeunzolpodfzpAlut uelcStdeulsef sa;1eupE 's17frwc
    000I
    gg;41 ero1s,(z
    Oorz) (" " n + l tOl d Nblss1 t 1 : a O
    :Ge'd nroz/r 5tczr1g,(poru zend gyugelEz,rrn qcfuopcs q
    eu4our31 99ou7e1ez'HLL elcSrdeu?elut\gr I el?us{ m a@ leunpel Ezs ggouuetod
    -13ynzezopod-o1porz ezcblzSlcez fr.rc1od
    act ferunedezezoypod egc{de51 e1p{zcddpu
    'uercSrduue ureptrd fzp5pr
    l{"luo{ P8
    op ol rzpel\ordlrolsfzuerl ectfnre$ elc$tdeuzzsfelutrz
    rpgouz.elezqcfuel4rmn tue,nrezrd p
    68 qcAnoryuponaztdlgd / gpeuep eppory 88
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 90 Modele e

    Zjawisko nasyceniaprgdko6cipowoduje wigc zmniejszenieefektywnejruch- il


    liwo6ci no6nik6w. Ptzy batdzo kr6tkich kanalach V* moin ono by6 F
    osQgnigte przd przenraniem kanalu i decyduje o wej6ciu tranzystora m
    w zakresnasycenia,okre6laj4cwarto66Uos-u lu
    Zakresemslabejinwasji nazywasigprzypadek,gdypotencjalna powierz-
    chni kanalutranzystorawzbogacanego ma wartoSfzawart4migdzyQ* a7Qr.
    2.3.4 U
    Odpowiadato napigciubramki mniejszemunih Un; powodujeto przeptyw
    bardzo malegopr4du, w zakresiedziesi4tk6wnA. Ten zakrespracy tranzys- M
    torajest istotnydla uklad6wLSI i VLSI, realizowanychtechnik4CMOS, i nie ni
    bpdzietutaj omawiany. z
    Wszystkieopisanepowyiej zjawiska,decyduj4ceo wla6ciwo6ciach tran- sti
    zystoraMOS, s4 uwzglgdnionew modeluuZywanymw progremachSPICE S
    i PSPICE. Mo2na wybradjedna z trznchwersji modelu,opisanychl4cznie dr
    prznz 42 parametry. Wiele z tycb parametr6w jest nadmiarowych,np. tu
    uZytkownik mo2epodad wielko6cifrzycznetranzystora,zkt6rych zostan4
    obliczonewartoSciUorr, (l^,pojemno6ciitp, lub tei mog4by6 wprowadzone w
    konkretne wielko6ci elektryczne.Interpretacja i warto6ci wprowadzane pr
    przez komputer (defaultowe)niekt6rych wainiejszychparamter6w se na- dc
    stgpuj4ce: ni,
    p(
    LEWL wyb6r modelu1, 2lub 3 1 mi
    WO napigcieprogowe bez polaryzacji 0V
    KP wsp6lczynnikpCc re wzoru(2.100) 2.10-s AN2 tu
    PHI potencjalFermi'ego2tD,(wz6r 2.94) 0,6 V Sz
    LAMBDA wsp6lczynnikmodulacjidlugo6cikanalu od
    du
    0 l/v
    #h(wz6r2'108) b€
    RD, RS rezystancjeszeregowe drenu i il:6dla 0O
    CBD, CBS pojemno66drenu i irfidla do podlo2a Su
    bez polaryzaqi OF 7A
    NSUB domieszkowaniepodlo2a 0llcmz tyl
    NSS ggsto66stan6wpowierzchniowych 0llcmz w
    UO ruchliwo66no6nik6w 600 cm2/Vs s4
    TOX grubo66tlenku (do obliczef Cr) 1 0 - 7m Ni
    l /IAX maksymalnaprgdkoS6no6nik6w 0 m/s rol
    XJ metalurgicznagl9boko66zl4cza(do iu
    obliczef dla malych kanal6w) 0m uz
    DELTA 7Al
    wsp6lczynnikdo obliczef efektumalego
    kanalu na Ury 0
    on
    Podobniejak w modelutranzystorabipolarnego,moina r6wnie2wpro- hr
    wadzif parametry opisuj4cezilezno(t pojemnoScizl4czowychod napigcia Pr
    oraz szumy.Mo2nar6wnie2poda6lsmiary kanalu.Wielko6cielektryczne, na
    jak rezystancje mog4bydpodaneb4di jako warto6cibezwzglpd-
    i pojemno6ci, m(
    'gE'Z's^t Bu ElspezJd -p5pz,rzaq
    Nef azelu,{szezJdnlepotu 'euzc,ft11a
    -oDIBru€rurzJoA\lepesez'eu?/(oJels "uorl
    olpgr zezrdn4o1qoEeudSlseu op eu
    -emfize4az td lsef>1o19 fpry1 zezt d euemozqe er e[cr1und' r\ gluetueleqc,{6ord undrduu po
    -ord,t ?er-u
    n4lll z;gEo eu 5n ectlupzpls'plolg eulerzppozaztd euenoluazerder ts npq
    -4npode/llol/r\gclro4f rleureredsuJotezczso4'ezslsord eluzcewz leupef euo
    ts lcgo,nrcge1m dzalutszaztd eve4sfznalapowottlowblewep [e1$ep7
    'buzcfzrl 5lcelardrelw t fn,roqcez
    nlueqcs o6e[ ,(1uaute1e :A1epztu1o1s1z;ut elrrezczserdnzezrd ,{ue4sf,zn ru
    'Illolstoa\Itzer,rn ts,(zsferuurfeutlepzrnodpo eJgll'a1 gtunsn r
    IepouIoDI"tr\J
    /[glueruale qcfulgaezczsod,(uuruz 3u npePln rcsoa\rcselt\qcduunr{rledzor s/E
    rcgofiulz?Jl\eruezcllqozutd c,emo4g,(1uepz zel euzow flueuraleeulolsrelN u i-0
    'aluozczsnilnzazil nlapowoqDwfcenleeto s?zcA\o.{r hs lngprq'eu1o1sreru ts sA/zm fr
    Brrrur\osols?z oEeuepe1peJ.ol{'fluotueJee1gttnurodezpeplnurflsrtrfzcezr,nr zwll
    sszcr\gll\Eu?oIAl'qc€{E}zqqc,{u1er4uo4 o gc,(uueruzmo8ergezrd e1po>11d1 zwh
    oqp oEelelsnptrd eJpo>1J,{1 'du 'qceruazcllgoqc[u1eDluo4,rnfueinosolsuz J(
    'eruezczsordnoEouptszor oEeuopell$g
    9,(g uru lepouroDluru19Eoep 1
    etzur,&nnlepouoDl?urtcepod,rr oEeuJeuofcqunl nlolg eruelA"lspezJd u
    'o \rlzorueru nlsord od zeq
    9,ig tEotu rfc,{zoduro4ep lt/r
    IS'IA 1(gp?p1n qcfrgr:leruEruezcllqo'uezcrlqo ets€zclt rcsoup5zczso qcfznp
    op rzpumord'1cels[e;ecer.zrlwrc n arumouodauozcby arudSlseu ts aruJezppo
    ou€A\ozrlsuuezrd ergl>l'elepouror4uru np"pln o?eznpleqpo d'"uuelctezs Ae
    "u 'nP?lln l\gluauale fgzc11t[c>1un;
    leneu e'enolerpeml 9,{gezowz1?1ov1ele.z
    tctusor o1g,(zs1se[qc,{uzcluoJllelea\gp?Hn f,zrleue?gouuolqcos"zC " N Y , - oAt
    'elaPoruoDIBru
    I
    o4e[ aue,noluazo:der i(pegnpod eu oEeuzcruoJl{ele npepln oEeznprfc,{zod
    -uo{ep o s?zcaoA\ fuqmgtrl 'tlcors tlelsozod z uezcbtrod3qzc1Jtryapraru
    t[etu 1epepzgr,(,nop eAU?lUseJgU'[suzcfr11e1e lce$ lsznprcg5zceuloA\op -eu ts ,f,grrl
    euor/["lspazrd9,{q ze1Dtour eJePoruoJl"ruo{?f 'dll ,{rlsefer'l4lu1nzrezrd euezpe,nor
    qc"p?Hn lr ',fto1eredurolgnJeu0(ceradoezceruc,eurzr'l.
    l4urerq - qc,{morg,(c auozpenord
    eu€rr\Btspazrdts olsizc elepoluoDl?tuo{Bl gc,{moEoJeue qcBpBI{nA\ tu4soz qc,ft
    'du 'qcd,tor
    e,nod,(1
    qolg 51ssJbleztetmodqnl qc,ftgt>t
    tfndsts,(m ^ '^nffi:fH: eyuzcblqc,{u
    epz,nollaford gn1f,zrletnaruezczsordn nJrJ€u srrrqeporuoDlsruerusaosols !ICIdS q*ul
    'npegnpod oEelqmfzcazrea\olttocuol rctoA\Icg"l/(euzcnu"u,(pr euzc,{1ep -u?-rlqcErrs
    efnluazerdertrcgoupellop lrosolsuz oEeupDluol e1pbcblezctu1s,{mz
    ,1\ oEeqzuolclunJ nlolq fercgSzclzu
    er-o11'ur,(uopcs erzp?Rn "m? 'oEerrzclu e1u1'591,1
    -on{ele npeplnpoderuerr\qspeztdeuozczsordn fus emfzeutuelopouroJTutr
    I -sr{zue4r(cu
    ,nfidezrdo1
    elepotuoDle!{ v'e'z .rOCetOfd
    -zremodeu
    '[st] scrasdqnr
    iICIdS ururEord omolgfltzczsqcdctfnstdollceluclua\ep,(,nat ?,zapuzBu?ou ero1s,{zue4
    ezsferupeploqrcgoEqp gnl ruqczreranod
    nlepotuur,(1o efceurroJur r4lsoupef 9,(q ouo e4
    op euoFerupoauplpz,u,IcgoUEA\ oI"[- a\oJ?rluzoJ nruupod fud -Vpbg'eu -qcnr feulMq
    !6 qcAmo>1tuponaztd1gd
    r gueuep eppory 06
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 92 Symulacja

    7an

    LI
    22
    L3
    h4 gzuz
    Rys. 2.36. Zasadatworzenia makromodelu przez synleze wlaSciwoSci

    Makromodelese stosowanew programachSPICE i PSPICE.W biblio-


    tekachtych program6ws4zawartemakromodelewzmacniaczaoperacyjnego L4
    pA741ikomparatoraLMl11, kt6res4wywolanezapomoc4jednej tylko linii
    w zbiorzedanychanalizowanegoukladu.
    Ur
    for
    2.4 SYMUL/ACJAKOMPUTEROWAUKTADOW ELEKTRONICZNYCH

    Analizy i projektowaniauklad6w elektronicznychdokonuje sig w dwojaki


    spos6b:przy uproszczonymopisieelement6w,wla6ciwo6ciuklad6w oblicza
    sigrgcznie,ewentualnie zapomoc4kalkulatora;przydokladnym,nieliniowym
    opisieelement6w,jest koniecznapomoc komputera,zwlaszczadla duZych
    uklad6w. W tym drugim przypadku m6wi sig o komputerowejsymulacji
    ukladu elektronicznego. 10
    Istnieje wiele profesjonalnychprogram6w symulacyjnychna poziomie
    element6w, stosowanych do analizyi projektowaniauklad6welektronicznych,
    czyli do czynnoScinazywanychw skr6cieCAD (ang.computeraideililesign).
    Najbardziejobecnierozpowszechnionym na Swiecieprogramemjest SPICE,
    opracowanyw latachsiedemdziesi4tych w Universityof Californiaw Berkeley,
    obecniezaS rozpowszechniany w licznychwersjach. Najbogatsza I-G
    wersjAjest
    SPICE,wyposa2onynietylko w modelei makromodeleelement6wi podukla-
    d6w analogowych,lecz r6wnie2w makromodeleuklad6wlogicznych,umo2li-
    wiaj4ceanalizguklad6w mieszanychanalogowo-cyfrowych. Umo2liwia on n
    30
    r6wnie2pracginterakcyjn4,analizgMonte-Carlo i najgorszngoprzypadku,
    optymalizacjg, podprogramyfortranowskie, madobr4grahkgitp. W Polscejest
    rozpowszechniona wersjaPSPICE,dostosowanado komputer6wIBM-PC.
    W Europie,r6wnie2w Polsce,jest znanyprogramsymulacyjnyNAP-2,
    r6wnie2maj4cy kilka wersji,m.in. na komputeryIBM-PC. Inne programy
    tego typu to SCEPTRE,OPTIMA itp.
    Programysymulacyjneuklad6welektronicmychmaj4sw6jwlasnyjgzyk
    do wprowadzaniadanycho ukladziei standardoweformaty do przekazania
    u2ytkownikowi wynik6w obliczefi.Dane wej6cioweskladaj4 sig z dw6ch
    czg6ci:opisu ukladu i instrukcji dotycz4cychobliczefi 24danychprznz
    uzytkownika.W dodatkuA przedstawionoskr6conyopisjgzykawej6ciowego
    programuPSPICE.Pelniejsze informacjemoina znaleil w instrukcjiobslugi
    programuSPICE [13].
    ((z' l'z),0ssvc
    t.),l'*( : tI
    ((z'l),r*(
    rz)iltvru=u
    (2.*((lo)sevc))fi o* 99t(z++(((t'z),Osevcrz)) :ltd I Fqsqo tFt
    (enndrvt uir cr(z+r( ( n Do)ssvc) ) = d I otenotcsfa
    ro/('r^*(r'z)^)-:Jilgo ztztd gcfut
    (t,t*(t'l),t+ o)/(r,t'(t'z),t) -: lco qcg,rp z 5
    lol(cl.( l'z),0- :rlngo elueze1tzt
    fit + Q'dt l/$'z),t- : nco
    (c,r,+( l' l),0/(DAr(z?)A+ o) -A AA 4[zAf fusq,r
    (rA + (z'z) )/('r1*(1'1)1+6) : 3411
    (t'd t*Q' i t -(r,t+ (z'z)$*(94+( t' t)^) = !o furzrEord a
    'g-4y1,1,{u
    :T;:;'i:ij,l?i
    ;,fi 'cd-I
    ,'Tii:,,l
    =''lA
    ('1s'1D)x]dt'113 IgI a
    (cs'cc)namc:c,\ Netecqod
    'n4pud,{zrd
    lnNlrNoc 0€
    rnNrrNOc oz uo ErA\rIZO
    (r't),t(.'.)utunn -rlzoun !c,(
    ((r )e'(r)v)xrav{c --(r'r)A -zgnpodg,r
    t+'1=''l
    Z ' L = t O ZO O
    9FI lselttsra
    'deJalreg.t
    Z'r=t 0gOO '93149 paf
    0:1
    rse[ [A] zatceyl,(*'*)l1UAn
    ,:ece[nda;seu
    '(u61sap
    VaV
    (.'.)ltluM 'gcfuzcluo4
    tS,tO,Og,99 (r,Z)OVIU ertuozod su
    lnNtrN03 0 l
    (y)e'())v(''e)ovru
    t'l:) 0t OO rfczJnu,{sfa
    0=) gc,(znpe1p
    (,oto,= snrvrs',rvo'zu3tovy!,= 31tl'z)Nldo utdnorullar
    y! lvlu
    ?zcrlqo^rgP
    Q'zlz'Q'zlt; fu)e'(l)v NotsNI v!|o
    9*(6)rurr3vuvHc 54e[o,rp,n lu
    (z'A'o
    )xr.tdt/{oc rtot''ldtrI
    A O)|NIOUA nMC ]ZUSICVtlv{VU9OUd
    gf,zn
    nruertordoEazsqruod?rqoluiz I E'c'psz qc,(upntuz
    ^\yozqlqo erc0*rdfi.llti:#ifi
    wrlr;pez otarupezrdod z [' Azretcew e1p mgzetf,m qc{1 lc.soge,n
    '(0 : ,I ctfel,trelspod '(1'7) nroz,n az olupersodzaq gfzcl;qo f,zeyeuzrz ze$,m
    ?(zcllqg
    ctz,n6)'{ fz;otcevt ll.gzz-rf,nl[c1un;,n (eu[i(cuupedtutzrelceru)ellulor,nnl\p e,rrolcJ?rtrzol uuJJo4Jf1fa
    'ezcoqor ifuleurered ?u /t\gloz^\ z c?-lvls(71oA oEau[,{cere
    f4e1gered eu etueqetf,m gtzpemordr(,n VZ
    'sru
    I'0 : z1 evrz.tlqo I stu z : \ etolenuoS qcefcueltupe dzrd -oflqg AilaJ
    -l
    I r'0 [ + r0'00? : "
    t-L
    lo'ot-rt+r-l
    ;Aztooew o ?llulor,$Mp BIp ezcoqor ,ftletuered 9,tzq1qg tL
    'q i(zrerceu nJu?r\osolsyz f,ztd ezcogot i(rleuered eu dtozm grzpemordf6 zz
    'y7 npe4ntztd z ru,(uep z
    7'7
    's(t z ezcd}lsvz i(leureqcs cz,nosdre5l
    ta
    n
    BluBPrlz
    e6 tl cAuzxtu otDtap lA?p epln el^orcl ndu ol ePel n u AS z6
    Metody opisu ukladdw elektronicznych 94 Symulacja
    tF(R.EO.o.AND.M.EO.o) cO rO 35 2.8
    S:2rA(t )*A(4)/(R+M)
    35 E(1):',Ywe:', L9
    E(2):'Y\ 4r:'
    E ( 3 )- ' K u - '
    E(4)='Kuef:'
    E(5)=',Ki=',
    E ( 6 )= ' K i e f= '
    E(7):'KP='
    if,
    E(8)='KPet=' I
    ='s='
    E(s) lut
    40
    42
    FORMAT(", As,F9.2,'+ j',Fg.2,x,As,Fg.2
    : + j.,Fg.2)
    FORMAT( .,A5,E1O.4,'["F5.1,X,As,E10.4,'t"F5j,/,",A5,E1O.4,'t"F1.1,x,As,E10.4,'r,F5.1)
    I
    45 FORMAT('
    WRITE(r,40)
    "A5,E10.4,2X,A5,E10.4,X,As,F9.2)
    E(1),YyVE,E (2),Y\rY LL(
    WRIrE(r,42;E(3),cABS(DGU),(180/3.1416)rArAN2(AtMAG(DGU), REAL(DGU)),E(4),
    + CABS(DGU EF),(1 8O/3.1416)rATAN2(AI MAG(DGUEF),REAL(DGU
    EF)),E(5),cABs Ltl
    + (DGl),(180/3.1416)iArAN2(AtMAG(DGt),REAL(DGt)),E(6),CABS(DGtEF),(180/3.1416)
    + IATANz(AIMAG(DGIEF),REAL(DGI EF))
    WRIrE(r,45)E(7),GP,
    E(8),G PEF,E(9),S
    tF(s.1r.1.0)
    co ro 50 2-tt
    AD : SORr((1- R/(zrA(1)rA(a)))*r2- 1y712rA(1 )rA(4))){2)
    GPMAX: (CABS(Y (2"111)t*21(A(1)*A(4)r(2- R/(A(1)rA(4)) + 2rAD))
    WBITE(t,r;'Kpmax:',G PMAX
    co To 60
    50 WBITE(r,I;'Uktadpotencjatnie
    LI:
    niestabity,
    tF(D.EO.o T)H E N
    Llt
    WRITE(r,*)'MAC|ER [ zZ] N t E| S T N t E J E ,
    GO TO 70
    E N OI F
    Ll!
    60 Z(1,1)=Y(2,2)lo
    Lll
    z(1 '2' = -Y(1 ,2)lo
    z(2'1): -Y(2,1r/o
    z(2,2)=Y (1,1)/D
    WRITE(r,r;'21 1 :',711,1r,' Z12 :',2(1,2't
    wR tTE(r,r;'z.21=.,2(2,1) ; 222:,,2(z2)
    70 SToP',KONtEC'
    END

    MACIERZ.DAT
    1 1
    0 -0.01
    400
    0.o1 0.1
    2.0 0.0 0,1 0.0

    L5 Sprawdzid, czydwuwrotniko macierzypodanejw zadaniu2.3jestpotencjalnie niestabilny. Ry


    L5 Naszkicowa6charakterystykiasymptotyczne Bodegodla funkcji transmitancjio trzech
    zetach: a,1 - 0, @a : O, @"s: lO otaz o trzech biegunachar2r: 100, @pz: SQf]., ?^t
    rrre3: 1fi)0.Wzmocnieniedlaa > {rlerw}nosi 80 dB. (Uwaga:miejscezerowedla at : 0
    jest podw6jnei jego wptywjest podw6jny).
    2.7 Naszkicowa6 Bodegodla ukladuz zadania26, jeSlifunkcjatransmitancji
    charakterystykp 2.ll
    zostaniewzbogaconao biegunalx : 100fl).
    as1gh[f,2tf,'Ag'0 : r" n I L3'g : ee, ?lcAtd?u elP evle?P-/,llnez
    Z = su V rr-0l : .crzp,nerds
    ts ,ngptrd qc,feu [11e;e,(zc 71'7 aypetrTf,zrd,n oteuozcl;qo erols{zuerl 8Iz tfcusll.wsuBJr s
    "lo
    en!u?p?zru{l a 9?zerq,T'll'z,
    'A
    erzpelqf,ztd,n,(rerd nlrltmd e;p efnuruopggouunfod3191) g'0 eu,rgr lsefauozotrfzrd 0 = c, ?IP e,f,
    Llz
    'oos : a'o
    ercardeulgef.tmozcbyrlu[f,zq,(pggouurefodzetop?-tdvf,zctlgollznp"lllztdzfpotpela b
    qcozrlo rfcw
    '8t'Z 'sAU ',{upgqsaruag
    gl'Z nruepeznrrltezctlqooP pelln I e1ilsAla1>;eteqC
    Utl9'l:d
    g€Z 's,t eu qzf npo,rgo op fuozcttropuo lsef t19e['tlr\orull
    rur8lutcpot4f1sfrallereqc ur,(uesrdo uf,noJulleluelcueutele eu aJcSldeut pt.td 9{zc11g9917
    ' A O I : c g : s g ' O l I : c U t X O I = s U ' 0 0 I=
    "2{'O:{/,tl'g:"rrql?.t(ztl
    'oz'z'sfJ z etolsf,zvetlsldoctfnso1s6I'z 's,(Jz PBPInt,nolull lurelurcPotpolau ?'tzcllqo slz
    '4luiin,cemolueuo{S't(Duls I'0 * I- = n
    ?lp zntto routs I'0 * 7 = n ?1p O1Z npellfz.ld z eluezcllgo ?f,ztglr^od ?lZ
    ' rAtre'I=t nlu"uil\gr o tpolP lsef gezrols{zer lurnouJl
    '8I'Z 'sfr z npo,ngo?lp eaolzclu?o,rolu?uir-orgppenord'{16917
    lue1ueurolets1 t. 2lltof 'rctoA\llpJlrr
    le1etuezceuzeluzclztl 9e,no1erdre1ut2
    o t ( o t u + o r-'u )
    .(tnpururou?tog?hr . :ofa,noltltcto,nrnolsSzcelpzU
    vzretlr:oOslepul)'"' a
    wefiltzlng'7elu?P?zznp?trTn"lP??luelucouu,n?uo;odsazggom;penrtup'3fizngfzc11qg 717
    '6'7npe14fzrdz eu"p
    ?"^\osols?Z
    ^ o/o0l o 5ts tuelurz pto{el/{t
    nllmrelrl ur,(zsferulsi(z:o1arufeu
    (5rs tfepop ,{,rrr,(yd,*)
    e1 apps,{zs,rfpt ?luelucouz,t otal aueFuzg&zcllgo1.ttr zeto A fzJ;epewngrleue.red (9!rt'€lcl
    Suegrz eu Ote,noptrd ?luelucotltzdtt,nolsorfzrdolzru tupSpzan ?9o/t\llzul$ ?fzci:Jqo ll? ss\
    ')pu,(mge,nolueEols'ptottute[odergoturcsfalur5$ uerursz719at'91'7 sft z '(t)r'((n
    npq{n op Fi{rosols?z3rsep qc,(,noszzc qc,(p6 qcfuolelzpzorurnpeoo:dfzc 'glzp,nerdg917
    ( !'sJ'.1.?
    6'Z nruePez l
    'sAU
    obeunzcrlqonpelln leutstlcs 'f,g'Z
    !ft:t3
    'std699-
    Jelsvz,
    od sr,nzgfzqlqg 'LtZ 's1.tz nPq{n t,nosezc31f1s,{rellereqc,ce,tosfreu1 9t(zq1qg 5Z
    -il| = tC 'U{I : zU tJ:t I = rU :?I/n"lsPod'SIZ 's,fueu 1ef npegn
    |
    ep otepog Slfls,treqereqc ry^\ocrlzs"u r. (a|,lf\l l[c1mJ glzpe,vrord'{4197
    "lualucouz^\
    96 tl?Auz?tuotDlep MgpePlneMorctnduot eqequtAs ?6
    Metody opisu ukladfw elektronicznych 96

    Ll9 Dla tranzystora obliczonego w przykladzie 2.12 i w zadaniu 2.18 przyj46 maksymaln4
    warto6d Bly(w zakresie Srednich pr4d6w) r6wn4 1@ i obliczyt zaleLnoici I" : \Upe) otaz
    16 : \U pe)w zakresieod 0,3 V do 0,9 V (uwzglgdniaj4cefekty malych i du2ych pr4d6w) oraz
    wykreSlid te zale2no5ciw skali logarytmicznej dla pr4du i liniowej dla napigcia. Zwr6ci6
    uwag€ na asymptotyczne nachylenia odcink6w tych wykres6w.
    L2O Obliczyi: pr4d 15 w punkcie pracy tranzystorawiedz4c,2e jego rczystzncja wej6ciowa przy
    malej czgstotliwo6ciwynosi 1000O dla malego sygnalu, rra, : 100 fL nu : L i h2t^ : g.
    LLl Obliczyf, elementy modelu tranzystora MOS z przykladu 2.L4, je(ii zapomoc4 implantacji zAl
    jon6w zrealizuje siq ladunek powierzchniowy o ggsto5ciNs : 5 . l01t Llcm2.Co oznar,za
    zmiana znaku Uorr i jak nale2y obliczyi: U]

    LITERATURA UZUPEI,NIAJACA

    1. Antognetti P., Massobrio G. (editors):Semiconiluctordeaicemoilelingwith SPICE. McGraw-


    Hill, N.Y. 1988.
    L Bialko M.: Analiza ulcladdwelektonicznych wspomaganaleomputerem.WNT, Warszawa
    1989.
    Bober J., Kalata H.: Tboria obwoildw. Cz-L. Skrypt WPW, Warszawa 1981.
    4. Filipkowski A.: Projeletowanieukladow scalonych. Skrypt WPW, Warszawa 1983.
    5. Filipkowski A.: Projelrtowanieelektryczne analogowych uleladowscalonych. Skrypt WPW,
    Warszawa 1978. 3.1 wPF
    6. Filipkowski A.: Uklady elektroniczne analogowe i cyfrowe- Wyd. 2, rozdz. 2 i 3, WNT,
    Warszawa 1980.
    7. Getreu I.: Modelling the bipolar transistor.Elsevier, Amsterdam 1978.
    wk
    8. Golde W.: Uklady eleknoniczne. Rozdz. 1. WNT, Warszawa 1970. diod
    9. Korzec 2., Kacptzak T.: Tlanzystory polowe zlqczowe.WNT, Warczawa L984. usta
    10. Marciniak IN.: Przyrz4dy polprzewoilnikowei uklaily scalone.WNT, Warszawa 1984. wys
    1 1 .Osiowski J.: Tboria obwoil6w. T. 2, rozdz. 1. WNT, Warszawa 1970. jedn
    12. Nowakowski W: Podstawoweuklaily elel(roniczne - uklady impulsowe.WKitr Warszawa
    tem
    1982.
    13. PorgbskiJ.,Korohoda P.: SPICE2- Programanalizynieliniowejulclailoweleletronicznych. stat)
    WydawnictwaAGH, Krak6w 1989. ne:r
    14. Swit A., PuftorakJ:. Przyrzqdypolprzewoilnikowe.Wyd.4.
    WNT, Walsizawa1979. wzn
    15. WojtkiewiczA.: Tboriaobwoildw.Cz. 2. Skrypt WPW, Warszawa1981. izap
    Proj

    kt6r
    nzqj
    nad
    tery
    -pr
    k(
    -o(
    -pr
    W z
    malz
    ptyn
    pun
    .'r:\ elcktronE
    '''euz3ruo4{ele,(PqIo,
    'wercerd?u
    ?Bsrdo,{cerd14und
    [e[ feplpfleu r Eznp6ef fporp efcuelsfzarerc3lcpoerseDl?z,p1.o8ectu,{p
    bw zeztd nptrd trcsolrem cesrdopel [ar,n1e1leu fcerd Uund lef r etrutu
    lsef ,{polp u,nolsordzrdufcuelsdzsrelotgeztdr suezpoaezrd qceser4ez11
    .an_ 2 zon [pE,ellirqeztd_
    irn ) zqn ) an- [pE '(,{moroduzqnJ)elc5rcpo-
    :(blll <<on Fro>l
    -ulrr€,r\o1 epurmodpo)rn < zan fpE'(farolsndezrd qnf eluezporczrd -
    :,(polpqcduzci(1e1s 4,(1s,{ra1
    -IerErIc,{sar4ez Kz4 ftnewzorzo1 '3po1p zutd Acbu&d ptrd gnl erzporp
    err3rdeu:?go4lerl\o11,(1 eupel efixzxeuzoupef elnsrdofcerd "u
    fe[ez,cezr
    1>1und
    -pods ?uzotr 'q'g 's(t ?u ouort\Blspezrdtuzc,{lzls 31,{1sdre11ereqc
    J
    'epolp [er9t1
    paf urd,nourleru tueluetuele ulf lroryupornezrdlodurf zqsordle51
    'o8euzcruorllele npEIIn oEapze4 eluelrollelord
    puedulerur,(uddlsnrurfrrromelspod cSlmts ersezcltr rcsol"lsqu eruarunedez r
    r(curdmgt>lundroqop ,(qeur,(1dg'd1rrcgomoruqelu yordols .eluerucourzlr '616t u
    'emorcso.trllolsbzc r4,{1s,{rel4ereqclcsouulefod I elcuelsfzerenolsorfzrd :eu
    -zcyuueufp rcgo/$rcg€ll\otel bzalez'otarrroruqeru nlueuele eruelsur{uzc[1e1s tqctuzzlnory
    'rufrrroptrdolep o efnpfcep f,t914'tcetd n11und pg -tcotil wat
    Sfzc entzsre6 fi;
    -qunil ofel kte mfzr;u'nluetuele5rseruearoqcez qcfcbfelgeDloeruzceuzoupef
    ,ngptrd r gArdeurcgog?&\gc14€l tglgztlc?Isrc"z rlcl Eu gc,tctfndSlsfm 'tB6I 8rE
    gcd;e1s9d1deuzeto qcflels ,ngptrd elu zeztd gcfctuftrd rcsog?A\euoplsn '18
    gerurtzsnur'enorulJeru fluerueleaA\olrupoA\aztdtrgd q,{zc'fro1sfzuenlr(pop
    'ud,no4,{cr 'ulfnotopue ouaroJuzur,{uzcruorlleJe
    4uf erzp€plnur,{pzu16
    IN\'€lzz
    3|N3ZqVMOUdA t't
    'aan lorqg 1
    '986Ilr
    'l
    e,*zzue11 'a19
    -r^et9'w'7)Id!
    ezcevzo o)'?t[c./
    ilc4ueJdtur ?cou
    HCANZCT
    NOUI)ttt MoaV?) n I INVttsvz . g g_ @ t z q r l :
    fz:d elrolcsfe,n B
    'BrcSrde
    ?rpgtr.l.Z
    zelo (,ngptrd qc,
    zzto (eep)1: e7
    tuJeuds:pru ctfl
    96
    Zasilanie ukladdw elektronicznych gB Wprowadz

    Charakterystykistatycznetranzystorabipolarnegoprzedstawionona m(
    rys. 2.19.Na charakterystykachtych mo2nawyr6ini6 trzy obszary: za
    - aktywny, w kt6rym charakterystyki kolektorowe s4 zbliZonedo linii
    poziomychi r6wnoleglych jest w6wczasspolaryzowane
    . Zlyczeemiter-baza prz
    przepustowo,a kolektotbaza zaporowo; nie
    - odcigcia,w kt6rym napigcieIJsn l Uri oba zl4czas4 spolaryzowane 7f,S

    zaporowo; chr
    - nasycenia,gdy napigcie UsB jest mniejsze niL napigcie - t
    ,,kolana" na
    charakterystykachkolektorowych.Oba zl4czas4 w6wczasspolaryzowane t
    przepustowo. - (
    I
    Wystgpujer6wnie2mo2liwo66polaryzacjiinwersyjnejtranzystora,gdy -t
    jegozl4czeE-Bjest odcigte,azlqcznC-B przewodz4ce.Natomiast
    p rzy duhych x
    napigciachzaporowychzlqczaC-Blub zl4czaE-B ttarnystor mo2ezn aleii sig
    w zakresieprzebicialawinowego. trar
    WymienionepowyZej5 obszar6wcharakterystykstatycznychtranzys- dru
    tora przedstawiono pogl4dowona rys. 3.1.
    trar
    tyk

    o)

    Rys. 3.1. Poglqdoweprzedstawienie


    obszar6wcharakterystyk
    statycznychtranzystora
    bipolarnego
    Rys.
    unip
    Punkt pracy fianzystorabipolarnegoopisuj4 jednoznacznie dwie wiel-
    ko6ci. DIa zakres6w charakterystyk nie obejmuj4cychobszaru odcigcia
    najlepiejjest poda6napigcieUsei pr4dbazy\ lub kolektoru I s. Dla zakresu wz2
    odcigcia:napigcia(JcEi IJ BE. wla-
    W ukladach analogowychpunkt pracy jest ustalanynajczgsciejw ob- - w
    szanoaktywnym.Natomiastw ukladachimpulsowychi cyfrowychstatyczny bipo
    punkt pracy znajduje sig najczgSciejw obszarzenasycenialub odcigcia ptLc
    (nadziej w stanie inwersyjnym) i tylko w czasie przel4czaniadynamicmie
    stalo
    przesuwasigpoprzezobszaraktywny.stan przebiciabywaczasemstosowany
    przy generacjiw4skich impuls6w. Przy realizacjiuklad6w elektronicznych
    punl
    'gcfao4lupolnszrqgd ]trglueruolefcerd
    14und qcduzcruo4la
    gc,(ctfnzper ,tlgpcpF @feue r Brrrszclgoilu"po1su zere15p f,werwtyT fuelrosols tu
    'elsEzctr
    ?gol"ls SruzorUzU,{p
    otaf oEeotfer-u,reduzfcerd qund
    l uel oEeotfnaleernp"trTnnruezcqgor fcerd ulcdrcpo qn1
    ngr4und qcfupudldo szrogopeu zEeJod n14e[ordd4o fud{s,n qc,{urulodrq fuzcdlels qc{r
    ,ngro1sr{zuerl ry[ epqopo4 'e1cappoqnl wfnomrl rlc?ryzsqolt - -qo ,t\ larcslz
    "lp
    eru,nrcezrdqcfno4,{c r gcd,nospdq qcepz;Tn A[ .eu,nf11u rcgoltrrrgeltr
    ezsferupsfeuetmeleztdrolsfzuurl erzpt .nuerp nptrd crueofseu e$en1eza nseJl"z ?l(t'l
    elrcFlsn;9Eo eu ts fcerd,{qund qcf,roEopue ,$gpBIInnlpeddzrd,6 ereSlcpo n:zr
    JgI \ erllrP etII
    erossi{zuer1
    qc{uzc^,ep .*J
    ,1,rr",rr"r1","qJtilffi]""t,:"tfrit$f:":lH;;:"j:::3
    erolslzuerl qtAu
    -1 -t
    /n ln
    IY
    'qcf,norc90(a
    {,{f
    -sfrellereqc wgtzcqcfuzgt Azc(lopoteurelodrunr otsurelodrg,ngrols,{zuerl
    nlpedfzrd ,rl ..urueofseurezsgo"etureuuz'o1ev 5te,mnc,rpgrtz &apN
    'SOW erolsfzuerl nlpedi(zrd,n o1J,(11lcezl]Barop ,fur1?ou1seffuzpor6nrp -s,{zuzr1gcfw
    'ouopeil
    1e1'oEeuecefloqzm1 oEsuezoqnz:qc,{urelodr-un,toropfzuerl
    ,tgfzzpor qcgap EIpZ'E'sfr eu euoraqspezrdo.noptpod ?s el frrzsqg StscTnleuze
    'qcf,nouerpqce4f1sfra1ryJ"rlceu
    ..eu€lol.. ensrduu4u qc,(7np,{zrdls
    qc,ftsferuuso;1 961deu eJp,{ctfnd{s,{,n'(ud,ropol4 ,(ue,ufnu) f,noruq -
    ?el fpE 'urolsr(z
    Su
    e$er{"z a cso1reAr ErunueJpptrd ufrgrq,n'(ilsre,nw faqu1s qn$ aClcpo -
    lqcQEelouin,orl gcfuogzod gu5 op euoalgz ts gflsfrel suenozdrulo
    -IBJ?qc utfu-oq ,n '(urdnopolued ze1,{ue,rr{nu) nueJp nptrd zluec,{s"u - eu ,.?u?lol"
    :qcfurcf1els lflsfrelluruqc
    ,ftezsqof,24 f,werczglzo1'qcf.nouerpfengSzcfeu euemoz,{rzlo
    !,(lsdraqeregJ ruea"1soz
    o11d1rufupe[ geqdo c6r,neuzou psorrnsulrtr qq !4uerg ptrd erufld eru
    qcdl qcerolsfzue4 m gcdrzc,{1e6gceluru?A I 'tE'7,'slfueu puor,ns5pezrd euemoz,{rulo
    ts o3eurelodrun zrolsfme4 ewc(lup gI1s,fisl{"J"gc e,nopul$zr4 IIuII oP euoz
    'zrolsfzuerl qc,{urc,{1ep eFer{vz
    ldlsdreqereqc :frezs
    udulo,top ,u ,{cerd n11und eruezczserun egezrlod ?emlsr?z c5r,[ szou OUoI/tr"NP
    "U
    66 atuezpenotdltll 86
    Zasi lan ie ukladdw elektronicznych 100 Metody oblic;

    3.2 pUNKTUpRAcy
    METoDyoBLtczANtA

    3,2,1 Graficzne metody wyznaczania punktu pracy D)


    Metody graficzneopieraj4signa charakterystykach
    statycznych,
    uzyskanych
    z pomiar6w rzeczywistychdiod lub tranzystor6w,nie sA zatem obarczone
    blgdem przybliilonegomodelowania.Dokladno6i metod graficznychjest
    ograniczonablgdamipomiaru i rysunku.
    Obliczenieukladu realizuj4cegoL4danypunkt pracy diody jest bardzo
    prostei zostaniewyja6nioneza pomocgprzykladu.

    Przyklad 3.1 Nale2y obliczyt, warto66 rezystora R z rys. 3.3a zapewniaj4c4pr4d diody
    jak na rys. 3.3bo wartoSci1 mA.
    o charakterystyce
    Rozwiqzanie: 0
    R6wnanieoczkoweobwoduz rys. 3.3ajest nastgpuj4ce:
    Rys. 3.
    przykla
    E=Uo *Io R (3.1)
    Przedstawia ono na charakterystyc€ punkty:Uo : E
    z rys.3.3blinig prost4przechodz4c4przez Rozwiq
    na osi odcigtychorazIo = ElRna osi rzgdnych.Punkt pracy Qdla Io: I mA oznaczonona
    rysunku.l-4cz4clini4 prost4 punkty Uo : E na osi odcigtychoruz Q, otrzymujemyna osi Prosta
    rzgdnychEIR : 1,7mA. St4dR : E/1,7mA : 1,8kO. charakt
    Ona nac
    bazy Ia
    Pamigta
    przecho
    Rr:1(
    Is

    Rys. 3.3. Schemat(a) i charakterystyka


    (b) do przykladu3.1

    Bardziejskomplikowaneuklady,jak np.ukladz rys.2-2L,moinazawsze


    sprowadzi6do ukladu zrys.3.3a,stosuj4c
    dla liniowegoobwoduotaczaj4cego
    diodg zasadgThdvenina. UI
    Zasadagraficznegowyznaczaniapunktu pracy ftanzystora bipolarnego tranzy
    zostala przedstawionana rys. 2.19 i om6wiona w rozdz. 2.2.2.W tym cjome
    miejscuzostanieprzedstawionaproceduraodwrotna:obliczenieelement6w dnt dc
    obwodu, kt6re zapewniaj4realizacjgil4danegopunktu pracy. Poslu2ymy
    sig przykladem. EB

    Przyklad 32 Nale2y obliczy6rezystancjeR, i RG aby dla ukladu i tranzystoraz rys. 3.4 R8


    punkt pracy I"a: L mA, Uon : 5 y.
    zrlealizowai,
    (e'e) t€
    's,ft z eJoFI
    k't)
    duilzqso4 '[
    :€tnueA?qJEruezpJarl$eilr?a\osols?z zeztd6I'Z 's,fi z npBIIn op 7Vp tr\glueurelea
    'sdr eu fuor.rrrelspezrd (,{uzc,(rpuo[c
    -e,tords tlqomlul z o? evqo161'E'g lsef wh m zzz
    -ue1od)f,zeqerzpomgo&\tuerlrulelzpz pz11nduemosolso1s3z3'ero1s,(zuur; o8eurelodrq
    fcerd 11undur,(ctfnzrJeertuep?plnurfzslsordleulsef ey'g 's.{r z p€IIn
    oEaobfYzcslo
    pruppspz
    eroFAzuerl 'g't 'sr(U
    pe1161
    Auzcfuleurolcuelod gz$l^ez?Ilzot!
    J
    'f
    'CIIost :
    Vrt UlttOI : eU
    erueJi(qceu cblezceuz(m 'qcflStcpo lso ?u A 0I : sen 11und zeztd r.zpoqceztd
    ,(zrq npo,nqo eruaptrcqoelsord'A 0I : 2g \lcteg op fuozc0;op lsef ey rolsfzar e_z'ct[e139rc4
    'fzeq nptrd ooflsf.rellereqc eu 'yrl
    Q lcetd nqmd eluszceuzf m ?I^rltzoum oc 97 : oe1 tzeg
    p?rd ,(cerd arc:pmd ,n ez ?4tuf,n 4,(1sdra14ereqc
    Z'UI. g : Yu dL 0I = tU elue;fqceu zuo
    ezcevz(liT'LS : oscn 'Vw I : w1:Q fceld l>1undzezrd ze.roqcf,troro11elo1$1vhe11ereqc
    qcf131cpo lso ?u A Ol : lcn 11und zez.rd r.zpogceud (C'C'C'd '.tod) epeTtlcgo Blso.t6 po eu {uefnufz
    ?u ouozc?tlzov'
    :ayoz'blmzoy
    I: an:{11un
    (l'e)
    7'g npellAzrd
    '(e) pe;11 't't'sAU
    op (c) eanoroqelol pllrsArsllereqo r (q) ennozeqelArsArar>leieqc
    ,(porp ptrd tcfifr
    s1 0t ozplr"g 6ef ,(
    O,Z 0, lsef gcfuzcgr
    lvr) lv'r) euozcJsgoru
    JI 81
    qcfuelsfzn !l
    3?n( t r
    \ ^ (q
    "a ea
    s7 (,
    A0 t : 2 1
    t0t Acetd n1>1und
    eruezcqqoApolery 00r
    Zasilanie ukladdw elektronicznych 102 Metody obli

    Przy projektowaniuotrzymujesig tu jeden stopief swobodywigcejni2


    w przykladne 3.2, wymaganejest wigc przyjgciedodatkowegoztloianie.
    Om6wimyje przy rozpatrywaniustaloScipunktu pracy.

    a)
    R6

    Is h
    1 6 v \ Rs Ia \
    )r" )ucr
    rnny
    Rr z fiez
    Rg
    lgnz
    kole
    Rfe, 3.6. Obw6d zasilania tranzystora z rezystorem emiterowym (a) i jego zastepczy
    schemat Thdvenina (b)

    W praktycznych ukladach tranzystorowychstosuje sig dodatkowo


    w obwodzieemiterarezystorRp (rys.3.6).W punkcie3.3zostaniewyja6niona
    jego rola stabilizuj4ca.R6wnaniaoczkoweobwod6wkolektora ibazy maj4
    w tym przypadkunastgpuj4c4postai:

    Ec: I c R c + U c n* IrR" Q.aa)

    En: I , R E + U n B* IpRn (3.4b)

    Przy graficznymrozwi4zaniuproblemu punktu pracy dla tego ukladu


    naleiy wpierw wyznaczy|z charakterystykzwarciowywsp6lczynnikwztrnoc- odp
    nienia pr4dowegodla pr4du stalego(por. wz6r 2.62)PN(oznaczonytu hxr).
    Odpowiedniowielko66d,pozrralczlmryhzB.Wobliczeniachpr4du stalegoobie nii. '
    wielko6cih26i h21Bprzyjmujemyjako dodatnie.Zalehnofici(3.4)przybieraj4 pr4d
    w6wczasposta6: wigc
    now
    Ec: U r , * t "" (\ n "-. + N Uca+ /c(Rc * Rr) (3.5a)
    h )z w l unip
    da
    Es : Um * /, [R, * (hzn + 1) RE] (3.5b) obw

    Por6wnuj4c r6wnania (2.4L) oraz (3.5) mozna stwierdzi6,zn graficzne


    wyznacznnie punktu pracy w przypadkuistnieniarezystancjiRp przebiega
    w spos6b analogiczny do tego bez rezystanqi z tym, 2e nachylenie moz
    prostej na charakterystykachbazowych wynosi Ra * Rr(l * hue), zaf ona
    na charakterystykachkolektorowych ok. Rc,* Rr 0e6li przyjmie sig, Fst t
    2ehye x t). wob
    el(I'eU rfcuelsfzar eu utc5rdzun4peds ?ru eru qtueJg nptrd oEa,r,orazceqoa
    'e '5n anuf{z
    Tf,pfl g : soIl t4,{6,{re11e rEqJ z felsord fe1eyc3pezrdzxtd fuozceuzd,n 6el
    dcerd qun4 'ag - san etc4und,n qcfiSnpo go ectleulcezrd oy nrueldgc€uo gez \etzq+
    elsord oT€[ g8't 'sf,t z qcelflsfral{Brerlc eu euoraslspazrd gf,q qow, emafqceu
    zEetqaztde
    (s's) afy + wn : qX euzegntt a
    ote,touerp npol[go (qs'e)
    el\o1zco eru"urro1 'dcerd nqund tngopts tzsrotfzu uo 3rs ezlewzpo
    'd ,tr euezPl4f,m
    €'t elu"Noz {sf 'r{u"Jq uereJrdzu udpls ez oteurzlodrun
    ero1s,{zue4BIrr?Fs"zp"pln Azs5ordfeuouoraulspszrdzg'g n1uns,{repq (es'e)
    'qc,{rnoU
    -erp ldpfreller?gc ruelr"Nez o11,{1rufupaf fuesrdo eruzc"uzoupalc6n
    'fe,nongfem [por14e1e qflzc l4uerg ptrd
    6ef ,(urelodrun ro1s,(zuer1 tfuraq{zrd (
    'qcfurelodrq ,ngrolsdzuur]elp ergootalw
    Qels dnorsz tfeur e1 frolsi(zuu4 zfpt T.Ju
    ezslsord efitr)evz ts qcfurelodr-un ,ngro1s,{zue.r} elu?Us€zfpe14n n1f,uc
    1arzr1
    'qc,{,nozegr gcf,noro14e1o4qcu4,{1s,fte11ureqceu orupermodpo -couz,s rruu
    qc,$sordquslfqczu blezcevz(melnrc c7 gcepbrdr{zrdqruufzc19ds11 npeqn otat
    (qrs) [eU(l + stzq)+ cU] sI + sen : "fi (c''s)
    (ev'd
    (em,) c y c l* n n N e + 1)"y", + s"n : )fr
    \ l /
    :Arsefnufzrlo avq ?top?/n tpls 'oFpaztdod 4ef 'ct[nu0(zr4 tferu fnq r r
    uuorusufI.tI
    (qs's) een*rye;*IVFI+)D:rfl omoltepop
    (uq's) tcn*tU(sI+)D:)fl
    Azcd6tsez o6el
    :sJtfnd|s"u ts ,tnq r €Jollelo{
    ,raopoaqoeaolzco nqund 99opp tuozs4Srnzeru,ladrzue1
    p"p1n'or.upezrdod "Iu?ullgu',{cerd
    1ef emgopod.'bzegzroUelol w&cbznblry uerolsfzar z
    ero1s,{zue4srlr?llsRzP€ITnouoraeppezrd4'g n4uns,ft3N 'agP€tln qcfuul
    ,(cerdn14undfzgeve lauzcgefr?"uolop ?Iuolu ggsods,(uzc6oJeue 11
    dy luerolsAzer z erolsAzuerl BluBpsB:tPEIIn 'L'8 'sAU
    'vtu4o1ez ot
    7p fec6r,nfpo
    e0t Apoleyl
    Aced nqund eruez?rygo zoL
    Zasilanie ukladtw elektronicznych 1O4 Metody ot

    tranzystora wzbogacanego warto66 napigcia Eo (przy kanale typu N) jest R2


    dodatnia, dla zuboinnego - ujemna lub zero. pr(
    dre
    chz
    ul a wy
    UG
    iE
    Q,
    Uz

    Io

    ln,ql
    Rfa. 3.8. Uklad zasilania tranzystora unipolarnego ze stalym napigciem bramki (a) i jego 4
    reprezentacjagraficzna (b)
    3

    W praktycznychukladachw doprowadzeniuir6dlaumieszczasigna 0g6l 2


    rezystor Rs, zapewriajqcylepsz4stalo66punktu pracy (rys. 3.9). Analiza
    /
    gralrcznatego ukladu jest nieco batdziej zlohonai wymaganarysowania
    dodatkowocharakterystykiroboczejIp : f(U6.s),kt6ra wynika jednoznacz-
    U
    nie z charakterystykdrenowych.Z rysunku 3.9wynika, ze napigdemigdzy
    bramk4 i ir6dlem Rys

    f/cs: Ec - fDRs (3.e)


    tzn
    gdy? Ie: fs wobec zerowego pr4du bramki. Pol
    pra
    Eo: l0v A Eo:toy cha
    cha
    Ro:/kQ
    kor
    (s
    \ Eac
    )
    uot Wp
    w d
    Rs:lkQ mo:
    sig t

    Przy
    Rtls' 3.9. Uklad zasilania tranzyslora unipolarnego z rezystorem2r6dlowym z dzielnikiem ptzy
    w bramce (a) i jego schemat zastgpczy Th6venina (b) staw
    Roz
    Na rysunku 3.10bprzedstawionoprzykladowecharakterystykidrenowe Pun
    tranzystora unipolarnego wraz z proste obciE2enia dla warto6ci: z pvl
    olu?,{\olnzFzrd 'u)I S : oU + sU etue4?lcgotlsord elep qcflSlcpo rso Bu oA': sop urellrmd z xrtou"Al
    fcerd qlund otol eruezctpd'fl o:pf qd,nouo.rp qce1,(1si(rollBJBqc ev orroz}euzofcerd 11un6
    enouerp rII
    :atuDzo!Mzov
    -pud obeuvqognzerolsrzue.rl
    suzc{tBts
    rlrlsdrellereqJ'o : oa '^ ;;tl:Jf##tHJ; u'|€tltul€tzPz
    L g : oso
    n I actlnzrJeer
    'Vtu : ao1fcerd11und oy r sUalcuelsfzer
    Vfzcrlgo fzopSlgg puJ4,tzrg
    'sy rfcuelsfzeJ rcsopelr\ Jggop ruperaodpo zazrd e$
    e[n4v(zn so11ggogelr tuueln buozolez 'erulupop gnl oJez'euruefncrg azour
    cg arcdrdzu nlped^zrd urfl AyqcfupSz.llodsn npepln ectJ€rac fer8nrp ,r
    d4qfon - oI ezrogor e>lflsfJeqeruqc otauezognz €Jols f,zue4 n4pedfzrd 11
    'sc11 urcSrd?u oEerul?pop p ndfl nl€u€I e1p ,{r9t4 'oEeuzceE
    "E"tu,(A\
    -ogz&\ o8eurelodrun ero1s,{zue pel4(ztd fazf .trod duorrnourg
    A ltzctlop
    '?ruezcrlgo fzcuo4
    oc'sU nrueJ,(qc"uo ttsord etep qcflSrcpo rso Bu cgrue1>1undz ecflsfralleruqc
    'sen - c1 lezcogor r4flsfrellereqc
    [e1 eu Q tcefi n14und eruezcttro6
    erue,ros,{leu ?ra\llzoun I sU + oy etuezbtcgo tlsord ermelspezrd fcerd
    urellund z gcf,touerp 4d1s,{rel4eregcgcflStcpo Iso eu ag n14und eluezctlo4
    'fcerd
    1>1und[uepbz qcdctfnzqeeJ sU I sy lcgolrem nluulr\Dlnzsodfiztd'w1
    'eruepsuz npepln uruemol4e[ord n4pedi(zrd .tr euw oceru
    lsef efcenlf5 (o's)
    Bl^ls^ialleJEqo 'Ot'g'sAU
    obaurelodrunerols^zuprl(q) ennouarpr (e) ennorcglaM
    fzp3nu en6r
    -zceuzoufl
    emenoS,(r
    Ezl.n.w{'(6'
    ;9Eoeu 5lse
    o6et r (e) qu.o
    ?JN
    Z =sd +oa
    'Vur oueqsi(zn
    Sr'I - oo1 fcetd arclundA\nueJpptrd'n g'9 - oso n erc5rdeu
    'qcfmouerp
    4,(1s,(rellereqcalod Eu c?1r\olnznztdeuzott relol z trtgt4'6
    dczrd11undoueur,(zr1o bzcogott1f1sfre1>1e fiqc z nrcdrcezrd 'A g : og I
    "N 'og - so1
    'sdr eu ouelr\os,(rzu5l b1sor4
    1;:! I : sy nlpedfzrd e1pug1'g
    erc4und m gcflSrcpo go tctlzulcezrd sy ruue1{gc€uo tlsord arser4rftn
    ufl eu zurelspezrd 6'E eru?u/rg1 1B0I'€ 'sfr) tzcogor 11,{1s,{relT€J€rlc
    ctfnur,{zr1o'son - o1r4cfuplzty_gdsn emser1,{n?u oue.rolnznztd of nueJp
    uoptrd un qc,{ctfepermodpo I sen ?erd€uqcfutelol eJpelueztrcgolalsord
    eu ,(14un4'6'9 's,{r z ual€ueqcs ez ewpo8z'A 0I : ofl 'TJll Z: sU + oU Ne[ (N ndr(r
    90t Acetd nDlund eruezJryqoApoleyy voL
    Zasi Ian ie uklad6w elektroni cznych 106 Metody ot
    prostejobci4zeniana rys.3.11adaje charakterystykg
    robocz4 Io-U6.s z punktemptacy Q.
    Pol4czenietego punktu z pocz4tkiem ukladu wsp6hzEdnych(Ec:0) daje nachylenie
    Rs : 1,5kA. St4dRo:5 kQ - 1,5 kQ : 3,5 kA. W punkcieptacy Ussa: - 1,5V. ID

    r6
    b), vas=0v
    1D Rs+Re tY)
    uk

    3.2.2 Ar

    -2V M
    sc
    -3V cz!
    -4V dc
    nir
    v)-5 -4 -3 -2 -1 0 uas o 2 4ussq6 I
    tranzystoraobliczanegow przykladzie3.3
    Rys. 3.11. Charakterystyki
    na
    w
    Mo2liwy jest r6wnie2uklad rcalizuj4cypunkt pracy z zastosowaniem jes
    rezystoral4cz1c,egodten z bramk4 (rys. 3.12).Zal62my,2e Rr + Rz>>Rp,
    moijnaw6wczaspomin46wplyw pr4duptyn4cegoprzezrczystancje polaryzu-
    j4ce bramkg.Z r6wnari oczkowychukladu z rys. 3.12wynika:
    lut

    Ucs : (Eo -/rRr) - RsfD :


    ^-&,
    . &

    - EDuf', - r,(^".*, (3.10a)


    &*&)
    Eo: Io(Ro*Rr) * Uns (3.10b)

    Jei
    tor
    nai
    gd
    do

    16
    725

    na
    tyl
    pr'
    Rys. 3.12. Zlo2ony uklad zasilaniatranzystora unipolarnego pn
    '(Ot'Zpent(ztd'tod) nseDl?z o8suurnruqoyezf,ztd
    9,{zrgutodfzepu ?ruezclJqo'orse.l4uz'f,uozo1ez zlu'ru,{uurm drsezzlo r{cerd
    n1>1und eruezolodqsal 'o8enoruttnpo.nqoeruezblnzor3ls afnuolop I I/q
    -sfre1>lereqc erseDl"zrufuolgerlo lt 5rsefnpleuzf,cetdllund ez'nr.uezolezeu
    uEolodEluezci,lgo BrnpoooJd'gI'['s,fi ernelspezrdnleporuo8elulp fzcdb6ez
    'ur,$rnorodez
    leruegcs nrcildeu urfznp fztd ezcblzercrgezrdseDlez?elul\gJ
    uo efnurlaqo'97'g's[t?u ouolt\"lspazrdfmoluq rruulurcpot(pop lepory
    'fmorufi rruelulcpo aru0(ceJelr
    lepotucbfnsols'felcgdzc'qnJ uezcrlgo?euoTop
    s?zclr\o^\BwoIN'eruzcdlrleueeuJulv(zturzoJeruref (41'g)arueu,norzdpt
    'ezsferupnrl lsel'U I g llculctolren qc,{uepo olzpol\qo n c1 9,(zu1qofzeleu
    dpt'eulornpo elcenfg 'a1,{po1pptrd ,{ueptz o8acblnzrleer npeplnerrr"^r\ol
    -4efotdezlsaf a.tr1e;'81zeto 'rrzl 'fpo1p ,{rleureredeuep ts qgel
    #: V
    (qors)
    Qrt) ('.+)''i * a l v : g
    :9e1sod rueru"A\oso
    tctfnd3tseu Btu'(qI I'E) rcgovzelez lsezz
    'e,no4zco
    eru?urr\oJ
    oEel'eg'g's,{reu fuolm4spazrdponqo fuz.rledzog (eors)
    (qn'e) : qn
    ('.+)''1 qnl
    (errs) (l-aore)'1 : a7 -nz,fte1od efr
    ((U<<zU+
    :Gyd r.crovzelez
    tcourod ez nsrdoeruurnoso1sez lsaf IUerIrsltosol
    e,tlrlzoru'oEemo4rupoltezrdtrgd
    nlueuela oEezslsordfeu'fporpnlpudfzrd 6
    'erelnduo>1fcourod zeg'ernclt ^1,{qaittqzourfqe 'elsold e1f1eu
    BIU?zilIgollcepo1etuqc,(uozr1g,{zrd
    elepotu3n elnso1s,{cerdn14und"ruezillqo 7y1
    'al\orurleru
    'E'Z'd A\ euorA\oruo tonl,tlzt
    €-
    elepotucel\osols fppu,berd n11underuezclgonlecAynJepou rcgouozolz Ah-'
    po arcgrnfzcobzelez poleu qc,(1 ggo.trolprrturdr ?goupetr{oq rur,{urc At_-
    -flgeue euesrdo
    urcrcgouzelez ts fluauele qcfrgl:l'qcfzcdSpez qcelurueqcs
    rlcelepotueu 5lstferardo euzcC1r'leue,(popyq
    gcl €u larcgSzcfeu'noro1s,{zuzJl AZ_-
    Acerd nqund eluezc!lqoApoleur euzcAlg;euy Z'Z'e
    AL-
    'ficetd n11undrcgol?lsftzsdelfeuaruelsfzn Erl{rlzoun uel pBpF
    e4'ouezr-4f,at'€ elclund 7y1'sy * (y aruaJfqc?uetu 'otupezrdod>1e['qc,{,r
    t"+t'o"
    -oueJpqce1,(lsfrelIer"rlceu eraaztr)qo + sU'euraor
    zrr + rrr "Ford'
    erue1,(gceu
    eul -#og - sena1clund,nqc,(1arcpo gouupezrdscT - o7
    'd n 9'I
    euefqceu ef.z
    fezcoqorr4,{p,(re1>lereqc
    nlod eu elsord ez 'e1tu,(,n(eOt'g)1ogorrz,alaz
    Z 'Q f,celd tugl{m
    LOL Acefi nqund eruezcqgoApo4eyy 90t
    Zasilanie ukladdw elektronicznych 108 Metody oblicz

    t=
    120 Cl
    Pf
    G(
    Rtrs.3.13. Odcinkamiliniowyschemat 130Z.
    zastgpczydiody
    W
    W
    Dla zakresu przewodzeniadiody klopotliwe jest okredlenie rezystancji16, 1 4 0S
    opisanej wzorem (2.54)i zaleinej od nieznaneEo na poczqtku obliczef punktu E
    pr acy. U 2ytecznyjest w6wczas nastgpuj 4cy algorytm (rezystancjgszeregow4 P:
    Rs mo2na doda6 do R): nie ba
    a. ZaloLyEra:0 i Ur:0,7 V i obliczydpr4d Ip. we ws
    b- Obliczyi t6 za wzoru (2.54) oraz Uo ze wzoru (3.11b). wany
    c. Obliczyf Uy jako Uo - lora.
    d. Obliczyi fp z modelu stosuj4cobliczone rai Ur. Przykla
    e. Je6li obliczone Ip otaz Ip z poptzedniego obliczenia ftLniq sig znacznie, Przyj4t
    powr6ci6 do (b). Romi4
    Nastgpuj4cyprosty program fortranowski dostosowanydo komputer6w a) Dla
    IBM-PC realizuje powy2szyalgorytm:
    P R O G R A MP U N K TP R A C YD I O D Y
    Io
    W R I T E ( * , * )P' U N K TP R A C YD I O D Y '
    R E A LI , I D , I S , N b) Dla
    o PEN(7,FILE:'DrODA.DAT"STATUS :',UN KNOWN')
    fp
    WRITE(7,*)'PUNK PT R A C YD I O D Y '
    WRITE(*.*)'WPROWADZ WARTOSCIE (V), ls (nA), R(Ohm),n'
    WRITE(*,*) U
    R E A D ( * , *E) ,lS,R,N
    W R I T E ( 7 , * ) ' E : ' , El s, ': ' , 1 S , 'R : ' , R , ' n : ' , N U
    WRITE(*,100)
    wRrrE(7,100) I;
    100 FORMAT(",T1 5,'lD(mA)',1 OX,'VD(V)',1 OX,'W(V)')
    r: (E-0.7)/R c) stos
    lD:0 pracyc
    K:0 fd
    tD
    D O 1 2 0K : 0 , 1 0 0
    d) Stos
    RD : 0 . 0 2 6 * N / l
    U D: 0 . 0 2 6 * N * L O G ( ( l * 1. E g / l S+) 1) PI

    UT: UD-RD*l
    R
    r D : ( E - U r ) / (+RR D )
    Z: l*1000 N
    110 FORMAT(', 5,F6.2,T31,F5.3,T46,F5.3) c
    W R I T E ( * ,11"T1
    0)Z,UD,UT
    w R r T E ( 7 , 1 1 0Z), U D , U T E

    r F ( A B S ((|D -r)/r).1 E ,0 ,0
    ) co ro0 1130 W wyn
    .O
    6.6I : ?t,LZgg,O : f,n'Vlo[ AAtt : ,1,15s a|J.|.wfutogezcllqonlJui(mi1
    oNl'
    r9vdoN sNolJ.do'
    do'
    ']:looy{'
    0z:As 0=su l:N tl-3 l=sl c voolo
    voolo 0 z o
    )8'lzru
    o'tco0llA
    AOOTO ACVUdl)Nnd
    (y lerepop'rod) oct[ndfiseuStsefnstdo€'€ 's,ft z p?Hn ?CtaSa uerto.rd c?fnso15 (p
    o,n,yu.r o,,I
    A 999.0: 1E,l :
    5rsefnui(zr1oote,nrorullruerlutcponlopou fef enrelspodeu fipotp ,(cerd
    nqrmd ?lu"zcllgo oEauf,(cerelrop i(,nore1ndruo1uerEo.rd fez(mod luozcolfztd ctfnsols (c
    . V+PJ
    V w L 6 Z ' l : .- n - g : i t
    qI Pt -
    A 6€9'0 = |n : tn
    ' A 999'0= |,t . j) utgzo'o
    = 1n
    \ "r,/ ,u'(
    u €'oz : oIl97Q3Q:or
    fur"ru q np?rd (e) ,n oteuozcJlgoe1q (q
    w 8 z . r LEZ : , -uA : o 1
    : 9 r y L'0
    sBzc^rg^{'o= pr'A l'0 : en ennzPo/{iszJd e1q (e
    ersarlez,t i(potpnlepouroEezslsord[eu
    m9ra1nduo
    :ayozbluzoy
    .A gZ0,O: bl tl'l : 7t' V rr-0l :'I tH 8'I : lt'A € : g :euepertfndfiseugt[,(z:4
    'eruzceuzlrs
    'euzef,4yeue
    eleporuerqgr ct[nso5 '€'€ 'sft z fpolp i(cerd 11und9,{zcgqo,{4epp 7a puqlzrg
    'l'E'Z'd a\ ou?sldo
    iICIdSd elusrEord a i(uB/r
    -osotsfpop lepory 'gcfuzc,{l?ls4f1s.{re14er€gcfefqc€seDl"ztlclTlsfzs,t e,tl
    ,(porp3rseilren\oqc"zeotfnqdo 'elapourezsfeluPeploqI evozoNz laupreq etu
    -zcevz 5rselnso1sqcfuzcFo.rllele A\gpePInelzrl?uelemorelndulol ,{zJd tmoEerazs 5f
    oN3 nplund Vezrr
    'Pttlcuels0z
    ,3ilNO)dOrS 0?t
    1n'cn'z(0r
    r'r)3ItuM
    rn'cn'z(0!!'*)tltuM
    0 0 0 1 *Ol:Z Oe L leuJeqcs^l^otu!l
    0 tt o r 0 9
    t3soNzil8zvy\l3lN,'*rNlud
    snNtrNo30zr
    ct:I
    60t AceM nryund eruezJqqolpo7a111 80r
    Zasilanie ukladdw elektronicznych 110 Metody obli

    b) ,, z ryl
    sche
    I+ rys
    UprT
    J

    Rtls. 3'1+. Odcinkami liniowy model staloprEdowy tranzystorabipolarnego dla zakres6w:


    odcigcia (a), aktywnego (b) i nasycenia (c)

    Do rgcznegoobliczaniapunktu pracytranzystorabipolarnegostosujesig
    najczg6ciej
    model odcinkamiliniowy, oparty na schemacie przedstawionym
    na rys.Z.ZO.Dlapr4dustalegoschematten upraszczasigdo postacizrys.3.L4,
    w kt6rym pominigtorezystancjehn"i LfhnoZgodniezmodelemEbersa-Molla gdzie
    w stanieaktywnym pr4d kolektora:

    I s: ayls*Iq (3.13a)

    gdzie16 jest pr4dem nasyceniakolektora, plyn4cym prizy rozwarciudo-


    prowadzeniaemitera,kt6ry, na podstawieschematu2.29iwzor6w (2.67)oruz I
    I
    (2.68),zaleiy od pr4du f, nastgpuj4co:

    fco: (3.14)
    #r,
    Rys.
    Stosuj4c przyjpte w analizie ukladowej oznaczenia crx: hzrn i fn: hrr" aktyw
    otrzymuje sig
    \
    Ic : hzn I" + I"o (3.13b) (3.t7

    Iub podstawiaj1cIz : Is * Ic
    I
    r -: hrr" r r I"o ,.
    Ic IB + : hzn I" + (hr'" + 1)rco (3.15)
    r:T; r-;; lub

    Wyra2enie (3.15)moZnazastosowaido opisuwarto6ciir6dlapr4dowego I


    na schemaciez rys. 3.L4b.W wigkszo6cipraktycznychprzypadk6wwplyw
    pr4du f6s na warto66 pr4du kolektora jest pomijalny i wyra2enie(3.15)
    upraszozasig do postaci t
    Is x h21sle (3.10 !
    cja w
    Stosuj4cpowy2szymodel wyprowadzimy wynzenia na punkt pracy rezys
    tranzystora pol4czonegow stosowanymnajczEfciejw praktyce ukladzie wsp6
    eup"p[n s
    ,'Ieil",e
    ilxillxtffi3f# i(curd 11ur
    e4 'ezcauzo oJ'(ztzq + I)sU * sy tsou,{la np€I{n urfmorcgleatn>1zco,t elc
    -ue1s,{zarewcbl:?,sotucgel&\tctfnserelut zu efnze4sa (egt'g) eruezerf6 Ors)
    (csrs) ("U+rU)"I -rg:3rIl
    $1'g) emz
    ,tuQd,n,t9
    (rtrti+I)sU+sU *I""tl ote,uoptrd
    (csre) : :
    (" n _ "g)"t"rl "I
    qnl
    Gt's) -,
    l a r z q * I ) a u + s u- & r
    (usre) I
    zsn _ sfr
    9u1sodwzclttolr\ efnut{z.rd (41'g) (qsrs)
    epe4erfll 'ocl pbtd fercg3zcfeu5ts zfnuod llceluezcllgo qcfuzcfl>1erd 6
    LuiunAUP ?tzq-rIC
    It
    prueltsez
    eroFizuerl
    nno6eulelodrq
    etse/lez npellnelp lzcddlsez
    leusqos'91'8'sAU
    (rrs)
    1 a : ' t l= ) i
    L+ zercQ97)a
    " L - v -r Qt h_ I , =
    -OP nltJ"rr:zl
    4irq .- r-r,{', Qr?.tt
    | - \'rlf
    e7 86
    (esrs)
    <;:jj al Nf: ?,
    'l N erz1, epp8
    ot5f,(zrdzr.to (91'g)t (qSt'g) Atozmoue1s,{zro4,{,n slloI^I-ssra
    '91'g'sfr z rc
    (qrt's) '"n + nuosr- ("u + ru)'r N zrn + tufuor,nupp
    5rsefnsoNot
    *' z -"t"^1,
    Y o r l - #* -/
    xI : r"n+ suar+ rvrl : og
    \oU
    "u)
    :A'\gSer{BZglP o
    (srre) wn * syo"f (l + ,t"rD +
    + l(rt"tl * t)sU + sUl *I : ,"n + ,VaI + sVsI : 8g
    :eotfnd{seu ts npe14nzlP earolzco€1u€uil\gg'gl't 'sfr
    Bu )1e[pupp 31sefnur,{z4og9'g 'sfr z Bulue^?q1oEezcdSlssz nl"uaqcs
    op (oEau,ru{DIB
    nsaDpz €lP) gtl't 'sfr z lePour ctfetne66 'eg'g's(t z
    ILL Acetdn1>1und Apopry
    eruezcryqo 0tl
    Zasilani e ukladdw elektronicznych 112 Metody obli

    PrzyLlad 35 Naleiy obliczy6 punkl pracy tranzystora maj4cego ftzlr : 100 i UaB : Q7 jeSli
    Rr : 10lfl, R2 : 10kf,l, Rr : 1 lfl, Rc : 1 kO i Ec : 10V(por. rys. 3.6a).
    Rozwiqzanie:

    Zgodniez zasad4ThCvenina:

    j R.R" : 5 k O R.-
    :5V
    R-n : Eo:E"
    Rr+R, Rr+R2

    100' 4,3
    I -. : :4.06mA (wz6r3.18b) Wyni
    5+1'101

    Ucs : lO - 496(l + 1) : 1,99Y (wz6r3.18c)


    stos
    Przy projektowaniu ukladu se potrzebnedodatkowe zaNozenia, gdy? ptza
    liczbazmiennychobliczanychwynosi 5 (R1,R2,Rr, Rc, Eg),punkt ptacy zaf kom
    jest opisany tylko dwoma r6wnaniami (Ig oruz Ucn).ZaloLeniate mog4 tora
    wynika6z warunk6wstalo6cipunktu pracyi wsp6lpracyzeLr6dlemsygnalu nion
    i s4 om6wionew dalszychrozdnatrach. pola
    Inny stosowanyniekiedyuklad zasilaniatranzystorabipolarnegoprzed- (2.r
    stawionona rys. 3.7.Zaleino6ci(3.7)opisuj4punkt pracytranzystoraw tym
    ukladzie i mog4 by6 zastosowanedo obliczefr analitycznychprry zaloLeniu
    modelu odcinkami liniowego.

    Przyklad 3.5 Naleiy obliczy6 rezystancje Rc i RF ukladu z rys. 3.7, aby punkt pracy wlmosil JeS
    Ic : 1 mAr Ucs: 5Y.Taloizyt Ec : 10 V,UEB:0,7 V i lrar : lfl). dren
    Rozwi4zanie:
    Przyl
    10-5:5K)
    R-* - : E r - u " " _ (wz6t 3.7a) N w
    Ic 1 Ro:
    Rozw
    (Et - U"" - l"R")hrt* (10 - 0'7 - 5)100
    p, : - : 430K) (wz61 3.7b)
    I c L

    Pny analiziekomputerowejmodelemog4 bytznacznre bardziej zNoilone


    i zapewniatduz4 dokladno66obliczef. W szczeg6lno6ci
    model tranzystora st4d:
    w programiePSPICEstosujeaz 18parametr6wopisuj4cych jego wla6ciwo6ci
    stalopr4dowe,kt6re om6wionow p.2.3.2.

    Przyllrd 3.7 Naleiy obliczyc punkty pracy tranzystora z przykbdu 3.5 stosuj4c pehy model Rozr
    tranzystora dla pr4du stalego i progrqm PSPICE. 1,68
    lewe
    Rozwi4zanie:
    Wla6
    Opis ukladu zgodnie z zzsaAamiprzedstawionymi w dodatku A jest nastgpuj4cy:

    PUNKT PRAGYTRANZYSTORA
    v110DC10
    R 11 2 1 0 K
    R22010K
    - og : san
    'Ln9'9: (Qt + oU)s@I
    Agg.I_-sor.su_:srn
    Ptls VE $!31: sa; '*
    :c5rn1se[Eolu"ztlszor u,trn,se16
    lelOl'Z) uepoz-er,{n [euesydoyoqared rz3;u8fe,ra1
    epemodpo t otewcfzg nsues?ut oru'ssofzm fezs1Or,n rcgoUe,rlo'erueztr/trzorezslsrerd'VE g9'I
    zerc var ZS'6 :nuerp npt.rd ngolrerrl er,np0rs afnw(zr1o einoprp"lq aruBu,n-or ctfnztr,nzoa lepou fqed I
    o:9r+*r;?_t"I
    r}9o/r{I.,!tsItr
    :PtF eroNr{aU.q
    euozopzl?-
    $rg ryzn) yrl* "'r:-, =,(# - r)s: "r
    Q1'6tqz^l
    :aguozblnzoy
    'A qA qU
    0I : ir{I =
    !U I : sy !g = eg iL t- = dn :yu S : ssql:qcerleueredo,6.6 .sfr ?u TEfnruezrtlod,f, N (etg ryz^l
    nd,(1tuepuel z oteuuzoqnzoteurelodpn erolsi(zuerli(cerd11und9,(zc11qoIz.epp gl pq$zr1
    'e.&ol3JP?,r\I eFr"ulngJ
    ?efrll{tzoJ Azeleu nuerp
    nptJd ?luezqlqo nlec A\'euzp ts npepln fluetuele I BJolsdzrreJl f4eru"J"d il$ef ;tSOUi(,t ,{eed I
    ( un
    (ors) - t) *t : scr nratzoluz fz
    z\susar
    \ETAI - 'g uf1 ,n erofl
    :5n e[nufz4o (eIqI'Z) -Vazldoteu
    op oEctfeplelspod (6'9)uaroz,u5rsezerf,nero1s,{zuer1A4uurq ectfnzfrelod
    e1c61deu 'fcetd n14underyez4lqo gc(wzcgefr poleru nrrrer,neruofzrd ouom nput{s ury
    zr-ueofseu
    -ge[,{,n?n[ I"f (qtOl'Z) qnl ("IOI'Z) ruemozerd,n eFa.rryzrtr tEou gl sru
    -s,{zuu4$1sfre11ureqceFelaslspezrdpef apord oct[ezcrelsf,t'erelnduol "rol sezfcerd qu
    ,(couod zsq'gcfwcfu gezqlqo o,61,'ZI'E I 6't 's/fu ?u ouor,$slspezrd zApE'zmv
    ero1s,{zue4{mzkepd t(pqm 'E'E'C'd ,l euonrgruo elepou 3rs e[nso1s
    qcfurzlodpn ,n9ro1sfzue4 Acetdn11undnlmzclgo rp(uzcftrreue fzrd (ca1'6rgzn)
    - srn,VE (qg1'grgz,r)
    A gd9'0 = zs1'L 9g'l S0? = c1 :,(ctfndflsuu 1sefgnqlqo 11u,(.A\
    oNl'
    r9vdoNsNotrdo'
    do.
    0t:cu !-tu t'o-sut+
    0 l = n s u o 9 : s 8 z : 3 N z l - l l : 3 s l y { o z : u xol 9 = u v ^r = u Nr = u sz = r N +
    Zl-ll=lsl l'0:l)l 09:lV l : J N 0 O t : J s t l - 1 0 ' l = S l N d No o m ' l l o o n '
    ooy{vzero
    )l0tlu {q
    )r€r3u iltel /'0 : Ecn !
    €tt Aceil nplund euezrqqo ApoTeyl ZLL
    Zasilanie ukladdw elektronicznych 114 Stabilizacja ,

    PrzyLhd 3.9 Naleiry obliczy6 rezystancjgRs, aby pr4d polaryzuj4cy tra^ozystorunipolanry 3.3 srAl
    wzbogacanyz kanalemtypuN wynosil2mA. Ptzyje(msQpujqpedane:schemztzrys-3.L2"k :8
    mA/V,lln :2 V, R1: & : 100krl, Ro: 1 kQ Eo : 10 V. Prz,
    Rozwi4mnb: jest i
    (wz6r2.101b) TFWl
    2:8(tJos - Ulrl2
    npr
    IJes- IJn: +LfL cry|dUss = 1'5 V lub 2'5 V toz;n
    ich v
    Pietwszetozwi4zaniedajewarto56Uo"mniejsz4od napigciaprogowegoU'6,nie ma wiecsensu inny
    Przyjmuj4cIIss:\5 V i korzystaj4cTnwzotu(3-10a)otrzymujemy:
    frzycznego. prac
    Jest
    2,5- 10' L/2- z(Rs + 1' 1/2)sttd: nie r
    Rs = 0,75l()
    zasi
    Naleiy sprawdzi6,czy napigcie(Jpszspewrriapoloienie punltu pracy w zalresie nasycenia: hdq
    nies
    Ux: E n- I o ( R " + R r ) : 5 , 5 Y tora
    - z
    Jeston powyzejnapigciakolan4 gdy| Uoso- Ucs- Uzr : Q5 V'
    - z

    W przytoczonych powyZej przykladach przyjgto najprostszy model


    tra^ozystoraunipolarnego,nie uwzgl$niaj acy wielu efekt6w wystgpujQcych tran:
    w nowoczesnychkonstrukcjachtranrystor6w o kr6tkim kanale. Aby je akty
    uwzglgdni6,naleiyskorzysta6z pomocykomputerai zastosowad odpowiedni migd
    model.w przypadkuprogramu PSPICE moina uwzgledni6 jeden z trzech Plzy
    proponowanych poziom6w zlo|ono$ci modelu, co zostalo om6wione nast
    w p. 2.3.3. - p
    - n
    Przylrtrd 3.10 Naleiry obliczyd punkt pracy tranzystonzpnyKadu 3.9 korzystaj4c z modelu na
    2
    poziomie 1 i programu PSPICE. Por6wna6 otrzynane wyniki. - v
    Rozwi4zanie: b
    PUNKT PRACYMOS
    v1 40 Dc 10
    BO431K zyst
    RS2 0 0.75K
    R1 3 I 100K
    R2 1 0 100K
    M 13 1 2 0 M O D
    . M O O E LM O D N M O SL E V E L = 1V T O = 2 K P : 8 M L A M B D A : 0 . 0 2R D : 1 0 R S : 1 0
    +VMAX:5.0E4
    .oP
    NOPAGE
    .OPTIONS
    ,END

    Otrzymanewyniki:Io: 1,86mA,Ilos:6,7LV, U6s= \S6Y,wykazuiq5Yor6imewyntkajqe


    z uwzgl$nienia kilku efekt6wpasoiytniczych.
    flrzq g
    (coz's) : u S eotfelu,{,n au
    "Ig
    (qoz's)
    0r=
    (eoz'e)
    -uerl fcerd nqund rctolulsr4ruu,{zc;9dsm
    ,{74 actfndelseur(urfnrugepT
    '(C"lD gg/1 ue141uudzc19dsm ez o^\oruq nrue?ltq
    -i(zrd ,t 31selueSrz C"gS op C"0 po rnleradurelersalT"zt6 -
    "t211?gog?/r\
    iJ,/Lw t'c
    eu nlepou z {
    tlcgo>1pirdz 3rsezsfeluurzr frnleredual po oa\orutl fzelezaap ercSrdeu-
    i3o4oc Orsufunpodr,{rnleroduralpo ozrrup"l4f,mfqapznl fi,morczptrd -
    :oct[nd$sau oUOI/1{pIUO
    5rs afnurf,(zrdfrnlereduel po rng.rleureredqcfl rcgouzalvzeuo411qfn4 gcez.rlz uq,
    'elzrloEearopbrdzlualucoruzan ppepodpo;
    4ruufzc;ods,tzuroaap urerelrureebzrzgfzpiyu
    ap6lduu'$I f.ro^onzptrd :erolsfzuerl ,(rpurend Aztl tfe,r,{p,n ur,{u,n,{pJe et fqy 'ep
    ersar{"z,nfcerd qund eu (ll't) rruuJoz/r\
    zerupo?T'oEaurelodrg erolsr{zuer1 qcfctfndlpl
    fcerd n14und ggop1s euoz4edzoJ alu?lsoz rc,soufalo4fxzslusrd 11 lspou fzqs
    'llglnzJzoJnpO,nodz -
    iupazcolo frnpredural wet;rnz ez -
    :9tu1p,{n ttour er911erol
    -sfzuerl rvrorpuereduFuz ezsruifpel ]ctfe4ruf m'{cerd n1>1und trcgoppalu
    \ceqlcrylnzor qcdzsJep ,n 5rsfuepuleT'euemftledzot ncsforurru{1 ,r tpSg :etuoor{SgltaF
    em ! eulolsteru4eupefeuo ?s ezcepsezerc>1eford ul,{umerdodf,ztd.eruullsuz
    qcSldeuy€r1er\uelr,(pm pod genels,nod7e1tEoru,{cerdn11und /unlwy
    lemurdod qcfupepcu,r,(uo4opnlueuo>1frn qrl od BrrzorrreFr
    qcfrgDl,n'qcfuoJecsl\gpuqn nrue,nol>1efofi [ztd eulolsrerqgEezczs ol Nef
    'qcecruert qc,(uoperlo A\rctolels oEefaruerrrogcezgp,nedezc6rrrrrsnu fcerd fr
    nqund 1>1a[ord funzrdo4 'f,cetdDlund ?er-ua\gr e1zp3gfuozcrlgo gru fum nsuasCr,n gul r
    'gof'uoqolvzpo geEayqpo euotEour npepln rlcezryeetfztd leupef .rcgog?t\qcl
    euoJgallo5n epq4ez nuenollefo td fiztd :zrolsfzue4 norleurered Alnztzot
    ?e1u,rrgJts eu1o1s1luou?ruz guEop ezour fcerd lTund duutrollefordez
    'els?zc ,n erolsfzue4 A\gJpru?nd ueynz nponod z zeJo qcfuz4Su,raz (qIOI'Z r9z,r)
    ,ng4ruudzcu?Fru uamfld,t pod'rcgol?lsoEeffauparnodpoerualurcduz6e[
    eqolq ozpregqcfrnorols,(zrrr.nl'l.gpellnfcerd nl4und nruzlrollafo;d Azt4
    g: t1'71.g.sft
    vuors^zNvul AcvudnlxNnd vrcvzntsvls t.t i(u.relodun rols/
    9il etolsAzue4 Acetd nplund eleezrpqe|g
    vtl
    116 Stabilizacja 1
    Zasi lan ie ukla d6w elektronicznych
    . l

    stalo
    tora
    \
    *
    zero
    '. I n
    € 'l . i
    l'ri
    aa
    I
    R
    .s
    E

    punl
    U l{
    znac
    + .sN wyra
    e
    .,a, I l * F cz9s
    U
    A< qu
    /
    + stalo
    I (rzgd
    4
    hrt"'
    Rs <
    Wul
    fr
    A< wprc
    A wro
    e
    F< 't
    o
    ()
    's wnia
    N
    k
    o iwr
    el
    € moi;
    o < l : +
    ol n a punl
    \ E| l € o
    g
    "r lti '3
    + + R N
    E r{ Przyk
    o'
    f l l'rii
    H
    .s -s d ' w prz
    -s
    d
    { E
    o
    .E odnie
    + F< o
    (J + ,tl
    l{
    Jl
    Rozy'ti
    & F< B
    o A< + E Zmiu
    I {d W prz
    u R wyzsz
    + )
    E

    .s d
    a wig
    o
    .B
    D

    N I
    H
    q
    5() I
    h
    +
    ol d 5
    A<
    U
    la l\!"
    o
    d Wsp6
    U
    + Il .
    qt o$l o( R .F
    I
    x
    d
    }{ (
    U
    d
    -s I
    '
    + >
    q
    ('t s
    sll
    €
    o !
    F
    b
    4t U aa ia aa *
    |o
    IoI'I+9- t
    s u t t 6 ' o -- =,s q
    00I €
    F
    E
    E*r ; +
    . 9 t
    Ir.S: :S H iJ
    ,*, $ ll
    It
    p ;t cr2
    ectfnddlseuts rcgo;e1s
    :(I'€ 'lqzl rnrruriluepodlurerozrrz eyupoBz) rlruw(zqgdsl4 o
    7 l,f I
    S?9 : O8/0S00t: O8/Jv[t?q: stzqv €It
    !
    E
    N
    Aut 9II- = C.09.C./AIu€?- =zen, ts.
    .t!
    .VIJtg?: orIV dLn ? o
    pF
    ,Vu gg1: F
    ,7021=21 +
    :1se[rzrnlersduel [euozsz,(,n
    ll 7
    F a
    -pod,n or,; pLtd't^glrlrzpazrdqcf,notudolsoptpa$7 ilrserctmtz3oggfrnleredual angorfz.rd6
    N
    :eotfndOlseu?s ,n9r1aueredfwlv;g +
    !
    d t
    7
    :aruozb1*rzoy
    tl ,
    o
    'yu g fu,ngr ?Iuersoupo lt. I
    o
    o '
    eanle.redurel6 o1 ptrd qftoy7'C.Og o ,ftnleradurelnruezsz,(irrpod fztd 9'6 eypegfztil m {
    rufuozcllqo ar,zp"trIn,n erolsfzue.rl ,tcerd n11md f,uelwz g(zcrlgo fzepN II'0 pu6,tzr4 ,.9. t
    N
    B. I
    E
    ',{cerdnllund o
    a
    D
    o
    *l
    ?$ol€ls rlunJBll\ nrrrsa\ollerotd f,ztd ctfnuf,(zrd ?€lsfzrolfir\
    "u?olu E
    fpogo,rs"ue1tldopeJ 'que?otr?z eruper/(odpooue,t\otuffztdgcepepldzJd lvir 6
    N
    K
    dpoqo,ns rudoN egzrl11. elarulsl 'f,cetd 11md oEactfeluat t6'
    -ad?z "irtoJ€llupeu (ouolseDlpod
    nru"A\olleford ,{zrd o
    np?pln e? Z'g erclund A,\ F
    '9'zPzoJa E
    v
    euozrlBdzorfgzt*zs lsefol o{srar"fz'euloJll\zeruezezJds euluafntfezpernordm ts
    q
    eJgDI'cU r aU efcu?lsfizat bletu eluez}euzettfnzllrg?ls III I /I qc"p?pln A\
    €zs{3r^\f€uI np?Hn BIp ts ,S LS r4tuufzclgdsA\zeru^r\ou(rU >>rU
    qnl sU >>nU EIp zeto ty <<rU qnl sU <<rU olupal.rodpo) | + zrz,
    op po rlcecru?rE
    I n uo 5rselalllrez r /rgpepln
    Iil II
    "lpBIpls"ruol"u'(O0I npSzr)
    ',{cerdn11und
    | + zrz, fulrgr n4ped,{zrdutfl /r lsefS Tuufzclods6 ?gol"ls
    ?zsrotfeuetrr p€pln a?tl1u,{rrt 'lq€} m qc,{uozcoltztd molozmey
    f I'g
    ',{cerdn1>1und ntolels nru?zcrlqofzrd fuemr(zno1s3zc
    uo lsaf npo,nodo?etz 1 g >p-uufzclodsfi\ {"upe[ afnddpdn ,,g eu nruezer,{,nr
    wfiuoalqtzJd A\ 'ztzq zr.ro csn AlnzyzoJr frrerruz cdrlr tleut eluezcew,
    a
    eotfnpfcaq 'J"Og blezrer11sztd elu fJnleJedural ,(uenuzrlgef',(cerd nqund .Rlt
    ?tol?rsI ?tolren eu n,n,{p,ttoEeuzc,$4prd eu eru'yu npazr,{ctp6g'otr,{A\oJez F l,
    ptrd qcd,noul€,zrz] qcerols,{zuz.rleluqcezsa\oderucagoqcduenosols 6
    'oEaurelodrqerol
    -sfzuenfcerd 11undgc,(ctfnzper a\gpeplnqcd,tomelspodqcez4ulp lctotp]s
    ryuu{zc1gds,nr ,{cerdqund eotfns1doeruazerfm ouetgsz 1'g ,ic11gelA\
    LIL eto4sAzue4AceM nryund e[ceztpqe4g 9tl
    Zasilanie uklad6w elektronicznych 118 Stabilizacja

    5-7t'4-M
    S/ : --1----:-- =L32.10-3mA
    l0r+ uar
    skr
    Zmiary prqdu s4 nastgpuj4ce:
    i n
    Z powodudiany 169: AIir: S'AI- = 145 pA Ws
    Z Powodumiany Uar:. NL= S AUns:0,11 nA dwr
    Z powodu zlmianyha5. LIi' = 5'61t tt:0,15 DA tem

    l4cma zmiana pr4du

    Nc: AI'c+ Ni+ N't :O,26 ml,.

    Nalety zwrocid uwage na to, ie wszystkieprzyrosty pr4d6w s4 dodatnie (brak moiliwo5ci


    kompensacji)otaz Le wptyw zrniaa lcojest pomijaloy.
    ZmiananapigciaUcnt LUcnrv -AIc(Rc + Rs)= -0,26'2: -0,52 V.

    Napigcie miedzy koleltorem a emiteremobnily sig wigc do warto5ci 1,37V, co moir mie6
    ograniczaj4cywptyw na dopuszczaln4amplitudg sygalu.

    Przykhd 3.l2NaleiryoblieyfelementyRc,Rr,Rr iRzukladuzrys.3.64abyuzyska6nastEpuj4ce


    parametrypusktupracy:lc : I mA, Ucr : 4,5V,S = 1QS' : -Q4mS. Taloityt Ec : 9Y,
    lzrr : 50, Ico : 5 nA oraz U35 - Q7 V.
    i
    Rozwi4zanie:
    7* wzor6w na S i S' dla ukladu II z tzbl.3.l otrzymujemy:
    Rra

    Rt=2,5k(1, Rr-2kO
    ukl
    zE wzou zzf na lgi. (a)
    En= 3,2Y o)
    (c)
    gdzie R; i E3 s4 parametramischematuzastepczego
    Thdveninaz rys. 3.6b.
    7n wzot6w3.2i 3.3obliczamyRr i Rz: Rr : 63,3kq R, : 35 tf,l.
    toz
    7n wzoruna napigcieUcnz tzbl.3.1 (przyjmuj4ch2s N L oraz pomijaj4cwplyw I6s):
    toz
    ^ E"-U"" nac
    l k- : - - IR B :c 2 ' 5 k O
    Wr
    zgo
    W przypadku tranzystora unipolamego analityczneoszacowaniestalo6ci Rs
    punktu pracyjest znacz.nietrudniejsze.Wynika to z dw6ch powod6w:
    - zaleino66prAdudrenuod parametruUorrjest kwadratowaizaleinoficina rys
    wsp6lczynnikistalo6cise zlo2one; ptz
    - zale2no6cifoss,k oraz U6ppod temperatury se trudne do analitycznego uni
    ujgcia izalezqw znacr;npstopniu od materialu i technologii wytwarzania
    tranzystora. Rr
    Rozwa2anianad stalo$ci4punktu $acy tanrystora unipolarnegozostana trar
    wigc przeprowadzonez zastosowaniem metody Etaficznej. zm
    'npspfn rcto/{ir)g"trr\Eu €JoN,{zu"Jl a\oJleluered veunzm,tpm ezsfetun'z
    er911'eu1ornz awu4bztds suurelnpef auozpealordm :o8eurelodtguro1s,(zuzr1 tustsoz ote
    n4pud,furdlrr rU I ay tfcue1s,{zer rfcetsrdre}q op eugopod lsef zy - ty
    Bllulepplsyrfcue6,{zereruelalzpoEecttnzllge$evzcfzgefceprdrelul eruezru,tl&r
    tufruelodrun otewc,tlguur
    ruerolsdzuun z etudols lctol\Ict"1,tn qc,{ctfetuc?ulzt\ nruumdrlzdzot fztd
    erueznevz ge1ure?ouroc'sUtfcue1s,{zer eruezsldpnzoSeurerurpeu zeq91'g's,{r IcsoIu{II
    t" "u :rtrOPOrf
    au + su r)9oI"N aruB
    uu [elsorderue1,{gcuu -d
    eruazslSnu€ltrlzorun uel psgn 't" +
    sszc^rga\ rsou,(ir fepord epaJfqcuu (eot'g) tueJozlr\ sz erupoEz
    t1'g'sfr zErvEI$eznp?Hn oEauogolz slp zeluiyrgrfuzsqs 6e[uel lasoluly\
    ruzs43r,nfeu 'u4'ezs>1Al,nfeu paf
    Ne[ sU efcuzls,{zerApfl felsordaruelfqceu
    fpE'99o;er tzsdel[zuet,nefezrdfcerd 14unde4'grzprcrmls €Irzotu€tu?zeazoJ
    el ctferqgton (c) n4pedfzrdz1purfzsfeluurfeu'(e) opud,{zrd elp luolnzrzor {o1rr
    u,{zs45r,tfeueEelpodnueJp pbtd ez'e4ruf,n 9I'€ 's/futlcelrresqo 7
    'ezs15r,nc,{q rsnursy elcuelsfzet f,cetdn1>1und
    oEeuusoEel elue4si(znnlao m 'efl tlcgopen trulepop z '6'9 's,{r z - (c)
    isy rsou,(lrlfelsordsrueJ,(qceu 'O : ,g IueplunJ€t\z'6'6 's[t z - (q)
    Fltuerq urercArdeu ur[1e1sez pupln'zg'g'sfr z - (e)
    :Blu?lls?zruoPsPln
    wszrl actfeper,rnodpo 'elsord ,{24 euotselusuts 'sfJ atserl,(me51
    9I'€
    lcetd nlrlund tcgolsls eurct;et6 €luslmelsPezJd '91'8'sAU
    o6eure;odrun erogsr{zuet1
    '116: cg?fry,
    eotfnd{seugqrl
    ?eru szou @'A
    lcgo,tJpou lcrq)
    'ngtnwzor z
    Vp?"qfrntzredural
    u?rruz ez ge1ru,{mtEow ssal zeto dn lcgolJ?/Ir eu?gu 'I-III"IuI ?Iuoll\p
    pil1,(zplpr 5rstlerernuz ercpfzuerl r4,(1s[rap1€J"IlcoNIA\fzcclzraqtv(zs6
    'nlpedi(zrd oEaumrcezrd e1p ezs4ulev zeto (ssqf lctous,n fezslSrmfeur
    dn :q,{6,{rellereqc euferls
    ectfepei,todpo'ezsg,(,tnfeu
    lctoue,t fezsferunrleu
    '1qndfl ueleuzl z oEeueqoqnzoteurclodrunerols Azuert
    e1,npts aue,tos,{re51
    t,notcgfa,n t,nopq4,{zrdouot,nelspezrd
    3>1f1s,{replereqc 91'5n4uns,{rel\I
    6ll en$Azuen Acetd n1yund elcezlrye1g 8ll
    Zasi lan ie ukla d6w elektronicznych 120 Punkt pracy I

    Nale2y dodai, 2e analogicznerozumowarie dotyczy r6wnie2 tranzystora !


    z kanalem wzbogacanym z tym, in charukterystyka wej6ciowajest w6wczas pr4dt
    polo2ona w Idwiartce ukladu wsp6lrzgdnych i uklad musi zawierafbateig Es napig
    o napigciu wigkszym ni Um. uklad

    Przyklart3.13 W ukladzieobliczonymw przykladzie3.8 naleiy zmniqszytdwukrotnie Przykl


    rezystancjgR5, zwigkszaj4cjednocze6nieRo i stosuj4c dzielnik Rr - Rz tak, aby zachowat t9 PSPIC
    sama sum€ Rs + Ro i to samo nachylenieprostej na charakterystycewejSciowej.Obliczyd nowy wyiszc
    punkt pracy.
    Rontit
    Rozwiq,anie:
    Dane
    Nowa warto5d Rs : 0,5 kO. Dla zachowania tej samej sumy Rs * Rp wsp6l
    Ro : 1'5 KO 5

    j1- v
    Nachylenie prostej R" + n," R- l + R 2 -powinno pozosta6 r6wne 1 kQ.
    R
    R" 1-R" 0.5 R
    S t -+ d d z i e l n i k : : -:0,333, R
    R1 +R2 RD 1,5
    R
    czyli R1 : 2Rz.MoLnaprzyj4t, np. R1 : 200 kQ, Rz: 100 kO. o
    .t
    W zmienionym ukladzie napipcie u6s zgodnie ze vlzotem (3.10a),jest:
    +
    +
    ucs: 1 0 . 0 , 3 3 3- r D @ , 5+ 1 , 5 . 0 , 3 3 ): 3 , 3 3 - I o T
    (
    Wstawiaj4c tg zale2no56do wzoru (2.101a):
    .(
    ''". t')' .(
    rrr:s(t* .E
    \ 4 )
    W wyr
    r6wnaniekwadratoweotrzymamypr4ddrenuw nowymukladzie(mniejsze
    i rozwi4zuj4c z dw6ch
    rozwi4zaf): d
    d
    Io : 3,83mA
    Ot.rzy
    oraz napigcieUes( wz6r 3.10b): zzleim

    Uos = 3 , 8 3 . 2: L 3 4 V .

    Na zakofczenieomawianiastaloScipunktu pracy fianzystor6wnalehy PUNI


    wspomniedo mo2liwo6ciachkomputerowejsymulacji zmian temperatury
    i rozrzut6w parametr6w. Program PSPICE umo2liwia obliczeniaptzy Wdo
    l{l2nych temperaturach prz,ezzastosowaniekarty .TEMP, w kt6rej mogAbyd lnacj
    wymienione(w 'C) kolejne temperaturydla dokonania symulacji ukladu. wzmt
    Progtam daje mo2liwoSiwprowadzeniawsp6lczynnik6wtemperaturowych kolej
    rezystor6w(liniowy i kwadratowy) orazparametr6wmodeli diod i tranzys- wply
    tor6w opisuj4cychzale2no6ci temperaturowe(np.EG, XTI, XTB),kt6re slu24 obj9t
    do obliczanianowychparametr6wprzy zmienionejtemperaturze. Parametry wyst
    odniesienias4obliczonew temperaturzenominalnejwynosz4cej Z1oC:moLna punk
    j4zmieni6rozkazem:.OPTIONS TNOM : x, gdziex jest liczb4dodatni4("C)' Mo2
    't'S 'd ^\ ruf uol^{gluo nuepoleru
    ?€P€qfzeleu lcgoullq€lserufep1e199omgzo14i {3.)tru1ep
    'eruacfseu gnl elu€Il€z nuEN op ,rn9.ro1s[zae4qcf.tgl>1eru,(cerd nplund Bu.ZOIn:Jo
    irs aruezczsenuezrd eulnzJoluesectfnpomodlcsoupgelsep o>1s1melz 9ldt1s,ftn d4euere;'l
    'oSeuloJl\z erezbztds oEeuuefn t11dd
    ?erut\gJ eTour tr93o eu qcr$5[go 4qs er9r1
    'qcdl qcepepln -sfzue4 r p
    AynpetrIn norolsfzuerl qc,Qelsozodfcerd 11und eu errr,{1din
    'morolsdzuerl qc,(u[e1o>1 qcfnornler
    erols,{zuert oEepqe4dcerd 14und ggsods uel A{
    eruezcLloderupergodzegoI€[ eueA\ozlpeJ ts a.,llotudoNolelll\ ezrelucev]zt
    'npzqn
    1[c
    qc,{uopcs rlcup"Iln 11 'noro1s,{zue4 rqcfzcu,(pafod ,bzrd n11und l[cez11 ,cdgtEoru fo
    -lq€rs I Brne1zlsnerueyupe?ezouoztledzoJ tlc€illezel\zor qc,{lrosezcqcflop 41 Aztd emcz
    frnlsradurel
    HCA AOINdOISOI3TMA
    9OV?)n ACVUdnNnd t't dzsJeu,rnor
    rcgoqgtazczs
    'zt endrdeueuerwzlsefezsfoluur 'qcf,noleradruel
    tc,souTelaz
    n tr1
    lepour{uozczsordnqc,(c?fnsols lrezctlqoz qci(uelsfzn Po su?gl ocaluts tltufm euztu,(zr1g
    .A tI'Vzr-0l . E'L:'I iJoLL: JelP
    919.0: aen'Egl: C'LtS'l : xcn'VwaT'l :
    , A 6 g 9 . 0 : s E n . 0 0 I: C ' A 9 8 ' I : s t l ? ' V ( uS O ' l : r I ' V r r _ 0 l : " I i J . L T : J e l P
    qcg,npzanhru
    :$rsefnufzrlo gezcrlqon1u{,n 1g
    oNt'
    rovdoN sNotldo'
    do'
    (r's)A(zA)r
    sNrs'
    LL LZ AWIL'
    9 t ' € = s l xo t = c u t : l u t ' 0 : g u t +
    o l = v { s u0 9 = s uz = c Nz l - 3l : 3 s l l , l 0 z : u x0l 9 : u v ^ l - u N l : u E 'z] 3: l0N0 +
    ll'
    z!-ll=lsl l ' 0 : J ) l 0 9 = J V A l = l N 0 0 1 = J s t t - 1 0 ' l = s l N d No o y {
    ooNrzt to
    )l0tlu
    xt€93u
    xotozzu
    )olzltu
    cc r9zA
    0rc00ltA
    ASVHd nf)NnJ C$O?VrS
    :ectfnd31seu?s (OA/t trrrolruudzclgds,n
    epermodpo oc) Sl'€ : qIX u4lupellfarr weruelup0;Ezmn z gOIdSd nuertord oP eu?O
    :alunzblnzoy
    'C.oS o
    feuozsgf,tr d,nou?{zcrtgo'f
    -pod zn.ro 3.17 feupulurou f.rnlersdunl qp /'€ nPqltztd z etolsf,zue4 lePout I ACIdSd b Teinoqcezi(q
    'g'g npetr4fztd z np?PF i(ce.rd plund erulorlnnp g{z
    uBJEord ct[nso1s cfzcllqo &ePN lt'g PBIltIzJd
    'nPspln
    frleuered eDINfzsA\Eu ?gol\{?€Jl\ tlcl Bzcllqo IuBJSoJd
    ',{ptrd gnl etc5ld?u eg3tlc1eq9ex
    'SNSS' ,(per1nlue.troso5ez lztd etc3trdeur nptrd sezcangn lsef'
    ,cruerur,(rrfz.aleu [ergDl od
    rcgoarlz?Jl\ ctfezcSqo 3ts efn4s,(zn fcerd 14und zu mglnzrzor aaf$7y1 etolsfate4za
    LZI tqcArvrot ud otsoptlA lt^gpeptn Acetd I\u nd 0zr
    Zasilan ie ukla ddw elektronicznych 122 Punk pncy

    W ukladach wielostopniowychistniej4 wigkszemoi:liwo$cistabilizacji gdae


    punktu pracy. Moie to by6 dokonane za pomoce sprzgzeniazwrotnego
    obejmuj4cego kilka stopniwzmacniaj4cych bqdi te| za pomoc4kompensacji.
    Ta ostatniametodajest szczeg6lniekorzystna:w ukladziescalonymwszystkie
    elementymaj4zbli2onAtemperaturgi zmianyich parametr6wmogAprowa- otuz
    dzi6do wzajemnejkompensacji.
    W niniejszympunkcie s4 om6wione najczg6ciejspotykanewielostop-
    niowe uklady ustalaj4cei stabilizuj4cepunkt ptacy. Podane te2 zostan4
    sposobyzasilaniawzmacniaczyscalonych. gdne
    Jakopierwszyzostanieprzeanilizowanyuklad dwutranzystorowyprred-
    stawiony na rys. 3.17.CzgSE pr4du plyn4cegoprzaz rezystorkolektorowy
    pierwszegotranzystoratworzy pr4d bazy tranzystoradrugiego.Natomiast
    czg66pr4du emitera tranzystora drugiego tworzy pt4d bazy pierwszego.
    Wystgpujewigc wzajemneuzale2nienie punktu pracy obu tranzystor6w,co
    realizujestabilizuj4cesprzg2enie
    zwrotne.
    !
    jedno
    Unet
    Rcr

    s
    I2

    t^
    R1 Kz

    ukladzasilania
    Rys. 3.17. Dwutlanzystorowy

    Przy zaloieniu, 2e oba tranzystory sA w stanie aktywnym, zostanie Po16


    przyjgtyliniowy modelzrys.3.l4b-W celuobliczeniapr4d6wI t oraz lznaleLy wigks
    napisa6r6wnania dwu oczekmodelu: nie zn
    z
    wych
    Ec : (r, - + rrBE2*(t, . -o*)*" (3.zra) umod
    #)R2
    dla p<
    nastg
    o : ;:R, + u,",. - - ^, (3.zrb)
    #,^" (r, *) E

    Rozwi4zuj4cuklad r6wnaf otrzymujesig: 0

    '' -
    f _ Ec-UBEL-UBELA
    st4d z

    (;i.;h) ,*^"('.#r;) Ir
    ,U+tU
    (evz't) - lt
    zssn_rsan_Jg T
    (ecz't)
    :sezptls
    - t z e 1 1* t r r u : o
    "I"a
    'I'U + ztan *'I'V :
    "fl (qtz's)
    :nelsod qcfctfnd{seu
    op s"zca\gl\ 5rstfezczserdne,rolzco ?lueu^rg1 'npefln oEerupazrdod e1p
    emqlgfiztd o1fuefnsolseznpegfzrd e1q'fzuq nptrd erc3rwurod erarlzoun
    sa 'xrcq1cgop",t e?np eF [ZoWz ttgel'ezs1sotdelwcew, 9,{g tiou qc[,t
    (erct)
    -orolsfzuerl go?p?Hnqcf,noludolsolertr,t,{ptrd ectfnsrdollrouzeqz
    'stzquBttfiz,rf$,r,
    ?elulr\gJ6ef fuozsfefiruz em
    -zcevz '/S,ntop?a\ fezsleruuerue4sfzn qcfuueruz zzgzri11.ezs13r,t f,qeyeuzlnto
    "r,rrrlzotun
    q'gfi4emnez eqov, I'€ 'lg"f a\ rrueJozar z (*'il eyatzeilm ctfnu,ngro4 epe1soz b,(r
    (tc't)
    "v+v(#*'") _ N
    v + l
    rsrzq rsrzrl rsrzq
    (zsrzq + I) * ' "
    \ I / v" + Y - " "#:,,
    v + l
    :xsIl-4a17-wa17
    t'rdeu po t1 nptrd V;oqepz gppe,nordflr Bruoru urfiiorolsfzueqoupef
    urepetr{nz nlao /tI 'ouo?op 99opts ezszf,moderuszer,(6
    "rruunrgJod
    OC trtofOls,{zu
    'oEezsluord,
    6znuo1e1q'
    ,funoro14eJ
    -ptztd,{,noro
    elzpfl
    (s + v)zu Duelsozza1
    @zz't) : z I -dolsolem a
    g rcsn + zcfln -
    "fl
    zz,IO -e,nordttoru,
    errysfzsnufu
    "t1^r",*|:v lfcesuaduolt
    "u oEeulor,tz ur
    EYPE rfceapqelsrc
    ezL t|cArvtotudolsopt^ r^gperyn Acefi plu nd zzL
    Zasi lani e ukladdw elektron i cznych 124 Punk pracy

    Dc - rUr B E 2 I, Ran
    D U"r'
    r,\ 1
    f -

    *,('.ff) (3.24b)

    Przyklad 3.15 Naleiy obliczy6 punkt pracy w rrkladzie z rys 3.17 ze wzor6w dokbdnych wyz
    i przybt2onych dla nastgpuj4cych danych: Rc : 10 kO, Rr : I fO, R, : 100 (| Rr : 5 k0' wzd
    hus : hun : LU),Uut : Uan: 0,7 V, Ec : 15 V.
    Rozwi4zanic:
    A : 2
    10 - 0.001
    B: _ :9.43
    1,01+ 0,05 oIaT
    ts-zL
    Ir: :1,06mA
    1,06.2 + lO
    'o9
    ,r:
    - : 18,3
    mA (wzory3.22i 3.23)
    0,1(2 + 9,43)
    1 + 2
    s':- : -Q25mS
    (1+0,05)2+L0
    Ir : 124 m\ (wzory3-24) obu
    Iz : L9,36mA
    S' : -0,18 mS
    TaloLeneduzej warto6cihus,dajew tym ptzyp dku wynik ptzybliLony. lnK

    sym
    Rct zys
    I
    Raz laz

    I
    Rys. 3.18. Uklad wzmacniaczar6znicowego

    Z kolei zostanierczpalazonyuklad dwutranzystorowy,w kt6rym dwa


    tranzystorywzajemniekompensuj4zmianypunktu pracy wynikle z jedno-
    czesnejzmianyich parametr6w.Uklad ten, zwanyr62nicowym,jest przed- row
    stawionyna rys. 3.18.Przyjgto tutaj og6lny Wzypadekr62nychrezystancji wza
    i napig6 w obwodach poszczeg6lnychtranzystor6w, zalozono natomiast kier
    jednakowewielko6cih216otM(Je6,co moina z dobrymprzybliZeniempryi46
    dla przypadkuuklad6w scalonych. prz:
    t fpel4fz td
    gcdct tnzlpqzls r gc,{ct fe1?}sn a\op€lln qc[,t orudo]s oIeIl\ r.fcezrlee
    spi(pef trnouzls etrorols,(zueJlnA\p,tpep1n ertp fez,{trod euolmgutg gblfudwan
    'velurz rcgouzerqlgdsrnr rrrleu,{s leqed qcl utapl lsPlluolsu
    -unJ?A\ pod '.lrrgro1s,(zuer1 lAgJ1elllslezdueynz efcesuedutol euurelezm
    nqo rfcuzlsdzar
    eutredsezcngn afndSlseg
    'erolsfzueJl lYroJleluerzdpo eluzelezer.v nJezeul\gJ -pezrdlsef
    -oupet z a
    lsel IsA - zsg sez qped,{zrd M'?sI7 po f4e1ezeru sno1cgff,t erc5rdeSl
    emp ufroq
    (r+"',)'ae+"a srzq _ zJI
    @tz't) s.
    (r + ""rr)'un#zq + zsn-'*g
    (T+""tDstrz,+"v rrzq _ rJI
    (erz't) e.
    G + !r'tr)'u zag:-iq + zsn - t*g
    :o1ef sezc,tom 5ts bleqeilm e.trotc;[,(metcStdeur rngrolsfz
    +rerlzoflep4e4ptr4'ey :a[: ItU zetos[ : zsy: IEU,{pE',{uzc,{rlsur,{s
    4epedfiztd pef fctfnsarelur erqgEezczsgc€Iue1(osols"zgcf.cg uzcfl4erd 11
    po K4epz eyuy
    (teltcy - UPV)ltcq - (oIaY - )g) - (t"IItU - cg) :'tno1
    (tr7'gttozn)
    5ls ezerfm 'nololsfzue4 nqo
    :?ztcgou4elez
    nggrol4alol fzplrur ur,{rnoqrrzgr uelcOtdeu ectpSq'a,notcgff,,ttatc5rde51
    s u ( r +" " r r ( H + r ) + ' " u
    (gg'gr V'g At
    - 7&t
    I
    @gz't)
    (r + "",0', -V*q + ?sn-'*s
    zeto
    "u(r+ ""rr(E + r) + '"u t*r
    (egz't) zg
    (r + rt"tr)," *, !*, + zsn -'*fl
    :AlsefnurdzrloIsf npApz,n t)rs: dut
    "u qc,tupqlop ag
    ez cblnzbttzot r (eg7'g) op ctfernelspod'(qg7'6)erueurngrT u l cbfezceuz,(6
    _ reu Tcr _ t"fl - 1a[7 - r"Vzsl - zsfr
    Qsz't) ""n
    (eSZ-il aU (I + srzq)(zsl + T{I) : ssn - t"U rsl - rsg @vz't)
    mgpotrtqoe&\o{zco?Iueua\91
    :actlnd3lseuts qc,{molcgfen
    9Zl tlcArvtotudotsoplM / gpeptn Acetd Dlund nzL
    Zasi lan ie uklad6w elektronicznych 126 Punkt pracy

    punkt pracy.Przedstawionametoda analizymoie byt stosowanado wielu ptze


    innych uklad6w tego typu. ir6d
    W analogicznyspos6bmoZnatworzyt wielostopnioweuklady stosuj4ce wr(
    tranzystory unipolarne. Obliczanie punktu pracy jest w tym przypadku napi
    znacznieprostsze,gdyZ w tranzystorachtych nie ptynie pr4d staly bramki rajAc
    i stopierinastgpnynie obci42astopniapoprzedniego.

    En:20v

    J
    H
    l

    D-:1 R52=2kQ

    1V
    Rys. 3.19. Dwustopniowyuklad
    z tranzystorami
    FET

    3.1 0
    Przyklad3.l5Nalezyobliczytpunktpracyw dwutranzystorowym
    ukladziez tys.3.L9.7-astosowane st
    s4tranzystoryFET z kanalemzubo2anymtypu N o parametrach: IJ, : -5 V, IDss- 20 mA. w
    Rozwiqzanie: 3.2 0
    z
    _ --/. 1 + 0 , 1I D r \ 2 330
    Iot:2011-- I (wz6t 2.L0La)
    \ 5 ) E
    3.4 Z
    Rozwi4zuj4c r6wnanie kwadratowe:
    Ic
    IDt : 8,13 mA 3so
    l ,
    Potencjal drenu pierwszego tranzystora:
    P(
    Uor = Eo - IoRo : 11,87V, st4d: 3.6 0r
    I
    Uos. : Ue1 - R51fp1 = 11,06V
    Et
    Stosuj4c powt6rnie wz6t (2.l1la): 17 0l
    Pr
    _ -- / 2 . 1 o , _ 1 1 , 917z
    Ioz:20[1--.-l
    \ 5 1
    Rozwi4zuj4cr6wnaniekwadratowe:
    Ioz= 6,95mA, st4d:
    Uon : ED- RnlD2: 6,1V

    Na zakoriczenie nale2ywspomnie6o ukladachustalaj4cychzewngtrznie


    punkt pracy analogowychuklad6w scalonych.Producentpodaje na 0g6l
    warto6cinapiei stalych,jakie nale2yustali6na poszczeg6lnych
    kofcowkach '-,
    ukladu. Je6li s4 to koric6wki pobieraj4ceznikomy prad staly, napigcie l l
    L

    potrzebnedo ich zasilaniamoina uzyska6z dzielnikarezystancyjnego.


    Je6li
    '!z'E 's^u 'oteu
    L'e nyepyiz,U\luezctlqopeHn Iltef
    ercardeu'I
    gc"IngoF
    IgEo Bu af
    erlu4eu/nt
    A0z
    .zU + rU >>oU ,A _ : d1ycltlzt4
    I Vru 0I : sof S
    A 0I : *n Vu 1 : a1:1rsow(n,(cerdqund f,ge'l1'E'sf.r z arzpelln,i\ aU ! lU g/zqlqO tT,
    'ASI:qg
    '0:rA '6'E's,(rz 1etueqcs g1$zt4'Vw Z:oI zeto L L-son ysoui(,nLV-:dn I
    Vur t - ssol oteotleu oEeure;odltme.IolMzuerl {cerd 1>1undi(ge sy I dU ?fzcJJqO9t
    'g'g npel1,(zrd z 1wtruepz r>1lM,n ,c?u,l\-orod
    '2'g npn44fztdz etolsfnlr.4 nlepout eu"p r ruer8o.rd ctfnsols 'Cpl
    ACJdSg 0€t: rU I
    'A 's{r z alzryl\n ,rrrero1s,(zuer1
    UI S = rU OI : )g elp t'€ i(cerd qrmd ?fzqlqo ST
    'A
    f'0 : sen'Og - xtztq' 6 Z : sxn.yur 1 = c1
    'vfu zeruelrsvzpg/{qo
    n Ot : rg'UI S : rU'OI OI : tU cltepq4vz ?9.g ?Bilrolla{ofiv7 gy
    '0 = sU ?mofo>1od ernleredruel'I = u 'V rr_0l :'1 :ts fpop gvz Aqeweted,A€ : g
    'yur 'eg'g 'sfr z fpor.p npo/hqo (e1917 tgzr)
    1 = oI fltel U t[cu?lsfzor?tou?,r\ ewzcflrleue?^zcllqo €T
    .())t .(tl ,U{ : oU .A
    00I = zU= rU I:sU I OI = oA :qc{uepe1p71.g.sft z
    orzp"ITn,n g1'5 's,ft z qcelfloftequreqc o o8eurelodJunero1s,(zue4fivtd qrmd g{zcrlgg 7a
    '?uruo^?qlllnter gemosols?z np?lln [s,toru11 rcg3zcop :Bl/r\gz?Isd\ 'vtsoz: sI
    'lCZ 'sf"reu
    1e[ ggolrent[eu fluauaJaalqsozod 'gg'€ 'Mr eu Ie[ tuzc,(les
    Ou?,nosolslz'6,
    0l,{tsi0lo{erBqc BporpI Vur I : oI ll,sel'l?'z.,'sf.t z tfl llreleqercdrdeu ?tou"^r ?fzcilqo IT
    "ur
    EUBPnZ
    pe1>;nAalorud
    o6euo;ecs pe1>;lzr6'OZ'g'sAU
    npelln eruellsez
    'nphd oflecbzceuzectferetgod e1u ectpr
    I p[trrcrq dpls
    -ergod Hlrgclro1 oteotlzru'oEauoJecsnp"pln o8elrroto1eue urfl"ls tuercdrdeu nlpedfzrd
    enr?lrs"zo^\opqlfzJd ouorA\€NpezJd oz'E nlunsfr sN
    '6 | g 'zpzor t eotfnsols,{p
    auorr\gruots ar1u1elpgtZ'feuz4Su,narn lfcuelsfzarfaleur
    o eA\orc5rd€u olpgry
    ctfnsols ?I1ptsnfzapu [e[ 1u[cualod'pbrd Acbzceazerutld A>1,rn9cgo4 zazrd nler^rop Er
    LZt tl?AMot ud otsopfA Mgpeptn Acetd plund 9ZL
    Zasilan ie ukladdw elektronicznych 128

    a8 Obliczydwsp6lczynnikstaloScipunktu pracy z przykladu 3.6.


    3.9 Obliczy6Rrdlaukladullwtabl.3.l,abyzmianapr4dukolektoraprzyronzutachh2lro20o/o
    SYo.Ptzyj4t Ic : 1 mA, hus: 50,Rr : 20 kO.
    nie ptzewyLszata
    3,10 Jakienapigciepowinnamiei bateriawl4czonawszategzrezystancj4 R2w pnykladzlte3.L3,
    aby zachowatten sam punkt pracy przy nie zmienionychpozostalychparametrach?
    311 Obliczydpr4dy kolektor6w tranzystor6ww ukladziez rys. 3.18przy nastgpuj4cych
    danych:
    Rar= 10 kQ Rtr : 20 kq Rr : 200A, Eil:8 V, Ee:10 V, h^B:100, UsE: 0,7V.

    LITERATURA
    UZUPEtNTAJACA

    1. Filipkowski A-:. Uklady eleknoniczne analogowe i cyfrowe. Wyd.2" rozlz. 5. WNT,


    Warszawa 1980.
    2 Ghausi M.S.: Elecnonic ileuices anil circuits: iliscrete anil integrateiL Holt Rinehart and
    Winston, N.Y. 1985.
    3. Millman J.,Halkias C.C.:Ukladyscaloneanalogowe i cyfrowe.WNT, WarszawaL976.
    4. PawlowskiJ.: Podstawowe uldailyeleknoniczne.T.I,Wyd.2.WKI" Warszawa1980.
    cz

    9 Uttady elektror
    auzcruoJtlele fpel>tn 6
    ]MODOIVNV AOV?)N
    e$rzc '086I
    II ",$
    'gL6l et vzs
    pu? ileqeuru 1l
    .IlL!\ -S .zpzo
    'A '0
    /'0: srn
    :qcduep qcfctfnd5
    6qcerlauered
    '61'9erzpe44tud
    t
    o/o0?ottzq rlc?anz
    87,1
    erudolspe11nlu196g 'l't
    o6ecbfeluceurznn 'sAU
    '€Jols/fuu?.rl
    r(cerd n14und eluzrqop oEaluPela\odPo Pof .zepznludolsutfTnp rtr
    oc 'urfmorufl uIepBI{n ,cdq lueruezqqfz.:.dutfrgop ellrql?olu z 'uatut,ttod
    TnetucetJJzt 'uzl 'nil"psI nlu€l\oqcez
    oEeuor-uelurzelu Aztd'-elPgr7-ez treutft
    ?r-ucow tzs4$r,n?eilu uelwrtrod nrueztlcqo m leuEfs nzc?Iuceltrza\ e/V\
    'ru,{ctferuceuzmuretudolsuiludbs?u ru1uPez:dod '(11utoF
    I Vpbq I
    uoJor4lrrrdu)ntreutfsueDIItuoIqPor uet4tufepeuu,&toc1tol 7ptq 9fq ttout
    erueztrcqol olpgt7' 1'y's,{r?u ouolt\?lspazrdoEectfetuceurzm updop P?Hn
    dqgEg ',(cerd14und?u /$fldt\ fuemolorluo{ zBJonlsuEfsm,(trdezrd fzsfeul
    -vkro4feu actlelumedez 'act[eE5zrdsfpomgo etuparrnodpo zeztderols,tzuerl
    'qeutfs oEaucru
    op euozcbtrop ,c,(qfuumod eruazttcqozero npuE,(solPgr7
    -curuzAldpnllldure op duenosolsopelzpSgzero eun,{ll? Icgol{lctelanoEef
    p,nedezr(r-ot4',{cerdllund fuerqop orupermodpoP1uI Isnlu nzcelucetnzt
    e,r fue,tosolsez rols,{zuet;.'eilr€Iuc€Iuz\ 1sa[qcfltoEopu? qc€P?I4na\
    oEeuelodpn gn1o3eurelodlgmgro1s,{zue4 t[c4un; b1sm,{zcofenpruqfeg
    STNSZOV
    AOUdA L'V
    rSvrvrN3vnzM
    llll
    r|Ndols lMo?vN9^so?vl l INUVTNSI
    Konfiguracje
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajEce 132
    jest e
    Gdy amplituda sygnalu na wyj6ciu wzmacniaczajest por6wnywalna
    niam
    z wartoSciamipr4dui napigciastalegopolaryzuj4cego tranzystor,najkorzyst-
    niejsze jest umieszczeniepunktu pracy w Srodku u2ytecznegozakresu Dla t
    charakterystykstatycznych(punkt.,4. na rys.4.2).W6wczas dodatniai ujemna
    -ws
    pol6wka sinusoidalnegosygnaluwyj6ciowegozostan4najmniej znieksztal-
    -ws
    cone.Gdy wzmacniaczjest przeznaczony do wzmacnianiajednopolarnych
    -ws
    impuls6w,punkt prucynaleiyumie6ci6w punkcieB dla dodatnichimpuls6w
    wyj6ciowychlub w punkcieC dla ujemnychimpuls6wwyj6ciowych.W przy- DIa t
    padku wzmacnianiabardzo malych sygnal6w(rzgdu pV lub mV), punkt
    pracymo2naumie6cidw dowolnymmiejscumigdzypunktamiB a C,kieruj4c - ws
    - ws
    sQ uzyskaniem optymalnych parametr6w malosygnalowychtranzystora
    (wzmocnienie, graniczna,szumy).W dalszymci4gu - ws
    impedancje, czgstotliwoSd
    tego rczdzialu jest rozpatrywanytaki wla6nieprzypadek.
    T
    takie
    wej6
    stopn
    narys
    zpral
    wEi
    widm

    Rys. 4,2. Dob6r punktu pracy tranzystora w zaleino6ci od wzmacnianego sygnalu

    Obwody sprzggaj4ce 2r6dloi obci4ireniezftanzystorcmmog4miecr62ne


    postacie,zaleinie od rodzaju wzmacnianychsygnal6wi ich widma. Je6li
    widmo sygnaluobejmujebardzomaleczgstotliwo6ci, to obwodytepflr;nosz4
    skladow4 stal4. W przeciwnymprzypadku skladowa stala mo2e byi od-
    Rys.4
    separowanakondensatorem(sprzg2enie pojemno6ciowe) lub transformato- (b) orr
    rem (sprzg2enieindukcyjne).Obwody sprzggaj4ce mog4mie6istotny wplyw
    na wzmocnieniei pasmoprzenoszonych czgstotliwo6ci.
    s4u2ywa- P
    Przy rczpatrywaniumalosygnalowych stopniwzmacniaj4cych
    nych r
    nedostosowane do takiegoprzypadkumodeleliniowetranzystor6wbipolar- punk
    nych i unipolarnych,przedstawione na rys.2.31,2.32oraz2.35b.
    lub ar
    nych,
    dla sy
    4.2 KONFIGURACJE PRACYTRANZYSTOROW w tex
    jest rr
    Tranzystory zar6wno bipolarne, jak i unipolarne, maj4 trzy koric6wki,
    w dal
    z kt6rychjednaslu2yjako wejSciedla sygnatu,drugajako wyjScie,ttz'eciazaf
    'qcervezB^zoJ rlcfzspP Al sezetcsz:lA
    euuA\osolso5ezc euo tpaf, 'zA zeto Iy ruaruezcblod urfltelourngr 1se[ fi,rgcgo1
    ey efcuels,(zet'y'p 'sfr uu euor&\?lspezrd ts fleuraqcs qosods uel a
    eue4sr(zn'cg oEoot[ugsez enSldeuolpgtVzeruliirot lsefurercremz npuEfs ep
    'erpltttz olef euenollu4 ts s, gnl ap rcgouue[od
    eTnpgc,{rgDlm .qcfu
    -uoFrz ,ngEergezrd e1pfleueqcs erEA\osolsts npo,rod o8et 7.f,npw gn1
    ulue,nollaford erdelaur,{ud31sne,n fuozrledzot znl FNoz ,{cerd n14und q
    uslgord zdpE'qur6,(s ep eru"/hogc?zqc1lset ectlnserelurg-7.s,fteu gcfu -rulodlgnor
    -orlrqspezrd qcfctferuczuz,rrrudols rcgoir\rcpl\ nruem,{rledzotAzt4 -emfm ts q
    ,tl,(p,tl dutO
    sn ^ r.uAurelodrq
    '(e)311:qcefcernorluol ujsrotslzuprlzlcbleruceurz^ -olsrruoJsrr
    tj:Li#r1".=l?
    -po Vfg tzu
    bzsoutztdtl
    II9ef 'sluPrr
    auz.orgenutf
    npu6lr t
    a/u
    (t \Y
    'alcJ?ffrz
    o4ef euernoplerlg,{qelEourqeuE,{s
    gcgo,rnolsSzcfezsferuurfeu e1pdge nqnp e1$ eu 9,{g euur,nodgA\"IuprrrrI iIA\
    qc?p?plnn ectfndAlsfmggouuefod'nl?tueqcsnlop n gezeqgdsrn,fomerdz
    urnorcg!fun'fuorls farnoJ z qfq e,nolcgfen upor11a1a fge .4e1euernosfreu
    'qcefcurnEguo4qc,{uzgrn ur{ureJodrguerolsdzue z
    4 ecbleruceurzm erudo1s
    ouolAelspazJdg'7 n4unsfr e1q 'Ezcglucev,E,noEeanorcgfi(,n I oEe,no1c9[e,r I
    ,n9p3rt ezrogfn eu t[eEelod oolu?g1 'E 'zpzot ra ouou.\oruo>1e[.e14e1 t
    ts dcurd Dlund etblnzyleetfpeqn rfczrnEguo:1rgg,{n eu np5pz,r zag I
    t
    'uapg[,{,nolpgx1'urercg[em u4uerg (91$ nuerp a
    lsaf oEeqgdsrn_ nttrc m,(zsJ
    J
    lurercg0lrtuelp 'ruelcsfem olpgx1.(Cr$ plur"rg feulgdsll _
    lsef erolsfzue4
    iurucg!fiuuerp 'urapg[en1se[ .(Sm)ulp_or7 oEaulgdsrn_ ctfnrel4'2 e
    "Iurerq '(Au
    :oEeruJodpnerolsfzuen Uund
    "lCI -,(zrd6'qcf.r
    ruercgfi(,tJelltue'ruerc,sfs,r zzeg .(Cm) BJoDIeloT
    1sef oEeulods,n_ ngqndturqc
    iuercgf,{,rr
    rol{elo4 'ruelcsfam 1sa[rallule .(gA\) fzeq faulgdsm_ qc,(ureJodo
    iulelcgffn roqelo{ 'uercgfamlsef ezeq (gA0 ?relr{ueoEaqgdsn _ 1eps4eruz fa
    zuuefnI€1ul
    :oEeurelodrg
    ero1s,{zuer1
    e1g nser4ez oEe
    :dcerdefcernEr.;uo4 -6,(zro1[eu'r
    eotfnd56uudueru
    po rcsou?elpz
    -4gvor [eu19ds,tdpo44e1anroq,&rn .tulods,rntporqeJs eqendumoro
    11 lsaf
    ttr rrngto1sAzue4
    Acetd elcen Eguoy zer
    134 Konfiguracjepra
    iaiqce
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacn
    jest rezy
    ws b) c) czgstotl
    wej6cio

    uh

    sluszne
    ibazy.
    dla przebieg6wzmiennychw konfiguraciach: Mo<
    RW. 4.4. Schematystopniwzmacniai4cych
    WE (a), WB (b) orazWC (c) nie s4 p
    schema
    zastoso
    czgstotl
    elemen
    wtymp

    a)
    LJ
    hrla

    o-
    (a) i wB (b)
    modeleliniowe dla konfiguraciiiwE
    Rys. 4.5. Uproszczone
    Rys,4.6

    W celudokonaniaobliczeriwlaScir
    scetranzystoranaleiy wstawi6
    j"!9 ' " !
    dla malychsygnal6w'Dla
    zastgpczsgo
    ozrraczenLe
    fua'i fl' " orazwprowadzono

    a) at6
    (>

    t
    uinl I
    I
    oznaczenia: I

    1 (4.1a)
    hrr"o:
    g**'ro' Rys. 4.8

    WE w zakresiemalych
    jest rezystancj4wej6ciow4zwarciowakonfiguracji Ze
    czgstotliwo6ciotaz tofa w

    (4.1b) rysunk
    h n m: rw,(! - do) : htt"o(l - ao) = t I hx"o izdod
    *.
    :?Bsrd?u€tqory 'ay elueztlcgo ?fcuelsfizarbuepopz r oar
    ?ruezcrJgo fctleun1e1nggsodsn fue.ros,{reu1se[ l€tuegcseg.7nqunsdr (qm)
    ?N {g't
    'sfr) rcso.rqlo6izc qcfleur nseDl"z BIp"9.t rlcurn8guol
    C711 a\ €ro]
    -sdzuerllepotufuozczsordngzpenrordi(A\ ?uzorrre9.p.s,{rnleruoqcseZ
    gcfluru elsa
    tcgomtllolsSzc
    3ry1rlcern6r;uollr,rr qcl;eul e1pelolsAzuerl
    el€pol4 'g.t 'sAU
    (evv)
    sfa'ztl
    eotfnd$suu
    I''' 'd7W wqpon
    e ( q *rq qt e (o eUIOW'nn'A
    gc?l"Iueqs /f
    q bzrerceur
    iuesrdoBtolslzuerl;apoy1'4'7 .sAg rcgonqlopb
    zpztrl
    l, efiIgzcgtxzoo
    qcfrgq n !g
    qcfzspp,rS
    .I
    (q) gn | (e) 3n :qcelcernErluol qcA;er-u
    nlrtcgoMtllots6zc e1perolstzuru
    tI
    rl atepoy\l9 ' t ' s ^ u

    I nleuregcs ota
    -laru rn'otot
    J/n 8(D
    IY
    'qcf,torunuod gcfuzp z n4pedfrztd
    u:f1 ,u
    5rselsfzro>1;9Eo uu r elsord 4uupsl ts ep z euezsefiunlopotu il\gluetuelo
    po A{grlou?nd qc$ govze1ra7'euolodsoz ts ! frleruered rcso,nr11o1s3zc
    qc,{zs45r,tnseDl?ze1q 'uro1s,(zuer1 rfcernEguo>1 lap+el ?lp ?Bl\osols?z
    oE euzolaq'L'l 's[r eu fuormelspazrd'?ru€ur$oJzgo fctfeSqeds leueqcs
    orupargodzegulrufan (g'7 ryzn) q fzrercerul[c1ugap7 -eulelruod ts eru
    €uloJA\zgeanolcgf,{,t
    e[cue14npuo1 fpE '9lu19Eon euzour9.7.sfr z IepoIN
    'A"""qI :qcelcern6r;uor
    ?JoDIeJoIDlsrc"z fzpbfw r[cue1s,(zerfer11errcrunruazcblmfzrd oterzsnp
    'nt(on"I-"1)+::urn
    I
    o-
    :gg'p'sfr z oEarnorcsfe,n fu
    npoA\qooEemo:1zco errr?ua\oJ
    z ouewtztlo (qt.t) emazerfll .lcsomlnolsazc
    gcftreu erseJ{"z,r\ gA\ rfcernEguoltrrrorcre,l.ztunolcgfemtfcuels,{zerpaf
    9et ng t o4sAzu
    e4 Aced elcen 6gu oy ?tr
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniaiqce 136 Konfiguracjt

    U*t : RE (1 + hrr"o) Iu '/n l

    , Urn - Uor,
    rD -
    fltt"o

    we

    RE
    (4.2)
    hrr", RE + hLfio
    1 +
    RE (1 + hrr"o)

    Uin : RE(l + hrr"o)It* hn"olu


    Rys
    st4d (b) (

    ,r: : h t t " o +R E ( 1* h r r . o ) (4.3)


    ? nl
    we
    Na podstawiewzor6w (4.2)i (4.3)mozna utworzy6model tranzystora o-
    w konfiguracji WC dla zakresumalych czestotliwo$ci,przedstawionyna t
    jedno6ci I
    rys. 4.8b.Wzmocnienienapigciowew tej konhguracjinie przekracza t
    i jest dodatnie (uklad nie odwraca fazy).RezystancjawejSciowajest duZa o-_
    i zalehnaod rezystancjiobci4zenia.Zgodnie z regul1wskazan4iui przy
    omawianiuzale2no6ci(3.18)rezystancjawl4czonaw obwodzieemiterajest Rys
    przenoszonado obwodu bazy poptzezwsp6lczynnikL * hna. WS
    W analogicznyspos6bjak dla tranzystorabipolarnegozostan4om6wio-
    newla6ciwo6ci r62nychkonfiguracjipfacyw przypadkutranzystoraunipolar-
    nego. Og6lny uklad zasilania z rys. 3.9a pozostajesluszny dla trzech Q o--
    konflrguracjiz tym, Le w r62ny spos6b nale|y dol1czyt sygnal na wej6cie
    tranzystorai uzyska6sygnalz jegowyj$cia.Uklady stopniawzmacniaj4cego ugt
    z fianzystoremunipolarnym o kanaletypu N w r62nychkonfiguracjachs4
    przedstawionena fys. 4.9.Dla sygnal6ww zakresieSrednichczgstotliwo6ci
    pojemno6ci wystgpuj4cew tych schematachmo2na uznat za zwarcie,
    podobniezwarciemjest r6wnie2fu6dlonapigciazasilaj4cego Ep. Ottzymane
    Rys
    w ten spos6bschematyzastgpczn dla przebieg6wmtiennych przedstawiono
    na rys. 4.L0, gdzieR6 jest r6wnoleglympol4czeniemrezystancjiRr i R2.
    Podobniejak w przypadku tranzystorabipolarnego,ptzy obliczaniu v
    nl

    wla6ciwo6cistopnia wzmacniaj4cego w miejscetranzytorana schematach


    z rys. 4.10 naleiy wstawi6odpowiednischematzastppczy- Malosygnalowy r-

    schemat zastgpczytranzystora unipolarnego w konfiguracji WS pned-


    stawiono na rys. 2.35b.W celu uwzglgdnieniaefektu modulacji dlugo6ci ,rc
    kanalu napigciemdrenu naleiy uzupelni6 go rezystancj4wyj6ciovt1ra
    dol1czon4migdzy drenem a fuldNem.Otrzymany w ten spos6b model
    przedstawiono na rys.4.11.Jak wida6,modeltranzystoraunipolarnego jest
    znacznie prostszy od bipolarnego.
    alepof1; 'Zl't'sAH
    gM rfcsJn6lluoll',rrobaulelodtunetolsizuell annoleubAsolPU
    lsef oteu.Elod
    lepolu qgsod
    P.t tnotcFl{rt
    Icgo8nlp llc"lr
    -PezrdsA\ I
    fmoleuEi(so
    gc?lBrueqc6
    g 6sgw6 nruBzcllgo,ft"
    .zy ty
    1 1f
    'l 'sAU ouor^\?lsprz
    gry1rtcelnbr;uol /t/^obaulelodtun Btolg{zuell lopoul InnoleubAso;ef{ l't
    euevr(zllo {3
    'elF.reiotzvz
    rcsoauno$.z
    ts gcetcernt
    oEsJtfemcz
    elcgle\ Is
    qcszn qp"u ,{
    -reJodrunzr
    -ot,tgutotuul
    o
    (c) Onnzeto (q) 9M'(e) SM
    anqcluuaruzang6arqazrd
    :qcelcern6r;uo1 tudolsAleuaqcS'01't'sAH
    e;pqcAcbleruceuznn lsel ?Ja]nua e
    f,zlrd znf buw
    ??np lsef ?,$
    rctoupef?zc?
    eu fuor,telsp:
    zro1s,{zue4 1
    (e'v)
    (c) Onnzeto (q)
    gA,(e)96:qcefcern6r;uolnntuAurelodrunurerolsAzuerlzAcbleruoBtllzMqeldols'6't'sAU
    (z'v)
    (q /n
    LEL
    lAg totsAzue4 Aced alc en 6gu oy 9et
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniajEce 138 Wa*ciwofici s

    Tablit
    __

    Wh6c

    t) 0)

    4.3 WTAS

    4.3.1 Wzm
    Jak u
    wla6c
    zr6dlz
    wzmo
    zapeu
    Rys.4.13. Modelemalosygnalowe
    tranzystora zosta
    unipolarnego
    w konfiguracji
    WD lub n
    z inn
    w konfiguracjiwD model zrys.4.lLmohnaptzedstawidjak
    narys.4.13a. wlaS
    Z r6wnaniaoczkowegoobwodu otrzymujese c
    poczr
    Usr:Usa-Urd (4.4a) ku 4.
    i odb
    st4d Zr6dlo pr4dowema wydajno66: niaja
    !
    g^Uer: -g^Ura* Q^tlsa (4.4b) uzna
    R s iI
    P-ierwszy
    skladnikprawejstronyr6wnaniaprzedstawiapo prosturezystancjg zastg
    1 niem
    pokazanona rys. 4.13bpomijai4c dui4 r6wnolegl4rezystandgra.
    g^'"o
    zamieniaj4cz kolei tr6dlo pr4dowe g,ucd z rezystancj4wewngtrrn4l k

    gdzie
    pol4r
    \
    w tablicy 4.1 przedstawionojako6ciowo wlasciwoscitranzystor6w zwall
    w r62nych konfiguracjach. siebi
    'eznP ozPrBg flfg 1 ay fg,{p8 'euoz11qzergers
    rfusmrerd'otuopulm I?f "U
    .vtcq- ero1s,(zuer1 aanoptrd eluelucoluzAte/ttolcJ?1r\z norolsfzo
    op ,(grfifg el rcgo4ler^\
    M'\ emoptrd eluerucoluzlt[
    7r-uezsferuurezst Bz cAyt lsel ezcelrtxevJzttt ."U uU eyvezcblod
    I arU aunOr
    oEetrSeloumgr z t14ru,{.r ntreuE,(sEpgrv tlcuelsfzar bzcdb$ez lsel fy erzpa nqped,{zl
    -sfzuurl
    J
    0f -6
    r - ofa!- - tuzrtlu.
    G't) -\"(oanq-,""+'"
    : +++- T - 't
    'tu Sfcuels
    :o1ef3rsezetfin euzcaln{sa,topbrd eruerucoluz/Vyzy I IU rueru
    -azcb4od 'gv1'v'sfr eu Sfcuelsrfta
    tu,tlEeloumgrpef ey elzpa 4el ezcerucevtzmfzcd}lsez
    'U
    1"*.i1rr sBzcA\gA\ 3rsefnut(zrlo 'eg'V's,{rz urelapoluspzrols,(zuerloU I
    orupeWrodpo rurelcuelsfzer9rdt1se7'r/zEto07efcuepedufi'elcJ€,[z Bzcevizrr @v'v)
    ?uzorusc zerc c) 't) lcgouuafodrcgomrpolsazc qcluPeJgelsaJ4sz1V[
    'te1e1slemop€l4selu?.{\oredespo auo tfztu
    -NedeT.ecb[eESzrds rcgouuefodzeztdodauozctlop ts qeu8,{s{Iurolgpo I
    otrpgti'tf,tgll A\.oEootferuceuzm erudolsl€ueqcs ouoll\?lsPezfi epi'y n4 (ev'v)
    -.i-nifl ?N gA\ rlcernEguol ,n o8aurelodrqerolsfzu?Jl po cSlirr,{tueruzcod
    -zot qctcbfelucgluzt\tudols qcfurelueuele eIuBI.{\gIuO
    "Iuerucouz.t 'tlc€IctoA\Ic93I/l\ 'eg1'7'sfrz
    g.tolsizuerl ar
    qc/tulelueruete ludo1s e!ue!ucoulzM t'g't
    |Ndols lcso^ lc$v?M
    HCASVCVTNCVWZA t't
    ,"2
    0l"uI e?np eruPert
    nrz
    dlrrP eI?ru erupert
    lry
    qIrP I> e?nP
    e?np 0?nP -Uo4,t oEa
    1>
    t1f,zc'Aze1e
    SA\
    afcuelsfzeg
    cll 9A\
    -sfizetctfefiul
    Ji!\ SA\ AA\ -npecordfau
    qceJce.rn6l1uo1
    qcAuTgrrvrrvtgrolsAzuerl !c9o'v1!c9elM!'t eCllqeI l?ueqcs ,(u
    6gt tlJL?b[elurewzwludots t?for pfell 8et
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajqce 140
    WlaSciwoici

    otrzy

    wielk
    mnlej
    zysto
    R" ptzyjt
    Rys. 4.14. schemat stopnia wzmacniajqcego w konfiguracji WE wtazze ir6dlem sygnalu
    i obciq2eniem:pelny schemat (a) oraz dla 6rednich czgstotliwo6ci (b) Przyk
    dlana
    Rozwi4

    Dla fr

    stAd

    9t
    Wzmocnieniepr4dowek,odefiniowanejako I/I5,uzyskuje sig z wyrui*-
    nra4.5 przcz podstawienieRl : -. Ll
    skutecznewzmocnienienapigciowemoina obliczylz.ewzor6w podanych
    hl
    w tabl. 2.1,traktuj4c R! jako rezystancjgir6dla sygnalu:
    k,,
    :
    kt"ro : *rr" : Ro(- hrr"J (4.6) kt
    + ft E+rA
    ku

    9n

    ,.

    R u oU ': d :-th 'r. l r o l t


    ' -
    -hrr"oRo
    \
    tranz)
    #:rr, (4.7)
    rezyst
    staleg
    'qeu8fs e1p I oEelels
    1fceluezerdardzrd grupll8znn fzeleu e] ecruzgg (t'v)
    nptrd elp ev4grts ntcg[,(,t nlcgfelteu rolsfzue4 ecblezbngoelcuels,{zer
    ;
    ep'o8e1e1s
    ey1'y'sf.tz ercerueqcs nptrd ?lp rcgol{rcselal
    o8a['uz]'erolsdzuerl
    ",tl
    ,{cerd n1>1und Sfceluezardertuzcger8 ouornelspezrd1'g'g erc4und11
    5-.
    (g'7 rgz,t) 89'8I-:9'0.v'LE-:u'4
    .'1if,uIt -pod zrzr
    (6'trrgzn) sru?,r€
    : srrr'.': = *o
    olPgryew
    eruerdtlsz
    $'tr tgzn) 96'E-: "n7' (*r-).s'o : M"z
    I
    09- : ort Ov)
    $'tr tgzn) 9'6E- : Z6r'0(00I-) S'O: d?
    (e1'trryzl,l.) al gLgZ : @tttl gcduupod
    'na/l
    a4 g7g'7:
    -szetCnzh
    07
    stu 8€'0: (or - 1)---:''t6
    I
    tbenluat r
    Ptts -emzEeu,(
    .trtl + | ,q.6 ,{zr4 'fe,ro
    - "Ib
    66'0= o,rrrl :or:u9z= : vtul=trBIq -uelsfzett-
    J'=T
    :ayozblwoy gezpnrp'ec
    .(pf psr'00I -ercq'Vw r1 qc,(c?fnd!6eu
    :qci(uep ep
    I ="U = tU'1p10I::U tt 0g = 1=
    e9;t's[rzvzcegnewza rcgo,rtpolslzcqcluport?lp orualucotuzmgfzc1lgo,(7e1e51
    I't pBlrt,{zrd npu6ls 'rr€lp9
    'uA - ^wA 5ts efnufr{zrd
    o65zc I Bllert\elu 1se[euuzgr ,eq.rlcgo]rerlagc,{1eu eJp 4eupsf 'ero1s,{z
    -uBJlII eu?zserrunlepou m ect[nd51sKn-6efcuel>1npuo{su?Jl au ezsfa1uur
    oceru€uo 6a1 'ero1s,(nte4elcuel{npuo{su€J}oI€[ tuelrolugepz csolJelA\
    a,q6,.r.rr*l
    (o'r) _que
    - 6 - u
    ouora\?lspod (g't) ezrozt\ e111\
    (s'r) ovo*6-:"J#!:oolt
    :3rsefnufz4o
    *a : ,e"|op : (or - l),c"0g+vn - a,q6oarzq
    :a'efil vrzq ecb[e19ao1o
    lryouzqe.;zeuguz cbfer,tulspod
    LiL tqcAcbleryceutzn u d o1sr?SorN cFelM
    onl
    Elementarn e malosyg nalow e stop nie wzmacn iaiqce 142 WlaSciwofici

    gaficnej tego przypadku. Na rysunku 4.15 pokazano liniami ciagtymi Wzm


    zalefuoilci dotycz4cepunktu pracy. Dla sygnatuw zakresieSrednichczpstot-
    k
    liwo$ci, gdy pojemno$ciCr, C2 otaz CB mo|na uznaf z-azv'tatae,na wej$ciu
    tranzystorarezystancjaznwngttznajest r6wna Rl < R, + RE(1* h71B), na
    wyjsciuza6jest r6wna Rr ( Rc * Rr. Te dwie dynamiczneproste obcr4innra 2
    przmhodzqceprzez punkt pracy Q ptzedstawiono na rys. 4.15 liniami iwB
    przerywanymi.Nate2y podkreslid,i2 obranie punktu pracy Q po6rodku
    ,rzytecrn"go zakresu statycznejprostej obci4zenia,zgodniez tegul4 wyja6-
    nion4 na rys. 4.2,nie musi oznacza6, 2epunkt tenjest po6rodkuuSwznego
    zakresuprostejdynamicznej.Chc4cuzyska6maksymalnynieznieksztalcony
    sinusoidalny sygnal wyj 6ciowy ze w zmacniacz4nalezypunkt pr acyQ umie6-
    ci6 po6rodkuu2ytecmegozakresuprostejdynamicmej.

    Rys. 4
    wc (b
    Eo Uat
    D
    Rys. 4.15. Graficznainterpretacjapracy wzmacniaczaz rys. 4.14
    wzak
    du24
    W analogicznyspos6bmoZnaobliczy6wt-rnocnieniadla wzmacniaczy
    istotn
    stosuj4cychtranzystor w innej nit WE konfiguracji.Dla konliguracji WB
    schemat zastgpczywmacniacz,aw zakresie6rednich czgstotliwo6a przed-
    stawiono na rys. 4.16a.Skutecznewzmocnieniepr4dowe wyruila sig na- k,
    stgpuj4c4zale2noSci4:
    I, IL uol. I" Rc R1 Pods
    x,- i " t o : n^ (4.10)
    ottzyt
    Io:%1" I" \:no**noR*rrroo

    Wyrazenie(4.10)ma posta6podobn4do (a.$ dla konfiguracjiWE. Dodatni k,


    m ak wzmocnienia oznaczabrak odwr6ceniafazy,ki4njestzawszemniejszeod
    jedno6ci.7n wzglgduna nier6wno66hrrro<< hna,pr4dowydzielnikwejSciowy
    jest bliZszyjedno6cini w przypadkukonliguracji WE.
    Wzmocnienienapigcioweskutecznewyrazasig zale2noSci4: z
    z ttan
    u, R" - Rono
    - wzr
    L
    Nueto -- -- ,
    tuielo - (4.11) - wz[
    Es pr, Rc * hrroo
    lf,zel ecetnpo e1u zcarucaurzL\ -
    fngoupef po ezsldrm eru lsef elrorcSrdeuefirerucoruz.&\ _
    (tl'r)
    :?Jol4eJoI oEeulgds,urfcernEguo>1m,urerols,{zuen z
    Ezcerucaurzx\rcgoaucgellr\eqolsr ozpreg tferyuflr (qgt.t) rrsouqelez Z
    {.tolcgfe,r 1
    r y + o c t t r 4 + a v_ po tzsleruu
    (qett) oIr\l
    "u IutsPo(I'fl/t
    t:lTrffifr:: o
    ouz.
    (q1'7)9.s epz cbf3ruptpz,nn
    zen (g'tr)epeTerdrn
    (etl.v)" o 0r'r)
    q'. ',f,
    ocrrq + xv ug r ufl
    (uerr) a-r,
    * - ---E - : n or"", -eu 3rs ua.r/
    +t: ,-!-: -Vazlldp,so
    :emorcSrdeu eruetucoutznlsef eu1o6l g6 rpBrntg
    rfcern?guo4fel m eroN,{zuerltnolcgflir tleur r tlrorcgfan lfcuels,{zer
    ?znp f,zcewcew,,
    eu npSJEzn sz'ggl'v 'sfr eu ouora"NpezrdrcsorrrrJlopSzc qcrupeJgerseDlszir\
    fzcdbrez l?tuegcs3111[cernSguo{lr\ urerolsfzuerlzeznerull?ruzr €lC
    (q) cnn
    1[cern6r;uo>;
    lll.zeto (e) gAA rlcetn6r;uo1 lrlr:ezcetuceulznnlzcd6lsez leulsqcs .gl.t'sAU
    -te5un 8 f,iet
    ,(,
    fuocplzs4eru
    oEeuzce1l(zn
    -te[,r Dpta
    n4porgodfl
    .euzcfluepl g^tt\
    ts I IusluII gl'v
    9111fcerntguo{ €lp e,nopSrduu n4euzop trcgoupel11opZ elueztnqo el
    "luerucoruza\ eu'(alqi:L1)
    Qrv) oro*a: o'l nrcsfem,eu'gt
    #: -lo$3zc gqupt
    :0 = ?Ueper \Blspodzend (ll'il z 3ls eur,{z4oenolcsrduueporucoutz,&\ rudlEtp rur
    enL t1cAcblepceutzn pdols tcfot lcfell zvL
    144 WlaSciwo$cis
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniaiqce
    w
    - rezystancjawyjSciowa wzmacniaczawynosi ht too* f*-, to naczy, z ttan
    L -r rLZleO
    zauwa
    in rczystanqa fu6dta sygnalujest przenoszonana wyj(cie wzmacniacza
    W szc
    pomniejszona 1 + ha,stM!. pomijr
    Gdy wartosdrezystancjiRsjest du2a,wzmocnienieku,fiN 1,napigciena
    cz€sto
    emiterze,,wt6ruje" napigciuna wejSciu.Dlatego wnrtacniaczz tranzystorem
    sig tyl.
    w konfiguracjiWC jest nazywanywt|rnikiem emiterowyn. schem
    Wzmocnienienapigciowakus: U"lUrn oblicza sig z (4.13b)po pod-
    stawieniuRl: 0; otrzymanewyra2eniejest, jak sig nalezalospodziewad, kn
    identycznez (.2).
    Wzmocnieniapr4dowe,korzystaj4c z tabl- 2.L, moina obliczydjako: gdzie
    podob
    R; (.t4a)
    kiu,.o : , R
    tuuefo ' o -
    p" R1
    R " + h r r u o+
    l;;;
    oraz podstawiaj4cRi + co:
    kn: 1 * hua (4.14b)
    Wzmocnieniepr4dowe wt6rnika emiterowegojest o jedno$6wigkszenifi
    wzmocnieniew przypadkukonfiguracjiWE. Zi
    uzysk
    przyklad 4.2 Nalezy obliczydwzmocnieniestopni wzmacniaj4cychz tranzystorembipolarnym
    w konliguracjiWB i WC z danymiz przykladu4.L.
    ku
    Romti4zanie:
    KonfiguracjaWB: otaz p
    10
    : Q5'0,99
    IcL7s * O5 : /cro (wz6r4.10)
    10 + 0p, k,

    &'o : Q5'
    0,99
    o Qo5 (wz6r4.LL) w
    ro * o,ozi znakie
    kuo = 18,68 (wzor4.L2)
    ki,
    Konfiguracja WC: podstawiarny Rs: ft";

    t
    eo.to
    , -- : 0,8 (wz6r4.13b)
    0,5+0,027+- kt

    0.5
    kco:-:095 (wz6t 42) D
    oftzyn
    kr"to = : 16,0 (wz6r4.14a)
    10 k,
    0,5 + 0,(D7 *

    ftro= 101
    l0 Uklady elektroniczr
    'euzcruort{sle,(PeHn
    0t
    (srr) ?*'" : onY : &'I
    "u (evytr tgzn)
    :3rsefnurr{zr1o
    b61'7 's,{l z nleporrrz cbletstzrol u1q
    'nuerp o8eqgdsmllcern3guo>1
    (6y tgzm)
    @u'v)
    (9917rgzn)
    7u + au llo.r
    (eu'v) au llo.r
    (71'trtgzn)
    :96 rlcern8guo{ emoptrd €IuelucoluzdylueDl€uz
    "1p (11'j tgza)
    o41,{1ats bluzgt DA\ I 57y1 rlczrn8guol e.{\olcSrdeu sluelucoluzlv\
    (qgw) dvwa _ }n,i
    (Ol't rSz^)
    :0 : 9Uctfem4spodzeto
    *Au,V
    * | - slanu
    (en'v)
    ufurelodrq uar
    :DIIu?Jqfeulgds,t tfcurnft;uo>1elp €ruelucourz,lt5rs efn4sr(zn
    'ZI'V 's1u z '?Iu3.trournzor oEeuzcttopue tcourod e7
    lepolu ctfnsols
    gru azs4Srn
    gp1 r[celnOguolm ulAurelodtun
    uJarols^zuellz EzoElucsulzM (qllr)
    Azcd6lsBz 'sAU ,nl
    leurer.l3s'Ll't
    v
    (en'v)
    'o8surulodtq erols,(zuerl (8't) nJozn\op ot'tlsyetqopod
    qU zeto ay 'Pt uteluezcblod"lp rufl8eJou&\oJ dy ezp8
    1se[ euzcoplA\ lsef
    :o4ef9,{2
    (str) oV.A-:+:g,1 -ol"n4
    le,nezpods
    ' -pod od (gg
    71'y's[t eu oEeuormelspezrd ezxarvxeurzlrr otezcdSlwz n1€ueqcs
    'e,uorcSrdeu eluelucoruzirro41,{13p
    eurelspodeu gfzcllgo ornlq al suzory
    o8eflc;oaqpoNSzc ruorolsfzuer
    eln4edzot' eqnpetuez4lolseru6e[ enoptrd oruerucotuz,t
    ,n o8eurelodrun ero1s,{zuer1 ,fu*olcgfemptrd ,{1euerqefturod eu ercdrdeu'1
    qc,{1eur
    eIseDI?z
    eu np31Ez,teZ'eznp ozqnq lsefenotcglamelcue1sfzerotal tcgoqgSazczs 11
    'oEeurelodrg EZAefirJeAIZt
    2ru,{zslsord 1se[o8eurelodrun ero1s,{zue.4 lepotu ez'knf,zennez oe
    (e9qr1 oEaulgdsmtfcern?guo>1 faue.uroso]s fercg3zcleu m uerolsfzverl z 'fizlevz ol ' -
    ezcerttlevrz.upo ct [eu,{zcez)qc f,ulr"lodtun irroro1s,{zue4 n4pedfzrd 7y1
    9VL t1cAcbleruceuz*r ru d o1st?Folw Jf ell nvl
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajqce 146 Wa{ciwo{ci s

    Wznocnienie to jest bliskie jednoScidla Rs >>Ug^.Dlatego wzmacniacz Wzmo


    z tranzystorem unipolarnym w konfiguracji WD lciazywasi7 wtdrnikiem kontr<
    ir6illowym.Rezystancjawyj6ciowawt6rnika jest 6wna llg". w
    moina
    Przyklarl&l NaleLy obliczyt wzmocnieniastopniawzmacniaj4ce$oztranzystoremunipolarnym ma w€
    w trzechkonliguracjachje6li:9, = 5 mS,Ro : 10kO,Rr,= 1kg R; - 10kO,wplyw rczyslzncjita uzysk
    mo2napomin46.
    Eanzy
    Rozwi.qzanie: rcaliza
    Rt: 0,91kO Id
    Konliguracja WS: niaj4c
    k'*: k'n: -5' 0,91: -455 (wz6t4.L5)
    4.3.2 Ogra
    KonfiguracjaWG:
    5 . 0,91 Eleme
    k"o: : 0,089;l<"0: 4,55 (wzory4.16ai 4.16b) ogralx
    1+ 10'5
    nych I
    5'10 1 0: 0 , 8 9 \t
    *, .t w_ -_L + 1 0 . 5 1 _
    0+r (wzory4.17ai 4-L7b)
    wielkir
    t0 cz€sto
    lrn:-:0,91
    10+1 przed
    tora o
    R5: ft;
    WD: przyjmujemy
    Konfiguracja
    Zewn
    0,91 zwarc
    ku4s: L^ - : 0,82 (wz6r4.18)
    0,91+ 0,2 oczyw

    a)

    Rys. 4.18. Stopiefi z tranzystoremMOS


    z obciq2enieminnymtranzystorem:wzboga-
    canym (a) i zubo2anym(b)

    W realizacjachscalonychstosuj4cychtranzystoryunipolarne, zwlaszcza
    za6w technologiiMOS, niechgtnies4 stosowanerezystory;jako obci42enie
    tranzystorawykorzystujesigr6wnie|tsanzystorMOS tegosamegotypu. Na
    rysunku4.18przedstawionoschematstopniawznacniaj4cego w konfrguracji Rys.4
    WS, w kt6rym zamiastrezystoraRp jest umieszczonytranzystorMOS: na z uwzg
    rys. 4.18az kanalemwzbogacanym,a na rys. 4.18bz kanalemzubo2anym.
    W pierwszymprzypadkudrentranzystoraobci4ilai4cego jest zwartyzbtam' N
    k4, co zapewniaumieszczenie punktu pracy w zakresieaktywnym,jednakie niaj4c
    rezystancjatakiego dynamicznegorezystorajest niewielka i t6wna tfg^. wielki
    nlepotu oSet\orcgo^r1loN3zcollelt\ upruelupSJEatn z'tcgolrrpo1sSzcqclTlela\ ''6f1 eungt
    elseJ{Bz A\ iIA\ rfcernEr;uo4 m rufurelodlg uterolsdzuel4 z o8stbtenr ezleupef'
    -?eurzln epdols [zfrb1sez l"tuagcs ouolt\"Npezfi e61'y n1uns,{r ep -rueJqz f,1t
    'ur(uezoqn
    (q) erc;;ry1
    nllsfs ueruarupO;bzrurn
    z 3u :sol l ro
    ezcsruceLuz^
    zero(e)gcgonnr;lols0zctloDll€llrrelsarlpzlt,ttiA Azcddlsezleuaqrs '61't'sAU
    rfcernEguol
    eN'ndft ote
    erueztlcgoo
    ezczsellle'a
    -e6oqznr:um!
    SOl4l ueropA
    'aueA\olIunodotu?s
    1e1anglrn,{zco
    qcluperg olseD1eza\ elcJ?az (917.rgz,n)
    9,(q tEour n4pedfzrd uti(t ,t 1cgo,tq11o1s5zc
    ez eueplnn f1,{g argq 'eot[n1o1g r en,tle?ilz'dstcgouuefod euz43ume2
    'auegtrcqor nleu8fs elpgrVrfcuepadulauoforntcgSzcaupnluer\e mtroetot
    -sfzuurl nleporu,t tcgouue[od9rup5pz,nnfgeJeu1E'V'd rnqc,(uor,nelspezrd
    Azceyacew,,nqcfzcdS6ez qlelaureqcs a\ 'elsenlez ud1 ,t tcgo,t111o65zc
    po Eluepcorrlz^rlcgollzelez?luepp3paln nlsJ Aytcgo,nq1o1s5zcqclllelar
    fuorls po quezcllrBrEoauozrledzor tuelsoz rcgoufelo4fezsrnratd7yy {qU'V I e71'ptt
    gcfpru fuorls po ?erurn-or
    1c9om1po1s3zc qculpedfzrd qcdu
    -,nad,n r rcto/r\rnolsSzc oused euozcruerto
    gcqler,nfuorls po lcgolrullolsSzc (qStf t e9y9 ft
    uru urdu,n,{lle rueluauele udupef z f,cblewcetu,n getdols fureluaurelg
    qcezceluceruz^A
    e^ e^no!c9o^ltlolsazc eluezclueroo z'e'n
    $1p tgzll.)
    'qcefcernEguo4 qc,{uur,nqc,(ct[etu
    -csrrrzrf\qcurudolsl[ elrca\osols?eruagJg,{qttout eruezttcqoerzcdluepl
    'ozrnDluls
    feupefltl SOW ,tgro1sfzuur1mgfuzporqc,(u79rllcgr\p {cezypu
    eteur$n o1eyuezf.ymzol'oEeu€c?3ogan nd,(1pEo eu ts aum,{p1e,{rols,(zue4
    sz'o13Eemnpod 4eupefctrolg 'Gr-ue1ucouz,n oEezslSmeluzcevzerue4sfm rr fcue$fzar m,fi
    o1epmedeT 'q4 ltg>pttserzpelseJ1?zn c3lme'pt op buolr.1gz ?togera?Iu rui(u:elodun ruar
    ropfzer ggsodsuel m fuuurdz4o I luep-orVez gfzcblod3ryuerqoEe[eu7ou
    'ofleueqognznd,$ puel ew, AcblefrJcgoro1s,ftuu4 fpt n1ped,(zrd 11
    'ofleJbtefrrogor oEaumdllu mgro1sfmenZ
    lful ruellunso5 eu"A\olo4uol wa111utqm5
    g/,lq qw r erlleril\elu z.eruaoJcar,nlsef erudols emorcSldeuegtelucouu,il\ Tnetu}evlzlA o
    LVI tqcAcble1
    uceuzut lu d ots ! Jf or^p f e IIA
    9VL
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniaiEce 148 Wa{ciwoSci

    tranzystora z rys. 4.5a oruz pojemnodci obci4ilai4ceiCu Ptzed wypro- Osta


    wadzeniem zale|noftciopisuj4cych wzmocnieniatego ukladu wygodnie kLojex
    jest przeksztalcil schematz rys. 4.I9a tak, aby pozby' si9 pojemno6ci P
    C1"wl4czonejmigdzykolektor a wewngtrznqbazgtranzystora. ptTfin
    Pr4d wplywaj4cy do pojemnoSciC;" od strony wejSciamo2e by6 poza
    zapisanyjako: z vry
    nika
    I"j" : (Uu'"- U;)jotCi" : jaCvub'"( - kL) (4.rea)
    U"l(
    TI. pr4dc
    gdziek!, . Pojemnosita przedstawiawigc na zaciskachwejsciowych rezys
    u b'e

    nastgpuj4c4 admitancjg: z rys


    pojen
    (4.1eb) sigod
    Yi" : io,Ci"$-kL) wielk
    *:
    V
    Pojemno66odpowiadaj4capowyzszejadmitancjijest nazywanaweiS' granir
    Millera i oznaczanaC1a;
    ciowqpojemnoSciq schen
    Zmod
    Cur : Cj"(L-k:") (.20a)
    a)
    zjawisko za6wystgpowania (pomiarowo lub analitycznie) na wej6ciu wzmac-
    niacza pojemnosci t-k!" ruzy wigkszej niZ pojemno66 migdzy elektrod4
    wyj6ciow4 a wej6ciow4 tranzystora 1iazywasigefektemMilleta. Je6li reaktan-
    cja pojemnosci obci42aj4cej wyjscie wzmacniacza jest duza wobec Ro,
    wzmocnienie k!" moina wyrazil zaleinofici4 malocz€stotliwo6ciow4 (por'
    wz6r (4.8):1) wkt6l
    k', x k!* : -7^Rp (4.21) jest do

    natomiastpojemno66
    Millera a

    Cvr:Ct"(l+g^Rr) (4.20b) i efekt


    Przylda
    Analogicznie,od strony wyjsciapojemno66C7 przedstawiaadmitancjq
    fr: IO
    iRe:

    Yk":+:iac1,(t-;) (4.22) Rozwiq:

    Ie
    Gdy R,
    st4d wyj6ciowapojemno66Millera wyruLasig wzorem:
    Jt
    c v z: . " ( t - * ,- (4.23)
    i) Gdy Ro

    f
    J0

    r) Wzmocnienie /cj jest r6wne /c,, g^.


    Edy rat': 0, a w6wczas gw: W drug
    '(94 g) ar.uazer,l,trr?irrosolsez vror,orr o/ogtrc.soupqlop z nqpedAztd
    udnrp 11
    .zFr4g,EL: 9'7l l : rS
    r+
    1i or : 'u,tpc
    € 9 ' 0+ I - e Q l ' L 7 ' e } l ' 9 ' Q ':'l--01
    '7+ |
    - It Gz'v)
    Z H I I I 9 , 0-
    I I
    ;(W'l)welozn ez etupo8z'(;rl g'O : oU,{pO
    ZHII I : evqlLf : tf
    :alwzbluzoy
    '(H0I:dul
    kz'v)
    (Ft g'0 : ay :etue4ttcqo ,rg1ped,(zrd qcg,rp gp dd C : {C 'gq1 : o'tzq zHI I mI : g'
    :qc,(uep o e.ro1s,(zuw1
    c,1tluzcr.uzB
    9go,nrpo1slzctuirilqqe gfzc;ygo &epp t? pq$zrd Sfcuegupe
    'ca po fz.elez eru erolsfzuerl
    €uzcnrc.d csol[rllop&c eutrflleJe r
    @oav)
    oerzqdv,!)
    Gz-il N c,@
    I
    :lcqsodop ?IcgoJdn (tz't) e1ut.n r f a' <<t a dV
    | "!
    )'uz;'f ct fnuruop $a[ ficv)
    "uzow
    erellrtrl f{eJefpg '(tA'Z)ruerozartzerupoflzrcaO[ceEnd ouoltr"lspod fergq,r
    'rod) t,norx
    $z'v) 'dy taqon t
    {)}") -wl4BeJ rISr
    _, tpor11a1e,(
    a*o6oot2 ' r uy*6a)+'fC+")
    - -------icD - -ceurzmnrc
    w
    :bycgowzelez urclez 5rsezcrf,n tl,a ewzcruLerE
    efceqnd euernory.,tpouT (eoz'r)
    't,tosezc ttrefs ezs4Srnz€JelJII
    4 'z nl€Iuegcs
    I UeJfl err?zseruoEezcdSlsez
    nrcgfe,nzu le,nosuzcfa1e1stlcgouloJApo Nef co ero1s,ftuer1ewcrue.6 -;[a*t eueaf,
    efceqnd ez'ouo4ez4sods'(916'g) ryzn ct[n1uewol 'g'97 enlund 11
    rcgomqlop3zcgclilel,tr
    ep o11f1ectferu5rPop'r elcuelsAz;uyzX r 'p rcsouuefodop orupaunodpo5rs (qol'r)
    tfepop etgl1.'zat)y txp ere1grylcgouuefodeIAp nl tfndSpf,n 'tl rcgouuefod
    $efirrez 'g6l'v
    's,{r eu 'sct z
    I3r rcqsod lr cr,trqspeztd ev4ow e61'p
    [zcd61sezl€tuogcs 'ualpgry w$ z epelou.ugr'"fJ-6 l") : pop'trfcuelsfzar
    gcf,ttolcsfan
    fa,to4lzpop qcslcgolqlols6zcqc{1 eu aFeN,nodafnpo,nod"'tn-D s,noptrd
    olpgrVeu?morepzszrdodo1 ercOldep'(")l"t)),n =l() +{C)f{)f"n
    oEeumgr) rcgourusfodeu eicSrdeu| {J - "3 o3e,nongouuafodzlru (eat'v)
    Jelzp Icgoalllopdzcqq{elirr elp eluelsaod e[npo,tod epgfe,nuu elcg0(,nz
    qeutfs eruezsouszJdlserruoleN 'eqefiuod I ezcayucautal ueused uzod 9fq azour e
    olepp pEo eu nbz.e1'"1)/*6 rfceqnd o eaoJez ms[eru eruezsouszrd
    rfc4un;n ezpu,nordnensf,(,teu elcglemz"t3 zeztd Wfr f,seruezpogcezJd rcgouuefod
    'ec,{14erdn e[ndA6,(,t 'pgoupef po ezs15r.uefirr)evz lsel
    trgto eu oc 1l erupoEf,$ n
    e,norcdrdeueFelucouu,t dpE 's?zc,tro,s,elusnls pe[ epegggfzrd uulelsg -ordfm pezr
    6VL r1cAcb{etuceuz*r1udo1sr?f or r?fell6 8nL
    Elementarne malosygnalowe stopnie wzmacniajqce 150 WadciwoSci

    Moina wyprowadzi6 zaleimo66 na skuteczne wzmocxfenie pr4dowe \


    wzmaqiucza opisanego schematem zastepczym na rys. 4.19b. ix6dl

    I
    g^R,
    , i " ! : Ir IL Uv" It I
    K -
    \: u* I, Ir:
    . * iac,gt''(r+ialal)
    + + /
    R'O ntiz p
    I
    Rlr+rrr,+gr,#+j./6 w tal

    I
    gdae
    c2: cr.* Cy2oru,,
    er"(t +rfr)n- admitancja pda-
    r6wnoleglego
    czeniagu",Cm i Co
    Doko nuj4c elementarnychptznksztalert, ptzy zastosowaniu wyraienia
    (4.1a)oraz zaleinoficigJgy": hu* otrzymujesig: 1
    iden
    RL R' I I
    . - :-
    kKi.! (t-- ' hzr.o) 6ci (4
    & + hrko rU

    (4.26)
    gdzie R!, je,str6wnolegtym pol4czeniem&, Rr, i r"at
    pr4dowedla
    Trzy pierwszeczynniki wyrazenia(4.26)tw orz4wzmoc,nienie
    gdzie
    zakresuSrednichczgstotliwo6ci, zgodniezEwzorem(4.5).Podstawiaj4c

    @sL : (4.27a)
    otuz
    Puls
    @s2 : (4.27b) bard
    C, Ri
    go je
    otrzymujesig ostatecznywz6r na skutecznewzmocnieniepr4dowewmac- uzzls
    niaczatr^nTystorowegow konfiguracjiWE w zakresiewielkichczgstotliwo6ci;
    Prryk
    l nap(
    ki"! : (4.28) :50t

    Rozw
    Paran
    Funkcja wzmocnieniajest dwubiegunowa.Biegun o pulsadi @szwynika liwoSc
    wzor6
    z pojemno6ciowegoobci4:ircniatranzystora.Biegun o pulsadi alarwynika
    z ograniczef czgstotliwo6ciowychtranzystora i jest na o96l biegunem I

    dominuj4cym.
    '808'0' zr-01'71 'uZ
    zHW €t - eOl - r,
    I ureuntaq I
    .11 :
    80€ lU i5 OOe=Pryt,trd W : "C (qte.l) | @LZ.n),(e77.tr) ngrcza e1ru,fu t'ra
    ez 3s e$udz4o ,rgpzq1,(zrdqc,(1qru,fu ctfnprtzroltll 'V'n ayry1.I.ztd ,n ryf,sz elnonso,sfl e4mf,n da
    -lolsezcollor^r'yg awpel4f,ztdr* l4 ouzcflueprts erudolse,norc,so,rqlolsizcolew,(4awere4
    :aluozblnzoy
    'dd
    91:23 tX l:"U ='U ?tI Ol:ju tr OS:
    qci(,rorcSrdeur
    : A41..19s1:11,ail7:,rJ,(X)I :enq?I;Il[ggl :r/:qc,(uup oszc?]rrolPJsrz,|. $c'v)
    qc,&roptrd ger-ucorruaonzcrue.drcgo,nrpop5zc
    euzc,(1sd.re1qenry
    gf,zcyqo,qeFN g? pq{IzJd
    ;tcgo,ttpols&
    'ErelFI nlleJe nru?ra?ruofztd (lz'i ErvszllgfindercdfdzrdsrupssBzn
    I -C"IIUrlt eAq
    usl lFe,tl 'oEernoptrd orusBdztv tzsrszs efirz.nwzc5rn 1se[oE
    -eAoldld"u "Fralucouu/tr
    olused'nsouozcyolsoru op f,zbpttoor'e1euozpreg
    "FleFrcouz/s
    zfcuels,(zer,(pt'dcrue.6 @tcv)
    Ne[,cq.{ l 4,a?1uszslsril[ sfilz:cew,$ef 'It@e[ceqn4
    (qrs'r) - nrcn, (en'v)
    ec,a
    EYPS ctfuinry
    epe,loptrdr
    13,
    a
    * ')(#r.')
    (ere'r) ,. :ni $z'v)
    ool
    ( o"trrl+ 1
    :o: ?u(oe'l)pl \tc;F
    -ovplez m cbfuululspod5tsefn4s,{zn
    e,norc5tdeu
    eluolrrroruza'ceruo4
    elq
    'euzcfluepr
    ts oEe,norc6rdeu
    1 ota,noptrd :yepcoruzit[ gc,{urce1n1sngo
    "tus€d epager,{,t n
    (+,.')(#r+r) : I"ol -tpd oEepel
    0s'r) : or^l
    4'",
    :I'Z Iq4 rr
    feuepodp,soqelez z lls afnu,(zrlo euzxrlnls enolCtdeu eFelucoulzl6
    '@"4<
    9 ep'oEeuzcapls ?FelucorrrzlroEenoptrd oused 4u
    ezszS,rpe[ oEenoptrd eperucowzrtrorus"d 'taca] d,aelcelet r.ryoqce7
    Gz'v)
    (#,.')(lr.') :bl
    orl
    ia4npozpraqrsf fy qet6,{s elpg.
    elcuelsifusr fpt '3rs efnrufz4o €zrerucerrrz,ne,noptrd eruerucolrrzI
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniajEce 152 WlaSciwofici

    L0 + 2.676 l
    f a : 0 , 6' 1 :0,77 MHz
    10 + 0.05 stor
    liwo
    2676
    I'n:0,61;* = 3\65MHz wejft
    przyl
    Mo2na zauwaiycn2e w przypadku wzmocnief pr4dowych i skutecznychwplyw bieguna rys.
    o czgstotliwo5cifo2 jest pomijatnS natomiast dla wzmocnienianapigciowegojest to biegun wzml
    dominuj4cy. (pom

    a)
    tl U r
    I

    Rys. 4.20. Schematzastepczywzmacniaczaz tranzystoremunipolarnymw zakresie


    wielkichczgstotliwo6ci

    W przypadkuwzmacniacza z tranzystoremunipolarnymw konfiguracji b)


    WS zale2no6ci w zakresiewielkich czgstotliwo6cis4 prostszn,gdy?prostszy
    jestjego model;nie wystgpujeodpowiednikrezystaneir6yonzkonduktancji
    gyo Rozpatrywanejest tylko wzmocnienienapigciowe.PojemnofilCna$tor.
    rys. 4.11)wprowadzaefekt Millera i schematzastgpczywzmacniaczama
    posta6jakna rys.4.20,gdziepojemno6ciCuti Cuzs4opisanewzorami(4.20b)
    i (4.23) z podstawieniemCnaw miejsce Cy.. Pojemnofit Cr. przedstawia
    obci42enie drenuprzeznastgpnystopief orM przfrzpojemnoSd dren-podlo2e.
    Na podstawietego schematumoLnanapisai: Rys.

    wod
    wym
    iden
    Mill
    .(4.32)
    gdzie
    1
    @ct (4.33a)
    C'RL ir6d
    iimt
    1 potq
    @sz (4.33b)
    CrRn pop

    C1 : Cg, * Cm otaz Cz : Cr, * Luz 6ciil


    'rc,soupafer4srlqI elul"pop lsaf "l n1ped,{zrd u,$ lr z,{pE'euzol ts e.trolcgopIcg
    - ouzelez1eu pa|'(e g3'7) trce d z buzc[1ue p1,cz1s
    1so od ew (n t il eruezzrf11
    q) op irs afepop '(?TuJglm tlcuelsfzer
    tmolcgl,{.lrr oupezrdod
    ?
    tuozcllqo z ewpoflz) ,c'0 blxuel1npuol ztnelspaz.rd ",qAr.
    *A etuezcbtrod @trv)
    s13a1ounr9X lcgop?A\ leuotuerurzeruo ntcg0futeu lrs errnelod"'ct epuaPedq I
    nycgfe.trBvercret z DIsIIqu?N 193oeu I^\ouBJsiy rlcuels,(zaro nleu8fs olPgrV
    '(g'y (ettv)
    ryzm'rod) eryurgpr tmotcglen Slcuelsfzer tznp eu npblBzn e7
    (ve'v) (rl-l)"r{ - tn[
    ktv)
    :(C al * "eA: "'c{ cblezceuzo)3rs efnrui(zr1o'ere1p141
    'eruenoulnzoJ oSeuzcfluepl
    ggouurslod €u nJoza nluezper\oJdfn ,{zrd 4zf
    'sf.r eu 'urfa,r
    ctfnuoloq 'qZ'V 4ef 9elsod efn>1s,{znfztdbpez leureqcs
    -orclrdeu tuielpglVur,{uTeirtou,tqt "tn*b exopbtd svz olpotz ''D ttcsoupo.t
    -eztdlD'A- emopbrdoypgr ctlnd5]sez l7n - urn - a'i11ctltlmelspo4
    qctllal/r^ sls€llez nn obannoleltul€PIlulgl^^ ezcddlsez^teuleqcg '!Z't 'sAU
    rcgonnr;lols6zc
    'azolpod-ue
    etmelspezr
    ',' (p1OZ'ililu?r
    '16 ) R
    .l J!'l
    = l"n C I BIU ?ZCBTUC"
    wb
    "I , f -+ :od) z'3 ggo
    )t rlFr I tfcuel4npuo
    r l r l
    fzslsord zfp
    l u rlcernEguo
    (q
    €rsejlez /\^ uJA
    ,f l''
    T
    (rtor leulolsr zirr{rtpo elu tfcernEguo4 [e1&\ eJgl{ rer'1}f3tl215fzerolSrunuod)
    e1g'y 'stt z Jepout ctlnso1s 3rs ezpe.tord,fur o8a.ttorcSrdeusluelucoluza\ untolq o1 1se[ ot
    eunSolg mfpn
    bmorcgo.tlltolsizc ?gouzepz oSeinorelnueellurglA\ el1'(qA'Vzeto qgy'st't
    'rod) erelpyq nqaJe npomod z rcgouurefod etuarulonloleltrz nlpzdfzrd
    urfl ,rnzel afnd5lsf.t eru
    'qcfrnosezc qc,{1e1sqc,{1eruop tzpzmo.ld emolcgleat
    efcuulsfzer aryrlgzf,pa'azs13ltr ts Clrt 1 96 rlcernSguo>1euzcruer8 lcto^\q
    -1o1slz3 'qcefcern8guo4 qci(uut .t nuerolsi(zuerl z qcfc?feruceurzrnrudop
    ?lp o€Atosolsezeuqoat uelucoluzA\ Bruezcrlgo S.rnpecordtuzclEoleuy
    t9t eltw
    tlc Acblep ceutzrtt tu d ols ! ?f o /y/./''.f
    Elementame malosygnalowe stopnie wzmacniajqce 154 Wtaiciwofici

    st4dwielko661 - k,jest z.nacz.niernniejsza


    odjednofci.Podstawiajacdo(4.34) iblol
    warto66 lcuzewzoru (4.2)otrzymuje sig po elementarnychprzeksztalceniach: Dwie
    odit
    (4.3sa) zakn
    oxt:
    RE1+hrri+hLr"o:; I
    zysto
    co jest identycznez wyra2eniem(4.3)omz Nier
    czes
    cur: c"vfi;uc" (4.35b) od c:

    Ostateczniedwie pulsacjegranicznes4 nastgpuj4ce:

    1
    @sl : (4.36a)
    (Cm * Cy)(R:ollru)

    1
    (4.36b)
    /
    Przyklad 4.6 Naleiy obliczydczgstotliwo6ciS 1 i f62 dla wt6rnika emiterowegoz tranzystorem
    wzm
    i obci4zeniamiz ptzyktadt 4.5.
    Rozwiqzanie:
    16: Q5(101)+ 167 = 53,2kO
    o'38'1o-3
    c,=fu- :6Q5 PF
    @o zn. Lff
    27
    Cxr-6Q5 PF
    s@*n=3,1 lub
    L
    h:ffi=3,7MHz
    3 g . 1 0 - 3+ 2 . 1 0 - 3
    - = 9 Q 3M H z
    fiz=
    ,o u*. ,o-n

    Czgstotliwo6cite s4 znaczniewipkszenii dla wzmocnieniaskutecznegostopnia w konliguracji


    wE. gdna
    opis
    W przypadkuwt6rnika ir6dlowegoczgstofliwo6ci
    graniczneuzyskujesQ
    z takich samych wzor6w z podstawieniem gu":O, rtr7: @1
    1
    ---- * hun - tlg^, C" -+ Cs",gut:0 i RE r Rs.
    Eeb'
    W zakresiemafuchczgstotliwo6ciwzrnocnieniestopnia wanacniaj4cego
    mo2e by6 ograniczone,je6li w ukladzie istniej4 pojemno6ci sprzggaj4ce -D
    'olarry
    urepSpzt\ gp € o eleJ€Iu'Fq eruerucovrzlr.ao: ra €lO - sot[eE6zrd
    :Dlsoru.&ectlndSNeu gtuns,it ev4out A\oJozir r4ctzszf,mod7 oteotferuc
    zP(t)
    ("u+ "v)"c -
    (ss'r) to : t4l t0
    I
    5rsefn1s,{z
    :o1uf 3rs elerf.tt euzcylr-tfl efceslnd e '(S'V)IueJozr euesrdo
    '"U uU uepezctlod urflEeloualgr "uloP lsef iy oupezrdod 4e[ epp8
    lsef orary I
    fcerr8guol ,*
    Qtv)
    qnl
    ++?u+ru
    "u
    uI oI of o""rt uI
    :_ Vfrzli 7p
    :_ TI - !"tx
    T
    UerOlS,(zuer1z
    :77'p 's[t z eudols amoptrd aluerucotuza\
    'olclettz tfelrnulspezrdz) | rC s4 'cbppe14e7
    euzcelnls ftuzqlqo
    (qse'r)
    rcgonng;to1sazc lzcddtsez leulet{cs 'ZZ't'sAY
    qcAleul etserlpz M fM ez3ptuceruznn
    (ege'v)
    erula|zPpo,(uzrnozqeuetz td atuelsoz Icto^\qlo1sazcpo
    (ess'r)
    'ay rfcuuls,{zeJerser{"z (esw)
    uilt ,n aFzcaln{s ererwzelu ls€ruol€u e2 ggoutuefo4'zlueztlcgo I3lP9J7 Po
    ropdzue4 tteulcpo qeuf,ft 1cgo,r111ots5zcqc,(1eurozPIEgeJpezsmretdermq :rlcBluecr?lz$l
    '1) ntoz)'t):lcgouulefod en1e1,(24 ts ep1'p's[tz elc"tueqcs251'ectfn4olg t (pg'p)opcbtew
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajqce 156 Walciwo{ci

    - Pojemno66C2wprowadzajedno z.ercdla ar : 0 oraz ujemny tz*zywisty gdzie


    bieguno pulsacjiara2.
    - Pulsacjaoa2jestodwrotno6ci4stalejczasowejpojemno6cioraz rezystancji o
    ,,widzianej"na zaciskachtej pojemnoSci. ,
    Korzystaj4c z ostatniego wnioskunmoina bez wyprowadzenianapisai jest p
    wyraZenie na doln4pulsacjggraniczn4wprowadzon4przezpojemno66 Ct, gdy
    pozostaleuwailasigza zwarte(pamigtaj4c,zpit6.dlopr4dowema rezystancjg
    nieskoriczeniedu2fl:

    (4.3e)
    r,(^,.##h)
    (DdL :

    jest 1
    pulsa
    przyl
    ,rwid
    J
    pojen
    Rys. 4.23. Schematzastgpczyobrazuj4cyimpedancjgprzeniesionq
    z obwodu emitera czgs
    ptzez
    Wplyw pojemno6ciCB moilna przeanalizowa6korzystaj4c z wyprowa-
    dzonejpoprzedniowla6ciwo6ci: impedancjaw obwodzieemiteratransformuje
    sigdo obwodubazy(1 i h21")ruzy impedancjata niema
    wigksza.Jednocze6nie
    wplywu na obw6d wyjSciowy,gdyi jest wl4czonaw szeregz nieskoriczenie
    du24rezystancj42r6dla pr4dowegohualt. Otrzymanyw ten spos6bschemat
    zastgpczyjest przedstawionyna rys. 4.23.Skutecznewzmocnieniepr4dowe
    wynfla sig nastgpuj4c4 zaleimo6ci4: I
    _R.
    reali
    .
    kbr:
    Rb w str
    R" qfihzt"o mias
    R'r+
    hrr"o-ft#* zacis
    poda
    k*ro(L * jaRrCr)

    ' *ff]fj * jc,RBc, PrzyU


    z trani
    Ct: I
    lub ostatecznie: Rozw

    kr"ro
    r+it Czqs
    (4381
    kr"! : (4.40)
    RE(l + hrr"o)
    1 + t+i# t
    4 i hrr"o
    €0i . (I9? + I'II) s-Ol '|LZ : lPr
    ZH9,II:
    '
    :(rt't)zerc(og't)'(set)
    @v'v)
    lcto,rqFoNSzc
    qcfleur ns€Jl?ze1peuzc,(1si(rell?I?qc
    pgouzplvzz gf,zulqof4epu rcgo,npolsSzc
    :ayozblmzoy
    -OI .(Fl ,U '.{d : xJ'!!!l
    09 l:zO - tC
    O0I: sU I'II : bl t : "U
    '1n r4cepegfzrd,n ruduezclqo'![A\ rfcerntguol z
    n w(urelodJqurerolsi(zuer1
    IIge['S'?zto Ct
    e?r,alncerrzt otepog t,notcgo/|rrlpolsizc51f1sfre11e.ruqt?E,i\oct{zs"uIzelEN ,? PBI,t'krd
    '?o
    Ifceslnd€ru€zcllqoSlnEarloz(anodtuepod
    'oEeuol?csnPEp|nrAg{slcBz
    ,c?A{osolseu?oIIIn4pedfzrd lufl ^| I ?olu.&\gu
    ts eo?fn4o1q
    op eilrzJleuA\eze:urazcbloP t etbfe?bztdslcgoutuofodolsAzc1su1ul
    -ol?u lcgouuefod qcfznp 3p efnzlleerelu fe^Aolrupol\ezJdtrgdezrnllnJls A\
    'qcfulerls,{p ngtuetuela z fzcerucewzLvr1fce41eer
    feuopcs {ce4laet M
    eu?a\osolsts actfn>loJgr ectl"EezJdslctouuelod
    f,ztd ewr4cezs,trod
    eanoptrdry
    l?Ineqsqgr
    em0zcgols
    : I"r1
    oJa!4 euaruele.h
    efnuuogsu
    -emorddit z
    :,[9mf 1drrnqc f,a193ezczs
    od 3fcf zodrednszezrd
    elsal4?z M Ezcarvceuzrntmolcgot\Illopezc Brelrus nF[
    9u4s,{znrcgoalllop3zc r4cfryu
    .s1ge1s
    slflsfrepleffrlc €u?olu po etrEalpo octfezcrelsr{,t ts lcgouruefod
    eulgEozczsodzeztd euozsoua\euzcflsfJe]I€Jegc lcgoa\l11o1s5zc 19e1
    'qcE)lslc?z
    qcloA\s ?u .,IzpIA\"
    ggouurefod e1tr9t4 J[cuelsfizetlzXnu,{zco11t1cgoulora\Po lsefePco nlpedfzrd
    uff ,t I sZ '?[4enrraz Ev4olN'eU Po s?zca\ort\A4a1ez e1uwa efcespd
    svtzq 'eunEerqtfceqnd lsef
    lcsolrarnqcfznp EIP euzsnls1se[erue711g,{zr4
    (qtt'r)
    I
    Gt'v)
    (o"trl + 1v)') "c"u - EPa
    :_ o'rztl+l
    - ---\T',U
    o
    , _
    (odrn+;';zya7- Sfcuelsdzaru
    Ap?'r3?gou
    s€z'oEellrolezecsferur?fcespd lsof gesrdeuefite
    'c'v. '(I) tlutelstzatzet
    :
    (ew'v)
    e1zp? f6l,nr{zcazrfu
    L9L t1cAcb[ep c euzM tu d o]s t?Fol^nf eilA 99t
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniajece 158 Realizacja st

    RE5
    fiz: : 79,6Hz cl 12
    2n'L0-6(1 + 1). 103 c246
    CE5
    101
    f
    JAt
    -- :25,4H2 CL6C
    '
    2 n ' 5 0 t o - e 1 1 0+ 4 6 7 6 ) ' L } t (l14i
    vc3(
    I tGo
    ' : ________________
    rf_ '
    -: 3.1g
    J ' : u ^Hz
    '-
    2 n ' 5 o 1 0 - 6. 1 0 3 v 16 7
    .MOO
    orazpodw6jnezerc dlaf =0. .ACO
    kq,.to:-39,6 odpowiadawartoSci32 dB. Z przykladu 4.5 otrzymanofs1-0,77 MHz o:.az .PRI
    .PLO
    Ia=26,54MH2.
    .oP
    wykorzystuj4czasadykonstruowaniawykresuBodegopodanew p.2.L.2otrzymujesigwykres
    .oPT
    podanyna rys-4.24.
    ,PRO
    Decyduj4cywplywna pasmomaj4czgstotliwosci.;ft
    ifa.wzmacniacztenwzmacniawipc sygnaly .END
    o widmieod ok. 80 Hz do ok. 770kHz.
    Oblio
    nalow

    lxi*l
    30 (
    Eel wsl
    czgs
    go je
    Wzn
    pods
    I

    kHz l00kHz Hz
    100M zttu
    I

    s
    ciow
    dla I

    Rys.4.24. Charakterystyka
    czgstotliwo5ciowa
    Bodegowzmacniacza
    zprzykladu4,7 4.4 REA

    Elen
    Przyklad48 N aleiryobliczyt charakterystykgczgstotliwo5cio
    w4wznaaiarza. z przykladu4.7zt
    pomoc4programu PSPICE. zastc
    wani
    Rozwi4zanie: techl
    Zbi6r danycho nazwieWZM.CIR ma posta6: odu
    I

    \,l/zMACNIAcz-WE n,azy
    ,WIDTH lN=80OUT=80 jego
    R G1 0 1 1 .K1
    Rl 3 2 370K rczyl
    R22 0 137K wmr
    R C3 4 1 K l
    RL7O1K wani
    'oufelol euolfirglllo euo ts 'gcfuolscsqc?p?t{n a\ €IIrBlr
    -osolsezBIp qcfulsfzJo4 lsel lrgp€t{n gcf,torolsrfuvel4-Zqc,{uq BIIIX
    'qcfuolecsgc"p€trInqc,{uzcflrlouorulr
    dctferucewm gardolsolel *rgop eyalgftzczsuo 3rsefepeu1ay Sfcuelsdzer
    uctfn4lwcoq 9;outuslod1sefeugez4oderu u,$ srzp"Hn16'fcerd nqund oEef
    ?gol€lsb1np owzelfA\ oEauurnfzeu
    '(8I'€ 's,{r)u,{,tocttrz.grwezneluc?Iuzat
    erudop oEs,toroNfzrr"qntrp ,{cerd qund ouolArgluo7'g etc4und 7y1
    '15i:[ lerbtezcet4yztd'tcgolre,n
    0I laZnpo
    ,ngro1s,{zsrelce4pet zeru,tgJ rel euu{zrolelN'eA\IEoIueE rdolouqcel
    fq ,n uemog Ne[ gc,(ctfn1o1qr qcfcttet*ztds tcgouusfod gc,ftnp orlr?^r
    -osols 'euo1ecsdpz11newc,{1r1ououol"f elr?a\ozleeJts ,{pE'eru€,rrosolsez vz l7npe1.;.fztd
    euozcruerEotfeu g'y 'd n euot,nguo ectfurucelrul\ epdols elu?]ueuelg
    HCANO]VCS HSVOVI)n /n HCASVTV!NCVIIIZ'i^ lNdOlS VTCVZnVIU t'V L\ nPenfi
    '911 elp
    1[cernEr3ruol
    fsziinod rruluepod zeuzn[laeptts nso,ttllols5zcqcdpu eperlez,n qc,{mon
    -9o.q11o1s3zc 1f1sifue11ereqc Apesezrufurelodrunrruerolsr(zrreJlz
    "Irczcllgo
    qnl qclczrnEguo4 qcfum n tuerolsfzuerlz fzceyacew,,n n4ped[zrd 6
    '0:'U qnl @ : ty oppel,nodpoeruemelspod
    zez.l;dgciuzcelnls u 6p efnufz4o a,norc6rdeur e,noptrd etuerucoluz,il\
    'rurfprrv(zcozr
    Iu?lcgoIIeIA tszy I'U 1te['u,{,noptrd z Awzc(luepllsef oE
    -e,norc6rduu oEeuzcelnlsg,{1s,{rel4BJPlqcBevs'x 'pgoalllolsAzc
    "luerucoluzm
    gcHlelltl nserryz n1ped,{zrdlrl ol ouop(zc ryl'dwcfoleue qgsods ,tl
    g/izcrlgo gelucolruilr qc{uu1 ellorrgortrIllop5zc p4,$sfreqereq3
    "u?ou
    'ompezrdodru,(uozcgqolue4win z 3n en,fu1odoc'gp l8'I€ uiitropu
    azzlllgg8'Io op zHOl'1o po oursedsaz!,Brvcaw't i(uozc1;gg
    -t{sopu rtrefuerucoutz,tr
    oNl' ,Qet6,{scdl,nepo
    l80ud'
    r9vdoN sNotrdo' ser1,(,r5ls efnw
    do.
    ( ! A ) s o ro v r o t d '
    (h)eot ov rNtud' zero zHW LL.O
    9:ltl00l le CIOCV'
    'lloow'
    a z : J r J N 9 ' l - J I 0 9 : S U ( X ) l : l S N d NO O l , !
    z9 tn
    r3vr09r
    0t300834
    oow9ztlo
    d o r0 9 ' 1 3
    n090933
    nt9tz3
    nr z r lc
    )t09lu
    69t qtAuolecs q?epeHn n qcAcbletu?e,azlA
    1udo4selcezryeeg 89r
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajEce 160 Realizacjastc

    4.4.1 Wzmacniacz'162nicowy Ji
    od na
    Na rysunku 4.25 przedstawionoschematwzmacniacza r62nicowego,w kt6- T
    tym przez Tl i Ti oznaczonouog6lniony tranzystor:mozeto by6 zar6wno gopr
    tranzystor bipolarny, jak i unipolany. Zal62my, 2e pr4d ptyn4cy ptzEz ku tri
    elektrodgwejSciow4 jestpomijalny,tzn.,2eprzezrczystoryRpfun4pr4dystale
    11 olaz 12. I

    gdzie
    Funk

    I
    Rys. 4.25. Uog6lnionyschematwzmacniacza
    r62nicowego

    Udowodnimy, 2e pr4dy 11 oraz 12 s4 funkcj4 ftznicy stalych napi96


    wejSciowych Er - Ez,bez wzglgduna charakterelementuaktywnegoi jego
    nieliniowo66,jeSlitylko jest zachowanasymetriaukladu. R
    Niech elementczynnybgdzieopisanyfunkcj4
    11 : f(U) oraz Iz : f(U2) (4.43)
    I
    w kt6rej (J1 otaz U2s4 napigciamistalymimigdzyelektrodamiwej6ciowymi
    i wsp6lnymitranzystor6w.Ze schematuna rys.4.25wida6,2e
    (4.44) otaz a
    1 1 * 1 2 : l o

    E r - E z - U t - U 2 (4.4s)
    Podstawiaj4c, otrzymuje sig I,
    It : Io - fVr) - ro - - Et) * Utl :
    fl(E,
    - ro - fl(E, - E,) * f'(Ir)) (4.46) u
    fo wa
    Symbolf I(I1)jest funkcj4 odwrotn4 zaleilno{ci(4.43).Je6lifunkcjataka wzma
    istnieje,uwiklan4 zaleilnoilt(4.46)moina doprowadzil do postaci skladr
    we wz
    Ir : gl(E, - Et),101i Iz: gl(h - Et),lil @-47)
    I1
    co potwierdza,2epr4dy zaleLqtylko od fthnicy napig6wej6ciowych.
    ll LtHy dcktonie
    euzcruo4{eJo ,tPeHn t t
    {z -zdue * | gc,&
    (ls'r) or ^cTI
    (tyv)
    :rufmocruzoJnzceruceluzd\ea\
    fptrd ea filozn euzc,{qerdctlnrufzno'(OS't) yazetfrnqc?4ruzcrJ 1r\TIupeIIs pl
    6nrp .cturuod c5r,treu?ont 'lesnl11>l rcgolruarezcet4eztderu €zceruc€ruzlr\ e4el etcluq
    'l
    4fp,{raqer"qc eIseJ{Bzwf,rlncelfqn lt [(Ig - ,g)tldxe sez g ogurn
    po ezsl3nr lctog€tr .tropizr elep\ o lsef 0I qce4pedtztd gc,tuzc,{1>1erd6 9v'v)
    (qos'r) :zI
    | - (a - r"yrel"I
    Gv'v)
    :eruzcr8oleue
    zeto (w'v)
    (eos'r) 1 r s - z s 1 t e* | :_ Tr r_ rru,{nopfa
    (sv'v)
    :5p efnufzrlo t1 uepSlEzl.l^
    (6yil ctfnztlnzoX
    oEefr otau,l
    - 95rdeuqcqq
    Gv'v) r - or:
    [t (r . +) .,"-.",,.]"
    BZCS|UCeUzA l!
    : - . + (,s- ziltvlo*]"r- or: ,r
    [, tr(r +)"rf
    (gV'V)
    :3rsefnur,(zr1o op (gt't) ctferrnelspo6
    / ' r \ v
    (qett) (t * -tl"ri (D,J : 'n
    :9e1sod€ru euloJA\po efc4ung
    ,1;4lb:y | : u elp r o8euzcgurel qefcuelod trcgoulorarpo lsef y alzp?
    (eev'v) (I-rnre)7:(n)I:'I
    e;e1sfptrd tu,
    ero1s,(zu€n
    :@yd'rod) o11se[oEeurelodrq n>I zxtd f,cbufq
    -pedf,ztd11'qcfnotcsfem qce4stcez
    eu rafirdeu po f urn,{11eluetuelezgz;doE ourorez 9fg
    -ectu,{trd
    nptrd ?roqepz tulomop cranelspod Euqour(g7fle7wryr,{m oq -gfI a\ 'oEa.tr
    enSrduu po
    nptrd gouqepzemoleupefdlepueum,(14e i(1uarue1eego fge 'euzen1se1
    1.91. tlcAuoJecs q?epepln n qcAcbletuJe.azM pdo4s elceztleag 09r
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniaiqce 162 Realizacja st

    ir6dla Io- -1

    Rys.

    -4 -3 -2 -1 o 1 2 3 4^(h-E) !

    przejSciowe
    Rys. 4.26. Charakterystyki t62nicowego
    wzmacniacza Nacl
    E|-
    - wzm
    Wyj Sciowym napig c iem r 62ni c ow ym frazyw e sig napigcie migdzy kof, c6w
    kami wy1 i wy2 (por. rys. 4.25): wyn
    wzm
    (Jovr,: (Jovrr- (Jourz:(E - ItR) - (E - IzR) : stop
    nie r
    : _ft(l, _ h) @.s2a)

    Podstawiaj4cdo (4.52a)wyraznnia(4.51)otrzymujesig:

    : ronftfrft
    uoo,, - E,)
    : -roREh+.(E, (4.szb)

    Wyra2enie(4.52b)jestnapigciow4charakterystyk4przej6ciowAwznac- o-
    niaczar6inicowego.Jestona przedstawionagaficznie narys4-27.
    Transkonduktancjgmalosygnalow4wunacniaczar6zntcowegooblicza'
    my jako pochodn4wyrainrt@5\ przy E1- E2: Q:

    dr, , Iol g^
    qmL: : @.s3a)
    d@L-E)l"r-rr=o: 4 2

    9^: A
    Ostatniaposta6wyra2enia(a.53a)wynika zzaleznofici 'IB, gdzieg^iest 'r"6
    transkonduktancj4 tranzystora, za6 IB:Iol2 pr4dem emitera przy rczys
    -
    E, Er: 0. Analogicznie dukt
    baza
    dI, 0^ l
    0m2 :
    (4.53b)
    d(EL - E2) 2 zast
    po tmorcgfentfcuels,{zerlsef orttqu,fugtl eu'e67'p's,{r eu 4e[ ,fucd31sez
    leuegcs cemosi{reuerr4owta erc6tzur-4 fnotcgti(,t ptrd ctlnrledzog
    (qss'r)
    'qeuEfs €lp €uoiluaFn
    lsel €Jo6,{zuer1o?ertnrp€zeq
    ApEqfzn lsuoc - zfl vrf,rgt4 n 'n4pud,(ztde1pnpeqn o3a1r"'6t t'f efcuel4np
    -uo4suur1fuzcllgg '82't 's,ft eu 1p[ 1sefezcerucarrxztlerueqcs15[cue1s,(zer fzrd erqru
    tuozcyo4s eru ol olpgrygceluezP-rmzor qcduzcdllerd 11 'ol emoptrd opgrr pe[*6eFpt'
    eupapl orrea\osolsurdaaocruzgJ nzc?mceruznsezu4cf,lopurfuermuuo A\
    oEeanocruzgr (ets'v)
    s:zcslucsuJzm
    o6slstMlzcealeuJeqos'gZ'?'sAU
    -ezcugo ota
    'LCi
    -CeWrn tAq
    gzgtD (t
    (ezs'v)
    'Ep1ez tulolsr otaf o1 1se[r rcgouruefod [aget €ru eru
    nzlarvcevrzt\e/Vyezrellure
    tuf,nocruz-or n aCDrcgouurelod tznp z g11e1udo1s
    oEezcufpafodualuelucoulza\ z avzcfluepJ lsaf oEeiuoclu?gJezcerulewztfi,
    eA\ocluzgJ eluelucourzne,norcSrdeu q'ftirzplrtt '(8'?) btpgouzppzz 4rurfi[
    fuerrrfzno ctfnuangrodt (VS'ilSEealnpod ctrotg'otenocpT-or ezcefiroaurzt -,tgcgo1fz
    e,norcSldeueluelucoluzt\amoputfsoFul ol1se1'y'*f euA\oJlsefg : 7g - tg
    EIp LZ't 'sfr z leinorcgfezrdqf6,{rel4ureqc lemotcArdeueruslfgcelq
    (vs'v) .a_2,n6 _ tub_tu6
    :?tollelir atsemfzeu bmocpVgt b{cunl\nPuo\suoL
    e1i{1sital1eleqcennotcitdep 'LZ't's[11
    obennocruzgrezce!uceuzl eanorcgfaztd
    ptrd dlec eru
    ,{ptrd 'g ezc
    ggowz.apz'
    eW l(zt - tfl
    -e^Ao3tvzor e
    e9t tqcAuolecsq?epeplnn qcAcbletuce.azrtrudots elcenleeg z9L
    Elementarne malosyg nalow e stop nie wzmacniaiqce 164 Realizacja sto

    er malosygnalowe przyrosty warto6ci


    strony emit erc.T2.Onaczaj4c i1,i5 o11ag v
    . Il,Ie ot&z E1 w punkcie pracy, moina napisa6 nastgpuj4pe wyrainnta:' rezys
    Je6lij
    er(hrr"o+ l) ptTytl
    i1 : i6(h21"0 * 1) :
    hrr"o
    * (h,,.o
    + r) kaide
    #*th
    eL €t0^ ir

    h,.tto*f#h Prqfb
    otuz
    st4d
    ideah
    i'1 >
    ' s^lz (4.s5a) fl,ftnu,
    |mL : .*14*
    0n2pU
    lrrr*
    vt
    ;:
    et
    Przyjgto do ^, 1 otuz r55'N 0.
    Gdy Rs jest bardzo duie, (4.55a)sprowadza sig do (4.53a).
    Stosu
    nikiqr
    rejech

    u
    N
    ORs=
    Jr
    stopniar6inicowegodla wyj6ciaI (a) oraz
    rzeczywistego
    Rys. 4.29. Schematyzastepcze sygna
    dla wyj5cia2 (b) sygna

    Analogicznierozpatruj4c pr4d wyjsciowy tranzystora Tz,moina naryso- ni


    wa6 schemat zastgpczyjak na rys. 4.29b. Jest to kaskadowepol4czenie
    tranzystor6ww konfiguracjachWC oraz WB. 7n wzor6w (4.2)onz (4.t2)
    ni
    otrzymuje sig @dziei2 otilz ue sqprzyrostami malosygnalowymi):

    R, hrrto s
    l t b U . R, + Irttoo transl
    -Am
    vOm-za : : :g:L- : gL
    r"
    hrroo*#* Przt&t
    rcinico
    doprcv
    ' -+
    : -emril+r,,- (4.ssb) Rozlrltu

    sveDa
    R6wnie2i w tym przypadku,dla duzegoRE(4.55b)sprowadzasigdo (4.53b). Sygnal
    'Atu = 4a :Lw g :
    I "Ia :dul,(tettrnsIB6,{S {qss'r)op
    'AE
    9- :4a:Lw 9:'ta :fnocloggrlg6,{9
    :4urzblnzoy
    ',(scu op o1rcnz
    (qss'r)
    1rr{ ;vz g qcgfen 'AuI 0I pd^{s ,(uozpe,rordop
    at3tsoz y epglea 'Su
    fltel ?E 0I : cU tH 0I - tU 0I :''6 :wf,filsu u,(,noctw-or
    "u
    /lrzy9ruTsu%te,r e,roogfr$n spatdeu t ,ngrols,tzuurl dptrd ,c,(zcuqo,ft.eptr16? PE[t[xzJd
    'tuffcewns I trtroJruzgJ Sfcueqnpuo{su".r}
    zszrdod orupelAodpo eu€Iuc?IE,t ts fuf,{celuns I f,nocmz-or fpuE(5
    z Eu
    - f'noqqgr:e ructfe,tr
    z;i-; '{ufdceuns: z;i;7 {
    (71'flnrc
    amezctpd
    7
    fu[,{ceuns : z;E 7 f,noqwgr :I nlc.sle.r€u -os,{reueu
    6;E
    :oteuldc"Ens I oEeaocr-u?gJ:,ngTedf s
    gcgAp lfcdzodredns p€Nod ,tr ?la?Npezrd ef eqou 'za zP-to Ia ,tedfs zerc (e) 1 fi
    suozp"rloJdoP tII?NOz O8e,socruz-oJe?nela}wrnll ?l[P Itef
    ',{u[dceuns pdfs eu fnlyz-ur,neF r e "Ictfoll *D'!
    "u €f,U o
    lsef SSI/1I I O:
    'ol glgaqpod
    ,tupepl zceyrrlltrv,t orupazrdod ,(uelneuo 4 &epN
    (ts'v) -asvz
    : H: ssrt
    :gp a f,ue1etf.mlezc/.nnz 6el r (o1totuoltca{al
    a?outuouiltot - UUWC) (SSU$ ohau$cowttsn7mth{sDluawmfluanfu
    -ut(.zcpgilsmSrs
    e,nfzeupu[i(ceunsop fe,tocmz-or tfcuel4npuolslre.r]Ieunsols
    :*6
    0s'r) +"+
    bu[tcouttts (ess'r)
    {cuonppuoqsuDg ?e! olulJepzBu?oII'u,(,tocrwo t rlloncerurrcw,nu,{qeep1
    c5r,r 1sef er.u IJ1el zcerucrrrnl{ '22- 16 ?"lcogc 'e1ue5uztfeteln z! zro;o
    Il ,(ptrd 'utrtt14f,v zP-too^r,cel lxor: elP ouzsnls lsef etue41q,{zr6
    o"tttr+
    "vz 4fl :4nZ*6 : Z! : l!
    'vz _
    *rn - **!nl-A
    oertqu6
    :E1cgow.zepz,{ueqdo pe[ ngro1sfzua4 z o8ey4e4
    pbtd 'za:ro:wn (wfu[houms wa1fillou fuenf'nu) zpdldeu Norfzrd
    r{,nolpupsf bts A4o4[ztd?lc9[e,l| t0fzJefirsevznu,{1 ,u luupef tpsl
    '-D evmgt e[elsozod(Vgil *6 "go "u efcuzqnpuolsu".r] ay tfcuzlsdzer
    :elawr
    tuozcyo4s sz udmocruzgt rran1vlaru,n
    "rrocluzgr u,$q,n[zcszt uduor,nguo 11
    nsope,tl flSO
    99t rqcAuopcsq?epeptn n qcAcbletu?euzlt ludots elcezqeag v9L
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniaiqce 166 Realizacja st

    g* 10 ideal
    s* : : o g 5m S (wzin 4.57)
    d;: ,'10'10 odcir
    Prady sygnaluw obu tranzystorachmaj4 wartoSci:
    wiec
    . 0 n Et=
    it:;(er, - et)* 8a4:5mS'10mV + 0'05ms'5mv :
    chax
    : 50 pA + O,?5 1tA:50,25 pA 7l ul

    . g * -49,75 pA nieni
    tr: - (et - ez) * Qwet: -50 tt| + O,25pA:
    ;
    pfZg'
    Napigcia sygnalu:

    unr: -\Rc: -0,504 V j

    ua: -izRc: 0T975 V

    llm:llut - Ua: -LY


    co ol
    nm: gwes' Rr : 15 mV
    )
    WTSS:2(X), co odpowiada warto6ci 46 dB.
    Pow
    \V6 wzm4sniasntr6znicowym s4 definiowanedwie rezystancjewej6- kolel
    ciowe: r6inicowa, mierzona miedzy dwoma wej6ciamiwzmacniacza,otazz
    sumacyjna,mierzonamrgdzydwomazwartymiwej6ciamia 2is6i4.Przy &:zei
    warto6ciRs ze schematuna rys. 4.28wynika, i,e
    (
    th, N 2hrr"o (4.s8a)
    F^-f^

    tu,, N RE (1 + h"r"o) (4.s8b) n


    -l
    7n wzor6w tych

    lin"

    fin
    -
    RE(l + hrr"o)
    Zhrrro(l + hrr"o)
    *ry: WTSS
    (4.5e)
    Rys.
    ntcow

    Przyll
    charak
    Obliczenie wzmocnieniaw zakresiewielkich cz€stotliwo6cinie jest Rr=1
    w przypadkuwzmacniaczar6inicowegoprostei nie prowadn do przejtzys-
    Rozwiq
    tych wynik6w. W schematachzastepczychna rys. 4-29naleirywprowadzi6
    modeletranzystor6wz rys. 4-19,4.5b oraz4.34bi obliczy6funkcjgwmoc-
    nieniaw zaleino6ciod czgstotliwoSciW praktycznychoszacowaniach, bior4c I2
    pod uwagg, in poN4czenie r6inicowe tranzystor6w nie zmienia statych
    czasowychukladu, przyjmujesig,2e pasmojest takie samo,jak dla stopnia
    wzmacniajecegow konfiguracji WE w takim samympunkcie pracy. e
    Rozpatrzmy na zakoituenie napigciow4 chaxakterystykgprzej6ciow4
    rzeczywistegowzmacniaczat6ztrcovego, je6li napigcieE1jest prryloZonena k
    wej6cie1, za6 Ez:0- Jest ona rtlirLa od charakterystyki wzmacniacza
    ez3eFEi[,
    96'g:ru eu euo?o
    uL:,
    tnonelsr
    - c ' g c ':z -[s
    SI|I 56'8: :z-D- x l-6
    €d0 erudop u
    qcqsls cI
    0I -q,,zl ctroq @r
    A t 0 ' 6 : n ( g o ' o - 9 1 ) : r r t z r ": v w g o . o : ,
    t'0 - 0I -COUlZrl ![
    :aluozblnzoy c,vpenod
    .L
    -sfztlsztd
    130:rcn,O:"9 bl Ot : "U
    !;1l:cU'A0I-:cg-,Ir0I:tg.oteuca4u4olyzcrulrutvwzll-forrongfszrdg,(p,fteqareqc 5e[ ep
    fe,rorc3rdeu t[ndipeu qcdrgpl fzld ,tfl ep{deu qtrzcrlqo &epN 0I? prl,lXzrd
    "ruBu?T?z
    oBerrnoctu
    (osr)
    -zgt ezaetuceurzrn o6egsrani(zcezremotcslezrd e1i{tsi{.reDleteqc eanorcCrdell .(E.t .sIU
    (cssv)
    (ess'r)
    fsznprtzrg
    zleto 'uzi8
    'Ifl po czs4tt g'0 'Io -g[en epu
    A lsef ezro11e1o1
    oEef eu ebard?u r duocfsuu Ne[ [; rolsdzue4 ?rc6rd?uoEel fezf,ro4
    (qos'r) z a 1 1* t c I s V + g g - - t 6 r g
    nue,uorcgfe,n
    nrcSrdeuzpeutodpo oc
    tU+rU
    (eos'r) tmn[)_,g+rg nst"I
    :eluecfseunptrd ptop?,tr erdtlso em r(ctu,Qd oileyuzrztd
    ptrd ggdop'd1odop,(u,n(qe Ne[ IJ rolsrftuer; u$ - '1o u,{u,rgr uueru
    -collzrt[o ur{ctfzruceurz,nuerudolse[elsozodI lseruoleu'n1c51cpo e?alnca
    rolsfzuerl E: rgv fc11o1oM.evo"6- zetocyrufl- :avlgrts l,tpfrellzreqc
    ume1,(qceuzcel 'eu,ror ts ,{rolsfzuerl eqo zsztd tJbuLQd,{ptrd 0: Ig
    f,na'O1't's,{r uu ouora,"$pezJd,otoV*zI - "g zvto cg oruper,rodpoC1n
    ts qcerollelol zndrdu5l *#r:*{ptrd eruifidza zeud',{15ppo
    "u (ts'v ryzn)
    Ne[ IJ rolsfzue4 tg qczrcfuduuqc,(uuefnqc&np AzU.'g1'l'sfr z oteqeapr
    L9l tlcAuopcs q?epeptn m qcAcbletuce.az^Arudots e[ce41eeg 99t
    Elementarnemalosygnalowestopnie wzmacniajqce 168 Realizacja s

    Dla napigcia Ec> 3ll": 78 mV traDzystor 7i jest odcigty i nachylenie charalderystyki wynosi
    R. g6ln
    - = : -0,1. Prad nasycenia zgodnie z (4.60a) wlmosi fs6: 1,8 mA. Tranzystor wchodzi
    R8 a)z
    w nasycenie dla napigcia (zgodnie ze wzorem 4.60b):
    .F
    Et*:-10+18+0,7-8,7V n
    u
    Jak wynika z obliczonego przykladu w zakresie praktycznych warto6ci sygnalu h Eanzystor Tt o
    nie wchodzi w nasvcenie. b)s
    I
    Analogicznewla6ciwo6cima wrar'acnia;czr62nicowy z tranzystorami s
    unipolarnymi. Zaleino66(4.43)jest w tym przypadku kwadratowa (por. c) R
    opisuj4cezachowariesie
    utzory2.101)a nie wykladnicza,jednakzaleLnofier
    wrar,acniaczadla malych sygnal6w w zakresie mafuch czEstotliwo6cis4
    identyczne.

    P
    4.4.2 2r6dla prqdowe i napigciowe
    st
    We wzmacniaczuft inicowym,om6wionympoprzednio, wyst€powa"lo ir 6 dlo d)x
    pr4doweIs. Realizadatakisgs tr6dla o bardzoduZejrezystancjiwewngttznej n
    jest mozliwa,je6li wykorzystasigdu24rezystancjg tranzystorawystgpuj4c4na
    jego zaciskukolektora.Na rys.4.31przedstawionoschematukladu realizuj4-
    cegotakie ir6dlo. Korzystaj4cz zalei;r'ofici(4.48a),otrzymujesig:

    (4.61a) R

    ft, k
    (4.61b)

    gdneI,p i f,r sOodpowiednioprademnasyceniadiody i tranzystora,zalo2ono


    h2lBsbaxdzo du2e,co pozwalapomina6pradbazytratzystorawobecf l otuz Is.
    R6wnanieoczkoweukladu z rys. 4.31jestnastgpuj4ce: Nap
    16wr
    / r R*z+ r ( * * ' ) : r o R E + + r ( * '). (4.62) stos
    ien
    sow€
    dla t

    ir6dla prEdowego
    Rtrs.4.31. Realizacja
    tu)
    (ew'v) "u(tu+ :or
    (ttr-tv)on+zvrg
    Ptrs
    on + of"U : anl, * rU + ty
    - .tI
    "nz-"9
    :ectfnddlseu1se[npzgn otel ep
    e1rrozco elu?uitrgu'z''t'sft ouoilrslspezrdoEenoptrd elpgrv oEeuu,ros
    -ueduols np€Hn lelueqcs"u '(on:n81):za1l- IVI sezca{o,t)erelruo t
    porp zcby ggouzcdlueprctfn,noqcez1 [eupefNEIruezf,polp ernp ctfnsols kqv)
    'cu,tosueduols zllzotu 61 VgouzspT'trnlereduel z 51seruerw If zeluagJ
    o?e1ceqo,r'(up1a;1Bu Aru g no efepu) frnlereduel po f,ppz a1-1 ercSrde\I
    'olzerorlgt
    tu*t{ ouogopzfr
    -: , , t
    an-c,
    (qtsr)
    :?touc,l tctfndS6eu eu fro1l't1
    op,(upuo[crodordtsel0f ptrd gcelpedfiztdqci(uelneuo qcl4lsfzsn e11
    '(c) op ,(uqopodtsa[letpzeX (etg'v)
    ,,r"l vu : 0 1 3
    -t[n4Jearn
    eutctfndd
    s?zclrgA\TuI?Iu feuz4$u,re
    -1,{rzEolz mupq{s gturuod €u?oru QyV)cztoz,t en'eznp }s eU'zerozy (p otrPgr7ol?
    'znb1zyugczw,nodmo4unsolsfu,tgr 6e[ qcf,norgl mgpbtd
    4eunsols
    qc,tuopcsgc"pepln11ytl nptrd oPnlunso$ ,n fuu,noplsezrd lsefo1ptr4
    (F7
    ,rrq:0,
    0s rcgo,nl
    5n sruerno
    :3rsefnudz4o s"zcitrotyyeuzc,{1uepr ts ep ezcblzzcel'g: sU : zU (c :od) e,no
    '*tt/t'1o eu'lot'ezs ruurolsfzur
    -[e1uu1se[ep-or7efcuepfzerzrcl1'r1: 0f ?eluitrgJsszcrtrg11yg : ny : zy
    ,{pt 'e[nd51s,{,no3e,noptrd e4sn1 4apedf,ztd fzslsordfeu ',(uJgEezczg(g
    'ay rfcuuls,{zeJ elue1upy zaztd euozs4Stnz 'e4np fsef ,{uo4s po I"1rolsr(zue4 t
    "Jo11elol n1c9fd,n
    emongfdnefcuelsfzeg1[cuqsifuereruouod tur{enpo ero1s,{zue4
    eu t1 ptrd ..?frqpo"pipfl'iltuopbtd (unqpolcnluzgnlweusq 3rse,n{zeu
    'r7 - 01ep euolqsds lsel (29't) e1u€Inrgrs"zcaglt[ 'ay: zy
    IIst p"IIn
    zrurouI: a'I 'ul4 'euzci(1uep1 ts zroN,{zu"q uJeiltue I ,{Po1pezcbtr2@
    qcelpeddzrd gc,{qgE zpoqc,t rolsd
    :A1e11nzer sot[nd]lseu T"uPe[
    ,ce1s,(zn
    -elzczs16 ol ruepSpzmeywzc(qpuz eupn,{ztlAzoralu
    "qou Nef(39'7)srueunga gsou,(aq,(1s,f
    69t tqcAuopcsq?eperyn n qcAcbletuse.azrt tudots elcezqeag 89t
    Elementarnemalosygnalowestopnie'wzmacniaj4ce 170 Realizacjas

    rczt
    taft
    ine
    pou
    nie
    uol
    naz
    uol r6in
    ptzc
    ptze
    tetmicznieir6dlo prqdowe
    Rys. 4.32. Skompensowane rEzy

    Gdy Rl : R2: R, w6wczaswyra2enie(4.63)nie zale|y od Up i otrzymuje ciov


    sr€prAd Stos
    op0
    t, o :ET Ec (4.63b) Tnn
    slu4
    Om6wionedotychczasir6dla pr4dowepobieraj4pr4d w kierunkumasy pr;z
    (ang. ,,current sink'). Stosuj4ctranzystor PNP mo2na zrealizowutir6dNo pen
    pr4doweoddaj4cepr4d od baterii Es (ang.,,currentsource").Uktad takie- rowl
    go 2t6dlaprzedstawionona rys. 4.33,jego wla6ciwo6cis4 opisaneidentycz- otaz
    nymi zaleinoSciamiz tymi, kt6re wyprowadzonodla ukladu z rys. 4.3L.
    W ukladach scalonychir6dlo takie jest powszechniestosowanezamiast

    2r6dloprqdowe
    Rys. 4.33. Komplementarne

    Rys.4.34. Wzmacniacz r62nicowy w tec


    z obciqieniamidynamicznymi MO!
    t; moptrd ?goua{gJerunadez qcurols,{zue4 qc,{,toleupsf fzrd frgftl 'SOIN ltuluzr
    oEe,ropbrd B4snl p"l4n ouolA\elspezrd96'p n4unsrfr ?N'SOtr{ rtEolouqcel an Annocruzgr
    z
    ?eldlozqBetEvzoat qc,{,torcSrdeur gcf anoptfi ppoL fpelln euzcl8oleuy
    op9r7 '99'7 'sAU
    €us^ ozlleeneanopbrd
    SOy\lsoruqcsllt,tr
    olpgr7euemosuedurolg'gt'? 'sAU
    ennorcOrdeu
    ls"rrusz er
    '19'y 's(t z
    '(X/nu -zcfluepl a
    Z- zaro
    X/11ruZ + oppel&\odpo)o,tolsndezrdfeuenoz,(relodsI enuez,{potp aator -Eq4 PBH
    -nlerodurelrryuufzclgdsm, aunrcezrd ouelsfzro4,{n learornlereduel fceseued oNPgry?e^
    -rlro{ op ur,{rgt>l m 'oternorcltdeu etrpgrV pel4n fltod,$ ouornelspazrd {suru n4un
    gg'7nlunsfr e51'tnorcgf,trnSlcuelsf,zerblevt,(ctferunadez p"l4n o4ef fzqs
    dmorolnue '0t g 'lo arclrdeu)leanorodez ficezf.nlod fz;d ercuey
    4rurplA\ (qes'r)
    Sporpo4ef7a1urn9r >pf'(A ,'0 To z1c31deu 4epeds)farnolsndeadllcezfrelodo
    Sporp o4ef ouA{oJ?zmorols,{zuenral5ue-ezeqezcblz ,{pe1m5ts efnso1g
    'frnleroduel po leuzelezep'rcgolrein efnurfz4o r
    fetrets1 tlcuelsfzer faleu o oEo.trorc
    -3rduuelpgrVfcezrleet eqez4od o56zc rzpot4xezqc,(uoJecs qc€p€I4nA\
    '0llz"n
    1sou,{,tI eqnplsef eru ote;ep nptrd e1pefcuelsfzer eanopbrd o1p
    oEs[ lseruroleu '(tmo4zcru79r)qeuE,{s z1p Sfcuelsfzerbqnp ernelspezrd
    auzcruzufp erueztrcqoe? '?llgeDlpoddzslep 'VE'V'sfi Eu ouoll\etspezrd
    rut(uzcrureufip yneluezbwqo zeto o1 ul,(irropttd welggr ez oEelrocluzgr
    Ezcerucarrrzl\
    lerueqcsf,u1e1'w{uzclwnutp waruaVblcqo z tuep€pln,{ue,u,{zeu
    1ss[ur,{noptrd ura;pgrzez zcerucetnz4g,'ufrnc.{11erdalu ay oEeznperu
    -"&\osolsblu&zcfe.troryupoanand4gd ezJnl{u5 Bu ?Irulhorufez etugczreunod
    Eznp zato o8elelselcirduu >lepedsfznp 4eupef (S't rozlr) amotc3tdeur
    ryl'G't rozm) a,noptrd outgrez eruerucoluzl\eznp erurnadezcy efcuel
    -s,{zareznp'ouorugeifutznf {Bf 'NdN ero5fzuer1 o8enoro14e1o4 erolsfzer
    LLI tlcAuolecsq?epeplnn qcAcbletu?eurzln
    1udo4selceztleeg OLL
    172 Realizacja s
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniaiqce

    oraz Is. RezystancjawyjSciowazaleLyod nachyleniacharakterystykdreno-


    wych.2r6dlo takie mo2er6wnie2by6 zastosowane jako obciqZeniestopni
    wzmacniaj4cych MOS.

    EBe
    4.4.3 Dwutranzystorowe stopnie wzmacniajqce
    Wa6ciwo6cielementarnegostopnia wzmacniaj4cego moZna znaczniepo-
    prawi6,jedli pojedynczego
    zamiast tranzystorazastosujesiedwa, odpowied-
    nio pol4czone.Om6wioneterazzostan4 1rzytakie uklady.

    taki
    wyr

    w polqczeniuDarlingtona
    Rys. 4.37. Dwa tranzystory ijes
    Zall
    Na rysunku4.37przedstawiono2tranzystotyw pol4czeniuDarlingtona. wzn
    Traktuj4cjejako jeden zastgpczy jak
    tranzystoro koric6wkachzazrnczonych Cat
    jego parametrh2l"wytailasigjako: efel
    na rysunku,mo2na zauwazy6,2e
    ni
    hrr" o hzt"rhzt"z @.64a)
    kt6:
    trar
    Edziehua i hztezs4 odpowiednioparametramitranzystor6w 7i i Tz.Dla wk
    parametruh11,otrzymujesig:
    cze
    hr":hna*hn"z(l*h*) (4.64b)

    Zar6wnozwarciowewzmocnieniepr4dowe,jak i rezystancjawej$ciowa,
    s4 dla pol4czeniaDarlingtona znaczniewigkszeni dla pojednynczego Be
    tranzystora.wad4 tego ukladu iest (hx"z* t) mzy mniejszypr4d punktu
    pracytranzystorafi nit tranzystoraTz,eo zmniejsza jegodynamikgi pogarsza
    warto6ciparametr6w.Uklad Darlingtona jest stosowanyzar6wno w kon-
    frguracjiWE, jak i WC. Pierwszaznich odpowiadapol4czeniutranzystor6w
    Tr oraz 7j w konfiguracjiWC-WE, druga za6- WC-WC.
    Na rysunku 4.38 przedstawionouklad dwutranzystorowyWE-WB'
    nazywanykaskoilq.Tranzystor fi jest w kolektorze obciq2onymal4 rezystan-
    tn8
    cj4 wej6ciow4htt, wobectegojego wzmocnienienapigciowejest male:
    hn"
    -g^hrrt N -u4 (4.6t zfio
    kd :

    Pr4d punktu pracy obu tranzystr6w jest jednakowy, wobec tego, przy
    pominigciu r55,,jest sluszneuczynionepowy2ej przybliznnie-
    (zarzq+ l)t'rrtl Zellq not
    (ss'r) + : [ztd'oflel
    '(qgt't) br.cgouzelez z arupo?z'o8euozoryz Gg'v)
    'dNd BJolsf,zve4 Prrq evngr
    urolsfzue4 e.trolcgf,(,nefcuels,{zaX lse[ all{
    u,nrorcgfearr
    efcuelsfzag '"znp csolJ€tr o1 lsef vtzq rxsolte1||.lalertt fztd lal\Bu r :el?u
    -uelsdzert
    (l + '""1tarzq - erzq 'gA\-iIA\
    Tg'il
    :rrraJoz/Y\
    dls ezer,{lr oaevozolz ero1s,{zue4 arzqe4 bfvennez ?uzotrJ
    morolslzu
    '6t'? 'sAU -uo{ ll\ ou/
    NdN-dNd AuozolzrolsAzuerl
    zzsreEod rI
    nqund pt
    oEezcu,(
    'ertorcgfa
    (prvg'v)
    'atzqeleut t eazctuet?rcgoanqlop6zc
    '4514,{ro1s,{zuer1qc[rgt>1m
    eleurtfeu 'euzcoqfrolsfzuu4 o4e[euemozqeer
    'qc,{uolecs qcep"pln a\ eu?aosols o1 etuezcblod 'NdN uro1s,{zuzr1 ?I(I .ZJ I I
    lsef
    o3emopztr4s rlc"Jplrr?J?do zcel'4514 erolsfzue4 lcgoffucsela\ eut drgpl
    'NdN-dNd oAauozolz erolsfzuerl p?tr4nouoll{\elspezrd 69'7n4unsfr e51 (evg'v)
    '96 eludols oEezcui(pefod oursudztu
    ezsJezs eluzleuzlsetfpolse4lcgomrllolslzcoursedo8elcego,tl'"Jel[trNnl4eJe :o{3
    aneleztd elu gA\ efcernEguo)'tU Po elu4elezeru'"t)Zp (0p+ 1)ct3: rw2 4efqcfuoz
    'U erolsfzuerl eruorucotuz\ 'ouo16u1
    o{B[ slcgfenr Bu AIs lsouezrd 't)
    e;etrr?u npipzrn eZ'erclUINnl>leJe tlcezgeurrulureu e8e1odfpo4sul Etelez
    'g6 urzM ez euzc,(1uapt
    5e[ r euol6urpeqn
    1fcernEguo{A\etudo5 oEezculpofodurarueruco
    )V.A_ pcyu60n_:nrl
    Oyv)
    :o4uf5rsezetf,m
    ptls'(61'7 rgzm'rod)g6 eJp>1u[oues
    eruelucourzl\
    fpolse4 e,notc3tdeu epl€l
    nrl€nz trcgoupeplopz 1se[g6 ltcernEguol elrotcirdeu eruarucourzA\
    peql 'gg'9'sAg
    (eA -rA ) Apolse>t -peurodpo
    -od eruzce
    rudols erue
    -ouerp 1d1
    T,LL tqcAuoletsLl?eperynn qcAcble1u?eulzln
    1udo4selcezleag zLl
    Elementarne malosyg nalowe stop nie wzmacniajqce 174

    Rezystancja llh226ze wzglgdu na mal4 warto$6 ftzr,rjest duZa,rzgdu MO, st4d


    nawet dlahna o wartodci ok. 50, r-rtranzystorazlohonego wynosi ok. 20 kO.
    Nie jest to wartoS6 duila,lecz wystarczajAca w wigkszoSci zastosowad.

    Przykhd 411 Nalezy obliczyt parametrykaskodyz rys. 4-38dla nastgpuj4cych


    danych:
    Ec: 10Y, Ig - 0,5mA, ftzra: lfi), Rc: 10 k{\ Ir:100 MHa Ct":2 pn R; : 10 k(l
    rrv : 1fl) O. Ka
    Rozwiqzanie: uw
    Spadeknapigciana rezystancjiRg w].nosi 5 V. Chcec,aby oba tranzystory mialy jednakowe
    napigcieUB: \5 V, potencjal Er powini€:l wynosi63,2 V. Naleiry zapwnif staty prAd bazy pnl
    tranrystora7i: 500/100: 5 4.

    n' * !!' ft: 1913


    i kso:65,2 (utzory4.66i 4.6)
    0,026 GS
    L6 zak
    .fa=lll,l}Izih1a: (t + l(n) + 1Cr0:$52A
    *

    1
    -P : -0.94MlIz (wz6r 4.Al
    l+C*ar/g^ 1+0,065
    ije
    10 + 5.35 TIAZ
    l6:Q94 :1,43 MHz (wzin 4.27a)
    ,, . ,J
    no(
    Takie duzeczgstotliwo6cigranicae przy duiym wzmocnieniunapigciowyn sqnie do zrcalizowa-
    nia w ukladzie WE.
    pot
    por
    kwt
    4.5 SZUMY WZMACNIACZY TRANilSTOROWYCH

    Sygnalanalogowy przetwarzanyw ukladach elektronicznychnie mo2emie6


    dowolnie ma^lejwarto$ci Najmniejszy sygnal jest ograniczony szumami Edz
    i zakl6ceniami,kt6re nieodhcznieistniei4 w kaZdymukladzie.Amplituda 7al
    sygnalupowinna wielokrotnie przekraszafpoziom szum6w izekt6ce6, aby pn
    jako66 vz4dznnra mogla by6 uznana za"zadowalajqcl4. szu
    O ile zakl6cenia moZna dowolnie nnniejszai ptzez odpowiedni4 kon-
    strukdg ukladu (ekranowanie,filtracja zasilaniaitp.), o tyle szumys,qzwiqzane Ich
    z sam4 natur4 vrzqdzei elektronicznych.Rozr6iniamy trzy podstawowe na
    ir6dla szum6w. g€s
    t. Szwnytermicznenazywaaetei szumemJohnsonapochodz4zchaoty- kwt
    cznego ruchu termicznego no6nik6w ladunku w rezystorach. Fluktuacje
    energiitermodynamicznejelektron6wpowoduj4 powstawaniena krafcach
    obszaru ciala stalegoo rezystancji R napigcia szum6w o warto$ci 6rednio-
    kwadratowejokre$lonejzale2no6ci4 Nyquista wl
    Sat
    -4 : tliw
    4k1RLf (4.69a)
    'lcto1l\ln (eag'v)
    -olsezc qcftrelu ozplr.,geIseJI€z fi\ eulol$ alulg?ezczsts euprnl4n4s ,{urnz5
    'nl"rJetstrr r qcfuzclEolouqcel algsecord po ?.lr4epz tlep lsef y ulfroll m
    -olupert lc
    gc?cg"rl s
    (ztv) Iv{ltx : "* efcen11n1
    -f,loeqcztl
    IueJozlh3rs ezer,{,t A\oulnzsqcfl nptrd ?gouelt\ eA\ol"JP"1(I
    -o1upaJ$ rcgomrllolsdzc oP ?uJeuo[crodord eluloJ/Y\popal enourprart99o1s33
    'Ellupod\azJd;9d uqczrel.tod eu s,nomelsp
    oEsf 'urflerq luelunzs 6e[ atu uel unzs
    euezblttzb
    ezfrzsalllrz'n9>1tu9ousfceutquoler r elceraua?elro4pedfzld ts ute1pgryqcI
    -uo1 ?upa
    /1 ruletunzsqn1erueloEnurrreulnzs 6e1euemtzeu' au1ntn7t1n4s tunzg' g
    '1114 fzctlz ep euzcfls,{JeDl€rellc ts emolnrg ftunzg 'tu,{p1q lueunzs
    (BJez 'Sretreg zeztd ,(qeloogr
    lsel drrolnrs Iunzs l4sllq ez Jeuzn Euqour uel s"zc ,(pg
    BPnlrduv
    A\glrugou nlolezrd nsezc oEet4lgDl ozPr"g €lP €uzsntrsNs[ (Ir't) ?gouzelez
    'npfcuelod Arerreqzazrd o?scbfe,nrQdezrd o8a;e1snptrd tlcgogem pef l erzp8 rueuna Iu
    ?enuszou
    fit'v) Ivtbz : i!
    :rsouf,rn
    -orupeJg?tou€rr oEerQl>l'nptrd leuuerurzfeanopepls "1Yiol€IP€A\)I
    eruelsmod efnpo,nod
    ,$g4lutou eluszPoqlezrdrepleregc r(18?1ceru r rfuro4pedfzrd'qefcuelod -Bt o4IBe',zo
    Sreuzqzaztdblemfydezfi(,{uor1>1a1eqn1,{rnrzp)otauzcfrllele nptrd l{rutou
    fp? 'ttelsatod oEe,fryloqcs ruerunzslel euen,{zeuaturolnl,;twnzg '7
    'wt (e77n ryzll)
    7n1qtaatanzs,{uren,{zzu
    rnfirourprn eqpalryzoturfler o tunzs lc9onr1lolslzcpo euzepaetu1se[1
    (tr7'Vtgzn)
    @t'v) )062 : JelPvHlnlrz-Ol. I : J4: &i
    rsou,{rn(69'p)rcgouzelez
    ermelspodeu'qc,{uzctural aorunzs leuemouodsfp,{coul BIupI.t\99o1s3g
    (9'trr.99'j ftoz
    (qos'r) [v illt : i!
    IcgoU€A\ o ut,{.troptrd fzeq @rd fp1s
    enoleupef ,{;e
    walpgrq tufuzemouny grlblsez ?uzoru emolcSldeu ol\olunzs olPot7
    'gr7'7's,{reu
    4elrcelsod &\,clAeNPezrdeuzour ernolllnzsElpgrqr(cttetupSpzlrn
    fzldrb$ez lerueqcs otel r r$olrrnzs weNpgJVpaf ,{u1er1s }uelrela f,p4z;g;
    tror::u f
    :qc.{uap qcdctfn
    obauzclr.urel
    ileuraqrs 'Ot't 'sAU
    nurnzselpgiTezcdOlsez
    'II?t[OSO
    'u[02'{oNo
    (q (o pt6 tylrt np*
    9LL tqcAtvtoto4sAzue4 Azcetu c eurztA Autnzg NLL
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniajqce 176 Szumy wzn

    A
    N )
    \-/ L
    kpef
    J

    i*(
    Y r- -l

    Rys. 4.41 . Schemat blokowy wzmacniacza z szumami

    Rys.
    Szumy we wznacniaczachs4 opisywaneparametrami szumowymi.
    Najczgdciejstosowanymparametremszumowymjest wsp6lczynnikszum6w
    F definiowanyjako stosunekcalkowitej mocy szum6wna wyj6ciuwzmac- szrrt
    niaczaw pasmieLf do mocy szum6wna wyjSciupochodz4cychz szum6w szun
    termicznychrezystancjiwewngtrznejir6dla sygnatu(por. rys. 4.41):
    P*u,
    F _ (4.73a)
    kT Lfke"1
    st^-
    Dziel4c licznik i mianownik wyraZenia(4.73a)przaz moc dysponowan4
    E2 warr
    svsnaru
    _/o_____ _r,sdys?
    ^---,, -L h

    ,otrzymujesig:
    4Ro
    7.€.TO
    Poay"p w6w
    -F : ,kr=Lf : j.T' (4.73b)
    kp"! Pray"p SNou,
    P*u,

    gdzieSN;"i SN-, s4stosunkiemsygnaludo szum6wodpowiedniona wej6ciu wyn


    i wyj6ciu.Wsp6lczynnikszum6wjest wiEcwielko6ci4o wartoSciwigkszejod opty
    jednoSci,wskazuj4c4,ile dany wzmacniaczdodaje swoich szum6w do
    nieuchronnychszum6wtermicznychrezystancji2r6dtasygnalu.Wsp6lczyn- (
    nik szum6wjest na o96l wynhany w dB.
    Szumy wzmacniaczamoina og6lnie przedstawidza pomocq dw6ch
    h6del szum6w, pr4dowego i napigciowego,umieszczonychna wej6ciu i wyr
    idealnegowmncriacza bezszumowego.Schemat zastppczytakiego wzmac-
    niaczajest przedstawionyna rys. 4.42, w kt6rym uwzglednionor6wnie2 T
    szumi4cAkonduktancjgit6dla sygnalu.Poszczeg6lne ir6dla szum6wmaj4
    nastgpuj4cewarto$ci6redniokwadratowe: Pods
    enb
    T?o: +t<ffinLf (4.74a) zr.6d

    l] : 4kTG,Lf (4.74b)
    T
    El : 4kTR"L.f (4.7k)

    gdzie Gojest skladow4 rzeczywist4admitancji Lr6dla Yn,G^ i Rn s4 dwoma , 1 ,


    parametrami szumowymi wzmacnfacza. sadr
    n lftdy dctEqb
    euzcruo4la[3
    {peHn zl
    'ta z?-to u, A\otunzs
    filnlpgr Azp6r.u e$szc /vr qo($runsezrd lfcerelo4 nlerq i(zrd fuzsnls Ne[ uel lesou \ (r uruoarp
    ts'
    (cvrv)
    (eu'il ,(,uoug-uc)t+.ur*f,:I @vrv)
    (evn)
    yfcluqA\n,olunzs
    rfcuel4npuol qtuu,ftclodsoo
    ?ueruez'r^^."HHfUffg
    -latzs4ezrdqcfureluerueleod 3rsefnu,(zrlo (qSf't) op @g;il ctfelnelspo4
    tfetu ,ttgu
    u!'tr ZoIUAIOJ O
    @gt'v) " v " o t e+ | :
    -CUUrzarr
    Ot
    npgfem eu
    rsouritl t
    qcg,rrp tco
    (egm) - doog
    -ufzcpds6
    oP Arorur
    ldoo
    g tcgoltem feuJetu,(1do po fezslS
    BIp ouo efndAls,(6 'tg fc4ung m runrurunu uEtlso (qSm) eruager,{6 nnglan zu
    o^ ug
    @sril + *
    f,+uDuv r: Et'D"v I:.{ @trv)
    :9u1sod s?zcl\ga\
    erarqfzrd A\orunzs4ruufzc1gdsA\irg - 0g rt(zc 'tuoforn Vgbzchmotlz
    01, eryu,(,n(eSn) elueqettm y
    7ailu ouur&\od q'4esogu,t d1srm,fuco
    'runrururrueEtrso
    d'?toped\ qc,{rgDlrfzrd l4unrem
    ,{u,{zcgqg '\ etolercuet rlcuulrurpe po Azeleza\orunzs4luu,(zc19ds76 tue.touods
    ulL (etn)
    (esn) - [
    t r t +T t + , l \ l t a
    (pi
    :nleuEfselpgtVa\orunzsfcour op A\orunzs aorunzs z q
    lpPgrv qc141s,{zs,trt
    ,{cour furns {eunsoN o4ef 919er1osuzour d' A{grunzs -c?IIIZ.t\ nIC
    'eu?r\oJelo{septs mgrunzselpgry [24 ez'ctlepey4ey
    4ruu,{zctr9dsa\ arounzsry
    'tutd.ltotunz
    'Zt't 's,{U
    luleuJnzs z ezteturev)znn lzcdSlsez leulaqos
    LLL qcAno t o4sAz
    u e4 Azce1uJeutzrA Autnzg 9LL
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniaiqce 178 Szumy wztt,

    Wyra2enie(4.7'la) moie byd uog6lnione na przypadek, w kt6rym istnieje skor


    korelacja midzy itfidlami enotaz in: kos

    F : F,a,. V,- \"*l' (4.77b)


    + jestr
    Admitancja Ygop,jest w og6lnym pruypadku t6inaod optymalnej admitancji tora
    zapewniaj4cejmaksymalnewzmocnieniemocy dla sygnalu(por. wzory 2.1$
    i projektowanie wzmacsiaczamalosygnalowegowymagakompromisu mie- ursz
    dzy wla6ciwo6ciamiszumowymi a wzrrac'lriaj4cymil 7N
    nap

    fua
    pom
    nap
    I

    Nal
    in/9,
    napi

    Rys. 4.43. Schematszumowytranzystotabipolarnego

    fizyczneposzczeg6lnychir6del z rys. 4.43jest nast4puj4ce:


    (4.78) Rr's.
    Efr: 4kTtn'Lf
    jest Sredniokwadratowymnapigciemszum6wtermicznychrezystancjibazy. (
    mal
    ukla
    7h: 2q Lf * ,o#tr (4.7e)
    h*i I
    jest Sredniokwadratowympr4demszum6wSrutowychpr4du bazy, ptyn1ego
    pnezd4czn E - B. Do
    (4.80) (4.v
    7i" : 2qlcLf x 2qls1,f
    jest 6redniokwadratowym pr4dem szum6w $rutowych predu kolektora,
    lb," =
    plyn4cegomiedzykolektorem a emiterem.Moina uznag'ie szumten niejest
    OaTZu / lrn \
    .cao.rzl,t- r@ :*+ - tP6 N u 6 : *t) -arqt( lsef eruuel
    . u;-aq6:{\;f 'eroqa1o1
    "ID
    :rcgorvepzz"ro (Ig't) "'(s,.l) (oe'r)
    ueluelupApzmn z (gg'y) ,ftoz,n ?l^\"lspod f,z.e1eu(gg'7) aluezerd,noq
    oEaotu,Qd
    (ss'?) 2z -.{
    ol,a_+T,?+tl,?+Ta+2z
    :9e1sodBru np"Hn Gt'v)
    rn-orunzsryuufzc1gds,n'tfcpUep z elupo8T 'yy'p 's(t Tu[ ,celsod eur
    "u eruzcepNo
    npor$qo f,zcdlrez lulueqcs ',ftuq tfcwp
    Irrrurunzsz zatll. oEemotc,sfan
    r gurnzsueruegup0;bznrn
    z erolsAzusl Azegnpoanqoi{zcddlsezleureqcs 'W'l 'sAU $t'v)
    efiHzczw
    e1po1,(1 a
    vzctywlt
    g/t[lFBmE
    g7'7nrynrfi
    tsef er-upo
    *a
    "t4z : *P
    @zrv) aGzrTr'cVT
    anorc6ldeu
    opgry fzeq uepo,tgo z Eerezsrtl ctfezctl,n gelsfzn eqow rplo1.zoc s0/\
    epel,nodpo*l olpgx?cepol ?N
    Ic,souurro grg llrra{lrgJgo{ fzpFllcanrcSrdeu
    (qzs'l) (qt + oz) o*! : o-p
    rU,{,nOtCrdeU
    ru,{u?v,nou,t9rgldtlsez a,torcgfamlselrroleu'-1 cago,rlemotcgf,{,n gtquod
    'QEZ's[t:od 'n1cg!fitynp9[en eu)epgry ?arp?u gfrzoryzor ?u?our0*r olpgr7
    (eCgV) (ffit + oZ)ot : \a
    :e,notelgzsanolcoldeu
    olpgr1 auz?arourr-oJ?u fluelruuz !1 olpgr EWow 'rfcfzodredns Spusuz
    cDfnsolg'fzeqVtryfl in'npegn e1c9[a,neu ggepezrd/$olunzsEpgry erxNdzs,n -3pr nquor
    ,{pepu'ero6fzuerl i[ormrzselnru,(zclgdsar?Iuezcllqo nl"J Al (91'7f'rczm'
    'g - "1ueltrlEn trol
    C szrtlzzsud ofla,?.w(1d t[cuelprpe [
    -Ielol ote,noreznptrd qc,{nolnrs aorurrzswaptrd wf,nolerpu,rrlorupergNef
    (re'r) IVo,IbZ : y!
    gtt'v)
    QI ev eyuzcaweya qc,{no1
    ctfen,(1d,tJ[ceqquolar ,noseoord
    -pedf,ztdqcfw.epzqunT.mf
    mmafels,todAzeqpbld4f,p?rryz,(ue,no1aro1s eprqq u,fi
    6LL q cAnot o4sAzu
    e4 AzcetuJeutzAAAutnzg 8Ll
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniaiqce 180 Szumywzn
    W wyniku obliczeriotrzymujesig (przyjmuj4chun x hvo): Na:
    wzn
    r l Z n * rm,l2 1
    F : 1 * T * q lzkr Rsh2["o + rbb)
    wyjl
    wnc
    1 rl' Qrco t.,
    *, 0,,* * i;l
    ,
    ., dfr^'; lzo+ to''12
    utoion4Zn
    Pomijaj4ctlhrr"owczwartymwyrazie,zakladaj4cniewielk4c2966
    i grupuj4codpowiedniowyrazy:

    F:1.t.#.e*#[?. *. gdz

    (4.84)
    e r)\
    Wyrazenie(4.84)wskazujena bardzoistotnewlasciwosciwsp6lczynnika
    szum6wtranzystora: Rfrs
    - Wsp6lczynnikF osi4gaminimum w funkcji Rn.
    - Wsp6lczynnikF osi4gaminimum w funkcji Is.
    - Wsp6lczynnikF wzrastaz czgstotliwo$ci4,
    pocz4wszyod czgstotliwo$ci weg(
    e)n: (DFJ hrr"o .
    charakterystycznej te cz

    Pierwszawla6ciwo66 jest zgodnaz przeprowadzon4 poprzednioog6ln4


    7^d^
    optymalizacj4wsp6lczynnikaszum6wczw6rnikaaktywnego.Chc4cuzyska6
    wzmacniaczo malych szumach,nalezywybra{ tranzystoro malychwarto6- 41 ,
    ctachrwi lc,o,o duiej warto$cicrtpotaz hu"oomz dobtat optymaln4warto$i l
    4 2 r
    impedancjiir6dla sygnalui punktu ptacy.Ostatniedwa warunki s4 czgsto I
    sprzecznez warunkiemuzyskaniaduZegowzmocnienia. 4,3

    ;
    44(
    :
    4 5 (
    Rys. 4.t15. Model szumowytranzystora !

    unipolarnego 4:6
    I
    { t I
    W tranzystorzeunipolarnymliczba ir6del szum6wjest znaczniemniej-
    I
    sza.W praktycznychzastosowaniachmofunaprzyi46,2eistotnes4tylko szumy I
    termicznekonduktancjikanalu,kt6ra ma warto$6blisk4 transkonduktancji I

    g,. Schematzastgpczyszumowytranzystoraunipolarnegoprzedstawiasig 4 t r
    wigcjak na rys. 4.45,gdzie I
    I
    +9
    12": 4l<Tg^Lf (4.85) (
    oEeffq"'0:"3'15ll I :"U: tU tt 09 : Ast'Ywl:xI'zg.Wggl:$-'gd7:43
    "urgt
    'gg1 :vrz71 :qc?rlau?r?d o g.lry1 uri(ruelodlq urerolsi(zuetl z vzcelsceutzll.'A qfzcllqg Ge'r)
    6V
    '(sr tuelcSrunuod z) erolsi(zue.r1
    otewci(1uepr oteudSlszu engfeimlse[916 oteurelodrq erolv(zuer1 ruetueTtrcqor;-sef'tcgo,ntJ
    -lolslzc qcl{JeJAetseJl?z ,rrro,motcStdeu eluelucouE/r\eo?felgsr1oetuezsrf,lr gtzpe,vrordr(11 37 3rsurnels
    'IctouzelEz qc[1 z tferyu,(,n r)Foru^\
    'otemolc3tdeu eluatucoluz/vrt oEeuzcolnls
    rfcuelqnp
    e11e1'ec?fnuluropfun8atq ory(1 ctfeup0;Ez,r,rn
    r(unzso41,
    ote,nopt.rd zruepcourz{r elptvzqte$ gso,ntpolsSzczezrd qcepgo,rupolslzc qctupug i(zrd
    -feruureruz
    er-ueJucotuz,n i(w(zcopeotfepeqoayt?ueilnqr.zpe,nordfin 9.,11oEaurelodlqerolsfzuerle;q LV
    'gT'pez z ewqb,rcqo r rolsi(zue.r1 c?-temfzn
    Am I Cm r[cernEl.;uo1 n oteotfepcetuz,n studols ez 31s elsdzn eluetutourzi[ eHBf 9?
    'Sru g : ., fpt 'OI - o11soud,ne,notcdgdeueluelucoruznr
    eloF^zuPJl ll
    dqeU 3n rfcernEguo>1,n urfu.relodtun uorolsfzue.rl z nznerucevtzt e,t dy ,oi(zcttgg S?
    'E'l'pez z oBnb[e1u
    -rewza erudo$ e,motc6tdeu sluepcourz^r I e,$o!catd?u aluelucourz/$ ouzcolnls 9,(zqyqg W
    O 0g :'ser
    .Wl-ptztl .UI ,A g:acll ,It
    0I =rU 0I =rg.Vru I: zI N cI:;?1$zt4.UI I =tU
    ,(zrd 91 = 5 fce.rd n14und lcgouJrqe54luw[zctrgds,n'gg - er*optrd oluopcoulz^\ euzcelnls
    '{el qA\ rfcern6guo4 rrr tufu&lodrq tue.rolsfzue.rl z zcel;cewza'l' Venol4elotdeT gy
    tr"lu [W
    .(rl _ o,rzqqsaf ,311 ltcern8guol ,r oEeu
    I = sU tl OOOI @gq.Og:
    -relodrg erolsfzu"rl emotcSldeu elue1ucotrrzrrI tmotcgfi(,n 'tnotcgfe,n elcuelsfzer Vtrzcr.1gg ZV oNezJts D
    'AA[
    I SA\ tfcantguol elp |tzq r 0rr{ fleur?r?d ?golJ",ntql
    -'A r. A QQI: re1 'yul 7 - 11 eyp?-td o oteurelodtq e.ro1s,(zue.r1 e;q I? -tou?a rpfl
    ??p .]'z'SuI t'gl
    B!UEPBZ ??Isi(znJtc
    tqgto olu
    'euzcezJdsts ols3zc al
    '{adtle}uelucout'zAr
    e?nPI r4'41uu,{zc19dsnf;eru geltu uelulil\od oEe,n
    IIun&A\ IctolrUllols
    -oumzsol?u eT.ceruceurtur uardols f,zsmrctdez'u4tufn (93'7)ulueTulfi,t z
    leuJeqcs'g?'t 'sAU
    lueurnzsz oEs orudolsnmppzcptucpuJzm
    Elruufzcldl
    $rv)
    - 04 arzpB
    {Vtl
    lladu
    (ss'r) 02buolong
    i=+*Td:
    odzd\rIo%l
    zilud"url + (t - t[)udrorlrlad4 * Edzdirledl I
    0 -
    :ezc?.lucBurzli|.yerdols Fnrp I ,(zs,ulatd zeztd gcf,uozsou^\
    /$grunzsI Ep9x4 r[cuelsfzar Atolunzs ,(coru feuorucoluza\ tuns lsef npg[,&$
    'oEe.torudotsn.tP ezcelu}Etrrzt
    €u llgrrrnzs coIN'gv'l 'sfJ 3u oEaueze4od
    rlournzs {ruufzclgdst\ ?u eluezsJd,laeuozP€/r\oJdifu\eru?lsozeluezcyo{"z 3N
    18l. tl ?AMot otsAzu en An eru?euz lA Autnzg
    08r
    Elementarnemalosygnalowe stopnie wzmacniaiqce 182

    czgstofliwoS6grariena wynosila 5 MHz Jakie se skutecznewzmocnienia pr4dowe


    i napigciowedla SrednichczgstotliwoSci.
    410 Obliczyc g6rne czgstotliwoScigraoicznena wejSciui wyj5ciu wzmasniar;za w konfiguracji
    WD jesli Rl = tOOO, Rc - Rr,: 1 k(t, fr : 1 tnA, tw = 0, Cy :2 pF,17= lfl) MHz,
    ao: 1, Cr,= 10pF.
    4ll Napisad zaleino66 czgstotliwoSciow4w zakresie wielkich czqstofliwoSciskutecznego
    w'rnocnienianapigciowegowt6rnika ir6dlowego o danych:9':5 mS, Co=2 PF,
    SP
    Ccr: 0,5 pF, & : 10 kO, R, = 5 k(4 Cr: 2 PF-
    412 Obliczyd pojemnoSciC1, C2 i CE wzmactiac;a z tr"r1zystorernWE tak, aby o dolnej
    granicznejwzmocnieniaskutecznegoJfi:50 ]Iz decydowala
    czgstofliwo6ci pojemnoSd Cr'
    Przyj46:R":l kQRr : 10kQ,Rr= 2kf,l,Rc:2kC\Rt = Q5kQ&rr": lkQlrzm:50'
    {;13 Obliczytpojemno$dC. w zmacniaczz z rys.4.9a,aby dolna czestotliwo66granicznawynosila
    50 Hz, R,: I kq g.: 10mS.
    414 Obliczydpojemnos!Cr w zmacniaczaztys.4.3b,abywplyr impedancjiw obwodziebazybyl
    maty dla czgstotliwo6cipowyiej 50 Hz. Przyj46:Ra = 100 k(1, Rr = I k(}' lrzro= 10Q
    I
    hua:2l<dl'
    {15 Zapomoc4programuPSPICEobliczy6doln4 i g6rneczgstotliwo5C graniczn4wanrctiaa'a
    a
    z rys.A1 (dodatekA). Dokonadzmianw zbiorzewej6ciowymodpowiednichdla analizyAC,
    przyjmuj4c 1T = 1 NS, CIC = 2 PF, CJE = 10 PF, RB : 1fl) O.
    416 Zapropktowai wzmacniacz t6imicowy spelniaj4cy nast€puj4ceParametry: &- = 10Q
    ra,: 10k(1,fillSS= 2@.7aloiry6lUr.o:5Qrry: QEc: 10V,IJn=0,7Y,napigciesta^le
    na wej6ciachw punkciepracy = 0.
    Ll7 ObliczyenapigciewejScioweh pr4 kt6rym tranzystor Tr Yzmrcnianzaz zadafia 4.16 5.1 wPl
    nasycisig.
    418 Zaprojektowadskompensowane termicznie2r6dlo pr4dowe(rys 4.32)zapewniajqpe pr4d spr
    =
    Is Q5 rnA.7-alohyt' = -
    Ec 10 Y, Up 0,7 Y, oraz It: Io- przJ
    419 Wyprowadzit zalefunofu,t na Uo w ukladzie z rys. 4.35. Jaki jest waflrn€k kompensacji dac
    termicanej? po\1
    42tl Wyprowadzid warunek na R".o,i IB,pt zapewaiajqpeminimum wsp6lczynnikaszum6w
    tranzystorabipolarnego.Ptzyl46r.o=10-9A,ol=0.obliczy6tewartoScidlaroy=1fl)f,L
    ftzra= 100. odd
    wod
    real
    RA UZUPEt-N
    LTTERATU IAJACA topi
    ryn
    1. Chirlian P.M.: z{nalysisanil ilesignof integrateilelectronic circuits.Wyd'2 Harper and Row, 16w
    N.Y. 1987. aby
    2 Guziriski A.:, Iinioweelektroniczneuklady analogowe.WNT, Warszawa1991.
    3. GoldeW., SfiwaL.: Wnucniaczeoperacyjne i ich zastosowania.Cz.L WNT, Warszawa1982. spr
    4 Millman J., Halkiasc.c.: uklady scaloneanalogowe i cyfrowe.wNT, WarszawaL976.
    5. Millman J., GrabelA.: Microelectronics.Wyd.2" McGraw-Hill,N.Y. 1987. Plor
    6. PawlowskiJ.: Podstawoute ultladyeleknoniczne.T.I,Wyd.2.WKf" Wanzawa 1980. 6nie
    osu
    pro\
    tabi
    pro!
    naz

    wzn
    nie r
    ez' oterrzl(JDleleq€uEfs eruezrol\pzJdeltnpezez euotferyutr(uol"Nn elu
    -e6,n rur,(q?Prosnuls rule;eutfs z qc kncluo4{ele qcup"lTnqc,{ctferuceurzm
    qcf,rnorull1r\euelv(rledzot elzp}q euloJ^\zeruezazrdsnEttc tu,{zs1ep11
    'wful.ottuzwagua z)z tds w4ulopop eue,rn,(zeu
    t$a[ egr,1 eruez5zrdg
    ',(go4se1u1op olslzc
    7 7lce411ge1sep op ctzpeanord
    'Suf,zcf,ztdezslAtrrz qcepepl,(zrdnl qcfuotuatulfm 6'4eu,{r efn4gqel
    lelnls
    -sep letzpreqazczsefoc 'oEs111s,{zslt erue,n,(dn4dan 1 Hlued op tzpzmord
    rue,rrolrIBJg eoJ€podsoE faroqc Nr'ezcoqz ez nEarugo3e1ec6ts ulcSr-unso
    '3seur tzslSt,tl eul Ir4 Bu?ep,s
    op ctzpumord 'nEerugemf,rod fec{,tt urfl 08618
    ?unr?'J 'Blu?ruannseJordectfezslOrnzopelc eJerzp,(,n I€lJel"uI fctuol6
    'oEeulormz ewar,lzsds arue,n,(lerzpPo aua\lcezrd ge4tods zel ?u?otr [
    'gL6l 3^a
    'w{tuotnz '286I ?,t?zslE
    waryaV*ztils wfuwa{n euemtzeu lsof eplet elueTSzrdg
    'puanou,ngrnu?NBIIr? s{zn op zpemord oc'{uomlo,tods 1e1soz secordfqu
    '}ufzcfzrd eu E\elzp 'nog purrdrq
    {4 Ieln{s qcepel40ztdqci(uotuenu,(mAyl8ernoum-or
    op tgrrnod t rfclnpord eluazslepuz efnpoanodnrzl\o] JeIIUP?ufano4u,ft
    eorepodsoE fe,torpz6
    'eluemdolsecordeplornods o1de1c
    1 ersrqod5tscttdol
    p91 1?e,tou,$grlruls sfnd5peuI 9go4q,{zsfef ezsfetutuzleuzcturoqc 1[c>1eer
    '3rs afnzlpqep
    llnpord ?go1lelt\[e[ 1 p{u3 qcdlEelpooP nuuolod L(pom
    'bufrzcf,ztdeu ggsods9PI"[,hafqezppo
    feruu zerocefelsop€ullgoructusog
    elu 4elnIs u,ftgpl ,n 'o1s1,tulzIaF\loIelT€[ gzerqo,{ittelqos ouPnJI tt 00I= are
    'ooluqcol'ntuouoqa 'eyzpot/tztdl[ :etcalagseu ur,(ctfezceloA\ epqcezs,nod .ngUnzs r4til
    ouoa[nd51sfmq'o?a1zdalerdsalgosgupz4eupafopem'gcfuzcluoJDlele gc?P t@suadruol ry
    -?l{n A\euloJtrz aruaz.Szrds eue,ru(4edzor elzp5qeplzPzot lrlfl A\ 'Sufznfztd
    oEa[eueqqnelz goEeqefn41n>1s npu,rlf ;erzppoeu eEelodeulormzapazSzrdg ptrd eoDfetue
    srN3ZOV/v10UdA t'9 9l'l Blqtawa2
    qa6enldto[
    691 ="1 {ne
    bV,(z[BuBqpt
    raqucauzntu
    1961= atztl
    $1
    $qr(zoqozoon
    q1sou,(,nawopl
    '06=erqrttI
    .r3 ggouuefod
    faupp o Iqe !
    H3VZCVINSVI/\IZMlM 3 NTOUMZ3 | NIZSZUdS 'Jd
    z= "c 's
    oteuzcelnry p
    zttt\ @l={',
    lparntguol ,n
    enoptrd queru
    z8L
    Sprzp2eniezwrotne we wzmacniaczach 184 Klasyfikacj

    przyczynpjestwigcuwaLanysygnalwej6ciowy,za skutek- sygnalwyj6ciowy.


    Zgodniez definicj4,zastosowanie
    sprzgZeniazwrotnegopolegana pobraniu pr(
    czg6cisygnafuz wyj6ciai doprowadzeniego do wejdciarazemz sygnalem op
    przychodzqcymze fu6dla. Sytuacjgtg obrazujeschematna rys. 5.I prznd- na
    stawiony w konwencji grafu przeplywowego.Sygnal Sr ze fu6dla jest (il]
    doprowadzonydo wejSciawzmacniacza jako sygnalSr, po dodaniusygnalu skc
    zwrotnegoSy.l)SygnalSyz kolei zale?yod sygnaluwyj6ciowego. l4c
    cie
    Sout obr
    cie
    Prr
    Rys.5.1. Blokoweprzedstawienie
    ukladu
    ze spagieniemzwrotnym

    W zale2noSciod tego,czysygnalzwrotnySlzwigksza lub zmniejszasygnal


    wejSciowy51, czlli w zale2noSciod przesunigciafazowegomigdzy tymi
    sygnalami,sprzgZeniejestzaklasyfikowaneodpowiedniodo sprzg2enia dodat-
    niego lub ujemnego.
    W ukladach liniowych sygnal S najwygodniejjest opisa6pr4dem lub
    napigciem.W dalszychrozwaLaniach og6lne oznaczenie,s
    bgdziew konkret-
    nychprzypadkach zastgpowane pr4demlub napigciem,wzaleLno6ci
    od latwo6ci
    przedstawieniatych wielko6ciw rozpatrywanymukladzieelektronicznym.

    5.2 KLASYFTKACJA
    SpRZEZENTA
    ZWROTNEGO

    Na schemacieblokowym z rys. 5.1 s4 uwidocznionetrzy czg6ciskladowe do<


    ukladu ze sprzgileniem zwrotnym: wzmacniacz,czw6rnik sprzggaj4cyotaz do
    wgzelsumuj4cy.Takie wyr6inienie trzechblok6w umozliwia uproszczony
    sieciowyopis zjawisk wystgpuj4cychw ukladzieze sprzgZeniem, nazywany
    czaggm elementarnym opisemsprzg2eniazwrotnego.Jestto moilliwe,jeilelibloki
    ukladu z rys. 5.1 spelniaj4nastgpuj4cewarunki:
    - W rozpatrywanejsiecijest mo2liwe wyr62nienieblok6w wzmacniacza
    i czw6rnikasprzggaj4cego.
    - Oba bloki: wzmacniaj4cyi sprzggaj4cys4 unilateralne,tzn. przenoszq
    sygnaltylko w jedym kierunku: pierwszyw prawo, drugi w lewo. zIN'
    - Oba bloki nie obci4ilaj4sig wzajemnie,tzn. przyl4czenieczw6rnika nia
    sprzggaj4cego na wyjSciu wzmacniaczanie zmieniajego wzmocnienia, nia
    przyl4czenieczw6rnika sprzggaj4cego do wgzla sumuj4cegonie zmienia zwl
    jego transmitancji.

    r) Indeks pochodz4cyod angielskiegoslowa feedback(sprzp2enie


    zwrotne) ftdzie
    /
    stosowanydo wielkoScidotycz4cychsprzg2enia-
    (qS.S) J*t:!I
    enp3q (aqora
    :[ewezller]zotbutotrvtzberuzgteventzeu
    lsaf; * |: d>t- I ?goIIelA\
    (es's) d>t- - J
    J euEzceuzot. wiulot*tz SIUoIIUZ eru
    'o0aulotmz n1u t?luelucoluz
    wa!1unso$ euemfzeu 1se[ 1c9o>11apn fel ?9olJ31t\euuel6l
    -aVdztils Auemtzeupef r o8actletdzrds B{IuJol\zc rezcefiJ
    11fiilwaryary?outztvr EIIUJO/Y\Z
    -czruzl\ eluszctlod oEeirropu>1se>1
    tlcuelrusuerl 1sa[f,4 utzcoll'tu,(ulornz 'oAl
    ursuezAzrdsez A\gp€plnzJptrcgouzelezt.tro.tulspod lsel(7'9) etuez.erfll bzsousztd t
    ,ts l/os
    ezJetujetzA
    'kfF-'
    (r's) ,ts tlo1g rlszetb
    ,nos duetr,{zuu'u
    duozczsordn
    3tselnurfzrto'(t'S) op zerc frcbfe
    k')tfi9"ero rneuurafn
    tlctlernelspod'(5 nl"uz Polcgolrzepz gnl eul€PoP el\oP"I{s r
    /g + IS :'t5 ggouzepzvPoryez ufctlnuns e175,t16
    lsef eruezSzrds)
    r(l
    (e's) #1 : rtt
    'urfuzcruor
    tu,{ulorrnz wepezdzrds ez nP"pln eluelucoulz.t elczseJ/V\ rcso^u?tr
    po r
    -pJIuoI,r
    gnJ ueptrd
    Qs) a{:o -l?PoP etuaz
    oBecble8bztdse4lu.rorrrzcSlcueltusueJl
    ttufl fzpdrt
    ;euEfs ezsfel
    (r's) ft:o
    o1e| 9enourJepz euzour ezlelvcEwz.tr nIolg eluelucoluz1\ nPslln etuet/lA
    'nlelzpzot oEal tcg3zcfszqep .t\ ?uulhosols azpSg 4 ?Jnpecord
    'DIunJ€A\azsz,{inodetqeds ezczrucewz/r\ l"Iueqcs fuozrorrtlezrd 1ea 'alc
    -rrclfiusrr€Jlo3e[orupelrtodpo ctfnlgfpour'fctfzESzrds 4turgrnzc3rsefitcgo
    'elrurgluc 3fc
    ezce$tcealzmt,rnotcgle,n tlcuulrutpe qn1tlcuepedut 1seturo1e51
    -u?lfiusueJl tuoruelutz aru ctfeUnelsozod 'ezcetuceruzintmorcgl,{.t z btsfizcb1 'o
    oflrlbleEbztds elrurginzc tatorcglem 3fcueyupe gn1 Afcuzpedq tuozclto4s quuEfs nrue
    eruqopod 'ezcert}ewzlr\ A\oJlelu"rzd op als ezctpr omerd A{ ?IluJg1r\zc 1sel elpgry
    SlcuelursueJl:etuloJ.e\Por oSectfe?5zrdse>pu.r9.4r\zc op 3rsezc?ln etcgfemeu -peztd I'S 's
    ercgi(.trzzcr7ruceutz.mzeztd qeu8fs 5fcuzlrursueJl'I3l 1 'oteurelueurele nstdo tueput,{s z u
    sroluezolez oSec?feper,rnodponpepln op euozpernords,{rnpecord lalsord nruurqodeu
    'd,tlolcs[,{n
    tcourod ez 9,(gtEoul n{uue.4a oEetcezrlr o8erEnrpaotferuledselu r(pe14n ;et
    98t o6 aulot rvrzetuazlzt ds elce>1
    1$s e1y v8l
    sprzp2enie zwrctne we wzmacniaczach 186 Klasyfikacja

    Podstawiaj4c(5.5)do (5.a)otrzymujesigstosowan4czgstoposta6wzoru rysu


    podstawowego: cioc
    k (s.q
    k , - -t * r L F
    nap
    nieo
    W wigkszo$cipraktycznych przypadk6w wzmacniaczjest ukladem pol4

    prfl
    Zqn

    a)
    , . e
    url
    G

    b)
    ma charakterujemny,gdY S," ( 51oru b < k.
    sprzg2enie url'

    d)
    o..+5r Sf Sp Sln Rys
    +vtn ", J-
    vwi6

    dla
    przedstawienie
    Rys.5.2.Wskazowe dodatniego
    zwrotnych:
    sprzgzei (b),
    (a),ujemnego pok
    (c) orazo chatakterze
    dodatnim
    o charakteze (d)
    ujemnym
    spn
    pr4
    W ukladachwzmacniaj4cych celemstosowaniasprzqinniazwfotnegojest
    uzyskanielepszychparametr6wi lepszejstalo$ci.Jak wyja6nionow wprowa- iacy
    dzeniu,zapewniato ujemnespfzg|eniezwrotne.Dlategozamietzonesprzgilo- -sl
    nia zwrotnewewzmacniaczachs4 z regufuujemne,ewentualnieo charuktens -sl
    ujemnymw zakfesachczestotliwosci,w kt6rych wzmacniaczlub czw6rnik -sl
    sprzQzuniawprowadzaj4przesunigciafazowe.Sprzg|eniedodatniejest za- -sl
    zwyczaj niepo24danymefektem ubocznym. W szczeg6lno6ci,Edy ,rrzy
    dodatnimsprugheniuzwrotnym kp : 1,wzmocnienie kf wzrastanieogrcniczn- stgp
    nie,co oznaczaniestabilnoS6 i samorzutne generowanie drgarlb4di wprowa-
    dzenietranzystor6ww stanodcigcialub nasycenia.Zjawiskate s4dokladniej mitr
    om6wionew p. 5.4,ich za6zastosowanie w tozdz.l0 onz 14-
    W dotychczasowych rozwaianiachzajmowanosigog6lnymsygnalemS'
    w zale2nosciod pol4czeniawzmacniaczai czw6rnika sprzggaj4cego na
    wejsciui wyjsciulatwiejjest rozpatrywa'badipr4dy, b4dZ napigcia.54 dwie
    mo2liwo6cipol4czeniawf6t czw6rnik6w: r6wnoleglelub szeregowe.Na
    'z'?wor r
    1f,gTurg,nzc nE",rf4"dzoJ lzrd ?!u alu,f,I€ztd Asozcevzo lslnl F4-I npt.rd leunrer-;X,, ep C,n
    eprrpD5 v
    eu oEec
    (erc) 'g uepd/
    ft:"
    :e[cuelru ferupqlo
    -pesrr?4tfnd$s,(,n oEeatoptrd-oEenoEerezs emezOzrdsnlpedfzrd 11 -grtOfdrff
    (l'S) ppoqelez a qcfctfndSp -szctuet?
    -,$r zerc (rt efclugep ts euzgr yezpztds qc,{uzgr e1q
    4 f, lcgolle1,l fzrd f,pt
    .(n {I'nI'rI pdfs) e.nop6ldeu-eltelou/tgJ eruezSzrds - -uz 6af a
    i(*I {I 'utl 'rI r{1edds)enoptrd-epelou,ilgJepez6zrds-
    etuezizrds- IruJo^\zc
    l(- n'In'n n't n,(pdds) e,norCldeu-e,toEerezs szr44eJP
    i(*I {n qn'tn fpuEds) e,noptrd-e,uoEerezs eruezizrds- -e-zSzrdse
    ,, :qcfulor,uz y4lztds afezporectfndilseu eot[ep'u,futf -erffOfd,tt
    -eESzrds ruellluJgazc z ez:nfirteruiatlyezctlod tctolrltrotu ftsvn tfemlsl
    'uf.rorc6rdzu - ufitelouagJ nluezcLlodfztd lsef oEaqo
    sez'uf,toptrd Orse,n{zuu nlcg[,{muu ur{,noEerczsnpezctpd dzrd erue4Szrd5
    'ercdrduutsgf ru,{t uepd,{s (pg'S'sfr) npgltn uu uQEelou,n-ornpezctlod '(q) o0euul
    fand'elw.cF;opuv 4*7 p?-tdpsfYzcutucew,n epglin I slllugt[zc engfs,tltp
    u,{u19ds,nuapdfs (cg'g's,{r)npgfAn eu u,{,noterezsnluezctpd ,(z:d b
    zero (p) r (q) epelourtlgr :(P) ! (c) ntcglAm
    (c) t (e) enno6erezs
    eu ztro (q) I (e) ntcafealeu etuez6zdse>;turgmz3t stzceluceuzm etuazcbpdeu?9g 't'9 'sAU
    d
    t - It
    rrtnf l , z
    I
    4
    :emA\r)dzJ
    ew ayuez
    gBzelu'ew
    finrctp1
    't'9
    afnd51s,{
    tur(zsnrer
    efnrufz4o
    'urQteJou,ngJs?tzcllgl[ A1su,t,{zeu er-us4 svzcalg^l
    -3zrdg 'rnt! <<c'*t Age?teu,{,n pgoup?tpqoeF n{IrIlJ"n apelqedg 'fptrd eb?lJnze I
    tfuEeJpodnru€aoluns(qg'S'sr{r)nngfe,neu u,{lEe1ou,tl-or nmezctpd fzrd
    'u,{,toterezs 'npg[s,n uu eruezctpd
    ulep?pln
    {s e,t,{zeu
    nfezporufi f,ztil' e1urizrizrd5'e7np - rcr e' elzw fq pnu c'-r n9ouJeTtpqoeru
    ?
    'IS
    nTunrutr eruerqeds nleo l[ 'pqcO1dzu ts /S I *S lcgollelll 1 931deu O's)
    errrBrrorunsefndhseu (eg'g 's,fr) nptle,l eu uf,loterezs nluezctpd ,{z'd
    '951deu ,ngptrd qcdct[nd35,{,nueluezczr,zoz zlert qci(,non
    1
    -t[f,n I qc,{,rorcgfs,tlgr^{ Blp lcgoitrltroruel,f,P3t ouollr"lsPsud g'9 n1uns,ft lrJoz.ltl c4so
    L8l gls e1Y
    o6eup ttw ep azilztds elce>1 98r
    Sprzg2eniezwrotne we wzmacniaczach 188 Wplyw sp

    o r :4 (5.7b) i1
    StT
    oraz transimpedancja:
    tn
    7E
    fl":* (5.7c)

    W przypadkusprzg2enia
    szeregowego-napigciowego
    wystgpuj4wzmoc-
    nlenla napl€clowe:

    k"Z : (s.8a)

    o * :? (s.8b) Gr
    tra
    P":* (s.8c)
    5.3
    W przypadkusprzg2eniar6wnoleglego-pr4dowego
    wystgpuj4wzmocnienia
    pr4dowe:
    5.3.1 W
    k ,+
    : (s.ea) O1
    pr:
    o n?
    : (s.eb) m:
    nir
    mi
    fl':* (s.ec)
    Na koniec w przypadku sprzgienia r6wnoleglego-napigciowego
    wy-
    stgpuj4transimpedancje:
    TI
    k, : # (5.10a)
    lin

    )
    .' : I
    ko (5.10b)
    I, il\
    lUt
    oraz transadmitancja: t '
    a - If
    P! - tr (5.1ft)
    U out

    w
    en
    TN
    Rys. 5.4. Schematdo wyprowadzeniaza- w(
    le2noScimigdzyr62nymivyzmocnieniami ori
    :"4ru,(la (yj zzto rurP!usl
    (p'9),ngroz,n sZ'*I nptrd op eupuolcrodord ouo lsefr u,inopglem n4zso lr -ez etuezP
    o,roterezs auozct;,t $olh euloJt\z elcSldep'e,noptrd-s,no8srezs euloJA\z
    'eJellule
    etutqbztds ezpz,tordm 'y efcuelsfzet eq'gzprem1s ouPrul elN
    zruezpe,rordop erzpoa\go ,t tuozctl,n'y t[cuelsfzar z gl& rfcern8t;uo1 ,n
    uerolsfzue4 z fcbtemc?ulztl yeldols ouoll\"lsPszJd g'g n4unsfr e51
    (cors)
    Lusrolsr{zet
    urAnnorallure z fM zcetuceuzM '9'9 'sAU
    (qors)
    (eors)
    -fr$ otairf<
    ru,{u1or,nz rureruez5zrdslufuzgr z qcdmorol
    -s{zue4 Kzceyucew,,n fpugn ezqsordfeu euozryedzot zenl bw1so7 (co's)
    z ewpo8z'efcuzlru
    (Ol'S)"' 0'S) Iltrerozl*iru,(uepod firlr.Pesez
    -srr€Jl eruelucouza eluPelmodpo9e,toso1sfzepu qceluszqlgo f,ztd'em
    I
    -ez.bztdsnlezporpo bgolueFz 11 'efopu eluelucotuz,n',(uue[n JeITJ€gcelu (qo's)
    Szrds,(pE'rcg
    eruez. ou19?ezczs6'oteul ornz eluezlzrdst p3d oEap5fqo zezrd
    eu?rueFuz lsel ezcerceuutl eluolucornzll.ez'efnzzls,n(7'9)spezerd,ueqgEg (eo's)
    e!uelucoutzM eu elueTOzrdsnM1dry1 t'e'g
    ?IUoIucotn
    vzcvlNcvl,\lzM AUrlvllvuvd vN ogSNrou^AtzvlNlzlzuds fr^A-ld/n t'9
    (cs's)
    Art[cuu11upesuu4
    gc,{ptuelseJTez
    ''6 - epuvlrypuolslre.rl6efngo,trpolsAzc
    oEef '916 gnl g16 rfcernEguo4 ,l rolsfzuerl Naf vrszcerucevzn ,(PC (qs's)
    (qrrs) wf,t4-W:atr*r:W:ft:*rt (ee's)
    (errs) n z :\ , # r : 7 2 \ : -courzmtfn
    +: +: "1
    (ct's)
    rudnoptrd t rwiitotc3rdeu rueruerucolrua oz
    elcuelrupzsue4 r elcuepedutsuerl ecbzchllcgoqe[?z czpe,lord,{]rl FgouPn.rl
    zeq ewow epleNpod oEef eu 'vzcelacew,,n f,uo1o1q l"Iuegcs ouolltr"ls
    -paztd y'g nlunsift zp 'qcelcur.ErJuol qcfirzgr m Azcemceuz,n e,loptrd r (qe's)
    e,rorcdrdeu ?ruelucouua ?u rtgouzelvz euozPehord,&t' ,Q,{g7 e[BupzoJ /l\
    68 t ezJetu?euzM Agauercd eu odeutotrvtzepezlztds nAFnt 88r
    Sprzg2eniezwrctne we wzmacniaczach 190 Wplyw sp

    gd
    (5.12)

    &
    i f":ff:^" (5.13) ob
    tra
    Zaloilono, is u x 1, a wigc 2e pt4d ptzez rczystorR, jest r6wny I*, oraz is ni(
    rezystancjawyj6ciowatranzystorajest du2a. Oznacz,ato, i2 wzmacniacz
    i sprzg2enie nie obci42aj4sigwzajemnie.Kierunki napi96i pr4d6w przyjgto
    zgodniez rys. 5.3.
    Podstawiaj4c (5.13)do (5.12)otrzymujesig

    *": T+#n (s.14a) lul

    lub, korzystaj4cz (5.11b):

    n*:## : -e^.R, (5.14b)

    Z por6wnania wyruzenia (5.14b) omz (4.8) wynika, in rczystanga ru€


    w emiterzetranzystorazmniejszajego transkonduktancjg:

    g,f:#fr4 (5.1s)
    W szczeg6lno6ci, gdy sprzgileniezwrotne jest silne (tzn. g^R" >> 1, czyli
    stosunekzwrotnyjest du2owigkszyod jedno6ci),mo2naptzyj46nastgpuj4ce
    pnybliinnie na warto66wzmocnienianapigciowego:

    ktN (5.1,1c) H
    I

    A
    lu
    Nale2ypodkreSli6,2e wzmocnieniepr4dowewzmacniaczaz rys.5.5nie I

    zaleiyod sprzg2enia zwrotnego, gdyiw przypadkupr4dowego ir6dla sygnalu


    pr4d 16nie zale|y od rezystancjiR,.
    Identycznezale2no6cis4 r6wnie2 slusznew przypadku zastosowania zll
    tranzystoraunipolarnegoWS. syl
    Na rysunku 5.6 przedstawionostopierl wzmacniaj4cyz ttanzystorem (5.
    WE i rezystancj4R.wl4czon4migdzykolektor abazg.Nie trudno stwierdzid, jes
    ire jest to sprzg2enietypu r6wnoleglego-napigciowego.
    Ze wzor6w (5.4)
    oraz (5.10)wynika: tor
    Jes
    k, nu
    (5.16)
    | - k,Fv itE
    :6rsefnufz4o (gtI'S) rcgouzepzz c?-letstztolI eup{ol eruoz
    -3zrdsol ctlqupitEzrvrn 'e,toptrd-emoEarozsepezizrds euIBIol zerut\-oJ?IrI (srs)
    gerdols,{zsrnretd euloJt\zeruaz.Szrds
    wf,zc Aztd'e,norcStdeu-a,noEatezs ol lsef
    'oEeulorru elueqlzrdstpSd f15[qo
    5111fcernEguo{ra rur,{urzlodrunru"rol
    -v(zuur1z zca[vcatuzll.f,noludolsna\pouolt\?lspezrd1'5 nr1uns,fte51 (7'9) ,rtgro
    'emorc6rdeu eruerucoruzrtto11d1eu1o1s1 1se[ bzprernls
    ,(pt'oteurelodpm zrolsfzue4 n4pudfzrd qp euzce1,(zn ts eru (St'S)'(qt'S) UerolS,{z
    Atozm pe1 oEalelq '/y lfcuelsfzeJ Po f,z.s1ezelu '4n erc3tduu qzutds
    qpgrV oEe,noycSldeu nqped,(zrd n 7i(pE 'o3auloltrtz uruezSzrdspo Aqepz Elus1I\oso
    e,nolc$ldeu
    e1u9'S'sf,t z ezceyuc?trutt epelucouzlt ez',crryer4pod,{zep51
    npuEdsryr
    ulsloll€lol e ap g'5's,f
    '9'9 'sAU
    tszeqizpSpuruerolslzet z 3n zcPlucButz6
    +,'n(.
    \ (crrs)
    ln0I
    eot[nd{rcu
    q,(a .1 <<
    Gl's)
    (csrs) 3, u- xtx
    Eu?otu(ggt'S)e1u
    :pulsod ,t 9r{z11gr(zrd efcuelsfzar
    / /.t \
    -qzurfn'(I << #"rtl Ieq1stsafauptnzeyue.zizrdsfpElcgoqgEezczs,6
    d /
    (qll's)
    IV
    v V -"r",
    ' " 1 1+ |
    (cst's) L"tn_ : rtt
    :dy -zg ?lp ("II'g) z ctfels,{zroqgn1
    (errs)
    (usl's) o$[,{zrd n9
    Toefineulzl^
    zztrcgo eru
    :5rsefnurfz4o (gt'S) op 0I'S) ctferrnelspo4'erue7lz'tds a4ntowT f
    ztuluculuzA\ez.'rrzcevzooc'* n >>nn s4uErody ceqomeTnp1se[uro1s,(zuer1
    e,nopgf,{nefcuelsi(zere4'ouqo1e7'quazSzrdszeudezae1vceurz,n erueztrcgo (sl's)
    ggsodsuel Ar ouolup6pann'It zr.no!' tuaruezctlodtudlteloulgr 5e[ dy
    0r's) * ^ ot d y . a r c* ;r+- #;:",
    + "'? @t's)
    eppE
    ez?eruceutztt nAtdtvt
    fuIautercdeu o0eutorazetuezilztds 06r
    Sprzgieniezwrotne we wzmacniaczach 192 WplW sprzg2e

    R" gdzie S
    6 u- T
    K : ^tg^zRotRpz i R ": -& + &
    P
    l+g^LR* wyjScio
    nienie '
    gdzie R72jest r6wnoleglym pol4czeniemRm oraz R.. Przyjgto R/ t> Ro Podsta
    Podstawiaj4cpowyZszezale2noScido (5.4)i uwzglgdniajac(5-8)uzyskujesig ko56
    wyra2eniena wzmocnienieze sprzgZeniem zwrotnym:
    Zia
    g^t9*zRr.tRoz
    k{: (5.1e)
    Dla
    | * Q^tR, + QntgnzRyRpz
    R#; jednorfd
    w
    rys.5.3
    Roz

    za{ ,

    )rou,

    gdzieS*
    tu by6 I
    impdan
    zwrotnym
    Rys. 5,7, Dwustopniowywzmacniaczze sprzg2eniam zpo
    zaleirytyl
    W analogicznyspos,6b ze
    mo2nawyprowadzi6wyra2eniena w zmocnienie wej6ciu,r
    zwrotnym
    sprzg2eniem dla innych uklad6w. przy spr7
    czg66tza
    Przyklad5.1Nale2yobliczydwzmocnienie 5.5dla nastgpuj4cych
    napigciowewzmacniaczazrys.
    danYch:Ir - 1 mA; & : l0 kQ; R":500 Q.
    Rozwi.qzanie:

    t -n^ -k *: T
    tranzystorama warto66
    Transkonduktancja 38 ms; korzystai4cze wzofli(5'14b):

    -38.10 -380
    k-*': _ : _L9
    1+38.0,5 20
    Rys. 5.8. I
    niem zwrot
    5.3.2 Wplyw sprzgienia na impedancje
    Zkol
    Sprzgieniezwtotne ma r6wnie2 istotny wplyw na impedancjewej6ciow4 wyj6ciow
    i wyj$ciowa wzmacniacza.Na wstgpie zostanie rczpaftzony pfzypadek przedstau
    szeregowego,
    sprzgilenia na rys.5.3a.Impedancjg wej6ciow4
    przedstawionego niaczaz t
    ukladu ze sptzgieniemzwrotnym moilnazapisa6jako: wrrnacni
    16wnoleg
    _ ur uin- ut -+*) : z t G - k f )( 5 ' 2 0 ) powiedni
    :
    "*: Ir, I, cjg wyj6c
    13 Uklady elek_troniczne..
    euzcruorqele fpqln €l
    errrels ,l emerucowz.&\- zoJ s{epq '(0: d) eruez&Jds zeg t,nongf,fur dlc
    -uzpedur eztewzo ttoz'trc r zozl gnl t"n
    n d'\ eq1.qflo"* A d "d
    *91 oruper,nod (oz's)$rt -
    -po sezclllo,r lsef ep"rueqcs uf1 n ufrnorc6rdeu welpgrz'otepe1ou,ngr
    €Jp eu",tlzoJ qnl oEenoEerozs n4pedfzrd eU€l{z Nsf ezceruce$z,ll
    "Jp
    ercglemw/rzc Aztd'(pg'g 's[r) ufulor,nz ueruszSzrds u,firorcArdeu z czcefit tmorcglen Slc
    -Jevy,t ote,norcsDfin npoaqo BrnueAilll leruerlcs f,zcd}1svzouor,nepptzrd
    4eped,{zrd f,
    g'g n1uns,ft e1q 'ote,nopSdeu eficztztds ep nrytzcod eu 't,ro1cg[,(,n trnotcglam el
    Sfcuepedur eu oteulor,nz ercezpztds,tl/qdr[ AuozqedzoJ eru?lsoz rplo1.Z
    uinnorc0rdeu
    uAulonnzuraru
    -ez6zds€z ezcsluceurzu
    obennorcgflan
    nponnqo
    euruenpqlizcdOlsezleuraqrs '8'g 'sAU
    :(gl1'9)ntozatz
    qci(ctfndlrseu gr
    'euue[n
    lFuepedrut eprm&zctzt ggAzc
    9fg e4ou fa,norcgfe,n
    '"ualcezrd lsof
    | < dI flcuepedq z.varrIrzqul"pop nruaz5zrds,{zrd
    "lO zeru,ngr
    e?'.?IlteJlpod {?ot€N'nrcg[,{,u
    eu eruezctpd po eru'nrcsfa,n ezelueruco
    9uzf?€/Plz
    eu oEeulor,nzetue4}ztds?{rrrJoazcr ezcatccevrznemvct;od po o11,{1 fqelw
    Q7 9 qpbq(gg'E) nroz,nerr?aosols?za4'e4uf,mtlernallizotgc fzsz(mod7
    'efepu u,rrorcgfe,nefcuupadut
    oEeltelou,r-oroEeulor,nz uruqlzrds oEeuue[n el61 4g\ Wtg *d"l g,(q nr
    '*S eqp?
    .owC\ Dad lr eFrelucouznptp'ompezrdod ryfefceprdrelul Eru
    ,nrs ,tr
    t*s lI I f r - 4r 17
    dtt_t I _ h t o
    qI : - :I - _ I - _
    Qz'e ln ln
    T tt tr
    rn
    :qg'5's,{r
    er,nelspodeu Ars elnuf,z4o o8a1Ee1ou,tgr zpszSzrds n1pud,{zrd 11
    '"ls?rzltruf,no3erozsn4ped,{zrdn enopgfen efcuepedut ptoupel
    I
    po ezs16m Nef zulor,nz eorvzgt oEaulor,uzerugz6zldsoEeuuefn e1q
    (ot's)
    tI
    'qn -_ lta
    fiz's)
    ?90r Orsefn>1s,
    -1etmetuezbztds zeg ezcetuceuzn t,tongfe,n 5fcuepedq o4z[ ouottlslsPod ''u <<{f, ol
    -C^l
    fpbg'd^\ Vpbg oppar,nodpo ?,(q c5r,n szoru dl tfia .l eluep
    -corrrzi$,(97'g) tztoz,t e,t ectfndSp,{l[ 'oEenorcdrdeu - guz tu,(,tolc,sD(,n
    "lP
    uarcirdzu 'oEemoptrd errorq*uds e1p u,{,norcgl,{,t ueptrd 1se[ n'5 eppE
    g6t ez?eluJewzu Arautercd eu odeuptnz epazdztds nAQnt 26,
    Sprzp2eniezwrotne we wzmacniaczach 194 Wplyw sprzp
    tozttatcra na wyj6ciu. Moina teraz napisa6 wyrazenie na impedancje wyj6-
    ciow4 wzmaniacza ze sprz4Letiem zwrotnym napigciowym: gdzk
    obcrq
    U*, - U^rz*,
    ootE (s.23) Dla 1
    12 U*t - krorfrU*,
    2
    W przypadku ujemnego sprzgzeniazwrotnego lz*d I lz^rl. Stosu-
    nek zwrotny ftilnt sig od wielko6ci wystgpuj4cejw zale2no6ciachopi- I
    suj4cych wzmocnienie i impedancjgwejsciow4;wzmocnienierozwarciowe przy
    jest wigkszeniL dla przypadku obci4Zonego,stosunekzwrotny jest wigc (
    te2 wigkszy. zasa
    W analogicmy,lwz dwoisty spos6bnaleirywyprowadzil zaleinofit,na J
    impedancjgwyjSciow4przy spngLeniupr4dowym.Wykorzystujesigzastgp- p
    czy schematNortona obwodu wyj6ciowego,z analogicznymizaloheniami c
    dotycz4cymistanuna wejsciu,przy czymnalebypodstawi6dla stanu zwarqa
    na wyj$ciu: ku"ft lub kr*pn odpowiednio dla sprz,gircnia r6wnoleglego
    i szeregowego.schemattenjest przedstawionyna rys. 5.9.Na tej podstawie a)
    mo2nanapisa6:

    (12- k"* p Ir) ,€


    "*, z*r(l - kr.p) (s.24)
    I2

    W przypadkuujemnegosprzgieniazwrotnegolr*rj > lz-,1.Stosunekzwrot-


    Rys. I
    nyjestw6wczasr6wnie2wigkszyni2wystgpuj4cywe wzorachna wz:nrocnienie wzmo
    i impedancjgwej6ciow4.
    z
    sprzg
    ne.W
    wzm0

    k,
    Rys. 5.9' schematzastepczyNortonadla obwoduwyj6ciowegowzmacniacza
    ze spzg2e-
    niem zwrotnym prqdowym
    gdzie
    W powy2szychwyprow adzeniachjako impedancjgwyj6ciow4zdefinio- giczni
    wano impedancjg,,widzian4" w kierunku wt-.acniucza przsz obct4ieniezp
    w praktyce interesuj4cajest czgstowielko66bgd4car6wnoreglym por4czn- h
    ntemZi zou1(oznaczmy jq zL,) onz Zai z^,(oznasmy jq z*,)dla sprzg2enia
    napigciowegoorazodpowiedniobgd4caszeregowym pol4czeniemdra sprzg- o
    2eniapr4dowego.Dla pierwszegoprzypadku: o96ln
    nym jr
    /.q:#(L: 'out

    t-kp
    (s.2sa) w przJ
    malej
    :?luerucotuzl\euzceln4seDlls^zsl\tfe1eu
    aueg5zrdsnfezporoEepqe>l eJpo8eulormzeluezhtdso8euurefnn>lpedfzrdm
    (esz's)
    ez'9rzpmetds 'qc,{uzce1n1s
    uelucoluzlr\?[PzeluiY\gJ euzsnls w(u
    1sa[
    {
    "uzotrez ezceruceluzt\oluorucoluzA\
    -lotwz uraruazSzrds Eu (t'g) eruez.et(m
    aqgEo
    ep'lesorun ptp e4rud6 zuzcfluept lsef ngrozn ngo celsodeuzcels66 -3zrdse1pt
    uz eruszdzrd
    dt"! - t"'" -uzcblodw
    --rT- , :- --2 ^* r>1: t"t4
    @gzs) 't7 eyus4
    -orulepz t,
    nruazSzrdsAztd'erwcfi
    u,(1Ee1ou1hoJ
    :Ge') z cblelstzto>t'(gOl'S's,{r)
    07 +nlz
    -oFuV 'uruez3zrdszegwfuzcalnls uaruelucouz/t\ ral
    # q : e7 elzg?
    -ezezJdssz a,
    uZ+.furo
    (egz's) -dJl "Tr l -- l:
    Grl:Iah1
    5rsafnur,{zrlo(02'S)z ct-fetsf,zto4I '(}tqnl "tt ru?luelucoluz/r\
    azeluelufzcop ftuetu (eOt'S'sfr) oEealoEerezs eluezSzrds n4pudfzrd Ayeu
    -zceln{s?ruorucouzrngu floz,rn,crzpemord,{A\ uelugzSzrds
    "u?olu'urfuloltrz
    ez ezceru}eurz,ntarrorcgfelralcuepedut actfnqdo elueze$'m ctleuT
    qcAuzcalnlsye!ucourz/r eTueluco@r
    uratuaz6ztds
    Blu€zgllqoop tuAulotrutz eanotcglarvr
    ez Azcetucetuznn Aponnqg'0!'9 'sAU -loJAzleuns
    tJ
    d
    (vc's)
    I ' l '4 (
    N
    ull tl
    epnelspod[
    oEsltelou,r
    'butotuz dclu7gt zaztd - anobatazs nugl
    VtVouwod/(.Va1ou
    'brt1o*ttz
    )ctuVgt zazil oruaVAztils
    zaq{c "r'J"llz
    rvl?tu,ezotr
    $a{ ot auazcb1odtp|'ary1otnpg
    -uopadut aya1atzpoilzazil )1sa{nwtz4o d{cuopaihul'a10a7ou*r9"tauozcb1oil -d5puz 3rse
    ou bs zco1uwntzu t oluaV)z.tilspopp tp0 aV 'b4nhat$a1
    rlcotolt tqct(.uop Ea ?roavew
    :0pusez
    brtfnd3tseu ?"4\olnluJoJs eqoloc zrueqer'l;zot ezsTfmod cbfelqgtog cAr.t pef ,(u
    'farnopg[e,t tfcuepedrut I ?tuelucouzl\ nluezctlgo fztd erlor)J?t[zoJ
    -rdo qcurc,
    ryl'p1er 1sa[fulor,ru {eunso$ fernorcgf,(,ttfcuepedurllfclugap taqul fzr4
    -nso15'lt-zl
    (qsz's) Grt - l),\z :72 + Ircs - {t\z
    :o3enoptrd epazAzrds nlpedfzrd e1q (ez's)
    ezc*tt;rc'rrnm etueqdztds
    zeq uleruelucoutz,tllsaf. t z -:::;":X
    ":='*' -gfiin Sfcuep
    96t ez?eruceuztt fupuercd eu odeulotruz etuazlztds nA1d114 v6l
    Sprzgienie zwrotne we wzmacniaczach 196 Wplyw sprzl

    Stosunekzwrotny kaP moie byf te| stosowanywe wzorach(5.25)na Prrtl


    impedancjg wyj6ciow4 we wzmacniaczachze sptzjinniem zwrotnym, gdy /oqa

    wej6cie wnnacniacza nie jest ani zwarte, ani rozwarte, leoz zamknigte &:,
    skofczon4 impedancj4Z n. Rozv
    Rozwa2aniaprzeprowadzone w p. 5.3.1oruz5.3.2zostalypodsumowane
    w tabl. 5.1. &=
    zgo&
    Tablica 5.1 Wptywujemnego a rrotnegona parametry
    sprzgienia
    wzmacniacza
    -'\----..-
    Sprzg2enie szeregowo- sz6regowo- r6wnoleglo- r6wnoleglo-
    _\\- -pr4dowe -pr4dowe -napigciowe
    Parametr -napigciowe

    Wzmocnienieskuteczne
    Wzmocnienie
    napigciowe 0 0
    pr4dowe
    Wzmocnienie 0 0
    Impedancjawej5ciowa + +
    ImpedancjawyjSciowa + + Zeadl

    Uwaga: *: zwigkszenie;-: zmniejszenie;O brak wplywu

    Przyklad5.2Kotzystaj4cznwzoru(5.20), wej5ciow4
    rezystancjg
    naleiywyprowadzi6zaleimo66na Podsl
    ukladu z rys. 5.5.
    Rozwiqzanie:

    z w = z h ( L- k r f l , ) - r r r . ( , - !r#*) : ,,,.* (ht.+1)R"


    oEu I

    L
    Podstawionotutaj Ic,- -h'!.'* (dokladniejni2we wzotze(5.13) warto6Cao
    uwzglgdniajec
    h rr .
    mniejsz4odjedno6ci)orazP, - R.. Otrzymanywz6rjestidentycznyzewzorcm(4.3)i potwierdza
    regulg,ie impedancjaw obwodzieemiteraprzenosisigdo obwodubazy(hzr* L)nzy wigkwa.
    Jak wida6,przy sprzgieniuszeregowymrezystancjawej5ciowawzrosla.
    i osta
    Przyklad 53 Korzystaj4c ze wzoil (5.22\ naleirywyprowadzid zaleimo(f na konduktancjg
    wej5ciow4ukladuz rys. 5.6.
    I

    Rozwi4zanie:

    gtt: 9t (l - k'fr) = er(f .#):**fr'-o.r wpil


    Rezy
    w wa

    tutaj /c,: -?'Ro


    Podstawiono orazg^::+1, w ten spos6bwplyw
    u*zglgdnraj4c
    9to f,tr, l<f
    rezystancjiR" na parametty wzrracniaczabezsprzgieniazwrotnego.Otrzymale wyra:ieniejest
    zbiezdeze wzorem (4.19b)opisuj4cymefekt Millere rezystancjamigdzy kolektorem a baz4
    przenosi sig r6wnolegle do obwodu bazy zmniejszona(1 - k) ruy. Efekt Millera jest wigc
    $s416qrainyz r6wnoleglym-napigciowym spzgieniemzwrotnym.
    ry
    {cue1s,fter
    fepu nruez.o1ez
    fztil truozpenordf,n1,{g,(rgtql77n)wercz,r otenBsrdoPo aF lqgr usl Tu,qll c6t,n lsef aep
    tzzq e uuoq
    1se[eruezel/[,n
    .o8?:
    +::'0"'+-':*, ,n,Qdmqgsod
    :npg[e,rBu U:t I : \ zezil erue4trcgog@{uruB,na
    'pt6 dU ?zceJumuzneluqbrl41o
    rsoui(,r ctfeupS;tznn arya.z:'ds zeqe,rong!(in e[cuqs,(zeX
    'urupezrdod z i(uzc,(1uepr
    4u,fur
    t'6s-
    : ,*7:Y_:'#=4='n
    5[cueqnpuol
    eruzcalqso
    r
    'ezs13l,n,tan(
    0oI ezpret,nlodt (
    t
    . ,rn* :tr4
    UI t'69- : or 99oge,nc,tft
    (Le_
    lrs a$ru,{zr1otyll :4d zerc
    lYr
    7 -u {PIII
    nyo"\- :frrl
    U1{LZZ- - I t'O. 09- : +
    I - U
    ctfelrzlspo4 trnotcgfe,n5fcu
    ,or"lr_,
    :*
    (96'9) ueroz,n ez elvpot7
    gT'T '>t
    + Iql
    t6g- = SSt-*:(oU'6-) ft=fitt
    0tIo-
    0
    1.4:"
    - o 8 l ' o : | * 7.72'O
    |
    e,norcSldeu
    -ope1ou,n9r
    9st+I-rrr
    t:F&,o-
    00I
    tul
    .?,Ie[!W tlrelozrrr * elvPotz
    ptts ,OS- elt1.6- ev11iJSj-: I'6 . 0S- =firl =? :11166'0: 9l+: 'ar!(tl I'6 : dU
    OOI.I eu?Aroums
    :4nmzbyrzoy
    'U s15ru4urezz
    lq 0I = tq I : a,Ir{'SE6 --0 tg OOt:-{f
    'y:Vn[fzt4'(gg)ryzazsro 'sitzazrie1acuw.ntu1 fpt'urdulol
    tff I : I fryt
    "rell5 "oigr^ "t[nso1s'9'9 ,QepN
    e,torc|tdgs zu (g'9) gc
    t,troptf,ts 5[cu4s,(zetzeJo enzcEnls er.Beluroutzrf, .c,{zq1qo 7lS PrfiXzJd
    L6r ez?eluce.azh A^aueted eu o6eutotr6z eruezeztdsnAFnt 96t
    Spnp2eniezwrctne we wzmacniaczach 198 Wplyw spn
    5.3.3 Wplyw sprzgienia zwrotnego na pasmo czgstotliwo5ci

    Przy rcalizaqi wzrnacniaczyobjgtych pgtl4 ujemnegosprzgieniazwrotnego


    ukladem o parametrach zaleznychod czpstofliwo6cijest zazwycnj wzrnac-
    niacz. Funkcja przenoszenia cnr6rnika sprzg2eniaw z.nacmie szerszym
    zakresieczgstotliwo6cimoze byt przyjgtajako rzeorywistai nrezalizna od,
    n
    czgstotliwosci.Rozpatrzony zostanie teraz przypadek,w kt6rym wielko66
    k(jar) jest wymiern4funkcja jaa',p za6od czgstotliwo$cinie zaleiy. Ryr
    ".miennej
    W zalezno6ciod rodzaju sprz4isnia nalezyprzyjmowa6 odpowiednietrans- nie
    mitancje k oraz p.
    Na pocz4tkuzostanieopisanyuklad, w kt6rym wzmocnieniek wzmac-
    niaczabezspngLeniazwrotnegowyra2asigfunkcjajednobiegunow4zmiennej Wz
    jol.,tzn.
    zal
    ko Dlr
    k - (s.27)
    1+;9 ircn
    Q)s wa
    Sci
    gdziear,jest g6n4trzydecybelow4pulsacj4graniczn4.podstawiajqs(5.27)do prz
    (5.4),otrzymujesig

    _ ko,
    (5.28)
    r - k o f + j-9 1 + j- - g l
    cDe @e!
    t+i9 Rys
    Q)g
    jedr
    gdne

    kot : k o cha
    (s.29a)
    t - kofl tny
    wla
    jest wzmocnieniem zn sptzginniem dla @ << tD6; zal spc

    Q)d: an$-kofl) (s.2eb) cz.


    bv(
    jest pulsacj4 graniczn4 wzrrr'asaiacz:-
    zn sprzgLeniem
    zwrotnym.
    ujemne sprzgZeniezwrotne zmniejsza wigc wzmocnienie w zakresie ne8
    malychczgstotliwosci ijednoczesnie,w rczpatrywanymprzypadku,tyle samo slu
    tazy tozszetzapasmo.Iloczyn wz.mocnieniaprzf,jz pasmo,oznaczonysyn-
    bolem GB i zvtan.ypolemwnnocnienia,nie ulegazrnianie

    ko@c:kot@t:GB (s.30)
    (os's)
    (#'.
    (+,.') ')
    - 1
    (ts's) o\ -rufs ,(uoz
    oues e1d1
    ?rouzelezlsef euzsnls
    eIseI{YZ rf,
    @ezs)
    (eac's)
    banounGetqouPel
    'Z!'9'sltU
    n>lpedAzdnn r;r6d rurEluetuoorrzanAnnoun6arqsar1lry1
    b[c1un1z ezcerucer.Ltzm
    (sz's)
    'lryl uelEetqezrd op(s7!tbf
    (tz's)
    feuueruzt,t
    'II'S 'sdJ €u ouolA\?lspazrd r.cgov6elezqcfl aruernozetqoz euzcl.l€JD -c"uua el
    {
    etuetu -srr?rl eluPe
    'lt,'s 's^u
    o6euue[nnnApry1
    etuezcztds
    eu ooeulornnz
    -coutzM6tc1unlbrvroun6arqoupel
    '^qepz elu p!
    ct J6n 60 0 9goryeul u,$
    POevz.elez
    u,{zsrgzs e
    oewm tyzc
    oEsulormze
    !c9
    66t ezcetu?eutzMfuputercd eu o0eutotwtzetuezlztds nA1d11 86t
    Sprzg2eniezwrctne we wzmacniaczach Wplyw sp

    Podstawiaj4c(5.31)do (5.4)otrzymujesig:
    lui
    1r: - ko - ku
    r - k o- f +J-j a ( ! * a' ) * '
    6d' 1+' J*
    - i,J- *W
    '
    DI
    \rrt @ez/ @st@cz Qao af; da
    (s.32) w:
    gdzie sp
    @o: JrDrr.rJI-l%p) (s.33a) lkr

    Q: @il
    ?I o(Dsz (s.33b)

    Biegunywzmocnieniawyrailajqsigjako

    p - -frt+li-^ (5.34) Ry
    dv
    i

    Biegunyte s4 zespolone,gdy Q > 0,5.


    Modul wzmocnieniazn sptzgircniem jest, zgodniez (5.32),nastgpuj4cy:

    tht :
    k
    (s.3s) Ry

    Przebiegten w funkcji pulsacjia moin osr4gn46maksimum.Znajduj4cje


    za pomocQr6iniczkowaniawytaircnia(5.35),mo2nastwierdzi6,ze wystgpuje
    by
    ono przy pulsacji
    ch
    A)o : @O -re I
    (5.36)
    ko

    7A
    i wyrazasig zale2no6ci4: an
    sp
    7€.
    lh*,| : (s.37) gzt
    1
    Ui
    a un
    m
    Charakterystykaczgstotliwo6ciowa
    ma ekstremumtylko dla e > !.
    | ,12 be
    Warunek Q: narywa sig przypadkimrcharakterystykirukswalnie
    * je
    \tz
    plaskiej. iac
    :3rss[nu{z4o 's roleredo eu cDftuuenuz ctf
    -Bruerruezr ur,{ulormzursruazizrds ezhl ewetucotuzlrr €u (?'S)etuazer,{nop e[
    aru1owttst1
    ctferrrelspoa/61Z'dureruezerrinz erapoBzturerurrflrtfc>1un;auesrdoepp6g
    el
    gcerug€zr/ lcgoaUllolsSzc po tu4elezawt1e1stlcgo4lerlt elzplq d qcelN ' zil t' o '
    'dorl- : 0,6i(ulorrnz
    Iounso5 Arserueruz
    fpf v4 1fc>1uny ,tounEelq qcfuzcfrleuroeE cslerur el.uetzeleuzellrrryzouln
    nuqtpolawbcoruodez ol 3tsefn>1sfzn
    etgl4'(snco1toot'flw) tlc[uot1lso1rz.tard
    'u,{u1or,tz ursruezSzrds sz ezcarucaluzt\Icso.t\Ic9€1.&\ qcfnongomlJlopSzc
    Qrs)
    Er.uelgeDlo op tfceurrogurEcblezcnlsfn lsef e3 '41rfclun; nounterg ! rsz
    'ern1e11sef
    ap oEaulorlu eluezSzrds
    $rseruernoqc"z ?llgeDlols"nuol"u Pu?oW
    nrrr?t\osolspz od lemotcgonrpolsSzc p1f1s,(rellereqc eruezt€uz[nerrzcflleve
    '7 po Azs4br.tr
    lsef rnguulluoJalAptzr r 'emorazecsleruI 4uf
    ',(unEetqouagJ?z
    'nlpedfzrd ut,{q93o
    But ezcelvceu:r,w\ ?Iualucoluzfi\e[c4uq fp8 A\ (ss's)
    'fulsfzrol
    feluu 1se[ tuntuaJl$le loctferaefezrd fsmorcgonlllolsizc q,(1s,{re1>pregc
    q?lzq l?upef 'oEaulorrnzeluezSzrdseluel\osols"z zeztd euozslStnzcfg a[nd3ts,{,ra
    e?o[u g9 sluerucollur![ elod urfnounEargnlrp nzcBIucBIuzA\0A\ etcbtnptzu
    't 'sAU (ss's)
    o6eruroun6etqnmPszeslucewzlrl.fl4 lcgoll€llltri{nnounbetqset4A41 l'9
    (tlt ) aa f;a
    ta
    :fctfndSNsr
    o6eanounEarq nnnp
    eu o6euloJanzetusz6ztdso6euueln nnl|dry\'tt'g 'sAU
    uz3elugeurz^dlArsfueqerer.trc (rs's)
    h n
    (ces's)
    (eee's)
    'eruezSzrds
    zag Ezce1uc?Iuza\ teqc Euroezrdureruozlztds ez ezcelucevrztil.
    54,t1s,{ra14e kts)
    e1,(1s[re14er€gc I lryl < l4l ez 'efnpomod oc lutup la
    "^rorcgoirlnolsazc
    -op 31sa[e1soteulorwz a.us4Szrdsre11eJ"II3lc,sot\lllo]s5zcfau.nade1q
    'dprolpre4 'i1 ptflopoq eu 'oEaulorm,zn1 "('l)
    {"lzq zur frgll 1ez ll'9's,ft
    -unso5 rcgousfi\r4cf,uzgtulP Bluelucourzm tfc>1ung tnoun8atqnlll.Pz ezceru
    -carrrzu\
    n1f1sfrel4eruqcel\oP"Plfzrd ouotrnelspezrdg1'9 n4unsfr e51
    Loz ez?etu?eutzMfuputercd eu odautotrvtzetuezdztdsnA1d111 002
    Sp rzgieni e zwrotn e we wzmacniaczach 202 Wplyw sp

    Pn
    nia
    m<n (s.38) i lit
    Ro
    ob

    Jestoczywiste,2e l<7ma te samemiejsca zerowe,co k, otaz tg sam4liczbg


    biegun6w(misasynik pozostajewielomianemstopnran).Gdyfo : 0,biegpny (pa
    funkcji k7 (oznaczanedalej jako b,) sA identyczne z k- Gdy To d4iry do
    nieskofczono6ci,m biegun6wfunkcji lq dVy do warto6cimiejsczerowych
    funkcjik (i tam sigz nimi uprofci),za$n - mbiegun6wd42ydo nieskofczonoSci
    wz.dNuL asymptot.Metoda linii pierwiastkowychpolegaria:w1znaczoniu tych
    asymptoti trajektorii biegun6wprzy zmiatach 7i od 0 do nieskoficzono6ci.
    Poni2ej bez dowodu zostan4podane zasadytworzenia linii pierwia-
    stkowych:
    - Nachylenieasymptotwzglgdemosi odcigtychobliczasig ze wzoru:
    Po,
    7n
    @- :
    _ ^,
    gdzier:|,3 ...2(n - m) - | (s.3e) Stc
    7(s
    "
    - Odcigt4 przeapia asymptoty oblicza sig ze wzoru:

    n m

    E n t - il="r '
    - - i=r (5.40)
    n - m
    Ast

    - Nale2ynanie66zerai biegunynaplaszczyzng S i ponumerowa6rzeczywiste


    zera i biegunywedlugrosn4cejwarto6cibezwzglgdnej.
    - Gdy linia pierwiastkowajest na osi odcigtych,znajdujesig ona zawszepo
    lewej stronie zaralub biegunanieparzystego.
    - Linia pierwiastkowaopuszczao6odcigtychpod k4temprostymw punktach zg<
    rozwidlenia o wsp6lrzgdnycha, obliczanychz zaleinoficr: To,
    Lit

    (s.41)

    - W punkcie rozwidlenia (biegun b, przecbodzitu z neczywistegona


    zespolony)krytyczn4warto66stosunkuzwrotnegoTr, obliczasigzgodnie
    ze wzorem:
    To
    ro, : _ (s.42)
    r@)
    t'9 nPpll^zd z
    '91'9 's^u ftv's)
    szcPluceuz,\^elp eru\ollsPll,\reldPlull
    erupoEz5
    eu oEelu
    (tt's)
    'tuorgnrtod 'sfr eu auolmelspezrd ts enro4lselrnreJdautl
    {uU gt'S
    '(ZVg tgzn) ue11rw(,t rulugazrdodz e1upo?z'8/I = (d 'e + I) ('p + l) - : 'oJ
    'urerryu,(,n
    urupozrdodz etuPotz qcellund,r
    sP
    (17'9rgz,t)
    7- - 'o Ptts -z + s : od ezs,tu'
    c € (s)J
    - p
    or slsr.tfzcZf
    7
    '" - 1lundzeztdyzpoqwzrd c3l,'rn
    r qcfllrcporsoop e;pedolsord tsefeloldtufsv
    t (ors)
    9-= z =oo
    (g7'9rgz,tr)
    E Z- l -
    Z
    (Og'Slgz,t) l_: :roe tZ =ro,
    u u E u
    67s+ r)(s+ r)/or: (slz
    'o = ttt q 'fwazpretmls qcf'tollsel,nreld Spopur ctlnsols (os's)
    TB;IO Z = u !|.uI
    ' Z - ggou"^ stu /,t untelQ i(u[gitpo4
    €
    :tugt"
    * t) og!a , -el,nrefd r
    v v
    "(''t - "frnl+ =t4 'rcsouozcg
    Qgg tgzn)
    68- 68-
    qcfl nruez
    Zt(o tDCr) ntouozcgo
    908:gtl:t-4:t- : oJ : goq-
    (e6s'erezm) qcfmorez c
    r - r g t z la
    OP EbP O
    ,(td- - zca zP-to rf, - = t6o) e7 btf4ilUled) ,{un8erq'g
    o@
    Sgzct tues
    (qgg'g r-oz,tt) S'I - € . 9'O : (zto + tto2)O :
    :qcf1slni(zcez.r ,nrguntelg?lp lcgou"/'lrfauztrJjq-frnureotfeper,nodpos'o : o ew 0(Dftlr€.zilIqo
    :ayozblmzoy
    .qcil,nollser,nrep pg
    1
    (es's)
    'l- : td {untelq '00I - : ory:euBq gloteulor,nzqru
    tuc,(1rpue Spoleulge,troso$ez'Z- : zd
    -tqlztds tfcrlun;nrezcztucsruzlr?,notcgoalrpolsSzc 51[1sfre11ereqc 7(zcJlqo,{zepp g'5 pql'lzr4
    Eoz ezceru?e.uzrtfupuercd eu odeutotMz eruez|ztds nAp111
    Sprzg2eniezwrotne we wzmacniaczach 204 StabilnoSt

    5.3.4 Wptyw sprzgienia na wra2liwo66 i zakl6cenia


    Usi
    Ujemnesprzg2enie
    zwrotnema istotny i korzystnywplyw na wieleinnych,nie
    omawianychdot4d parametr6wwzmacniacza. Migdzyinnymi zmniejszaono
    wrazliwo66wzmocnieniakl na zmianywzmocnieniak wzmacniacza. Wra|-
    liwo56wzglgdnazgodnieze wzorem(2.34b)i (5.4)ma posta6:
    Ry

    tr:#+ 1
    r - kp F
    1
    (5.43)
    tvy
    Im wigkszajest r6inica zwrotna,tym mniejszajest wrazliwo66.Wrazliwo66 spl
    jest najmniejszaprzy sprzgieniuujemnym.Gdy kP stajesig zespolonedla sy
    wigkszychczgstotliwo6ci- wra2liwo66zwigkszasig,osi4gaj4c ptzy sprzg2eniu
    o charakterzedodatnim warto66wigksz4od jedno6ci.Gdy kfi zbliilasig do u2
    jedno6ci,F d42ydo zerai wra2liwo66nieograniczenie wzrasta.Wniosekten w
    wyja6nia,dlaczngopojawieniesig dodatniegocharakterusprzgieniazwrot- gd
    negojestniekorzystne,nawetgdynie prowadzito do niestabilno6ci;niewielkie syl
    aniany k, wynikaj4ce np. z wahart napigcia zasilania lub temperatury, zni
    prowadz4wtedy do du2ychzmian wzmocnieniak1, ws
    W punkcie2.4.Lwyjainiono,2e czg66rueczywistawra2liwo6cizespolonej na
    ozrraczawrailiwoSd wzglgdn4 modulu, czg66zal urojona - wra2liwoS6 7A'
    p6lwzglgdn4fazy.

    Przyklad 5.5 Naleiy obliczydwra2liwo66wzglgdn4modulu i fazy wzmacniaczazp sprzginniem


    zwrotnymz przykladu5.5dla pulsacji<o= O ar = 1,5 o:.azcobardzoduiego.
    Rozwi4zanie: cz
    I

    Dta.,:osrl=r*,O:oer
    Da crr= 1,5ze wzotv(5.43)
    S; : 1 +j 5.4 sr
    *,
    czyliwrailiwoSdwzglgdnamodulul/c1l
    zaSwrazliwoSC
    na zmianylftljest r6wnajednoSci(wigkszanii dla @= 0),
    p6lwzglgdnafazyjest L/18 rad.
    w
    in
    Da crl+ oo,Si + l. sw
    W podobny spos6bujemnesprzg2enie zwrotne wplywa korzystniena
    nn
    sp
    znieksztalcenia
    i zakl6ceniawystgpuj4cewe wmncniaczu.Na rysunku 5.16
    przedstawionodwie mo2liwo6ciwej6ciazalH6eufido ukladu. NapigcieU,1
    lin
    Jestoczywiste,Ze U"rjest w tym przypadku
    wchodzipoza pgtlg sprzgilenia.
    oF
    traktowane na r6wni z sygnalemu2ytecznymU, i wzmacnianetak samo.
    pc
    RozpatrzmynatomiastwplywU,2.Dlategozakl6cenrawzmacniaczam jestk2,
    zu
    natomiastuklad sprzgzeniazwrotnegoskladasigz k1orazP.W efekciesygnal
    sp
    U,2jest wzmacnianyfu2razy
    pa
    ,
    b - :
    k, -
    kr, zn
    r' t-kLk2p t-kp str
    (s){ 1fc4uq ngun8ergsluezo;od?Ilger{ociyn fzeleu lctougg"ls
    rr>Iuruel\etuazprnerdsnlec m'Eztatuceluzlrrrl\ountarq eruezoloderuennz
    (ws)
    eruezbztdsg'g'g'd,t oueze4,{,t
    errloJmz 4u1'teuolornrsoeultrr.eluVfzczseldlgd
    feaaurd.tr anounEetgtleur eru G)d I (s)ttefclun3 'uz1'eu11qu6ts euezizrds
    '1'9 's,ft z tu,{ulormz en
    treuE{s
    IruJgA\zcI zaelvxeutu$:e&\oP"I4S l{olg eqo o3ergt>l 'zr11sof
    ru
    urerueg5zrds ezzceluxaulzmf,rnzemzoX's lauolodsazleuue1uzeunfizczse1dlgd 'ourcs
    Ts
    n4ped,{z
    r,;1 ap51
    9I'S n{un
    eU erup,{
    ureruazSzrds
    eulolsr c6l,t tsef u,(u1o.r,nz ez p€pln ctfnzqeuy rcgoullg€lselu
    'rulepoP3u rellereqc
    op ilzp?aotd ezoutqc"lunJ"A\ gc,{uiued,t oc fgms
    J,luelu;ze?otll eulornz aluel}ztdseuuafn lctofi\lllolsezcEueutz ez zetl''l.sz
    ,Oueze4,{,noEaulolmzeruazSzrds l"tllel qcErueqeNzot qc,{l{rosezcqo,{fop
    /f\ '0: oqpA
    "u
    IAANTOUMZ l,\13INIZIZHdSIZ AZCVINCV1lZM 99ON'lISVrS t'9
    ',{rlnoru11 I frzetg eleJuu1,{zc
    fslzp;eglsal zceruceluzA\
    weruzSzrds
    dtt-t :Tq
    Grs) I
    :IuoJoza\51su7er,(rtlqcfuzctuouu€q?golxBl[?z ?tollurz-?r
    'Tnu.4uztds
    zeg I unuo?}nds ez mg4pedfzrd ?Ip lu"s q,Bl lsef ntcg[,furzu feuolodsa
    ntcglrfttr
    urorzods?zcl\g,l\IJgeI 'rzzcelucetuzm €u lcgol\olqlaruleln{s 3u el"ls/h
    ureleutfs fpt 'ervgzne1g 'r{rnlered
    -od auzcruorrrJurl?1ueo1e1zslapz ts ur,{ctfecg14ez
    el4lelA\el
    -loJ rz slu
    u4 {esolu
    op 5n ezg
    quuEr(snurorzodo8auresoEer4eltlp Arseuo4opelueungrod4eupetugel nruez5zrd
    'Verrgplaz oEeuzcafTnqeuEfs
    op qp euolo
    'o8eulornz etuezbztds 99o/t\Irz-B
    n{unsols frrrerdod cA1,t5ls efn4s,(znelu eluJozod
    zaqezceruceurztzelu&\gJtteu ggo,vrrcgeln tugopod 'olPgry gu e[nda1s,{m
    EzcBrucevrzrnercgl,{,ttfealq u{ 'eu?IuC?utzrnfaruur ur,{l ts eruecgp1e7 (srs)
    ervrscblecallezileubAg '91'9 'sAU
    sz nzceluceuzan
    ruiulotruuuretuezSzds
    -ryra'ez
    ouo szsler
    eru'qc,{uu
    902 w&utoilAz utatuazdztdsaz Azce1uceuzl ?foultqels voz
    Sprzp2eniezwrotne we wzmacniaczach 2OG Stabilno$t

    W przypadkuliczbybiegun6wwigksznjni2nie jestto spraw4latw4, EdyL pla


    mianownik funkcji wymiernejky(s)jest na o96l dany w postaciwielomianu wy
    zrniennejs.Powstalowigcwielekryteri6w sprawdzaj4cych polo2eniebiegun6w tzrJ
    funkcji nie wymagaj4cych znajdowaniamiejsczerowychtakiegowielomianu. Wr
    Jedn4z mozliwo5ciokre6leniapolo2eniabiegun6wfunkcji kljest wykreS- Re
    lenie Iinii pierwiastkowych,om6wionychw p. 5.3.3.Dla warto6cistosunku
    zwrotnegoTo,przykt6rym linia pierwiastkowale2yw prawejp6lplaszczyinie, zes
    wzmacniaczjest niestabilny. Przyklad wzmacniacza,kt6ry dla warto6ci sig
    To 2 3jest niestabilny,podanow zadaniu5.8. 7Et
    Wykre6lenielinii pierwiastkowychjest procedur4 irnudn4 i dajeca gdr
    maczniewigcejinformacji ni2 te, kt6re s4 niezbgdnedla stwierdzenia,czy toz
    wzmacniaczjest stabilny.Om6wioneterazzostaniekryteriumNyquista,kt6re ez4
    polegana badaniu miejsczerowychwyru2enia1 - k(s)p(s). Zgodniez zaloirc- zEc
    niemstabilno$ciwzmacniacza k i czw6rnikap,wyraienie to nie ma w prawej
    p6lplaszczyZnie biegun6w,natomiastjego miejscazerowes4poszukiwanymi
    biegunamifunkcji k.(s).Rozwa2mycalkg okrg2n4po calejprawej p6lplasz- pla
    czyiniez tego wyra2enia: obe
    P
    jes
    c - a
    I

    [ 1 - k ( s )f ( s ) ] d s (s.46a)
    J
    prawa plp
    1n(
    Kontur calkowaniaprzedstawiono narys.5.17.Istot4kryteriumNyquistajest
    stwierdzenie,i2 zn wzglgdu na fakt, 2e funkcje k(s) onz p(s) znikaja
    w nieskofczono6ci,udzial drogi calkowaniapo p6lkolu o r + co w calce
    C jest pomijalny i pozostajejedynie calka po osi jro:
    +J6
    c - - k ( s )B ( s ) ]d s (5.46b)
    "[ tt
    -j@

    Rys
    OSta jest osi4 fizycznychpulsacjiar.
    Gdy czgstotliwoS6 czyli wzdluit
    zmieniasig od z.endo nieskoriczono6ci,
    dodatniejp6losija na rys. 5.17,warto66funkcji 1- k(s)f(s) zakreSlana

    Rys. 5.17. Szkickonturucalkowaniaobejmujqcegoprawqp6lplasczczyzng


    s
    :rrrrzJg
    'srfu >1ef) "lsmbdN
    runrJailDl g"z eIr?a\oIIJ,(PouE(61'9 eu ?IcgJgo r ctunsezrd K4epa
    ser4,(11-oEeuloranzn{unso5 oEeuureln1[zc' i 4 rpad n zce;'[eu
    "ruerucowz,t
    -loJd\z Actvzgteru i(zc,{1opurntreyful oEel 9elsod €u"A\olnluJol fa1c9Az3
    co+ alsel)ez ('
    '61'9 'sAU
    elp g[:yAaloun6erq setry1n6
    0
    EU ?Dar{Bl
    (tl,t1w7
    {>l
    4n1yznr1f
    '81'9 'sAU
    @+ srseJlezra e1p [eulolnnzlcruzgr ianoun6etqsat>14411
    (qers)
    OOI?C rt\ @
    D[e41uz(s
    lsafe1sm
    (tlt-)wr
    tt"t (egv's)
    'g1'g'sfr eufuomzlspezrd serlf,noEergq'r""r,rflll#fi
    rselzlsrnb,(51
    'qcfupSzrlgdslrnpe11n
    lePorg elnutlego
    -zsep1gdf
    o * op @- po rfceslndeluelurzfiztd(i4 - I)q - Gl - 1)eXeruTfzczsep
    uu gzrEopoqfPt ',{qtgelsalu lsaf ur,{ulornz vtaluezbzrdsaz PeHn rufuumrxr
    :elsrnb[51runlre1{rl c€A\olnluJoJs etr'relspodle1eu euzoyq pnerd,n e
    '(elrzflezilr€{A\gzelsrnez u,{uPoEz -qoluzzer
    nIuueDI N oE ezceto rez nlp?dfiztd m) qcfup3zrlgds,ttnpEln 4elbzc ero14'elsr
    -od efnurlaqo(g\ - I)uII -@rt- 1)eg aru7,(zczszld eu lauloralz f,ctul'o; Azc'etutz
    gerEopoqelugezcoupel',ngunEe1g - u'rez qcflAfqo tgzc11lsef ur azpE tcDfep I tt
    '(u - w)u7 Eu^{gr pef 1 rueraz1se[eru (97'g) npeTerfn anX e4lec '(enz
    o11,(1nlpudfztd ur,{uzrneuro,n
    ',{unEalqgn1 eraz) eA\Ilqosofppnd 3rs Irsou€llr
    '[euolodsez 'er.tzf,zczs
    "
    ttnpfeuz s aruVfzczseld eu ztueno{l?c nJnluo4 zrltumam rJe7e1
    feuueurzqcfuzc,(1rJeu" nlunsols r
    IfcIunJrcgod\Ict"ll\oP zeJf,lSrsgelompofZeleN
    :g1'g'sfr Bu ot\oPul{fzrd euu,torDlzs€u lsef el c$o1'Alc9€lAyt(s)d (t)'t - t]aU -gar4fm1s
    'nU?IIUOIeI/
    rsouapSpzn zuzc,(r1eu,{s cStmlset of rsolgdfeuurefnuJp eueluurodsTyl
    Ituozbzrdstuolodsez dlc1uryezcevzoe1pzartfifletzp?'(cal-"Iuq) * g : (al) g'va ,rrgunEerg
    .ca[leuueruz tlc>1un1?1s,(zredeulsefs'IS PBPInf,uzcfztlectfnsrdoeruerurf,n nu€IIuolar
    ufcluq epTu;1'3rq1 tu,ned[(s)/ (s)rf- t] eU - t(t)d (s)l - 1l u1 aruTf,zczseld zApE'bm1
    LOZ u Autot lnz w atuazdztds az Azce1ucewzlA ?f ouil qe$ 902
    Sprzp2eniezwrctne we wzmacniaczach 2O8 Stabilno&CI

    Uklad zs sprzgisniemzwrotnym jest niestabilny,gdy hodogmf na kryl


    plaszczyinieRe(kp) - Im(kB) przy zmianiepulsacjiod - oo do + co obej- mar
    muje punkt (1,0). pra
    Wykres Nyquista moie by6latwo zmierzonylub obliczonydla danych
    funkcji k(s) oraz p(s).
    Kryterium Nyquista wskazuje,2e intuicyjny warunek niestabilno5ci
    kfr > tjest niescisly,czgstozasnieprawdziwy.Przyklademmo2ebyd uklad,
    kt,6regopolowgwykresuwzmocnieniaw pgtli (dla rood 0 do co)pokazanona
    rys. 5.20.Mimo 2e dla pewnychczgstotliwoscikf2 1, uklad jest stabilny,
    gdyzwykresbiegunowynie obejmujepunktu (1, 0).Pokazanyprzypadekjest
    nazywanyczestowarunkow warto6ciwzmoc-
    q stabilnoflciq,gdyi zmniejszenie
    nienia kmozn doprowadziddo niestabilno6ci.
    Rys

    jedr

    faza

    warunkowostabilnego
    w pgtliwzmacniacza
    Rys, 5.20. Wykreswzmocnienia ste
    faza
    Por6wnuj4ckryterium stabilnodciNyquista z hodografamikp wzmac- wzn
    niaczyjednobiegunowego (rys.5.12)i dwubiegunowego (rys.5.14),dochodzi sta^
    sigdo wniosku,2ewzmacniaczetakie stabilne.
    sAzawsze
    Na rysunku 5.21przedstawionopolowghodografuwzmocnieniaw pptli stav
    wzmacriaczatrzybiegunowego,kt6ry ma asymptotyczneprzesunigciefazy sprz
    r6wne -270'. Ujemnesprzg2enie zwrotnedla malychczgstotliwoSci zmienia nier
    sigw dodatnie dla ar : e)doit
    MoLna udowodnid, 2e,gdylkofl > 8 przy trzpch
    jednakowychbiegunach,krzywa obejmujekrytyczny punkt (1,0) i wzmac- odn
    niaczjest niestabilny. nyc
    itgk
    180
    asy
    chy
    nigc

    wp{
    4O
    Rys. 5.21 . Wykres wzmocnienia w pgtli wzmacniacza taybiegunowego
    ban
    Problem ten jest jeszczebafinej krytyczny przy liczbie biegun6w +21
    wigkszejni? trzy. nei
    Wla6ciwiezaprojektowanywnnacniaczz.esprzg2eniem zwrotnympowi- bieg
    hodografukfi od
    odleglo66
    niennie tylko by6stabilny,alemiecwystarczaj4c4 czg
    14 Uklady elektron
    .'euc$olllele ,(PeHn tt
    T,cBrrrceurz^l.
    oEepogurnlJeilrl errr"lspodBN 'BunEerg gnl rcto^\rllolsezc po f,1rye
    elp aruelfqc?uege1 elnurfzrd oEepog ser4fn ueszzcur,{a "Jez 'euntelg -r,nodru{
    Tl
    gnl sJazrcgo,ullloNSzc po lcgolEelPo fe?np n tfndSlslm rcgolsrm,(zcezr ^\ r eu
    -zcf1o1dru,{se ts } [ze; endtunsezrd nurectlepetmodpo15pz1ep/gp0Z+ mgunter
    srua1,{qceuez 'pt1s "96 o1 e1m[11 'aup"Plop au euzc,{pruri(sad
    leFpreg
    pgu,furefep I tuonlqtz:;d 1se[oEepog leunrua\ e? '?llgeDtpod,{zeJzg
    'lr) 3pe1ep/gpgrt
    {5ne11o/gpZt
    po rn(zsferuuuelt>1pod(I : lCUl'fr'flp g)qc,{15rcpo souucezrdldll med ,n
    ?rueruJorrz,toEepog,{uzcr(lotdutfsesarlf,n ,tpE ',(up.ge1s 1se[p"Hn
    :otepog rctouJlgslsleunJsAteryw(tr zruazazrlsods o8el Z'.06+ fzu; erc6ru
    -nsszrdepqnodpo 5pe4ep/gpgg{ femopnlllduteq,(pdrelleregc nrualfgc
    -€u nureuzc,(lo1dru,$u s4 (L'C's,{r :od) e4tu,funoSapogqcfuzcfloldrufse
    ,|lrgser4r{,nrfc>1nr1suo>1 pesez Z ',{uzcruolouout1se[ telqezrd [e[ I
    "Ogl
    ezcet4sztdf,zepveytv,| : lC\|,{zrd ggef'f13fqopef (g 'I) t{und iuzcf,1f.r4tz
    'e4mfm (lC'} "' 's,$
    (Ot'S) eu gc,{uotnelspazrd anopepl,{zrd 'd
    Z'Z'y'Z m qc,(u
    -orArgruo'oEepogqc,(uzcr(1o1dtu,{se >1,{1s,(Jell"J?tlc
    n{"1zq op fuorserupo -CUttZ,U t (
    o,n1q9,{gezotuu1spb,(51urnuel,{r4z fc?-te4tufmtcsoullg?lsIeunJE/Y\ gcezrlfzr
    'tuduloratrzueru p
    -cz*z.rds ez vzr,elvceuu/rr qc,(uepbzzen oEeulortrz eluaz3zrds "Iuerrru
    dzeg an*ur
    lctol\rper,n
    np?Hn I gzc€ruc?urzll,norleuered u?ruz I /fi9lnztzotr4cf,ue,l\,{pt,l\ezrd ela\Bls tp5d,t ur
    -pod eu ouelrol4a[otdezgfq,(uulmod Bluerucotuznt Aze1,{sewEruy4l
    'fup.qelseru5rseruels
    Fpoqcop'
    pEIIn ol 'fze1 fuennz zeq fzr.t (V - 1)lt 3ts i(zs:13lmz q15d,t eluarucoltrz,r\ -cevnm f,
    ggal',{ugqe6ap5rsa1u?Fpeplno1'eluerucourzt\Kuelwzzeqn104o otemozeg
    urcSlunsozrd e1uazs431,tz gdtlseuoEeulor,nzetuezSzrds 111Sd ,ut1ge1'aobfndSp
    -eu Nef €1uelucourzm t f,n1 ,ngseultreur etcSfod eluezceuz euzc(ztg
    'O paf ezeg
    ,tpE(O '1) n14undpo /ry 99ope1po "u,tigr
    furemfzeuV olualurowz*rwasau16to147
    'rcgoupef
    ,{u,n-orlnpoureuo uurfpE'6f:Jrcgo4lerm Szelfrtnnfzeun f,zolwasaul0my1
    r n Azel:nngseur6reur
    f sluelucouJzrn elcrurleq 'ZZ'g 'sAU
    -cottr7ll\ Ict
    lssf >1ape
    'fupqels
    1
    3U OU?Z€
    'pzp1n
    9,{g
    Ic,oulrqsls
    qcduep e1
    'ZZ'g'stt ?uol1r\Elspazrd
    "u
    qc,(1 efczrlsnll 'fzey nsautErerur Erueluoourz,n nseutErers
    1sa[ yc,soryerar -fego o *
    93fodtcoruod ez 51sElter{o 5t ggoltqpg lcgoupgesalun11undo?euzc,(1rft>1 eu gertop
    602 utAurot rvtzaaaruazeztds az Azce1uceuz M ?f ouI getS 802
    210 Stabilnofit t
    Sprzp2eni e zwrotn e w e wzmacniaczach

    dwubiegunowymo2e znajdowadsig na skraju stabilno6ci,podczasgdy dny


    zgodniez kryterium Nyquistajest on zawszestabilny' dod
    Zewzgtidu na latwo6dkoristruowaniacharakterystykasymptotycznych warr
    Bodegokryteriumto jest powszechnie stosowane w praktyce.W szczeg6lnosci
    jest o-nowygodnedo badania stabilnosciwzmacniaczyoperacyjnychi ich
    czgstotliwo6ciowej kompensacji.
    Rozpatrzmywzmainiaczowzmocnieniuk(j ar)opisanyfunkcj4wymiern4 wyk
    o biegunachrziczywistychujemnych,maj4cychpulsacjecharakterys ty czne
    zwrot- jest
    o)pt1 e)pz1 -.. I e)pn(por.wz6r (2.20)).Niech czw6rnik sprzg2enia
    sprz
    w istqi niezale1n4od czgstotl iwo6ci.W6wczas
    negoma transmitancjg ii r zeczy drar
    puls
    kf: (s.47)
    sac
    kon

    asymp-
    -Bodego5.23 przedstawionoliniA ciagta charakterystykg
    Na rysunku
    wzmocnieniaw pgtli kp. Przecna ona os odcigtych pod
    totyczn4
    k4iem wigkszym ni| _40 dB/dekadg i po zamknigciu pgtli sprzgzenia
    jest niestabilnY. zlst
    wzmacniacz
    kom
    ujer

    o-

    (linia ciqgla) icharaktetys-


    Rys.5.23. CharakterysrykaBodego /<Bukladu trzybiegunowego
    tyki skompensowane

    kom-
    Rys. 5.24. Schematblokowyszeregowej
    wzmacniacza
    pensacjiczgstotliwo6ciowej Edz

    jest

    szetegowq'
    rys.5-24.Uklad taki nazywasigkornpensaciq J€st
    '€unterg fal trcgomlltolsdzc pel
    ?u ouol^\sls
    (cos'E) c(u + ru) : lda TUJO/!\ZClu
    I 4pupef euzo
    eryw(,t gfol
    gez ut\ I[cIunJ erez tpso,tt11lo1s5zclsef
    pod qc,(13tc
    )"v : *. 'du ztztd r.
    (qos's)
    I
    EYPS gzcPluSPu
    -uro1[eiuoOe
    (eos's) + . ' u + ' u= \ l
    T*,,
    ellonSlduu elcueltusue JL'g7'g'sfr eu
    -sAraqereqc
    I(
    r1 1mr9 r.zc lecbtew4gdorfcusueduol feue,no4gfpouz 76
    1e[9e1sodeu
    AcDlnsueduroq
    lrurgmzcluearrolpApotl2'92'9'sAU
    ',{ze; auuefn
    alc5runsezrd
    oAoIl€PoP euozpe,nord,neu npSpzm u'(0o1 '?w) bcb{oluVgilobtcosuadwo\
    oN}zc lsof euemfzeuq efcesueduo;1'oEeulor,nzelueztztdsnlu"/hosolsgz
    od eused eluezrezszorclln e[ep e1u2y efceseueduro4ezslsordfelq aue4Szrds
    pod gcflStc
    (ol's) tda : N (dort - I)rca - Fa -durfse 51,
    ldollta
    poud,t (qOZ'S) IueJozltez erupoflzewzctuefrefcuqndeurgErlcesueduol
    od ezceyacewzme1u4}ztds SpSdcbte4fiweT r fceseuedwol od t a ;ez'?.lces (ws)
    -uedruo4 peztdrda no eyuqizrdszqez:nlllrreuz
    1sowful l ewcruerE zfceqnd
    eurgt 6lngopen [e1sr,n( zhu nluqlzz fzt4'czcefiIotevnz$ oused eruzc,{tserP
    qeupefwSnz rlcesueduol qgsodsfzslsordfeuue1',(upquls6ef uelue4lzsds s"zca\9AU
    -lor z Elue
    sz rneturerqzmr bpe4eplflP0Z- Esltl pod sar1,{,nzsztd elSt6lsztdzerel Nef
    qcf$rcpo sg'tuu,nfrezrd tru11g7'g'sfr eu 1e[3rszlnelspezrdoEepogssr1,{,1 euzc,(1sfr
    turenuf,n tfi
    (srs) : ,,
    ,uw1r! qct t qc,{u
    :IOIIIrJB/$ pgoqgEaz
    ,(uorqedseluslsozltef 'rU/I : {rarlceslndo unEetgdctfnutuop fmollepop qc,(uzcflol
    ezaefir1evrz,nop uo czpz,nordTyl'3'3 'sfr uu i(uor,nelspezrdtueunEergufup
    -ef z ,{ctfn4;ec pEHn Nef u,btlnsueduol EelTuJgrlrzcufzslsordfep ,{pE sezcp
    Ltz utAutouaz utatuazlztds az Azcepceuzl ?foufqels orz
    Sprzg2enie zwrotne we wzmacniaczach 212 StabilnoSC
    Wystgpowanie pierwszego
    miejscazerowegoumo2liwiaskompensowanie
    ora
    bieguna wmacniacza, je6li spelni sig warunek:
    Q)2p : (Dpl (s.sla)
    W celu otrzymania wykresu Bodegojak przedstawionona rys. 5.23 linr4
    kropkowan4 naleiy spelni6warunek:

    ,*: #ft (5.51b)


    nac
    Ko
    sta
    dzg
    Granicznapulsacjawnrracniaczabezsprzjzenia wynosiw tym przypad-
    doc
    ku aroozn sprzgileniemza6 aoz i jest wigksza nri dla prostej kompensacji
    Izlll
    opfiiniaj4cej.

    lkp
    lae

    e,/
    9
    T
    2
    Rys

    Rys. 5.26. Pr4yspieszajqcy schemat(a), charakterystyka


    czw6rnik kompensujqcy: amp-
    litudowa (b) ifazowa (c) pral

    Oba om6wionepowy2ejczw6rniki kompensujece wprowadzaj4dodat- no$


    kowe ujemne przesunigciefazy, powoduj4c zawgieniepasma wzmacniacza. izer
    Wprowadzaj4cczw6rnik kompensuj4cyo dodatnim przesunigciufazowym don
    moina teoretycznieuzyska6 lepsze rezultaty. Na rysunku 5.26a Wzed-
    stawionoczw6rnikkompensacji (ang.lead),a na rys.5.26bi c
    przyspieszaj4cej 16w
    . a
    jego charakterystykiczgstotliwoSciowe
    amplitudyifazy.Funkcjatransmitan- J-
    @,
    di napigciowejma posta6: mog
    r +i9- poje
    @zk
    (s.s2a) nNt(

    1+J9
    @pk Pr4d
    Pz:
    Rozw
    (s.s2b) Doo
    Przed
    ',tupg4seJu?setzcetwew,,n a? 'ef.nze1s,nsa.qrir g7'g 'sd.reu i(uonrulspezr4
    'Cd-IiIfl ralnduol
    NVUIUOS n1,(23[,nueford ,(uepodc.&rusodezou qozcllqooC
    "n (qzs's)
    :aruozb1r*zoy
    'V:
    l / o t t l T - : e d\ - : z d
    '0 = rd :qczuntolgo vzoelucerllzrep qspb,(p seq,(,r
    .c;1yar$,nr o(zcqqoIz.epp 4.9pq1lzrg
    ',(ucdilq leruu eruzcew
    Neferser{"zudl irl ?gouJlqelsr ows?deu oEeulornz (ezs's)
    nn{d,t Eelqord oc zaiztd'qr(ctfnlo1q I gc(celefl*ztdsrcgouuefod
    "ruez5z:ds
    qc,{?np ouperaodpo erueAosolsezzsztd elernruo otrl"I l"upef 9fq ttou
    ca
    rrgo/lllllolsezJqc,[IewelseJl?zrr ErutzcrrrBrAO ' (Dl 5rsLr"lspod -rrsllrnsu".
    6'tuuer@ ; I
    leuueruz N?[u€z 1tef k toitrrllols3zcqc/qeu erser{pzln yezcru".do zeluagr c l q9g'g's,
    -pez.rdegc
    Ezc(lop efifitrerozor gc?F.6"J"d rlcgap qclulslso ln euozp"^roJdezd
    'rcsornqlopSzc fezslemufeuo'uzl'fcDfnuruop U,(,nOzEnl
    'B7.reyr)'B
    unEerqafnpfcepfewcruz.f pgortrrlloNAzc feurgt o N"rruol€u'drtmdd rrr?rezr -FPoP tluq
    funEelq el{Ffzsr$ tfnpfcep udulor,nz ueruszazrdssz uzcefitc?ruzrlnsou
    -llgsrso :{esoluirrarym?Iluf^r wry1,sfzor fezdnodqc,{uozpe,notdtzldz
    '[s.non9o,nrpo1s5zc
    1lcesuedtuolEru"rtrosop,{uelqordeurcdqerd -du.e e1llrAr
    auorr|t|gruo ts qcr{uf,(cendoAzcemc?urzllrnlu?rlt?ruo fztd g elErzpzoJA\
    bcDfezse;dslztd
    DJcesuedurol '[Z'g 'sAU
    z EzcBluceual o6epog BlAtsr{ret>lereqC
    '"rr"aosols o';PgzJ
    rfcusuaduo
    Nef ectfszserdsfztdeficesueduol o8aplq eurc,{qerd ptoupn4 e,lollepop -pedfiztdw
    ezc$4seu qcfuopcs qlrzJefirfrtrzn ell t rcgouusfod fe,noterezserurzp
    -ellordla (gg'g 'sdrz zlsmbfp moserlf,t upemodpo)t[o1unru,[ ?toullquls
    I"upel ezpe,nord,n ?zcelwewtl eused ?zsla5rluz alu €l efcesuaduoy (qrs'E)
    'LZ'S's(r €u ouoltr"lspazrd of otepog qfp,{rslqereqc epe1,{qceu
    ryl'gl:J
    #o I r'a s[czqn4
    gdzsferuw I : ld ttl ,(q1o1o,n fqe '?ergop 1',stArlereza
    zu+ ru trqJ g3'9'
    ^
    " "VrV _ Sa (ers'E)
    (czs's)
    t
    nro
    oEazs,nrer
    erc tt&utottw ue! uazezds ez Azcey ceuzn ?f oul!g etg
    ztz
    214 Stabilnodd
    Sprzg2enie zwrctne we wzmacniaczach
    I
    'l

    I
    I
    I

    'l

    70
    71
    I
    I
    I
    Rys. 5.28. WyftresNyquistawzmacniacza
    z pzykladu 5.6
    80
    81
    PROGRAMNYOUIST
    COMPLEX A, T
    DTMENSION Z(10),B(1O),FR(2O)
    CHARACTERH,G,TEXT1 .79, TEXT2.79,TEXT3I79
    D:1
    'Jesilto programdo obliczaniaRe(T)i lm(T)'
    WRITE(r,r;
    85
    WRITE(r,r; 'dla rzeczywistychujemnychzer i biegunowk'
    'Czyjest
    WRITE(r,r; zerow zezeTT-N'
    90
    READ(',') H
    WRITE(r,r; 'Podaj niezeroweczestotliwaci zar (max 1O)'
    READ'(A)"TEXT1
    ',)
    rF(rEXT1.EO.',GO rO 20 Prz
    K:1 oq
    10 READ(TEXTI,.,ERR:20) (FZ,| :1,K) WA
    z$', =rz Ro
    K: K+1
    GO TO 10
    p=
    20 WRITE(r,r1
    'Czyjest biegunw zeze?T-N' Prc
    READ(',') G
    WRITE(.,.)' Podajniaeroran czostodisc i biegunow (max 10)'
    READ'(A)"TEXT2
    GO TO 40
    stE
    |F(TEXT2.EO.'',)
    J:1
    30 READ(TEXT2,(.,ERR:4O) (FB, | :1 J)
    7n
    B(J)= FB
    J:J +1
    GO TO 30
    /l() WRITE(r,r1 'PodajwartoscTO'
    stQ
    READ(.,r)TO
    WRITE(r,r; 'Podaj czestotliwcci w ktorych liczy sie T (max 20)'
    READ'(A)" TEXT3
    L:1
    50 READ(TEXT3,r,ERR:65) (FFR,| :1,1)
    FR(L): FFR
    L:L+1
    Ko
    GO TO 50
    60 FORMAT(3X'F',15)C'Re(T)',1 1x,'lm(T)',11)C'ABS(T)',1 1X,'ARG(T)') tk
    65 WRITE(.,60) Ipt '
    '(Azw
    se.qfm zaztd qcf,1}rcpo tso anSpezrd ez hlue;&r1ovz n c?a[rlrwlf,zt4 W) zg^W 8: cdI
    Aztd W] op ef-apu'(,(zur S)zHn 1 : zt Aztd g6op efeJeu Z'O: flf oP OSteu,rgr 5e[ lglll
    ef.cesuadruoy
    "9111 :srtfezsetds/tzrd
    eol'z'll'z'0'a7': J
    ZHI\I: T duol:
    I
    .68 : I z u
    utll : zu Ptls I - 09t. 'u
    z'o
    P4s
    tu ru zdaD rdo
    (ttl:Iu
    tu + I : ru+ru: l|ottrn:r'o
    (tS'S) I (gg'9),tgroz,n tz wt,tetrygdo e[czsuodtuoleuenolg:,{pou2
    z11IOOZ:'I ill gE'O: C
    pt$
    s 0st tu
    zHwj+ -l6LZ: : - : l a
    PAI r t Q'l0 0 7 ' u Z I
    :(gy'g)ruoz,t tz ffi[emVgdo efcesuoduol e$or4
    '09t 'tlo 'gP tO'O: C
    lfzc'gp tS: Co2l Ptls 0t- lcgope,neper'nodpo
    :aguozb1nzoy
    'UI 'I0'0 : 'oused euelsi(zn az'eluxw[;zt^
    I
    I = U aF BpBIIEZ C 19ef
    otal ap eu[,(cesuaduoldpo,tqo9,(zcggo o
    f?elsN'zHItI 8 | ZHI^Il'zp1.1q7-:qcetcgo'ntJlolslzc
    duntan € | SP E6=oI omerucouz^rBE 60fYt ,tuff*.redo zcsllnawiA 8E PWFzrd
    oNl
    ,Nlz3llso SllNo), dors
    rnNlrNoS 06
    Hd'0vy{yv{lv'u'(1l)uJ (s8'.)rrtu/rA
    (z'gr'x6'z'81'x6'z'8116'z'8lxE't'otl" .)rvwuor sg
    9 !t !'el(u'trlv)zNvrv.o8t : Ha
    (r)sevc:cvv'tv
    (Dcvvrtv=wtv
    G)tvru:u
    I.0l:I
    ((rt)uro)nanc/r:r ('r.'os'9)Jl!8
    lnNlrNo308
    va:r
    (n'o)xrawc-v szcetuceuJz
    (rt)e/(rt)ur:n
    r-r'r=fl 0800
    !8 ol og (,.'o].zrxrDrt
    ((rr)uro)nano.r:r(.r.'ol'H)llI L
    l n N l r N O S OL
    V.I:I
    (n'o)xranc:v
    (rt)/(rt)ur:n
    !-)'l:)l 0Z Oo
    !z ol og (. .ul lrxrDrt
    t:I
    l-']'l:11 06 Oo
    wAutot tw ueru ezeztds ez r{z?e!uJeuzn ?f oulq els nrc
    9tz
    Sprzg2eniezwrotne we wzmacniaczach 216 Macierzow
    Bodego lkpl bez kompensacjijest przy 8 MHz pod k4tem -40 dB/dekadg,przyjmiemy
    f*= L2 MHz, Iu:4MHz (por.rys. 5.27)-St4dzn wzor6w(5.52)ptzy Rr : 1 KO:
    ad
    t n=Rr+R2 :l rR,
    YH
    @zL R2 R2
    R, L2 kj
    Rz : 0,5 kO lini
    R 2 4
    1
    T
    c=-: : ,10 pF
    2nf,rR, 2 n ' 4 . 1 0 6. 1 0 3

    frxBMHz
    w
    l/c6plz kompensacj4:
    450 ^.g=: 150zostalozmniejszoneo 10 dB. Iatwo sprawdzii(por. wy
    0,5+1
    2ad.5.10),ie bezkompensacjiprzypadeklL"Pl: 150jestniestabilny.

    5.5 MACTERZOWYOptS SPRZE2ENIAZWBOTNEGO


    o

    we
    W przypadkuzlo2onychuklad6w zEsprzgileniem zwrotnym,w szczeg6lno6ci o
    za6,gdy nie se spelnione zaloLeniaupraszczajqce
    wymienionew p. 5.2,nie
    mo2najednoznaczniewyt6Lni6blok6w wzmacniacza i czw6rnikasprzggaje-
    cegooraz wgzlasumujQcego sygnaldoprowadzonyi sygnalzwrotny.Macie-
    rzowyopisukladu zesprzgieniem zwrotnymumo2liwiatraktowaniesiecijako
    calo6ci. Ujgcie takie jest niekiedy nazywaneogillnym opisan sprz€i€nia
    zwrotnego,opaftym na r6wnaniachsieci,w odr62nieniuod opisuelementar-
    nego,opartegona grafieprzepbwowym,podanegopoprzednio.Mimo braku
    wyr6inieniablok6w k oruzB,jest mo2liwezdefiniowaniestosunkuzwrotnego Po
    i r6znicy zwrotnej.
    Niech bgdzie dana og6lna sied opisana np. macierz4admitancyjnq
    w kt6rej znajduje sig jedno fu6dlo pr4dowe we wrotach k, sterowane
    napigciemU;na wrotachj. Na rysunku5.29przedstawiono taka sie6,w kt6rej
    wyr62nionowrota j i k oraz wrota wej6ciowei wyjSciowe.R6wnaniasieci
    opisuj4cenapigciana wrotach wyrailajqsigjako: lo,

    0 : yttUt * lnUz * ... !yU, * y*U* * ... ynUn

    o - ylut * ypuz + ... liiUi I y*U* * ... !1nUn (5.53)


    '0"':
    yoU, * lrz(Jz * ... lsUt * y**U* * ..- ynUn ele
    zpl
    O : lnrUr * !^zIJz * ... lqUi * !n*U* * ... y^Un jest
    lub, wyr62niaj4cSEM we wrotachk jak na rys.5.29,k-ty wierszukladu(5.53)
    przybiera posta6
    Ir : lr,rUr * lnUz * ... tuj + lw(Jt * ... ytoIJn (5.54) srcr
    'feulni(sedfemopqry gsz Bru alu'otsueilrorels
    (rs's)
    epolV llolurtqtsuerl z o41f1 3rs epz11s nf zetlm ez ?ruozczsordn elp r\aqoryz fand <r
    (gs's)np
    'oEeqoJnz tlrv.lzrds ersrdourfuJ"luaurele A\ tlcelaJdrelq z Buzcfluepr Naf
    eIsIdBzluft\ozJelc?ur ,n uflSffzrd z
    Euzo^zrJefcelardrelul oEel'rt9>11utoJ.rt\-u
    erupo8z 'nptrd nloJl\z oEeuw z lufctfeTru,{rrr uratlzuz oEeurulueusJe
    nqdo z 6fryeryuper,todpo po lrs nrzgr,(u1oJl\z 4aunsolsfuemorugepz I€I
    (es'E)
    (ss's)
    &,,n: "
    I trely 1ssluuozcurrzo
    1
    tttf,utotmzwa!\unso$ 51sz,nfzeu (49'g) uerozm euoze$,m?goIlel1l r)e$ sru8
    [er.o1n!
    oY aU?iftOJ3l8
    n, in
    0s's) tuffcuqqu
    furefnur,{z4o(SS'S)op (9S'S)ctfetnelspo6 oteulornz
    nlBrq ou[
    : 1I -JBrueuE|
    (gs's) {nt't-
    uruszrzilh
    rueJozr\ v, ewpoilz fu eu,tgr 6e[ qcelor,u olefrcnq
    'elulorrnpg -sney1',(
    eu errSrdeu[p3'U qc?loJl\ e,tr atufldod 1 ptrd ,{uzc,{1uapt
    -tfetSar&
    ar-ul'g 'd
    'r!li" ncoqotez
    luluolu?g/l^ z 9e,"eu;969
    !urBlo//r^
    'g - h{ z fizlotcew'uz1 'e4tulorrn-a orf fzrpllprevtutetlluzceuz(m :od) grzp,re
    \ e 'h nzer,{rn urep5pz,tr urfuzcrcrgeEIe luapelqedop lsaf 4y qcrtrgt>1iu
    (ss's)
    "4:,n
    :gor{rtOnrq
    yBu rgJ npBl4n uruen,(ztmro, t1p IIu€Joza\z ewpoET'tr fuA\-orrsef,t
    e1c5r.deu sge['zere1dtmcng6r
    gc€loJlrreanptrd gg'af'f qculor,t uu r,12 1se[
    <ronhf,
    oEauu,yrorels Blpgr oEauot,negzod6Z'S 'sfr z €4ruloJA{-atuffcuegurpe :u
    ?z,lcnert Ne[ (?S'S)rnr(ctfepeunodpourezsrarmuil1-1 z lruu \oJ zJeIcsIl fueru0(zrd
    odautotrvrzeruezdztdssldo Anouetceyy 9LZ
    -

    Sprzg2enieutrctne we wzmacniaczach 218 Macierzou

    siecii h 6 dla
    Do prowadzenien apigcia tt j do wr6t j powoduje,pr znz dzlrarlanie
    sterowanego,powi6t do iych samych zacisk6w napigcia zwrotnego U;.
    StosunekU1ii lestwigc wzmocnieniemw pgtli sprzg2eniazwrotnego,bez
    wyr62nianiajednak uklad6w k otaz f .
    -
    Rdinicq zwrotn4 ozaauzonqjako F nazwiemy dimica napi96 Ui Ui
    znormalizowan4do oarpigcl;a Uj Ro

    w
    F- y + : 1 - + : 1 + r (s.5e) vry

    Podstawiaj4cdo (5.59)wyra2eniena stosunekzwrotny (5.58),otrzymujesig


    Pn
    F : l *r-,f :
    Ao * Y*JAtj
    ao
    :
    A
    ao
    (5.60) ste

    w
    stabilno6ciodnosz4sig wigc do og6lnegoopisu sprzg2eniazwrotnego,przy Itz
    nie
    zastosowaniupodstawienia:

    -kF:T (s.61a)

    L-kp:p (5-61b) Mr
    zal

    7a

    5.1

    cz4 pgtl4 sprzgzeniazwrotnego.W przypadku uklad6w wielopptlowychnie


    ma jednoznacznegookreslenia stosunku i r6inicy zwrotnych daj4cych
    53
    warunek stabilno6ci wmacr;iacza-
    5A
    Przykled 59 Nalerry obliczyl stosunekzwrotny ukladu z rys. 5.30,stosuj4cmacierzowyopis
    sprz4inniazwrotnego.
    'qr"l1eurerd qcfuotuenuzo rolsfztreq f,zcdSlsez o1e[.ceno11e4od'y tfcuelsi(zerz
    zer,r rolsdzrerl :"Ingz?Is1{\ 'ozre}nuo/{ u ms : 2' SfcuelsfzeJo/so{lsPoP ats ,(zd;rn stdo ,0nozre
    y g rnpqqf,ztdznzceluceuz,ne r lget @1 l. tt'allzf,4nls elualurouu,l emonSrdeu9,(zqJqg VS
    nrcg[e,reu
    u1u4lztdslerlnruoeunr^eruozctlodggsodseu np{tzn zeqt/I4l :"CFZ e??FPoaoPn gS
    'L : rg 'L L'o: nn
    I qcfctfep
    'e4np n41 'svt 'Sru
    Z: *{ 7:uO gtzopz'AlN 97 zltsou,trneaons[d,nef.cuels{zert elu gof,f,oll
    yr/ gg1psoud,t o1ptrd fge'l1't 's,ft z ote,nopt.rde4snl ry : zUI IU efcuvls,{zer?dzqlqo Cs -ur(pefodz,
    'Srl - wt1'75t19'0:'U'Ul 0I : 1f tH I - o'ttr1'5io09 : *6
    f
    '*ttlt: -r ls4 erolv(zuer1 e,rotcglitl ?e$ epFeJ
    e1ptnorcgf,(lr r tnotcgfe,t afcu4s,(zer?,{zilIgo
    e[cue1s,{zar llge[.g-s For tnorctltr a[cne1s,fuar
    -s[t z 11|zcelucaw,,n Bu tozt gtzpenorddTg I's Ilrosl ler pt
    ululPlz
    fuzcer
    "[p
    Iuerlluzr"u
    'uestdo umpezrdod z elupotz ^C'l - : J
    Pef fP Ir(
    rso eu ru8
    prr . zT--tC ,"#:',
    "uer-uov
    IIIIloJ.f,-n
    g0rdeur ,ngptrd gcsloraz qcAvo4o4vz
    'qezelAn
    fiad q'faul,{cuz1lwpB fzietcew e[crugepzero (91'9) ifioz,r d[nu,ngtod (qrs's)
    "qon
    zzf rrI
    r.t(a[-=J (erg's)
    'lls elueTtngoer.u
    :9a1sodsrzc,ngin erelg,&rd ,{ulorrrz leunsols eu eluz-al/[6
    'af, >> a1{ :rrtt >> tf tzl '4 : z16 fzrd'otauy
    euuef.ez,tr qcl I .f,glllugazc nqo ?goul"Jelq rsr- BT'.,RszooJ \ :
    :q[4opz,{_zepu oteqo.r,nz eluqlads uasldo ur(ur4gel[elo z n4ruI,n otal er.ueu,ngrod npc ,16 €ueilrl ?'
    rzl tcrtt _ tet| ltr6
    sezcagt g
    tz,[_:J ?Jez
    (99'grgz,t$ Izrf {
    -lou z"Iuew
    Iu[- - rzy
    -uaPrts fe
    '!ttvszp-tin
    rz6ht(_kzf,Atf:oV
    'oteue,f,otels (oq's)
    lQ = Izrf qp 5rs efnu,(z4o
    'ctfnuf,(zr4
    qpo;7 oteu,(pef tfcuslrussg4 lsel lzf 4ougrsd ota[ r {u,nfqe pa[ [d] Illug,tlzc oq
    rzs1'tz[,]: 3rsefnru,{z
    | ""rq*""r r^
    rtf 1 rrI J
    l',::li,::l: L " r Sq " r t r
    :zrelcBEeu,(nolPedd,n (os's)
    .eufdcu4rr[pBszrorrB]Eqc1ln tfopop /$g{tlug/szt nruezcttrodufita1ou,tro,I 11
    Ilrug,{^zc ptlg
    :aluozblnzoy
    tn - ln ?5
    urAulorrrnz
    uretuezOzdsez Pelln
    euozcblodlllulgmzo errr6 'Ot'g 'sAU
    olet e16e;ouangt
    zeg'oEeu
    '!'1 o8eulo
    hu ?IPgryI Ice
    6tz odeulotrtz etuezeztds stdo Arnozn!?eq 8LZ
    s p rzg2enie zwrctn e we wzmacniaczach 220
    55 Wyprowadzii wz6r nawzmoqienie pr4dowet<awzmrcniaczaptzedstawionego na rys.5.31.
    7alozy6, & >> hnn, I.z N I.z. Obliczy6 dla nastEpujqcychdanych: h2161 : 1721j2- 59,
    hlrar : hnaz: 1 kO, &r : R"z: I kq R. : lfi) ft, &: 10 1{). Obliczy|, r6wniei:,16.

    Rys. 5.31 . Wzmacniacz obliczany w zadaniu 5.5

    55 Obliczycspzgi enief , abywzmamiaczjednostopniowyo wzmocnieniulfl) i pasmie10kHz


    mial po zastosowaniusprz4hefiazwrotnegopasmo lfi) ktlz Jakie bgdziewzmocnienie?
    5J obltczy0 bieguny wzme.c;niiaczapr4dowego opisarego w przyHadach 4.1 i 4.1 jcsli 6.1 wl
    zastosowanosprzgieniezwrotner6wnolegh-napigciowe,stosujqpRr= 10 kO.
    5t Obliczy6linie pierwiastkowedla wzmtcniaczamaj4cego3 bieguny:h:0, pz: -L, W
    Pz: -2-
    59 Obliczy6linie pienviastkowedla wzaacniaczzmaj4cego
    wiz
    n tvy
    ?(s):-^ - w:z
    s'*s*1
    5.10 Korzystaiqp z programu z prrykladu 5.7, obhczyt i wykre5lid lszyw4 Nyquista dla do
    wzmamiaczzz przyhadu 5.8bezkompensacjidla llq,pl - 450i 150 otazz kaLd4z ttznch str
    obliczonychkompensacji.Ocenidmarginesystabilno6ci. nia
    5.11 Jeieli r€zystor Rr z rys. 5.25 zabocnikowadpojemno6ci4c1, otrzymuje sig obw6d do
    kompensacjiop6Zniaj4co-przyspieszaj4cej
    (ang.leod-tag).Wyprowadzi6zaleimolcina znra
    otI
    i biegunydla tego przypadkui naszkicowacwykresBodegoczw6mika kompensacyjnego
    dla warto6ci:Cr: Cz-- 1; Rr : 1, & :0,5. W jakim zakresieoastEpujekompeirsacJa
    charakterystykiczgstotliwo6cio
    we1wznarrliacza?
    5.12 Korzystajqc z wcienowego opisu spn4bnia zwrotnegooblicaydstosunekzwrotny dla
    czw6rnikaaktywnegoo mecierzyz przyklailu /l nmks,lplsgopgtl4 sprzEienia o mzcie:.lzy
    wel
    I r -11
    V: | _,,
    l - r r | (Jestto konduktancjar6wna
    I
    1 Qczqnwej6cie
    i wyjSciewzmacniacza.).
    tE2

    LTTERATUR
    A UZUPE.I
    NTAJACA

    I
    chirlian P.M.: Amlysisandilesignof hngratzil electronic circuits.wyd. tr, Harper and Row, wz
    N.Y. 1987. na:
    2. Ghausi M.S.:.Electronb ilasicesqrd cbcuits - Discreteanil integrated..Hol! Rinehart and aw
    Winston,N.Y. 1985. otm
    3. Golde w., Stwa L.: wbmacniacze operacyjrui ich zastosovtanb. czl. wNT, warsz awa L9g2- Wil
    4. Pawlowskil.: Poilstawowe t*My eleknonicznc.T-I, wyd. z.wKL, warszawa19g0.
    086
    cga enfr;le1nzz etcSldeu efnsolsgcduf,(ceredof,zcerucerlm,,tl
    99o2s15t11 786ler sz
    '(fzr;i wfcb{ocotupoalu "A\P
    uorcsfem eue,t,{zeu 'sn1druerletz euoznavizo
    lsef
    'e6nrp 'euuefn pu" uBqeqr
    ercgfsn'etuzclEoleuy lctot\rllo$5zcgc,fieute1p6e[utslcgfd,ne
    ruelcg[e,nurdl fzp5rtueruelucoulz,n'(tzel)wtcbfotot*tpo urercgfsaneue,t,(nu ',tro[
    Pu?J
    paf .snurur1gar1elrzeuozceuz;o'ezstueld epg[e11'oEauf,{cered o ezcelucevlzt
    Auzngefi1oqru,(s epqcezs,rrod,{uz,tosolsouort\a}sPezrd1'9n1uns,(ru51
    Auzcget6
    obau$ceredoezceluceurzan ' 'sAU
    loqulAs l'9
    '(vaerwuv
    f,ztelcvao4
    e1p,(qoaz
    atcesuafuq
    oteullcged
    'e&\oruI efceredo oryf1 euol,tlguto etszeul'NJ
    'ezcerucelrlzt\ op p-o,sqo lr
    tpSq elzrzpzot wA1 /V[ '?,rrz?u oEef zpoqcod 7e1 ptls
    rur(uozputrordop ulaleuEfspuulfceredoqcfuzgr op tzpeltord oEaulor,nzem
    qcez4zfii
    -sz*zrdsafcuzr.leat tlq efn>lgfpoutggsods
    eu?g1'drleureredr r4,{1s,{re1>1?J?tlc qp qmMp
    'tu,(ulornz ureruoz6zrdsu,(uruefn ul,(qts i f,cetd op
    ;up44rodpg-ltr eJgDI
    eugr\osolsopewlgfltzczsts e14e1ezrlgruceuuzrtt {oEepfs nptrd zcervcevlzta
    'n{Zi) rcgolrlloNezc qcfptu ,(uo4s po oursed euozcluertoap 1 apg!ftn
    'urfmolcAldeu nluelucoulz/{t
    suzc,{4eUrfssp 'ercg[e,neUrc,{rleur,{s,{ct[ern
    '1- : zd
    ur(?np o fuolzcs zcefirceutzll.due,nf,zeu1se[u,{uf,(cetedo urezcelucullud\ !.
    3tNtzov Aoud^ l.g reel 3" ! r
    eelgirrucotEr
    4It0I elErr
    I NrASVUldOIZCVINCVIIZM
    'ht
    4slu g
    'OS:zotql-1
    '19'g's& eu ot
    ozz
    Wzmacniaczeoperacyjne 2Zz Paramety

    oraz -Es, wej6ciei wyjfcie bez doprowadzonegosygnaluznajdujesig na


    potencjalezerowym.Na rysunku 6.L oznaczonor6wnie2koric6wkg nemi;
    jednak w wigkszo6cipraktycznychwzmacniaczyoperacyjnychnie jest ona
    wyprowadzona.
    Idealny wzmacniaczoperacyjnypowinien miec bardzo wielk4 impedan-
    cje y_ej6ciow4,
    malAwyj6ciow4,bardzod3_z,e_w".rnocnienie
    i pasmo.WzmaC-
    niaii 6U -oziir opisae
    tr
    -aaiaiA-frffii,"ili;-t.;a;i<itha'do"macierzy
    h) TI
    w postaci:

    (6.1)
    m : tr
    tl

    Symetrycznewej5ciewzmacniaczaoperacyjnegojest uzyskiwaneprzez
    zastosowaniejako pierwszegostopnia wzmacniaczar62nicowego,om6-
    wionegow p. 4.4.1.W celu uzyskaniaduiego wzmocnieniai korzystnych
    parametr6w wmtacniacz operacyjny sklada sig z kilku stopni i licznych
    uklad6w pomocniczych.Realizacjescalonewmncniaczy operacyjnychs4
    om6wionew p. 6.4.

    6,2 pARAMETRvwzMAcNtAczAopERAcyJNEGo

    6.2,1 Parametrystatyczne
    Idealny wzmacniaczoperacyjny po ptzyloinniu napigc zasilaj4cychi pod-
    QczeniuwejS6do potencjaluzerowego(ziemi)powinienmiec r6wnie2zerowe T
    napigciena wyj6ciui zerowepr4dy wej6ciowe.
    Rzeczywiste wzmacniacze nie
    fl
    spehiaj4 tych idealnych warunk6w. Definiuje sig nastgpuj4ceparametry
    statyczne wzmacniacza,kt6re opisuj4 ich stopieri nieidealno6ciw tym
    zakresie.(por. rys. 6.2)

    p
    q
    o
    7
    p
    Rp. 6.2. Definicjeprqd6wi napig6stalychwe wzmacniaczu
    operacyjnym
    d
    'vzlera,nurz,t 5lcez,fte1odtlef rbtfemnedzz Pel{n ouorlazls
    -pez(d 6'9 n4unsfr e51 'rucgfd,neu eluzcfluls s€zcltrgjtrefnued pfcuelod
    uzs rx€I '7pg ofleu,ngr qe[cuelod oEepts qcqcgfs,t eu eluaru,ledYz
    euo t[z3eufm'(7ZIW'I 'du) nreleg feupefzelreps€z9,{qttou argq'szccm
    -c€rruitr?[s1u1s1'oteuuefn r oEelulepop:qcfctfepsez95rdeuqcgaP op qcfu
    -eAosolsopqcful(ceredo,ftceluceuzm bzcf,lop'(epg[d,nI ?t[ea,{pfcuelod
    e,rorez) ,fu1eueredszs7,{rtlodelrc,norwJepzflelsoz gcp1ef,rr tXunte16
    pelln '8'9 'sAU
    r\ eluellsezobeulfueleqouPal
    o6euflceredoezceluceurz
    7au
    teill
    'flN € ?tou?'tr
    ewcfl4etd.?me4€,nou,ngJz3tuelcl.deuofle,ton9fe,t1,{,nornlersduelSdrq-
    'AE :ewcfl4etd ts qc,{u!tn
    I ?9oue,rre,nodfl
    ,nJezeuaoJ ouo 1se[e1ul?epl'npg!fir eu erc$rdeuea\oJszeotferu,nedez qc,(tzc11r
    qc,{qs,{zr
    uln-tNI11 -sF17 -gtuo 'ote,
    (r's)
    zczJd euel
    gv;e\vep5ldeuomon9[a11-
    :(a6oqoan s[o'fue) €Tuez€lsouilr
    'X/W
    I'0 99og"ll
    ewc f,1qetd'e1uez-e,lou,ngrzarunptrd otenorcg[e,nf,rnomleroduef Jf JCI -
    'vu
    0z :euzc,$1erd?9ouen
    e,rodft 'nrez ,{uAoJ uo lsel eFI€epI l1uav op 99[e,t nqo nluazctl0ztd fzrd
    (r's)
    INII-rNI1 -*1
    (s'g)
    :(tuauncps[o'?ue) ptrd d,nonglel[ -
    "rue?€,loulrqr;elu (q dzrerczr
    vu 00I :ewc,{qerd 99ou",t
    e,rodfl ,nrez fu,tol uo 1se[aFI€epI
    'nuerz op
    99[en nqo nruerctli(zrd fiztd -c?rtrzAilo
    -uepeduut:
    Nrr
    @p) zrrl .u rru; uuo pef or
    tuez 51,n
    o1pt,(ue,norugepz',$nongfe,l
    Ptrd - uu 5rsafnp
    tzz o6eulAcen do ezceruce.azrt Agautend zzz
    Wzmacniacze operacyjne 224 Parametry

    Gdy pomigdzyoba wej6ciawnnacniaczaoperacyjnegozostaniedopro- zt


    wadzonenapigcieU11y, napigciena wyj6ciuzmieniasigo warto66r6wn4 lqurN. zo
    Warto66tej zmiany jest ograniczonai maksymalneoraz minimalnenapigcie zn
    na wyjSciur6ini sig na o96l o niewielk4warto66(ok. I V) od napig6zasila-
    j4cych. Statyczna charakterystyka przejSciowa wzmacniaua operacyj-
    negojest przedstawionana rys. 6.4.W zakresieliniowej zalezno6ci(JsuTod
    U;p charakterystyka jest batdzostroma,gdy2typowawarto66k, znajdujesig
    w zakresie105...106.

    i
    ko

    6.2.2 Pa
    Pa
    jeg
    wI
    gdt
    par
    Rys. 6.4. Statycznacharakterystyka
    przej6ciowawzmacniacza idealna(linia
    operacyjnego _ \
    ciqgla)i z efektemsamonagzewania(linia kropkowana) !
    - (
    Nalef podkre6li6to, 2epomiarowezdgciecharakterystykiprzej6ciowej n
    2rys.6.4mo2eby6 utrudnionez powoduduiej warto6cik, i wplywu zakl6ceit b
    oraz napigdkontaktowych.W szczeg6lno6ci we wzmacniaczuoperacyjnym k
    mozenast4pi6zjawiskosamonagnewaniai charakterystyka przej6ciowa
    mo2e -n
    by6niejednoznaczna,jakto przedstawiono narys.5.4lini4 kropkowanqJestto u
    efekt termicznego dodatniego sprzgienia zwrotnego: nniaal napigcia Ulp si
    powodujezmiangUsu7,co z kolei zmieniatemperaturgstruktury i napigcie - R
    niezr6wnowaznnrastopnia wejsciowego.Niejednoznaczr,acharakterystyka z
    przej6ciowanie moze by6 oczywiSciezdgta pomiarowo: przy zmianie(Jw \t
    nastgpuj4regeneracyjne skoki napigciawyj6ciowegodo napigcbliskich *Es, _ R
    nazywanezjawiskiemzatrzaskiwaniawzmacniaczt(ang.latch-up). o
    Zjawiskozatrzaskiwaniamoinr6wniezwynika6 ainnsgs powodu.Jedli - q
    wm,acniaczzostanieobjgty pgtl4 ujemnegosprzg2eniazwrotnego,zmi414 w
    u ryzaidoprowadzido nasycenia istniej4cego
    wewn4trzwzmaqiaczastopnia 6A
    odwracaj4cego fazg- sprzgzenieujemnezrnientasig w dodatnie.Powstaj4ca -lv
    niestabilno$6prowadzi do z,atrzafinrgcia wzmacniacza,kt6re moie by6 Je
    cohigtejedynieprzrzkr6tkotrwaleodl4czenienapigczasilaj4cych. Nasycenie i!
    trtuystora we wzmacniaczuoperacyjnymmoie byd r6wnie2 przyczynq w
    zatrzafintpciaz powodu przej6ciaszkodliwegotrenzystora PNP w stan
    aktywny i powstania niezamierzonejlokalnej pgfli dodatniegosprzg2enia datl
    'aucruo4{ale fpetln
    St
    ngfur,(u1or,nzueruez€zJds ulrnruceurzlll. AuJzngdzou.sruerutu0(,n
    oEa,no>11u
    p uruszdzr
    -op Bt"ruf,l\ r elsll\,ftco paf sruzruels"JBurcto{g{zs feuJeur,(spurercAfod uuls /tr d
    'srl buf,zcfzt
    l tt OC"' (g gcec1uerE,t5rstfererrnuzrcsoUEA\
    euzcr{14erd'eznp etutzcyo4sorulsef el ?toUe,tt eruFopl .femoslndtur eruecfsell
    ,{cerd oEef dzrd oEauffcerado vzrlaruaeuzlrrrcsoA\oru[erulIeJe ol Nef g&q eqo
    '(a1o+uays'Eue) oEamoptl,ft(nqndun ErrrelseJ?u csoqg,{zseqeut,tqe141- uctfels,ro
    'sp "'09 erudolse
    0zI
    eTserryzm 51s efnp[zuz euzcfl4erd 'eznp eruazcyolseru1sef ggopern euerEz'o
    BuIBepI'Agt ryzn:od) oEeuf,(ceruns nleu8fs Bruelrnn 1nrufzq9ds11- Ir9ef 'nPo
    '1tr9luo
    1t1se1zpe1g1euzcf14urd'ortz efcuelsfzea -
    ''a+ qc
    lsefcsop"a\ Euleepl'uarorcgf,(,r
    '1y141nrcSrseFpnlplnplzr ts lcgoUem N? eIusII
    suzcr(11erd'eznp ozpteg €uo 6af eruJeepl'tpuep e nuulcgfe,rru,{pelu e$1s,fiaqr
    ,{zpOru?uozJelru'(q8S? rgz,n :od) zui(ceurns eivrorcgfa,n efcuelsdzeg- ercArdeug/
    'O;4J I,II1 Bpa$
    I "'1'g elserlez,n Ds
    ICtOUsirr aUzofllUrd'eznpozpteqeuolsaferuFepJ.gurercgfsm e ; uarcgfen olpaltrur
    ,(zp3ruruuozJelru'(e8g? r9z,t :od) BtAocfirzgJelrorcgfe,r ufcuels,(zeX- ezouraao
    'zHI 8I
    [ u.(uflced
    -lll I zH ltrsezpe4pl oruperaodpotzsou,trnepzcfl4erd .agnpozpJ€q gsgIlEot
    'p$oupe[ op efaJeu
    IctoUEAro1 ts elupapl l"ryl eruerucourzar Inporu [anopf;ecr
    6t euzcluerE -
    ler-o11find ilI aro gp g nlpeds ep 99o,rq11o65zc
    'OI "'rOI eFeJ{cz m Ors tferara?z .ouepod "rugg
    au
    Zn[ ryl.pgopem
    -ze f,74e
    d' qng emazcuolsa1u ouo 6e[ elqeepl'nrt e^\oclu?gr elue1uroruz1l- erut;)eu;ee
    'u17 - Iurn r ep".rrtzts urcgfe,nego dpE ,oufi(ceurns,ftleuured
    zero 'urcgfameqo dzpStu ,{uozpeanordop lsef zrn - ru+11:,t;1pu6,(s ,(pE
    'e,nocruggrdrpuarud 5p uppgrzor oEanocmzgrEzcelucatrznn4peddzrd,m
    ryl eFqopo4 put,{s fuozpemordop elrclsoz elcg[e,nqn1 ercgfe,notef
    eu fpE 'eua,rolugep ts oteuffceredo ezee1uceurzl\arncrru?ur(pI4auereg
    euzc!weuAp Arletuere6 Z.Z.g
    ',c1dt1s,{m,
    qclu ,rr opoul eru elr3ruseznezol
    -qnafz,{qu'aue,no1>leforduz azculuc?tuzlr\
    4et ts eufi(ce.rado eusezcofi\oN
    414 etolsizuerl
    o6ea4lporyzs
    o6emoTolpod g' g'sAU
    e!up^,\els^,\od'
    5n efnpfeu
    pornon lc
    -0(cerado
    -epsvz,cir
    'np"pln ftto1odo1
    ?1ue1uE erc6rduueu
    e?otuoc'r(u,nfqe 3rs efep 61q4 rolsIme4 ,&nozolpod.fuocdszu e[e1soz -Nrnj4,tu,n-
    p61q ro1s,(zuer1,{,rrcsel,tl o1o4q,nef7-oEaulor,nz
    fpC 'g'9 leunvfr erugefi(,n -ordop er-u
    9ZZ o6 eulAcetad o ezcep ceuzrt fu4euerc4 nzz
    Wzmacniaczeoperacyine 226 Parametry

    przedstawionyna rys. 6.6. Wzmocnieniewz:macniacza ku:kutl1-z zostalo


    podzielonena dwabloki, migdzykt6rymi znajduj4sigelementyRC okre6laj4ce 7a
    biegun dominuj4cy @e.W praktyce sA to elementyobwodu kompensacji
    charakterystykiczgstotliwo6ciowej,zapewniaj4cego stabilno66wzmacniacza
    (por.rys. 5.23).Niechnapigciemaksymalnez pierwszegobloku wynosiU6no,,,
    z drugiegoza{(wyjSciowe)Uv*. S4to napigciamaksymalne, ograniczoaeplzqz
    nieliniowo$citranzystor6w,na o96l bliskienapigciuzasilaniadanegostopnia Gd
    wzmacniaj4cego. sta
    sta
    jest

    wa
    po\
    Rys. 6.6, Wzmacniacz operacyjny z ograniczon4 maksymalnqszybkosciEnarastania sto

    Jest oczywiste,2e przy braku sprzgirnia zwrotnego i dla malych wiz


    czgstotliwoSci,wr az ze wzrostemamplitudysygnaluwej6ciowegoogtaniczc' kol
    nie nast4piw stopniuwyj$ciowym.Przysilnymsprzgieniuzwrotnymjednak sto
    op6Znieniew pgtli ujemnegosprzgheniazwrotnego spowoduje,2eprzypelvnej dor
    duZejczgstotliwoSci ograniczenienast4pina wyjSciubloku k,r.Jez.elitlumienie jes
    jest wigksz.e
    ukladu calkuj4cegodla tej czgstotliwoSci nld wzmocnienie bloku
    lcs2,na wyj6ciu wzmacniacza ograniczenienie nast4pi.
    Dla pulsacji@) osprzenoszenie napigcioweukladucalkuj4cegowynosi
    ok otofs(gdzieae: llRC), st4d na podstawierys. 6.6 mo2nanapisa6:

    U2(s): Ur$)%-k,, (6.5) prz:


    prz:
    Zwigkszaj4cczestotliwosd i ustalaj4cnapigciesygnatutak, aby napigcie wt:
    wyj6ciowe (J2: (Jz**,dla na wyj6ciu
    pewnejpulsacjiaronast4piograniczenie war
    bloku k,r:

    : #,0*l
    lu,'".|lu,'".
    (6.6)
    Uz(t
    Uz-o

    st4d
    , Ur^* (6.7)
    @ p : @ c K u 2 f l
    " 2max

    Wielko66aronazywasigpulsacjqmaksymalnei mocywyiSciowei(ang.full-power
    banilwiilth).Dlasygnal6wo wigkszejczgstotliwo6 :
    cini?fo ablln niemo2nana R1ls
    wyj6ciu wz.rracniaczaosi4gn46amplitudy sygnalu r6wnei Uv**- pogn
    BzceluceuJzmlce.ld feanorur;bcruer6 lsal euorqnl6od d
    eguS 'lllAulicpr€do nzcsluosuj'zl si BluElsptpu rcgo>1qAzs
    fau;etulsletu lI€J] .Z'g .sAU
    SU"UZOUTe
    nnoillynl E
    Q'g)
    (s'q)
    'rlcslcgolr?^\
    nnsf,(,neuq
    qJAWgt o ?rc5rdeun1o{s nlc,s[e^\?u nruezolfzrd fzrd.nlpedfzrd urfl m ep61duu,{
    ots,nopgf,(,$nsFdrm ilslz$l ouort\BlspezrdL'g n{uns/ft BN .I : "f, Kztd
    'urfulolnz nruozSzrdsurfups fzrd
    IgEo €u 3rs fzrerur S ?toUBAtoEel?lp G's)
    feruTerifinfeuefnd56,{in ?rrrelseJ€urcgolqfzs feupul,{s1eu oqsrinef2
    :9aqd
    (ol'g) pou,&l o8d
    " " r ? :t
    nlolg elueF
    :elu€ls?J?uggoqqfzs J-oznA fue,nosolso63zcr fuzcfl4erd 0rsef eFerrunDrl
    "u
    -nufz4o (6'9)nroz,noplcgou?epzatcbfermetspod tU/I - tcaoEootfnquop fauared,{zr
    uunEalgefcesp4 'VI: *rn e1c51deu aupur,{s4eur.1 ggope.r eru eludols
    luupef u,{u
    ot4 dcerdercqundm ptrd 1Jtaf't? nlolg epdop oEerulelsot,noro11e1o1 -sziluefro o
    tfcue$,(zar Ne[ (9'9 'si(r :od) y efcuuls,(zeroEeuf,{ceredoezceluc?ruztr qcdl?E qp
    fe,nolcgo,rqpolsSzcrfcesuadruolnpeqntqceruezbrnzorqcduzc,(1{BJdA\
    {nludo6 e!uelsBr
    rur(zs,trardm) azcelucuruznulcgfem [a7119[eu qef due,nozrtzer 9,{g uelularrod
    tu,(uffcuredo nzc€ruc?urzaertl fctfnurulop unEerg oEelulq .z!
    'ezs4Omudt 9go1re,u
    6ef rzo15r,ntu1 (6-9)ntozma7
    lsef S ?to{lala\ eg 'e>11uf,vr
    (o's) *rynoq)-**rlTznlool:$
    (s41) arrtf 5rs e4eil.my (awtuays .tue) S tre11Jpef
    ewez:tevzo'oluolsotou btcgoqqf,zsbulmtts1ow Srs en,(zeue1 ."tsls
    ?FoUBA\
    od eupoqcodutlz n4ztrrnzAt'nsszcpo Evz!"lvzslu
    gq pef eruorlsfs,neJ I EI"ls
    1se[(8'9)Ictoui$gJBuo4sBaaerd'*t2 tuleufs:pur ?goU€^reEtpo (l)rz,(pg updols oEe
    ztztdauozs
    '*tp ISOU,f
    (a'q) (t)rnz"t1oa: -:!--
    (t)"nP vzcefitcenrr.il
    rfcesuadru
    pelsod ?ur ns?zce$rzzpeqprn euesrdez.rd(E.q)#oqelez eaDfepeol
    'lc,so,n11o1s5zc
    erwzpelzPA\ suozps^\ord,{,norBNozelu"utr\-oJezszf,no4 olvlsoz z\r\,
    228 Parametry
    Wzmacniaczeoperacyine
    m(
    Wanacniaczeoperacyjnew praktycmych zastosowaniachs4 zawszg
    ch
    objgte pgtl4 silnego ujemnego sptzgznniazwrotnego.w celu uryskania
    o
    duZegowmrocnieniak, sa one zbudowanez kilku stopni wzmacniaj4cych,
    ich charakterystykaczgstotliwosciowama wigc kilka biegun6w.W celu
    we wmncniaczachoperacyjnychsto-
    uniknigcia*oZli*oS"i niestabilnoSci,
    W p. 5.4
    suje sig zawszekompensacjgcharakterystykiczgstotliwoSciowej.
    om6wiono zasadykompensacji,polegaj4cejna umieszczeniu w pgtli sprzg-
    innia czw6rnikakompinsuj4cego.Scalonewzmacniaczeoperacyjnemaj4
    na o96l wyprowadzon"koti"6*ki, do kt6rych nalezyprzyl4czy6,czw6rnik
    pol- kl
    tompensujacy,kompensacja mo2e tel byt dokonana w strukturze
    og
    przewodnikowej. sto
    Ca

    czgstotliwoSci
    Rys. 6.8. Kompensacja operacyjnym
    we wzmacniaczu

    w
    I=
    wi

    Na
    ukladu
    stopnia.Wz.mocnienie otx

    p Uoo, - U*, U, -t..^---!+


    tur - * -
    '"uz-iacxknz
    ir, [J2 uh, iac*

    sta
    mo
    du
    m(
    lkrl > 1 w calym zakresieu2ytecznychcharakterystyk. ror
    Ze wzoru(6.11)wynika,2edla pulsacji
    wz
    $ut
    CDT :
    0^ (6.r2) wy
    cK
    rrl3 qcfarolctol\lJloNezc lcgo^\Ict€l&\uo
    Ar-oJlaru"J?d eIN't/l\olcgfflyr
    "zJeA\lPo Qt'g)
    Sfcuepedwrz?Joeaocruz.orr auffceuns ?Iuelucoulzm'tlroctuzor t tuf,(ceuns
    'oEeuf,{czredo ezceruceuzm
    efcuepedul srtotcgla,n olJr{1 afnlepoul ,(rgt>l
    '?zc€ruceluz/t\&\oJ
    IeporuoJ{Brrrfzspordfeu ouor/[€Npezfi 6'9 n4unsfr ?N
    -lamurud [ec61,t gn1 fepu curvrfsrdo r. fuo4op felzpruq qn1 feruu c,(g ezou
    ,(qe 'paf gu
    IeporuoJlzru ll"l\osolsez r fgezrlod Po rctouzel€z 1t1s'oflerlz;cluoJllelenP
    -zy4n otsmotudolsoJsrn 'otazs45trtllcgoa[ct"Il\ efnstdo zfpE'wappowonfrw euolurcdz:
    nlpzdfzrd tudl rt oEoue,$,{zeu 'oEazcdiNuz nl?ueqcs rce5od a\ euolt\?}s tpgo4q,{zs
    -ptztd 9fq tEoru oEau[dcuredo eizcBrvceutzA\rcso,t\Icteln euzctureudq (11'9)ruoz
    e4,(ls,treq
    t?a
    z r - 0 l ' O €' e - O I' C ' r Z :
    I<oI z.u=luTl (lrq)
    atuelucourzai
    :pgoupa[po ezs1Ot,nr duoTtrcgo
    eur 'gd gg ?tcgouurefod
    'Ezpnetds fTepu cetuol ep
    nzcvlvcwzm galdop 6nrp zgyrl Z =9f tctomnols6zc eu Azc
    oEapup u
    zr-0I '0€
    o{8[ tzy
    sIryL L9'0: -------------=-= S eppo& rtt
    €-0I . 20'0
    geldorsqrr
    lleJe su npSpz,vrez xC =@rt/C ?ro111e16 Bu o,loptf
    "Iemn 'Vtu
    1;u I0'0+ op I0'0- po lp quapz ptrd uilr'rocpzor nzc?rucsulznan lfpt Z0'0 = I -rpophr 1
    'tJuelsersu n'olqfzs feuput,(s1eul ?tuozclgo nleo
    9r,nglspod(g1'9) nroz,n op ,t7epu iA -po urudop
    z r - 0 1 ' f f ' L Z- ' , -Szcfeu h
    zHil:T ;zHWZ-
    e- 0 I ' 8 E ' 0
    =
    U>tEgz x "'rrt.Z:ar
    Az
    (gp gOt) 11p?ll=6I ! ggg- =zo1 ! Ogg- = rzyrrr- = rtt'rt
    Stu8'€: a"' :
    ! Su gg'O
    #:tU
    :aguozblmzoy
    eg = o.tzq'gd96 - x2
    zwo (euzcrurew(pepaTtpqo) Utt OOI- tzy l";W I : IzU 'Vw I'0 ,{c'erdqund eu 9e1do1s
    pnrp iru 1g'gricerd11undeu ,t,nrour'?grqaldolsi(zs,ruetdotu911 'g'9 'sfr eu 1u[otesf,(cerado
    ti/t/illnlwgn$ ote,nopdolsn,np erzcnueu,(pfrleurered euerq,{,n9,(zqlqo,(z.epp I9 pq{Izrd 19d ezmqt
    ryurgluc 9f
    ila po uzs[aruur elvzcavz euo 1se[1 tfetu euf,{c
    -3zrds ry5d
    otrr
    'd '[
    oa
    ?'s A\
    (srg) ,', : -o$ qcfu0(
    nloo Al '.'lr
    'qc,(ctlumc
    rsoufm gp € o
    efepru ?Iuelucourzl\ Inpoul lelgU eJp ?fceqnd oEepog t>1f1sfre11urzqc erne4sfzn
    tuzc,(tordurdsez ercpo8y pgoupe[ fungr lsef npetr1netuerucoluzt 1npolu azSrneZtS
    odeu[Acendo ezceruceurzrAfu4euterc4 gZC
    6ZC
    Wzmacniaczeoperacyjne 23O Zastosow

    statycznych.Elementytego makromodelu nie maj4 indnych interpretacji


    fizycznych,naleiy wigc on do om6wionychw p.2.3.4 makromodeliuzys-
    kanych przez syntezgwla6ciwo6ci

    >

    2t1

    Rt

    Pr
    SZ

    &
    Rys. 6.9. Najprostszy operacyjnego
    makromodelwzmacniacza lir
    a
    Prostymakromodelz rys.6.9jestnie wystarczaj4cydla wieluzastosowaf. o
    Najbardziejznanymi dokladniejszym jest makromodelwzmacniaczaopra' kr
    cyjnegozaproponowanyprzezG. Boyle'aw 1974r. Stopieriwej6ciowytego WI
    makromodelu jest uzyskany drog4 uproszczania,pozostalewla6ciwo6ci Rr
    - drog4 syntezy.Makromodel Boyle'a, przedstawionyna rys. 6.10,jest tn
    zastosowany w programiesymulacyjnymPSPICEdo przedstawienia wzmac'
    niaczaoperacyjnegopA74I, najczgsciejstosowanegow praktyce.Wartofci
    podane na rys. 6.10 dotycz4 tego wla6nie makromodelu i zapewniaj4 6.3
    statycznei dynamicznewla6ciwo6ciukladu odpowiadaj4ce danymkatalogo-
    wym wzmacniaczapL74l. Pelny schemattego wzmacniacza,om6wiony
    6.3.1 Vl
    w p. 6.4.2,jestznaczniebardziej zlo2ony.Kolejno66wgzl6wmakromodelu,
    zglaszana w karciepodukladuX zgodniez opisemw dodatkuA, powinnaby6 w
    nastgpuj4ca:wej6cienieodwracaj4ce, wej6cieodwracaj4ce,ziemil, dodatnie p{
    napigciezasilaj4ce,ujemnenapigciezasilaj4ce,wyj6cie. ci(
    Parametry stopnia r62nicowegozapewniaj4wzrnocnienienapigciowe pa
    r6wne jedno6ci, sted k"n: gogtRzRoz:200000. Pojemno66Cz zapeutnta (rJ
    fat
    czgstotliwo6l
    fr:1 MHz oraz szybko66narastaniaS: ? :0,55 V/pS.
    Q2 ztA
    Pojemno66C1 z rczystancjamikolektorowymi zapewniaj4drugi biegun
    charakterystyki(ok. 3 MHz). Uklad diod D, i D, ograniczawydajno66 pr
    pr4dow4na wyj6ciu,za6uklad diod D, i Dn- ograniczanapigciewyj6ciowe. ro
    - qII'9 'sfu z gez n>lped,tzrdep 'e1Ee1ouatgr 'ainolcgflit
    eq'&l.EWl1ieZ'el'lro?erszs
    ouo 6e[ u11'9 'sdr z np€[In zp 4eupef
    'srttolcirdeu lsef qcelpadfzrd ggou[zp,{
    qcr$ nqo /rr otnoJ/YrzaruerzSzrds oEeurelueurelensrdo uepSlEzanpo4 unEerq rtr
    '(-) epgfa,teu oEeulorau
    flzpe^\ordopfzeJeu,(ulorltz 1euE,{s
    '(qtt'q 's,ft)
    'e1sran,(zco
    'S//rt sE
    zrueplzrdsoEaurue[ntr-uelsifunnlac Ar e7 $ef fze1 0
    op ,{uozpemordop
    ercgfe,n 's,fr)
    oEootfscer,npoeru lsef pu6,ts ApEzeto (e11'9 ewtrodvz \
    !ze1 o?lecbfec?Jt\pou1c,s[a,nop ,(uozpumordop paf treuE,(s[pE :gped e,torcStdgu
    -,{zrd e,np 71uqo;notA4eleuotalelp 'ezcelvceuorzlt oEamolcgfem npo,ngo 5[c
    -uzfrpur,{sapefnponod ol efis.zAztdg'otaulormz eluezQztds otauuefn tp$d eruupopt
    qelqo szsnez,ts eu0(ceradosztewcaurzl[ gcellre/$osols€zqc,{uzcdllerd 6 9,{geuw;t
    'nlapouor;
    9^ oGoleue elue^Aepop! e!ue^,\oul[epo'elueluceulz6 t'8'9 ,(uom-ou
    -oEoptr; u
    AZCVI
    HCANTACVU3dO NCVl,llZA3A O|Nl'l VlNV/v\OSOISVZ 8'9 Dferu,f,ed
    p,solrBfi\ q
    €SIIIzrf,qE
    'welepoIuoDI?Iu $e[ '0Ig rl
    '7'9 eluepez ctfnztralzog Ic$olt} FF
    w/rt z 5s ,cuuzodvz[e1de1Bu?otu n'g 't E'g
    .oEau0(ceredoEzcarvleuzlfi euzclluzufp r arzcflels drleurered errysfzs,n oEgt,{nqlri
    '?>ltuflt nstdo oEeqlgnl -eredo4
    arwc,{14erderelA\€zOI'9 's,ft z lepoluoDl?tuez
    n1uelupl o 'F"rnosoflE
    951deur mgptrd qc,{uozcgo:1s
    oflsl Z '?r.uoz-?a\ou/rgxzelv
    'pgo.nytotsSzc
    tfnp,{cep za zr'to r,6 ,n9ro1s,(zueJlrl[oJleruered eo1u?gg
    gcglel,rr ?lp U O€ oP euo efepu I lcgo^qllolsSzc qc,{1eurt ote,no1u5
    nse.r{BzEIP szc9Buz,tl t,no1c9f,{,tltfcuzlsr(zar 1se[ U Sl : zou + IoU
    ufcuz1s,{zea'otauurefn r oEamlepop nqndurl EIP Br-ue]sereut1cso1q,(zs
    tqerufs4uru fzp6rur ("toOt'lo) 5qr49r t>11er,neru efnzergoa2 g,souuefo4
    ezcetuceuzme,e1r(og
    yy 2yl oheufl(ceredo lsPotrorlef{'0 1'9'sAU
    Itt =!8
    vst-ol,'t'g=sI:zt
    z6= rg en
    'Vrr-01'8=sI:rJ UN9I,Z
    zag
    , finryhzup.tf
    Vs-0t'8=sI on
    : t0. t0 :np0i0 D
    vu-01"8'6= sI
    : Z0( t0 : hp0?0 Jdfg
    t ='7 --
    S9EZ=cf tJ Nt'g
    swsr'o=.!!-
    su9=-'p
    -s,(znqepo
    rfcuprdrelu
    ,EZ tqcAulAcendoAzce1uceutzMeMolq eluel oso$ez oez
    Wzmacniaczeoperacyjne 232 Zastosowa

    r62nicowa rezystancja wej(ciowa wzrncnfacza operacyjnegojest bafizn


    duLa"zrys. 6.1lb wynika,2e

    (6.t4)

    i ze impedancjaZ, nie ma wplywu na dynamiczneparametry ukladu.


    Impedancjata powinna by6 dla pr4du stalegoidentycznaz rczystang1
    r6wnoleglegopol4czenia21 oraz22, co zapewniazerowenapigcieniezr6w-
    przy jednakowychpr4dachpolaryzuj4cychoba wej6cia-
    nowa:2enia
    on
    mi
    in

    jes

    Rys. 6.11. Wzmacniacze


    operacyjne: fazy (b)
    odwracajqcyfazp (a) oraznieodwracajqcy
    Po
    Korzystaj4cze wzor6w (5.4)onz (5.8)otrzymujesig:

    o*:?: k,
    Nt + + (6.1s)

    Os

    Ostatnie przybli2eniejest slusznedla bardzo duiych warto6ci I{,, co, jak wz


    wiadomo,wystgpujena o96l w praktyce. nic
    W przypadkuwzmacniaczaodwncaj4cegofazgwyprowadzenieniejest i NH
    takie proste,zgodniez zale|noficiami(5.10)nalely do wzoru (5.4)podstawii
    wzmocnieniek" orazsprzgienieBr.Zamieniaj4cna rys.6.llafu6dlo napigcio- I
    we z impedancj4szeregow422 na r6wnowazneir6dlo pr4dowe Ic: EslZz
    z r6wnolegl4impedancj422(rys.6.12)otzymuje sig:

    (6.16a)

    sla
    k, : u-:' : u::'z : -kuz ny
    Is u,n s{
    'errzcflueprts
    g4'ilI@4'ilerazetf,mP\ r 91rcgopeatqcfznp e1q lfcuepedutsuerlqcfu I (qsrs)
    -poEopalu lcsoupq"N
    zeg otauf,{ceredoezlerucarlu,lrt
    nruepzgfzr"ruBAosols,{gezrlod
    d eraezceazeuoc'(p'g)z eupoEzlsel(921'9)eweryr,{ltce1so4
    (eqrs)
    zz
    i 7 r n " r * , \(z#Z +ht n
    Z
    \ +i t ) '1/ " .2 ,
    (qn'g) N : frrl
    +-
    zgfog - t1
    -op6r.duuq
    zr+Tz
    3ts efnulfzrlo' ",'= " "l : tutl oEaulornz gr,tulspod
    'z lssf em ep
    auez.Szrdszeq euzcaln{s eruerucoulz/(elr\olc5tdeu5n srtu0(zrd ! u1us1u
    ez eruerucoluzlr\
    -cotuzrrrlsurlu?z l€upel IIF1 (t'S) ur,{ulolnz utaruazAzrds 'f
    lpl'oo
    ?u ruoza\oEaaloprepueppo uEslqpo(ft'q) eluazer,{n9e1sodszslrrald
    ''r1 eptefO
    lcgolrernqc,(znpozpJ?gBIp euzsnlslsef eluag1Jq,{zrd
    (",r+r)Z*, (srs)
    (eu'g) =fr|
    "i-
    3rsafnur,ft4o(egt'g)op (pgt'g)t (cgt'g)'(qql'g)ctfetmeppog
    (q) lael A*fi
    zgfi1 : .Ft1
    0st'g)
    'otaulor,nzeluezSzJds
    tlcuelnupesuerlt,nonre,nz6e[
    (cgrs)
    +:'ff:-t
    gtupSJEz,nn
    {gf ,n,{1dlrf,c?"fez.bloao ,{7e1eu1
    oteulonu auszblds nqdo oEaurulueuelelureluezolezz fvpotzetv ncslenu
    rudtln pefrzcetuceuu,trfs,torcgfenrfcuelsAzetfeznp4epedfzrdzfp?'22 nrc
    'Er
    urfi Ealou,n.ortctpSg 7 Sbwpedu4 [e1n1ouozpemord7l
    r2 weyuazcftllod
    -lngrzeruel
    urlanopbrdue1pgtT tfcuulsfzar
    ur{zcd6Fezz 0ze1Acb[eceralPo
    zi,sluceuz6 'Z t'9 'sAU 'npe14n r{
    (vt'g)
    ozprug tsa
    t1cAu[Acercdo Azce1uce.azM eMo! u!t e! uenos o$ eZ zez
    Wzmacniaczeoperacyjne 234 Zastasowa

    Rozpatrzrny blizej wlaSciwo5ci wzmacniaczaodwracaj4cego faz&


    z rys. 6.1la. Wej6cie(+) przy zaloheniubardzoduZejrezystancjiwej6ciowej spt
    jest na potencjalemasy.Przybardzodu2ymwz-rnocnieniu k" napigciesygnatu obr
    na wej6ciu(-), wynosz4ceU-,fku,jest r6wnie2bliskie zen.lmpedancja 21 na
    ,,widziana"z tegowej6cia,zgodniez efektemMillera, jest r6wna Zrl$ + k") lnl
    i jest bardzomala.Na przykladprzy U our: 10V, ku: l}s i 21 : Rr : 10 kQ, jcsl
    napigciena wejfciu(- ) wynosi0,1mV rezystancjaza6- 0,1O. Wgzelwej6cia otr
    odwracaj4cego fazpzachowujesigwigcjakby byl ,,prawie"zwartyz zaciskiem zty.
    masy.M6wimy,ilejest to masawirtualnalub masapozorna.
    Pojgciemasy wirtualnej moZeby6 zastosowane do natychmiastowego l l
    wyprowadzeniaprzyblihonych wzor6w na wmrocnieniewzmacniaczaopeta- WD
    cyjnego.Itak z rys.6.11awynika,2ew przypadkubardzoduiiejrezystancji
    wej$ciowejpr4dprzezimpedancjg Z 1jestr6wnypr4dowiprzezimpedancjeZz, hz
    ze wzglgduzaf na potencjalmasy w wgZle(-) otrzymujesig: orl
    Ir=

    3z z : _ % ,, st4d
    zL'
    Rot

    Wz
    ,- U*, _ 2zL,
    "6:E
    Wz
    zgodnieze wzorem(6.I7a).
    Wz
    Ze wzgljdu na niesymetrQwprowadzonqprznz pgtlg sprzgheniazwrot-
    Its
    nego, wunocnienia wzmacniaczaodwracaj4cegoi nieodwracaj4egofazy v
    ft2ni4 sig nie tylko znakiem,leczr6wnie2jedno6ci4wystgpuj4c4we wzorzo
    (6.15).Je6lijednakzastosuje sig uklad jak na rys. 6.13,otrzymujesig:
    Rca
    k- " , : ( t +Z3r /)Z-r A - :?
    +22 22
    (6.18) wlQ
    \
    a wigc wzmocnienier62ni4cesig od (6.17)tylko znakiem.

    sta

    cc\
    Rys. 6.13. Wzmacniacznieodwracajqcy
    tazy owzmocnieniuZrfZ,
    'tl'g'sAu
    {rurgyl olstlulfuelado zcelusBrrzA
    'tI'9 'sfJ ruduorrnelspszJd'udnolc6ldeu EeplIIIJg1lr\ drs afels
    "u rg Apfl'nqpedfztd u,tu19Eerczs11
    91;9'sftzzceruc?uzitr'@ :7ZlO :
    tol'16'0+ I = ct' t
    r:lu L'L- -!=* : *,
    Do!
    OL
    :6n ef.nu,(zr1o q 16'0 =4 'e,totcrernzor euetxlotuzrs c6r,r
    W ptlg
    o1 6a['oteuogtpgo aF szcs!fitrlE,[ Azcf,lop OI : e1' oluitlucoEzil\ lnongf,(,tl e[cu4MzaX
    .zlfi : hl'r
    0oI = 0I/oI = fptp''r
    :ousedzeztde1uu.vcowz n
    nu,Ocolrbgotrslso,*e.rdcSln pe[ auu,toqqeg'Ope1op/gp
    97 ;sou,&tta1uellrtoulzarypedsr1f
    opez'Tslo,$olcto,lJpolslzc,(uenosueduoqs
    lcgonJpop6zc ezs,tuz zceruceuzlg
    1se[,tu[,(coredo
    .rt = n zr'ru'.*za
    3 * | : 4'(ctfecer,npoer
    u
    0I- = - =tn :Ictfecernpozrvltrruvnl
    f
    :ayozblnzoy
    .U : nt,r11yt1
    0l 1:,t1
    ,s}l:04 -zZ tH 0t = tv - tZ n1ged.(zrdtr oussd; tnongf,&r afcuep,tzuzero
    t I I: zU
    ep1t1p prqfzr;
    fzel otetbtvntnpoeru t oteotftcer rrgo lzceruclywzaEIIIoItrloEz,nglzcgqo ,(z, ,z7illcuefir
    '(67'9 {cue1s,ftar
    ryzm -eredoezm
    'rod) eI?Iu ozpreq ?uo lsel
    e1n12lz7 * otenolseru
    ft rcsolre.nlagnp ep cSp e |
    tulor,rs Scwgt o euozsleFrrz uzcurucelrurtr
    1se[ zfcuelsfzaX
    "rrlongfr$l wet4sycvz
    {gg'g rgz,t'rod) oteulor,uz
    eqezAzidsote,noEerszs em?Flzpzezrdortlo4lepoPtuozslalrlz'oteu[f,ce.redo urcgfan
    102
    e7fiefir}evxzt t,tnorcgfe,ta[cuz1s,{zsrDTnpeu np6pz,n ez slJeljrr ozpruq paf 'uroI:'u
    e1 efcuepedq [nI oteotfecernpoep slctlan n4ped,{zrd 16-',Z tfcuepedut Pt + ifz
    suoztlcgo 1se[ ? npd,$ o7p7gry'(-) n4qcez eu Sseu tuJenpn eu 17 etcuepa
    nfi1flznu '5zu;oEeotfe$rapo uzoelacevzA '11'9'sfr z,ng1ped,{zrdnqo qsr6,{s etc
    ep npd,{s olpgrl ectfezrbrcgoefcuepedurdwq1go "161 u,{ulor,nz uspeTSzrds
    [e.nop9[e
    ez qc,{u!(ceredo fzceruc?Irua qc,(pord eluezcgo{rz *n1 otectf
    "lWIl[?Iuo "N
    gez rqcAulAcendo
    Azceruceuzr ei oluil eluenosorsez vEz
    Wzmacniaczeoperacyjne 236 Zastosowa

    Zgodnie ze wzorem (6.14)P": 1, i na podstawiezaleino{ci(6.15)


    otrzymujesig: slf
    b
    k -t : ; - . ! , xl (6.1e)
    L+Ku
    Gdy np. ku: L}s,wzmocnieniek"- 0,99999.Jednocze6nie rezystancjawy-
    j6ciowa jest rzgdu mQ, wej6ciowaza6- setek MO. Wla6ciwoScitakiego h
    wt6rnika s4 prawie identycznejak w przypadkuidealnym. 9U
    Gdy we wzmacniaczuz rys. 6.Ita Zt - 22: R, otrzymuje sig uklad Fa
    o wzmocnieniuku1- - 1, zwany niekiedy wtdrnikiemodwracaiqcyn Jego Ns
    wzmocnieniezale?yjednak od dokladno6cirezystancjiR1 i R2,rezystanga Rr
    wejSciowaza6jest r6wna R.
    Je$liwe wzmacniaczuz rys. 6.13 wprowadzisig drugie ir6dlo sygnatu
    E w sznregzimpedancj4Z2,otrzymujesigwzmacniacz odeimuiqcy analogowo: 6.3.2 G
    Pt
    U*c:ZlZ2(Es-n;'l (6.20) o(
    m
    JeheliZr i 22 s4 rezystancjami,wielko56Rr/Rzjest wzmocnieniemwzmac-
    g(
    niaczaodejmuj4cegoanalogowo.
    Wzmacniaczoperacyjnymoile by6 r6wnie2 wykorzystanyjako uklad
    dodajqcyanalogowo. Rozpatrzmyuklad przedstawionyna rys. 6.15.Korzys-
    taj4cz wla6ciwofciwirtualnejmasyi zzaloircniadu2ejrezystancjiwej6ciowej
    wzmacniacz a, moina napisa6:

    U,n, , Ur, , Urn Uor,


    - &
    N r - N - N ; :
    sted '|
    T I
    vfut - * Hu,^,
    *#u") (6.21a)
    R
    Napigciewyj6ciowejest sum4wa2on4napig6wejSciowych.Reguluj4crczys-
    wej66,rozwi4zanieto jest
    tancje R2,mo2na zmienia6wagi poszczeg6lnych
    stosowanew urz4dzeniachmikserskich.

    Uirr
    uinz
    Uin3

    Rys. 6.15. Uklad sumatoraanalogowego


    'ol f?eleN 'ru'{ctfn41ecuIepBI{n
    ,(uzsqs lsef us1 {esolua\ 4 ,c119sr4pod 's'ft z pu1461
    car,nuef ? ?Iueucotuzl\oEegnpozPngnlped'{zrd t\ €9I'9
    tp(isai : (t)'rcn
    @zzp) T-
    :ns€zc eryYPeqP,rnqquE,{s IueIIIE,tloI
    -lec z euzc?uzoulr\gJ rsa! rcgorrrlllolsAzc ery4zPerzqm s zeztd e1ueleFq
    tt tus
    (ezz'g) :fi:r,
    :(4t'g) Iuoroza u ewPoB2 1se[o1 erur
    -sfzar cDfq
    zceluceurzM '9!'9'sAU
    (q) Iuzcillerd pe11nr (e) AuzcAlelosl pe11n:Acbfn>11ec
    (evp)
    a
    [e,to1c,s[e,f
    -sdzro;51
    pegn oluf
    I
    'e91'9's,{reu ,{uoynelspezrd zy - z7 I -2: : 17 f,pE
    -t?IIf,ZA luifl
    t -
    ,4epzd,(zrdfurzrledzox .ntreut,{s
    -efnzels,t | ?toA\lpolu
    "rrru/r\olzclu4gt "Illsil\o{lec (oz's)
    eu ! 1cgoge,nleznp ozpng n4ped,{zrdm SzegoEectfucerrnpo
    oEeu!,{cerado eruerucouz,neu (g1'9)etgeper,{lrauo711g[zr6
    ezcerucautzrra
    :ouohoyou
    ennoEo;euee!ue^ o{2clu19t ! e!ue^ o{1e3 Z'e'g
    nput{s o6
    'U{ g : tpl I : IU
    ,,1U:Ul t = ,lU lUl 7: iy :9e,*osolstzfz.ayeu epuelv(zar
    ont3peppT'8/l t V/l ?/t fu^ geruli(uul,nodepgle'neulglezczsodev efizpoqcf,zrd ep6ldeg o8el'wtcb{
    :ayozblt*zoy pe11n5rs ef
    'ur{,no{9,nrpanPol /Yrototfnuns
    ,o8e,notoleue-o,no4,(re1p.ro,n1azrdote,no4lq'g P?Hn ?",$ollelotdez '(ze1e1qg9 PrHfzrd oter14 rcg
    -r{rnefcuep,
    (ctz's) 1 e , + p * a r t n + r ' , i l +: * n (orq)
    otelsord op 5p
    :oteotfnurns trzcenrcavxzrn
    azpu,nordsp"I4n "V : ,7[: l,V : iU fp8
    'n4pedfzrd u'{uJg8szczs111 (st'g) ptou
    Ltz, tqcAulAcendoAzceluceuzMemolull etueaoso$ez gez
    Wzmacniaczeoperacyjne Zgg Ztsto:tuw,

    w zakresieliniowej pracywzmacniacza.Itak np. przy przylo2eniuna wej$ciu


    impulsu skokowegootrzymujesig na wyjSciuprzebiegliniowo narastai4cy
    w czasieaz do osi4gnigciaprzez niego napigcia ograniczai4cegou2* lub
    -Uz*. Od tej chwili wzmacniaczprzestaje
    by6aktywnyi napigciena wyj6ciu Pl
    pozostajestale. E

    kut,ku

    laol
    kuo -t.
    t \
    R1
    fi2 D
    to
    il

    u tcoJktg /T r
    |-'-

    n|
    R1|5.6.17.Charakterystykaczgstotliwo6ciowaBodegoukladucalkujqcegozrys6.1
    6b(linia s
    ciqgfa)orazwzmocnienia/c, (linia przerywana)

    h
    r
    r
    EI

    Rr
    z
    z

    rezystancjiR 1.Przyjmuj4casymptoty czlr,eprzybliLenieBodego,calkowanie


    rozpoczyna" sig od czgstotliwo6ci

    (6.23)

    jak to pokazanona rys. 6.17. d


    calkowanie ukladu z rys. 6.16bjest r6wniei ograniczoneod strony
    wielkichczgstotliwosci.
    tr
    Dla czgstotliwos
    cif > f, moina przyj46nastgpuj4c4 A
    przybli2on4posta6na wyra2enieopisuj4cewznocnieniewzrnacnia"i i; R
    ezv4bpod13 rcgouuefodeu elc3ldeuI e?npnlu?t\osols?zurfl,n ts e1ut3zy :"1 ezcetl
    zerc rJtV er\os€zcete1s'(zU'IU <<'U lgto uu) ,(ctfnryel zlerucarrz,ttfp1f,,tz tctfndSpeu
    'f15turyuez 'gt'g 's,{reu oEeuormelspezrd ,(uo4s po
    \el efa1zppel4n 'Eue) lsaf X zcnPlfPC
    '@ptl oEeotfz13ped-oct[qggrd nPBPIn elue4s,(znop
    Wp a1ilwns
    ppe,tord g9I'9 's,fi z oEeottnryeJe7:JerucBurzm ?llela\elN
    zfcu4t-;,{Polu
    'sp
    og- #zt
    (tc'g)
    $99 tgzn)
    eru€ll[o4[BC
    po zzsfqut
    e0l'l'll? - t?
    (gt9 ryzn) Ari St'O- tc,so,tl1J1o
    I gnf1sefaruu
    'uIaI -1o1sdzc pfj
    I : ty eltufrn eluopcourzirr nlunJsilr z
    "u '991'9's,{r z
    ltl a[cu4sr(zu nlrnu?^\ z
    I = zy eilud,n trnotc.sfe,n
    "u ?elurrgr Fot
    :aguozbluzoy 'smpozpru
    6f nao,n111oplzc eu duomeqzod
    np?l{n etueFcoruz,rr
    lsefe11e1'gy1t,nolc'fa,nafcuets,(zer I?tIu
    JOI ?Juezslalff'eJuelueJlr,oulz,!\ lcgo,n5lo1r
    il[opz1l = wTpo eqet1vznelumerdod {qe 'zHllrl0I - #elus?d I sgl = o'4nluelu
    uo tre,no4;ec
    lsafem',{un
    -conz,$o i(sf,{cetdozce1vcewz,n
    i(ct[nso6fctfnlpc pel1n?"aoue[ordez,(ze;ep99PBIt[,&rd
    'rI'9 's/fu€u euollr\€lsp*rd ,{1e1soz.lel.,l.lzotqc,{zsz[,nodHIu,(l\ erurl)
    qgg'9s
    'udctfnllac tuapePln9,{q efelsezrdzceruceuxztI {eP/gP 97 - erus1,{qceu
    cOpreur { po qcfzs4Smngo,nlloN5zc e1p oEepogB{fls/kerT€J"tlC
    t)zaal + |
    (qsz'g) xfil
    al
    &a
    *a < coEI61'@ZZ'g)urer-uezer,(,tl z eapoflzeIUEA\oII€ceuleepl
    'oEepogqcduzc,$o1
    lrs efnurfz4o I n4ua\olreru ,t qu,{pef gturuod eu?o1u
    -dur,(se1,(6,(rel4ereqceru?nrotulsuol rtu?Pes?zz appoflz'rco > ca
    "161
    (#. r)'c'u't+ -fi?
    (esz'g)
    :6lsefnur,{zrto(3rI'9) nJoz\
    pelsod lezsferupel4op
    op zV : zZ I D(Dlll - tZ zero (73'9)ctfewrelsPod nJcgliarreu er
    gnl tuzl? ote
    o>t ', ,(ctfelsereu o
    :
    0z'g) tr- npgfen eu ru
    622 tqcAulAcetado el oluil elueMosolsez
    Azce1uceuzrA Bez
    Wzmacniaczeoperacyjne 240 b
    I
    Z
    n
    t
    r!

    Rys. 6.18. Prosty ukfad pr6bkujqco-


    -pamigtajqcy

    wyj6ciow4warto6ci4sygnalu(na wejSciu(-) wzmacniaczajestwirtualna t


    masa).W chwili otwarcia klucza ladunek na C1i napigciena wyjScius4 ta
    zachowanepzezdfugsokreswsp6lmietnyznstal4czasow4CrR^ Rezystancja d
    & jest konieczna do zapewnieniaprzeplywu pr4du stalego w obwodzie
    wejSciowym. b,2,t i;
    Zzaleinofici (6.17)wynika te2bezpoSrednio
    moi:liwo66realizacjiukladu i l r ," * " I
    jeSliimpedancje
    r62niczkuj4cego, i Z1 : R1 oruzZr:l(rys. 6.19a).Qtrzy- -r:** .!
    SL x,co*
    muje srgw6wczas: n$n-r*{1
    f,dr"8 {
    k{: -sRrG 6.26a) Sngt'E.l

    jest r6wnoznacznez r6inicz-


    Mno2enieprzezs w dziedzinieczgstotliwo6ci *t..-
    kowaniemsygnaluw dziedzinieczasu: t
    - 3
    aett)
    u^,(t) - -RrG (6.26b) I

    dt

    Rfts. 6.19. Wzmacniacz ukladteoretyczny(a) i praktyczny(b)


    r62niczkuiqcy:

    Uklad z rys. 6.19ateoretyczniedokonuje poprawnieoperadi rohntcz-


    kowani4 ma jednak liczne wady. Impedancjawej6ciowaobct12aj4cah6dlo
    E, maleje ze wzrostem czgstotliwo6ci,sprzgienie zwrotne zal zanika dla
    zakresu wielkich czgstotliwoSci,co mo2e prowadzif do du2ego poziomu
    euzcruo4{ele fpepln gt
    ?u eruerucoruz,vr
    ;r/rcgo,nrl1o1sazc 1se[ePI"f
    '€0I po ezslSrrneru erueluroruz^\ r nuotzod o*
    15:I I po yzsloruur ou einorcgfe,nzfcuepsdur 2111. Z < I elp 9i(q ouul,nod atu?A\o)[Bc 3Tu3z
    zH)t I op 0 po rcgo,ru11o1s3zceFlar\ez ir\ eupapr .cfq ouut,nod eluB/{oTzcluzgA 'p'g npetr4fztd z "JP
    olpgx1vtbtv
    zceracewzm fuennosolszz1se[u,ftgr4 irt 'fctfn \zctuzgt p?trIn ??^\ol{efordez f7e1ep g'9 pep1,tzr4 -zc1u4gty[te
    q5 1'g sfu z oEecblnlzctuzgr npelln obepog pmologomtltolsOzcelllsAlalleleqo '02'g 'sAU
    (q)
    \
    (qgz's)
    -irDttnzoJ z fr
    '02'g's/fu3u ol (egz'g)
    ouorArelsPozJd'to|.ezcefircBluzA\trtlotcgorntllolsazc t1,(1sfre11eJ?qcPod els
    efnpfuuz oEepog seJ{[a\ ez 'c5llr\ ? 'lctouPef po ezs>l5lt\lsel "ryeluerucoluz&\
    '+"
    ICgo&\rlloNSzcelsaDl€z wq€c A\ ez tueDlunr€1r\ Pod euzsnls ol Nef -Az;tO{uOt'
    rcto&rrpoNazc oP 1e ?9oA\Ict?I&\a1 efnmoqcez $rr?-rueze$rzotiluruP.ezrd
    -od z arupotz l ul,{ctfn11lal utszleluc€Iuzl'\ 3ts afels Pel1.t:.lt"t Po qcfzsl np?Iln tfiuzrt
    zN
    -Sr,t rcgorrullolsezcBIO 'l; - nluerucoluzfi\ o luezc?Iuceluz.ttlsef p€Hn I
    eFPo^\qo lt
    IU I zU fluouele ts aulolsr '(g7'9 ryzn) 'iloy po gc,{zsferuu zcel "trt po efcuulsi(zeX'
    qcfzsler^\ rcto/tUllolsazc?lO 'tufc?fn:pcluggr luezceluc?Iuz,tltu{upapr lsef ts nrcgf,{n e
    zg fluaurele tfeu eruezreltz (q0t'q) 's,{r z elc?ueqcs ir\ equn14,r 5el
    FI{n I IU I
    ')"auz
    -
    Oz'g) "t?t{ -ocDlnlqgrdpe
    brqouzelezfauolgerlo"rUpo.y.'*:|3i:T^L"jo,tqnolsszcerc
    rcgoA\rllolsezcqJr4JerA\elsaDl?zir\
    eruerucoruzl\eztuetflo t3 ggouuefod'fenotcgle,r tlcuepedun 3rseruezslerutuz
    ezcluztflo zA ebuepf,za1 'p"ar gcfzszittrod 1sa[ ,(uorrrreqzodap 'lctol\ll
    -1o1s3zcalsaJl"z ut(uozcruer8o n epmurd oc efnlzcruzgt [t9t4'q619's[.tz
    pe11n 3rs elnso1s ec,{14erd m oEelelq 'n1cg!(.tr ?u yecgpl?z I d\olrlnzs
    tvz t7cAulAcetado Azcetucewz*r alAo! u!I erueMos o1seZ onz
    slltnouod ?Iu pBHn zH{ 0I: tJf tcto,rtpolsbzc pg'zH WZ:zf po fzs,ntzcod '3pe4ep/gp 'Uc
    0Z etue1ucouz,n nlpeds az I gp gC n:to gp O€ gerucoutzl,l. ez eruzceuzoupef e1pr,{,n e1 ?.so^\lJ '{ctfn1zcrwgr
    -lotsSzc 4lpt 'z11gg9 : 9[ pgoUe,r ouegsi(zrollir oru €U nruszcllqo Aztd ez 'gfqemrwz
    &epp 'otoulorruz
    1ef
    0I -29'rE t u
    a\29'm: =- =
    zg'tt.or 4l
    t,$olcgfeinalcu
    '(cZZ'
    g'sk) 61 91tnolped{m
    'l1'g's[t
    6fcu4sfzar eulo vlfztoml IU z eltelou,$-or fg" 't{sf ey Sfcuelsfzer Vf,zct4n e2 trcgouruefod z Iq
    tsroa ,$ Cpr ,Qepp OI 'F 'Sp 0Z aluelucoruzn opls ?epr eur pBtrIn zH OEg- e/po i(zsrntzco6 "u
    _ eOI'cg'lt.@z'uz= -tv"rtz
    -EJ
    Ju€'SZ
    :rcgo,rupo1s3zc
    lel [ez,{,nod
    Bulot$ suo qfg ,(ge'\vt (g&'g's,ft) ep trcgouuefod
    p^roiluzcog"z ry lfcuqsfzer clt,n f4e1eu'gemo1g1"c pepln zH OOT,:zIpo i(zsntzco4
    "ru
    'U:l
    Z9'I€ = IU
    zH gg1 faz{rnodrc9o,n111o1s3zc
    ptts'Zg'lE'F 'gp 0E lsoufn aluelucornz,|. e;q
    l r l g ' l - E O l ' 0 o l ' u 7 -' z ?
    I
    o obeMorogo^rllolsdzcero1lero1lzeluAsAze;aulegoy 'ZZ'g 'sAU
    17'gsfuz ecAsfuel>;ereqc
    qc,{cttn4pc
    oEapogqc,(
    ozPEq lsel
    '0pa
    lsef or
    €P?FlBus)[B
    tdtg=sJ
    qc,$tfnEfrol
    gc,(ctfnfztnr
    u
    $4'9 rgzn)
    t 3 /
    (p GZ9 tszn)
    (tZ'g rgz^)
    enz tl ?AulA?en do Azce1uce.nzrA eMo! uil e!ueM oso$ eZ
    zvz
    Wzmacniacze operacyjne 244 Rdirejc t

    lof
    r6hticzkowa6, nale2y wigc dw6jnik CzRz (w kt6rym tylko R, jest istotna) zabcr;znikowaf
    pojemnoSci4Ca (rys. 6.22d): wlt
    Yl 1
    1 cl 1
    C4:-: :16nF G!{
    2nfnR" 2n.L04'703 Ca1
    C6r
    powyiejfs:30 kHz wzmocnienie
    Na czgstotliwo6ciach ma wynosi630 dB (tzn-3L,62\a wigc Rl (
    r6wnoleglepol4czenieRz i Rr powinnobyd r6wne LOkAF1,62:320Q, zaSR+:. K22
    rBl
    1 '0.32 r:
    Rr:::470 Cl gtt
    | - 0,32
    rc
    Pocz4wszyodfr: 100kHz uklad ma calkowa6,naleiy wigc dw6jnik RrRrG zabocznikowad @ l
    pojemno6ci4 (pamigtaj4c,2et6wnolegle
    C 5zgodniezzale2noSci4 pol4czenie
    Rr i R: wynosi10L:Q, .rc
    rys6.22e) tnt
    'LC
    .FR(
    cs: : 160pF fl(
    2n'105 'LOa
    Gri
    Z wykonanych obliczeri wynika, 2e w zakresie wielkich czgstotliwo6cirezystancjawejSciowajest b-ll
    r6wnoleglym pol4czeniemR2i & i wynosi 320 Q, mniej ni2 wymaganawarlo(e 1 kO. Aby spehid Gt!
    24dane warunki, naleLy wszystkie obliczone rczystancJepodzieli6 przez 0,32, pojemnoSci zaS
    pomno|yfprzezO,32,co zapewninie zmienione wzmocnieniewzmacniaczai staleczasowe,awigc
    nie zmienion4 charakterystykg czgstotliwo6ciow4. Ostateczny schemat przedstawiono na
    rys.6.22f. la lGl
    Na rysunku6.21lini4 prz:erywan4 charakterystyk€
    naszkicowano wzmac-
    cz€stotliwo6ciow4
    niacza bez sprzg2eniazwrotnego. Obliczona charakterystyka znajduje sig poni2ej, a wigc s4
    spelnionezalo2eniaprzybli2enia Bodego.Na zakoriczeniemoZna sprawdzi6,jak dalecejest r6ina 3a.t B|<
    charakterystyka obliczonego korektora od rzeczywistej,zsymulowanej za pomoc4 programu
    PSPICE. Zbi6r wej5ciowy ma nastgpuj4c4 posta6, przy czp rezystancja RO i pojemnoSdCO Prz
    modeluj4 zaleLnoit /cuod czgstotliwo6ci: 11
    frd
    d
    k
    tlr
    lad tri
    r t
    E
    10 *l
    tt
    fe

    rt
    -r
    fiiit
    -'
    10 100 '.1,0k 10k 100k 1,0H 10M qt
    CzqstotLiwoit
    lH) &
    Rys. 6.23. Charakterystyka ukladuz rys.6.22t
    czgstotliwo6ciowa E
    'tseur e tu,(norcsD(a\rueDlsrcez ulfupel fzpSru o8euzc,(rlewfseru
    npuEr{seruelsfzn etumedez'oEeuzcfrleru,{s ercs!(.r rcson\rcs"l.{\
    ctfn.troqc
    -ez 'f,tgl4'pepln plel ?fzroltls cOur fzeJep 'oEeuzc,{rpurfseruelcglirn
    nqpedfzrdmzu ezs>15r,n ,{zeremplselgezeruerucoruzl\ 'SSIA\ eu emfldrrrolu
    gc"Jelruem ay rfcuelsfzergsopern 1se[o8arnolluqgt
    "uozcrJols'euzc,(rlatufs
    wcerulavrzlt ez ercsl(a\IIge[ o7 'ouorugzfr(lu 'd 'euzci(rpw,{seru
    t't't 7y1
    lsaf ezceruceurzrn ercgf,{,t\4zupef 'frrnocruzgrualdols nrcgfsmeu etU fu
    -[,{cerodozteruxevrzll.fpqeX ',{ctfnz,{r1eur,{sep peqn lsef,(u1o1sr ozpJug
    'gcf uff ceredo qcezceruoeruzlrl e/rr
    Brrrul\osolsop eruJgEezczs euozceuzeztd euleuofc>1uq DIoJgz"Jettuzlsoz eu
    -orArgrrro'NdN-dNd ro$,(zuerl f uozolz l [po4se4 pe11n'euolEurlr€O p"pln
    'enrorcirdeu r e,toptrd elpgrV'emocruTol erudols :qcful,{ceradoqcezceru
    -ceurzL\e/Irzerul{\gJru,{1rn 'qc,(uoJucs A\gp8plnqcfnoEoleuercgozslSlrn,n
    euurttoso5 eqeuo[c1ung goJg amod,{leuorl\gruotry1sozV'p'd7y1'oEernorelnd
    -uro>lelusl\o1lefordop qc,{uozceuzsztd rnourerEordqc"{elolgrg a\ eUEA\?z
    rrrer:r\ogts lt94o1g erwz?llnzot emolo8 'euzcr8olodolI {?f 'euzcfrlqale
    ouA\oJEz aruernollefordq4qn e4e1efceztJ?puels'euzcruoJlleJe efc1ung
    eulequol etzpeplnn qcdctferuladsqc,{uJeuofc>1ung,r\94olg qcdmoprepuels
    eruEA\osols eulsfzro4 etulgEazczs lsaf qc,{uo1"cs/(opepln {cez'leet Kzt4 92 ggouoefod;
    nutu.6ord t@
    qcAu[Aceredoqcezcelucetuz^Aen euleuofc1un; llolg L'n'9 ery9r1so[oqrg
    ts c6t,ne [4.wt
    -cvstzl,trt,nopgo
    HCANrACVU3dO AZCVT
    NCVU\|ZAA
    I NO]VCSI rCVZtlV:tH ?'9
    ?U OUOItnqSpa
    cOtrna'e,nosyzcat
    'sp gzz rcgouuefodI
    0z I qP 0€ gorucotllz,$pgou?/r\ qc,(uzci(loldurfse eruu,nllsfm gtqedsfqy 1;q y
    e1v tufzclztd lsef oc 'qceualfqcuu r4c[r49t o 1u?sor{ez i(zplltu ggfezrd qcfrlso uell?rq
    a.f
    1se[e,nongfe,r
    17'9'sfuzletrzu(loldurfse lli(lsfira1qa:eqc po 3rsruTgr e4flsfrelrpleqc o,norelndruoleuozcllqq
    oNt'
    tsoud'
    (s)eangv lo''td'
    (s)eonJV rNtud'
    Drlt0t 0t t cto 3v' fu4g1nouf,ney
    nzz0903 ?eao\tvzcoqez t
    OZ9ZOU
    clwt'0to0z tl
    )tg'r r t ru
    )t'E? s I eu
    )et't r z z8 fu
    )00r I ? t8 cfi,n e (39'yg'uz
    dt99t93
    Nt'Se r ro
    Nr'8I r ec
    nr9ozrzc
    r3vottA
    08:J.nO08:Nl HIoI/l^
    gemoryuzcoqez(
    uot)luo)
    9nz tlcAulAcetedo AzceruceuzlA euopJs elcezlpeA vnz
    Wzmacniaczeoperacyjne 246 Ralireje

    Pierwszymrozwi4zaniemtakiegoukladu,stosowanymwe wzmacniaczu
    operacyjnym pA709,jest uklad wprowadzaj4cysygnal w wgzel zasilnnia
    wzmacniacza(ang. bootstrap), przedstawiony na rys. 6.24. Napigcie
    Elgzasilariakolektor6wstopniar62nicowegoskladasigz napigciaEgotazze P(
    wzmocnionego,odwr6conegow fazie sygnaluz kolektora tranzystoru71.
    Powodujeto,2e na zaciskukolektora tranzystora?j nastgpujekompensacja
    sygnalusumacyjnego i jednoczefniepodwojeniesygnalur6inicowego,a wigc
    odtworzonezostaj4wla6ciwo6ciwyjSciasymetrycznego.
    c
    ot

    rd
    SL
    Rys. 6.24. Ukladdesymetryzacji pA709
    we wzmacniaczu TI
    TT
    Potencjalkolektoratranzystora!: rJ

    Uq:EL-I&c (6.28)

    Wzmacniacz -lc wzmacnia napigcie Ua - U64n,trljego wyjSciu napigcie to


    jest odjgte od Ec:

    Eb:Ec-k(U"t-U"a^) (6.2e)

    Podstawiaj4c(6.28)do (6.29)oraz uwzglgdniaj4czalezno66

    I
    Ir:il*gaUnt (6.30)

    gdzieg^1jesttranskonduktancj4tranzystorafi wzglgdemwej6cia(dodatni4),
    FY
    otrzymujesig:

    E" * + k R c g ^ t u ' v* k u o a n *
    :kRcI ut
    EL: (6.31)
    r + k ou
    el I lt 4514 frols tzrtel; 'CA\ Ilcern?guo>1rn ts oSearocruz_oJzzzcerv
    -c?urz&\enolcgfem,(ro1s,(zuerg'97'9's,{r
    eu fueze4odercleztnerudsep pupln (re's)
    apqcezsrttodals afnso1s'gcerpureredqcfrgop o dNd ,{rolsfzuerl euozotrz
    qc,(usezc;odsl\
    5rsefnzrperqc,{rgUl,t'gcfu[,{cercdor4cezcerut?Iuzla eA\
    qciuliceredoqoszcprurpurzm
    enltrlcezfuleulseppe11nluozczsotdl 'gz'g .sAU '(tprepop)u
    (oe'q)
    Gzp)
    ol enSrduun
    (sz's)
    'epeEeulin
    auo4olez ululeds p€Hn 'ru,{uzc,(rlaurfs nrcgffn fnd 4el 'ep1e11sa[e,n
    -ocr.u?-oJ c3t,t
    oruelucouua\lserrrroluu'euffceurns,{leutfs uu ,(rrrqzeraneu
    '1
    1se[zczruceurzA\ po 1u" )g po f4epz eru nrcg[,{rn?u Elels €lr\op"pls
    'ezcelucevxzl/At,nocluzgr tfcuullnpuo1suB4 lsel z'A - r*A : *6 etzp?
    (qre'q) cyNt2il6+r|"n-Jnon
    rcelsod op 61svzczsetdn(e6g) epegur,{,rI <<rt el61
    ,l+l \ + l -
    (eve'g) lno17
    ru6\lrYNIn
    l'-6 (t + {) - upn4
    r "atl -"t
    :3n efnurfzrlo
    '(?uuefn)epgfen uepSpz,ttzg ercpfzwerl tlcuel4npuolsrrerl 6al uA erzpt
    (ss's) N l n z w* $ r 1 : r , c6pre'oEeao
    efcusueduol
    '[ erolv(zue
    zerc (19$ ctfer,rulspo4 azretocg etc
    (zt'g) )vzl_)x-rnon e1c51dep 'VZ
    e1wgsez trtzl
    :o4e[3rsezetf,mamorcsf,{rn
    elcSldelq nzc?rucSIIIzA\
    LVZ t1cAulAceted o AzceruceutzM eu op? s a[cez1
    1eag gVZ
    Wzmacni acze operacyin e 248 Rediacie

    h
    w konfiguracjiWB ustalaj4punkt pracyuklad,l,"t rrr-TranzystorTswraz F
    !F
    z diodl D tworzy lustro pr4dowe.Omaczaj4cpr4d k-tego ttan7-ystotajako/r or
    otrzymujesig przy zaloieniupomijalnychpr4d6w bazy (duileh215): rl
    uc
    1 1 : l s - 1 , (6.3sa)
    Ro

    Iz: Ic (6.3sb) zb

    7-e wzglpdu na wla6ciwoficiir6dla pr4dowego OP


    YY
    In : Is (6'35c) (l
    RL
    zaSpr4d wyj6ciowy or
    @.
    Iovr : Iq - Is $-36a) GT
    (6.35)do (6.36a)otrzymujesig ostatecznie:
    Podstawiaj4czaleano66
    (x
    G
    lovr:Iz-Ir (6.36b) (D
    07
    G
    GI
    v1
    YC
    VE
    wz-rnocnienienapigciowe. Sygnal napigciowy na wyjSciu: t4
    rrt
    U^t : I^rRr,: (Iz - I1)R; : g*Rt(Um - U,,a) (6.37)
    H(
    t(
    Skladowastala napigciawyjsciowegozalezyod ustaleniapunktu pracy fr
    ukladu i nre zale2yod sygnalusumacyjnego. P.
    Analogicmeuklady mog4by6r6wnie2stosowaneztanzystorami MOS. ot
    ol
    FT
    E}

    02
    oJ
    8
    to
    tl
    cy
    to
    ot
    r

    ul
    Rfa. 6.26. Praktycznyuklad wejSciowy
    we vrzmacniaczachoPeracYjnYch r
    qcAug
    gcfuJ"lueuelduol ^\oJo5fzu?Jl luelu?^\oso6ez z {A\ I JA\ I[c"JnAIJuoI &\
    'LZ'g 'stJ eu ,(uorirrelspezrd lanorcglempq:
    pdols eruezctlod el\oPe4su>I ol lsef P€l4n
    duemosols lset 6g1yr/ ndfi qc,(ut{celedo qc"zc"Iuceluz.tr qcfzsrzls 11
    'qeu?,{s etcAldeu eruezsletuurzoEeu
    -sezcoupefzeg fcetd n14und ;ufcuelod ,(ctfeztugo pe1>1n ?gd\osols€z f4qeu
    'n1cgfe,neu ulduf,(celuns I u,ftnocruz-or
    rcgot\rct?11{fa1 eruelsr(zn nlec 6
    npSldeu ur,{,noraz fzrd nrcgf,fut eu 1e[cualod ,finorez ?eilu ueilfirrrod ,tu0(c
    -eredo zcerucevxzt erutazcouPef ?JolIeJo4 fczrd n11und lefcuelod ,{zszd,r
    nrudols ur,(ute1o1u,{pze1n Srsafnru,(z4o iIA\ tlcern8guo4 lt\ NdN IIuEJol
    -sf,zvetlzezceruceulzl\ ct[nso15 '[e1e15
    fa.trop"plselu"^\nsez:d pe11n1sefqcfu
    -[,(cerado qc€zc€rucglrrzlr el\ ulfqeuolclunJ lual4olg urf uzem ur,{uu1
    '000I'Io rsow(,{npe14n e7's[nze1s,n
    eluelucolllz^\ 1n [c1un;tarnonz$1vfue11ereqp
    oNt'
    tsoud'
    lovdoNsNolrdo'
    do. .sowruBto
    (r)nco rora'
    (r)ncc rrutua'
    zo0'0z0'0z0'0-tA co' fcerd n11u
    dNd ZoOW 13oOl,\l'
    'llOOt (tt'g)
    NdN lCOl,l l'
    ngrcc9rl
    2r309034
    zrco06cA oznP?€Isfz
    0 3 0 0 2n pef npcry1
    t o o y \0t t 9 6 6 0 ep tuc,{prfu
    z o o n 6r r 8 ( ) erU r qC,{rtO
    zooN6rrzo
    toot\t90tZ90 (qse'g)
    toot/{90199()
    zooy{8rzto :efE
    z00Nerseo
    rooN80rzo (ess's)
    rcov{ezrro
    9tN9 I Z ]U
    )099 0r tu (css's)
    08:InO 08:Nl HlolM'
    dUVdO
    :fctfndaseu lsef npetr1nelp {,top$[sr' .r9tq2 (qss's)
    :ayozblwoy
    'gO "' ecp
    (ese'q)
    qcfuJ-oterczsod
    lO mgrolsi(zuer1
    epor.deue[nu,ngrf,r €u uorolsfzer z 6Q to1s/izueta'vt s't : 7l1 lcgoyeal'eu Acetdenlund in :(ztzq
    gO-lO ngrolsi(zuer1 ptrd a[n4pqe1s [qe1sfe,nopetrIs eqornz aluaz}ztds eplsd\od'EOIVO
    "lp l o4ef ero1s
    ,ngrolsfzuerldzeqI urelpgwszntm*tlf31r1ez b,noptrd olpo vtuoq g8r 1Qftolstzusrl u,(1
    stzp"tln^|jun g =zysruz-t1cqoIAZI + = rl'Yfl 9l: 1clttrzt4'931654 nuertordtcotuod zetmsarolsf
    vz gC'g'sfr z nptdds l[czzift1eu,{sappeyln fuzcfllerd ge,toz4eueezrd,Qep5119 PBI{^zrd
    6VZ tqcAulAcetad o Azceruteuzw euoP?s eb ez!pa A gVZ
    Wzmacniacze operacyjne 2SO Realiacje

    NPN-PNP. Moina wykaza6,2e wzmocnienie napigciowe tego stopnia jest


    bliskie jedno6ci dla Rc : Rr. Przy spehrieniutego warunku napigcie stale na
    wyj6ciu wytaia sig zale2no6ci4:
    Nc
    Uour: Uw - 2U"" - Un - Ec (6.38) m(
    wz
    i jest nDszeni| Uru. ml
    i r
    tlu

    Rys. 6.27. Uklad przesuwnika napigcia stafego

    W nowocze6niejszych wzmacniaczachoperacyjnych,w kt6rych zastoso-


    wano stopniewzmacniaj4cez obci4Zeniamidynamicznymi,maj4c do dys-
    pozycji zar6wnotranzystoryNPN, jak i PNP o dobrejjako6ci,odpowiedni
    poziomnapigciastalegomo2nauzyska6realizuj4cna przemianstopnieNPN
    zobci1ileniemPNP i stopniePNP z obci42eniem NPN, jak to pokazanona
    rys. 6.28.Ka2dy stopieriz aktywnym tranzystoremNPN podnosi poziom
    napigciastalego,kahdystopierikomplementarny- obniila.W efekciemohaa
    uzyska6poil1danypoziom zerowyna wyjSciuwzmucniacza.

    uir

    Rys. 6.28. Dwa stopniewzmacniacza


    kom-
    plementarnegoNPN-PNP

    W wielu przypadkachjest niezbgdnyuklad zapewniaj4cykontrolowany w


    spadeknapigciastalego,stanowi4cyjednocze6nie przyros-
    zerow4rezystancjg ta
    tow4 dla sygnatu.Przypomina to zachowaniesig diody Zenera o kon- f4
    trolowanymnapigciuprzebicia.Uklad o takich wla6ciwo6ciachprzedstawio- k(
    no na rys. 6.29.Z r6wnaniaoczkowegodla tego ukladu wynika: ire
    U
    U"" R, sy
    tr
    U p: z st4d
    ffi, n:
    'qcelcStdeu
    oEenoEord erc3tdeu eruerrrosueduolsnlec lt ec,{14erd6
    qc,(uurafno ,{1euE,{s- ,ez zJ rolsfzuerl 'gcelcSrdeuqclulsPoPo
    QeuE,{s
    11 'enls(zuetl se
    Ireclzlzsleluzzegaruxeurzm rclsfzuen a1'gbltztd ev4our 17
    oEamoSord erc5ldeupo azs45melvzleuzlsef ntcglameu qeuE,{sorcitdeuoz sl
    'cblepe44ey'gg'9's,{r ?u ouolr\e1spezrdEzcelulevrzl,l.pEPIn ?Jol{alo4 -Ot,tl4spezr
    nptrd zrcSrcpofctuert eu raf,uozczseilunfcerd urellund z 36 tfcernEg -uoI o EJe
    -uo{ A\ dNd I NdN a\oJolsi(zuerlered eurelueuraJdulo4 ol Nef 'qc,{u0(cer -sor,{zrdSfcu
    -edo Azceluceuzl\ Ilc€JnlInJls qc,(uopcs m oEeueanosolsoEenolcgf,{,n ,{ueatrolorluo
    {olg f,noprepuzls fuotmguo eltl?lsoz eruezcuo4€z€N
    "zce$rc?JurzltA
    -ulol gzcetuSP
    o6eu[Aceredo szcel uoetuzm
    ianorcglAan;ratdols r{utelueureldulo)'Ot'g'sAU
    ereue2lporp elce;nuAsEuzcluolllelf '62'9 's^U ev?ovrercrq
    urorzod tsou
    eu ouezz4o
    ll451amdop
    rupeulodpot
    -sfp op ctfu
    -osolsezqc,fi
    o6elelsPrcede
    'nIueItIInD
    ''All '4o fumgr r
    e3m eEepod ap uretcgfi,t u uelcgfen fzp3nu leuE{s
    '.ro1s,(zuet1
    ectfnur
    dpur pal uralcg[,{rnz urelcgfa,n,(zpSrurrlcuepadurrurozod
    -fego 'e,norc51deu-epaloul\oJeuloJA\z ewu4}ztds euurefn elqls Bu npSpzn
    ez eusezcoupel 'n1c9[e,t1n1cgf,$n eu mglefcuelod Sctuzgrcet\oloJluo{ ?u?ow (ss's)
    zgfy n{unsols trcgopu,t pt$ 'A ,'0 Zo eu,r\gr 19Eoeu lsel asll e1c{deg
    - Jnon - NIn - s?Il ?u oIE1se1c51
    (os'q) (+.,)""n lsef eludols o
    t1cAulAcetedo Azcey ceutzrt eu opcs alcezryeag
    Wzmacniacze operacyjne 252 Realiacje

    wzmacniacza migdzy bazy tranzystor6w T i G jest wtr4cony uklad Tr


    zapewniaj4cy spadek napigcia 2Une, tj. ok. 1,4 V. Mo2na w tym celu
    zastosowa6 uklad z rys. 6.29 maj}cy Rr : R2. Wzmacniacze wyj6ciowe
    w analogowych ukladach scalonych sq sznrzejom6wione w rozdz.9. Tt
    El
    Prl
    6.4.2 Przyklady realizacji
    Yr
    Wr
    Jednym z pierwszych wzmacniaczy operacyjnych, ztealizowanych w postaci
    Rs
    monolitycznego ukladu scalonego,byl wzmacniacz pA709,nadko ju2 obecnie
    stosowany, zaliczany do wzmacniaczy pierwszej generacji. W latach 7O-tych Wz
    powstal wzmacniacz operacyjny 1tA74I, uwa2any obecnie za rozwi1zanie w]
    klasyczne, nadal jednak bgd4cy w powszechnym u2yciu. Zalicza sig go do R.,
    wzmacniaczy d ru giej generacji, o dznaczaj4cych sig stosowaniem zloilony ch Pat
    tranzystor6w PNP-NPN tworz4cych tranzystor PNP o dobrej jako6ci szl
    (rys. 4.39) oraz stosowaniem obci42eh dynamicznych w stopniach wzmac-
    niaj4cych (rys.4.34). Schematjednej z wersji tego wzmacniaczaoperacyjnego
    przedstawiono na rys. 6.31, w tabl. 6.1 podano parametry wzmacniaczy
    operacyjnych reprezentuj4cych r62ne techniki realizacji.
    de
    ic
    sto
    zll
    cat
    ut\
    W
    fig
    (tn
    al
    m,
    ok
    wa
    w
    wy
    on
    m8

    T6 Tro ukl
    ob
    tor
    m
    TA
    ttgz

    Rys. 6.31 . Schemat wzmacniacza operacyjnego pA741


    trr
    ko
    uo ?rur (OZ'g's[r 'rod) gc,{,uorcgf,{,n rudols{pfrel4ereqc ntord 3lczsuedtuol
    efnzrleer8U I ,U ruerolsrfuer r t[ uerols,{zue4 z PeN1.n',n9ro1s,{zuerg
    gc/iulgil:zrzsod gg zcbryzpqczlnr,nod rggop rupar,nodpozerc \ ropfzsr ,
    e-
    -j-
    o1 erurcdez'bls sctpg.or e'Ktz:tarfrL dptrd tfeu 0|; t e[ e,noptld e1pgry
    'ptrd ,iroleupef eruftrdufnoporp nruezct;od^ zn ty frolsfzuurt
    4eupet I
    zeztd sz 'cf,rymnezfzelzp 'Vrt OOqfcerd 14und eotferulpduz'(tA tuerol
    -s,{zerz zetm) EA cA frolsfzuer} zsztd suoztoaln euzcru?u,(psturztpgo
    I
    uo '91tr rfcernErJuol^ LA elI
    I Fu"rols[zuen z euolEuqrsq PeIIn
    "Ii1[
    lset 1y1yrl otsufi(curedoernerulevz n u,btferuceuz,t uerudols u6nrg
    's,ir z
    {Ot'g IopoIuorIBIu
    'rod) zgry n4IR elseJ4€zrtr tr soalllo$Azc o fctfnuuoP e1u unEerg uo
    I
    :erloJezspaf eludolsoEelouszd tufl z n4ztrruz,t'zre1p141 14e1e e[nd65f,l o--
    "ru fin
    qc,{rgf{,tL'gl[ rfcernEguo4,n ,ngro1sfzue4€u alu u,{norcg[e,nnpdols 6
    'gp '[f '000I rsoud,n o3enocmz.or updols eTuerucouu,trgc"{ulu?rn
    09
    gc,{l 71I'UN g To ?toputr e[ePOOZ'71oaqlelP oc ttzrlttyllzty)'tql '4o
    tungr (79'y)trcgouz.elez z eppoEzt.to1c9[e,t A[cuepfzerbznp ozpng tfeu
    euolEuqreq eFp"Hn $ Ln I rg drop,{zuuta'(ezcewceuz,t ,berd e$er{?z
    ur(qernrou ,n flSrcpo pef 'euotugeltlmlepp eFlslsoz 4el "n ro1s,{zuer1)
    r[ erolsfzue4 uetcgfe,nzreJw\w,fvzcrwufp uerueztqqo z gl[ ilc"mt1;
    -uol rtr ul ezr;olsfzueJlGu elrsa,rts,(zn pe[ qudols e,$orc6rdeueruerucoluz1ll
    '(tU o!; ,{ro1sfme4 zsztd euozJo,trln
    t [,r-uerolsf,zet z zetm) ntr r
    pe['e1udo1sfcerd D1undeotfep6n 'Vrl gl anoptrd olpgt7 'AIu SI + gcec
    L
    -Iue.6 1r[ e1c61deu eluBl[oJeztfetnrlzoun nP€PF ltrglslc€z G-
    ?l+
    "Fr.z"/troullrgJzer.tl
    op euozpeaordf,t zU I IU frolsfzag :otellopgfea t;zcelacewn yeldols
    d,nocruzgrtzron1r"6"'tg frolsf,mta'g1'g's^J eu feuzcdqurdrfcezpar n r
    g1'g'sfteu fuozazsordnggsods,t oEeuopn4spezrd qed,(s ilcezd4eufsep
    np"ITn eqpesez Eu aIEVP WLVil ezoaru:tewzll'd,nongfe,n getdots Azcetucew,n
    oteu0(cered
    -c?tuzA\ qcs
    s,t/LL'l sd/Lto stt/tt g stla,s'o Br-uBlsBrBu
    ?,solqAzs tcgo4ef ferqo
    zHII I 'unez'duo;tr ZIIWE ZHI^I I r3fouse4 gc(uozolz w
    UOl, u 009 u9t tt 9L e,to o g[,(,t a[cuelMzeX op oE 6rs ez
    sP08 EP 06 sSJ"I|A atuezbtmzot I
    sP 9Zl SPOOI
    e!selucourza qc^t.1L qcepl
    sp 0zI SPOII SP OZI SP 9OI
    'u?gr'?t[e,l ef.cua1Mzeg arucegoznfol
    UI^[9 uw 0r U zOI unz
    'zatu nptrd'due1 'ds6 lcelsod m qc,
    Yvd s'o vd 9'o Vw I'o
    'lzemerCrdeu'due1'ds16
    zlttrl zto zlN t, zlt.rrlsl >t/N e
    WL vd 09 vdt Yuw ou,ng.eep ptrd
    "IuezB,f,
    w0I w 8'0 vd 00r vE 08 ,(nolcgfa,tp?r4
    A'' OI AE $O AE OI AEI slusB,f,orrlrrg.suuenatdep .6.zP
    80II^['t avLvt ITLYfl .4eEBrBd ernotcgfr{nu
    LZ-dO
    ngaourfl m
    ' qc^(u pu14n fuocb
    ltceredo Azceluceu,rzartularuered !' I eC! | q el
    tqcAulAcetedo Azce1uceutzln au olecs elc e41eag z9z,
    Wzmacniaczeoperacyjne 254 c,orzr+

    pomijaln4 rezystancjgdla sygnalu. Obciazeniemstopnia jest wigc tr6dlo rd


    pr4dowefi3 i rezystandewej6ciowe tranzystor6w4+ i Tzudajqcwzmocnienie &
    ok. 200,tj. 46 dB. CzgstotliwoS6 granicznatego stopnia zewzglgduna efekt tlt
    Millera jest mala i wynosi ok. 600 Hz. Zgodnie z zasadamikompensacji ttr!
    czgstotliwo6ciowej wnrraqiaczy operacyjnych(por. rys. 6.8),stopiedtenjest G
    objgty sprzgzeniem kompensuj4cymzrealnowanymza pomocepojemnoSci rI
    C: 30 pF. Na podstawiewzoru (6.12)czgstotliwo66fwzmamiaczawynosi do
    gJ2nC- Podstawiaj4cdla Ip : 7,5 pA warto66g^:0,3 mS, otrzymuje sig CT
    teoretyczn4warto66f : 1,6MHz. Czynnikipominiglsptzytym,oszacowaniu o3
    powoduj42mniejszenie rzeczywistejwarto6cif7d,o I I0'..[Hz.
    Tranzystory Tq i T^ s4 komplementarn4par4 wyj6ciowqwzmacniacza
    w konfiguracjiWC, daj4c4wzmocnienienapigcioweok. 1 (por. rys. 6.30).
    Wzmacniaczoperacyjny pA74l jest zabezpieczonyprzed skutkami
    zvtarcia na wyj6ciu. Przy prznplywie zbyt duzego pr4du przy dodatnim
    napigciusygnalu(przewodzifia), spadeknapigciana rezystorzeRe otwiera
    tranzystorIjs, co powodujeograniczenie pr4dudo wartoSciUns,/Rcx 25mA
    (por. makromodel rys. 6.10).Przy ujemnym napigciu sygnatuna wyjfciu
    ftnzewodzi?is)spadeknapigciana R11spowodujeotworzenietranzystorafie
    i ograniczeniewysterowaniaostatniegostopnia wzmasniacza.
    Om6wiony wnrracniaczdzigki wewngtrznejkompensacjijest stabilny
    nawet przy pol4czsniuwt6rnikowym (por. rys. 6.14).Jest on jednocze6nie
    wolny od zjawiskazatrza$nt@a(latch-up).Dzigki odpowiedniejtechnologii
    przy realizacjitranzystor6wzapewniasig duZy wsp6lczynnikwzmocnienia
    fF
    h21"wza.ktesie 100-.-250,mimobardzomalegopr4du w punkciepracy.Mafu
    pr4d Is stopniawej6ciowego ok. 7,5 ltAumozliwiauzyskaniedu2ejrezystancji
    wej6ciowej.
    Realizowanajest wersja om6wionegowzmacniaczabez kompensadi &
    wewngtrznej,wymagaj4ca odpowiedniejkompensacjidol4czonejzewngtrz- cttt
    nie. Uklad ten jest oz;naczonysymbolempA748i ma on biegundominuj4sy f-l

    prry czgstotliwo6ciok. 600 Hz oraz drugi biegun przy czgstotliwo6cikilku


    MHz. Optymalizuj4c uklad kompensacjizgodnie z zasadamipodanymi o9"
    w p. 5.4 moina uzyska6znacznieszerszepasmoni w ptzypadkuwzmac- &it
    niaczapA74l. .rq
    W celu uzyskaniaduzej rezystancjiwej6ciowejwzmacniaczaoperacyj- cr
    nego mo2na w stopniu wejSciowyn zastosowaf tranzystory unipolarne. r&
    Prostym technologicznierczvti4zaniemjest wzmacniaczz tranzystorami tyl
    d4czowymi JFET (nale2qcydo uklad6w tzw. ttz,eaej generacji), gdy| nie
    wymaga on pny rcall.z;acjistosowaniajednocze6niedw6ch technologii: d
    bipolarneji MOS. Wzmacniaczopartyna schemaciepA74Li wykorzystuj4cy FL
    to rozwi4zaniejest oznaczonysymbolem pA740.Na rysunku 6.32 pned,- hlt
    stawionostopief wej6ciowytego wzmacniacza.Oba tranzystoryunipolarne q
    z kanalem typu P s4 w konfiguracji WD z dynamisznymobci4zeniem ll

    w ir6dle. Zkolei sygnaljest podawanyna bipolarny wzmacniaczr62nicowy L'o


    z ukladem desymetryzacjiznanym ze wzmacniaczapAT4L Jak wynika rgd
    Eryd,tr IBf
    nzcbtzEtJI e dpop nzcbyzeu erc rdeu ztztd euolelsn 6ef g I V rurzyzS,t
    Amwuz,gtn
    t(zp3ru en3rde5l 'nu npSlselzpn{[I arurorzodeu ,berd etc4und m s"Il
    z dpo>1se1 e.zp?Hnm auozctlodts eJgll '(uaqtrg4ru,(uozcerzo) uerueztr.cq
    urarue1z6n
    eurelodmn,
    upq-redns ruerolsf zue4 z oEeufr{ceradoezrlaruceuzlrrf ,norcgfamgerdo6 -yaztd ZE'gt
    ouorl\€lspezrdgg'gn4uns,fte51'fcurd erc4undm|"n ercildeual?ruozpJ"q
    'fzeq dctfnlsr{zro
    ?eTurdlrtr tzsnur eleg-rednsfrolsfzuerl ercrgezrd srcSldeuepru tgos
    fctlnzqeer ,(uzc6o1ouqce1 :uEolouqc'a
    ez oletblcod 'erols,{zuenbzegtlst,n fezcf.mzpeu
    e1upApE'(fi
    sycord fut[ztcntd ozpfitg ct[nso1sge4sfzn €u?otu'rztqggolnm bqnq
    '"ruo?Bltoul\gtralverc5rdeu eruezslSrmz zeq 'Ig.tlf dr rrrr?JoNfzrE
    lrgouet\ 4eupef 'eurelodrun/
    -o$fzuerl ru,{cDfnsols rtuepeqnz ?qelr,(uan-orod 'tnongfaar5[cue1s,{zer tznp r
    -f(cendo ua
    oEemongfem nptrd g,sogun4uur euanedezetql?1our.meznqlfcereueE[egurnzc
    ilu?p"pln ruerus^rosolssztlq z eve$ozJleerz&celuceruzli\ e '..31eq-Jedns"
    -c€qrz,trntrP
    eue,n,{zeu ts el4elfrolsfzuer; '0009op 0002 po eIseDFz^\,,tzqngopemleTnp
    ozpJPlqo,ngrols{zue4 uf,norcgfennrudols1r\erus/r\osolsez rufuepod p
    lsafqc,{u[,{ceredo
    Azceyacer;uz\ rcgol\Icte1,n qc,{zsde1
    nruerrrulsfzn,n utaddpodurfufelo;1 nIIR lcFo,r4
    'Zt'9 's,fi eu tuor,ne6 fctfnuruop
    -ptzrd z euzclBoleuetsef qc,{,ttotcgfem -zq}u'rru,fu
    rudols e6olodo; '(SOWtg 1urezc
    -?mc?urzlrqcfuemfzeu) solN-ouJ?lodrq ngpepln qcfuezserurqcfltrsezp rfczsueduo
    -Iuerso1q armotrod &\ eruezpe/Yrord,n,{pmrlzournnEolouqcald.\fdAlso4
    rFueplzarF
    Aanotcsfenn
    ezceluceuznn
    z o6eulr{ceredo 'Ze'g 's^U rqe4',{mdq
    133p turerots{zue4 -uetdogg
    €rueluco@1f
    r6o1ouqce1
    eusezcoupef
    fupgep pef
    frn
    c[ erolsfzuu
    (-) nrcgf,$r zu q
    vugz N w
    eJelalo cy z;
    qulepop fzr
    ilu?{tnls P
    .s,{rx
    {99.9
    e4nfiKtevvI
    'fiVwrl nzcatucevrzlr\ eA\zH nIII?ltOC?iZSO !
    S cegoir\zg g) ezsferuur1sa[gp g o
    nlpeds ?toilrlllolsezc4uupaf ilt euzcr.vetEggo,tnlpots*zc zeto 5n efnudz4o
    "melucotuzn eupuilsryeut lsef euozs>15ltz'g.d ysoudne?osr
    ?go4qdzs ?elua\.or 0Srctogearop
    uuozs:13rmz
    "ruuls"J"u otel cego,n1se[p uctfnsueduro4
    9gouuelod'gp tI o oEazslSm psouusfod tc
    Sruerucouu,[ upe>1s,{znoP lzP€/Viordoc 'fcerd erclund ,n nptrd eluezs pe[ ue1gedol
    -45nrztfurmqzotunrlcuepedur,{urorzod ezs15r1y'qc,{urelodrun morols,{zuer1 rfcesueduol
    e1peuzcr(1s,tJe11uJerlc
    Neloc'?Iuezernoultgrzeqe1c51deu oEezsl3rltsruzcew, tleJe ?u npep
    uplzsol 5rs efnlsfzn el lcga\olcg€lAyfleul lsef ,{trotcgfelr\g?z pbtd'e4np eTuerucorE1
    ozpleq 6ef gp4yd ezcerucavnan eatorcglenefcuelsr(zerI'9 'lg€r lt qc,{uepz oNpgrVc3r,l
    992 t1cAulAcen d o Azcetuce.uzM eu opls alcezt1eag v9z
    Wzmacniaczeoperacyine 256 Rdiacie

    baza-emitertranzystoraT5,przezktoreplynieprad 15pA. Natomiastnapigcia


    na zl4czachEB trarnystor6w ?l i 4 se mniejsze,gdy', ptynie przez nie pr4d
    3 pA. St4d warto66napigciaU$ tranzyston T1:

    U * : 1t " * - 2 . 2 6 . t n + : 8 4 m v
    przy zaloLeniuidentycznosciczterech zN4czw oczku. Napigcie to jest
    dla poprawnejpracytranzystora,jednakdynamikasygnatujest
    wystarczaj4ce
    ograniczona.

    +Ec

    t-

    (+)

    FYt

    CX
    Rys. 6.33. Kaskodowy, r62nicowy stopied wej6ciowy z tlanzystorami superbeta 4
    rtl
    Rezystancjg wej6ciow4mo2naoszacowad na podstawiewyra2enia(4.58a), ni
    co przy punkciepracy 3 pA i hzt": 4000 daje 70 MQ. dr
    Przedstawion4koncepcjg realizaciistopnia wej6ciowegowzmacniacza IX
    operacyjnegowykorzystanow ukladzieLM108, kt6regoschematpokazano cai
    na rys. 6.34.Tranzystory T3i n ograniczai4wielko66sygnaluna wej6ciu, hc
    tranzystory T7 i n w pol4czeniu diodowym chroni4 przed przebiciem
    tranzystory Tt i Ti przy ich odcigciu.Ze wzglgduna maly pr4d w punkcie bq
    ptacy,tranzystofyTs...Ts dajqniewielkiewzmocnienie,znaczne wzmocnienie rF
    daje drugi stopief wzmacniaj4cyz tranzystoramiTsi To z dynamicznym ncr
    i desymetryzuj4cym obci4ieniemTn i Tr+Stopieriwyj6ciowy(por. rys. 6.30) Oo
    tworz4 tranzystory Trs i Tts,ich napigcieprogowe jest skompensowane &
    spadkiem napigcia na tranzystorach ?ir i ?lz w pol4czeniudiodowym. rtr
    Przewidziana jest zewngtrznakompensacjaczqstotliwo6ciowa typu zmodyfi- r
    kowanejop6lniaj4cej(por.rys.5.25),rezystor szefegowyRa jest zrealizowmy -t
    na strukturze p6lprzewodnikowej. Parametry wzmacniacza,podane lrJ
    w tabl. 6.1,potwierdzai4przeprowadzone tozwafuania- c
    IlI-G
    'awcruo4{ele fp4ln
    ,I
    znlm T Jols[zu?JJ 'tu'futorc$rdeu nruerucoruztrrJfuzxeviz o c5rrtrr
    B 'SA\ I[c
    -?JnEUuoI/$ oEea\orcsffnzrudolsoEourutueureldwo{ 5mo1odoEactrrtouels euzpod nzs
    e; ero1s,{zueJl
    e{rIIBJg?II oruparsodzeg fue.tepod 1se[o8anorcslsm erudopez ,{ue,toaparz
    'na1utf,cbf-nzfnpdruarcdrdeu ru,{uzr15urrrez,{ue1e1sn -gdpourznd,{
    1euE,ts lsaffcerd qund
    'oEemocruzgt ez.cerucevrar e,noptrd olpgrVfzroml s; rolsr(zuerl'gg'9'vft 'u,{,noporp n
    zu euepod4ef fauzcfluepr.etzpesezeu ufctfelelzp qeuEfs rfcez,{rleurfsep eUernOSUedtU
    ruepeplnlsef arugezcoupe[ ot olpgr7 '4 nd,{1ilu"tr?us4z (gt'V's,ft :od) (gg'9's,{r:od)
    [-eg oEemoptJde1pgrynelsod ,t tu,{uzcrureufpurerueztrcqoz t,rocruzgr tui(uzuureu,{
    Sred t,norcsfe,ntzro,nl p nd,(1IDe1eue>I z zJ | [ dro1s,(zuer1'gg'9 's,fi eruerUCOIUZrSe
    eu fuor,nelspeudpefvzcaluczruzlr\ oter4eleruezblmzotpetr4fzt4'feureJodrq erclund ,rr pD
    op tuqopod npepln 3tEo1odo1 tlnso6 SOIAICeuffceredoezceruc"$tz1y\ uorcrqazJd pc
    '(S'S'd 'rod) rulercgouurefodrtu,{uezctl 'npg[elr eu n
    -aztd z rurepepln z fcerdlods^\ op eu€aosotsopts sulbrledo ezceruc ouuze;1odlenr
    -Errrza\guz euelsfzn 'SONC qc,funor;,{c a\gp?Hn rfc4npord op qc,{ue,nos ezcgrulevna
    -olsop qc€FII uu gc,{rnoEolBrrs ll\gpEl{n alcezqeeJ?rA\rlzorun:e4efo,rp
    1se[urueztr,tzor oEer4elz cgfiztol rlcuelsfzer urlu A\ ls?rtuoleu?ru eru '(egg'y)erczrr
    '51 z?ro
    4 nddl ru?leu?{ z SOW rnorols,{zueryz entzctl,ful6rs Ep€lls
    ziuraleurztnzfp?'e1uepcsepdolsoEezsl5rateluzcevze1'rlr;1s,{znolaunadeT eteqrda
    'eoprlcel [e1 m qcfulburedo Azcelucevnlr Sfcezqeers.rqzorun 'SOWC
    ? 'SOW gc,{uolecs^\gpupln nEoJouqcalm d31sodfgnq
    Emrzselllltz
    lsur€qos 'tt'g 'sAU
    80q4'l o6euflceredoszcerucsulzm
    er
    1sefqeutfser
    tsef ol e1c3
    t1
    ptrd sru zsztd
    ztcAtdzuperu
    992
    Wzmacniaczeoperacyine 258

    z obci4heniemdynamicznymT.jest wt6rnikiem Zr6dlowymo wzmocnieniu


    napigciowymr6wnym jednosci, kt6ry spehriarolg przesuwnikanapipia qr
    wla6ciw4polaryzacjgbramki tranzystota7i -druge-
    stalego,zapewniaj4cego E
    go z komplementarnejpary wzmacniaczawyj6ciowego. I
    tt:
    +F"
    cr
    ri
    q
    E
    T
    rd
    |I
    I

    -F"

    Rys. 6.35. Wzmacniaczoperacyjnyw technologii CMOS

    |I
    o-
    I

    sfD
    r1t
    tancja tranzystor6w4 i 6 wynosi g,, wielkoSik, wynila sigjako: Tz

    k ,: kutg^ (6.40a)
    e:

    ku : kyRt (6.40b)
    (ewp) ",n : Tnlt : o,n*D
    : tI -zI :,*I (eors)
    &T
    :1sefezceru
    :?gouzelezeryuf ,n oEemouuzgr ez}ErucBartut\ rcgoA\rgg?Iir\
    Z -yo4s ,{zr4 <
    'T azzq 'eznp
    I lL moro1s,{zuetl zezrdeuolgerlo 6e[ e,norcsff,t -eru nrc3rduu
    epvelsfizat gez 'tI - zI :1o1 alcellnzeJAyzJ ro1s,(zuer1zezrd r,noptrd o41,{1euozcr
    ,(u,n-orlsel 5J ro1s,{zuurlzazfi pbtd rSnr e 'eltopbrd olpgrl Aztoml4el sa ao 5rsezcbl
    uerolsfzuutlzze ?polq '!; rolsfzue4zaud rrnoptrdfulror psf r; ro1s,(zuzr1
    zeud pbtd car,ne 'enopurd €JNnl tzronl r; urerolsr(zuenz ?c, ?poIP (eorq)
    zerc u1urerols,{zue z I €polc'qc?Jol{elol M z IO rur8porpz frnocr-uz-or
    4 O e I
    rnarucarnzn.buomt e"4urfr$opttd vnypgr sz zetw zl I lL ,(ro1s,(zuer; :otpl
    '99'9 'v(r Bu ouol["lspezrd 'qcf,noptrd JelsnJrcso/y\rcsult\ nruulsr{zro1rfin -rypuolswrl!
    eu epedo 'EzlanrcaunznarueztrlrzoJ e \opzl4fzt1 'faurelodrq rrEolouqc -lf,zt4 *\ ?al
    -el ,t\ eu?a\ozr.perqel ts eu0(ceredoezcaruc?ruzrnauf,{cue1{npuolsueJl acw)l?nwo"su
    -{tcuorynpurq
    (q) Auzcrpr6pquils ezeuennnVft
    o6e[ zero (e) (VfO) AulAceredo
    zcpruceurzm
    Auflcuerlnpuolsuerliurplodtg .gt.g .sAU
    EZCeru'CeUflJf
    'eqo
    .rap uren&du
    .III ruftzcrusl
    '9gouue[od1
    'D,notcgonlp
    7g
    -sotfepqls o*
    "J+
    'gc,{uf,(curedo f,zcetucetnz m
    qc(uffzf,catd fezcf,mzpeu eruels,(zn?rl\rlzorunoc 'gc,{uf,{ceurns mopuEds
    zero Erusqe/rrou1rrgrzeF algptrd I 951deurfcesueduro{op eu"ls{zro4,{al
    9,{qtEour nueleuSr(s tut,(u1er1s,{p
    rulfufelol fzpSlruers?zc,r f,nrazrg 'argJol
    -sdzuerl qc,{ues qcH"l ,{;uue4 ?zqs l4luzcb4tztd o1?f 'SOW ,rorolsfzuerl
    FUe>I-?{ruBrg fruzsqo o4e[euemoaleerts lcgouue[o4'ers€zc,rn ul,{u1er4sf p
    'rufuearro4qgrd ualeuEfs s?zcl\ot\ 1seffueluceuz,n treu?i(grruercgouurefod
    rwfiiezcbpztd z gc"p?Hn ltr €ruEl\osolsszop arqop eluloEtzczsts SOIqC
    eopqcal m eueuo4f,t euff,curado szcerularrrzln 'oueruruods,r zn[ qe1
    'gg'9 's,{rz
    Iuepepln ufurelodrg z wtuzctfloluuu 'urr{uzc,{r1aur,{s gn1 (t2-02 rur?Jol
    -sfzuerl z ueDlruJgln z rnfuzcfluepr) urfuzcfrleur,(seluur,{molpgJ7 rueDl -e6nrp-c; er
    -lurg1ir n1cg[i(,teu grutradnzng1'g 'sft z terueqcs KVepu 'tnorcgLfit ulcArduuzlru,
    tfcue1s,(zarhlew z SOruC fuf,{cerado zxeruceurzwcell.ozrlaelzctcq3 nruerucourza
    692 qcAulAcetedo Azcep ceurzln eu opcs elcezryeeg 892
    Wzmacniacze op eracyjn e 260 Realizacje

    st4d pa
    ir
    kr:e:;ffi (6.41b) tn
    tn
    Transkonduktancjawzmacniaczamoie by6 kontrolowana zewn€tranym
    napieciem(J*1. Wzmocnienienapigciowewy:,ahasig zale2no6cia
    (6.a0b).
    Wamacniaczetranskonduktancyjnemaj4 szerokiezastosowanieprzy
    Na rysunku 6.37 ptznd-
    formowaniu charakterystykczgstotliwoSciowych.
    stawionouklad calkuj4cyz OTA
    zastosowaniem oraz wzmacniaczaoperacyj-
    nego.Wykorzystuj4cpojgciewirtualnej masyw wpile A,moinanapisa6:

    I : U^r' sC : Uirk,
    st4d (6.42)

    r1u,r -- U o u r- s- c! . ^€
    urn

    Zmieniaj4c k, poprzez zmiang Uoo6mozna napigciowo kontrolowa6 stal4


    l€

    czasowAcalkowania ukladu.

    OTA
    Rys. 6.37. Ukladcatkujqcyz zastosowaniem Fyr

    Om6wionedot4d wzmacniacze operacyjnestanowi4ptzykladyr6inych 7/


    tozwi4zarto og6lnymzastosowaniu. Produkowanes4licznercdzajewzmac-
    niaczyo bardzo szczeg6lnych wla6ciwo6ciach dostosowanychdo specyficz- (r
    nych potrzeb u2ytkownik6w.Przykladem mo2e by6 wzmacniaczLlNdlz4
    przeznaczony do zasilaniazjednejbaterii.Wej6ciewzmacniacza powinnobyd a2
    ustawionena potencjalepomigdzymas4a Es, stosuj4c np. uklad z tys-6-3. (t
    Specyficzn4wla6ciwoSci4wzmacniaczaLIN{L24 jest uzyskaniena wyjSciu
    dokladnietakiegosamegonapigcia;oznaczato, 2e wzmocnieniesumacyjne at
    jest dokladnier6wnejedno6ci.
    Na rysunku 6.38podano przykladowoschematwzmacniacza OP-27, 15
    w kt6rym zastosowanokompensacjg pr4d6w i napi96 niezr6wnowa2enia
    i kompensacjgsygnalusumacyjnego. Uzyskanoto ptznz doprowadzeniena 5a
    wej6ciepr4duz tranzystora?i, proporcjonalnego do napigciasumacyjnego na
    emiterachwej6ciowegowzmacniaczar62nicowego.Mo2liwo56dodatkowej
    regulacjinapigcianiezr6wnowaLeniazapewnia wyprowadzeniezacisk6w / i 8. a7
    Nale2y zwr6ci6 uwage na rozbudowany uklad kompensacji czpstotliwoS- a.|
    It
    ciowej wzmacniacza,umo2liwiaj4cy uzyskaniewigkszegoni2 przecigtne
    'zFfI. 5pe1ep/gp tctusor tnorcgo,nJpolsSzc ary(ls,fteqereqc,{ct[em,redez
    l:/op 0t
    ',(upepg euleroezJdzru
    .laszrztdspeiln ?B,trolletotilsz 1sef,(uf,(caredozleurslur;a q ffi[epq1rrz C9
    'g'9 npql,(zrd z otop?ilrtqzcr.\9r npEIIn oEopog ,(uc,Qo1dru,(se serry[,n
    -toAqllolsezcr
    9enosf.re11 19
    'V'9 npqq[ztd z oteotfnryec npralFn otepog ,tucf1o1dw,(se serl,ir 'gr A\gIsIcY
    '1pI : ry gf,7op'y1:1 nlunsols rn3F BtBFeI@spg[an otq4uqeten y
    9e,ros,fte11 [9 I
    I 1 91 opzcerryzrd femo4lepop9'.
    elu e,rong[,$r etCrdeu A 0I eFpnfldue o qc,{nopgfe,r qmyed,(s tztd Age ,gy9 oteulfcBl[ru
    '*ft z ote,notol"uB BJoleurns
    l,U lly |U ltols,tzer5rsqarueruzIuur,rod qcecpu.6qcgefll W "u gluezP?/noJ
    1;1 1 tfcuqs,(zer euoztrcqo?,(gBE nrydlf,s o1p9tq "U
    eeruerrrcoulzf, 3rsr1s,{znelTBf'zHI 91 opsou,ir szcar.uclaroza ousud ,(qe ,{1.7:6tt t SIUez€lt\OUAig.
    zgt1,1t - ry'otactteu'Srel
    Z ottfilaoetmpo oteuf,(cered o vzryrrfrstz r zU I IU ?,(zqlqo 99 'LZ-6O EzJeF
    '6 "Jp
    1'ggtvztt1z qcfc?,z:ponyztilev
    erCrduugtfi(zrg 91'9 's,fuz nyepouroqru nrctfiir su eotfuzcru".6oerc3rdeur ptrd .c,tzq1qg f9 eu[,{c?wnseru
    '0I'9 's,fuz ut{rppouor{Bur otesEsrdo R;zcnltr'rruzra
    tr zBrc s ?.soTelf, 7'c'9 'd ir ouozcrtgo qc,ftgp| a;,reppod ev'f,Jozn grzpe,rordf6 nlctr1l\ 3u er-
    E!, 't'9 'sfr z
    rcgoupe[0n eurrgr g1'9 's,(rz wl''.
    nppowor{Bru otellolcgfell Brudols e/f,oclqgJ elrrrlrcouz/r ornolc6rdeu,(zc bpp,rerdg A
    'A
    9r{qouumodu
    I elcOrdsuseu6:sru I A II eIuBIIsszcnppe6vz izllNa 7ovn
    'y9 npq4lztd z Rzsarlneutzae1p"nrBlrsBz fenongf,{n Icou fequrru(sTau?to,trlpolsla gfzqqg Ig -zcllfceds oP q
    -cBruzA{BzPo
    quuPrz
    qc(Wgt fpeH{
    er-zcerucprlz^,\
    47gg ooeulAcerado leueqcs 'gg'g 'sAU
    vlo urorus/n
    tpls ,cenolo
    Qvp)
    :?"sldBu?u
    -f&czrcdovzry
    -psztd ,t'9 nI
    ,(zrd eruurrro
    {qors)tpt
    urr(uzrlSu,ng
    'ootf"ruceuzrl erudop e1ue'f,z4;
    "rrp 'rc9ouPn4
    8ru usl zc€EJeuEt lrgpsHn ptloP qci{rr"ra"ruo Po nluerrvgJPo /![ (qtl'q)
    ?€I/tr?lspezJdouq/trod ep Lz-do?lzrerlJ(terv.Ltr ltrgtueruele gc/q?Nozod IIoJ I
    eruefzcevizerupiivmzotz '?rrr?ls?J?u rcgolgfzs feupu,ft1eu fezs43r,nl
    "Ius"d
    LgZ tl?Aul^?endo AzceruceutzrAeuop?s eqezil eeA 092
    Wzmacniacze operacyjne 262

    a potem malej4c420 dB/dekadg.Wzmocnieniena tej czqtotliwoscima wynosid20 dB.


    Rezystancja wej6ciowa1 kO.
    6.10 Zmieniaj4cR', w danych do programu PSPICE z przykladu 6.7, obliczyt,przyrostow4
    rezystancjgwyjsciow4 ukladu. Co naleiryuczyni6, aby otnymat rozs4dn4wartos6 tej
    rezystancji?
    6.11 Napisa6posta6wzoru (4-62)dla przypadkuRz: 0 i skoticzonego R6' obliczy6 na tej
    podstawiestosunekpowierzchnizt4czBE tranzystor6wT$i Tr ze schematuz rys. 6.31, \
    zapewniaj4cy pr4d2t6dtal5 pAprzynapigciach zasilania* 12V.Do obliczeniapr4dupnez
    R5przyj46spadkinapigciana Tr i fi2 r6wneok. O7 V.
    (,l12Obliczyi: parametry makromodeluBoyte'a z rys. 6.1Q aby spelnial on wlaSciwoSci
    wzmacniacza LM108 z tabl. 6.1.Pnyj4t I nr : 6 pA,f, : O6 MHz, Rz: 1(X)kQ.
    5,13 Obliczydtranskonduktancjg wzmacniacza OTA z rys. 6.36,jefili Uea: O,Ec = | L2 Y,
    Rpt:12 kO i wszystkiezl4czadiod i emiter6ws4 jednakowe.Jakiejest wzmocnienie
    napigciowe, gdy Rr: 12 1f,)2

    UZUPEtNIAJACA
    LTTERATURA

    1. Chirlian P.M;. Analysisand ilesignof integrateil electronic circuits, Harper and Row, N. Y.
    L987,rozdz.13 i 14.
    2 Filipkowski A.: Projektowanie uklail6w scalonych.WPW, Warszawa 1983-
    3. GoldeW.,$iwaL.:lVzmacniatzeoperacyineiichzastosowania.Cz.LWNT,WatszawaL9S2. 7-1 rvr
    4. Gregorian R., Temes G.C; Atulog MOS Integrateil Circuitsfor SignalProcessing.J.Wiley, N.
    Y. 1986,tozdz.4 i 6. w
    5. Kulka 2., Nadachowski M.: Wznwcniacze operacyittc i ich zastosowania.Cz. II. WNT, pat
    Warszawa 1982.
    6. Millman J., Grabel A.: Miqoelectonics. McGtaw-Hill, N. Y. 1987 tozdz. L4.
    g6r
    7. Polonnikow D.J:. lVznncniacze operacyine: teoria i proiektowanie.WNT, Warszawa 1987. par
    vz
    nia
    Istr
    tliu
    ie
    t8t
    bvl
    sz

    pas
    q
    Zelr
    rl,o.
    VA

    lini
    odl
    r:zt
    sj
    tEy
    'A\otr?u8/{s
    qch Ve,|,ry]zsleluzllcful?Iururu enl"Isfzn
    eotferumedezeue1f.t4 euoll\gluo zeIuA\gJbs nlelzpzor oE4 rcg3zc lezs
    -l€p AyoEe,r oslndun qeutlh eruecl"lz$lewz elaurur,(ctfep vrezreruceurz M
    ?er-ut\-oJcSlm1se[f,toutsudo4otezszceluceluzd['lemospdtutzperrnodpo
    oEefqersl tluJgeoloanrzc?uzoupel'ezcetucetuz./r\ zelulhorcSme 'oEernorurl
    npspln e/r\orctoAqllolsSzc rcsoa\Ic9?tra\ e4 'oveze4tt^ EI'T, ercrlund76
    'feltoleuu:1o1am rfce4runruoleJel at z€Jo einorurruodezc€uceruzn\
    o4e['qci(,noJ€p?J I AI llc€Fezptzrnm euflkl,nezculucelrrza\ o>pferuernosols
    -Bz euo bfnpleuT zHg I po ezslSln la.treu 9,{g ezout tlczmemosol"z
    qcfrguleru ltr I ZHI I I eznet1szrd ezceruteruzm,oterlzl csoarrqlols5zc
    zurgE ecfllurd 1tr 'wtmowsodolonzswaziDluiDwz*rf,uemfzeu6e[ eursed
    o?ef fcealeurr(s4eututeruerupSpzlo.n z,{uemo11e[o tdez zcetuceurz1\
    'dy puE,(s
    f,norc,sl,t.n fuput,(sleur'fulnzs'aluelucoruza
    4vf'ezcerceurztra\gJprrr"redqcfuut eluezsroEod zeq'e>11etmatltrpotu e$g
    euzaluetfl9go,tt11o1s3zc eurg8 oEeffqe 'ezlenrlevrzt\ elusa\ollsfordez et4el
    c3pr 51se[e1sueurelqord w(wze1ylctot\lJlolslzc qc,(1ep erusrucourz,t\ t[
    -eztvetflo earlpo{zsrcgouuefodeuozsordzoJzeto morolsfzueJlel\olcsol\lll
    -o65zc eluezcyuet8orcton\tJlolsAzc qcnlJett\seDlezlselluoleu lsef ,(u1o1s1
    'qcdtru1s
    ,ngptrd t g3rdeupo '['tcgortu11o1s3zc qcfzsleluurfeupo ,{1euE,{s
    tferu
    -c?ruzl\ qcfctfn4oJqt qcfctfeE3zrdstcgouuafodbfeurerueI{B}ezc?Iuceluzfir
    l '486I
    pr{pt'uepewpe?ezrufu1o1s1 lsefetu gcf1zuttcsonqlols5zcduorls po eursed '?l
    ",nszsJ8
    eruszrerzszor qcfuopcs tdcezlleern4pedfzrd 11 'tuzcpert gsoltlllolslzcbutoB
    b11eprozplru'gy buz4uefr ggonlltols3zc tulop tletu ozpregeotfeur'[t'ar.urgud 'rN 'z)
    ilII 4d
    rrrl4oJszsayulgBszczs o ezceruceurzm eugezrlodbsqcutuemosolsez gc,(tzc1J11
    '51',(ep6'1 '0r.tss
    ilNSZCVMOUdA L'L '286I ?nr"zsr"a
    t
    'I
    '61',$og pue r
    ;
    atueJucoutz,n
    1sa[
    'LZl+:cg'O:
    UT fl)I :'
    pto,ruclq^r uo f
    zeuilnp?-tdelueal
    SA Osrndru| I IMOy\SVdO)OU]ZSfZJVtNSVllZM 'I€'9 'sf,rz npueq
    [a1eu ,c,(zc1gg<
    fer 99ope,ntupD
    ?mo1sor,(zrd9i(zc
    'gp gg grsowhrz
    z9z
    Wzmacniaczeszerokopasmowe i impulsowe 264 fubvn
    7.2 PASMAwzMAcNlAczY
    sposoBYRozszERzANtA 8

    Podstawowymstopniemwzma:miacza szerokopasmowego jestjednotranzys-


    torowy uklad w konfiguracjiWE lub WS.Mo|liwe s4licznejego modyfftacje,
    r6wnie2stosowaniestopni separuj4cychw innych konfiguracjach.Wa6ciwo-
    6ci czgstofliwofciowetakiegostopniazostalyom6wionew p- 4.3.2,obecnie
    zostan4one rozpatrzonepod wzglgdemoptymalizacjiwla6ciwo6ciwzmac- fr
    niaczaszerokopasmo wego. iu
    Na rysunku 7.1apowt6rzonouklad z ry* 4.14,zaf na rys- 7.1bi 7-1c
    podano schematy tego wzmacniacz,adla sygnatu w przypadku iir6del
    pr4dowegoi napigciowego. Wprowadzonoomaczenia:Ri jest r6wnoleglym
    pol4czeniem&, R, otaz Rz,Rojest r6wnolegtympol4czeniemRlotuz RciEs
    jest r6wnowaznymt6dlemnapigciowym, Eo: InRj. rp

    b)

    q
    -
    E

    E
    h
    -
    ri
    Rys. 7.1 . Stopiefi wzmacniacza szerokopasmowego (a) oraz iego schematy dla wielkich Y
    rl
    czgstotliwo6ci:jako wzmacniacza prqdowego (b) i napigciowego (c) II

    W punkcie 4.3.2 wykazaao,iE wzmacniaczz rys. 7.I ma funkcjg


    wanocnieniaskutecznego
    dwubiegunow4:

    (7.r)

    agL : (7.2a)

    @s2 : Q.2b)
    'qq,t+ dV trayt3 * |
    (eg't) ov :fl9 @ct)
    tt
    :9e1sod urolqfz.;id(eg') eluezerfn'U >>"U erugezcoupof ct fnur[,{zr4dy * fy
    s?zcmoA\'Acbfetucewz,t geldols fuzcdluepr 1se[eludop oEeue,tu{rledzor (ez't)
    e1p qut6r(s welpgrV urfrgt>1al 'ecf14erd m o1s3zcduelflods 4epuddzrd
    ,{ruzrlzdzoa'dzsfapurlsafue1ufzcop 'Bzcarvleurzarr r erols{zuerl rugrleuered
    'ngolqnfzcezt 'oursed zezrd eluerucoluzrr
    ?,soqeepreruzu np5pzrn sz 11
    usufzcop ur,(,n1goru tu,{zs4Slnfeu5e[ (967 ryzn'rod)'f 99o,tlt11o1sAz3
    (qE'r) rf:d|tzq:&g
    (r'r)
    op 3p ezpemords
    'g :
    (eg'I e1ue4er,$tt tt zy ,{pt 'urfqeept n1ped,ftrd6
    "t)'0: ffiJ "[
    (es'D : se
    o"r"r'v i'a : fraqlru[ a[c1ury*
    U':Y# :
    :5p e[nur,(zr1oo8srtoursedo4orezseznarrrcutnzt
    qcrlpr^/relp 6rd
    gg logolel Oreruro4e[ otusudzu,td ewelucoulzlr\ufzcoJt ctfezpemord6
    '?1trelucotrrzm epezs[apruz op rzpemord ]y Saeynzzeztd tT apazs431,llz
    sgt4rufarr(ep'g)atoznnep[BuPof 'flsord c01,rn 3rsefep,On eursederuezslSt,nz
    eu qgsodg 'd,I po ezsrlOptelwzcauiz $ef I Actfoat\flf- taf :elaut ozpnq
    'c,!: tT i&np czplrzq fpC '?U rggop zsztd
    1se[ fpt
    tU Ne[ ?U 1[cuu1s,{zer
    muerrrz Ev1otr
    rlbrlr;4uet? 9go,n11to1s3zc ez 'e4r-u{an(e7'2) nrozm q
    '"f;r o8eulornz qu46ztds ggoutusfodoEectferuloJlolelA\z'ere1g;41
    'ezlaru
    nl4eJez e4pf,n (eg'7)ewryer,{,n4turnouetute7'galuurodfztdr(?eleN
    -c?ruzlr lavzquefi 1cgo,tl111o1s5zl o Euo efnp,{cepr oteotfnutuop eunEelq
    tfceqnd lsef tacp?go{lelarrto4ped,(zrd gc,{uzcfqerd lcgozs4Ayn6
    o"ttrr_!fu
    'u oevq_ : or",I
    @,D
    o4ef o8omolcSldeusmelucowzrnoEouzcolnls9Bzn:1ped,{zrdm
    tgicy zetoty
    tufpeJou,ngr t
    (ev't) o"r"r'vr--L.'t- orabl
    W 1c1pgr nlpadl
    cI'[ I qI'' 's,
    o4e[ oEa,noptrderuerucoulz]tloEeuzcelnlsn>lpedfzrd A\ ouo 5p e7er,{rn1
    qcf;eur e1p ur,{uzceln4slueluelucoluzll\ Nar oP? ?goIIelA\ -cevxzt lc9oa
    1c,so,n111o1s3zc
    aruceqo|';V'
    (qs'r) {)+rCx") -o/[Ic$"ffi'qcl
    'efce4grtpou
    .r.odyrt2 + r -srfzue4oup
    (etr) g a ) ' ' : d ' '
    lvz
    992 Azce!uceutzm eutsed elueuezszot Aqosodg v9z
    Wzmacniacze szerokopasmowe i impulsowe 266 Sposoby roz

    Mo2na zauwa?yfl, in wyruzenie Q.6a) osi4ga maksimum w funkcji Praft


    rezystancji Ro. Przyr6wnuj4c pochodn4 do zera, ottzymuje sig optymaln4 zAan
    warto66 rezystancji Ro optrn
    wlaS
    obejr
    R*0, : (7.6b)
    Jego\
    by6 v
    oraz maks)nnaln4 warto66 GB: wanl

    GB* : 7, Q.6c)
    Q + Jroo,aTCi")'
    .--->

    Por6wnuj4cwzory Q.a$ i (7.4b)wida6,2e dla Rj : Ro i Rr.<<R" oba


    wpazenias4identyczne,a wigcwyprowadzonepowy2ejwarunki optymalne
    s4 slusznedla ryzmocniefpr4dowegoi napigciowego.
    :
    Przyklaril 7.1 Nale2y obliczy6 warunki maksymalnej warto6ci GB wzmaqiacz4 gdy r5v: 50 O;
    Ci" : 3,14 pF; ar": 3,14 Grad/q hua: lOO,hra: I kO. Jak zmieni siQGB' gdy Ro ma warto66 Rys. ,
    1 arYrO
    2R** oraz Jakie pasmo i wzmocnienie osi4gnie sig dla tych przypadk6w?
    iR**?

    Rozwi4zanie: t
    (wzin 7.6b)
    z ptz
    Ro*t:70,7 Q
    rezys
    3.14.10e upro
    f,: x 500 MHz zosta
    2n

    I
    GB:500 : 1 7 1M H z (wzi:r 7.6c1 2
    (1 + 0,71)'z

    Gdy R, :141,4 Q w6wczasGB :152 MHz (wz6t 7.6a)


    Skut
    Gdy Ro: 35 O, w6wczasGB:153 MHz

    Jak widac, ekshemum wartoSci GB jest bardzo plaskie.


    k
    Zn wzoru (7.4) wzmocnienie dla trzech obliczonych przypadk6w wynosi odpowiednio:

    knp: k,,p: -6,54 ; -12,4 ; -3,4

    pasmo zaS(wz6r 7.?a.i 7.3a):. 9t

    f4:26M}lz ; 12,4MHz ; 45,1MHz

    Moina sprawdzi,t,zeiloczyny wzmocnienia przez szeroko6cipasma pokrywaj4 sig z obliczonymi


    powy2ej.

    Realizacja il4danej g6rnej czgstotliwo6cigraticznej wzmacniaczaza


    pomocA doboru rezystancji ir6dla sygnalu i obci4:2enianie zawszejest
    (oarzq* I)rU + u,V+ o"trtl pel ezs,tuz tt
    EZ EZJEfiE,D/
    (s'r) "lu*1y+"y ! ;* ,
    ( o " r z q + I ) , U + o . t t q + 1 AooTzq_
    la ru^{uozclqoz lcl
    t',:r'*,)""
    .(*+;)""a +,qq
    +, r)""a
    "l(:r+
    1v-a-
    oI :orupep
    "'tn -tI -[.tt
    :- T- 4 -1 \n: -- 1: - T - 'I
    o ef 0rsy.ntf,n e,toptrd eTuolucouuarelumln{S
    (e9'1ryznl
    C,e,-
    tll * I- r
    I m ' \
    (c9'7 tgza)
    (t't) l + +- ' - L I I l ' u : ( ' t z q +I ) " u : 1 2
    \ /
    evpfl'q7'2's[t z oflszcdSpez nlewegcsalrn"lspodeu euozqlqo emslsoz
    epdop eluelucolrEA'eutelueuele ?poletll uzpu,uord,netssel'yezczsordn
    ep6r-u4.mnnlec 11['('U >>zy o$!(zrd) eraUru.te1zpotrgo,tr 'U ilcu"N{zer
    (qg'trwn)
    tcoruod ez wf,ur.4fzn 'ufulor,.tz uquez5zrds ud,toterszs u,{.noptrd z
    eTnBr(nBrrrzlAlsruegcs ,tuozczsordn ouolfir"lsptztd e7'7 nlunsfr ep
    (q) Azcd0lsrzleuroqcso6et I (e) u.tlulolw t,t9t
    ueruazlzds ez o6sllouJsedo>;orezs
    EzcEluceuz,\ etudolsleueqcs Auozczsotd6l'Z'[ 'sAU
    ?tolJ",tr su
    tU II.
    !U0S= rrutp?fi
    eupudldo qur
    Bqo "u >>?u !
    g (cs'r)
    'ltrg{uruerr
    gci(uq z qcdct[e41ulin'UI ?Upgouen Nu"aoqc€z i(zrd eue4sfm c6p 9,Q
    'orusedrzrezszoJ eluerucown oEe[
    ezou erusudI BlueFrtotuztl?gouueFu,{11 I (qs'r)
    3n ezsfepuz ofleulottltz epez$zrds oEeuuefntp3d zcepceuz,t ctfnulego
    q 'ouezeq,{11lu,(u1or,nz wepez.3zrdsu,(uue[n z ,ngpelTn lcgortrIcgqna
    'd
    €'€'S a euola€lsptztdV(gtEou nlpedf,ztd u,$,n ru,(ucouo4'unundo
    nzrlgod,n feue,nrlsfzn po erlzc"uz eiletqpotT?gofr"^ euetuu,{n e4'g*znpz tupufldo 5r
    'euznll11etd
    ?el eF ezou'efcuelsfzsr el eu rxunre,neuocruzreuts o1s3z3 IFIUnJ ,r run
    LgZ izcetuceuzm eutsed eruezrczszotAqosodg 992
    268 Sposobyroz
    Wzmacniaczeszerokopasmowei impulsowe

    gdzie podstawiono:
    ,-7
    R; (7.ea)
    ki"fo : -hrr"o i,-\
    (-l
    R| + hrr"o + Rr(l * hrr"o)

    (D4 :_ ..,,
    t"(tl_!z"n_ (l.sb)
    0)F U*l_&l
    n" + n'; '*'
    Rys.

    wyra2enia(7.9)sprowadzai4sigdo (7.2)iQ .D dlaR, : 0. wynika z nich,


    pojefr

    2e wzrost rezystancjtR, zmniejszawzmocnienie,zwigkszaj4cjednoczeSnie


    I
    pasmo,uzysk;je sig wigc wymiinno66wzmocnieniai szeroko6cipasmabez
    przeT
    zmienianiawarto6ciRolub Ri.
    b4dz
    IloczynwzmocnieniaprzezpasmowyruZasigjako:
    z\\ ro
    R:g due
    GB:fr& (7.10)
    1 1- RooTCi" poka
    + R'n+ rrr,
    z\\'leI

    W praktyceR, <<R; i roo'iwyraZenie(7.10)jestidentycznez Q'5a),ptzy z!* ro


    ,^ stg
    uwigtgdnieniuprzyjgtegozaloLeniaR, <<R". Nie zmieniaj4clloczynuGB'
    moZ-nawigc uzyskaL-Zaa^n"pasmo wzmacniacza. Wniosekten jest r6wnie2 7Em

    slusznydla skutecznegowzmocnienianapigciowego.
    t
    z przy-
    Przyklad 7.2 Nale2y obticzyd R,, wzmocnienie i GB dla wzmacniaczaz ltanzystorcm
    kladu 7.1, aby vyskat frr : 45 MHz. Przyj4c Rl: Ro : 71 Q'

    Rozu,iqzanie:
    \
    5 MHz (wz6r 7.3a) szeS
    f,": _ : \e2MHz
    1 + 0,71 upor
    * r t r ' )- f ' B ( h r c o+ R ' )
    n _ f"(RL :9,2a (wzix 7.9b)
    "e
    fi,0 + hzr"o)- fot
    -3,55 (wz6r 7.9a) {
    lelae:
    GB
    a wigc wigcej ni2 w przyklad zie'l '1 dla przypadku Rp : 35 Q i tego samegopasma' Iloczyn
    wynosi teraz 160MHz;jest nieco mniejvy ni2 dla optymalnego Ro w przykladzieT.L,zewzglgdu
    gdzr
    na pewien wptyw R" we wzorze (7.10).
    (

    Eti ..

    -'{l-.
    pasmamozebyt znaczne-
    nych rozszerzenie
    (qO'f)I (e6'4)prclcgouzelezorupermodpo
    'et1e1ts r0o 1 @'7 sez -o75zrdsqc,(uo
    5rstfezer,fulr llcesuedruo{ zeq opudfzrd 13f
    "1p -oP ?ruezPBA
    o"ttr,l+ efcesuedruol t
    1y
    (oorzq* I),U
    + I 'g9 ur{zco11f
    (qsu) - b
    tfc4uq t,noun
    eu eruezeilrt
    to@rJt"V : €Iuelucourzrf,!
    (ztt't) o

    er.zpfl
    np0pz,tez\'24
    g9 ufzcog'eurd

    (zrt) (e61ryzn)

    (qa't ryzn)

    :9e1sod €tu nFr€A\o4ptzrodn


    'er-ua7er,{ineus4olz ggop {s efnulfzrlo '(8'D eqsry;r{n oEezs (eg'1tgzn)
    od erg11
    -,ruqd n{lufirolrelluat €TuPBplsoEalulzlsoeosfaplm (lt'f) ctfelmepll

    ")"Eall + | : 1 2 -f,ztd z uerolsfzr


    $t't) ,u
    q
    :o4e[ 61sezetfm",g efcuepadrsr. ?elumgr6e[e
    'wA1z 'sf,t eu u,{uormelspazrdz Kwcfluapl lsef ezceluc?urzatfzcdilsez 'gg nur(zcogc
    97 g
    'oursed cblezwzszorcAt,n ? 'aluelucourzmctfezs43plz 'euloJltz fztd'(eg'g) z a
    1utueqcs
    eruu.Szrdseuuafn e1up{ol qgsodsuel rn ct[emnsn"y Sfcuels,{zar ?e$lurz
    suurrilodel ggoutue[o6rlnnlqod^\ Iotoa\Ilop$zce1q'g'4's,{reu ouezelod (ol'r)
    of {p[') tycgoutuefodtrllemem ?urno{1uzcogaz Euzoare7'7'sk z aYP
    -BI{n ,rr'y 5[cue1v(zu;lepedfzrd rErup4eltzcod eu durzrledzog'oteulorltrz
    rnuq$z;;dsoEauurefnpgA{gon tcgouue[od er-uezpernotdnzsztd Pt VPEq
    'eiueTtrcgoqnl npuE,{s epgrq zezrd
    Pg1t\go,t rcgouf,{c4nPweruezPe,nord,n
    euomp 5rssfnuo4opoursed r[cesueduro;
    lsJblezwzszor zeg eursedp,so
    Tptq :rureqosods
    erugezcoupef ci
    banorcgouurefod 'qcrz€Ilu,t/tl
    etudols
    szceluceuzv\ leueqcs {uozczsotd6 'g'e 'sAU
    z
    b[cesueduol oEemousedololszs

    @a'D

    (ea'D

    692 Azcepcewzn eutsed erueznzszot iqosodg 892


    Wzmacniaczeszerokopasmowe i impulsowe 270 Sposobyroz

    sptzgieniazwrot- Zzlo2
    W efekciekompensacji, tzn.zastosowaniazespolonego
    nego,uzyskanofunkcjg wzmocnieniaz jednym zetemi dwoma biegunami,
    {
    kt6re mog4by6 zespolonesprzg2one. Jak wiadomoz rozwaLaiw p. 5.3.3,
    wzmacniacztakimo2emiedcharakterystykg niemonotonicznq,
    czgstotliwodci Pods
    osi4gaj4c4ekstremum. W praktycznych zastowaniachjestkorzystnacharak- plaskr
    terystykamaksymalnieplaska,tzn. gtaniczniemonotoniczna.Warunekna
    charakterystykgmaksymalnieptask4 otrzymuje sig przyr,6wnuj4cdo zera (
    maksymaln4mo2liw4liczbgpochodnychfunkcji lkfiar)lw punkciero :0-
    Obliczenietakiejest Zmudne,moilnajednakudowodni6,2ewarunektenjest (wyko
    r6wnowa2nyz warunkiemr6wno6cimaksymalnejmo2liwejliczbywsp6lczyn-
    nik6w, przy tychsamychpotggacharw licznikui mianownikufunkcji lk(lro)l'. J
    W rozwaianym przypadku:

    lk*tl' : kzi"ro
    '.L:Jo (7.r4)
    Rozs

    (; - r,o'- qtI q'a't. (&). n'


    )i; Pods
    jedno
    Z r6wnania (7.14)wynika tylko jeden warunek maksymalnej plaskoSci
    {-45
    z przyr6wnania wsp6lczynnik6w w liczniku i mianowniku przy (ttlo4)z:

    Qopt :
    (7.1s) . - l

    r + q O
    Gdy hzr,o jest bardzo duile,q << 1 i optymalna warto66Q wynosi 0,414.Latwo
    mo2na sprawdzi6,podstawiaj4cq : IiQ :0A14 do wzoru (7.t2),2ebieguny
    Rvs
    s4 w tym przypadku zespolone sprzp2one(zujemn4 cz96ci4tzeczywist4,a wigc
    rrduk
    uklad jest stabilny). Pasmo wzmacniaczaao moilna obliczy6,podstawiaj4c te
    warto6cido wzoru (7.14),przyr6wnuj4ckwadrat modulu wzmocnieniado ll2
    I
    i obliczaj4c st4d orr. Otrzymuje sig:
    _l6t z
    an: J3anr Q.T6) sied
    n su
    a wigc pasmo 3 dB wzmacniaczajest rozszerzone w stosunku do przypadku
    B Z]N.
    bez kompensacji (C,: 0).

    pojemno6it4C" dla
    z przykladu7.2z kompensacj4
    Prryklad 7.3 Nale2yobliczy6wzmacniacz
    przypadkumaksymalnejplasko6ci.
    Rozwi4zanie:
    Przyjmuj4cobliczonew przykladzieT.2wartoici
    element6w, jestspelnione
    nalezysprawdzit,czy
    zaloLenieq << L.

    (wz6r7.13b)

    gdac
    '@6D zzrc (e6') rluuJoz/solupel,nodpoeuesrdols roa
    1*.n eyzp?
    (qU't tgzn)
    Uvr) oI7!4
    auoprpdspa[Izcl
    (#,*')""u
    "u+ +'{q.,+
    *l(#+r)"^a ep I tnsourp
    F,,* : r4q
    :9e5od uu enoptrd eluelucouzll euzcelnlseu eruszerdll 'ezcefitcrlr,^
    n4pudfzrd op
    ,{zeqpg,nqo,n ngouffclnpul ur-uezct1,n ggsodsouol^rqspeud f L nluns{r
    e6'oEeuz,tosueduolssru ezcufircew,n fsuzcrue.fngo,tqpo1s3rc erappers $t't)
    -ts ,r eruapcorrzll eruszsl3r,tzfectfnpo,tod tcgoui(crypq ellrerlosolsez6ef
    fernorcgo,trpo6Src1[cesueduo4fe,nousedoloJezsttc,so,utlzotutEnrq
    Zllop ?ruer
    bullc>;npur 4ctfemepp
    z o6si ousedolorezsszcpluceurzr,\
    Dlcesueduro>; eludop leu€qrs Auozczsordl '?'t 'sAU c6nru't1spn
    q\Zl
    ,(unEalg
    ojtrlE?'nf'AF
    Gru)
    ztryt (t'og[+st-)
    ,{unteq euoTSzrdsauolodsoz ?ap z?ro zHlN tg- Ictop",lr o o;tsz elsm&cezr oupef
    r1sBII?ou(71'1)uoznopn9o1e1,neueu,{zr1oc0faru4spo6
    ?ru?rrrslucouunefc4uqe7'gyzp&rl
    'Ytta
    . z'6. sol 'l'gv 'Lz
    (eg1'1ry2n) tdagz=ff- rT ='J
    '1 >>Dn4ped,tzrrle1p ezsfepupef eusedeluoz&tzszo1
    4u
    zH1rIS'89: t'I Zt : oI
    il(caDrylfc
    -urtzc;gds,nfq
    ptts'(.0 = rOP + Q - iOZ- 1 e7l4e1n1ouep,tzrol,$r)
    1se[uelleutur
    '0: caetcTul
    o=r- ettz op cbfn
    I#)"u
    "(#)"u- €u {aunJ?,tt[
    :rc,sorye1d 'I?J?qc euls,{
    feuJeu,(s1qun{un:en ep 0p efnu,(z+o ofcn[vzcygo1(71'4)nroz,r oP ptog",f, af c0[znr4spo6 'tuzcruolouot
    'E'E'i 'd ^
    (91'7ryzn) to: rt) vq
    luuunEerq eu
    'f.roz,neupq4op -loJl\z ztuazA
    TBinosolsBqez4! euolqeds 1se[sru else7og
    tLz Azcetuceuz*t eused erueznzszot Aqosodg oL7,
    Wzmacniacze szerokopasmowe i impulsowe 272 Wzmacnia

    roz
    Q : @ s t
    (7.18a)
    Rln+roo,+R" sie ,

    R'n+roo,+R"
    q - (7.18b)
    R'n+ hrr"o+ R"(1 * hzt"o)
    rC,S
    Wyra2enie(7.17) fiLn| sig od odpowiedniegowzoru dla przypadku
    kompensacjipojemno5ci4C" brakiem zera, mianowniki natomiast maj4 nytr
    jednakow4postai. Warunekmaksymalnejplasko6ciptzybien wigc posta6: uzy
    tuen
    t-zQG-q)*q'Q':0 (7.rea) cha
    st4d
    ilac
    (r I-q-JI-2q dod
    Yopt - kasl
    qz
    pon
    lub graniczniedla Q : 0: r*1o
    rczy
    Qop,: 0,5 (7'19b)

    Pasmo dla spadku wzmocnieniao 3 dB dla tego przypadku wynosi J Z frt.


    Nale2y podkre6li6 fakt, ieidentyczn4 charakterystykg czgstotliwo6ciow4 73 wzi
    ma r6wnie2 skutecznewzmocnienie napigciowe wzmacniacza, gdyi r62ni sig
    Wzr
    ono od k;4jedynie wsp6lczynnikiem Ro/Rln,niezaleLnymod czpstotliwo6ci.
    pfze
    Przyklad 7.4 Nalei dokonad kompensacji indukcyjnej dla wzmacniaczaz przykladu 7.2.
    W 1
    ogra
    Rozu,iq?anie:
    nara
    7l+50+9,2 cz€s
    : 0,065 (wz6r7.18b)
    7 1 + 1 0 0 0+ 9 , 2 ' l O L pasn
    doln
    Molna uznat q za bliskie zera i przyj46 Q.e,:0,5.
    \rzln
    0,5(71+ 50+ 9,21
    L: :0,23 lH (wz6r7.18a) dod
    2n'45,1'106
    I Z \

    G6rna czgstotliwoS6graniczna jest taka jak w ptzypadku kompensacji pojemnosciowej. Przy

    Znacznie p rostsze s4 zaleilno{ci o pisuj 4ce w zmacniaczeszerokopasmowe tcdf r


    z tranzystotami unipolarnymi. Jak wynika ze wzortr (4.32)i (a.33)o pasmie s fur
    wzmacniaczadecyduj4 stale czasowe RC na wej6ciu i wyj6ciu stopnia. Je6li kuo
    gl6wn4 rolg gra pojemnoS6Ciwrwynikaj4ca z efektu Millera, zastosowanie kszL
    rezystancji R" w obwodzie firodla tozszetzapasmo o tyle, o ile zmniejsza sig nPr
    Cut,z powodu zmniejszaniasig wzmocnienianapigciowegoo wsp6lczynnik cdp<
    1 + g,R.. Zabocznrkowanie tej rezystancji pojemno6ci4 kompensuj4c4 C' t3n:
    ' euzcruorl{.lo ,(pepln
    tt
    'euolodsez bs rlcueyursuerl
    ) tcbfnsuad
    'eul,(cu1,(cso >puwkclods,n
    1fc4ury oEef ,(unEen llgef 1se[ o8alrolull nP"pln zpatmodpo
    'elcep(cso ts nslndun
    eg 'e1ru,&n e,tte1de1 ,(leuuo;suerl lctoA\Icg"1m 7 5rsezsferuuz e
    '11'3 's,{r eu r(uornrelspezrd eru?A\osolss '
    werueotrBlzslaruzufup,(zrolelu ozpJeg }l3lz$l
    zpetmodpo n4 'etudols
    ?aFuo?otr;ntcgle.trzu nptrd qnl ercirdeu ToIs 3u ezcerucaurz.'vr 1ge1
    -pedfztd ur,(u19Eo6 '3po1ap/gP0Z + ezcet4aztd erulcgoA\Illols3zct[c>1uqm snused o (gg'l
    ?ruerucouJzd\ ?rr?ruz gc,(r914rn'qcdmounEelgoupaf,{zc3luc3lrIz1{r qp atu,(pef emoursudolor
    euzsnls>1eupe[tstnosuzc zpel,nodpo r oursed stbzbtmtogouzelezelsoJd
    '(g'7 pey;.(ztd '[e,notcgou
    :od) erulezppo ?ezl\go e[ euzour t eruuefezlt elgels po bla1ez eru sl,t\z I
    Eru?lseJ?usezl e4'fznp e1f1eu 19Eoeu lsef feuzcruerEtcsomtllolsizc feulop op (eg1'1ry2n)
    feurgt leunsols gcf,trosJnduut qcfmotusudo1orezs rlcezceruJew \ eA\
    'oursud ozsJszslsel ut 'fuezlemlpo leruJarrnur,(1nzceruceuz,t
    'fauzcruerE tcgo.tnl]olsSzc
    a,r pef qndut eg '4esoru,n ptls zryuf7y1 faulop
    op ,{upuotcrodord 5a[ ntcgf,{,neu nqnduu srl\z (egg'3 rgzm) ntroppo eurszd
    (gg1'1rgz,tt)
    etuszctuerflo otelrounEarqoupaf n4pedfzrd eJq'leuzctuurE lcgo,ntJ]olsSzc
    feurg8 op ,(qeuofcrodord euloJAPo 1sa[ oEemolcgi(lt nslndlul sIuBlsEJEu
    sezs '(9g'g rgzn) rcgonrnolsSzcqcpllel&\ ,(uor1s po oursed oEeotfezcluurSo '7'2 npelqfztd
    'ovaze:1firt g'1'3 atclund
    np"Hn oEenoun8alqoupaf n4ped,{zrd m e4 1y1
    's,toreruod qn1 euffznr ezoeruceurtuno>1u['du 'qc,{moslndurr ltgEetgezrd
    'rc,sonrllolsA
    ErrrBruJ?rrEA\op euozcevzeztd 9fg tSout emoursedoloJezs ezc?luc€ulz1l
    3rcruzgr qApS
    rAAOSlndnr lZCVlNCVl'\lZA e'L tlrorcgo.ttllols
    "uI z t rsouf
    'oused
    (qotz)
    agnp cA1,n e'bcble4b1cgo ggouutafod tleur I qeu8,(s elp94 Sfcuels,{zar
    '(a,no1p9J7qnl) el\oJe}Ilue DIIUJ9}$
    tleur nrudols ur{pze1 A\ ol
    "Iun\adu2
    gezpelrord,n SA\ qnl g11 lfcernEguol /r eludop aqgSezczsod ,(zp5tutod
    z.eTuArgJ '"JoJIII
    I 11a.ya,{uertozrleutturuljz lsat u,{r9t1 m
    p?Hn €'t't"u?ow
    'd ,t ,{uomguro ,(uernosolsNel o1s5z3 ',(rolsfzuu4 eao>11?poP"{po1se>1
    ct[nso1s 'gtuEtrso zeluargJ eIIzouI rcgonlpols5zJ tlil{lelt\ eIseDI"z rt\ szcelu
    -c?(uz I erused erueztezszoJez'ut[1o getuulodsan,{zapu eluozcgo4?zBN
    'feplsqd etupur,{s>1euqf 1sfrellerzgc (earD
    rlcvztleet g.sol\Ifzotu tlup t funEerg euolodsez ?[eut oEemotcStdeusluelu
    -corrul\ oteuzceln4s trrnorcgo,ttllo1sSzccgouzelezeu eluazzttll auu4s,(zn :9e1sod cir.tr e
    jy qnlzy'oy t[cuelsf,zer z Senzs,n 5>1alec cllezcblm ?e aozqeeneuzotu 1ur,{u tfeur lsenuol
    -rzlodrun nuerop,(zue n z qcezleluc?Iuzl$ en tuf,(c>1npru5fcesueduro;X n4pedfzrd u1
    lcgomrpo5Szc ruepoJzl\ sz,{c}usor
    "c"u-cal+t,.6+l (qel'r)
    'u
    - J-b
    @z't) w6
    4ruw(zc5rs (esru)
    'outszdezrezszot
    evtetod.Dtfcuellnpuo4sll?.4Nerrtre2(79'9)eztozmalt z,(pE
    tLz anosl n dutt ezJe!uceuzl6 zLz
    Wzmacniaczeszerokopasmowei impulsowe 274

    Przy analiziei projektowaniu w'macniaczy impulsowych jest istotne wigc :_3


    stwierdzenie,czy bieguny funkcji wzmocnienia sqtz@zywiste. W przypadku =2

    wzmacniaczy jednobiegunowych wniosek ten jest oczywisty i natychmias- .:''


    towy. Bieguny sA rzeczywiste r6wnie2 w przypadku wzmacniacza mai4cego ii.-z
    kilka niezaleLnych stalych czasowych RC, jak np. w ukladzie opisanym 3C
    zaleino6ci4 @.32\.Jefli jednak wmaqiacz z dw oma ne'czywistymi biegunami Lrc
    zostanie objgty pgtl4 ujemnego sprzgznniazwrotnego lub jest zastosowana - 2

    szerokopasmowa kompensacja charakterystyki czgstotliwo6ciowej, to jest cil


    moiliwe powstanie biegun6w zespolonych sprzg2onych,prowadz4cych do
    odpowiedzi oscylacyjnych.
    Rozpatrzmy uklad z rys.7.3, kt6rego wzmocnienie opisuje zaleinodf
    (7.12).Bieguny funkcji opisuje wz6r:
    '.)l

    P t . z: , - t - q Q t J ( r + q Q ) z- 4 Q l (7.2r)
    b t Q
    cdr
    Gdy wyraLeniepod pierwiastkiemjest r6wne zeru, funkcja (7.L2)ma F?z
    podw6jny biegun rzeczywisty,jest to przypadekaperiodycznykrytycznie.
    Rozwi4zuj4cten warunekwzglgdemQ otrrymuje sig

    2-q-2Jr-q (7.22)
    T )
    Qu: q2 F 2 -

    u\r
    Gdy Q 4 Q*,odpowiedi impulsowajest aperiodyczna.GdyQ > Q*impuls
    na wyj6ciu zautiera oscylacje. W przypadku gdy molna przyip przyblaenre lx-z
    q << L, z wyraienia (7.21) wynika, ze krytyczna warto66 Qt :0,25- Jest to
    warto66 mniejsza, ni2 odpowia dai4ca maksymalnie plaskiej charakterystyce Irz
    czgstotliwo6ciowej (Qop,: 0ll4), a wigc warunek na bezoscylacyjny impuls P-
    wyj6ciowy jest ostrzejszy. blu

    Prryklad 75 N alezy obliczy,t warunek aperiod yczny krytyczny dla wzmacni aczz z kompensacj4
    obliczonego w przykbdzie 7.3.
    r k
    Rozwiqzanb: bre
    Przyjmuj4c jak w przykladae 7.3 4:0,54, otrzymuje sig:
    F 2
    2-0,s4-2JL-0,s4
    Q*, : : 0,36 (wzitr 7.22\ LT,F
    0,542
    ksz
    C. : 136pF (wz6r 7.L3a) zla t

    7* wzSpdu na slabsz4 kompensacjg wit, w przypadku charakterystyki maksymalnie phskiej, zP


    pasmo wT.macniaczajest wgiszc. Obliczone z przyr6wnania wyraznnia (7.14) do wartoSci Q5,
    wynosi ono 56 MHz.

    Nalezy podkreSli6,2e tutaj nie jest stusznazaleLno66(2.29b),wi424ca


    w spos6bprosty czas narastaniai g6rna czgstotliwoSfgraniczn4w7-Tnac- r L
    'atgunEerqqc,(lsrrur(zcezr
    bgzcll lsef u far914rn
    I=!
    rsz't) ,,
    1:z
    (t'O > ,z z.lp)Icgouzel"zleuo4lqfiztd z
    Vfizagqoeqotusulz,(trmo4guc'(ugg'g) tngougepzz eppoEzfuozqlqo '!zFltttz
    efnpo,nodunEalq,{1sr,n,{zcezr fp4;e1.1.;1geI'tl'Z
    's,{reu 'fctfepedo
    1ef {Blzs{
    eru {rirorcgffn qndul ag't[npomod a1epazepetflo ezcemcelru,rtfomoqndun
    zper,nodpo 11 'qcuunEaq I qcwsz qc,$st,n,{zcezro tfcluq op pEo eu
    tzpe,nordrc,so,tupols3zcqcf pw elserlez m11f6,(re1{uJ€gcEluezcluurEg
    '@62'Z)uluezer,{,nz rurfuozct1go',ngunterg
    gcfiqg?awzsodnn,{;d,nz ttur(ctfultufmeluelsereupuesezctsut'-rt tufr-ot1.n
    ? . - + 2 1+ r l f r l , l : ' t thesueduolza
    Gz't)
    eruezelf,n z ?qteJ)lonlus4lq
    -,{zrd ,n €Irzoru sezc,ngunEerggc,{Stmf,zcazJelgzcll fezslSrnfzrd qndq,fu[,{c
    '(qAZ'Z) eluqerfm quelwr?u
    "rrrBls?.r"u nsezcuezcllgoop 5lsefntufl(zrdngun8atqelqzcl
    ecfisr{requrt
    faqJepelu 1feuzc,(porrede zpel,nodpo o dzcepcuulz,rrBIperuf,(celuaug ol tsof 'SZbd
    'oEa,toroleredonlungceJ IIrrBp"sBzz eyupoBzg&zc11
    erue41q,{zrd9l
    qo ,{pepu Tper,todpo ,ngunEelqqc,(uolodsezoped,(zrd ufq.oEo 6 qndup'a@ a:
    '0y
    D ?gouzplezn1 ouoppOpz,nn
    6'0 op I'0 Po sllrets?Jeu
    "alW'O zeral lsoufn fauzc,$oldtufse lcgog?a 're14ereqc,(ugopodectfetu
    sezcry'g0zcrlqo?u?oI\Jsrszzqn1pedfztd,n4ef Qz't)
    (vz't) lio,z-e(troa + I) - Ifoott : Q)tl
    'enzc,(1fu4,{
    aluez-er,t,n
    31sefnudzrlo n>1p,{at76'8 zend eu (91'g)e[c
    feuopouurod[eupoqcod o€ef zuro (97') elue4erf,n turns lsef f.no4soupel
    IoIs €u Tpartodpoo1'(oEewcfpouedeatuzcfl,{r4opedfzrd eIP SZ'O: Ol
    oru e[nd56iin ?Iuerucouz,tt1[c1uq /rr 1tef
    g: b f,ztd Zl'L alluier.r'r,(,rr) fiz't)
    nalSE'O'Io nt pou,{,n
    '9fzcJ1qo
    vu?ol I
    feuzcftotdrufseptoUEA\6'0op I'0 pb ullrulseJ?usuzcry
    ggoqepz efn
    Gz't) l;0."-e(ttu.Z + I) - Ilo? : (t)tl
    op qcfcUzp
    :nng[erneu utrfino4gsoupefn>Iols dzrd otellolcglr{fir nsJndul ilslz$l ?u Ne[ ol 'lano
    arugz?r,&ra
    5p efnui(z4o n11uf,,tl['elc"rP€a\I/r\ nlrBllrmm'p u.eceldel r(1eut srrBrlosolsBzl
    -JoJsue.rl
    [aulorrnpoOpesez celrosols?z€u?oul(SZ'0: OIO: b f,ztdn'L eW ruzuntatgru,(
    a.zet(n) esz zeg epnEelq ul,{ufg,tlpod ,fur4 '[g] oEemoroleredonlunqcer ur(uestdo ep
    Agesezlznls eyuszqlqo oEa[ op i4sord lsaf ep €ru?$?J?u nsezc oluszctl otsct[eu ez
    -qo eup?Hop 'ottz,e61mfznzs 1 untelg ftsrnfzcezr fufgmpod e[nd51s,tn -seruqcfleu r
    nlpedfzrd urduepretuo1,1'rfcuelprsue4l[e1urg al gcr$torezcsfenugc,{ctfeu n4pedfzrd 11
    ep 1 qcfrrnounEergoupelf,zwlwewzaa o41,(1euo r(zcfloP 4[pA Azcelu c5r,neu1o1s1
    eno s1n d utt ez?etu ?eaazqA
    nLz,
    Wzmacniaczeszerokopasmoweiimpulsowe 276

    W przypadkuwzmacniaczybez ograniczeniacharakterystykiod strony


    malych czgstotliwo6ci(wmracniaczepr4du stalego),odpowiedZimpulsowa
    nie przejawiazjawiskazwisu.

    Zsdenia

    7.1 Nalei,y obliczy6 R. i wzmocnienie skuteczne wzmacniacza szerokopasmowego, je5li tranzys- W;


    tor ma dane: hr.a = L kC2,h216: L00,Ir : 500 MHa Ct" : 0,5 pF, rss - 100 O i pracuje ze
    fu6dhm Rl = 1 tO i obci42eniem Rp : 1 kQ, 2eby pgo pasmo wzmocnienia skutecznego
    wynosilo 20 MHz.
    7.2 We wzmacniaczrt z zadania 7.1 zastosowad kompensacjg C. dla uzyskania charakterystyki
    maksymalnie plaskiej. Jakie bgdzie pasmo?
    73 We wzmacniaczl z zadania 7.2 zaslosowal kompensacjg na maksymaln4 plasko&i i tak
    zmieni6 R, aby pasmo pozostalo r6wne 20 MHz. Wskaz6wka:pnn1tpocz4tkowo stosunek
    l"/h z zadania 7.2 i ewentualnie iteracyjnie powt6rzyd obliczenia. Jakie uzyska sig
    wzmocnienie?
    7.4 Powt6rzy1 zadanie 7.2" stosuj4c kompensacjg indukcyjn4 w bazie (por. rys. 74).
    ?5 Jak zmieni sig pasmo wznracniacza i wzmocnienie napigciowe z zadania 7.1, jeSli migdzy
    ir6dlo sygnalu a wej6cie waracniacza przyl4czy sig wt6rnik emiterowy z tranzystorem
    o parametrach jak we wzmacniaczu.
    7.6 Wyprowadzie wyru2eniena wzmocnienie napigciowe w fuakcji czgstotliwo6ciwzmacniacz.a
    z tranzystorem unipolarnym z kompensacj4 indukcyjn4 w drenie, jak na rys.7-5'Podat 8.1 WPI
    warunek maksymalnej plasko6ci.
    Zadt
    nym
    poza
    wzm
    niac:
    Rys.7.5. Wzmacniacz induk-
    z kompensacj4 wiele
    w drenie
    cyjnoSciowq tozp
    \
    7.7 Wyprowadzit, wzitr na wzmocnienienapigciowewzmasniaczaunipolarnegoobciryionego nego
    w drenieimpedancj4RoCr,je6lijego transkonduktancjajest wynilona wzorem(7.20)'
    liwoi
    7't Obliczy6 warunek krytycznie aperiodycznyi czas uarastania dla wzmaqriaczaz ptzy' czes
    kbdu7.4.
    polA
    tezoL
    UZUPEtNIAJACA
    LTTERATURA liwoS
    s4 u2
    1. Chirlian P.M.: ,{nalysis anil Design of Integrateil Electronic Circuits. Harper and Row, N. Y.
    nia z,
    1987, rozlz. L2 aktyu
    2 Ghausi M.S.: Elecnonic Deuicesanil Circuits, Disuete anil IntegrateiL Holt, Rinehart and z ptz
    Winston, N. Y. 1985,rozdz.7 i 8. pr6bl
    3. Golde W.; l\2macniacze tratay storowe. WNT, Warszawa L975, rozdz. 7'
    realiz
    4. Pawlowski J.: Poilstawoweuleladyelektroniczne.'I.lrwyd.2. WKL, Wanzawa 198O tozAz 5.
    5. Wojtkiewicz A.: Tboria obwod6w.C2956II. Wydawnictwa Politechniki Warszawskiej, War- w cza
    szawa 1981, tozdz. L.4. s4 16
    C pra
    onej€
    'euorltr"lspazJd
    leint Tuupeleuo
    -re16 'fet:1s,rtzsr
    'gzqzor'9961e,rr
    pn" UBqouIUlloH
    )\ N'/Y,oUpuEd
    rcgouf,(c1nput ilrrelnosols,nqcdupo8daneuls?lu?z .(zHnI t logr.uod)
    Icgoarll
    -1op6zcqcr.uper$I qc,q"u ersarryz 11 -euzcf4lelaozerd d41g emosuuuozer
    Ictolrrlc,Blluteo?[eptefezrdo4uf ogp rcgoufi(c4npmr rcgouruefodaruezcttrod
    oluf euu,no4Juer'e,rosuuuozar fpo,rrqo19Eoeu tzro,rq h 9e1srcgo,nrpopOzc -fztil z szcgr'.tnrg
    '(97')uatozr
    oteuoqtpgo o&el
    -qnpu1
    b[cesue
    qc?Fr-zpoJ qcrup*,tdod.n qc,{uur,naEopo nFelu?grpo 16 ruaused ru{t ezod
    qc,{c@e1,n9pt6fseruapuql euz,em{samrlzoru emrsedruqstm
    I trgEo
    -olfallo an,noleuEfserrrsluc"ruzr lsef oEeurrr(lleJes "u,s,{u
    I[eruBplz
    "zryujJarrtui\
    SINSZqVAOUdA 'S'l 's,(r Bu
    t'8 Tspod
    aZtBlElEIIErnlctoa
    tuero$,(zgBnz .&
    fzpAp $e['I'r B
    {tf ,s,f
    lp a:p,(zn a1tre
    leunsop o,ro4tzil
    :14-g golrzp 0u
    ur(1r,geqeruqceg
    otottzcegnlsquog
    uefnandtU00I'
    -sdzuerlmaf 'otsrt
    tNM I)V AUtlH I tNM |.)llts tZSVtNCVlilZM
    e,nosJndunTp
    duo4s po q,(1
    9LZ
    Wzmacniaczeselektywnei fittry aktywne 278 Elementy wzr

    W dalszymci4gu tego rozdzialus4 om6wionekolejno r62nercalizacie 8,2 ELEM


    wzmacniaczyselektywnych.StosowanesA one w6wczas,gdy sygnaljest
    zakl6conyprzebiegamiszkodliwymi,kt6re naleiy wyeliminowa6.Wystgpuje 8.2.1 Elem
    to np. w sygnaleotrzymanymz anteny,w przypadkutelefoniiwielokrotnej
    o podzialeczgstotliwosciowym,lubgdy sygnaljest odbieranywrazz duzym EIeme
    poziomemszum6w.Jednoczesnie, jak to wyja6nionow p. 1.2,sygnalnios4cy dosto
    informacjg uiyteczn4 zawszezajmuie pewne okre6lonepasmo, dlatego totliw
    wzmacniacze selektywnemusz4mie6skoriczonepasmowzmacnianychczgs- wspor
    totliwoSci. w z.ak
    wyzna
    nealn
    kP
    ct4zen
    kpo
    wanal
    o
    wewz
    Kpo i bard
    2 tI^n7y
    liwoSc
    jest wi
    swoje
    czestotliwo6ciowawzmacniaczaselektywnego
    Rys. 8,1, Charakterystyka Ni
    polarn
    Na rysunku 8.1 przedstawionotypowy ksztalt charakterystykiczgs- za.loir,
    totliwo6ciowejwzmacniaczaselektywnego na przykladziewzmocnieniamo- PrOW&
    cy. Wielko66B jest pasmem wzmacniacza migdzy granicz-
    czgstotliwo6ciami oraz s
    nymi odpowiadaj4cymi spadkowiwzmocnienia o 3 dB. Pasmo to powinno
    by6 na tyle du2e,aby byla wzmocnionacala uzytecznainformacjazavlarta
    w sygnale.Wielko66B2sjest pasmemmigdzyczpstotliwo6ciami odpowiadai4-
    cymi spadkowi o 20 dB. Aby zakl6ceniabyly dobrze tlumione, stromoSd
    charakterystykipoza pasmemB powinna byl duha,ti- Bropowinno byd
    wzmacniacza
    prostokqtnofici
    niewielewigkszeod B. Definiujesigwspdlczynnik
    selektywnego I
    Rys.8.
    B
    P : B n (8.1)
    Re
    ru' )> .
    jest r,6wnyjedno6ci.Dla
    kt6ry dla idealnejcharakterystykiczgstotliwo6ciowej
    wzmacniaczyrzeczywistychp < 1. fig

    Istotnym parametremjest r6wnie| wzglgdnaszeroko66pasma B/fr. Rezyst


    Zar6wno bardzomalejak i bardzo du2ewarto6citej wielkoScis4 trudne do -as pf
    praktycznejrealizacji.
    W zaleznoSci od zastosowafczgstotliwo66Srodkowafrmohezawiera6 sig fn
    w granicachod kilku kHz do kilkudziesigciuGHz. Wzmacniacze selektywne
    mog4 wigcby6 realizowanew zakresieod akustycznego do mikrofalowego. W.r-ko
    'G6d zen (gyg7) rctorz{rl"z n1 ouelsf,zrol,(ll 'oEenopgorry
    4Jtc" '''n% ez
    eu,[,{14e1es
    (e's) :- "b:o
    ) :- " n : -1 ,*, $sVentmvzt.z
    pblsogyrgzn N",qn qcildeu'nlcgl,(itrwcn ercOldeu nruezo$zrdfztdsers
    -49/t[ 'ttX a4"2 4Shlnw;t[ztdc,yzpnord,$t ?u:zorut,non;f,{,n SfcuelsdzeX op euprul DBpi
    o//g zused gp
    (z'g) A'tt N t4t
    eJq'ngoupef,{
    . :lse[ "Ca/l << ot
    n{unreitl nruelqeds Aztd trolsfzuu4 e,tongfa,t efcuulsrftea
    (r's)
    gcgonr;lrorsazc
    rlc!llel^,\ozpreqBlperols^zuerl
    Azcd6tsez
    lBuaqcsr{uozczsordl.Z.g 'sAU
    t zcDlucDuz$lq
    vf{wn 6l 9l(g ouulnod {
    'guor
    ?tortroJls
    -tfepemodpotr
    Ep;erllezefceur
    ouqmod ol oul
    ?IUEIItr)OIUZA ZEJO -zcynfr FusI.c
    tnongf,tn y t,nongte,n efcuep,{zsr ?u lcgou?epz euqqgfztd ?rzpe,nord -orrr sluelucoul
    -,{,n eqou eraelspod oEe[ op rcgo,qpopSzo qflIlem ozpr?q l|lruszolT'z -s3zc r4,{p,{r4
    fzl;d AfV 's[t z npporu urer-uazczsordnu,{uzcew fc?pSq .oEeurelod
    -1q erolsdzuerl fzcdhsez lsruaqcs ouonr"lspsztd nqunvfu ep
    Z-g o
    'u,{u,ru(seduelueuale 5p efzf eot[epceuz.r pgonngul,r
    l efo,rs
    1cer1roprfuu"4 farg11fzrd pgo,rqpopSrc feupu,(s1eu eFalgeqo c3pl paf
    erEBA'ec&feruceuzrllcgolrrgoruBu tfe,nftd,n qgsods,{qoNI t[ etrolcgotrll
    -lopSzc uruozcnrerEooEafr 'fpo4se1 elzpu;4n,r qn1,{zcufpe[od.ro6,{zuur1
    sYzcilrorlpEo uu pef u,{u,ni(1l? urrlueluelg 'lcgotrmolsSzcqcgler,$ ozpJ?q r
    eltr
    gcl{lel,fr elsaq€z,n euleplzrd eplgEezczspef !c,{,r[ocsed qcez$Enrilele/za
    4e[uf,toptrd r ur{,nop5deu gvzalu',(lou uurmgrrrrorrzaeruemoredg
    vHelvJtEIM,r
    ,(cou eruepcorruitl {s s[e1sc{,r eu1o1q'otsunfqu nlueruolo op urusztn
    -qo qed,(s eqpgr15fcuupedw faotfn,rosedop ppqryzrd elrrulrozrrcez
    1
    el{rzotu leefur{,nosueuolzar exzDoaqolI'rcgo,rlrcg€litrqcr s?,zctlgrtrezcew,f.m
    3ry,{i[osuuuozeJpgtrgo le,tnoplor4ru I qqilepr ngo,l1po1sazcaFerlvz tr
    eu?lrosols oF6zc ts er-421gxt?nxt?Irzill tuuezp'ellordll ern oueruuods,n -s6zcqc,{uemc
    ts ur4pf ,nrcgoaupopSzc
    ry1'fieuE(s eITBIIrl?Irrz,tl n$r{Bz op r [e,ro1cgo,r1po1 otelelp 'ous?
    -s5rcgfis,{rsqeruqc ggou,t{qe1osqcdcDfelgerloaopotrqo op orr?,rosolsop ,(ctsop puE,(sl
    gr(g bzsnu qcdunfl4elss qaezrnfixnrrfrzaoll errBnosolseu,ru(qu ,t1ueus1g urrQnpzzetm
    [eu1on1o1alm g
    eunMlr;elt1ueurel3 L'Z'g afnd$s{6',celr
    pa[ treuSrts{pi
    HCAN^ AT.)f]!lS AZCVINCVyUZ A AlNf llf,'tf Z'A elcenpet eu?g
    6LZ qcAunApla1as Azcep ceuzn A7uauteg 8LZ
    28O f erenty wz
    Wzmacniaczeselektywnei fittry aktywne

    w celu uzyskaniamaksymalnegowzmocnieniamocy, nahe|yzapewni6


    pr4dowejest
    ciylirout: RLtin: Re'Wzmocnienie
    obustronnedopasowanie,
    w6wczaswyra2onejako t ^

    ,t c , -hrr" 0)r (8.4)


    -t-rj,
    Rrc.
    czest(
    gdzie podstawiono zaleLnoilci(2.9O) otaz (2.93) dla o) >> @F Wzmocnienie
    mocy przy dopasowaniu (por. wz6t 2.12b): 'I

    dla t
    : t*,1'*
    kpmo* : (8'5) l J€st
    #r*
    Jest I
    mocytranzystora prze'
    z wyruzenia(8.5)wynika,2emaksymalnewzmocnienie
    r6wn4 jednoscidla
    maleje i nachyleniem20 dBldekadgi osi4gawartos6
    czgstotliwoSci

    f - (8.6)
    J max
    8n166,Ci, g&jc

    powyzej f*, tanzystor jest elementem pasywnym. czgstotliwosd f-- jest J


    n^ry*^niiaksynalnq izgstotliwo1ciqgeneracifi okreSla ona g6rny kres
    mo2liwo6ci ampliflrkacyjnych tr anzystora bipolarnego'
    \\'iet
    (2.1
    Przyklad 8.1 Nalezy obliczyl, czgstotliwo5cf-' dla tranzystora o danych: 1
    :
    /r: 500 MHz, rm,: 50 O, Cr" 0'5 PF- i rez
    Rozwiqzanie: ron r
    m2c
    stosui4cwyra2enie(8-6)otrzymujesie/'*:892MHz'otrzymatywynikspelniaspotykan4
    w praktyce zale2:no(,t,f* > fv rozu
    otrz)
    z zale2no6ci (8.6)wynika,2e chcucskonstruowa6tranzystorbipolarny
    dostosowanydo'pracy-we wzmacniaczurezonansowym bardzo wielkiej
    J
    czgstotliwosti,rri" wystarczyzapewniddu24czgstotliwos6 gtaniczn4f";tzeba
    r6wnie2 zrealizowatmata stata czasowA Warunki
    r66,C1c. te s4 jednak
    sprzeczne:duilef7 oznaczaw4sk4 bazg,co z kolei powoduje,irc warstwa Pr4\
    wewngtfznejbazyjest cienkai rayjest du2e.w celu zmniejszeliar** mo2na
    silniej-domilszkowa6obszarbazy,co z kolei zwigkszapojemno66zl4czow4 Ro:x r
    C.,t.istnieje wigc optymalna konstrukcja bazy tranzystora zapewniaj4ca
    maksymaln4 warto36-fi*. Jednocze6niezar6wrlo t6v, iak i Cy mozna C:as ,
    zmniejszy6 ogr aniczaj4cf owierzchnig zl4cztranzystora. Tranzystot bardzo
    wielkiej izgstotliwo6cipowinienwigc mie6minimalnerozmiary poprzecTrLe-
    Rozw6jtechnologiiidacy w tym kierunku umo2liwiaosi4gnigcie rozmiar6w
    mniejszychniZ 1 pm, co zapewnial-* wigkszenr? 10 GHz'
    6-0l.7,'ul f,uf
    (69 .rgzm) zIJw9zI: J ingrelurzor elcd
    OIA 'auzcsztdod ftet
    *b ozpraq rolsfzut
    'su - :'1 nlolszrdsez3
    Z :.
    '-J ev4oar "tC | 1
    ecbletunedvz e
    :agozblmzoy
    bmozcb4z?gouu
    .OI pr ,Sru : ,6 ,dd Z: u)
    0I : I eu?otrrne'l.elu
    ,^r
    qcfnup o otauelodftm erolsi(zuerl elp 9go,trpo1s]zc9i(zcrtqoi(zepp gg pu|)l,{zrd q'ef.n
    "AlsJ?/Y\
    ryupel ts e1
    eqezn'{buzelu
    (o's) ozprz
    [e1rye1,tL
    ,(urz1od1grots.
    51se[nu,{z4o
    tue i(tods eiu;eds
    qcDIIeIA\ozpJeq eIseJIBz A\
    ,oCa >> ,A gilfztd ?u?otu 1cgomr11o1s3zc
    'l
    {sot'z)
    tlcgouqepz z eyupo?zleue4 zeztd ff\gllu9ou nlolazrd lues?zc lsaf 99o11e17y1
    serl furgE eu
    (s's) $el *[ gto/'\
    (q's)
    0's)
    e1prcgoupeftu
    lcelsod m ctmqspezrd erolsfzuerl ,{c
    (s'e)
    gcgomtltolsdzc eruerucout:z1![
    't'8 's^u
    qcllletru\ ozpleq elp oorure;odlun erols^zuell Azcdolserzleuaqcs Auozczsordl
    (r's)
    1se[enoptrda
    ,qumedezf,ze
    as Azce1uceuzn A4ueuta1l
    t1cAurvrA1>1a1 082
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 292 Mlwz

    W celu zwigkszeniaczgstotliwo6ci f* tranzystoraunipolarnegonaleiy


    zninimalizowa6czasprzelotut, i zwigkszy6 transkonduktancjg g* Moina to
    uzyska6realizuj4cbardzo kr6tkie kanaty i stosuj4cp6lprzewodniko duiej
    ruchliwo6cino6nik6w.Tranzystoryunipolarnez GaAs o bramcezn zl4cznm 6zl
    Schottky'ego,maj4cekanal o dfugo6cinie przekraczaj4cejI pm, osi4gaj4fo,*
    bliskie 100 GHz. 54 to jedyne tr6jkoric6wkoweelementyaktywne zapevt-
    niaj4cewzmocnieniew zakresiefal milimetrowych.
    Gdy czgstotliwo66Srodkowafrwzmacniaczaselektywnegonie ptzekt acza
    kilkudziesigciuMHz, jako elementaktywny mo2nastosowa6uklad scalony.
    Rozwi4zanieto wystgpujeszczeg6lnieczgstow przypadku wzmacniaczy o)"
    czgstotliwo6cipo6redniejw odbiornikachradiowychi telewizyjnych.Scalony
    wzmacniaczpasmowy,zapewniaj4cywzmocnieniew wymaganymzakresie L
    jest obciry2onyobwodemo du2ejselektywno6ci
    czgstotliwoSci, i wsp6lczyn-
    niku prostok4tno6ci bliskimjednoSci,co umoiliwia uzyskanieodpowiedniego t.

    wzmocnieniai il4danejcharakterystykiczgstotliwoSciowej.Nie nadaj4sigdo


    tego celu wzmacniaczsoperacyjnezewzglgduna ich w4skiepasmoi koniecz- (>

    noS6stosowania sprzg2enia zwrotnego,rueuhytecznego w przypadkuwzmac- Rp.


    niaczy rezonansowych.ScalonewzmacniaczepoSredniejczgstotliwo6cis4 l6rrn
    konstrukcjamidostosowanymispecjalniedo tego celu.
    Odmiennajest sytuacjaw przypadkuaktywnych filtr6w RC i filtr6w
    z przel4czarrymipojemno6ciami.Zakres ich stosowalno6cinie przekracza 4
    kilku MHz, za9zasadaich dzialaniapolegana objgciu wzmasriaczap€tta ,r@r
    zespolonegosprzg2eniazwrotnego.Wzmacniaczoperacyjnyjest wigc naj- ir&
    lepiejdostosowanymdo tego celu elementemaktywnym. umo
    w[r

    8,2.2 Obwody rezonansowo

    Najprostszymobwodemselektywnymjest pojedynczyobw6d rezonansowy


    przedstawionyna rys. 8.4. Jego wla6ciwo6ciselektywneprzejawiaj4sig j€st
    w zaleino(ci impedancjiod czgstotliwo6ciStraty obwodu rezonansowego trrt
    wynikaj4 w przewahaj4cejmierze ze strat cewki, dlatego przedstawienie pdt
    schematuobwodujak na rys. 8.4anajlepiejoddajejego wlafciwo6cifrzycne. zaut
    Impedancjatego obwodu wyraia sig zale2noSci4 biee

    L
    rC
    (8.10)
    t+i+('-;o)
    Dla
    W pnybli2eniu powy2szympominigto rezystancjgr wobecreaktancjij@L
    Sluszo6itegoprzybliitnniazostaniedalejwykazana.Podstawiaj4cnastgpuj4ce ido
    oznaczenia: oUi
    :o8et\osueuozeJnpoA\qo AroJlelrreJedqceruezctlgo
    fzrd qcfupoEop'qcutcelsod qc,{un,{leurallu .ry\clA\ElsPezrdeuTour goJqop I eo?fndSlse
    t,rosueuozer dfcue1sfzer,(t t' g) elueverf N f z4 eruuefez.trct lemu1spo4 7al [cue14z
    'auozSzrdseuolodsez ts fun8elg
    S'0 < 0 3lO
    (ors)
    (qere) ,(#)*llr * r .(*)*l ]r * r , T : Z
    o(D
    r o. l olr+t
    :trrrounEetq
    'euzc,{zg
    rcs
    -n,rp ttcluq 1se! 7 elcuepedrrycrf feuueurz ulepSpzm ez 'cfilennez
    eruerA\?lsP
    BuzotrI .tii|loun8erqoupeltfc1uq pa! lauuenuz fs1 utepSpzm elcueped
    c"ff\olle.rl
    -rur .tmorcgotrqlo$bzctuuerurz tuerro>1npavolel nt 99o>11etlt oEam,osue
    .oEemosrreuozernpo&\qouerueforlspo urfuemo4nperz15ef ils tfewrele
    lsai erupoEfTyy
    drtlOSU?UOzar
    oa
    - - : A
    (eel's) oa a
    's,ir eu >1ef'1er1stueruazctrn
    ?to4lelA\.gt'8
    -feu cSvn 1s
    tp5d ezceluc
    ezcet4eztd e
    pgmqot1u[ 'tnosuevozet tlcuelsfzer ]sef u ?9o4lel^\ ffrgrllU | )V
    ?lp ?r/Yr"lspezrd
    (q) el6a1oum9t ts lcgomqlol
    't'8's^u -csruzA\nlped
    zero (e) oano6arezslurluolnnelspazrdlurelerlsaz AanoseuozerpgMqo AzcuApa[o3
    -zceruol r oIII
    op Arstfepeu
    oEarupeurod
    -ur(zclodsatr l
    erser>1ezurfue
    duopcg'qcdu
    fizcentcewzm
    'fuopcs pepln
    ezcet4aztdetu
    ^Ol+r (+- 3 ) o t + t - z -nedez eu.rfl>
    (zrs) u *fble?brco\n
    Arsefnurfzrlo weznbtrzez a,c
    [e?np o Tupo,
    1 J o1ew1o17r1'*
    7Lt - o a z e t o J- : O '7:, fqatr.u oteurelr
    I
    qcAunA7>1
    a1as AzceruceutzrvtA1uawe1I z8z
    Wzmacniaczeselektywne i fi ftry aktywne 284 fbiattyt

    "R-: rLC: @ 3L2 : e e 1; : Q a o L : (8.14)


    , pol

    R
    Y -: ' o L : -
    O : c D- o C R : - + - (8.15)
    r aoL @our

    Impedancja Z obwodu rezonansowego i fuy


    wyra?asigjako:
    R
    " -
    , - o-juctget (8.16) Pal
    "
    t11* yznz wyt

    Na rysunku8.5przedstawiono w funkcjiczpstotliwo6ci
    wykrestychwielko6ci
    Spadeklzl o 3dB wzglgdem dla v:
    warto6ciR nastgpuje
    +.Pulsacje na
    odpowiadaj4cetej warto6civ mo2naobliczyfz zaleino(ci(8.13a):

    (8.17a)

    (8.17b) TIEA
    8p8
    wl
    tox
    ffi,
    rcr
    17,,,

    rtry
    4
    tit''
    norl
    Rys. 8.5. Charakterystyki impedancjiobwodu rezonansowego
    czgstotliwo6ciowe

    Interesuj4cajest wla6ciwo66
    iloczynu tych pulsacji

    tD1tD2: 612o (8.18)

    Czgstotliwo6d rezonansowaobwodu okazujesig6redni4geometryczn4 czgs-


    totliwo6ciodpowiadaj4cych spadkowiimpedancjio 3 dB. Wa6ciwo66ta jest
    slusznar6wnie2dla czgstotliwo6ci
    odpowiadaj4cychinnym nZ 3 dB spadkom
    lzl po obu stronachfi.
    (11'g rgz,t) uv't: ,
    n.L: uo4peds gp
    tsafel ?sol\r
    -sbzcbvzc(tlt
    (11'g rgz,t) . { d t 8 8: 7 " ' : J
    I
    (srs)
    z9 . eOI'98t .L7, Ooro
    (91'g rgzn) ud lel :
    €0I . 0z u
    (gg'g r9z,r) ZS:O obelros
    :apmzblnzoy
    Ul 0Z : U 21pl 6: g,zyytl gW: oI
    ,,izcetur'*rztaop
    far-upergod otenosueuozar
    npoaqo
    no.-.,.'lllrfi:T.:Kt$"ttfiffi
    A
    +
    (Ol'g) czrozt e,tleuorufzoneruezqqfzrdempesezn
    03 'l <<7@ 4ew$gr nsu?uozer,(crtolo ,ncSrrte 't <<fa csourtrgJglu
    ?eluirlgJ
    ezsetno?orqopzznp (lt'g) z eyagoty'ouolup"s?zn1se[ewc,(1auqdr" elue4lg
    -,ftrd ptp 'gorgop h.znpppu (OZ'g)z ar-upotzcdpnUzsnu fpo,nqo '[e,nos
    -u?uozeJtc9o,nr11o65zc ?tou?rtrzu ezsfaruuetuz?tevz lsel eused ?goloJszs
    gc,(umf14epsgc"zc"Ec"wz,n qcfwc,(14urdl['gp g o rbuzpedur r,to4peds
    gc,{ctfeper,nodporcgo,n[lopezc tuzcfleu]fte 4upert lsef e,nosueuozer (qn's)
    ggomrpo1s5zc (61'9) qceroz,n qcduo7;lq(zld m sz 'cfnanez BqoI l
    of oa oaa ootol
    (rz's) : = (oo - (urrs)
    Tft wz o) (oo 1 ca) 2'- "'
    :(?€
    :tngow.epz buo41q[nd c1n$.m Bqoru .t csollera tsz
    efcesln4' Q:
    (oz'e) 'rcgonrllols$
    fi:v-zr:s
    :rSOU,{.1
    ,troJoz,rrqcf,uo41gfztd gc,(1er,nelspodBu euozcrlgo l7l n8e1gezrdoursz4 0r's)
    (qol's) (Q7*r)0, ^,,,
    [zBJ I nppo
    \ I /
    (eors) ( o ' - r )'/o ' ^ , ' ' (srs) :lr y
    \ t 4
    :ctfnudzrlo '1 ceqo,nzOtll clwwoA
    (t;il 'aznp 1se[
    @ 99o41eul,{pg
    (rrs)
    WetL(,t uelllsur,nrerd pod euzou
    982 qcAunApleles Azceluceuz*r fiuautep v87,
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 288 Elementywz

    wyra2lenie(8.28)jest funkcj4 dwubiegunow4zmiennejiv, awigc czteto- t


    biegunow4 zmiennej jar. W rezonansie,gdy v :0, transimpedancjak"
    przesuwafazgo 90' i jej modul wynha sig zaleino6ci4 l

    (8.2e) Zpot
    pasm
    rozw
    krytycznego wyni
    Wyra2enieto osi4gamaksimumw funkcji rc dla sprzgilenia
    I
    I (8.30)
    *o:
    e I

    WartoS6transimpedancjiw rezonansiejest w6wczas


    st4d
    t L t - @ o L Q - R (8.31) p
    l*zo,maxt-
    Z z
    jest p
    kaZdegoz obwod6w. C
    a wigc dwanzy mniejszaod rezystancjirezonansowej
    czgst
    Podstawiaj4cwarunek sprzgheniakrytycznego do wyra2enia (8.28)
    otrzymujesig rys. 8
    syma
    jaoL

    k": (8.32a)
    2 2- i v
    _J_ -L
    0n)'
    Q , O
    orazkwadratmodulu transimpedancji
    pz
    L
    lk"l' : (8.32b)
    ! + uoQo Rra.8
    4

    Wyra2enie(8.32b)jest wymiern4funkcj4argumentuf, przy czymwsp6lczyn- u


    ( u t: '
    nik przy wyraziev2jest r6wny zeru w licmiku i w mianowniku.W p.7-2
    wykazano,2e jest to przypadekcharakterystykiczgstotliwo6ciowej mak- cji sa
    symalnie plaskiej. Podstawiaj4cdo (8.32b) przyblihonewyraienie (8.21)' z wafl

    otrzymujesig
    hz,vllr
    R ab) s'io
    2
    lk"l : (8.32c) Ror,4
    Z -vi
    Q : . .
    \ \ E . a L = l
    "'emruoJDlele,(PBHn 6I
    'g'EL=
    ?9.7,1\ = 6
    '"1!u,{a (ggg)
    c{n e ?zsq3r,tfzei 3]l' ,cfq euupod ?orqop e? t 6C$ 1lroq.Ivz 7
    :ayozbgzoy (czs'e)
    'oused oru"s ol
    ?"$,(zn 93 ezpql,(zrd n oc 9gouun[odt ggou0(c:pputtues il ctfnsop fqe
    'eJu!{clnpurqcfuogizrdsmgpo,nqoqc,ino4uupdqcg,npilaeurettdqf,nqgo tnJu616pe1l1,tzr;
    ft'g epupez'rod) lozry[oEeueuils4slrlruotTutuul\z
    Orsz,rMr4od eru lc,so1seldfequru,{s4eru4elrnre/r\| eu olz feppruq ts 1[c
    '(ro
    -u?lFusrr?4r}9o/r\rc9q,tr * tfl) lcorqop eu?grgrfctfuur zcel'(n = zn: Irt)
    ?to,$lnols3zc tu?s Sf 3u gcfuolonsez llAgPoilrgo nlpedrfzrd Al
    qciuozOzrdsltrrgpomqo€Motcgo^tllots0zcqA1sfuelleleLlC'r,'8 'sAU
    , i
    a
    (?zt'8)
    '7ly -i-
    lqvod elepru 1[cepedu4suer] ?gouuivreupru,(s ;
    -{Grrr zcel 'suons [oFprBq paf ery(pfreDl?r?Ilc o8ezsfeluu 't ?lC 'r'8 's/ft
    (&.9) e5logr
    ?u ouola€lspezrd >p[ Ne[ tfcuepadturslre.q ',Ugpo,tlqo
    z'O
    "^\olcgontpols0zc
    fPgl
    u$1*ftequret4c 4x po"uqreEnlrP
    ,{2s451,t6e[ n eluqdztds ryuw(zclgdsn
    lufzcufpefod eppoanqofiud qY fzs4$r,tl f,nt Azn olzsezrd6e[
    (re's) 9lE'o : il
    (rs's)
    pgoult4o6ord 4pufzcpds,t p?6
    A
    t#T oll : oz*
    r cl (oe's)
    rsou,{,t gP 0z o {cuepedtulsu€Jln4peds ,furd ousu6
    uryur&$
    .zT x a7 zr,to t7 x rtrl o.z'cAFt[ otauzcfl,fuq u
    (lZ'g) geumo] z'l>>)t rlro | <<O lcgoul\grelu elrzsqs ts qceruezt$zol
    'ezsrazstnt
    qcfrzcfqerd 11'otezcufpalodnporaqoeW7ru 7 | Ne[oused
    qc,(uogSzrds
    ^roPotrqoTn4ped/izard,ta7'eryu,t,t (OZ'g)t (SS'gIEFeungrcd2 (oz's)
    (es'e) *rr :Ivz:g
    .t-
    ? e[cuepad
    -orslzccSpte'
    ptr'I : r(IIIY)t6? glP gP g o efepw ! ufcuupedqslrcrl
    687, qcAunA7>1a1as
    Azcepceuz*r fiuaualg 882
    Wzmacniaczeselekywne i filtry aktywne 290 Elementy wz

    1 4- g a o L = 7 3 , 5 ' 2 n ' 4 6 8 . 1 0 r ' 1 3 1. 1 0 - 6 = 2 8 , 3k O (wz6r8.14)


    noSc
    1 og6L
    Ku:7: 0O136 (wz6r 8.30)
    u
    Transimpedandaw rrzonansie
    T
    ' lk'ol: 141 kO (wz6r8.31)
    Stosuj4c obwody sprzg2onewzmocnienie zmalele wrp Jt taz4 l*z 3-krotna popnwa idv
    prostoketnosciuzasadniawyb6r.

    Om6wione dwa obwody sprzgZoneindukcyjnie s4 tylko jednym zlicz- 8.2.3 Filtr


    nych mo2liwych rozwi4zaf zlo2onychobwod6w rezonansowych.Na rysun- War
    ku 8.8przedstawionodwa obwody rezonansowe sprzgionepojemno6ciowo, wad!
    dla kt6rych uklar
    -wy
    cn ga
    K : (8.3s)
    J C,C, -w(
    trz
    Wyprowadzonepoprzedniowzory pozostaj4sluszne,je6li rc2<< 1. tea
    I
    Cn stoso
    wykc
    wle6
    lu obse
    ne sq
    Rys. 8.8. Obwody rezonansowe
    sprzgionepojemno6ciowo
    olow
    powi
    stoso
    i rcle
    lepsz
    sprzg

    Rys. 8.9. Przykladtrzechobwod6w sprzg2onfchindukcyjnie a)

    Mo2na r6wnie2 stosowa6wigcej hii dwa obwody sprzg2one,jak to (


    przedstawiono na rys. 8.9. Funkcja transimpedancji tego obwodu jest
    ttzybiegunowa wzglgdem zmiennej jv (sze{ciobiegunowawzglqdem jar)
    i w przypadku charakterystyki maksymalniephskiej jej modul ma postad
    Rys. I
    schem
    (8.36)
    I
    pivo
    gdzie Ajest stal4 zaleim4od dobroci obwod6w. Przy czTercchobwodach
    wanir
    imaksymalnejplasko5cipotggaptzy v wynosi8 itd. Wsp6lczynnikprostok4t- pt5rtk
    'n4lg fe,rrolport lctol(Ipoplzc leuep@Du,nor9go,w11o1s5zc ,q"Tu l{}qd -1t1o1sordI
    erucrrregceru eruetrp eupogo,nsfge'suergop {4 ?[q tzsnu rxlp errreA gcspo1l\go
    -ocolu?zt frerwoa 'fzcdl1sezl"uleqcsote[gg1'g'sf-rzu'oteuzc,{r11e1eozsrd
    Eroleuozet3fc1ru1suo1o,toptpod ouorarqspezrdeg1'g nlunsfr ep
    (ge'e)
    zerc
    (q)Azcdd,ssz,euoqcs
    o6er,(e)
    ill,l1ffi:ii1[1xlH:::"Tifr.l-,1liTlt1""1; gesodeu;
    pul0p
    (eaf tuepSp
    op0rlrlall
    il,,.._ lsef npomq
    l - " 1 o1 4ef 'auo
    a r
    tl
    ,3
    '[su1or1o1e1a 'du 'oEeuJeuofsegordn$zrds
    lr-uoJelel,n
    op 3p ezcwefro elue&\osols"z qct iezsfelul\olzsol ts r rcgo,nrcgz;,rlszsdel
    Elew'eyzpesez leues [e1eu tfep.zp earocJ"ar4froleuozeX 'qc{utifut,{elsl I
    qcf,norper qc"ItuJolgpo ,t 'du'nll&n oEeuqcezs,nodepSzrds /$ elrurt\osols
    erugcezsrlod arucegoeuo tg lur?po4lele qqu eu rm,{uozczsenunoupeulod
    -po z 4e1Qd gc{Etr4o gn1 qcfult4olsord {utzs1 tfeu 1 (tOtfqa) nltrolo
    nuerueill qnl (EOJZq4) nr,notronuetuo4rfc z 1g1o eu euz,ni(uo4d,tl ts eu
    -zcmr?Jecfroleuozea 'qcepoJqele [sF op qcfuozcllfiztd eu rufue,no,tllesgo
    ru,(uzcfrl4ele ru"Icgoalctul/( z tecblefltp H1lqd gcfuzcrueqcetu lcgotilrcgetr,tr
    nruaz.Szrds evlnl 'oEewcfrlleleozetd u4st llefz, tztoleuozar {$ nruels,{zro1,&t
    eu euudo lssf eruelezp gc1'qcf,nocxsA\1qn1qc,(uzciluBJst1{r94[JeF?aosols
    -ez er.lllrqoun qcfu,rv(Ueles ,lgpotlqo ellrulsfzn ezsyYl t ezslsrm1e7
    'qc,(u,nolzsol d1at e 'erueforp t {cenleet 'I
    op qc,{upn4 'qcf,uo4}zrds fiigpetr{n qc,(,rlopo,rrqoolell\ .n(qn eqsz\
    le,rorcgo,rq11ols]zcr$1sfre14erzqc rcgooltlolsord fergop eruelvkn nlso /tr -
    i[eupo,nez leppreq 1 elua[orp fsctfeEeuf,t'fyfuzqeE Gs's)
    ,trglueulele gc,tuq po azsldt,n [eotfeu feuffc1npq IIAoo erue,nodSNf,t -
    :?AnWz f6epzuqcfl pz,n oq',{uopcs P€PJn
    tsef rufu,nftT" Iuelueuele fpE
    'sezo,so,tretqgtezczs 3ts ectfqlnd,{,ln 'fpe,tl 'omorcgour
    erucq blw Cl eaoslr?uozeJ fpo,tqo ectfnsols eulu{14e1esszaarucewzl[ -unsfrBN'g
    -zc\ z rufup
    euzcArlrle;eozegd ArlllJ t'Z'8
    'u qs"rrtoU€n qc,funpdzrd
    IcgoupefoP,(4pI e,nadod eqorl,
    (16'9.r9z.r')
    oorA - d
    0s's) I
    (gg'gr9z,r)
    IIIeJ(zrtr u,(qgto
    leqsqd erupu,{s1tu rrfp,fts]I"J"gc 5rsezer,{,t ewfizt tufl-z fzrd pgou (71'gr9z,r)
    "lP
    t6z qcAunfi4e 1es Azcep ceuzn A7uauteP 062
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 292 Elementy wz

    Rezonatory mechaniczne maj4 znacznie mniejsze straty nih rczonatory Przyld


    o d"n!
    elektryczne,a wigcich dobro6jest duia i wynosiod kilkusetdo kilku tysrecy
    dla filtr6w ceramicznychi od kilku tysigcy do kilkudziesigciu tysigcy dla Rozw
    filtr6w kwarcowych. Wla6ciwo6cirezonansumechanicznegoprzetworzone CzCIto
    przez zjawisko piezoelekttyczres4 widziane migdzy elektrodami filtru jako
    szeregowyobw6d rezonansowyrrc. Pojemno66kondensatorautworzonego T
    przezelekttody oruzdielektryk migdzynimi jest przedstawionana schemacie
    zastgpczymjako C1.Impedancjafiltru piezoelektrycznego wynza sigwzorem Czgsto

    T
    (8.38)
    st4d d/

    gdzieC' jest szeregowympol4czeniemC omz Cy Dobro


    Wprowadzaj4c oznacznniaptzyjgtedla obwod6w rezonansowych(wzo-
    ry 8.11,8.13aonz przybli2enie8.21)otrzymujesig: Odstro
    i r6wnr

    +iaT
    /,- (8.3e) 4

    Moina
    ngzona
    przy czym:f": tl2nJ IE jest czgstotliwo6cQ rezonansuszeregowego;
    f,: U2nJ rc' - rezonansur6wnoleglego;
    czgstotliwo6ci4
    {/- odstrojeniem od czgstotliwo6ci
    J;
    6f : f, - t - odleglo6ci4migdzydwoma rezonansami.
    W ptzyblieniu przyjgto, in pasmo obwodu jest na tyle w4skie, aby
    oJNCDsifrNf"
    Obw6d o schemacie z rys. 8.10bz impedancj4opisan4wzorem(8.39)ma
    dwa miejsca zerowe reaktancji, kt6rych czgstotliwo6ciLf' latwo mo2na
    obliczyi ze wzoru (8.39):

    -L
    r 2r . : 24 ( r- t / t - -6#f ' Q
    =' = \ (8.40)
    \- v' )
    Gdy 0 -+ @, zerowa warto66 lm(4, tj. rezonanseobwodu, zachodz4dla
    Ad,t:0 oraz Lfu: dJ a wigc dla czgstotliwodcirezonans6wszeregowego
    i r6wnoleglego.Chc4cuzyskadprostszewyraienie dla skofczonej warto6ciQ, N
    moina pierwiastekrozwin46w szeregi przyjmuj4cdwa pierwszavtyruzy, pedan
    otrzymuje sig: imped
    Wsp6
    f2_ f2 t€'mfr
    Lf* : T;ie ; Lf,z: 6f - T;ie (8.41)
    nadai
    'qcazceruceurza\e/n fu.rfpleles pgaqo
    eu cSrnrirs elepeu
    eru ?Jol?uozet oaezcufpefodrculsod.tr r(uzcfrlleleozeld.llJlg .ruftrosueuozet (p'e)
    elzpo^\qo ur,{zcufpefod rn zu ,(zs43lmlsef eru rcsoqt>1o1sordryuufzclgds1\
    'en1st,l\ nsueuozarfcllolo .Lrrlcuepadtul
    1sa[oursedr furorls lsef oEelEelou,rnor
    Eelgezrd bznp eu npSlEzn e7 'ofleuzl{rpleleozerd nrlJg ltcuepad '[n$,m ezsd\
    ?orqop
    -rur tnorcso,nrllolsSzc A4,(lsfrapleruqc ouomelspezrd 'fl rc,sopznla
    11'g n1uns,{r e11
    oEemoEeraz.
    obeuzcfulrla;e e1p lzpor4ce
    -ozerdnrgp;rlcuepedurr
    Emorcgomtl
    -loplzc e1Aptueqereq3' Lt'B'sAU
    (ors)
    o^u€l
    "u?oru
    eur (69'9)uero
    dqe 'eqst,r a
    !o
    !oEe.trot
    'euolqeds ezsmezerzcfllerd 'oEe;Ee1ou,n9r
    I oEe,noSerazs^\osu?uozeJ
    1sa[o1 erueTllqi(zr4
    rurcntontpolsdzc z 5tstferr,{r1od npo,{rgo a^\osu?uozorrcgomlJlols3zceq 'Vttfztd cSrmeuzoy4l
    zHtxry (os's)
    :o8e;talou,ngrr
    otenoterezs,rrgsu"uozer elueforlspg
    po 'orsz?tou"^\ eu (g)w1qc,ftgf)t,(zrd.lcgoirrypols5zc
    -ozm) qcfnosu
    9'9?,
    0 0 9= _ - _ : 0 ? o r g o o
    E'L. 99t .1tZ
    zHI 8I :/g ptm
    9t7, A (se'e)
    rr-0l' 't'Ll lLC
    002.9I I
    z}llt8i:
    I
    :o8atr3a;oumo,
    r nsu?uozeJ
    9go,nrJ1o1sdz3 IueJozA\5rsez
    arc?ttregcs3u ?
    sr-Ol'9I 'E'Lf 2tz
    zIJ499t-- -"r oEauozrolqne
    I o4z[ nrlp; nue
    :o8emoEarezs
    nsu?uozerggo,nrpo1slz3 euozro.tlezrd
    :ayoz'blnzoy e1pdclrs,(1nr
    'dd : tt .(, g,g7: r.gd gt : ,Hut dcirs,{1n11p o
    OOZ ) E,L:7 :qci(uzpo
    oteuzcpue.roon4ru ?orgop I auzcfls,(re11er"qrtcsorr\rpo1s3zc i(ze1epg1gpuq,tzr6
    9i(zc11go ftoleuozet 4u
    E6Z tqcAurvrA7ry1
    as Azceruceuzm ATuaualJ z6z
    -
    294 Elementy u
    Wzmacniaczeselekywne itiltrV aktywne
    pon
    Lepszewla^6ciwo6ci ma fezonator ceramicznyo tzikim rozrrieszczeniu tgtt
    elektrod, irc jegowlasciwofci elektrycznemohnaprzedstawidczw6rnikowym kdn
    schematemzastgpczymjaknarysS.lOc.Ruzonatorytes4czgstostosowane 65
    podano
    w bardziej ,toii"v]n ittracn piezoelektrycznycb,ptzylelad filtru Rob
    w p.8.L2 (rys.8.22b). FIL
    PojedynczerezooatorYPiezoe "AC
    selektywnychjakoreaktancjeo ba tc3
    RG
    stromychzboczYw obwodne rezot Rl 3
    negorezonansowo-piezoel ekttycz R2g
    na rys. 8.12.PrzYjmuj4cschemal R5
    z rys. 8.10b,uklad ma czteryindt R6
    wym wzglgdemzmiennejjv (o5mi BO[
    RC?
    odpowiednimzaProjektowanium'
    . RCI
    noSciDzigki istnieniudw6chmiejs R36
    on nawet ptznktaczutwarto56i : 0'56 otrzyman4 zE wzorrt (8'37)' , c54
    c6 I
    c43
    e, 1
    L c1 3
    Ft- c36
    L1 7
    L t20
    )
    ( Ln
    -u1
    t- Kl2|
    153
    L 61 1
    u!6
    L2 .PLO
    uFz .PRO
    t-t ,ENO
    Na4
    liltru,
    Rys. 8.12. Schematfilltu rezonansowo-piezoelektryc'iznego

    450
    za pomoc4programuPSIPICJliltr o scherraciez rys' 8'12
    hzyllad t5t) Naleiy grzeanatizowa.d Rys.
    i o danychprzedstawionychw WiekO&:ielemeutowliltru zostalyuzyskaneza
    ponizszymtbiorze.
    I
    r't T-a obliczenietego przykladu autor dzigkuje.rng in2. Antoniemu Fijaltowskieinu. pastr
    -Ielaozerdtrgnlg nnrstrosols?z,{zrdrcgoqtlolsord e1pudzclgds,nr eu$"d 'nrneqsnoryef
    IctoTorezs Tcgou€irreqs,(zro1 ufctfelu,nadez wayn*1,nZor urfuul
    yz eueryfm,(ppoz
    g'g npq4,{zd z n4;g ;[cuepedu.rrsuerl
    e^ otcgomlllots0zcellls{reqpreqC .t l.g .sAU
    71'g's,ft2epzmrF
    'nlcg!(Jr ?u nF
    efcueqperqcd
    po gcfzs{5ltrr
    wgr4szAuBt.f
    tg.awciftqala{
    rnf,ttotcgf,(ltu
    PgA\qo'ooDf
    .n4u
    oteuepuq;fieuupodrlllsue4
    trropgo,rqpolslzc 31,(1s,fieqBJBgc
    ouol^rqspozrdg1.gnryns,$ up
    oNt'
    3€OUd'
    (s)eoncv rold.
    9-t6eort88'o0I fi
    e-lzztge|€l Ot ll gl
    g-lt9890tz'z t E gl
    686666'071 L1Zty
    9-182089.0 60 A
    9-t8Z08S'ooLn
    zt.-t0'006t0€0I *)
    zL-19'ze6zi0r E tc
    zt-30.002Iot z3
    zt-tzz9.9989erc
    zr-tz8t.9t zt ll 9:)
    zr-togr I t 9:l
    teg t096r 84 0 I eu {lg$r
    289t0'tz89t0t e icu e?otulfcu"Pe
    298'9L?aW9 0r I zcu -1t4o1sord4u
    €26'9z0ez6tI E riru fzlrdt (catfau
    9889t9'92 Zt I 9U -ountalgorapc
    t9r9t9'92 9 9 9U
    tr0'0 0t 6 zu oEewc,(111e
    rr0o l. I tH ouoprslsPo4r
    9rz'oo e 9u -Bzserureluez
    y{oecv0e9l qrue4s,(znop x
    )00r )09? Ir Nn C\r
    y{v'zc'd uJltJ wvzcelucevn
    :4wozblnzoy
    ou?pod n.r{s
    zIpI g:nAH gp g oused
    "4.;11.Sn
    :nqlg ?.rrolporg9go41pofslz3'ggg :qc,trzcpuareoirgrotarozer ?orqop ,ggg7:,u9:opsuepuol euemosolsop
    '0t f? 'OOlp.I ufato4rur-orn
    ?orqop H,n€o?orqop l r? le^ra ?orqop onoz.olvzrlruepadwrsuerl H,(tsfiei
    -{BrBqc fauzcrftpu,ts 'feHsed eruJerudsleuruapreptz z teu;tf,;g
    atawrldo ,{.rnpeoordtcouod nluezczsaFII
    962 t1cAurvrfi>1a1
    es Azce!u?euz*t A4uauie
    1J v6z
    296 Elementy w
    Wzmacniaczesetektywne i filtry aktywne

    trycznychjest korzystaniez wielu rezonator6wsprzgionychze sob4b4dt'


    na jedr
    Jit*V"""i. o po-o"4 pojemno6ci,b4di mechanic'n.;epnnzich realizacjg
    prosto- Wa
    jednej odpowiednio uformowanejprlytce.Uzyskiwanewspdczynlki
    -ktooS"i
    siggajawartosci0,85w priypadku kilkunastu rezonator6wi charak-
    terystyki maksYmalniePlaskiej.

    8.2.4 ObwodY dopasowujAce Dn


    wie
    we wanacniaczach selektywnych obwody rezonansowemogQ spehiac
    obci4ienie do h6dlasygnatu. Nttt-'V ci4
    r6wnie2rolg obwodu dopasowuJ4cego
    przy tym uwzglgdni6taki,|Bsam obri6d rezonansowyskladasQ":t:ryYl
    stratnych i ma skodczon4 wartc
    sto
    obw6dre reA
    ku 8.14aPrzedstawiono
    z obciEieniem Poql:zezPrzekladl
    schematzastgPczY tego obwodu, s
    cja Go,zgodnieze wzorem(8.14)
    @oC L (8.42a)
    Go= : -
    Qo @oLQo
    jako
    Przeniesionakonduktancjaobci4ienia G'vwytahasig Rr's
    pod
    e " :# (8.42b)
    Przy
    t8JlC
    sPra
    Roa

    obw6d dopasowujqcy(a) orazjego schematzastgpczy


    Rys. E.l4. Rezonansowy
    C.al
    Dobro6 obwodu rezonansowego obciE,onegokonduktancjamiG, otaz Pod

    G!, zgodniez (8.15! moie by6 zapisanajako

    (8.43)
    ,oLGo+ce+cL)
    Roz

    Od tej dobroci nlezy pasmo obwodu rezonansowego'


    Slprawnofuci4 z rys.8'lj-nutywa sigstosunekmocy
    "r"rgLty""nqobwodu
    rygouL, w obciqieniudo mocy dysponowaneiit6dla w rezonansie:

    Pr. 4G.GL = : ,4GrG!..^(t - 9\' (8.44)


    't : go + G:* 69 9ol
    st4d
    F;: G;TGilF \'
    . 9 9 t. L 7 . , - O l . Z
    Ha E'&-c " 0 I :7 P?ls
    900'0 - 9Iz0'0 0r's)
    tgo'7
    (s?'e) :.1 :eNu?u
    o o o
    ,{cour>1eunso
    I I
    7 uepSpzn ct[nztl,nzoX
    +'ez)oo, (ers)
    (T 6Doa
    : -:7
    I I
    z alupoEzog ctfelAulspo6
    | @zn'il ?.tcgot4elez
    :3p efnuri(z4o(g7.3)nroz,n u ctrle1sf,zto4 zeto ag rruelc
    tg+|gZ:og+"D+tg:9 {cueqnpuol fums z e>11u,(,n nPo^\qoelueruql ellr\o1l?C
    Azcddlsez
    (vp'gqzn) 65'0 : l
    (91'g.rgzn) s'w:o
    (gy'g.tgz,tr) gt'E: u ie
    :aluozfitvtzoy
    'npo/nqoggou,nerdS
    '64 erueztrcgo op UI 0I [cuet
    ?dzqfgo'z11>l 0I =g'zH1SgV:oI'007:oO ?&oryZ 1
    frnosueuozer
    *fzri o-nleftis qpgrZ {c?fn,nosedop pg/r\qoFit\ollalotdez ,iuepp gg prp1,{zr4
    (q) rcgouuetodgezpod
    (qzre)
    lcblnanosedop
    Auennozt;eetz
    (e) omorolerurolsuerlolne pgllrrqg'91'8'sAU
    t7(1-w)i+zt+
    t7=7
    (ezv's)
    +/r:,
    (q -u"llnpuol 0
    ouolnelspezr
    .Argpo^\qoqcH€l fleuaqcs ouorA\slspezrdg1'3 n>1uns,{r eN 'oSenosusuozeJ zuozlzrds6a[t
    -rmsfr
    npor\qo tcgouue lod letzpod zeztd qny cgoul'(c4nput eu ndazcpo eIuBl\os ols "N'00
    €lpgJz op ztueztlcqo eruernosedog
    n1euE,(s zA
    ,ngluaura1e
    zntd lp.l4skznzerua\gr
    "uzoul 'oEeuogtlc f?eleN'qeut
    'zzs1apn gerqeds tEotl
    -goelu op oEeuoztrcqo npoA\go rcoJqop {eunsols lsef dzsferuu ur1
    '?tou^\eJds eu npo,ttqo l"Jls inf;d't ?l9eJ{o ltuu'(zc Fnro
    u,$-1sef-er9ll
    : lll
    (sye)
    -I"J?tIc I lr9ro
    ewpel4ezrd,{pB'fuorqads 1se[uel leunr€/V\ -olsord l4tuuf
    'qeuEfs 'ft tcgoupe! uu 3lcezqeerq
    EpgrV op eluezttcqo Bllr"lt\osedopep "9:]'9 :IP
    tu,ngr tuluurfsleul ?tou€1l\ethso (ptr'g)epe4erfal 1luu,(zc,(zsrnrer4 Tptq tgos ez
    as Azcetueeutzn ATua
    qcAunA7>1a1 we11 962
    L6Z
    -
    298 Wzmacniacz
    Wzmacniacze selektywne i tiltry aktyw ne
    't
    1
    c- : - : 4 1 5 0 p F (wz6r8.11) wani
    ( 2 n ' 4 6 5 ' 1 0 3 )'2n 3 ' 1 0 - 6 7.a,w
    opisr
    leirili n wzglgd6wpraktycznychjest wygodniej uiry6 indukcyjno6cio wigkszejwartoici np.
    100t H, mo2nazastosow at dczep w miejscu,w ktorym wystgpujeobliczonawartost 23,3ttH. kzg
    sizcT
    Zgoduezewzorempodanymprzyrys.8.l54przekladniapowinnawyrosidt':./* =L8g'
    v 28,3
    schemattak obliczonegoobwodudopasowui4cego na rys' 8'16'obliczona ze
    jest przedsta-trriony
    wzoru(8.11)pojemno5C C wynositurazll75 pF-

    I t : fr:0,,53
    kdczep
    '
    110 2
    ) l*n itzs 2: jp=0/68
    tdczep
    I ktz
    ( PF

    w przykladzie
    Rys.8.16. Obw6dobliczony 8.7

    8.3 MATYCHSYGNAI.OW
    WZMACNIACZEREZONANSOWE

    8.3.1 Analiza wzmacniaczy rezotransowych


    Zastosowanieobwod6w rezonansowychwe w^r.acniaczachselektywnych gdzii
    umoi:liwia dobranie optymalnych warto6ci admitancji ,rbdla sygnalui ob' I

    ci42enn co daje w efekciemaksymalnewzmocnieniemocy elementuaktyw-


    Janu
    nego.Jestto szczeg6lnieistotnew zakresiewielkich czgstotliwo6ci,zbliZonych obw
    do maksymalnejczgstotliwo6cil,*,, gdy mo2liwo6ciwzmacniaj4ceelemenJu
    9 n
    aktywnego sQograniczone.W zaleLnofietod tego czy zaqhodziprzypadek Rob
    bezwzetednejstabilno$ci czy potencjalnej niestabilno$ci metody projek-
    towania i optymalizacji wzmacniaczas4 r6ilne.
    Przypadekbezwzglgdnejstabilno6ciom6wiono w p. 2.1.1.Wykazano
    ' (por. wz6r 2.L7b),ie jest wtedy $relniony warunek

    ,:ffirL (8.47a)

    lub
    Przyl
    k=?gl,:-gzz-cosg>1 (8.47b) (w m
    llnlztl
    Rom
    oraz dodatkowo
    gnl} i gu>O $'a?c\
    wyrazamimacieny admitancyjnejelementuaktywnego,gusQich
    gdziey11s4
    skladowymirzeczywistymi,@ : atg(Jn!zt).
    gz0'0+ z0'0
    (qryg rgz,t) Ll'? = : s gcrts 4D'o
    ib.r .u
    (cfi'e)
    - :ZOb: (rzdzrd)e1 i7n'O[- 'CO'O:rcfcrt
    o9l- : @ :820'0 lr'fzrtl
    :aguozbla,rzoy
    '1 g[ + - - zrlt'll * I : IIf {su /h)
    Ib : at wl + OZ tzt :lm'o[- (qrt'e) ''
    I tznwuw fectfndfseu o erqs{2s34 ep eperuosedoPplurlr"lr 9Irc1go ,{Zo1uN g.8 Pult[,{zld
    lr ztzr tl - ,tl
    (qts'e) @soc - (g+zz|).(ug+rrb)c (en'il
    . t
    F
    (urs't) ouzr1f,.a'
    -4apd fi
    frueutzeu rcgoupqeprue4ruufzc1gds,nru,fzcogoX
    ,g ug efcuel4npuol olupell\odpo epeloualgr euozct;op ts 27ff1 tt$ rypedfzd{
    I '(,n-oPol\go npql
    '5p ezs43pnzlcgougq?ls
    1[c41npuo4 op 4tp3 4luufzc;gds,noEaf qcruo4fil
    appey4ezrd eppel,nodpo zsztd pl,(uolsepezrd) epez.tpqo 1 e1p9r7nue[ -.$ D|3q
    eu fiuoTtrcqoeilrc1sozfunhp WowapfPO
    -cu"l1rup" npgfiin 1n1c,s[e,rn
    -qo I nfl
    : or arzPB qc,{u,tfi16
    Ffzq .,,::
    (os'g)
    : dofr&
    (qors)
    - ilopog
    (eore)
    (qsre) l-zrlf+zz6-domg,J.
    il,olog
    (sel'e) l-ztll'+:nA- ezeuvcgqg'9i,
    ,tr
    - fsZA
    '88.I= _/
    :f,zcs.mcewa\qc€pezcllqo dzrd tupoEop erqgEezczs 00I /
    'Hd g'gt?$-og",
    \gow.eyez qc,$ ,celsodtuul 3p efnufz4o (qLl'd lueroza\ ez e1apoBzt1 'du 1.cao1re,n
    iar-uuf"q9As^\gcru oP nr-usln"lspodo4
    'rOt'd (St'Z) zpaz-er,$nt[ns1do
    t fe
    que,rosedop1[cuelppe rcgopell .fcoru epelurouz,r eupwlsleru em,nedez
    a \ruqnpqo I qeu8fs ElPglz,{cuullrupe op otaun,$T" nlueuele eltrB,rl (11'grgz,n)
    -osudopelmo4sngoeaql?oru5e[pgoup.qepfaup5pz,nzeq n4pedfzrd 16
    ngpu 6AsqcAleut er*osueuozet ez?elu?e.azln 862
    662
    Wzmacniaczeselektywnei filtry aktywne 300 Wzmacniacze

    2.L.O.L Y
    k: - 0 , 7 1: 6 , 4 3
    0,028
    Y
    0.028
    T" : - : 0 . 2 8 (wz6r8.47c) \t
    0,1 miob
    0.28 zewng
    Gcdop:,' J 40,4: O89mS Pr
    ,
    nienie
    Gr*p:0089 mS (wzory8.'18)

    B r ^ o : - 0 , 1- 1 - - 1 , 1 mS
    krr:
    Buop: -0,01 - Q1 : -Q11 mS (wzory8.49)

    28.3 1
    b
    NoMa: :2214 (wz6r8.50)
    o,ool 6,43 + 6,35 Miano
    wartoi
    2. 1.89'0.189
    :2+g (wz6r8.51b) aleiy
    k,=-?-0,71
    0,028
    GrG"
    G,,G,

    Nz
    nym s
    stabiln
    pna, (
    s,
    s
    st4d
    G2
    n'1 1:m

    A
    L1=
    Gbr

    tranzystorowego
    Rys.8.17.Stopien
    )

    )
    +YL V

    rezonansowego
    wzmacniacza
    1^,
    llJnc
    J-'
    =

    a" Podsta

    GL

    G2

    lub kor

    rezonansowegojest oznaczonaY' odpowiednio na wyj$ciu Y6Wprowadzone G.


    zostan4 nast€pujQceoznaczenia:
    (pss's) euozpenor
    npo,tlgo el
    :(ZS'S)
    z ctf4sfzro4 qn1 rcgomqlols
    J
    euep bpSq
    (css'g) zz6 _ zg o8e,tosue
    ,s
    s rrs - rg
    (qss's) ,s
    :3rselnurfzrlo 1[c4uq luntuls{elu cblnplerrzt (tS'S)op ("SS'8)cbfernelspo4
    tgs
    (ess's) zz6116: zg
    ,s
    Ptts 'ezs4Slnfe
    zz7rra s ggolrentuo
    - t;
    ezcoqor fg
    "9t9 seutEreu,(
    5rse[nur,{zr1o (egy'g)zezld gcr qnl rcs
    (etS'S)elualerzpodZ'zgtg nufzcolt lctou"^\ felep e1pcStlt e "s tcgoqlqe1s .a6 bF
    apuw(zc1ods,noEezcoqoJ?gou"ttr buo4olezBu n{unret\ nlueluledsur,{u tleut ozpre
    -sezcoupef,izrd (yg'g)uruezzrfm?goue^\tqeur,(s4uurcrultadez,{ze1e1q -su1'du'qc
    qn1 {urelod
    Zelc -eprz'ac[1
    (,se) ?:
    ? (4-'X+-') ( z z 6_ r D ) . ( t D _ t C ) nnT
    'rg zero'g (q1g'grgz,n)
    1fcuelqnpuolpo f,qepz
    lsBrruol?u erueforlsezeJptupunuilu csolJ€a\
    ?9ou?^ilezceruceurzin
    "{Fzc[ po fiwqelezewmfl4eles
    uEtrsor rcgornrllols5zc lsat(gg'g)etueTer,itt>purrrouety4l (gg'grgz,n)
    (6tr'gftozn)
    (es's) #-(n'ot+ zlr z[zr -[ ' .tr \l : I"ul
    'gu) ' ,lrzltlf
    ?#'"t"rw (gp'g,{roz,r)
    5rsefnur,{zr1o
    ,{coure1ue1u
    -coruzl\euzcalnlsoEactlnsrdo(p1l'd erueze$.nop (Zg'8)ctlelanulspog
    'epeloumgrqcfuozctlod'ero1s,{zuerl qcfmolcreanztr4ckn4bunaz
    tlcuz1rurpe
    'n1cgff,mnrcslern qc,&nosueuozer
    ,ngpomgoz Srsqc,{c?fepe;4s r uu A\opo.ry\go
    nu
    -urue[o4spourfuemo4npeJz Ilu"Ioorqop ts z^1zOzBJo|tt yt@gc9o4Ja111 (c1tr'g tgzll.)
    (qZS'e) (n'61 + l)zg : "gl *zg : zz{ +T : z.,l
    (eZs'S) (nt6l+t)TC : rg[* rg : rrt +k : r.I
    r0e ngle u6As t1cfi eu elros u euozat azl etuceuzAA
    008
    302 tUztwniaczr
    Wzmacniaczeselektywnei filtry aktywne

    s, (8.sse)
    C" : grr( -')
    s

    KonduktancjeGui Gl opisanewzorami (8.55di e) zapewniaj4maksymalne


    skutecznewzmoCnienie mocy w rezonansieprzy danejwarto5cisizaloilonei
    wartoScis, ) s.
    Zaleinofulmianownik niejest w o96l-
    a wyr aLenia(8.53)od czgstotliwodci
    nym przypadkuprosta.Na pocz4tkuzostaniezaloaone,2e konduktancjeG1
    oraz Gz s4 na tyle du|e, ze drugi skladnik wyra2enia w mianowniku jest
    pomijalny.Wyra2eniena skutecznewzmocnienie mocyupraszczasig w6wczas
    Rra. t
    do postaci (8.s3

    4lyrrl''7rG, : (8.s6a)
    k _ . -x
    *pef Klztl2lzzlz
    lyryrl,

    gdzieK jest wielko6ci4niezale|n4odczgstotliwoSci. Charakterystykaczgstot-


    liwo6ciowawzmocnieniamocy jest wigcidentyczfia chankterystyk4modutu
    z

    -t

    Rys. 8
    obwod6w selektywnychtymi wla6nieparametrami. wewne
    Je2elijeden z obwod6w,wejsciowylub wyjsciowy,jest nierezonansowy
    i jego impedancjanie zaleiy od czgstotliwo$ciw pasmiewzmacniacza, to Wsku
    chaiakterystykaizgstotliwo6ciowama ksztalt z
    identyczny ksztaltemcharak- wlafc
    terystykijednegoobwodu selektywnego. duzy I
    w przypadku gdy drugi skladnik w mianowniku wyn2enia (8.53)nie St
    mo2eby6pominigty,charakterystykaczgstotliwoSciowa zostanierozpattzon'a by616
    dla dw6chidentycznych -
    obwod6wQt : Qz: Q, rt v2: v. W6wczas: to na
    z istnie
    4lYrrlz' GoG, stabiln
    *LP e t- (8.56b)
    c?G3 1 + iQu)' - Todul'
    ' l ( neutra
    sygnal

    Przylhr
    ln: -j

    Rozwi4z
    7* wzon

    Charakterystykawzmacniaczanie jest te2 symetryczna'


    niiz rezonansowa.
    Przypadekw kt6rym wektor Toei@dotyka lub przecinaparabolg oznacza G,

    niestabilno66wzmacniacza.Na rys. 8.19 przedstawionoszkicowocharak-


    terystykgwzrtacniacza,w kt6rym wplyw skladnikaypy2l jestniepomijalny. GL
    (a zero pgg'grgz,n) Su 60.0 : 6 . I0.0 : "g 'fqelruroda
    -4?J€rlcoA
    / so'o^\
    stu6:(.'-;/')':'" ezceuzol1
    'euzcfrleur
    'fqrgelseru epp[cuelod
    lsef ro1s,(zua1 C1,rr e
    .S0.0 : s :(ett.g) r,rozil-
    s.Z [euu1tcgo,
    Iunlulslslrl I
    :aruozbtnzoy
    €u auolA\?l
    trc;opelpo
    :1t+1:Il,r:(sru^)rr'n,,"-ooorrrsolJ:f#J.ffi
    lo:;;:t#Ai:;t$T;# i(lrof+ rF
    tcto,tlttlolsiz
    ',n9pdfs
    qcQeu qlvzoelucewr,rr ea ?rrelrosols oIpBizJ enrxxto pef 1 [ce4JeJlneu
    npo,trqo eruelo4s oteuJenpr,nfpw utzudn ?le1 ?JnpecoJd.rctoupqu5 (qss's)
    leapSltzmzegn {uru?ar op z pe,nordop ezrolsf,zue4,n udct faFlsl z
    zeu ergl4'oEeu1or,rlz "merqeds
    eruez5zrdsp3d feuzr$rr]trsznru?/trosols"zsu ol :s?zcA\
    eEe1o4'oEeulor,nzerugzdzrds rlczzrprlneutcoruod ez euelsfzn zeru,rgrcfg euoztledzot
    ezou ufupg"Neru erupfcuelodruerols,{zue rl z ezxattrceurzll.
    ?toulrqefs er-u(tS'S)s
    'E po ,ftsferuu e1uec[14erd,r, .s lezcogoJ pgou[.g"1s lruufzclods,r fznp
    ctumadeztqerP.u'ctu4.run oE fgy'oEeu,nfl4eles ezceruc"ruza rcto,trrct"IA -{".rcqc ur'r
    eu o8sulorrrz eruezpztds,r[{dr[ {u1s,ftro1sru ozpJ"g ol efnze4s6 o1 'uzcem
    "u ,inosuuuo
    nrvrAp,'r
    ueruerupd;6zann
    z ezceluoprrz
    i\ e^orcso';:.:"'j:jT;i""^"i#rffj";1:l"Hl
    Z ' Z ' 8 ' dt
    40 t z t. o L-z- t- (yg'g) azrc
    ,{poltgoza
    -Q,izrdts q
    rrr8s rx4 I
    qnpout4f:
    -1o1sAzc 21,
    (uss's)
    (es'e)
    erua?eriirn eltult ouetut feuo;odsez aruTAzczse;dsu aruarmelspazldeuzo4Elg .gl.g 'sAU
    3t
    suzcrngrn
    1se[n4tum
    t9 e[cue1
    19Eolt 1s
    leuozoyez
    aupurr(s4
    (ass's)
    E0€ ngleudAs tlcAptu arAosueuozatezceruJe.azlA z0t
    Wzmacniaczeselektwne i filtry aktwne 304 ,ttJT 3Cl:'Et

    W celu sprawdzenia wplywu sprzgZeniazwrotnego naleiy obliczy6 Kc

    ln!zt
    -j 0,4
    : -j0,4.
    GrGr. (1 + 9)(0,01+ 0,09)

    jest niewielki.W rezonansie


    i rozstrojenie
    cz)
    Iak wynika z rys. 8.18,wplyw ua wzrnocnienie
    ilu
    4' 1600.90
    . ,09 (wz6r 8.56b)
    mc
    kp"to : M1O
    (10.0,1F0
    + 0,16)

    W rzeczywistym w"rnacniaczu naleiy uwzgl@ni6 wptyw strat w obu obwodach rezonansowych,


    mniejszaj4c odpowiednio konduktancjg futflb i obciryienia oraz, rnnozq'c otrzymane wzmoc-
    nienie ko4sPtzsz

    l" - 4\" (t - b\" Pn


    \- oo,/ \ Qo,/
    sta
    gdzie Ql i Q2 s4 dobrociami obciE,onych obwod6w wejsciowego i wyjsciowego, zas Qot i Qoz me
    odpowiednio dobrociami obwod6w nieobci42onych. adr
    otrl
    \rzI
    8.3.2 Realizacje wzmacnia czY rezonansovvych
    Wzmacniaczo tezonansowe o duiym wzmocnieniu mog4 by6 realizowane
    w dwa sposoby:
    - przy zastosowaniu wielu stopni z indywidualnymi tranzystorami, pol4czo-
    nych PoPrzez obwody rezonansowe; gdz
    - p:i:zyzastosowaniu pasmowego ukladu scalonego o du'ym wzmocnieniu Jes
    i obwodami o du2elselektywno6ci i du2ym wsp6lczynniku prostok4tno6ci
    na wej6ciu i/ub wYj6ciu. niat
    SO\\

    Rys. 8.20. Schemat blokowy n-stopniowego wzmacnlaczarezonansowego


    \r'sp
    lwI

    eTzmocnienie mocy moina zapisa6,nast9puj4co:


    st4
    P n not
    L
    *o"7 - P L - P , . P t . P ' (8.57a)
    Ptur Pn Pn-r Pz Psa pas
    syn
    u'o(
    gdne Pljest moc4 doprowadzon4 do wejscia i-tego stopnia slzmacniacza.
    r- a{lI!ra
    euzcruorDlele.{peHn 0Z
    'lemosueuozeJrcson\ 'ezjewrcevv,l
    -rnols3zc erueruconrzrnezsl3ralfeu lszruroleu erun{edez f,uzctuorqcufs
    znrnvcaanz6
    "Jp rc,soult4olsord
    4tuufzc1gds,t ezs4Srttz eluzcevzelv r oused
    ezbmezmgpoA\goeqzqyezs4{1yl'8 'lg"l rrreu"Jgozrosoller,t Arse[nur,{zr1ou
    (ers's)
    IctoUB^\ qcfufelo>1elp yazclgo cblnuo4oq 'IZ'O: d zen 0gt9'0 : tg ptls
    , o o l z e -r o z -I/ - +s -r r O + 1 \1 elrzcelnls ?2.
    -do1s oEerup
    '\'{vv' / Slcueyupe o
    'gg'g 'sfr zu
    rprouzelzzz ctzcrlqo euzotnlcgoult4olsord4ruufzclgdsrrr
    >puufzclodsn
    oused '(l : u) a\opoA\gotlJg,r\p3lO 'I'0 : d rcsoult>1o1sord
    zerc OfI: og otus"d 'O:n fp8 'npo.tqo o8eupefn>lpedfzrde1q
    (os's)
    9e1sod (8S'8)eruezeiln 'emos
    -u?uozeJ,(po.trqoelsord o1 ts ,{pE'rc;ou1g8azczs "ur nz?Dlu
    1gr1.u{uzcluotr4cuts
    -cDutzfir
    o fturngur euzcfluapt bs ezceluceruz,t fpomgo erlls,{zsm ,(pg rc,soqtlopon
    nIUetUCOtlZit
    'Aropolr\go?fcuzpeduusu?Jl gnl tlcue padun
    1se[
    t2itudo1sr4c,{u1g8ezczsod,t,{zretceru
    morleuerud pobuzepzblep lsef y erzp8
    -ozctlod tue:
    I =!
    (ss's) ,l'zlU x: r"u'l
    eII€A\OZrcar
    l+u
    :oEatrorudolsolet.tr Ezcerucevrz
    t^
    ?ruerucouz.r\ rcgodilllols3zcpo ?gouzelezac?fnstdo aluezerr(al3rs efnur,(zr1o
    (qfS'S)op (crg'g)I (tS'S)ctl"ta\"lspod'12,1| oEeanoseuozet npot\qo elcuequrpe
    'Iel rcgonrl]olslzc po eu7elez nlpedfzrd u,{l m lsef fcour eper-u ufl r. ro8 gcz ,ot
    Ie[
    -coruzlvrttf caqon fuJefiuod 'uz1lcgoupqels
    lsel (I + zz/()/tz{zt{zetfim ApB
    e4raufzcygds,rr oEeznp euzsnls lsef (c1g'g) ezrozl,l. an eruez4qfzr4
    "lp
    +*nt(:!l!
    ,1,,t - "n)"" -COEz,treUBUilz.
    :dI 'qcdrnoSUeUOzat
    'D
    'lt''(l
    (crs'e) #A-
    (q99'g .tgz,rr)
    (Ot'Z)zen (q71'7)nroz.t s7ludols rlc,Qelsozod
    dcour
    gerucourzl\r o8ezsnrsrdsudols ,{couro8euzcelnlseluetucoluzmweu,{zcop
    fcotu euzceln{s eluelucoluz.t rJ,(zc etsusuozeJ
    lsef oEe,noludolsolernezcerucaurz.tr
    (qrs's) rladyzdy . ".. . t-rdl1"url : I*rl
    5rsefnur,{z4o(vETT,)I @Zl'd fcour yspcoluzlt 1fcpgapz ctfels,{zro;1
    90t ngpuDAs tlcAleu eMosueuozatez?elu?euzl6 ?OE
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 306 Wznacniae
    Tablica 8,1 Wtari,ciwo5ci selektywne wzmacniaczy synchronicznych w zale2-
    no5ci od liczby n + 1 obwod6w l
    Wp
    n * l 1 2 3 4 5 o ro8
    0
    Yod
    B/Bo 1 0,640 0,505 0,435 0,388
    wbk
    p 0J 0,2L o,26 0'3 o,32 03e I
    je ot
    Moiliwy jest r6wnie| przypadek, w kt6rym poszczeg6lneobwody
    wzmacniaea wielostopniowegose r62ne, m6wimy wtedy o wnnacniaczu I
    wiebrezonansowry.Jest intuicyjnie oczywiste,2e przy du2ym rozstrojeniu
    obwod6w moina uzyskadcharakterystykgwypadkow4o wielu wietzchol-
    kach,moiliwy jest wigcr6wnie?przypadekmaksymalnej plasko6ci.W szcze- Jest
    g6lno6ci gdy wanacniaczma dwa obwody o jednakowychdobrociachQ, napiq
    optymalne rozstrojenie wyraila sig zaleino6ci4
    Przyd
    @t ro: @o tratzt
    uo= - _93.:! (8.60)
    coo utL @z @o O Rr= I
    Rozw
    gdz,recr,li
    ar2s4pulsacjamirezonansowymi poszczeg6lnychobwod6w,arsjest
    Korzy
    czgstotliwo6ci4
    6rodkow4.
    miefz
    Ptzy wigksznj liczbie obwod6w zaleinof,ct nie s4 proste i dobroci oblicz
    obwod6w mog4 nie by6 jednakowe. Charakterystyka czgstotliwofciowa
    wielostopniowegowntacniacza wielorezonansowegoo maksymalnejplas-
    ko6ci,skladaj4cegoslg z pojedynczychobwod6w r€zonansowychjest opisy-
    wana wyraZeniem:
    Podsta
    warto!
    (8.61) Analol

    Pasmoi wsp6lczynnikprostok4tno5ciobliczonezewzow (8.61)dla dimych t:


    warto6ciz s4podanew tabl. 8.2.Nale2ypodkre6lid,2e
    wyniki te s4identyczne
    jdk dla wieloobwodowychobwod6w sprzg2onychw przypadkumaksymalnej l,4',rz;n
    plaskoSci.Wa6ciwo6cipasmowei ksztalt charakterystykis4znaczniekorzyst-
    kaideg
    synchronicznego,leczwzmocnienieptzy cz.6itot-
    niejszeni2 dla wz.macniacza
    liwoScifi jest mniejsze. wzoru

    Tablica 8.2 wtaSciwo5ciselektywnewzmecniaczywielorezonansowph L


    w zaleino6ci od liczby n + I obwod6w (przypadek maksymalnej ptasko5ci)

    n * L 1 2 3 4 5 @ Wynikr
    B/h 1 l14 1 1,08 1 1
    G
    p 01 0,31 0,46 056 0,63 1
    sted pr
    'Sru qe6,(s qp-o.r7slcusfrypuo{ euoJsepazrdptls
    €B', : Ll'l - 5:,'g
    - : s - 0 I. @ z ' 9 ? l . s w . u z o o T a 09
    l------------- = -: I
    $uLI'I
    I I I
    uneo qEe;ou,ngrelruuqnpuol ofl po.rqop z rctfzlufl6
    oT. {87 . 591.lZ goc) (;c9o1s
    wl 9l'l : = -:7
    qc^n osueue
    I
    :nlcgfo,notafw rolsfzua.4 zsztd everyrl,c ggout(r4npul (g1.g)nroz,n
    -loNSzJ,(zd
    sz pers 'g'g7: oglo!= @gorqopciln B 1zHl g,6I = Tb - og gi(qouul,rod npo,nqo okepryq
    g -FdzrolslE
    og oused I'g 1q4 Z 'SE 0I = Su (I + 6) Jsou,$n
    ero1s,(zuagnpgfe,nuu 9 epu4lnpvo1.evwFl feupuilslq
    auzcflrEEl
    (tZ tgz^) + r0o=
    ?r.0[ - r.0r+ ,o,o:\_,iri{_..t e cf qrfu?-or 3[r{
    fog+
    ur$oJca[dn
    efcuufJupa'e;u'zcpopuy
    .S: rs (lg's)
    ?toug,n ' :
    @ry buqo1vz r. Bate1urtwnrt a;uefo4sazau np{Ezm * 0: (tr + ?qf)q n1 oso}nt1spod
    {
    60'0+ I0'0 - -,{qdoillfl
    s [ +I = r r + , : T r : r : : - r r r= r d
    t'0f- -sBIdtnfl
    :(q97)ruoz.rezlJsezcgqo
    em,opgo4fl
    erop,(zurr1
    t,nopgfem
    5fcuaqupv5u 60bt?znp,sl,tur tuz4lurnezgenu
    au'gr 5 Sfcuellnpuo:1 porqoP I t
    uoJq,nodnpgfaneu ,rols,{zsBqAgeq q'oruop?r,n 5'g npel:1,(zdn4JMrnz c?pp,(zroy
    1seloca'ng
    :apmzbluzoy
    'U:l
    I:7u
    t;q 0I=rU
    .mZ=T) 2H\
    Ol:g tp:4. 9!F:of gtf,tzra .5.9npztr1,(z,rd
    z .{ropfanarl (og'g)
    ctfnsop 'fuzcporqcw(s,{,roJudopn,np
    welluorurolzlr-
    gu,noqefordaz,QepN Oft pqr[IzJd
    'r{cour oEezslSrmfeuz1psuprudsluru 1sa[e,nolc6rduu
    'fl qcercorq
    "1uelucouzlr
    er.uelucouznaue4?ngo r npuEds Wgry oEeuupelp q.e4qm,(zco pe1 -sz'zgAUIc
    {ogczJerA\n
    'u"c nluefo4szo
    (zg's) I nzcDlucouztr
    5l 1:'^, ,(po,nqo aq9
    :(cg;d rcgouz.el?zz ctfelsfzrol gdzqJgoef
    Bu?otu'fcoru e1ue 'e,uo1c5rdeu aruerucour.za'du pef ectfnseralul gazel
    'ei{roPoArqooleua
    qnl -nnp euopSzrds fpo,nqo ?Aqqetttoru uzcepceruzu,prd,nopeg4slrrrupoar
    -qO '[4slBJ errrreruroua\-or
    14,{lsfrsqsreqc ?[p 5rc afnqs,(zn1c,sou1t1o6ord
    qluw(zc1gds,nazs43r,n1 eused tzsJszsurrfulosueuozeJolerill nlpedr{zrd 16
    gcd,noludopolelrr f,zcelucew,mfcrz;yleet qc,{uu1a1ar,npa[ etrr1?oll
    -7a;ez rn qcluz
    LOE ngpu DAstlc fieut ernosueuozet ezce!uce.azln
    90€
    Wzmacnia
    Wzmacniaczeselektywnei filtry aktywne 308

    Przekladnia obwodu wej6ciowego

    IG'
    n: /l:8.85
    v q Poj

    IndukcyjnoSd widziana ptzsz ilr6dlo sygna,lu: st4c

    : Ln2 : L14,32 tt}l Wz


    \
    wzc
    st4d pojemno56: 1026 pF.
    jest
    SusceptancjapojemnoSciwejSciowejtranzystora wynosi 5 mS, przeniesionado Zr6dla sygtalu
    r? razy mnielsza:64 pS,co odpowiada pojemnoSci 22 pF. Pojemnos6 obwodu rezonansowego
    dol4czonazewngtrzniewynosi wi€c Cr: 1026- Z2:1004 pF. Na

    Trudniejszejest obliczenie obwodu migdzy stopniami, gdy2 wobec niedopasowania tranzystory


    :
    nie obci42aj4 sig wzajemnie w spos6b zapewniaj4cy uzyskanie L4danego s, 5. Moina to
    otrzymal, np. ptzez przyL4czeniedodatkowej konduktancji Ga na wej5ciu drugiego tranzystora.
    Powinny byd w6wczas spelnione nastqpuj4ce zale2no5ci:

    na wej5ciu drugiego tranzystora: 0,0L ' n| * G, : 9 65 h(


    L+G,
    na wyj6ciu pierwszegotranzystora: -; : Q09 mS

    Rozwiazuj4c ten uklad r6wnaf ot sig, Rys


    "ym,ile

    Ga:8mS nz=lO

    Indukcyjno$(f,= l,46pHjesttakasama,jakdlapierwszegoobwodu.Przyl4czonakonduktancja nyr


    jako ni4
    powinna by6 mniejszao straty cewki, tzn': Ga,"n: Ga- Go: 6,83mS' tj' 146Q' Traktui4c Ga
    l4czne straty cewki otrzymujemy: tor
    tyv
    :29,3 wy.
    o
    Lo'^:-:-_----- -
    aLG" 2 n ' 4 6 5' 1 , 4 6 '1 0 - 6 ' 8
    go
    Indukcyjno6ina wyj6ciupierwszego
    tranzystora: t02
    wr
    Lz : Ln2z: L46 pH i Pojemno66:
    803PF'
    w
    ktd
    + 5lnl: Q19mS coodpowiada6SpF.T*wngttznapojemnosc
    susceptancjatranzystor6w:0,14 (AI
    wynosiwigcCz: 738PF.
    7rn
    Obw6d wyj6ciowy moina obliczy| analogiczniedo wej6ciowego.N'4cznakonduktancja wz
    G na wyj6ciu
    czn
    (0,01+ o,o9)mS : 0,1ms, do
    zo
    146pH. Konduktancjastrat0,0117mS.
    st4dindukcyjnoSd wt
    konduktancjaobci42enia
    Przeniesiona iac
    spc
    c;: 0,09- 0,0117: 0,078mS.

    :
    r.c,soulblo6ordqmu{zc19dsn1oursederupentodpofctSuamduz'gcduolods
    -ez qceuntelq 9 o p"PF cdyn o1 1se1lufnosu?uozeJ luePol\go z tcbl
    -ncurdlgdsn .tpgouue[od qcfuol}ztds urfmoryurglrzc erzPsl4n/n
    t11e1,ner-u
    x\-orolsuozeJgcg/r\pz 5rcepu14s,(uzcruereo lluspo \qo z
    4ll.d Ttu,(u.a15u,tnaz
    's,(rep'nrcsf,funeu tsorqop
    oEauopcsnp€Hn emarctlodouoptelspezrdq77'g
    fegleprap o urf,,nosueuozarEePo,tqo ufzcufpafod z 1 n1c9[emzu urr(wc
    elcselrypuol u
    g-souue[odttzd
    ',{polp 5rstfnpfutz gcfctfurucuurzaapdols qc,fts,tre1dqcclzrlqc€JeqlueA\
    'ZHIAI
    0g op Ezceruceurzllerustd eluazlozszo.rtferumedez el plluJgl1\
    qn1np,sfaan Bu pg,t\go14p1uape[?€t\osols€z19Eoeu ,{zcre1sd11 1cgouanf1
    -4a1es[euoldn{s o pga\qo e[naleer oteuzcfrl4aleozeld n4p s1c,{7n'ltuurol
    -s,{zuerl elqeF Po qcduenoredespoqcf,nosuEuozeJlroPol\qo 5qzcl tp
    -panrodpoctfnso1srcgou,t,(11eJesleuzptTepelsfzn lcgo^\ll?ouetu ep urfu
    -olacs luep€pln z oEe.nosueuozetezce5rc€Iuzl\Tlcez1p;tn4ped,{zrd11
    ezceluceurzm
    g 1'g erzpel$ztdano6eueanol>;alordez leureqcs '!Z'8 'sAU
    s
    N .
    ll
    d
    .tl
    rro1s,(zuer1oBr
    01 ?u?on 's: '
    002:00
    0oz:00 ooz:00
    ,(rots,tzuBrfulue
    .rlzcelwwlnlr-o8auozcl;go1eueqcsouol,nelspezrd17'gnluns{r u61
    otaaosuggozer
    'spr'es'g,'sor. t) - r),6m) : t''t rseftqed,(sqpgr
    Lt'o:t0'0'Ie'''g0I'o, = If
    "(*-
    :(7p'g)nroz,n
    zBro 6.g npzyry(z.rdz ngryw(ln e1,n4spodeu g,(zq1qoBalol'I szcvlu,tslz,$ a$Ialucourza
    Jd SSt = e3 p?1s
    g,soutuofo6
    gd 37 pou,in eroNfzuerl e,non,sfr(rn
    r s ' s :sIr o t l: ' :'e l : ' .
    I I
    "lsp|sHszld
    80t
    60e Mgleua&s tlcAleu erLosueuozet ez?eluce.azAA
    Wzmacniaczeselektywne i fi Itry aktywne 310 Fiby aktyu

    rrg
    pojr
    tlir-,

    zele
    mot
    dla
    moI

    ibt
    posl
    wac
    bieg
    filtn

    nTl
    tunk
    gr.@,
    -Fi

    kt6n
    TEtA
    - Fit
    ideowyukladuUL1203 (a) ijego polqczenia
    Rys.8.22.Schemat ze-
    z obwodami
    (b)
    wngtrznymi A

    8.4 FTLTRY
    AKTYWNE
    kt6re
    TEIA I
    wyre
    8.4.1 Zasada dzialania filtr6w aktywnych szkoc
    - Fitl
    W om6wionych dotychczaswzmacniaczuchwla6ciwoSciselektywnebyty
    uzyskiwanepruezzastosowanie obwod6wrezonansowych (lub ich piezoelekt-
    rycznych odpowiednik6w),kt6re realizowaly bieguny zespolonewzmoc- k
    nienia- Indukcyjno66jest elementemniechgtnieu2ywanym w ukladach
    o du2ymstopniuscalenia,natomiastfiltrpiezoelektryczrry
    niedajemo2liwo5ci kt6rq
    strojenia i te2 nie mo2e by6 scalony wtuz ze struktur4 wntacniaczu
    Zrczwaiart w p. 5.3.3wiadomojednak,ircobjgciewmacniaczao biegunach czgst
    zoN^ gceunEer
    tDltq ?qeufsquut ?tolrel{\ u8tlso r rcsonqlolsizc
    d; I feurngr tlceslnd Elp 'EZCE|UCEV
    q5!{1eranr 1ef 'gc,{1etuelp oulr\orez enz op tzbp elcuelrusueJl o8ergl4 rcso^\rlzoE
    gc?P?lIn ^
    z s z n + s r o + o o: ( s ) 1 -coutz.t\ eu
    (crs's) srq -l>leleozald
    dlfq aun,(1
    :,{nolsndezrdomolporsJlll.rl -
    rcgonlpols6zc rlcDlleltr ?[p eruarusorstztttblezctuerSo er.rllpolzs
    rcgouuefod zdpElc;o,trtnoNSzc erused tu,{uozctuerEom o41f1 utaruezer,ftrt
    rrrH"t fuesrdo cfg ezoru pel4n flstmfzcazg 'tcgo,trllolsizc qcfleur elp enz
    op fr*p ! rctoarllols3zc qcr4lerm elp zDlzq?u.4ror1sa[elcuelnusuerl o8erglq
    (rys's) , s z o + s r o a o o: (s){
    ,s"q -oz rurPPo^qo
    :,{molsndezrdouroEJlll.rl -
    lcgoirrtJloNlzc qcDllerA{elp ere,
    op fzbp r rcgor\rpolsbzc r4cfput Elp lDloq ?u.6oJ 1sa[elcuelnusuerl oEer914
    (etg'a) z s , o + s r o + o o: (s)ry
    oq
    :,{nolsndezrdoulop rllld -
    '[er*olzrpen>119
    1fc4aseuJgEezczs
    'auoz3zrds euolodsez ts tlcrluny
    upedtztd ,{zrl ectfnddpeu furetuzgJzog
    lel enz r funEarq n4ped,{zrd ut,(u1o8o16'bnorotpDMllq bfqas tuenflzeu
    (sg's) , s z n + s r o + o o: (s)T
    oq
    ,szq + srg +
    llcuelrursueJlo pBI{n cSlrnlsef o8eum,{11e n4p
    ueplolq urfmomelspod'qcarszqc,{1st,t,{zcazJ gnJqcfuoJodsez o l qceunEelq
    qc(uoqlztdsgc,{uolodsez qcoa\po 1r\gp?pln euezct;odeaop?Is?I zeztdcen
    -ozrleelzEu?ou (61'g)ueruezettn feuotmelspazrd feureyu,(,ntlclun; lcelsod
    '3lU ezpetrIn m qc,(uolodsezmgunBargr
    [aqgto o rfcuellursuurl5[c1und
    rez erue4sfznlsaf ozRIUA\ oEeumf,11e nluelueJeulu?A\osols?z tueleC
    'euloDloupelr euuefn e1srn,(zcezr o11t(1 9fg tEoul
    tU ,r\gIlulg.trpqcfun,{sed rlcuepadur fun8arg r. era7'qcfmolurqtJp EIp
    o41,(1
    euurefne6rrrr,{zcezr gez'qcfmoler4A\o{IuJgA\zc eulorl\opcfg tEotu
    e1srm,{zcezr "1p
    euueln o41,{1gelur z
    1s?nuol?uerez',(unEerq eqouJ)V a\gluetuale
    3rs feotfzpe14sleuau{sed1ce1s elcuelrursuz4ez 'turoperantzcezr 1se1
    'natutrt7ryo
    laouft[ }rs bfeut[zeu
    au'pasazlar eu euulropngz,(pzgn 'qcfuolodsazrnoun8erq5ls eruernefod
    ge,noponodsezoruoEeulouu eruezSzrds oteruparnodpotpdd gcfptmfzcezr
    r 1.8 eunAT>1e
    fuyt7 0te
    selekwne ififtry aktwne
    Wzmacniacze 312 Fil aktywt

    s : jar:
    (8-64c)i podstawiaj4p
    Moina to wykaza6przelsztalcajac a w
    bard
    br irza
    a1 zekt'
    k(s) : (8.6s)
    oo stan
    a
    + jo+!2.$r),
    L - 4 L
    r+iQ(*_+) wzln
    tego
    gdne
    oper
    I
    - ,oL filtru
    ott: 5a 2 oru Q : !+!z
    4L
    -4L ido
    nat
    Por6wnanie(8.65)i (8.12)wskazuje,2e obw6d rezonansowyjest bikwad- -b€
    ratowym filtrem Srodkowoprzepustowym.Stosujac powyZszeoz.nLaczonil, ul
    wyraZlnia (8.64)przybieraj4 inn4, czgSciejstosowan4postad -lI}
    uz
    Iv(s) (8.6q - a
    k(s) :
    n0

    "+ff+.8
    8:4.2 Rea
    Nair
    nien

    6ro Przy
    a)o
    jak :
    t
    (@o -
    ex (8.57) zesp
    6x
    kratr
    x

    oraz wrai:liwo66zer i biegun6w:

    , Por n
    - -
    6p

    6 X
    P (8.68)
    t
    x

    Wrailiwo66 filtru jest istotnym kryterium jakosci i powinna by6 mi-


    nimalizowana. (
    W wigkszoscipraktycznych pnypadk6w elementemaktywnym w filtrach zwlt
    jest wzmacniacz operacyjny. Przy'jmuje si€, 2e wzmamiacz jest idealny,
    '[upep1 g
    euur ?Brul\edsz utfzc Aztd 'e1cg[,{aleu ercgfsm z
    Sgtp z z-P4z-1-
    "ulrlrt\od qc€.rtlu1f,r
    qeu8fs e1p rureEorp sluoit\p 3ts tfezceuzPo )V eA\ol"JT lIIuJga\zC
    -r-E ?f,q su
    o6eunnADle
    nlllll lepoutlzstsotdleN 't7'g 'sAH
    (ss's)
    il
    'urezauolodsez
    PFIr azoturfigu'3y f,no1er4
    Ilurg^{zc oteulor,nz eyu4Sztds rpSd al ?"l\osols"z f4epu 'qcduolodsaz
    ,ngun8erqe1ue4s,{zn nleo /y1 'ngffunEelq 1e['e14ef sez etez "f, enz 4el
    0s's)
    'e114funEelq rSlyrEwfrl epeTucourzlyl <<od"tlelp euzsnls6ef eua71q,{zr6 h
    rgl
    !'\ {xoflr}l
    (og's) en efnqa
    + " Y+t: ,,h3-: -Igdsaq
    'otaunfp
    blcgov4epzbaeuz 5p ezurfat npupln epe1u
    -coluz/y['tZ'8's,fi uu fuol,nelspezrdlsefoEeumfqe nJlIUlePoIIIfzgsordfz5l po eqepl
    q
    qc/tunnAlqe rlngrll!l e[cez;1eeg Z'U'g '-ou1op
    rq
    '
    ::
    'A[cue1sfzertuuefn eu 5fcuulsfzergnl ggoul(c>1npul 3u ?gou
    -ruefodgcfct[epeprez gcfu,n,(1I€aglueuela qc,(upfcsdsepurnosolsez- (gs's)
    SrrgrolzrEelutqcr(urelueluelez qcduelsf zn
    ,r91eut,(s eFr?aoluns zuzrd l1s efn4sfzn J}FJ'nueN qcfuuer-tuz?poplu -
    !nr1g utoJepour[euemz'npe;4n 'etu$zclvqt
    uEolodol f.auepfztd oEeulormzu1a4bztdstU lcels eze1u,{setupargodzeg- -perqlq f,
    :fqosods fzn eu
    eu€/Yro4l€al ts ealolerpenryqefc4e5'a\gluourolelcgou€iY\€IuezslJqooP I
    vrue4ilztdsmed fi' r;uzctlod nlelrlegcs ercilffiztd op 5p zzpumords n41g
    qafor6 'uri(ulor,nz uraruez.Szrds
    ur,(uolodsez,(ue,ttoufago lsef fufdczredo
    r,Jar.vcerwzr,r.h4p1[cueqtusus41[c4ung feluper,todpouluu4sfznnleoA\
    'elmzcSrpod o8at
    Awet ezod npoqcf,t r. euo4ofz 1so[,n94$ Icgo/t\lc9€lrt\eu Azcelacernzm
    rrgoupeplolu eruerupSlEz,tn'nufuf,(ceredo rurezcelucerw;tlttur{anoprepuuls
    ez eurru{14e,ft1J9 eue,nosols ,ci(q ttoul tuy4uf n tcgo,tu11o1sazc seJ{Bz Gq's)
    ernzemodtlenr.aefio stratveqole7(qcfmozeggipnsazrd 4erg) elstin,{zcezrt
    oznp lsel alusrucouzt q zero'(VIO €?np ozplrq gn1)eptu ozPrag
    s?z ?inolcgff,n 'zznp ozPJP.jg "1p :a
    6e[ emolcgfe.nufcuzlsfzet oael ez c51,t e
    tre eunh4e 441t1 ztt
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 314 Fi/try aktyv

    przesunigcie
    fazowe.Na rysunku8.24przedstawionouklad nazywanyzbocz-
    nikowanymczwdrnikierntypu T Jegotransmitancjama posta6:
    t 1
    . 2 + )- -'
    RC nR2C2
    f,(r) : 2n+t 1
    (8.70)
    .
    o - J _ c
    '
    _ l _ _

    nRC nRzCz
    mo
    R zas
    Gt=

    czw6rniktypu T
    Rys. 8.24. Zbocznikowany

    Miejscazerowefunkcji (8.70)
    Pord
    - r (, -*
    Rc\ +)
    s4 zespolonesprzg2onedla n < 1. Mo2na sprawdzid,2e biegunysQzawsze
    dob6r stalejczasowejRC i parametru
    ujemnei rzeczywiste.Przezodpowiedni oraz
    nmoznazrealizowatdowolne @o: tlJ n' RC i Q : 112J n filtru aktyw-
    nego,nie molna jednak wplywa6na jego zera,co jest istotn4 wad4 tego
    prostegomodelu.Znanychjest wiele innych czw6rnik6wkratowych,kt6re
    a
    mog4 by6 zastosowanew filtrze z rys. 8.23,maj4 one r6wniei wykazan4
    powy2ejwadg. Wzm
    Char
    Chc4
    pojen
    nych :
    \\
    pigcio
    filtr typu
    Rys. 8.25. Dolnoprzepustowy nator
    Sallena-Keya moLe
    Q?:
    Powszechnie znanymmodelemfiltru aktywnegojest uklad zapropono- R
    vtany przezSallenai Keya, kt6ry w zalelnoilciod konfiguracjielement6w zaloiet
    sprzg2enia zwrotnegomo2eby6 realizowanyjako dolno-,g6rno- lub 6rod- i dowc
    kowoprzepustowy. Na rysunku8.25przedstawiono filtr dolnoprzepustowy.
    Zastosowano tu wzmacniacz nie odwracaj4cyfazyo wzmocnieniu k,. Uklad
    sprzg2enia zwrotnegonie da sigprostowydzieliijako oddzielnyczw6rnikpu,
    kuJ
    funkcjg transmitancji k,y nale|y wigc wyprowadzif, stosuj4cnp. metodg
    oczkow4.W wyniku otrzymujesig wyra2enie:
    -z T) l s ( " r / -i l ) O + " t
    z9 -
    Apoleu '
    (esrs) ro4 '"d
    Tlurg.
    !', P?PIN.
    ',{.tolsnd
    3rselnurfzrlo n1ggolremtulolrop r -Port qnl
    g : zg : tg ,) : cC : t3 .du cbtepey4eT.lez,{,rnod euoru,{zcnT.u eluezolez &rgluaur
    euur 9tl(zrd eu4otrte,{ey-euegegfmolsndezrdouJopr11gctfnzrleeX -ouodord
    ->1po bzelez aw 8 I {B[ 0c,out orez'Zlt- : flO
    \: eO orupel,rnodpo ts ororlceslndrcsol{rJz?JA\'u1r\oJez gtg ze1q&n
    €l csolr\Iz?Jur rcgouurelod 4eunsolsftre1scbfnrrroqcgz'1.,ll+: ?Sls?Ituo]?u ndA rtls Aa
    '0 :
    ?Sc3l.lcgouponazrd po frqepzeru@gorgoq'eDllart\erud'srur(nolcdrd
    -uu rier4rurgur z e,{e;-eueJJ€S oSa,r,olsndazrdouJop nrlJu rcsol\rl4eJM
    'qo"rue.rosopezqcfu
    -zc[14etdrr au1s,(zro4aru lsefoc 'tznp ozpnq c.{guatur.,lrodz)ltC lcsouurefod
    '(gZ;g) brqow4elez z erupoflz'@ rcgolre.traznp cz4sfzn ctcq3
    Ieunso5
    'LOL'O: e>J,{1s,{re1:1ereg3
    fl e1pe>1su$erqutufs1eu lsef e.trorcso/t\rJlolsdzc
    'fi|- :oa llcesJnd€lp ls"fluolev 'n4 rsouf.tr : co
    0 nrlru eruerucoruzd\
    "Jp tuezzl,(r
    "c er91q'qc
    (plct's) ,) otal tpe.r
    l:o -inf11en4
    zelo ruleuere
    ozsmezts
    (ezm) "c'ct : o(D
    I
    :5rsefnurfzrto (99'g)z (gl;$ ctfnum,oro6
    ,)r)
    *r.r, -* c
    ,g gz
    (qu'e) "" : rntt
    -'
    ,)r)
    zD
    (g : zg - tg
    :gelsodetetq0ztd(etf'S) eruezel,{,nl
    z.eruaoJctfnurl(zr4 (71'9 's,ir :od) ,{anorc}rdzuryurgpr 5rs efnsolszz
    lgef ?ruerucoruzrn
    'F 'I : "t1tlsef'ezceruc?urzar po urfuzslezetuctuf,zcn?uzoru
    rrrlp 0o2rlczslndr rcoJqopo ,{ctlnpfcep'(ell'g) eruezet(mTrui(ou?rry
    (ore)
    (elrs) : lrrl
    ')t)
    'gtg"rl -zeogz f,ve
    aunA7>1e
    fuqry vLe
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktwne 316
    Fi0ry aktyt
    stad
    G
    ,o:7 (8.73b)

    Q : 3-ku (8.73c)

    Przytakrejredizacjifiltruz,nacznielatwiejmoinaotryma6duiiewarto6ci
    Q, jedrak odbywa sig to kosztemduZejwrazliwoSci:

    d Q : o , v
    ' \ :
    dku
    oi
    st4d C.
    sro,: 3Q-l (8-73d)

    Wrailiwo66dobroci na zmianywzmocnieniak" jest bardzoduia. Chc4cnp.


    uzyska6Q: 100,nalezyzastosowadwzmacniaczo wzmocnientu2,99i loh
    zmianak, spowoduje2ggo/" zmianydobroci.Tak du2awrazliwo$6jest nie do
    przyjpia w wigkszo6cipraktycznychprzypadk6w.
    Zastgpuj4cna rys. 8.25 przewodno6cipojemno6ciami,za( pojemno6ci
    przewodno6ciami otrzymujesigg6rnoprzepustowy
    filtr Sdlena-Keya.W wy-
    re:
    raieniu (8.71a)nale?yw6wczasdokona6podstawieniaG <-+sC,otrzymuj4c:
    st(
    kus' F(
    k4: (8.74)
    * !-c=f' . ?Z
    +[c,(; . 11) o

    "
    Przyjmuj4c analogiczniejak poprzednio k": I otM Ct: Cz: C, ottzy-
    muje sig

    a-- oraz ao :

    Chc4czrealizowatfiltr Srodkowoprzepustowyjedna pojemno66w ukla-


    dzieSallena-Keyapowinnaby6wl4czonajako calkuj4ca(r6wnolegle), druga
    Ry
    za6jako ftilnczkuj4ca (szeregowo).
    Jedn4z mo2liwych konfiguracji przed-
    stawiono na rys. 8.26. Wyrazenie na funkcjg wzmocnieniamoina wy-
    prowadzi6np. z ukladu r6wnaf oczkowych:
    n!
    ZT
    kuf : (8.75)
    Gr(G, + Gr) F
    ^2, f Gr+G3+$-k,)G2 , -
    " -L q CtC,
    r7
    II
    :izral wf,cbtecer,l\Ponpg[s,n Eu Iwev faupqr1,n Speszzctfnu
    (
    Grs)
    ,furd ngorrqpurmfauozs[atutuzo qcfum,{qe /r\gr}lg uemnlnzsodule}IeJg -,{m,uupr
    'l,Z'8'sAU
    -ryfifu
    \ sz eAel-eue;;eglll; Amolsndez]doMolpo,ls
    uazcelucBuzn
    0ze1uilcb[ecerl/\po uEnrp{fi
    -"[In rf, tF
    -[z4o'25
    iil
    ,.f:!
    1cto,r\Ig"rr\ qcfTnp op ppenord " r' l
    (lrs) ';
    ,*f.ud
    -,tt6{
    ngouuafoi
    , l - 9 :
    (qsrs) op ep pef
    z %t | 6fan
    'du c0cq3
    c og)
    (egrs) 0 (psre)
    5rsefnu,{z4o ) :22 - rg
    zerog : Eg:zDT: rg7'du cbfnruf,{zrd(e1qmfzcezJs€zca\g]$ ts '{unEetq)
    oEamopndezrdono4porg nng e1peuzcfl4erdep 6e[ oc 'Zll > @n4unrem
    op lzp?&\oJdI : "7 a1&tfztd n4pedfzrd ul,(l ,ttta4'9ezPl4f't*ot\lq "u?oW
    nd^r ulll lmotsndezrdoMolPols'92'8'sAU
    eAa;-eue;;eg
    Ic9ouBAs?l
    (csrs)
    (csrs)
    L\E aunfi)te Aqltt
    9r€
    Wzmacniaczeselekywne i fiftry aktywne 318 Filtry akty

    W
    (8.77) t0

    przyjmui4c Cr: Cz: C oftzymuje sig nasQpuiace wyraienia:

    t;^
    o)^ : V urttz
    " c (8.78a)
    0

    Q : (8.78b) Rr

    wzmocnieniedla co: @owyrosi kao: 2gz. Na


    21il
    Wla6ciwodcifiltru z rys 8.27 s4 wigc zblihonedo wla6ciwofcifiltru
    zv
    dolnoprzepustowegoz wt6rnikiem napigciowym i jego wra2tiwodcis4
    niewielkie.

    Przyktad &11 Naleiy obliczydfiltry Sallena-Keyadolnoprzepustowyi Srodkowoprzepustowy 1€i


    o dobroci Q = L0 i czgstotliwoSci
    lo = M5 kllz. Rezystancjawejfciowaliltru nie powinna byd elr
    mniejszaod 1 kO. Naleirynaszkicowafprzebiegmodulu wzmocnieniaw funkcji cz4stotliwo6ci. z
    Romi4zmte: ro,
    Z warunku na rezystancjgwejSciow4wyilkq i€ G1= | 69. al
    Dla fi ltu dolnoprzepustowego:
    Gz: 1 rnS
    c,
    ;vi2- 4 Q 2 = 4 N (wzbt 8.72b)

    7n wzoru(8.7?a):
    G
    @ ^ : - (wzbr8.722)
    c" J aoo
    1. 10-3 Ry
    st4dC, - - 17pF i Ct - 17 .4fl) : 6,85nF
    Zo.4;;. *;. ^
    lkddlalo -465 kIIz wynosi 10. sta
    Dla filtru frodkowoprzepustowego: tra
    G, w
    Gt=d:2JPS (wz6r8.78b) bil
    ter
    !45 ' 10-.lo:T
    c = --;i6s : i7 pF (wz6r8.78a) z\
    ' rst
    wz
    Icro: 200.
    :5p efnur,(z4o'fr - :'l ory[{s eVetilmerolerEelq \
    "lueFrcoruz
    (4a'grga)
    efc1uryeq'op.ilaw;ff,ztd'Oll: IogloEaulotmzeyaez.lzrdstpSd tuzrpurc,n z
    np€[In t/t1 epepcoruzir\ ,(uzrpdzoX 'QZ'g ryzn 'rod) oca[ewc,{6,{re1
    -{?&qc rfcuqnd o Apry4',ftolerEalul e,tnpo8eotlnso1sc51tne'tnolerpe,t4lc (qg1'grgar)
    3fcqesoEaotfnzrpernp"t{n telrlegcsouoltrutspezfi 6Z'g 'sfr eu 'Z'E'g'd ^
    euol/ngrrro fptsoz froterEeluJ 's rolerado zezfi npu8rts dleurogsue4
    uueJsrzpodnleo&rfi\gJolerEelmqc,(ur?lueurelenlu€taosols€zeueflelod'nuo1s
    qctuuagwzipoleru Brr"Ar,(zeu'qcdunr(14e mgnp; ficenleat epopru etnr6
    nuelsqciuueruz arzpssBz
    eu o6euedoo6aunnlllenrlg lpursqos '62'8'sAU
    @1t rcu.)
    (qzairFr)
    'i-.J
    t nil, z frtA
    'gcfu,tr,(qe l€q
    l' l 'l i"
    ,[r.o4lUfeotzc,{1opszrnl?rell feuzcflsqefcodsm euenepod'eruuzurnzot
    euq euzcfi bs eueuy 'lcgotqp-€Jlt lctolrerrr feuptszor tuellrefirogc"z z 'pso^rorii
    t.rorcgo,rqllo53zc04r(6,trequreqctueptg,ce4s,ftn,{qu let /ngtuaurep 9XqEEqrcEr
    ,(,ttOlSndadC
    oEe[ epuranop I nIIII qapoul oBauoqotrvz elzpsez eu fepudo 1[cezgeer
    ruepe;$zrd 6ef ede11-euellesgc,{uinf11u a\grllg €uzpor €uorr{rgruo
    ts tcgo,tlp
    $9'g) preroz,n z nJllII rr,8o
    eppotz 'euzg: ts 1,(1s,{reqenqc ngo e.me1,(qczu erzc{loldtufse s? 'ol su ftemn gpg.rinz
    /qeI?N',ngrflI nqo qc,{,nopao,rqpolslzc cDlzsouol,n"lspezrdgg'g nlunMr 2tr1
    1i(1s,fie14ereqc
    'gz'g 'MU (qere)
    llllstuerlpreqC
    11'g npellizd z MgrrllJsmorogomrllors0zc
    (esrs)
    (tt's)
    6te eunAple 441t1 8rt
    Wzmacniaczeselektywnei filtry aktywne 320 Filtry aktywt

    (8.7e)
    weo-

    7*wngtrnta pgtla sprzg2eniazwrotneEo Fuz: - 1 realizuje wzmocnienie:


    Rys.
    @81s2

    kutr' ku al
    kul: (8.80)
    L - kutt. ku. Fu,
    +ff +,'o
    "
    odpowiadaj4cecharakterystycefiltru dolnoprzepustowego.Najwaznieiszq
    wla6ciwo6ci4 frltru tegotypu jest realizowaniedobroci Qbgdacejtlumieniem
    pasywnegoczw6rnika sprzg2eniazwrotnego, a wigc uzyskuje sig mal4 Rys.
    wra2liwo66dobroci i moZliwo66realizacjiduZychjej warto6ci.Czgstotliwo6d
    arofiltru jest odwrotno6ci4stalychczasowychintegrator6w. l
    Interesuj4ces4 wla6ciwo6cifiltru z rys 8.29, je2eliza wyj6cieukladu opar
    przyjmie sig zaciski oznaczonewyl lub wy2. W pierwszymprzypadku nazy
    funkcjg wzmocnieniaotrzymuje sig dziel4c wyra2enie(8.80)przez k,, tj. (Kelr
    (I)a sum
    Ptzez - :: rator
    s
    sp14
    - @oS pgtla
    ku! : (8.81)
    muiq
    wzm
    "+ff+r'o
    Jestto charakterystykal-rltruSrodkowoprzepustowego.
    Analogicznie,na wy2 otrzymujesig:

    s2
    kr.f : (8.82)
    nato
    "+ff+,? I2-
    tj. filtr g6rnoprzepustowy.Mianowniki funkcji wzmocnienia dla trzech
    wymienionychprzypadk6ws4 identyczne.
    Korzystaj4c z powyilszychzale2no6cii dodaj4c trzywej6ciowyuklad
    Prryk
    sumatoraanalogowego, mo2naotrzymatsekcjgbikwadratow4o dowolnych kladz
    zerachi biegunach,jak pokazano na rys. 8.30.Dobieraj4c odpowiednio
    Rozw
    rezystancjeRi, Ri, Rj mo2na otrzymatdowolnewsp6lczynnikibo,bl oraz b2
    w wyra2eniu(8.63). Przyj
    " euzcroorDlale ,(pcHn tZ
    'UT6I=zy5rsefnu,(2.4o(€8'B)"!trBrrlrr-orz(tII:tU:rUz?roU{I:IUc?fnurffzrd
    :aluo4t zoY
    zqzercrq
    orupamo{
    -fztd n ryf qc,{uep o farotsndezrdoulopNH)I 41g 9e,no11e[ordyz&eIeN t# qcr{qo,no
    3"1ffi
    pegn frnc
    'z * (Q-z\ qcsz4 €[P
    -/
    \t
    lpufzc o,rro{1epop Fpogcop (OS'g) eyu+.ze$.nn>IIuzcI a\ lserruol€u
    (zs'e)
    tu+tu
    (es's) tu
    ptlg'rcepcuruar
    fzsnrerd oEaotfnufoqotU - ey e>pqezp 11e['ezceluceurzltremp oEectfnu
    -[eqo - zU z outrgJ€z 0rs epelqs oEaulormzemeg0zrdsep3d
    (ts's)
    "U
    ls?ruroluN
    zuzr1Ounen "Tulepp '62'8 'sfJ z awpo8z \ = ad oEeuloranzeluazSzrds
    otauurafnepSdeuzr$uaez €U ,(pD 'py femosezcfepp o Iu€Jo1eJ
    "U:
    -telq ts audhseu eng 'oEeulormz eluezpztdsp3d rlcgl'ap?lp 'rt
    'ul^le)D
    31orrqad fuD(ceredozcaltlr,aurzt fzslual4 '(gurocmeSltretusleng"Joleruns 't1 z'ifl
    "q
    rrgcJgt$ oEef4sralzzurrruJelqrurfus,tuerdzetupoBz'NH;1 urenlll r{uearv(zau n4ped,(zd
    paf rfcernEr3uo>1[ege1 o Jrlld 'nrrcN qcfuuar.uz uzpesez eu otepedo npegn gf
    w11g9ez?J,tzor o6euzc,(p1erd l€tllegcsouoll\Blspezrd1g'gn4uns,tre51
    g.so,tqpo
    pgy ndfi ^unnllle rUlJ 'lg'g 'sAH tpur 3p a
    ueruepnn
    tzsleruze,
    (oe's)
    qceun6erqI qoerezqciu;oniropo emolerpemllqefqeg 'gt'g 'sAU
    :erueruc
    (ors)
    ,zt eunApte tuil!! oze
    Wzmacniaczeselekywne ifiltry aktywne 322 Filtrv z przelqt

    Przyjmujacr6wniei R = 1 kO, otrzymuje sip zgodniez wlprowadzonymi zaleino6ciami:


    1
    c:-: :342pF ko
    @oR 2 n . 4 6 5 . 1 0 3 .1 0 3

    Zpor6wnaniawynik6w przyklad6w8.11i 8.12wynika"2ew frlttzeKHN


    moixra doj66 do analogicznychwynik6w, stosuj4c elementy o zbliZonych a wigc
    warto6ciach,i otrzymuje sig niewiekiewra2liwo6ci.Te korzystnewla6ciwo5ci
    s4 okupione koniecznoSci4 u|ycia trzechy1zmasniaczy operacyjnychzamiast
    jednegoi wigkszejliczby rezystor6w.
    Tvncia metoda rcalizacii filtr6w aktywnych polega na korzystaniu ze
    specjalnychczw6rnik6w aktywnych umoiliwiaj4cych odpowiedni4transfor-
    macjeimpedancji.Jednym ztakichczw6rnik6w iest|yrator, kt6rego macietz
    ma nastepujacA posta6:

    y- : f 9 9-l (8.84) I
    L-c 0l *l
    we
    Je6liczw6rnik o takiej macierzy obciAiy sigpojemno6ci6to jego impedancja
    wej6ciowazgodniez zaleino(cia (2.6b)jest: o-

    62 1
    (8.85) w
    "'t jaC jaL mujqp
    Imp&,
    a wigcna zaciskachwej$ciowych|yratonwystepuje indukcyjno66o warto6ci n4do
    C/Ci. Panmetr G nazywa srgkoniluktanciq2yracii. ztakin
    W celu wyja6nienia sposobu praktycznej tealizacji ?yratota, nale?y O
    macierz(8.84)rodoLy| na sumgdw6ch macierzy: we, sQ
    zapew

    " : [ 3f] . t-::l (8.85) Naleiq


    podrec

    Kaida ze skladowych macierzy (8.86)przedstawiaidealne fu6dlo pr4dowe


    sterowanenapigciem,pierwszetransmituj4cesygnalz wyj6ciana wej6ciebez FILTRY
    odwracaniat""i, O*git za$z wej6ciana wyj$ciJzodwr6ceniemfazy.Zrldla
    takie realizuj4 operacyjne wzmacniaczetranskonduktancyjne, om6wione Filtryz
    w p.6.4.2 i przedstawionena rys. 6.36.Na rysunku 8.32 pokazano?ytator ndeilq
    zbudowany z dw6ch idealnych wzmacniaczyOTA. przetw
    WlaSciwo6iityntor4 polegaj4cana zamianiepojemno6ciw indukcyj- ogniwo
    no64 mo2e by6 wykorzystana do realhacji uklad6w selektywnycho duirj cyfrow
    dobroci i malej wrairliwo6ci Uklad taki pokazanona rys. 8.33,gdzie?ytator W roa
    przedstawiono w postaci powszechniestosowanegosymbolu gtaficznego.-- twarza
    Korzystaj4c z zaleLnoilciQ.9) na napigciowewzmocnienieskuteczng pod- oraz ul
    stawiaj4cjarCrjako admitancjgilr6dlasygnaluonz Gz* iotCzjako admitan- w
    cjg obci4zeniai na podstawie(8.85),otrzymujesig elemen
    eJ-oU TjlTulgrrp)ezrnfl z"Jo lctouwalod
    'euffczredoezc?ruc?ruzr\:A\glueuele
    eluzpot fzrl 5rp efnsols lruulcgouruafod rur,{uezcbluztdz qc?qlrJ A\ -u€llup? oT
    'qc,{uprlsdp ll\gp?lln zero
    -pod'euzc
    ,n.opuEfsnsrdodpoleu euo7o1,(,ut ts g nllupop A\'/lrgpe;4nefqcfctfezJernl 'oEeuzcgu.
    -aztdt gc,{qer4sfp ,n-otreuEfs rcgol\rctell\ ezll.vpesuzouepod I elulzpzoJA\
    'eppqlldue 'ersEzl rcte-ilzqzfi
    A\ I {"f r$ our\o.rez au1ar4s,{pts or.ol4 'rurf,no4,(c feznp o qc,(
    rrrrupu[In e rurf,noEopu" Iu?p€p1n ru,{ptrc fzpSru epper,sod o,rp6o -!(c1npq,r
    euocdpntzroaq'els€zc rnqcr{upr1s,(pgcfatoEopuemg1euE{s eruezre,rqazld
    op qcduozcuuzaztdqcduzcruo4{ela ^\gpsl4n ,tseg [eugSrpo op t7e1eu rc1erf,4out
    (39 o,ro1-on1s'totqcoiloc-paqcyms'?ue) lurcltgoutuetodr.wfurezctlezr'dz [l11yg euomlguo (
    u1pgtq'fryt
    Iy\tvtc9o Nl,lt:rtod IlrlrANvzc\n3 zud z AUrl tJ 9'8 zeqepg[e,ru
    eanoptrdop
    eptuflEtpel$zc,naot[ncerd
    u,g,nouol/(gruo c /capo" o#Tf#.:frl 0e's)
    'tuzcrEolougcel blcenpet tzs[a1,rqq ezsferuu eotfemanedvz
    I lcgolql?EJ,n
    'eluuzbtnzot eusazcoa\ou zeloc ts 'err
    leVpng zeztd auemodS$ez[a1cg5zc
    -oEopue fizutfs elsuzc m a;Et1cetblezte,mlezrd'eumr{14e i(r1p.;euusrdg ,(zepu tr6
    cue4flods o4WzJ elucagots rureqrurga\zc5rrrTsl z
    ,{ap ggoaqlqermbqnp zu npSpz,t e7'erc4blogo rfcuepedtutfeuuefn op tu Ic9OU?,f,Oil
    -puofcrodordSfcuupedqnp9[e,tteu eotfer,nelspszrd'(ta1nauo2 acuopailwT
    aagoflaT1- CIN) {cuepedq fautuefn fregamuol 'du 'SfcuepadunecDfnur
    -JoJsu?.BplluJg/l\zceuq ?eIIIJt[-oJ
    ,c?r$osols ?u?olu qcfu,t,{11e gc?JlFJA\ Gs's)
    ProlBrI?uslup^ os
    -olsErzz luanlqa;as zcerucurBzA '88'8 'eAU efcuupaduq
    F (rs's)
    y1g izceluceuzan
    qcgrulpbcoruodez erc1eil1e[ce4;eeg '28'g 'sAU
    zrepeu otar
    -rogsuerltpp
    aZ nfUelSr{zr
    Pu[tttezqc,{
    rcsoAuc9?F
    'oEa,tosusuozetezceruleuz,t n4pedfud m
    Tu['eplet er-uezerfrrcSpl e qc,(uoz11qzo
    NHXezJllg
    ++r",t*+ : r"o2l
    0s'g) I
    I :lul"Ictou?6
    eze yten1ouutalod lutAuezcblaud z A41t1 zze
    Wzmacniaczeselektywneifiltry aktywne 324

    s4 badi zwarciem, b4dt rozwarciem),czyli nie istniej4 w nich rezystory.


    Realizacjatakich uklad6w stala sig moiliwa dzigki rozwojowi technologii
    MOS i CMOS. PojemnoScis4 realizowanejako pojemno6cibramka-kanaL
    Klucze s4 wl4czonymlub pEerwanymkanalemtranzystoraMOS. Wzmac-
    niaczeoperacyjnes4 realizowane z wykorzystaniemwyl4cznietranzystor6w
    MOS; wrmacniacztaki zostal om6wiony w p. 6.4.2 i przedstawionyna I"
    rys.6.35. Filtry z prznl4czanymipojemnosciamis4 wigc zbudowanewy-
    l4cznie ze struktur MOS, co zapewnia duL,ystopief integracji i prost4
    a wigc
    technologig.
    Drug4 istotn4 zalet4 techniki przelqczarrychpojemnoscijest dyskre-
    tyzacjaw czasie,co daje mo2liwoS6r6wnoleglegowykonywania innycb' 4*
    ni2 filtracja, operacji w chwilach migdzy pr6bkami sygnalu. MoiB to
    by6 np. kompensacjapr4du i napigcia niezr6wnowaitpnia"kalibracja"
    nniana parametr6w ukladu bez wprowadzania zaklficaj4cychstan6w nie-
    ustalonychitp. Pr
    Brak rezystancjidaje ieszcznjedn4 korzystn4 wla6ciwo66.W filtrach
    o pracycQglejczgstotliwos6charakterystycznaas zaleZyod iloczynu RC,przy
    rys.8
    nadm
    czymwarto$ciobu tych element6wr 62niezile24odtemperaturyi ich rozrzuty pred z
    s4 nieskorelowane. W filtrach SC natomiast,jak to zostaniewykazane,ars pojaw
    zalehyod stosunku pojemnoSci,kt6ry moie by6 bardzo niewiele zaleznyod
    Wobe
    -zalety i mie6du24dokladno66.
    temperatury
    powyzsze powodujq 2e koncepcja uklad6w z pnelqrzanymi
    pojemnoSciami jest iniensywnierozwijana i stosowanar6wnie2do innych
    pr6czfittr6w uklad6w,np. w przetwornikachcyfrowo-analogowych, wzmac-
    niaczachi generatorach. uin*
    Filtry sc przetwarzaj4sygnalypr6bkowane,sygnalwejsciowymapostai
    ci4gu impuls6w. Ze wzglgd6w praktycznychjest korzystne,aby napigcie
    rygnato bylo utrzymywan€ na stalym poziomie ait do przyjdcia nastgpnej
    pr6bki. Do uzyskaniatakich sygnal6wslu24uklady pr6bkuj4co-pamtetaj_4ce
    Rl
    (ang.sampleanil hold),om6wionew p.6.3.2 i przedstawionena rys. 6.18.
    pojemno6ciami uiryt^
    Proste wytlumaczeniekoncepcji filtr6w z przeN4czanymi stalar
    jest nastgpuj4ce.Rozpattzmy uklad z rys. 8.34a,skladaj4cysig z jednej
    pojemno6cii 2 kluczy,zwieranychw nastgpuj4cychpo sobiefazacho, onz(06 I
    przy pulsacjikluczowaniaa,.Przy zaloieniu,ip okreskluczowaniaT,: uf" (t)l
    jest znaczniemniejszy od okresu Ttreian napigciawej6ciowegouemLoi;o&
    przyjq6,2ew czasief, napigciau1, orz u2 nie zmieniaje sie-
    a, Pulsa
    6ciorg
    ,r zdvza
    '? Poj€'t
    r,, wh.5c
    Pr
    Q2 bardz
    Rys. 8.34. PojemnoSdprzelqczana(a) oraz fazy wlqczaniakluczy (b)
    e? 'e4tufrn oEer-ot1z '(gl'g) Iuoroza\
    p(q eme,no4qgrdser4oi(ge 'uzcre1s,ftrt
    fllcrouzcsztds rn lsef n >>I efi olez
    ',{uf,{celueuot ,{uozgq,{zrdozpreq
    +
    3*r
    1sefruercgouuefod rw/ttezctlezrd z nPePln z.luelgr;p stdo fzs7,{mo4
    'lc90a{ct"FA
    eqs,(zro4 ozpragemmad'vzuilutn,(14esztllg n frre,nosolsuzlurelcgouusfod
    rwfiwznbpzrd z rc1et?t1u1'nsezclfcluq lr\ e1ep9,(gt ttcgouPePlopbqnpz
    svat o4lverzg,(qtEou el IcgoTeI.A\'?IlrE/rolqgrdlogo,tqlolsSzc po zEJolc,s
    -omuafodnlunso5 po &1n f,qepzrirolertelur oroeuzcdlsfJaDlsJ"Ilcefcesp;
    z c T z1 og1 C
    (oe's) - . - : "u?ow'lz
    t c I
    6:r.:r)zv:t t/1:iaew;
    zozeto tottl
    €IITBA\oII?o€rrlosgzt?plS feupalz * |
    rJu"tc,souu
    Q7'9)werczm az empo?7'9t'8's/ft eu u,(uoltlzlspezrdazroler8elm,nelQn .8I9 rIr,I
    9fq egorurcgoutusfodtauvzctluztdtcourod Ez Bu€arolnur,tszfcuelsfzeX eot[q{ufrg
    feudlpuu{
    Dpgouuafod
    z tolet6elul'98'8'sAU
    buezcD;azd
    erc6r&o I6t
    gepodculq
    irF
    -ceurattFt
    tJ qcr(uu1oprt
    nufuezaQfl
    'EfrerrlevzoEeulolq {
    {"upf 01?uI e;u n >>Z lcgouargJeluleuo4olezceqo1\ po fu.zeFza
    'IO erzuJA{ouEazrdodne[ap e '26elzralleuqVgdo,nntcgffarr uuuo Apeulefod
    oca'auzzetr
    q'Ecryop h z (SS'g)rueroz,rrfueqdo ?elu,rrgrpef elcglltt op engfemzpbrd
    ,$nzrzorggl
    ser{o €z orupeJgtA aVeIane1c,slirlop duelMze4ezrd1se[n>lunp€lJ?lIuP€u
    's,ft fzsd'gynufz
    uet | )(zn - tn)-o 5rseruoruzrcgouulafod?u {eunPetrIo afzuJrt\.st'8 qc?rllU /tr ?!
    eu ufuol,nelspozrd'szDe;4nur{uu1an9e1s,{zn€u?otulsllnzer ,{uqopo4
    -eru rr9rr?|8
    'efcerqlpl t
    ol sz.ow Tn
    lc,tuur etwr
    -er{sfp rel !
    'CfJ rpgotrr.no rolsfzer 4e[ {s 5[nrnoqcezggouuafod evwcbpztd c6pl e
    hsord I ilgrt
    -r{,1 aUa,tOpn
    :r. : 6J : .,"_
    (ss's) t eu duopluls
    )(zn - rn) ,t9ro1sfzua4
    -c"ttrzlut'sol
    , lssf urcglt,n op ep,s[aalz fcbfenfifleztd 'l?u?I-B4tu3
    ser{o Ez pOrd mparg ?lrou po 51sevfzcez seoordelserlo u,(udhseu ,n r
    zq - tr) c6r,nlsef fep op dctfz,ttf1d,l uEolouqcelt,
    {s afn,topepor g,souue[od epe1 Nt'C(n ',{ro1s,fterqc
    'zn rg
    IeunpBI -rn ercdldeuop 51selnPq 3 9gouu+fod f,ze1lFlrrgcl[
    qae naengouutelod tutAuezcblaztdz Anilt tzE
    Wzmacniaczeselektywne i filtry aktywne 326 Filtry z przelqc

    tylko dwa razy mniejszy od najmniejszego okresu w widmie sygna.lu. St4d


    rnterpretacja wzoru (8.88)jako zastgpczsjrezystandijest r6wnie2 niefcisla,
    gdy?zaktadauSrednieniepr4du za okres 4. H
    W celu dokladnego opisania wla6ciwo6ciintegratora z rys. 8.36 nalezy
    napisad r6wnanie r62nicowe dotycz4cewystepuj4cychw nim napig6.Za- w
    kladaj4c, ie na wej6ciuznajduje sig uklad pr6bkuj4co-pami9taj4py,moi.na uklad
    przyj46, irc w przedziale k4towym od O do 2n (por. rys. 8.34b) sygnal dla Ql
    wejSciowyjest staly i r6wny uh@- 1). W fazieO1pojemno66C2 uzyskuje
    hdunek C2up,(n - 1). Na pojemnofciCl jest w6wczasladunek Cp^j(n - L),
    gdyitna wej6ciuodwracaj4cymfazgjest potencjalwirtualnej ziemlW fazietDz H
    hdunek z C2prz.echodzi do pojemno6ciCy zntieuaj4cnapigciewyj6ciowena
    u^,(n).Mo2na wigc napisa6: co odp
    integru
    Cru*(n - 1) : Crlu^r(n - 1) - u*r(n)f
    nikien
    lub Je
    16wna
    u*r(n)- u^r(,n 1) : - unfu- 1) (8.e0)
    +
    ud
    Jest to r6wnanie r62nicowe pierwszegorzedu. Zgodnie z procedur4
    opisan4 zaleino6ciani (8.17) oraz (B.18)funkcja transmitancji w notacji
    transformacjiI na posta6: gdyin

    H ( z-)?: . f ; : - z z - l
    (8.e1)
    mitanc

    H
    Je6li sygnal wejSciowyjest ci4giem impulsowym 6(n), mohna metod4
    rekurencyjn4, korzystajQc ze wzoru (8.90), zbada| ci4g wyj6ciowy (por. i odp<
    przyklad B1): zaczw
    dlan:0: u^r(O)-0:0 st4d r^, : 0 opisan
    d l a n : 1 : u o n ( l ) - Q-: + st4drott: -+ Pr
    identy
    oba in
    dlan:2: u*r(Z)*?: O stedro': -z o jede
    dlan> 2: uon(n)**: O st4d ron: -&
    Odpowiedzi4jest ci4gskokowyodwr6conyw faziei op6iniony o jedentakt
    Odpowiedi taka jest odpowiednikiemukladu calkuj4cego,jednak nie dla uin*-
    ka2degosygnaluodpowiednioSita jest 6cisla.
    Niech sygnal wejdciowybgdzie pr6bkowanym przebiegiemharmonicz-
    nym o pulsadi Q i okresie pr6bkowania 7,. Chankterystyka czgstotliwo6-
    ciowaintegratora,zgodniezewzorami(B.L2)oraz(8.15),mo2eby6otrzymana _fi
    z (8.91)przezpodstawienie
    w
    z = eiQTt (8.e2) superp
    'sfJ np?pln \Ezbr.t zor lezfrrrod qc,{uorrnourongo tfc,{zodredns (zo's)
    ,t'g Z
    ,btp3q JS"uBJolBJBelulpenn irs e1,$ods gceruezbtnzo.lqc,(zc,{1>1erd 71
    z 5 T euetnfizt1oc[
    z
    turetcgouurafodtr,uAuezcbpzrd
    -9o,tlt1lo1sd
    erole.rOalur
    ?elsodeunnAleurcly'ft'8'sAH I
    --J- Z1 -zcruoruJsg
    €lP elu lBupl
    144 uepel o
    'eulolslelus?zc.ry\oa
    lsef qe1 uepefo
    elueru7gdoz,{p8'f1stzn,{zco
    1se[uel IesoluAydls tluzgr etu ,(ro1z-lfieltll?go
    qcIIIeI^\ ozprege1pcSrne '(ggO'g)z euzcfi1uepr
    eruzrrolggrd tcgo.tlrpopdzc
    eruszet[mI >>'JO e1p3n efnur(zr1o(SO'g) op (76'3)atuat,ueppodzezt4
    (qqt'g) trcgouzepzrufuesrdo
    urerne.rd
    ercSrunsezrd z Kupotz1se[ua1Issoludy1: u po dls ut(cbleutzcez
    'urfuoruTgdo aru urfnolo{s uret8blclsat (z)g Eergezrdeu TpettrodpoI 'rod) ,{,trote
    tpoleru euz
    r-z 2_:r-r-r
    Go'e) z ) lz z
    ?J _ : @ ) H
    (ro's)
    9e1sodeu rlcuelru
    e uetcgfalt fzp3ru eluatuTgdoefndilsfrtl etu z,{pfl
    -su"4 elc4ung 'uretcgf,{rrr
    {cz1ou ,t yf
    : trnpecord z
    (ro's) @),,n4- ( I - u ) , n o -n ( u ) , n o n
    (oo's)
    :9e1sodbuu ocatu €tu pBHn ectfnstdo e.trocluzgJelu?ufi\or
    '7g'g 'sfr z ggouuelod buezcblezrd 31salnsolsez azroler8a]ul A\ Ilezef
    'fecblnryec
    lfcrlung [e18ttcueDIIu
    -pernodpo ur,{;slcglsef e1uergt{'(I6'8) brcgouzelezr(uustdolsaf JS roler3elw
    'euoruleds1se[aru
    ?,soul\gJeruezs7,{modr(pC'(OS'S)rctouzepz epetmodpooc
    uu emorcglt(
    zeelnJ Aylr
    (qso's) ! ('"rore)r{ '(1 - u)'*nr3
    Y b2-
    e[n4s,{znz3
    sszc/(o1vrl >>'Ju EIP puE,ts (q6g
    o4gfi afnd51s,ftterEopuy
    '@ZZ'il brcgouzelez,(uestdo fctfn4;uc pzgn eu4out'fibf3
    ,(,noEopue?1uU 1[c1un3lt lezceut3rs efnmoqcaz@86il eruezerf7l -e7'gl1dea
    f4epu 9t'8 '
    Tt
    )Uulsf+(t-""16soc). : Gture)H
    (eso's) 'elsrcgaru
    zap
    l z )
    'qeuE,(s anu
    Ptrs
    tuenfouutalod tutAuezcblaztd z 441t1 gZE
    LZe
    Wzmacniaczeselektywnei filtry aktywne 328 Filtry z przelA

    wynika,2ew fazie01 zachowujesig on jak uklad z rys.8.34a,w fazie@zza6 transl


    - jak uklad z rys. 8.35.W efekciefunkcja transmitancjijest sum4 wyruilert kLadz
    (8.91)oraz (8.95)i ma postai biliniow4 z
    powit
    C " z * I analo
    H ( z ): - + (8.e6)
    noSc
    C L z - I
    mo2n
    R6wnie2i w tym przypadku dla Of, << 1 otrzymuje sig idealn4 analogig Iiltr6r
    calkowania. 16wn
    Om6wionepowyZejtrzy rcalizacjeintegrator6wSCprowadz4do trzech
    przybli2efianalogiimigdzyoperatoramis orazz.Przezpor6wnaniezaleilnofici Zadsni
    (8.91)z (6.22b)otrzymujesig odpowiednio66
    &1 c
    s+z-l (8.97a) B
    8.2 P
    co transformujeoS jot z plaszczyznys w prost4 Re(z): 1 na plaszczylnie 8
    z (rys.8.35).Transformacjg(8.97a)nazywasigroinicq zstgpujqcq. d
    Przezpor6wnaniezaleinoSci(8.95)z (6.22b)otrzymujesigodpowiednio66 &3 c
    Io
    z - l &4 v
    s--+- (8.e7b)
    ,
    t)
    co transformujeoSjro zplaszczyzny s w okr4go promieniu s
    |nuOt^rr"zyinie x
    z (rys. 8.38).TransformacjgtQ nazywasigr62nicqwstgpujqcq. z
    0
    c

    d
    & 7 C
    ,F
    o
    & t s
    li
    I
    & 9 8
    (
    &10 I
    Rys. 8.38, Transformacjaosi ja.l na plaszczyzngz za pomocE r62nych odpowiednio$ci
    v
    )
    !

    Wreszcieprzez por6wnanie zale2no6ci(8.96)z (6.22b)otrzymuje sig &11 (


    odpowiednioSi n
    &12 (
    z - l
    s- (8.97c) (
    ffi &13 (
    s
    co transformuje oS jot z plaszczyznys w okr4g jednostkowy na plaszczyinie l

    z (rys. 8.38).Transformacjg tg nazywa sigbiliniowq. Zapewnia ona taki ksztah


    'OT rFrzsl rlslBl
    I ltgou?^ro i{rgrolsdzer 5qzq1tqztu,(sl"tu .ceit\osols vZ'Gtt+ T-)"r:
    I aruq,tzJzs
    'ol poqop o t,no1e.rpu,m4q5[c1es
    qc,(arro.rez
    tpecsferur o ze:to zlil igt: o[
    'Og'gsift eu 's,fi z pg11 ru119[1ustue1e
    9e1si(znfqe 1e[ urerol?Iunsz zeri,{.lE'8 ?(zclgo tIT
    'lcorgop
    ?torqlzel^\?dzclgo (cro's)
    zl;1 ggl =ojrl sEI I=g=29:t9 sb$na'u:o IcoIgoP| 7,:)l nrusmcoluz/t\ o
    zoelrnawza ctfnrufi(zrd 'oEernrolsndezrdouJop er(e;-zue1p5 n4g ,(1uerue1e cfzq1qg tr1i
    'Sur 'fegsqd etqeudsleur
    I'0 : tD ?hlfztd
    eci(1s,(ra119.reqcI zH 0S = o/o ote,no6ndezrdourg8e,(e;q-zuolpgrurg filueuep gfzcllgo IIt 3rs efnufzry
    0S : 0 rcorgop
    Aztd 2114g9l =of fo,nolporg pgoa,rlpols&cpo /y epefo.4spo {c1un; a B7:reru,cl'rlazal rctorupe!
    'gl'g 's,ft eu nserli(,t z ctf4sfzrol g1a
    t,$olcto,{rlllols0zc31f1M.ler4e.ruqc F^rocl4zs?u
    'ntoullg?ls ilquert eu 01sefnp[euzzceyrceull,ll.@
    '8I'8 'sfr eu nser1,(,nrz ctfelsilzro;1 6i
    eptl ru,{uor.uarurz sru1o; pgolrem[app[fzrd ?Igeqo
    'UI
    I ou.r\-orq?a[ztd quo?tpqo I
    '2111 = erus?do 'zH1
    ep9r7 efcuelMzeU'00I : 00 lcorgop o t4,rrrecz 9J I' 99V= 0/'?9o^q
    -lolsSzceu f,rosueuozer zteytc?.Ionil\ge,ro14efordez5,'gnpetrli(zrdz tslsfzue$ c?[nso1g 8.8
    'npo,$qO
    'OI0I ="U
    ggoumerds gdzqlqgzHI002 = g'rHIN L'OI: oI?qfud I00I :0O q&oVZ
    epeptpqo op Ul I ='y tfcuz1v(zero qudfs o1p9.r7 ,(c?[n,nosedop pgnqo gfzcnqg 4t
    'gp€onlpedse;p Yil
    epefo4spo gfzq1p1o'otepe1ou,rgrnsu?uozerp9orn1po1s5zcep rurcg1qr(z.tdn e[nd55f,n
    z qc,(uup q0I'8 's,fi z nrlg l[cuepedq t"P,",(t{"%?,:t]q8
    ?r91l'S'8 npe1ry(zrd 9T
    "1p
    ffi 'C 1 7 qc,$no4aupe[1 oteuJau$do 4uqlztds npre,tolsaz fzrd €'8 B1nrrWZz
    ,paoryeyvz nJu"paz,rnqci(uozpe,nord{mz ctfeSfzJo)[ 9t
    qcerFuered o pgaqo .cr(zc1go ?.g
    'ga73ads
    ew?fzlzryft
    nqo qp g oursedes ?gouz.elaz glzpe,to.rd(6 6ezs1$,nfse[ 9e73zrdsZ qc& z el91;tr'r-4I1
    -srfiaqereqcggoqsqdtupru(sryut Bu col 4ouue,t zvnolo'l|eqeurds>pu eu "n lotmtr?,t
    qzp9w | ".O+ tO zcel h : z6= h fpE '(17'g)nrozm ez zl'41ev ?gold;pl'PJz gtzpe,nord,(1y1?t (qro'e)
    'O{ ,n afcrrcpedursllsrl 'zHI
    0Z elsu?trozer I zH{ 08I = g I L'Ol=oI
    'eruf,(c4npw gctuqluds ,l\gPo^rgo qilno4eupef 7, fnewJtrd ?,(zqlqo Sl
    9e1s,{zn,(qe ?9omPer,tro
    iPo loo 1c$onq1o1s0zc zao lcorgoP l4
    rye4pedtztdnqo a eu?/r\olugePz elgelsop ars?feur:[Bf '(q€I'8) ulsroza tuoTerfm ?7'g
    's& sluq?fz'zsfi4'
    z npo,rrrqo?fcuepedul z g'L fllloePez,n ro1s,{zuu.q n&lqbrc!,o alcuepedw?Bui$grod ZA
    'g1ilg ='I elnec 1se[eudfisop'211408I = g
    .zHI 'zc'd ?zca1ucevlztil.Ltosueuozel pg,tlgo 9dzc11gg It
    (ero's)
    I t'gl -- o/ :tpfuep o 141g
    EIUBPBZ p9ou?epzel
    \c?zn op tzp
    66opuz tuJ
    Oo's)
    geger,{n t{IIn
    {€[ JfcztrIropue4
    -zot urfuzgt o ryuPef '(Ot'g) ?Foqelez ?Juizxtt?.ureletu lazzO erzeJ
    6Ze r.aepfou.aalod rutAuezcblazfi z Ahlt! BZE
    Wzmacniaczeselektywnei tiltry aktywne 330

    RA UZUPEt-NIAJACA
    LTTERATU

    1. Bialko M. (redaktor): Filtry aktywnc RC. WNT, Warczawa L979'


    2 Filipkowski A.: wzmacniaczetranzystorowe-selektywne. wNT, Warszawa 1958.
    3. Gregorian R., Temes G.C.; Anatog MOS integrateil circuits. J. Wiley, N.Y. 1986,rozdz.2i 5'
    4. Mulawka J.; Uklady mikroelekfioniczne z przel4czanymi pojemrcSciami.wKL, Warszawa
    L987. v1/
    5. Oppenheim A.V., Schafer R.W.: Cyfrowe Wzetwarzaniesygnnl6w' WKL, Warszawa 1979'
    rozdz. 1 i 2.
    6. Pawlowski J.: Poilstawovt)euleladyelektroniczne.T.I, wyd. II. WKtr WarszawaL9S0,rozdz-6-
    7. Soluch W. (redaktor): Filtry piezoelektryczne.WKL, Warszawa 1982'
    8. Temes G.C., Mitra S.V. (redaktorzy): Tboria i projelctowaniefiltrdw. WNT, Warszawa 1978'

    9.1 wP

    Prz
    plit
    pod
    \\' p
    linir
    zate
    kon
    co\['
    omt
    *'iel
    mik

    \ai
    moz
    ukla
    elen
    Fsi
    - m
    - m
    - m
    - m
    -o(
    'ezsTarlr{eu 'nptrd oualgrez
    I€[ /q duq,tod nlcgf,(,tteu ercSrdeur 1e[
    ,{pnlgdue e4'eznewo qedf,s fs,notcgfifirn r{courfeupur{s1eul e1ue4s,{zn
    'g
    lctorq1lols3zeetusedoEeruperatodpo-
    It Bruelucotuzato3eqeurrftI"tu -
    '.lt teuzcha8nue rcgoslmJdsfsuJeutfsl?E -
    ir1qof,no1u1leru gectslzs4sllvzqc,{qei4ulul -
    i*2' nryuEfsfemotcgf,(lrn,{cout [eqeu1l(s{"tu-
    :&\grprrreJ€dqc,{cttnd$seu 5rsef
    -n4ezco,bourEz|,Brrt|/}ag,/lr po'€Iuecl€ys4eywzbfwpeanordrner.oDl'nlualllele
    'npe14n
    oEel lcgomopllep eqeftuodem 51st[e6 qceleuE,(sqcfTnp ,ftr4
    'coru zzsfaluufeu epql?otu
    eiue,uol4efordezoEarupepodpo o1 uEeu,{76
    ',{urt,(11elueulele
    ?uoc?Jl 6e[ npe14n eyxeryFp sezcpod ultrgq m ,cel{
    -osolsAz.eyeu',{cotu f,zcercewx A\glzso>l ellrul{ozlplmuruIzoP cbqhg.
    'eIrcIA\BIrIo nrlruzcArpod rn$ al tpAq sp qcfalop;or4r-ul I
    gc"Iugcn{ qnyqcf,rolperqce4.mfepeu al'du eue,tlosots lcgo^qpoNSzc lal4tel,vt
    eu,n,$1e1es fcour azceluc€uzdyfcou ezc€ruc?ulzlae,tlotusedeuolargluo
    Ep4 epVWor rufzsfaplu Ayd{ qci(uf,beJnter ,rrgpelln pdols qcfaloc '
    -yo4!41ugop qcrtctfezpnqod'qc,{uzcr(1sn>l€ lrgp€14n pdols qc,{mocyo4
    !
    n1ped,{zrd'du ol ^r,ho61'e1ill/izrd 9,{qeTou eru eFezotr€zazszfmoduelez I
    'qedfs colrlB?ttP€Ir?Eeuf,tl Nef4eupefgcellr€Jl\osols?z qcfuzc116'f,tlo1ug
    I
    r(U,rar(t;tu 'foerd slo4und al
    E2 ?eulznE:0j1OUL lueluap gc?Iunrca\ IIcl43111
    qCldeu r nptrd caqo^r aleu ts qeutft otauozpealordop utertu(;dmpod I
    r l
    otau,n,{qu nlueluole?nO1deu r nptrd fuenuz q'u4'eleutlsetqeuE,{s upnqd
    trlre e4'suzcqc,{1opoueryl1ez qci(ctfenneluza\a\gpePlnnFr?la\€uo,ftr6
    ilNlzov AoudM t'6
    '816I Brr?zsr8
    '9'zpzor
    b86I tr
    bl6l B^rBzsr8l
    t3$oMl-lIOrSlZSrl?Vvu430t,l lzSvlNSvlNzM ftI)t/
    a/nEzsJs/V\
    '9 rTzpzor\95
    '896
    0ee
    Wzmacniaczemocy malej czestotliwo{ci 332 Wprowadzr

    Na rysunku 9.1 przedstawiono charakterystyki wyj6ciowe elementu aktyw-


    nego (tranzystora bipolarnego lub unipolarnego) wraz z ograniczeniami
    poloZenia punktu pracy w polu tych charakterystyk. Dla pr4d6w poniiej 1,,6^
    oraz powyLaj I*o* nadmierna nieliniowo6i charakterystyk powoduje po-
    7al
    wstanie niedopuszczalnychznieksztalcerinieliniowych. Nieliniowo6ci te wyni-
    bol
    kaj1 ze zmniejszania sig h21"w tranzystorach bipolarnych w zakresiemalych
    hip
    i du2ych pr4d6w, zal w tranzystorach unipolarnych z nieliniowoSci charak-
    terystyki Ip : f(U es).Napigcie Lr,i, okreSlaprzej6ciezzaktesu charakterystyk
    pol,
    statycznych,w przybliileniu r6wnoleglych do osi odcigtych, do zakresu silnej
    IUCI
    zaleilnoficipr4duI od napigcia U (wej6ciew zakresnasyceniadla tranzystor6w
    moi
    bipolarnych lub w zakres triodowy dlatanzystor6w unipolarnych). Napigcie
    U-" jest napigciem przebicia, kt6re dla tranzystor6w bipolarnych wynika
    zys
    z przebicia zl1cza C-B lub przebicia bazy, dla unipolarnych zaS wynika
    z U
    z przebicia zl4cza dren-podlo2e lub z nadmiernego skr6cenia kanalu.
    A.
    kter
    na
    ksz

    - - l

    Inin
    umin umdx

    Rys. 9.1. Qgranrczeniacharakterystykstatycznychtranzystora

    Szerszegoom6wieniawymaga ograniczeniedopuszczalnejmocy strat


    DIa danegopunktu pracy,przy pominigciupr4du bazy
    P,** w tranzystorze. Rvr
    jest r6wnaP": IU. Wydzielenie
    lub bramki,moc traconaw tranzystorze sig
    mocy w strukturze tranzystora powoduje zwigkszaniesig temperatury
    Tponad temperaturgotoczenia7", zgodniez zaleinofici4 so(
    T: T" + R,P" (9.1) rua!
    unil
    w kt6rej R, jest rezystancj4termiczn4struktury wrazz obudow4,wyraZon4
    B,s
    w K/W.
    oacl
    Maksymalna moc, jaka moie sig wydzielidw tranzystorze,jest ogra-
    9.$
    niczona dopuszczaln4temperatutq nax, kt6ra dla krzemu wynosi ok.
    PTE
    150"C.Powy2ejtej temperaturyp6lprzewodnikprzejawiawla6ciwo6ciprze-
    wodnictwasamoistnego, co prowadzi
    zatracabarierypotencjalu na zl1czach,
    odri
    do nadmiernegowzrostu pr4du i zniszczeniastruktury. Ze wzoru 9.1
    t.gl.
    wynika nastgpuj4cazalezno(l na maksymaln4dopuszczaln4moc tracon4
    EE
    w tfanzvstofze:
    ttor
    'eu?L&\?ruofelnl ts elu aJgDI
    .,(cour Azcetuceutzrn qc,{utr,{14elesop euozcruerSo1sa[rqcflrotused qcuzceru tuocerl coru
    -JBurzlil-ea\ €u€lr\osots ?1(qezolu elu J €s"l)I 'fprosnuts 1t\g4ulcpo 1l?lz$l
    'C arsDl\ rr ,{cerd oP lzpun\oJd oc 'ztc31cpo I'6 nJoza\ q
    sazc.t\on{eur fmolcgfr(,nleu8fg Zperro.rdoc'
    po oA\eluu ,(cerd nplund eruezczsafiuncrzerqof,tr zelu.&\gJelgos ?uzotrA[ -szrd rcgomr
    'cg'6 'stt ?u fouolA{€lspezrd
    '4O rSOwfur
    gV (tsuplrcelsod a\ en\o$IuoJdulol etuezblmzot3ts efnsols ("rr1fctlo>1om uD -erEo 1se['a
    drseruezsfaruurz),rngptrdqc,{1eure1pfenolcgfazrdq,{1s,{re14?Jeqc elue1,{qceu
    ',{prosnurs rlanolod ernp ecblnurns 'g
    o8eleu nzn,(;dirrrlceuu4le nl"J A\ tuozzrr{.tr 'tr
    sls?pl A\fcerd op eu€A\osoJsop,{pep1n ge,tnosols,(za1eu'gec1eps4aruz etupun
    fqu 'r oEerrrotcglenqeuE{s oEeuleptosnutse4.tro1odeupel ory,(1 lsaf euuru (r'o)
    -cBruzlt[ g aEDI\ u b cotd tue nfzeu'ero1s,{zuer1 1,{lsltrepleregc ntcStcpon
    i{cerd n1>1underuezczsenun1eped,{zrd ouor,tnelspeztdq7'6 n1uns,ft ep frnleredual
    6ts etuelezp,
    '(e) 'Z'6 'sAU
    (c) gV orspll lrazelo (q) g €rsell M V srsell lriretolsAzuetl A3Erdllund fzeg nptrd n
    1er1s,{cou f
    ,(,
    '?ruactrBlzS)l
    uu
    -aruz eul?rururru ?ru v ersupl in fnolcgl,{irr treuE,(5'nrcg[,$n r nrcsle.ryr
    qeuSfs Serqezrd finope14,furd zeto erolsfzue.4 lemotcgfezrd eci(1s,{re14
    -EJ"rlc zu ,{cerd n1>1undaruszolod ouolA\€lspeztd e7'6 nlunsrft ?N '}' 'ntr?u
    awq\ M wtcbtncoil uazJDlucDuznt 3rs enf,zeu ,{cerd uallund urnJe} z eryu,{.t sez
    zceruceurz$r '4fp,fte1>lereqc nrczsgo oaeuz|, .lizn 4epoJs lsef zro1s,fu opufm qc,{
    -uer1 fcerd n11und o8auzc,(1e1sueruazotrod ru,{1srn,(zcoletzpreqfe5l
    'ero1s,fuue4 qcfuzc f1e3teuo Icso.&\qzou ercdrdeSl'(
    mOrOlSr{zUe:
    btetut ez euerrzn cf,g ezow I A\glen\ reru'{,tt nJezsgo o?e1 e1o4 'utaru
    "Iu 'Kcetd n1>1undetuezolod feups nsarlez
    -€A\oIsoDI"z fuotu4gttt\ I"]soz 1'6 's,{r eu ,{r9l>1
    1[1s,(ra11er
    J?zsqo fupzczsndop lsal uazcruelEo lezfmod qc,{uot,ltrotuotuelleJg -I€J€rIc rc9o
    loqredrq gcfleur erse
    '31oq
    fer po o.&erd eu e1vzcf,1e65ts genopleuz elora eru i(cerd r1un6 -tU,{rna1tOgO
    nlod Bu sl.r\slspeztd In : *o^d ?gouzelez
    -redq I'6 's'fi z >1f1s,fte14ereqc -od alnpolro
    'w7 laztuod m
    tu
    x'ws - rnetuszntuet
    Q'a) DJ-xDwJ: d
    -lu(pl? nluer
    eEe epazpemotdlyl
    zge
    Wzmacniacze mocy malej czgstotliwo5cr 334 ltlzmacniacz

    9.2 wZMAcNIACZE MOCY KIASY A wu


    pola
    Jak wynika zrys.g.2awnnacniaczwklasieA mo2emiecmalezniekszlalcenia
    jako jednotranzystorowystopieriwzmacniaj4cy.Jak to wida6 na rys. 2.19,
    maksymalnaamplitudasygnatuna wyj6ciu,przyjmuj4cU.in : 0,wynosiEsfZ,
    a wigc moc wydzielanaw obci4ieniuR" jest w6wczas:

    Ezc
    P^" - (e.3a)

    Moc zasilania
    8R,
    fj.
    (&

    P, : EsI6g:
    :;
    (e.3b) I
    Rys.
    st4d sprawno66 energetyczna
    l
    P otaz
    4 : +rz :0,25 (9.3c) f _
    TBI _

    przei
    jest bardzo mala. Tylko 25o/omocy zasilaniajest w warunkach maksymalnego jednr
    sygnalu zamieniana na moc uLyteczn4 sygnalu. Jednocze6nie w obci4Zeniu Jedn
    wydziela sig bezu2yteczniemoc pr4du stalego Pnc: E2cl4R",bpd4ca 2 razy jak r
    wigksza od mocy sygnatu, powoduj4c grzanie sig odbiornika. Je6li odbior- l
    nikiem bylby glo6nik, przeplyw pr4du stalego spowoduje stale wychylenie otuz
    membrany, pogorszaj4c parametry akustyczne.Wady tej moZna by unikn46, o2L
    mnie
    stosuj4c sprzgzeniepojemno6ciowe odbiornika energii z kolektorem wzmac-
    niacza, jak na rys. 4.14, jednak w6wczas dynamiczna charakterystyka oTuz
    oba42mia ma wigksze nachylenie, co zmniejsza amplitudg sygnalu wyj6cio- obcir
    wego, a wigc i sprawno664 bor. rys. 4.15). 2NI
    Wymienione wady powoduj4, ze pojedynczy stopieri wzrrlacniacza, l
    z obci4zeniem dol4czonym bezpo6redniolub poprzez pojemno66,nie nadaje znak
    sig na wzmacniacz mocy. Korzystne wla6ciwo6ci wzmacniaj4ce uzyskiwano I
    niegdy6, sprzggaj4c obci42enie z elementem czynnym za pomoc4 transfor- w kli
    jeder
    matora, jednak ctgLari koszt tego rozwi4zania spowodowal, 2e nie jest ono
    obecnie stosowane z wyj4tkiem specjalnych wTrna;cniacrybardzo wielkich wyjS
    je6li 1
    mocy (np. w modulatorach nadajnik6w AM).
    zmie
    Najprostszym sposobem uniknigcia wymienionych wad ukladu z poje-
    dynczym tranzystorem jest zastosowanie dw6ch tranzystor6w o przeciwnej dla k
    symetrii, tj. pary tranzystor6w bipolarnych NPN-PNP lub unipolarnych ztez:
    z kanalami typu N orazP. Na rysunku 9.3 przedstawiono schemat takiego char
    ukladu nazywanego wzmacniaczem przeciwstawnry w konliguracji WC odcit
    Ut=
    ztranzystorami bipolarnymi, przy czym punkt pracy w klasie A uzyskano
    popr
    tutaj za pomoc4 dw6ch baterii polnyzuj4cych zh4czaemiter-baza. Baterie te
    'tyg npelr{qc€u o epoJd zeztdod el euelsg'
    0g goeu c,e molrz:ozld rnf,tsfrelluruqc f qund cdul f,z.e1ea''y!7y7 - ug : nn ouulslzn.y
    '0 < rg oumgr1sa[o1qt6l.&u'0 : uUnlpeddzrd Ayvn eu qc,{151cpo 311 fcernl
    fo.fp1; o8aylur 1u
    rsoeu tuueltrz 3p eyueywezraag ggog'"il{o oa\elm tnorc,sfan31,{1sfre14preqc
    bseruezttcqot[cue1s,{zel z gcdurzJod
    ct[emnsezr4'q'y'6'sfr r e'y6 'sfr eu euol,nelspezrd
    feunrcezrd
    zeraaet rxfls,treplpreq3 'nmeztrcgoeu trcitdeu 4epedso gTl tlcern8guo4e1p -efod z npg
    f,s po.{zs13lt'a;1 tzeg4elcualod
    n 6ef 37y1 tfcernEguo>1 al tuzelezsrutuuepu
    '27x c7 eluszolazelsuufzco3tsetwfi(zrd
    fe,norc,sfen 14f1sfre14er"gc€Iq 59af
    'g11 rfcernEpo4 ra g3I{Ie$ @
    ryl'arrel ts 376 1fczrnEguolx\ ero1s,fuue4emongf,$l ouo pef q.
    '"UZ z uepsf
    14dp,{rellereqc erlz;cf,1e1s tfcue5,{zer fuoztlcgo an9ro1s,{zue4 -rogsuu4gt
    o11fi ctfnrledzot'buzcrler? }zrpuie oEefgrzpeitotdeztd ernoar V elsspl a\
    eztd ezceyaceulza\ Icgo/htcgelm qcfuollrrgluo erlrelspod e111 oue,nqsfzn
    oEeu,nepmrc
    ',ngptrd efepuuegu
    1931deungNorfzrd qcpltsfzsn gew 'ez,cg,Jugv!
    5rstferuaruz epdpef 'euzc€o1enets pgouzelezeleutr(s urfuurafn fzr4
    '1UZtfcu€tsfznr f,uo4?Jloqo lsef rtgroNdzuer]z fipryT a4'o1ezceuzo'7VM
    en -op,ef,{nq
    Ictou"^r op 5rs,(zs4armz x\gJelltllelefcuelodt 1yg ptrd etu,(Idoderuezttcqo e$p,(q1l
    zsztd e4 'efnpo,todsoc fi- verc IV o opPelfi\odpoAp tpapz zI zEJo
    -c"uv,f r;
    r7 f,pttd epqopod 'eropdzuer1oEeupafzno1c9feal efcuep,fter7u tzsfauur '?tqunfi]l
    Azetemptfcuelsfzar euoTtlcqopa[ qeuEft opgry &'ol ezcavzg'sNZ o
    alugorzt tl ptrd c61,n e'a1y- o zetoa7V+ o ompelnodpo31st1ueylz u 7 zerc erue1,(qc{rl
    w 7 f:r;g f,pLr4ogy qcbydeu urelsoilzrd unulepop etzplqa g leaEfs qcerlq -rorqPo ENl
    'y epilm r2 Azet7 BSia
    lelcuelod ryuf
    aruqopod'nrezf u,toJ Ne[f,n l[gJalltueplcuelod i{alo4u,fucods elugezcoupel nrua4tpg r
    'f,cerd n14und ptrd oEeupufr;r
    fiers a1uf$ ep epegtlcgo zeztd:oEemo.rolsfzuu.rloupe[
    ezceytcewz,rdpe,t faulolstcatan?Iu erup€l4n'tuez eu^\-oJ ts ar-ua?tpqozeztd
    t*7 pttd r 4e[ 'qeuEds olpgry ztztd 07ptrd ourtngrezo?el cegot\ 'u7 - r81
    (cs'e)
    zeto z1: t1 ruleurfs nponod Z'e:ug elP'[ 'qeuE,{sDI€Jq fztd zerc
    rutetudsfeupepl rllm olazfzrd 9'6 'sf.r z npepln er-Iretr?Izp furrledzoa
    '8'6'sAU
    V slsBplnni{coruzcelucpulzmAunnelsnntcszrd
    (qs'o)
    (ee'o)
    tTfcgrpou[$
    '61'g 'vfu uu
    sIUf,rlslzs{e
    'Tn'
    6'd A, euorl\oruo tfcezif.relod
    ,$egn ewcf.14etd euo4otrzfetzpreq t[nluszerder qgsods r(uozczsordn,n
    9ee y Ase14Acout ez?eluceuzlq ?tt
    Wzmacniaczemocy malej czqstotliwoSci 336 Wzmacniat

    a)r,
    Ia = const mo
    trar
    syg

    Ira l) (
    trar

    r i \',,
    Mo
    Inin aza
    Umi, Ec zEc UcE Eps Ua,Uar
    tIaI
    Rys. 9.4. Graficzne przedstawienieprzeciwstawnegowzmacniaczamocy w klasie A:
    charakterystykiwyjdciowe (a) oraz wejSciowe (b)

    W celu przeanalizowania zalelr'olci energetycznych w omawianym


    wzmacniaczu naleZy obliczyd nastgpuj4ce warto6ci mocy:
    - Moc uiytecznaw obci42eniu przy pelnym wysterowaniu sygnalemsinuso- Zw
    idalnym niac

    1 t nie r
    p^o*: - u ^ i n )( 2 l n a - 2 l ^ i n ): E r l " a h * Q-4)
    |u^o*1"^o*:';(Ec stat

    gdzie (J"**, I" o* s4 odpowiednio maksymalnymi amplitudami napigcia


    i pr4du sygnalu na wyj6ciu oraz
    Pod
    U^in
    r s -- ^ 1 -
    5 (e.sa)
    Ec

    I
    ? i : l - f -'EQ (e.5b)

    sAodpowiedniosprawno6ciami napi€ciow4i pr4dow4tranzystora.


    - Moc zasilania w klasie A przy malych znieksztalceniachnie zileiy Przy[
    od sygnatu IIIOC r

    Rozw
    P" : ZEcls,a
    1
    st4d sprawno66energetyczna
    Z defi
    t " " (e.7)
    4 :
    lCuCi Ma&s

    tj. gdy(":\i:1,
    Przy pelnymwykorzystaniupola charakterystyk, spraw-
    s:4d /
    no66energetycznawzmacniacza przeciwstawnego mocy w klasie A wynosi
    jest dwarazywigkszani2w przypadkupojedynczego tranzystora. meks
    50o/o,awigc
    i t a : : - _: : a
    - "'esituo4lele fPe|dn ZC
    'sJo$fzrrs4(
    yru,6W : Q + 1)ar1 : n1ue,ro.re1M,r uilqed i(zrd i$nop,ttp ptrd fuprufsletu
    yw LtZ - gISEZ't : aI ptrt
    pOUr{rtly m
    -rterds'I :1
    c - *d:ezrolMzuerl wf,pz.e4 d\ coru eqeui(s12141
    iil s€dl = ,d "uoc"n
    = "d :rcsourr?rds
    Q'a)
    n nZ : l4*d rfcrugep7
    (16 ryzll) o/o1'ov:rr'g!:1,
    I
    :aymzblmzoy
    (s'o)
    .60 = r, : "2 cfzolvz'A g : cg nruBltsBzfzrd 11 I - *d cour
    oteu nvtsmrcsztduzce1vcetul;zm
    otacttep y erse11,n,(coru ftlauerudgilzqlgo fTepp 15puq,tzr6 f,qepz e.ru
    ?!q
    ''4'4ll to'.rggoqlerm lsef euep ggaf 'fenorcArdeu
    ls?ilrrez
    lcgou,nerds op elr"d\osolsez9dq e?otu (II'6) eruszer,{1y1 (qs'o)
    "mezcllgo r.rt
    (lr'o)
    (es'o) -
    Sp efnurfz4o (6'6)zero (q9'6)ctferupSlEz,tnn
    I ("S'6)oP (0I'6) ctfelarelspo4
    (ot'o) 't(*I-o'il2-u4Il ac6rdeu yuq
    (e7'6 'sr(r 'rod) ttcgougalazz erupoflzrqcklzcfpls (v'a) 11.!
    { t
    4,$s,fte14ur?qc?u€lo4 etcStdeuoluf zcal?tre1sggopu,no4ef etuauolteJ{o eFr
    -,ru{leuraqu9fq eqour"} 1c9o11eptt o actfnp,tcop'+*1eloil1deu eul€tu1ultrAl
    'r{cow feupur,{s4purer-uelsdzn tctferurnedez'ezceru
    -c€urzfi\eruegttcqoAlcuelsfzartqetu,{1do9fzc11qo slrzolu (6'6)eweze$'n 7
    t, xa1,,.sd t2oz7 urwl _ osl
    (o'o) -u:ffi:+=+:'Ivz
    T
    B4m/fu\e7'6 'sfr zu >1,{6fr44arr.qcZ
    ?govz.elaz
    ' ezcBwcevv.al qcero1s,fuuerl
    nqo l[ feuocen ,{corn [euzc,{J?Iunspo ezs[eruur f,zet emp olzstztd 6e[ uelez e
    ',n9ro1s,{zue z oflep
    4 .zn4feqezczsndopfcotu po ezsferuu 6a[ euzcafzn coru
    (s'o) '?o2" d:*d
    oz'e4uf,ra(7'6)n;oqepzT'aalcgtsottflt\ €uoc?4coruezrolsifuuerl
    s?zcA\gA\
    u,{pge4,t cdpl e 'qcerolsfzuen a\Euoc€D1salepepsezcowelecfpE'qeuE,(s
    rq€rq n4pedfzrd ,n ot efndbs,(m '(Z'O)Elcgotnelezfeuolger>lo **4 feuocerl
    fcoru '4' ezrols(nrcn lrr €uoc?4 coul
    [aupzczsndop 9,{g euur.tod
    "u&\-oJ
    ezs4Sr,tfeu'oEsu,n,$1u nluetueleemelsfzrolfal oEeqeur,{s4eunlec A\
    Lee y Ase14Acout enelu?eurzAA 9ee
    Wzmacniaczemocy malej czpstotliwoSci 338 Przeciwst*

    Rezystancjaobci4ienia ze wzoru (9.!) I"a,


    L 2 5
    (l
    wod
    R,=-.-:10.1
    " 2 L23s (nie
    wi
    nieliniowe we wzmacniaczumocy moina Obliczy6meto-
    7-nieksztalpenia kaiA
    d4 graficzn4na podstawie znajomoScicharakterystykstatycznychzastosowa- pl1rf
    nych tranzystor6w. Przerzutowuj4c sinusoidalny przsbieg en na o5 UcE, inat
    moZnametod4wielopunktow4,om6wion4w p. 2.2.2"napodstawie zalehnoficz 16w
    Q.42),obliczy6poszczeg6lneharmoniczne sypalu lYyj$ciowego.Wierej na ten
    temat napisanow p.9.3.2 przy omawianiuczgsciejstosowanego w praktyce
    wizmacaiacza klasy AB.
    Wzmocnieniewzmacni1cz,L mocy z rys.9.3 mo|na obliczy6metodami
    podanymi w r ozdz.4 dla w zmacniauy ma|ych sygnal6w,stosuj4c uSrednione

    pierwszQharmonicznesygnalu.
    Je6liwanacniaczmocy slud do wanocnieniasygnaluakustycznego, jego
    pasmojest szerszeod widma sygnalu i nie musi byd optymalizowane.
    Analogiczneobliczeniamog4 byd wykonanew przypadku zastosowania IE
    tranzystor6w unipolarnych. T* wzglgduna brak pr4du bra"rnkizaleinoScis4
    prostsze.
    Ir,*,
    fl
    ta

    9.3 MOCYKLASYB I AB
    WZMACNIACZE
    PRZECIWSTAWNE

    9.3.1 Analiza pracy wzmacniacza mocy


    Om6wione w poprzednim punkcie wffiacniar;n przeciwstawnew klasie
    A maj4 dwie istotne wad',: Rys.
    - ich sprawno66dggaj4ca50% jest zbyt malq
    - ptzy braku sygnalu,Eocpobieranazzasilacajrlxf.znao;zna,mimo braku
    mocy uiytecznej. Ad
    Rozwi4zaniemusuwaj4pymte wady jest wzmacniacz mocy klasy B'
    W celu dokonania wst€pnej anahzy wlafciwo6ci tego ukladu zaklada
    rig, i" charakterystyka przejsciowa tranzystora z rys. 9.2b jest polprost4
    rozpoozynai4cQsie w srodku ukladu wspohzdnych- Oznaua to, ie dla
    ujennych o"ptg" u3s (lub ucs) prad I jest r6wny znra, dla dodatnich
    - transkonduktancjag^ ierlt stala Przy takim zaloinniu pr4d f"d!:0
    i sprawno66pr4dowa €r: t. Mor
    Schematidealnego wzmacniana mocy w klasie B przedstawionona
    rys. 9.5.Od ukladu w klasie A z rys. 9.3 fthm sig on jedynie brakiem baterii
    polaryzuj4cych EBs.Ptzy braku sygnalu pr4d pnez 6anzystor! nie pfunie,
    'e1u,{1d
    qu r
    (sro) ' q " u z : w y x rw n ! r- r* i,-
    cr
    "r'""g'i ur4€q uep
    ouon[gl
    :lsouLn elcl"fzq ufupplosnus oEeffzrd nlueptlcqo ,n np6,ft co141 "u
    g: ur1 por
    ?u ?u
    (qa'o) : _wr gclut"Pop q
    n\on |
    : - xDUe
    ^
    / 4 1 r e 1 ge 4 ' o 1 v
    @sord1-od 1r
    (ea'a) ")cg:wt17-"9:*n spsIIYz nP
    'g ,{seq fc
    :oppel,nodpotzsow$t nptrd 1epO1deufpnqdruu r 4d1srfteqereqcy
    erc4und,n3tsefnp[auzfcetd qund uapdfs nrue,tore6f,n tudqed,fzr4 nlsJq or[ru
    g slsBplanerolsAzuerlBzcoqorelllstueqercqc l euzcllep qilstuet>lelBqJ '9.6 .sAU
    els?Fl a q
    rf
    xputar
    ts rc,soupq
    ?nrctrlosoill
    'eE?n
    I elsspl^ oEa['otauc{
    lcour ezceguceurznn
    o6eu;eep!Fursr{cs '9'6 'sAU
    ,cepg{&rn,
    's,noptrdza
    ememcoulz
    '1cgoupe[po
    euompargn
    peporeu I
    ao,{14urdn d
    'nraz furl-or uatuuf.Cnt
    el
    Ic9ouz.elBz
    6ef ngrelnue pfcuelo6
    'cg'rsoudn rueJqrrue€ rueJollelo{,(zp$ru alcdldeu cz?17 |
    1 SO E!
    p?rd ep,Qdep rctsf,zirr.nzsztdj f,celden4und l[ '9'6 'sfr eu euolnelspezrd -?Arosols8
    'y
    1se[r4efcunlfg dseq n4pedfzrd n4nl lezceurty rsou,(,tqrlyz oEeppu4 -o1erucf,zcrl
    epez-t1cqo1 qugezcoupef,{rolsdzuu4 ego tzpo,nezrd ep rprrgc laupeZtr1
    '2tr tolsf,zuer1
    lzpoaezJd e1euEfturfuurafn fzrg lcgoupe[ (ezs[quul ocep)
    eplsqgernrucorurr €rruredez311 rfcerntl;uo1 ancDp3q'!; ro1s,{zue4rzDoa\
    .oztd - erul€pop tsaf qudds GTpgryqcAldeu emopalqc dpg 'g:oe7
    6et Acout ez?elu?euzn eumersnlcaztd
    gV ! g Asel>1
    8ee
    Wzmacniaczemocy matei czpstotliwoflci 340 Przeciwsta

    Pr4d pobiel:ary z kaLdei baterii ma ksztalt pol6wek sinusoidy,jego


    warto66Srednia

    I":
    1r -- r * : E " E " (e.t4)
    ;Jf-,o*sinlart)d(at) tr ;t tvk

    Moc pobierana z obu baterii pn

    P^o*:zEcI":'"'2€t (e.1t
    nRr,

    St4d sprawno66energetyczna Wc
    pt4
    -, l- -P ^ o * - . (u N 0,78€u (e.1q obc
    -Pzmax

    niu.
    totz
    tran
    s4 wigc wyeliminowane. nlz I
    z powy2szychrozwaila(.moglobysigwydawa6,2ewe wzmacniaczuklasy
    B mozna zastosowadtranzystoryo prawie 4 ruy mniejszejl4cmei dopusz- przy
    czalnejmocytraconejni2 moc maksymalnasygnalu.Byloby to sluszne,gdyby
    wzmacniacz pracowal zawszgz pelnym wysterowaniem ai do punktu
    a chanktsrystyk. okazuje sig jednak, 2e najwigkszamoc jest tracona
    moctraoonaw jednym
    w tranzystotzapruymniejszymwysterowaniu.Istotnie,
    tranzystorze: idea

    1 1 1 - Tab
    ," : i.(P,- P) : ;E"1"- i9n, (e.t7)
    -=

    gdzieP orczr, s4odpowiedniomoc4uzyteczn4i amplitudepr4du enrtetapruy


    niepelnymwysterowaniu.Funkcja (9.17)osiegamaksimumw funkcji I, dla

    IL: ?.8" (e.18)


    f t R L

    i mocq tracona w tranzystotrc i uiyteezna s4 w6wczas:


    Przyk
    L E ? (9.19a)
    go mo
    P *to* kladu
    nt Rz
    'I'6 np?Pl
    -rord nrelmd,r z ?"u^\-oJod'6'o:n2 c.f,z.oyu7'As: cg nFBIIsBz,{zrd 711I = *d couro6
    (eol'o)
    -eotfepq orseg,n fcoru oteullrvlsmneldvnelwltwuzrl- f4arrrr-trdgfzcqqo &oFN?6 pEIrIXzrd
    *dga'l *dz '&
    0
    *dg *dc (ero)
    0 d
    *dY'g *dl 'd
    0
    eJp'1 rfclun
    XBUI (xeru;s 0 ,{zrderelnu
    7
    'l = elp AseH Acour nzceguceurz^ e/u\euzcAle6Jeue
    4 Ava)
    I €/ lcgou?ele2 !.6 gCllqeI
    .oEaupepr
    | : ") i(pE
    nlP?dfzrd I'6 lg?l ,rr ell?rl{oumsPoddplsoz g1uf,t ezs7,{,no4 ui(upafnq
    "lp uuoocrl 1{,
    (zz'a) o)*o - xouzd nqund q
    duz
    ,fqdpEbmq
    :Nlr€a\orelsf,n ruf upd,(zrd -zsndoppu
    Elunpsazcolrl Bu aruez-erf,t3p efnur,{zrlo(9I'6) op (02'6)ctfeunelspo4 dseqnzcqu
    'y fse14n4pedfzrd ,r
    7ru
    arorols,(zuer1
    e1ue1s,(zro4,ftr
    ezsde1e1u1or4o1c3rd olezceuzg (qcerolsfzuerl ,(penedllr
    nqo A\ feuocerl ,(cout feupzczsndop tar:r;cblpo ezs4SrmAzet g'7) uzrol npd,{s n1q
    -sdzue4 u/h?e>I m fauoce4 f,cow laulezrzsndoppo ezulAr,r fzr.t g 6a[ np ls"FrolBuy.[
    -e,nore1s,&n
    ur(ulad f,udeuzrcilf4n coru (I : ")) ur,{upeprnlpeddzrd 76 nrUe,nOreS
    poud,r g ep
    ?A\IIZOIU tzq
    fiz'a) *r
    t)**dg x Z)*o*d.h :
    5rsefnw,{zrlo'(€I'6) eruozer,{,top erueTtlcqo Ol'o)
    .r,toua\gr
    1fcu4sfzer ggogeirr tuo1ger4o 4q ct[epnetspod ryuz gbffzrrd,
    Igepu erols f,zr;enqc,{uzcfleEreue
    lctorsrl?orueFrels,{zro i(,t oEeqednleo11
    6z'd :4 4 <,Y Gr'o)
    2 s r
    BqEIsEuolqeds,cfgrsnu'*4
    ?goua\gJerrr IcgoUBmelfzcot4azrd
    ap zrolsfzuan a Guoc?r1cou ,{qe 'az r4rufm (eOl'O)nuozw eZ
    '9'6 'sfr z qce4,{1
    -sifue14ereqc
    eu g Uund eEtpo fcerd 14und nruumorelsfmrnrye1rftr4
    (n'a)
    (qol'o) oEef',{ptos
    ,ne Acout ez?eilt?euztA eurne$Mt?eztd
    gV ! g Ase1s1 0tt
    Wzmacniaczemocy malei czgstotliwofci 342 Przeciwsta

    Rozwi4zanie: w l
    P 1 cigt
    P^*:+::: :0,25W (wz6t9'2l) jest
    sEl" s . 0,81
    pra
    Naleiy u2y6 tranzystor6w dwierdwatowych wobec 1,235 W w przypadku klasy A.

    7t
    (wz6r9'1Q kt6r
    tt::'0,9:0,71
    4 0,7
    Uzyskano sprawno66717o wobec 40,5Yodla klasy A.
    pra(
    pigc
    P*, : 2n'0,25 ' 0,9 : 1,41W $z6t 9'22)
    Dol
    Moc pobierana zzasilaczaprzy pelnym wysterowaniu wynosi 1,41W wobecZ47 W dla klasy A' bral
    1 2 5
    (wz6r9.201
    iza
    Rr.: : 1 0 , 1Q
    " ^'
    n2 0.25
    jakc
    otat
    identycznie jak w przypadku klasy A.
    pra(
    Maksymalny chwilowy pr4d emitera wynosi ze wzoru (9'12b): zza
    s.0.9 kow
    I -,.-..:
    'etux 446mA
    10,1 zyst
    et- L.
    niecomniej ni2w przypadkuklasyA ze wzglgduna przyJQE po6

    Rys. 9.7. Znieksztalceniaskro6ne w rzeczywistym wzmacniaczu klasy B


    IA
    I

    Rys.

    ptze
    Ip-
    arzq'rv
    : - "t"rl
    : xw_ efncerd zctp
    Gz'a) ?- xowdr L
    J. I r(ptrd r$E t
    tznp [z@
    oluf ,ci(zcgqo fzeqpbfi,{upu,{s1eu w&zc f,zrd'eI - oI
    "u?otuercdrdeuIcgouEA\
    ,{un-or pef ue1 ptr6 'qeuE$ lepqel slp Bluezpo,nezrd 4eped,(zrd!4
    eIu"F ,|[ ftfq ,tpop Age 'u4np e1,{1eu .c,(gtsnIII c1 nptrd ?golrzlil qcfpu zp
    [s{,todgtun
    pelln '8'6 'sAU
    gV stseq nnicou.rszceruceuz^llcezfue;od qc,$ep{qr
    '4'6's,{ruu{
    -rosnqrsSlr
    Bu I q3:6 rIt
    -ezr11'$rC
    feobzporyd
    -3/noz[J8eE
    efep g eFF
    ,*,I,,
    \n
    1.-'
    -11
    'z€q nqo op orupergod
    -ry f,uozpemordop 1se[y egzimz 4'gblfztd
    treuE,{s t n9ro1s,tz
    -uur1 fenorcgfen rfcuulsdzer coqo,tl €?npeTu potp "u?otu
    qcr{ctzpomuzrd erto4
    lsef
    +zcvrlgr e[cue1s,ft er elugszcoupf 'ezcerucau;r,atr lcgoilalct€1mgc fuozolez z
    [eot[e4uf.t rrtou?ril ?f,ge4ow1olIu,tl.or1se[algro1s,{zue4,berd
    nqund ptrd o1 'erhoJoz "u,(uoplsn
    ,(ptrd I epqczJeprod aruBse14e1D[emdpolp zero
    ,r9ro1sfzue4g-gezatp fltef (g€'? zero lE'V 'sfrrod) enoptrd o4snyoluf "
    (gc'etwn)
    eu€,rl,ft]edzor9,(q ezour nPEHn e,tolod sulop 1 4e['eurgE oumgrez r
    rusz eulrgr ts ngrelnue zero V e;25,rlfiefcuelod npuE,(s e1c61deu nlerq .V,(sBFlqpll4
    ,{zra 'g'O'sfr eu 4ef ote,toptld etrpgryep,(?npef uepeztltlzor w,{rgoq
    'euzc,(14urd1sefep (g'O's,fi Bu Qg6 tgzn)
    T?DSzeqoEectfnzCrz.pdEPgrVoEenotCtd
    -Eu errr€llosols€z etr;lavz 1sa[drnleredtuet t ep5tdeu bvenw, eu ,berd
    I
    nqund '(SgZ) 'L
    ?,so/'lqp?rar ?goqap tzctupel4dn eu np5par U, L'A
    'fe,torc,sfezrdqr$sdral4ereqc eu4mtzJ4 ?u[s erytrez u,{rgil (gt'Orgzn)
    no pouf,n
    fzrd'zsn a,noEordep{deu qcfuralodlg rngrolsfzuerl n>1ped,{zJd A\ 'yI
    'r{cerd
    erc4undln irrgrelTrrlenptrd po f7c1pzI fl els"H feupepl n zru ezsfeput pef ftcoryzn)
    g,sou,nerds
    zue,ngsrfun 'g eIwH,ta fcerd oPrzPoqw,rd zceruceuz,tl,1 ,(pp
    -po afe1soz,u9ro1s,{zue4z uepf notre€fs qc,ftsqSua 'V erseq lr
    "lO
    T?E Acout ez?eluJe.azA eunelsmlceztd
    gV ! g Asel>1 zne
    Wzmacniacze mocy malej czpstotliwoSci 344 Przeciwsta

    przy zalozeniu ie maksymalne napigcie na emiterach jest r6wne Ec. W celu 9.3.2 An
    zapewnienia dodatniego pr4du Io - In musi by6 wigc spehiona nier6wno66
    w
    , r, # ; (e.24) pn
    oU
    16t
    Prz5Ahd93 Naleiy wyprowadzifzaleinofifnanapigcieeygnaluw wgile 24. (rys 9.8)zapewniaj4ce obl
    maksymalne wysterowanie wzmsnincza. Wykonac obliczenia dla przypadku E":5 y, w
    Rr, : 10 {\ lu, : 50,UBB: 0,7 V otaz U r5,: Ucr* : 0,2 V, k" - 0,9. c4
    Rozwi4znnb: sta
    Makslmalne napigcig kt6re moiB wyst4powaona bazie tranzystora 7i wFosi Ec-Ucr*, ciu
    tra^ozystorlustra prqdowegoIe jest w6wczasna skraju nasycenia.Napigciena rezystancjiR1, sta
    wynosi wigc Ec - IJ cn- - Urr i jegt nieco mniejszeod Es, wbrew zaloir;nhtwe wzotz'e(9-23)-
    Identycznypotencjalpanujer6wnie2w wgile .,{..Przyjgtotu ustalon4wartoSdnapigciraUar,cojest AX
    r6wnoznacanczzotowqlczystancjewyjSciowewt6rnika emitef,owego Tl,awipczewtmocnienie'm
    repi€ciowym r6wn1mjedno6ci.Je5liwzmocnienieto jest r6wne k- < l, otrzymuje sig:
    Ut*: Es - U6Bt - Ueg
    st4
    Unt*: (8" - U"n- - U;;;;llt-
    Dla przyjgtych warto5ciliczbowych:
    Za
    U^*=5-O,2-0,7:4,LY
    Unr* :41 '0,9 : 3,7Y : U*
    Efekte,mpowyiszych zjawiskjest zmniejszonamoc wyj6ciowa
    by,
    il2
    'Pw - - - M - "o"6 8 5 W pri
    2R, tor
    ter
    wobec 1 W obliczonego dla idealnego przypadku w ptryklaAzie9.?-

    Io:3,7/(L0 '50) = 7,4m4 (wzin 9.241

    Moc w punkciepracy:Ps - 2Io'2E6 : 9,15p'

    Na zakoriczenienalezywyja6ni6,dlaczsgow ukladziez rys. 9.8w lustrach


    predowychzastosowano ir6dla pr4dowe,nie za"6rezystoryjak w przypadkach
    przedstawionychna rys. 4.31 oruz 4.33. Wynika to z faktu zmiennodci
    I
    potencjalu wpla A w funkcji sygnalu En,co pnzy zastosowaniurezystor6w
    zamiast ft6del prowadziloby do zmian pr4du Ie. U4
    W przypadku wzrnacniaszamocy w klasie B lub AB z tranzystorami
    unipolarnymi rralezyzapewnrfpolaryzaqebramek tranzystor6w,ustawiaj4c
    punkt pracy w Z4danejklasie.Dla tranzystor6wz kanalemwzbogacanymjest 4
    ta polaryzacjao tym saJnymznaku,co znaknapiQciadrenu,przeciwnaza3dla
    kana.tuzuboianego. Ze wzgley'una napi€ciowycharakter sterowaniabramki
    i na kwadratow4,nie zaf wyHadnicz1zaleznofdpr4du od napigci4 rcalinqa
    odpowiedniegopunktu pracyjest prostsza.Pozostalezale2no6ci s4takie,jak
    Ry
    w przypadku tranz,ystor6wbipolarnych.
    '6'6 's^u
    gv erseH A,\szcelutElll?/v\ob€uMPlsMl3ezJdelsPluszaldol puzcllPlg
    1ef bger tr
    elcenlw\
    r{u?Jg BICt
    tvz cE{l
    "IP
    1sefu,{uud
    cttemqmit
    ruerolsr(al
    ,tgropfzer
    rc,sormeF.
    qce4pedfrd
    qc"4sqa11
    ft96ryz^l
    'lagJoNfzueJl ngo euzcfl€ls l4flsfJel
    'srft eu ermelspod 'A\gJol
    -I"J€qc ea\olcgffr\ ell"lrosfJBu ,{tre1soz6'6 fer eN
    -skzuen ngo A\gJelnue,rgptrd elcS[po zsztd 1rs elgd,fizt1o npeztrcqo m pbrd
    e7 ,o11wfin(97.6)rcgouTelvzz.euer oJel4serumrcezrdlsge o elarunsezrd,c,{g
    fuumod,ngrolsr(zue4 ngo acI cStdeuelso ez'e>1rufrn (SZ'O)tc,souZelez Z
    tol : ze1 - W7
    Oz'a)
    :eotfndfiszu ts nueptrd fzp5tut lc]ow4epz
    zt?n-)gg-wc17
    Gz'a)
    Ptts
    cg - Zfl"n : tzin - cg :'*n sp 3.e
    welEruco@tg
    oryl?€qd€z ?Inoul'-4 e,to1cg[,(alarc5rde5l'8'6'!,ft eu 4ef nluezctlod'n'gy lsefor'rep qatl
    elgB[4rr,{cou zculuceruz,rdue4Ilods oofl4erd,t fe1cgazcfeu fulzrledzoa \97'$tztozr-t
    'oEeu,nep fcuqs,{zer r
    "U
    ,stcll -Jg g
    ,A g: ca nlp
    eotfzrunedez(
    tuz'a)
    ?tou/trgJer
    Acour ezceluceuz ^ euzcller6 ezl;euy Z'e'6 nlaolA'tA.e
    9?E Acou ez?eluce.azr*eumelsm!?eztd
    gV ! g Asel>1 we
    Wzmacniaczemocy malej czgstotliwoSci 346 Przeciwsta

    Przy braku sygnalunapigcieIJsBekahdegoz tranzystor6wwynosi E6,


    pr4d l1enatomiastjest zalelnyod,,glgboko6ci"klasyAB. Przykladowypunkt cja
    pracy Qjest przedstawionyna rys. 9.9.W punkciepracy oba tranzystorys4 ch
    przewodzqce,dla malych napig6 sygnalu wz.macniaczpracuje w klasie odt
    A i nachyleniecharakterystykiroboczejwynosi 2&,. Gdy sygnalwztasta, wy
    jedenz tranzystor6wzostajeodcigty,uklad pnechodndo klasyB i nachylenie pio
    charakterystykiroboczejwynosiR1. Sytuacjata jest r6wnie2przedstawiona
    na rys. 9.9. bu
    Charakterystykarobocza pr4dt wyj6ciowegoI*, zgodniez (9.26)iest w
    rlclnic1 obu pr4d6w emiterowychi jest przedstawionana rys. 9.9 lini4 wfi
    kreskowan4.Jest to prosta o nachyleniu R4 przechodz4captzez punkt UD
    fu : 0, Ucn: Ec. nie
    W analogicznyspos6bmo2na przedstawi6charakterystykiwej6ciowe
    obu wsp6lpracuj4cychtranzystor6w- Zgodnie ze schematemz rys. 9.8
    mo2nanapisa6

    UD-Uan:U""r-Uo (e.27a)

    gdzie U2 jest napigciem na diodach, kt6re dla Io >> Ismo2e byd przyjgtejako
    stale i niezaleine od sygnatu. St4d

    Uail:ZUp-Us62 (e.27b)

    JednoczeSnie I

    Ryr
    In : 1", - In Q.28) wk
    charakterystyki wejSciowemog4 by6 wigc przedstawionejak na rys. 9.10.

    neI
    ter
    ne
    har
    ptz
    chz
    che
    ter
    prq
    Pri
    chr
    UA
    prz
    mo
    mocyw klasieAB:
    nia
    Rys. 9.10. Charakterystyki wej6cioweprzeciwstawnego wzmacniacza
    I r r : f ( U " " r ) ( a ) ,I r r : f ( U ' ) ( b ) o r a zI s : f ( U r r ) ( c ) wl

    -lF
    'ecpela\?fercezrlr fezs,nrerdn
    :gy epepnlr
    suzcf1ueptts em s] p1,$s,{rsl4eraqceu;zcl[uouu"gBlusclelzs{elvzEv ETnw
    -currrza\tulsurds [aupepl n{prg nm,{1dan erueze4odnlec dygy ,{se14,{cou
    n:zcBrurtBvrzartu,(u,[ulsrtrcezrd x\ ueclelzs4alw, elugzctlgo oteanopewlztd
    op euo tzqso4 '11'6 'v(r z t4fisfrel4erzqc tuocgrqo 1se[Ergt1.'(I\:Yn
    34,{pfrsqureqc tmope;4,{zrd zerux\gJ oue,nosfreu t4flsfrel4eruqc
    'q1'6'sf,t eu fivezP.4od 1se[q,{1s,ftelryr?Ilclsf {epsT d,tope14,{zr4
    h poa
    r4fp,(rallereqc leuenrlnzsodr{und cbFP'uI ?golr3&\?lgeJ4ozeq ,tgptrd
    qc$ ecwQr (SZ'O) z eyupo?T'lalzato Isf rlcelctolremqc,{uepo gcer1,{6,tre1
    -{G.rugceu nbz.e1(eueruulz1sordl (ecnlzaI zuto (ttcn)tz 7 qce4r$sfreqereqc
    eu fi4und tfeparrnodpo(eueauftezrdelso.rd)(Inrn} -'-1 eof1s,(reDl"rzgc
    'ft]g: ruf ta\olcgfezrd
    uu ll\ollund nruapzel 4 '?ePW 6'6 n4unsft Z
    31r$s,{rqleJuqc?llgerl,{,noano4lepopfzaleu.ugptrd1g{deu qcfuzctuolruetl
    qcf,ropq4s gcf,ulgBezczsodemezqlqo nlec AynP?l4n rlgoa\IcgulA au
    -pey4opefnluozarderotelep I qcfun,(qe a\gluelueJegc,{uzc,{1e6 gcelfisfrel
    -{"J?qc (qcfanoEopfuIgnl qc,(uozrerurod)qc,(1st,tl tzcazteu epedo 6ef oEeu
    -ArsNirlr.rozJ
    d ezcelucewzm1,{6,$aqereqc qcf ,tlo4pudf,tl e[c4nr1suo;
    q16 Sl
    8V €rsEPl ^
    lcour ezcequceuznn e1i1sfuet>leieqc
    obeutrelsantcgzdealolcg[enn '
    enno>;pedAry1
    I l'6
    'sAU (sz'6)
    grc'e)
    o4ef ePf,{zd
    (en'a)
    'vft z
    9'6
    eno1cg[sn g
    'npuE,{s
    9A1d"uIctoU€A\qcfluru ep eluecplzsleluz cDfezpe,tlordlr?lropfle1u
    qu1.nre[4 e4f 6,{rel4zregcqc,{up'3z49dsn npq4n n4ltzcod,t' e4ewez 6el oI t4und zaz
    elc6rdeupeteT'91J9ar4pod ,QepN {t I'6 'tft; nn oEemolc,sfem en6tdzutfc4tm;,n tplt O'O'e,
    07 nrpbtd Dmorcglaal 54f1s,{r41ereqc 3ts efntufzrlo c'4 erc5rdeuo o,rrel il\ 1snll(97'6) z
    'buem1uez.:;d 'sfr eu ?uol^rqsPezrd lsef t zeg
    4utt 5t ct[emnsezr4 4u[ OI'6
    nqo,ngptrd tcruTgr pe[ EPgrV0I nptrd e1,{1sdre14e rr-t4c(97'6)z empofl7 ?uol$BlsPur
    tuerno4sar4tpord eu o,touold er-ueffqceu
    '4se.zn
    faneuq rXlfsfrsqereqc z,$lund ctfnrtnolnzreztd'6'6's,{rz qc,{,nop9[rfu[ 1e
    [6ap.ic rfueq ploptrd nuauep ectfepelmodpo elselT m ef
    1d1s,{reqereqez 9ettzcp 's,ft
    @; nptrd ?u euoll{4speztdzre1ungr ts e1q,$sr{reppreq3 ts frorfzue:
    ?toUBAt'0I'6
    .7A*I:'noll emopg[,{,n epSldeu s rzsll po fzs4Srm (*n qq) tsn ^zegWb Hundfrnop
    .cg.poud,t
    urercdrdeuoteaoralFue
    -uslod 1safur,{,norcgfem tfcernEguo441
    "Ttugpn
    LVe gV I g Ase14lcout ozceluleuzut eumelsMlceztd 9?e
    Wzmacniacze mocy matej czgstotliwoflci 348 Przeciwsta

    Zalehno66migdzynapigciem (JaotazEn,zgodnie ze schematemz rys. 9.8, Bo<


    jest nastgpuj4ca: tefy!
    Harr

    Es:Ue+RsIs (e.2e) w p
    wviS
    odp
    Przedstawia ona we wsp6lrzgdnych U a - I n linie proste przechodz4ceprzez odcz
    punkty E, na osi rzgdnych, o nachyleniu odpowiadaj4cym rezystancji R*

    t) I out
    2 Zeu
    tAl
    46

    1 st4d
    h:.

    -40 -30 -20 --10 0 10t 20 q0lnllso In


    t

    D -n5
    zas a
    -1

    Wzn
    don

    zas s

    Sklar
    wyjS
    Rys. 9.12. Przykladowecharakterystykiwzmacniaczamocy klasy AB oblic
    wyjS
    Prryklad 9.4 Nalezy obliczy6 skladowe pr4du Io* dla wzmacniacza o chatakterystykach
    z rys. 9.72. Zaloiry| Rc : 100 O, Rr: 3 9.
    Rozwiqzanie: zas
    Z charakterystyki zrys.9.L2awynika,2e przy pr4dzie wyj(ciowym ok. 1,5A tranzystory wchodz4 (rys
    w zakres nasyceni4 jest to wigc maksymalny dopuszczalny pt4d przy pelnym wysterowaniu
    stat
    (punkt z4).Odpowiada to pr4dowi I c : 28 mA. Punkt ten nalezy przenie6dna charakterystykp
    z rys.9.12b.Pr zeptowadzaj4cprzezten punkt prost4 o nachyleniuR, : 100Q otrzymuje signa osi
    zaw
    rzgdnych amplitudg napigciaE*niezbgdn4 do pelnego wysterowania wzmacniacza.Wynosi ona Kor
    6,8 V. Wychodz4c z punktu Ec: -6,8 V, otrzymuje sig na lewej gatpzitej charakterystyki punkt ptze
    '9€I'6 's,{J /,rlr-ze4odqgsods ancrzpeatordezrd 11und qflsd:e1
    "u euOrSOUi(6a:
    buzcget? bzrleue euVour 'veqeilrzot qclupezrdod m91ru,fut z ctfe1s,{zroy
    'aztleute;r,d o{Blsen ntcdtdeufzrd'(sap; : cl qcelr{1sfre14ereqc Mepelrlrez tsoeu in afnu,{
    34i(pfrelryreqc
    ts ezrols,{zue.r1o elceurroguteq1s,{zs.tir e.torcgfeme4flsfrel4eJ?qc euzcflels
    '(eg1'6'sfr) nlUel|rrO.relSf
    s[srulsr eru lemotcglemfpo4>1e1enptrd l"rq Bu np313z,ue7 tzpoqcrn ,(:ots,
    qc,{tuelodrun morolsfzu€Jl g i(sep1fcotu nzlerulewza\ ea\ slue.trosoJsez
    nlpedfzrd ,t elndfusfm elcen1,{sezqsord eruzlevz zcal'euzcrBo1euv
    qceldlsifuetlerr
    'euepod ,(tr4soz eru eyzpetr4(ztdtufl ^\ eJgU '6'6 's,(r eu
    4ef e,norcgfi(rrn
    'etuzltsez f,cow ervezc1lgo
    rrlflsdrelleregc euplqzeru ts gezcllqo qci(1 op itcsoumerds ptls e
    'nP"pln ruleufs leupept nlzrq 'oSemorcsDin
    op euqezrlod 1se[rc9o11ellrtplVgowo|euT lolnlsd\
    n8erqazrdq,ng1od feuuefn I ferulepop pn111dueqdu79.t z eltu[n Vu 89 : 01el"ls
    "^rroP"PIS
    ovl
    t"a ds .p6,
    . 850'0 o
    f'l$ : - - !.rI*
    *o-d *o*
    EIZ d
    :r(cotu etuotucoulz^\ouzcelnls gez
    _ 8'9 L: !an,
    9'0: . : **tn
    s0't
    :e1pgr7
    ercildeuop
    nrcgff,neu enirdeu feuzcruourreqfszs,rnetd
    IeImsols olef eue,nrotugepenolcStdeueluoucourzd\
    w'fi
    A so? : tYul :
    fezs,ruetd
    feuzcruotureq gez
    etcitdeuzpn111due
    7
    -td
    r[ EL'|,: "v'll
    I
    feuzcruoureq fezsrrrretdcol1'VotE : Et + irl t : tl
    '%9'l :'ttlfqe - Eq:o/o8'(,:'ttllqzl: zq p?ls
    qc,(,noru1leru
    V{rletzs\ewz ryuui(zc1gds,nduJeqop I
    az1lt1 9E'l: qtl :V 890'0: 0l
    V IZ0'0- :qe I :V 8€O'O:
    :3rsefnufzrlo (7y'7) ngrczn 17
    z1 ittr E'l- : "F"I
    v gt'I : "*I :v L'0: II :0 : oI :Y 9'Q- :
    ''y llcuelsf
    :tzsou,(m e71'6'stt z avelf,zcpo
    'sdr zu eueuorl,(,,retrelsozefcln:1suo1 etupet,nodpg zazld er.bzp
    f,ptt4'q zerc X,t11und ercle;em ctfep 11'6
    .1, dg fpnllldrue errnrolod rur(urnor watcdtdeu ntuemorelsr(m ,{zrd o8e,norcsfritt
    trg t1f,zc
    '(7tr'7) rcgouzelezweuels(zrol,{,n z 'Z'Z'Z'd r^
    np?rd ggope,n gVeleuznyec tufl ,n i(ze1e1q Gz'a)
    tuorlrrgwo ?,ro11undotc6td ?poletu euozcrlqo ?u?lsoz o8enolcgf,{n np?rd euzctuow.rell
    'vzl'
    6'sf,r z 5>1i(1sdre1
    -{Br?qc eu ggeruezrdf,z.erP.ug 11tmd le1o47 'nruertrorels,{,vr nrueqeufs4etu fc?fzpelltodpo g '8'6'sfJ zure
    6tg gv ! g Asepl Acout az?e!u?e.az/Aeul}/1e$lw?eztd 8?t
    350 Pneciwstat
    Wzmacniacze mocy malei czgstotliwo{cr

    b)
    ' _r,,
    V pod
    obc
    qa daje
    A
    | 0,5 Przy
    tyka
    *E4a
    '-" 4l 2
    Ron

    0,2 1E Z 16

    ql I
    0,5
    0
    Dla I
    0,1 nast{
    gznx
    q2 oltzy
    0,3
    '-\ 4l
    - l
    -ED st4d I
    q5
    T
    0,6
    q7 st4d
    q8
    0 t 2 3 4
    uo$ -
    mocyz tranzystorami
    Rt6. 9.13. Wzmacniacz schemat(a) onz charakterys-
    unipolarnymi:
    tyki statyczne(b) Wzm
    niesk

    0
    Rys.

    wzm
    wwi
    jakor
    wnoodlegle. Odpowiada to kwadratowej zalgzno$ciIo od Ucs w zakre.sie
    nasycenia. nielir
    oEeulornzepszrz.r;dsoEeuuelnilue,losolsvz f,ztd 5rstfszsferurrzea\oruqeru
    a7 'ouolugeffn 'd 8ae - eFerryz .[
    t'g's 76'$ryap{q6ry IdIH) Ictoryf
    "JuecFlzs4elw n tcgoqgEezczsa\ u lqcur-uemosolsez
    ferlos,{,r u,(uzc,{6nryeetcdz.rds nlellr n --oreruts=q
    bznp ttgz Qcgolreal lsef oc lueoord nqp4 tfeE{s ,{cour gc"zc€Frc?ruzr Po nmeFr
    err eaorlrleru ElueoFlzsleruz ',nopep1,{zrdqcduozcllqo z eryudn 1e1 nlrurfutnU
    fectfepalaa
    ennorcglezld
    t l'6'sfu z Bzceluceurzm eqltsfuet>lereqC'tl'6'sAU -ue4 oEeq
    ttilpgel cu
    ruiluelu(g
    u1u&pgpcr
    {eueluftd
    n.oropfzm
    npetrrygdr
    ppoqcezdg
    -tg ,tglory{
    ,CUrtCffUt
    euztqryq
    'a1ururqzozrdtuerelqod cou t,rorez eu npa;tz,nez qarp elu{rzJgolseu
    gnryqrez,olaz eJueJucoruz4g
    qa$fr(zrd ,{z.rd$ef ,{.rou ouelucolu/rr 'Eg'O: \ lsowlr e,norcOr.duu
    -sfueqera;c4
    o/o9?-
    =e4
    o =zq
    Ptls
    A I.0- -renn-nn:Lg,g:tr17 h:0n
    :(7p7) allgtoznez pbls
    L L'E=-nn:LZ:tn:O-on:LZ- =zni6 7'6- -nnj
    :0rsefnrufz4o
    g16lenfzqz 1qcfumep,rpead ryt1s,{.requ.roqc gaeu,(s fsr3f,(zrd7'y;6'stueutuo;me6pezrd
    fA[: *n lroqaq fllgcrrlf/n elnelspod [e1zu 1
    cg gfzcllgo anozmo?lezryfmodz arud?1seu
    qon - ag = tel? 'sfr z
    4f1sdra1{"I?qcz son lctoU"lll FW\ etg
    ?touBtr llqzu;z €u?ou qgl'6
    *n+Otrn-sot-og c0
    I
    .lroqepz e:ttu,$nezlvr.lrlewzll-o8eno;cg[emnpo,{rgootenolzco eryl,n.gt Z fr
    :a$ozbtilzoy z
    I'Z
    *,{raqzruqco8eurqdoszr,,;''w,.;#Ji#i'Hftffi3T#"lTl;TJl[*;ffi:
    c
    '?ro6dmp4 nruemorelsdailEalups&r{odporu,{ctfep
    -srr$odpo'(euenfrezrd eplD ttu,{,![o1ped(,nnue4flv(JeppJ€gc z ewsz?llcqo
    felsord ep6nezrd z mgpbtd lcgol.r€,r c?fn$zcpo \ZV'd ^r-oroz{raymelspod
    zug0zcylgo'olupazrdod4e[epqopodtuTouteltlorrqelueworrletzs4srv7.
    t9e Acout ez?eluceuzrt euh e$M!?eztd
    gv ! g Asel>1 09t
    Wzmacniaczemocy matej czgstotliwo{ci 352 Realizacjes

    F-krotnie, gdzie F jest r62nic4 zwrotn4. Wa6ciwo66 ta wystgpuje ptzy syg


    jednakowej amplitudzie sygnalu na wyj6ciu w przypadkachze sprzgieniem zoc
    i bez sprzgienia.Pamigtaj4co tym, in wzmocnieniewzmacniaczar6wnie2 ody
    malejeF-krotnie, oiznaczato,2e amplituda sygnaluna wej6ciuvszrr'lsaiilsza ksz
    musi bv6 F-krotnie zwiekszona. wzl
    162

    9.4 REA

    9.4.1 Blo
    Ws
    niaj
    bvb
    Rys. 9.15. Wzmacniaczmocy ze sprzg2eniemzwrotnym uwy

    moc
    8ez
    sprzg2enia para
    liwia
    sam
    iden
    @d,
    Ze (rys.
    sprzg2enien
    NP}
    ptzy
    l
    zacj
    8ez bipo
    ^- sprzg2enia diod
    klas5
    ==
    regu
    powi
    zalez
    diod
    wzol
    spad
    Waftl
    Rys.9.16. Wplywsprzg2enia skroSne(a) i przyobcinaniu(b)
    zwrotnegonaznieksztalcenia: w pr:
    I
    Na rysunku 9.15przedstawionoschematblokowy typowegoscalonego zasil
    wzmacniaczamocy z zastosowaniemprzedwzmacniaczaze stopniem 162- prze(
    nicowym na wej6ciu. Napigcie zwrotne podane na wej6cie odwracaj4ce dol4r
    przedwnnacriaczamaskladow4podstawow4,kt6ra odejmujesigod napigcia uklar
    23 Uklady elektronio
    'e@Eo4lele ,(Pwln Ez
    (2g' eutror bs g zr-to y llio4zAnfplcuelod npu8fs n{eJg f,ztd r npeptn
    e1c{deupo
    Erlsru,ft nru"aogcez f,zrd, 2 tctteESzrds ggouuefod zsztdod euozct;op eotfecernp
    'urfuf,fte1eqoupa[ uleru€llsez z ,{u,telsrtnrcazrd
    $e[ er-uo?tpqoufr-or4 m -z9r ruerud
    E)etu}evrzl./|.ouor.rr\"lsPoztdLl'6 nlunsr{r eI\I'fcour fzcetucermtr\?Iu?lls?z oteuopcs o!
    qtuezbttttzoteuqgt gdzcylazzarull^gt?uzoru qcfuJeuolc4urgA\oIolq oO
    'IV'srft eu ufuor,nelspezrd'y n>ltepopA\ erzp€plnudmopqqdzrd,r
    fuemoso6ez1ulsozuel )lolg 'tnornleredurel 5leesueduol cdpne tcgopem
    ler op rcgoqeuofcrodordnlr"/r\oqc?z fzrd'f,sn po,fus13tmercSrdeu lspeds
    ,(u1o,nop etnour'tg/ty llcuels,(ze.r
    ,ce1sr(zn 4elmso6ctferuenuz
    '(Og'g)nroza\
    eze4ru,{n ' 1ef 61'g'sfr eu feuornelspezrd r 't'9 'd a\feuoratguo'ereueg,{porp
    I
    feuu,tolnufs np"l1n errr?l\osolscz eu1s,{zro4 '(VZ'dbrcgouz.elez
    lsef oEelelg
    euozcruurSotsef o8ectuftrdtru zend npbtd ?tou?Ayfpo1p ruqczrermod
    iuertu:z zeztd o4141Etqlzotu 6et nzcbyzeu etc6rdeu n4peds efceln8er
    zcel trtreuEfsep rfcuelsfzar faleut {euru"lr\ ctfnnoqcez '(V gnl gy) dsepl
    fempermodpo op fcerd n1>1und ercArunsszrd epmerdoc erunedezdalopolp
    pel4n ?€I'6 zato g'6 'sfr eu r(uormelspezr6'gc,{urelodlun t 1ef 'gcfurelodrq
    ngrolsfzuz4 n4ped,{zrda\ ou,rr-oruz'r(cour erudo1sfernorcgfem fpor14e1e Sfcez
    -ifte1od,btteumadezpe64n6ef ufqeuofc4ung ursnlolqur,(u1o1s1 uttnrg
    'o8euloralzeluezSzrdsoEauurefn€ilre,lrosolslcsouzcoruo4buf,zcf,ztd
    tno,relspod Ne[ NdN zEJodNd ,noro1s,{zuer1 rc,souzcflueplI€Jg 'NdN
    erols,{zuenoEenopul4smorleuered oP euozqgzfrpurered eu (69'7's,ft)
    luo4oyzrolsfzuerl N€ltuol?N 'feuzcluoutregterEnrptcgoqgtezczs/r\ 'uec
    -trElzsleruzqcfleur zpewfzr1o op eupSqzalu1se[4,$sfretleregcggouzcf1uep1
    'f 'gc,(uzcf1e1s qce4flsdrel4eruqc qcfitues
    6eqpE4[zrd aaouolugepn o14e1
    gclr|"f o qcfuanels,$lcsztd,tgrolsdzuel qcg^\Peru?Jqoperuzc,{14ard t[epl11
    -?ouarunatcqcsolre$ elew vz ezlzselllzlcfuzcoq morolsf zuerl frptuered
    eulsi(zro1e151 'E'V't 'd ,n fuolatguto 'dNd fuoqoyz rolsi(zuert lssf fcotu
    qcazceracevtzatea\ utf upuofc4unJ lueqolg ur,{uertosolsglugcezsa\od
    ',{cou gc€zc€Iuceluz \ ea\€lor gcl uuo14nd,fuln
    elrrslsoz ncsfemr rulh n 'gcetreppzotgcrupezrdod A\ euol!\owo 4t dytg
    qcm z argqelNlwfu1ouo {cqur{ynyoq eue,tf zeu'eluepezau1er4uo4ectfem
    leds fpeqnpod emod,{1ell"trosols ts Icoru gc€zceluc?wzalqcduopcs 41
    AcoruAzceguceurz^r\
    euleuoJc4ung
    Holg l't'6
    ACOIAAZCVTNCVINZA
    sNO'|VCS:rrCVZrlVtU t'6
    1req€tzslaluz motezpor qcdup9r
    qp ,{coru ezcerluoeunnnlcgf,{m1 nlcgfe,neu 95tduu [14v12s4o.trope;4r(zrd
    euupod ts 9I'6 n4unsfr e51 ',fuour Ezlaracevrzt npg!ftt ru?luettrElzs{ EZCEIITCEIIE
    -olnz,ez rfcesuaduo4 tfeEalpod er9l4 'erueoppsIeiln eVeI"u $ ouocgJmpo
    Tprtrldgr e4,El
    ewy epit',tn ereSrdeuWtzsl elq,tup oEsl nlmiful Al '/k€J lrleruecgJ^rpoz ualuazSzrds
    eur,ruc"urzrtlcgolzc a\ ts eJgq 'euzcmoluJ€ge,lroputr{szvro'09 qeuE{s fzrd efndflsl
    e98 Acout lzcet uceutzrueuop?s a[ce41eag 7:9e
    Wzmacniaczemocy malej czgstotliwo$ci 354 Realizacje s

    pojemno66Cjest wigcr6wnie2naladowanado napipcraEg.Przywzmacnianiu Slus


    dodatniejpol6wki napigciasygnalutranzystorNPN jest otwarty i efektywne tran
    napigciezasilaniajest r6wne ftinrcy ZEs i napieoiana pojemnofici,czyli Es. jeSli
    Przy ujemnymsygnale,przewodzi tranzystorPNP, tranzystorNPN za6jest
    odcigty.W6wczas pojemno6i C przejmuje rolg baterii zastlaj4ceio napigciu
    E". W efekciedzialanieukladu nter6ini sigod dzialaniaukladu z rys.9.8,je6li
    tylko pojemno66C nie zmislia nadmiernieswojegoladunkuw czasiepolowy
    okresusypalu. Musiby6wigcspehionywarunekRrC > !,r* uymfa,
    Jmit
    jestminimaln4czgstotliwoSci4
    w widmiesygnatu.Nale2yr6wnie?pamigtafl,in
    potencjalna wej6ciuukladu w punkcie pracyjest r6wny Es, a nie zerc jak
    w ukladziez rvs. 9.8.

    Rro. 9.17. Jednobateryjnezasilaniewzmacniacza


    mocy

    Zasto so wanie p oj emno6ciowego sprzg2enia w nn acniacza z obci1znniem


    daje mozliwosc zastosowaniaukladu bootsffap z rys. 9.18,w kt6rym napigcie
    sygnalu jest wykorzystane przy zasllaniu stopnia poprzedzaj4eso wTrmac-
    niacz mocy. Jak wyja6niono poprzednio, wzmacniacz mocy w konfiguracji
    WC ma wzmocnienie napigciowemniejszeod jedno6ci, chc4cwigc maksymal-
    nie wykorzystad pole powierzchni charakterystyk wyj6ciowych nalezy na Rfrs. !
    wej6ciudoprowadzi6 sygnal o amplitudzie przewyiszaj4cejnapigciezasilaj4ce
    kaidy ztranzystor6w. W prostych ukladach nie stosuj4cychtransformator6w x
    jest to niemozliwe. jest r
    W ukladzie z rys. 9.18 potencjal wgAa A w punkcie pracy ftnzy braku ci4iet
    sygnatu)wynosi 2Es. Maksymalna amplituda sygnalu na wyj6ciu wynosi Eg(u, nadn
    w czasie pracy wzmacniacza potencjal Un zmienia sig wigc od Es(2 - (,) w efe
    w dole ujemnej pol6wki do Ec(2 + (") w szczyciedodatniej pol6wki. To ku 9.
    napigcie mo2e by6 zastosowanedo zasilania kolektor6w ir6dla pr4dowego cia ni
    i poprzcdniego stopnia wzmacniaj4cego,nie dopuszcza sig w ten spos6b do (ok. C
    nasycenia sig tranzystor6w przy dodatnim sygnale. Przy sygnale ujemnym Tzini
    napigcie zasilaj4cejest r6wnie2 wystarczaj4ce,aby nie dopu6ci6do nasycenia. I"^r,
    .**Il 'eruecdseu
    op
    L L,O:"V cfq fuulrod flo1s(zat,"*"7
    lsef finorcgl(m p?rd,{ulezczsndoPllgef :nPEI4nErttezlzsrazop lcgndop erylzJ uduuefn eJ
    qn1[ epe,torels,{rtnfzsfelu$rz agJolsr(zuerl qcfl lt\oJollelo{ p?rd '(n ,'0 To) op qgsodsue
    oJ gnl
    !; fro1sfizuerl tctferermlo ?gog"ft\ tatoEord f,zcot4eztd'y uu etc oEemoptrde
    -$rdzu qapeds fpg 'emezceldzegezpelln fzspordfeu ouoll\?lspezrd 61'6 n4 o1 'r1motro
    -unsf.r €N '*f znto **4 IctoUE&\ qcfulezczsndop eruezcot4eztd elcleJe A\ (2-d)s
    qtcg.
    Tp .ow r. eztolstzuerl n feueleppfm fcour r nptrd ntsoJz.t o8eurerurpeu Isou,Cr
    op zpernord zy ggogu,n eryw (e61'6) nroz,n ez eltuf.t 1e1 'er-uegtlc nl"rq Azld)
    {o nrcJel\z f,ztd np"lln Iueruezczsluz peztd fcblezcardzeqez pe;>1n 1se[
    fcou qcezcuruc?Iuza\a,trurf uemosolsut,{qeuofc4ury urerqolg w(ufeloy &\oJolsrItJoJ
    ectfepsez erc
    ppqn '61'6 'sAU
    elcre/r,vrurpllnls pezrdAcbfezcetdzeqez
    eruezbrcqo eu f,zapu qc
    -pu{slzucdr
    rlcernEguol .
    -c?uz,r oSo
    ercdrdeutu,ftg
    ueruztnqo z
    EZCetUCeU'ZA€tu
    lcour
    '81'6 'sAU
    nzoeluceuJzm€llrr ptuellsez de4qoog pelln
    1e[ orez eru z
    4'?etllwedze
    "v'fw(zc Aztd,
    [,no1oders?z
    's[r z
    IIte['8'6
    nrcdrdeu o leo
    lsel qBzNdN
    .'ocsc .cg t1f,zt.rcgo
    n po ezs4dmouo 1se[o>11fi1ge[
    'ero1s,{zuer1 otreuroEemoptrder1sn1
    zc u&rdeu po ?.lzelez ptrd t erolsf,zue4 eulu(14ager dg
    n
    eg'ureplug
    eruerucoruzra euotup€s"znlsefetueztr,tzoro8suolA\oluo?gouzsnls nfUefUCeUZrt r
    99t Acout Azcetuceutztvteu op?s alcea1eag t9g
    Wzmacniaczemocy malei czgstotliwo$cr 356 Realizacje st

    U"*o* - E"(u - ' gdzit


    Pamigtaj4c, ze I" o" - , otrzymujesig R, R, Rar =
    Rt Rt Y;
    wartosi ("E6 powinna by6 znaczniewigkszaod 0'7v' aby spadeknapigcia zystc
    wzm
    nie r
    podc
    t
    wykt
    tranz
    '!

    stosc
    WZtllr
    duZe
    plem

    We
    r

    stopiei
    Rys. 9.20. Ouasi-przeciwstawny Rys.I
    wzmacniacza mocY

    Na rysunku 9.20 przedstawiono blok funkcjonalny wzmacniaczaquosi- I


    przeciwstawnegoz dwoma tranzystorami NPN. Tranzystor fi jest w kon- jest 1
    nau
    162n
    T, ie
    doda
    z tys
    powc
    poSre
    ir6dl
    zaleilnoSci4: zysto
    moin
    (e.30) na rc
    ku:-+ke2x! p€tl4
    'o8euloJ&\zeruazlzrds oEeuuefntpdd
    tulrs ezculucewzaarcSfgo4eupaf euzceruol1se[
    'ettuotzodur,{uptszoreu (os'o)
    qc,{rrorurletu
    ysJl?lzqerszelueutf,z4nnlec7y1'fuzcdrleur,{sez ?euznsuzolu
    peIT I augopodts CA\ rlcern8guol M cJ I g1y1tfcernEguo{a\ [ erolsfz
    -ue4 e.torcStdeu eruerucoulza\zy letrevt
    rlcuelsr{zat i(zr4 'etuepsezolPqrV ouesrdosrrror
    'eluezbtcqoop olupergod i(pepr lsef -
    o\el ) rcgouuelod IeunP"tr cbfnlsfzro>1t'n
    "u eJeuEfs turul?
    -zeq ;eu8fs elnze4eztd !; rolsfzuen '[ zJ ero]sfzuerl etcitcpo elnpo,tlod
    '8'6 'sf,t z trulepop eng
    oc 'ege,t1o efe1sozzQ ePo1Pqeu8fs t4rltglod fat8nrp
    pzpln >1eff,uzcf,1uepr. n1eu3,(s31ano1od
    ggsods rrr oSelrotcgl,{arr "lCI ttulepop eur nrcgfa.tr
    o
    ',(ge,t1o uu np513ztla
    aueztrcqo op elnzelezrd petr4nr e$tcpo lsef zO upotp 1se[2.1
    ro1s,{zuer1'eu(ue[n etcdtdeuetu ntcgfem eu e; ro1s,(zuzr
    1eu8fsfpg rueEorp nu,{uzor
    eu qeuE,{s r1,tg1od feuueln r felulepop nruz>1s,{zn
    errrolttpn1cgf,{.tr uu oEerrzcr{rle
    eEelod(a1od-watot'3ue) npepn oEal eePI'17'6'sfr eu euol.tslspezrdNef -uol 1r\lsaf II
    nd,{1 oEeupefnuerop'{zuarl z fcotlu ezcelvleurzl etueztrrrlzoreuul -ponb ezreru
    elod-uayoy arzpelln lrirIsoLu zcetuoeuizM 'tZ'6 'sAU
    yerdols Auaaels,
    'leurelueurald
    '(sltl)
    -uro1 ,fied feuzc,{r1eu,(slcelsod ,t rlceztlusr op qcfupnrl zcel',{cour feznp an l
    eruaruceulzlrop rut,{uet\osolsop'SOI trAturerols,(zuetlz frcotttfizcelucetru;zttt -sfzuerl z ue
    'au:elodrun fro1s,(zue4 csA\osols o7'nfezpot o
    n4pzdfzrd .tr eu1s,(zro4erulgEezczsol lsef
    ezovt W'6 'stt z tuepetrIn z u?o1odo1 feuzc,$uept o zc"Iuc"Iuz1\ ezcEruieurza
    'eruoo,{seunfer4s eu ,{pe1n ts uJ 'qcflrorurlelu
    I l1 ,{rolsfzuzrl
    'ceze4t'n 'r4[6,{ra1>1er
    ,burd erclund Ayy/tfl ?^q euur.trod ?gotr?A\ oEa[ az
    "IsHg 'tmorcs!fun 3lc
    Buzotrl{'uJ etotsf,zuen f,ietd tlund rupetmodpo efep I emopbrd olPgt7
    '379 rlcernSguol 1rrtlcuelsfzar op tugopod 'Suleurfs tu,n
    .tlrorcsffm Slcuels,{zertleur o8a[ eru,tredezz1 enpflzuerl eanorcdrduuetu frolsfzue4 er
    -t4bztdsauuefn eup5 'leur93 Iueluelucoulzm ez utf,uzc,$uaptuleluelucoluz.&\
    ez qzuE,(s elnglod euurefn eveze4eztd ciun lssl erueztrcgo o6;,'zJ erolsfz ercirdeu >1ep
    )qn\
    -uer1 urfiuorcStdeu . J /
    . ax:
    lueluelucoruz.trlsef 1ez zql "a1ly - x (zo\ - l)ly : NA
    :ua Jollelo{ bcblezbngo 'erelgyg tlcuels,{zar lsef rvy eFP? A r'0
    LqE Acout Azcetuteuzfir euole?salcezryeag 999
    Wzmacniaczemocy malei czgstotliwo#ci 358 Realiacje sc

    9.4.2 Przyklady realizacji scalonych s


    wzm(
    mocyskladaj4signa o96l z dw6chczg6ci:ptzedwarrac- jegos
    Scalonewzmacniacze
    niaczai ze stopniakoricowegoprzeciwstawnego lub quasi-przeciwstawnego emite
    w klasie AB. Linearyzuj4cesprzgzenie zwrotne jest nealnowane r6wnie2 Tta i
    wewn4trzstruktury scalonej.Na rysunku 9.22 przedstawiono przykladowo uklad
    wzmacniaczmocy UL1490 przemaczonydo sprzgtuakustycmegoo zasilaniu S
    jednobateryjnym.Maksymalnamoc wyjsciowaw tym ukladziewynosi0,5 w zom
    przy znieksztalceniachnieliniowych nie przekraczaj1cych I oh. zlo2o
    w ukl
    uzysk
    1la. I
    ft2
    5,6k,z R8 wyno
    2,9kQ go.w
    Rt
    35kA ztran
    R6zn
    , o z kole
    Tte, T
    tranz5
    runku
    pfzepr
    pracy
    N
    w kt6

    Rys. 9.22. SchematukladuscalonegoUL1490

    Przedwzmacniacz ukladu uL1490 jest stopniemr6inicowym z tranzys-


    torami PNP ?i oruzTtizefu6dlempr4dowymTiztranzystoramiTt oruzTa
    w pol4czeniudiodowym.sygnaljest doprowadzonydo bazy tranzystoraI
    poprzr,zwt6rnik emiterowy 7], co zapewniadu24 rezystancjgwej6ciow4.
    Drugie wej$ciewzmacniacza r6inicowegow bazietranzystoraI jest wyko- We
    rzystanedla doprowadzeniaujemnegosprzg/eniazwrotnego.Ze wzSpduna
    zasilaniejednobateryjnezacisk wej6ciowy(7) nie jest na potencjaleziemi n
    i wymagaodpowiedniejpolaryzacji.
    Tranzystor Tzma w kolektorzeobciry2enie dynamicznew postacilustra
    pr4dowego n i Tl,,zapewniaj4cego jednocze6nie desymetryzacjgsygnalu
    z zachowaniemwla6ciwo$ciwyj6cia symetrycznegona zasadzie opisanej
    w p. 6.4.1(rys. 6.25).Tranzystory Tro,Trt i Ttz tworzq uklad zapewniaj4cy ?
    r-J-
    potencjalna wyj6ciur6wny E6l2.Tranzys-
    punkt pracywzmacniacza,daj4cy
    tor 6 daje napigciezasilaj4cewej$ciowystopierlwzmacniaj4cyna poziomie
    r
    ni2szymni2 Ec. Rys. 9.
    '82'6 's^u
    lgtl.-ln o6euolE3s npelln le^ olcgfl/\^ l395zcleueqcs
    T
    eruoFod eu I
    I !
    T I -s&met17lct
    T To Td ,(ctferul\edv
    ^h c
    fsuusrdoepE
    npu8ds Sfcr
    Icerso
    "JNnl
    9'8 ruerz epfcul
    eunpbfrzntT
    3 -o4lQr,1se[:[
    t,tlopgfen {
    21ercpf,@
    s;zero t Id
    -sfzuen z ufi
    TnBVJCevtzt Pezrd gJbztoaqA\gJolsfzu;en 9 ezsmretdolaruurod ufr911 ,n
    '19y116 oEeuo1ucs np€pF nl"ueqcs ?902couopnelspezrd 6g'6n4uns,{rep
    '(tl
    9't fu,rngr oy rols/ker zaztd wfuolgeDlo fcerd
    s1cryndat uaptrd z gV elseplanepdop Soerdol ermedeT'o,ttolsndazrd
    'Nd n{uru
    eue,noz,{rulods ts ar4ls,fus,tlw0zn f,ztd '41qn4unrerx A\s€zfn1zc
    -erxA ts ezcbyzAnu;ctzl-a1-oz1-et1-8n-uJ-en-sn angrolsfzuer1
    g-g zchtrzez 5p rudctfepq4s nTzco m a4 '9yzpule.rds oal1e7'ozat era 'era
    'Ln etJ,ngro1s,ftnen gc/0[oJeilwe zcbryzEarazs zsztdod zcc4EzJlueJol4elo{z
    'u$1, eu eEelod EclI4gU
    Avozcblodorupergodzeq1se[e1u sll rellrue q
    '68't'sfueu epP?sszsu eg NI4NIasss\L 6516tttt.,(ntett
    feuor,neSpezrd
    wftvozotrz uaro6ifunerl n11sa[(g'O'sfrz zJ) dNd rols,{zue4fmongtdll'oE
    -g1lbfnz[lrapd oEozs4Alm cA1,teEeut,fun eae1geotzsoufi[
    ercStdeuoEe,no1c9[e,n
    'tL[
    e,norcgle,nepSldeu a,toEord ezs4Spl >lpuPeleu euolEullJBCIP"Hn
    geldols ppezrdod fcblefiTcaoptrd ,{trerul atzqarrao{pedfan eznp5rssfn4sr(zn
    'c?'J1[tr'J
    z 3rsur,{ctfepq4s zuofullreg elzPzpln]r
    E'V'V'dn ouolugz$a {"f
    Ne[ (g'6
    'sf,t z I1;)
    ruam rolsfzuer; 'qc,{,tlope1>1n gezbtmzot gcf,uozoyz
    feppreq {Eupel nrc,{zn tz;rd'8'6'sf,r z wezceruc?ulza\ 7nf ur(uotarrgvroz r1 E'Olsou,{,
    fawcfiuapl elzrysezeu duenopngz 6ef gy eK?H ,lnfnotcg0[m ye1do15 nruupsezo oE
    '8I'6 's/fueu oEeuoynelspezrd o,tlopugfzrd
    ,do4s\oog" np?t{n
    bcoruod zz oEeue4s[m up6rdeu oEeuozsT,{,tlpod z ftiepsez $sf 'tz; r 11; errB
    ?eIuAr-oJ
    ,ftotsfzue+ 4ef eluqopod'uer{r.ur-ot1ydNd uerolsfzue4 z vn otenorslrue oteu,nep,nle
    ',berd feuggu6 oEe[ -cew,mpeztd
    ?Trug1,$elcgfeallseferudolsoEeleroDlelol rueTue.zttcgO
    op ,(upSqzemezfleruaeulzt fctlnwurop unEelq r emorc3tdeuaruelucoluzl\
    e1umedez 3 tngoutusfod I ttJ ruerols,(zuen z fcbletuceruz,tlyerdolS
    69t 1eag
    Acout Azcep ceutzrvreuoI eJs alcez1 89e
    Wzmacniacze mocy malej czgstotliwo$ci 360 Realizacje s

    malosygnalowy. Pozostate tanzystory realizuj4 wznacniacz napigciowy a)


    skladaj4cy sig ze stopnia r6inicowego T7-n, ze stopnia WE z tran-
    zystorem zToilonymPNP 6- T1s oraz z wt6rnika emiterowego Tu- h
    wzglgdu na jednobateryjnezasilaniejest konieczneustaleniewej6ciowe-
    go punktu pracy, co czyni4 rezystory Rrs i Rre. Dol4czony zewngtrznie
    do zacisku (2) kondensator elektrolityczny likwiduje ewentualne sz,kod-
    liwe sprzgZeniezwrotne wynikaj4ce ze skorlczonejrezystancjiwewngtrznej
    baterii. Sprzg2eniezwrotne jest doprowadzonedo wej6ciatranzystora7i,
    warto66B, = R2pf R2Twynosi 1/30,st4dwzmocnienienapigciowestopniawynosi
    ok. 30. Pojemno66dol4czona zewngtrzniedo zacisku (4) rcalizuje biegun
    dominuj4cy.
    Stopieri wyj6ciowy wmacniaczajest oparty na zasadneukladu totem'
    polez rys.9.21.Zaniast pojedynczego tranzyston Tzzastosowano tranzystory
    T+-Ts w pol4czeniuDarlingtona. RezystorR4 zwigksza pr4d punktu
    pracy ?i+ o ok. 0,7 Vl56O (l:1,25 mA. Jak wiadomo, w ukladzie
    Darlingtona bez tego rezystora pr4d pierwsz.egottanzystora iest h21"
    razy mniejszy od pr4du drugiego tranzystora. Podobnie tranzystor fi
    z rys. 9.21 jest tu zast4piony dwoma tranzystorami Ttz i Tn tilwnie?
    zs zvtigksznniempr4du T12poptzsz zastosowanierezystora R25.Diody
    D4 i Ds (dwie, ze wzglgduna podw6jny tranzystor Tu-1is) sa wl4czone
    w obw6d kolektora tylko jednego tranzystota Tn, co daje niinzy pr1d
    spoczynkowy wzmacriacza ni w przypadku, gdyby kolektory Trz i \t
    byty pol4czone.Zanrast Zr6dlapr4dowegoz rys.9.21zastosowano rezystor
    R25;co jest moiliwe z powodu duiej rezystancjiwej6ciowej ukladu Da-
    rlingtona.
    Opisany wzmacniaczzapewniamoc wyj6ciow4 3 W ptzy mieksztal-
    ceniachnieliniowych nie przekraczaj4cyehkilku procent.
    Dotychczasowerozwailania dotyczyly wznacniaczy mocy na zakres
    akustyczny,jestto najczgstsze zastosowanietegorodzju uklad6wscalonych.
    Rozw6j technologii uklad6w scalonychzar6wno bipolarnych,jak i uni-
    polarnych umozliwia r6wnie2 realizacjg wzmacniaczyna znacznieszersze
    pasma.Na rysunku 9.24a prz.edstawionoschematwmacniacza mocy klasy
    AB na pasmo od pr4du stalegodo 820 MHz, na rys. 9.24b jego schemat
    uproszczony.Jestto uklad quasi-przeciwstawny, kt6regoideazostalaprred'
    stawionana rys. 9.20.Szczeg6ln4 wla6ciwo6ci4tegoukladujest,ie tranzystor
    4 nie jest nigdy odcigty i przy wzrnacnianiu ujemnej pol6wki sygnalu
    wyjSciowegoslu2y do utrzymania wzrrocnieniana tym samympoziomie,
    co przy wzmacnianiu pol6wki dodatniej. Zapewnn to niewielkie znie-
    ksztalcenianieliniowe. Rys.
    W punkciepracyi,r6dlopr4doweI (rys.9.24b)zapewniapotencjalwgda schen
    migdzy tranzystorami T a I r6wny EclL. Dioda E podwyhszapotencjal
    emiteraibazy 4 o warto${ UeBr6wn4 ok.0,7 V, co umo|liwia zastosowanie \
    wt6rnika gmiterowego?}. RezystoryR1 i R3 shr24do dopasowaniawej6cia ciowr
    i wyj6cia wzmacniaczado mormalizowanej impedancji falowej 50 Q. ujem
    (u,{$icpo tJ fztd) zJ-U,ftols,fuuerl zszrd o?emqcgfd,tnluuEfs oEeuurefn 'u
    0
    oteulop ruol epelucoulz1\"sUlU'Io Fou,&nI t e; ,{rolsfzue4zurd o8e,torc qcgfe,rz.rt
    -g!{,r npu8fs oEeplepop nJot g I V prc1z6,tl fzpbrur emamcouz/V\ elu?/tIOSOlSl
    r
    trefcuelod
    tgl (q) Auozczsordnlpureqcs e1z5a1efc
    'tZ'6 'sAU
    zero (e) o6euo;ecsnpplln leu€qcs :rtcourz3ptucptllzmAnnoutsedo>lotezs
    -eiln eflFF
    'enuopod
    qedds gi
    rolsfzuugq
    -ptzrdffi,
    leueqx ol
    ,fte14dcmr
    ozsrxzstIE
    -Frn I ryf .l
    'qc,{uoprf
    serl?z !u I
    -p61qu I
    -?q nPrHr{
    rolsfzer ou
    EArzfiH
    ptld fzryi
    suozcttr,n
    tr
    fpolq ezX
    'e[
    7sr-un.or
    I ro1s,(zu
    ,rzq $ef ar
    eFP"r{n Itr
    IU OhZ n14und ptrd
    l'u drolsfzueq
    Lf -walol nP?F
    unterg efnzl
    tsouf,tneru
    'e"gerolsfzu
    UZ few45u,tm,
    sru Eg -poI?s aulB
    V r J
    eruz4Aurcz
    tl ?ir/6 -ertlOrcgfern
    6g
    ,7'ry ofl
    -u"4 z g^l
    (, d,norc0tduu
    Acout Azce1uceuz*r euop?s a[cez1
    1eag 09t
    Wzmacniaczemocy malej czgstotliwoSci 362 Tendencje

    wynosi ok. R/R2, gdzie R jest r6wnoleglym pol4czeniem Rr * Rr. i Rq. Za


    Zapewniajqc wzmocnienietoru dolnego nieco wigkszenii g6rnego,tranzystor du
    ?i nie zostanie nigdy odcigty i tor g6rny, o malej oporno6ci wyj6ciowej do
    (sprzg2eniezwrotne napigciowe) ustala warto66 wzmocnienia zar6wno dla du
    sygnafu dodatniego jak i ujemnego. Przy sygnale dodatnim na wyj6ciu ok
    tranzystor I jest odcigty, za6 przy sygnale ujemnym ladunek na pojemnoSci Tr
    C2 i ptznwodz4cy tranzystor I zapewniaj4 duLy pr1d w obci42eniu. by
    W praktycznej realizaqi wzmacniacza (rys. 9.24a)schemat podstawowy
    uzupelniono ukladami zabezpieczaj4cymi pr zed zniszczeniem przy du?ym wir
    przesterowaniu(tranzystory Ti- Ia). Uzyskano moc wyj6ciow4ok. 100mW,
    pasmo 0-820 MHz, wzmocnienie l7 dB, poziom znieksztalceri niewielki, dd
    sprawno66 ok. 40o/o, co jest wynikiem bardzo korzystnym zwa1ai1c na po
    dopasowuj4cy rezystor Rr, w kt6rym tracona jest znaczna czeS6mocy (ry
    u?ytecznej. ch
    ob
    Te
    9.5 ROZWOJOWE
    TENDENCJE SCALONYCH MOCY
    WZMACNIACZY prl

    Nowe rozwi4zania technologicznei ukladowe wzm acniaczymocy zmieruaj4do azf


    zwigkszeniamocy wyj6ciowej oraz do zwigkszeniasprawno6cienergetycznej.

    Rys. 9.25. Tranzystorymocy typu MOS: VMOS (a) oraz DMOS (b)

    Elementemp6lprzewodnikowymumo2liwiaj4cymuzyskaniedu2ejmocy
    siggaj4cejsetekwat6wsQtranzystoryVMOS.Ich konstrukcjajest przedsta-
    wiona na rys.9.25a.Na podloiu N+ jestwykonanawatstwaepitaksjalna, po
    czymselektywnymi dyfuzjamis4wykonaneobszary P otaz N +. Za pomoc4
    anizotropowegowytrawiania jest utworzony 2lobek o ksztalcielitery V, sto
    kt6regopowierzchnia zostajeutlenionai pokrytametaliczn4 warstw4bramki. odl
    W efekcieuzyskujesigwzbogacanytranzystorMOS, w kt6rym elektronyze szq
    fuldlaplynqdo drenuprzezkanalindukowany w obszarzeP na skraju2lobka. mo
    Przeplyw pr4du jest pionowy, st4d narira przyrz4dt (ang.VerticalMOS). spr
    TranzystoryVM OS odznaczai4sig nastgpuj4cymi wla6ciwo6ciami: kor
    - mal4 dlugoSci4kanalu t r6wn4 gruboSciwarstwywdyfundowanejP; sta
    - du24szeroko6ci4 kanalu W,rcwn4 dtugoSciillobka. sin
    EluezJorupo rc,soA\Ilzou?Iu elu w(ufgznpod elzpepln ./r\lea{"u I fptosnurs
    d\o{urcpo gelsod eu fanorcgf,fupbrd al'oaeruz e>pu,{11'92'6'st] eu ouor^\?ls i4 feue
    -ptztd or 4€f 'etolsfztsetl urarcdrcpoezod f,ve1e1snlsef ,berd 11und ,futo>1 :nu"rcg
    -u,{zcods qc,{rQDI.t'3 ersepl .tr ezc€ruc?Iuz.tgru.tedez ,{9,{13outggouaterds (sont lra
    tzs15r11 'gcero1s,tzu"4 a\ auoc"Jl zru tzs13r.t ezet g'7 bm,orcsfdrrtcotu 'e4go1zn[er
    9e4s,{zneulovreruzc.fproal gc,{r914lt'fl els€pl ,tt ,{petr1nbfeu csoumerdstzs ez duor11a
    -45rm[eurr\gpsl4n ptlop qcfuot,notuo 7'trcsou,terds tznp 3ls attlezceuzpo r4urergb.n
    dpetr4n cbfnso1szeIuA\gJ zcel '*4 rcgolJ"d\ faTnp o ,{ro1s,fuuer1ctlnso1s '1 [re1q en
    o>11[1eru 9e>1s,{zneu?ou fcovt ezcetuceluz.t\ez t.tnotcgl,{rncow tznq bcowodeT'
    od'eup[s1e
    3 orsell /l^ BzcP!u -elspezrd6a
    -cprlrzMelAtsAral>leteqC'92'6'sAU
    ,{courfaznp
    'feuzcfleEre
    'ru,{uzcluelS nuzlc go.rllloNSzc
    ophfezrctrm.
    rurfznp r ilu"Icgoutuafod nu,{ptu }rs b,f3zceuzpongrolsfzuerl dd,(1eqg
    euots'ezslsord tl ervezt,tt\r^""ffJ;ilrf#:
    leupatrselsotr161,noro1s,{zue
    'a\oJleruer"d
    SOWrf o1ped,{zrd irn ?lu qcfzsrot op zp"^\ord 1q rezsgo
    ztztd nuatp npbrd n,rn,Qdezrd uEorp eulsdzrol faruu leupel'frn11nr1s rugc
    -zrarmod feulop eu fueuo>1f,tl tsef nuerP l{?luo4 zeIuA\gJfetnl '(9SZ'6 'sfr) fcoru cgSzc
    plur"Jq {euen fcblnlseul pod tacbln4eued '*p lfzq,(p feuzcoq tcoutod eu cblezemz
    '(ggl11uosnlfip 'l4Jauneruue
    ez,{ue4sfzn lsaf ,{uuceEoqza\I?uB{ ,tuorzod pl}grI qcfrgt4 m
    alqnop '8ue) ggygq ,(rolsikuel zeIuA\oJ tfzru lcgolucg€lAr\euqopod '71u1ggl '4o
    '(OZ'O's,ft)o8au.tels.trcezrd-rsenbnp€pln EIU?A{oso1s?z cir,t urr(?np f,ztd
    tfeEeurfun '51 ndfi rueleu?I z o1l[t euezreall(,tnts SOftA ,{ro1s,{zuer; i(anomzlspo
    'npbrd 'nruez
    lerzpod gc,(ctlnu,ngr,(,t,norols fizet zeq epaloumor auozcbycfig
    tEour r oEeuzcrurral etuezbztds o8etulepop ttnzelritt e1u el ,fto1sfzuer1 tcgouurefode
    'nlu?A\oJels,{n ur,(qed fiztd buoceJl colu t11et.teru etu.tedez oc '1 nrcslr{n eu u
    1 :1o
    rsoufrn utwn nuetp ercSrdeuaul?ruruItrAJ'tuoce4 coru buluzczsndop tznp elP ou! orBz
    cSul e 'eruezpolqc auzcelnTs ?I.t\qzoun frnplnrp ruqczrermod faulop op feanolcgDfinrc
    'o1 npbrd o3egnp
    nueJp nDl"luo{ aruezctloq 'noradue nlem o8ectfetSts rolsfzuurl'o8
    erue>1s,{zn?toA\IJzotuc3rale
    ''f rfcue14npuolsu"4 ?znp o1 etumedeT
    ?9olJB1l\
    .ry rzyf ty
    t9t Acout Azcetuceuzn qeAuo1ecs ano lo tvtzot alc uep ua! zge
    Wzmacniaczemocy malej czpstotliwo9ci I 364 Tendencje

    ksztaltu sygnalu wej6ciowegobez znieksztalcef. Wzmacniaczeklasy C s4 tli\


    stosowanetylko jako selektywne;obw6d rezonansowywl4czonyna wyj6ciu no
    wzmacniaczaodtwana w6wczasskladow4 podstawow4lub, w przypadku filt
    powielaczaczgstotliwo6ci,odpowiedni4 harmoniczn4.Sprawno66wzma-
    cniaczaklasy C jest tym wigksza,im sA kr6tsze impulsy pr4du, i dQzy
    do 100% dla czasu trwania impuls6w zbliai4rego sig do zeta ffnzy
    zaloileniu(,: 1).
    W celu powigkszeniasprawno6cipasmowychwanacniaczymocy malej
    czgstotliwo6cimo2na wykorzysta6 wla6ciwo#, h najmniejszamoc jest
    tracona w tranzystorzebipolarnym, gdy jest on w stanie odcigcia lub
    nasycenia.W tranzystorzeunipolarnym odpowiada to stanowi odcigcia
    i zakresowi liniowemu charakterystyk statycznych.Te dwa punkty s4
    zaznaczonena rys. 9.6 jako punkty Q onz A. W pierwszym z nich na Rn
    tranzystorzepanujeco prawdadu2enapigcie,leczpr4d jestbliski zerai moc
    traconajest bardzo mala. W punkcie A pr4d jest du2y, Iecz napigciejest
    niewielkie,r6wne (J6ni moc tracona te2 jest niewielka.Du24 sprawno66 dor
    moina wigcuzyska6we wzmacniaczu,wkt6rym punkt pracyjest impulsowo syn
    przemiesz,czanyz Ado QoruzzQdo A. mi
    Koncepcja taka stala sig mo2liwa wrv z rozwojem uklad6w prze- ku
    twarzaj4cych sygnaly pr6bkowane. Sygnal analogowy moile byf prze' odl
    tworzony na ci4g impuls6w o stalej amplitudzie, leoz szeroko6cipro- dui
    porcjonalnej do wartoScichwilowej sygnalu.Przypadektaki jest ptznd' po\
    stawiony na rys. 9.27. Jeinli czgstotliwoS6pr6bkowania spelnia warunek nie
    8.13 (dodatekB), w ci4gu impuls6w jest zawartapelna informacjasygnatu mo
    analogowego. pol
    mo

    7lrd)

    9.1 t

    92
    I

    I
    93 1
    I
    94)
    Sygnalpr6bkowany
    Rys. 9.27. Sygnal
    Rys.9.27. pr6bkowanyw postaci impuls6w
    postaciciqgu o zmiennejszeroko6ci \
    I
    Amplituda impuls6w U2 powinna by6 tak dobrana,aby punkt pracy 9sI
    wzmacniaczamocy byl przesuwany od odcigcia do nasycenia.Skladowa I
    wolnozmienna napigcia wyjSciowegoodtwarza w6wczas ksztalt napigcia t
    I
    wej6ciowegona du2ym poziomie mocy. Dobieraj4c odpowiednioczgsto-
    'A 2g cf4otrv2'er|J;9Jl"'TzsT,ev'z zeto
    0I : -olsazc oru
    *4'cou 'O
    2 e,rorcOrdeueruelutourza "g 5pn11dweg,tzc[qo 0OI : fo' qpo,17Stcuelsfzu
    ercard?u{s:
    zerc v 6'0 : "*1 nqeffifs ote,$opg[,{,r nptrd lpnlqduB V €'0 : oe1 AJeilI etclund ,n pt.rd
    'U g'L:IV gAZolezifuaJe61 ',ngro1sfzuzr1ru1sw,(snrue,noqczzAztd7y6'sfueu B&\oP?PI '
    ryftuzcgert
    Itclnrlsuo4 qeuol{,n r emf,ztl.?Telvvz'62'6'sAr eu qcfuepod 1,(1s,(rellereqczcltvtsfz'to\ 96
    r(cerd11un
    'e/nolF"JeP nlepou ifuleuered etrelsozod'SS :4zq '99 :
    tvz dNd "rz,
    "E
    NdN tols0zuetl e4 zeto VE 00I:or1 x?"tAztf,'IIJIdSd ue.6ord ctfnlsfzroli(,n /!^gsl
    "w
    'y6 npugizrd z qcfiuep 's,fi z elc"ureqcs o gy fsz11 Tneluoewzta qerl^ozlleveaztd
    I 8'6 V6
    dlzqru IcsoJJB^ro &olsfzer ars elnsolsez
    3'6's,ft z orzP"tr{n,n qcf,toptrd
    .rz;aefiJeIuzar ellre^roJelsr(,n eulzwdsleu g6
    Nepgw tsarwvz \ret 9,(q eTou at4ef ?dzc1qg
    '6'0: '{
    !
    ,Lt}:utcn '6 fi2fi g'6'sfr z ezpe;ry wduzc,{qe.rd n uo
    Os:.tzq L'O:wn
    'pez z ezrrefirleurzta sz 6ts elsfzn cotu tqew,(s1eru I f4euered alTef
    efncerd [ge[ 'I'6 ?6
    '6'0 : 'U emeztngo rfcuqsfzer I A 9+ :39
    "l gfzoyyT t:"U
    nruqrs"z Aztd g els?ll ,n oSeuarals,ruceztdeztelvcewz,n oteupepr frlewerzd ?fzc1qg I'6
    wsPvz
    'leuzce1,{znficou
    o/o0l ezcer4ezJderu suocsJl coIII qcf,Jgl1 ,tl 'r{ro1s,{zu€Jlcblnsols '9zo1 [s7r-uod
    qcErueclelzsTeluzfzrdA\ 00I bcblezcer4ezJdUa\olct[,{a\colu.ctutbrso Bu?ow nl?uEfs e[3
    urx?l erzP?Hn A|SOI IA froNfzuz4 nlac oSel oP eF tfepeu ezrgop eru {eunJsA\
    -lg8ezczs '(g';zpzot'rod) tEzcIuBrE ?to&\noNezc turgE tznp geru uelulArod "r
    -pezJd lsel
    zlrelvsew; cel,la3 1{r9rl ?,(g ueruIAod emezcbltzrd sezc rctou/{\€Jds leznP -oJd rcgo{
    ?ru"Is^zn nles il\'?Iu3a\o{goJd Icsoalllols5zc gc,(,t\oP"Ils ?Iu?1iloJlluPo -ezd ?tg
    op fznls J ?golrtuofod 'szceruc"tuzl\ o8el{el l€tuegJs ouollr?lsPezrd 8Z'6 n4 -ezJd A\op
    -unsfJ €N '%06 loctfeEdrsrcsouA\"Jdselceru8ttso blevntpoun 'g tso71 trtt
    -DzJDlUJDWzfl err?a\fz"u ols$zc'[cou ezcervcrevrz,dr\ eA\oEndlul',{uzcdrlsufs oatoslndun
    'L7'6'stt €u
    eruA\els^[cezJdlsel fcou zceruc?Irza\ I€r eulueln I elulspoP 9gou,lte.ldst
    ,{spdur ezrvt lit ,(ctfn4qgrd p"[In qc"ru"zbrwzor qcduzcfl{"Jd l[ lsaf ercdrde
    coru r sJaz D
    '97'5 'sAg
    O isel) Acoru zcetureuznn Auanelsantcazt; ?u gclu z r
    bs d11und
    ra\
    "rdrcPo
    qn1 ercdrcp
    lse[ colu ?
    le1eurfcoru
    f,ztd) enz
    [4bp r.'npb
    -?IUZ/I\ CSOU
    '?3ltro4FJ n)lp"ddzrd
    -po ef Eqovt qnl lcgoulszsflsueser{ez ezod I IT.mgoF zezrd eru;szsov nrcg[{.r\3u ^
    -ezJdrueserl€zezod cdq tEou ea\oslndlme^roP,Blls'erue,tlolggJd?tolrlD ts 3 [se11
    99e Aco ut Azc et u c eutz tvrq ?AuoP? s elao [o llz o] eP u ep u eI ?99
    Wzmacniacze mocy malej czpstotliwoici 366

    lnAli
    900r-
    I
    -n-n- nlL -

    tuuf-

    ouur- GE
    500r--
    4ooi-- -
    I
    300r--
    ,nn L-
    I
    100t--
    olt
    0 2 4 8 10 1214 16

    10.1 WPT

    Gen
    zmie
    odv
    w n
    Wo
    miec
    gene
    Gen

    Rp. 9.29. Charakterystyki


    statycznerranzystora
    do zadania9.5
    7
    9.6 Jakapowinna by6 maksymalnaszeroko5dimpulsu we wzmacniaczuprzeciwstawnymklasy
    vt*
    D o czgstotliwoScipr6bkowaniaf, aby amFlitudamaksymalnegosygnaluwyj5ciowegobyla
    r6wna Es(- czyli jak we wzmacniaczachklasy B?
    I
    LTTERATURA
    UZUPEtNIAJACA', obw(
    to, zl
    1. Chirlian P.M.: Analysisanil ilesignof integrateilelcctronic circuits.Harper and Row, N. Y. zacis
    L987,rozdz.15.
    znie:
    z GhausiS.M.:Electronicileoicesondcirczfts.Hol! RinehartandWinston"N. Y. L985,tozdz.6.
    3. Golde W.: Uklady elcktroniczne.T. I., WNT, Warszawal97},tozdz. 10. drga
    t
    MegerR.G.,Mack W.D.:AWfulebanilchssAB monohthicpoweramplilier.IEEE lotnnal of czyh
    SolidSnte Circuits.Yol.24, styczeri1989,str. 7-12 rlzwz
    5. PawlowskiI.: Poilstwoweuklady elektroniczne.T.I,wyd. tr. WKL, Wanzawa198Qrozdz.9. wyr6
    'fupprosnurs '6'zvzot'0g6
    Serqezrd gewtztlo I lcgo&\qlolsdzc oryf1 faupef erueruzgr,(m
    c,tunadez f,ge'Aznp octfezcrelsfln sezca\o,,trr c,{q tsnur eun$elq felq.tfzcozr
    'ersezc al sJseJ?u ye?ry epnlqdure 'e1vVf,zc {o putno1 97
    op fsuoforn 'pr}zn leunsols
    -zseppd lemerd .u ts ,{unEetq,(pC 'ezpnlqduru fe1e6o 'euottunllatu elue8rp '9'zpzor'sg6
    euezre.vrfn bs n1ped,{zrd turul€lso ur.fi Ayrolrso eu gnl s fauolodsezleuuelv;z
    rlroUp
    erryfrzczseydlgdferrrerd,n tzsl ernotcgfem€loJ.tr o4ef urfueinol4?4IIu"{sIc"z I'N
    'o1
    nufuerqo erul"JilqJ" e uercglfun fzpbtut ervczsoueztd 1fc4uq ,{un8srq ez
    ezceuzo 'euzc,{rp1a1a eluefltp ezruanl(ltnelulnzJolrlss z,{p8 pgaqo
    ol Ne[ ez'crzpterwls Bu?oru PBpIn dum,fi1e o4e[ rolereue8 "{ullgelsetu
    ctfnrledzoX
    ep(g oSo,nolc-
    erolereueE '!'01 'sAU
    leureqcslnnolo;g fsel{ ufu,$sls,
    'll 'zpzor A\ euoll\gluo bs irrgqeps4 gcfuut frolereuag
    'elu:zpzor urfzslerutu A\ euold\glrlo 'qc,{qeptosnuls ngSetgezrd fro]eraua8
    'du'qups>1,(uJo,tlopcelur
    bztomllsepl ?ulg8azczg'iv1b4t94 gn1fu1?1o1sord
    ezou gcfinorcgf,{mqc"Islc€z eu ,itoserlo telqezrd n4ped,{zrd u,{u1oflo 6
    '1'g1 's,{r ?u ouezelod o1 'gcfmolcgfel\ r\glslc"z }s"iluol"u urlu lrr
    4uf
    'ezcervJelllzatr
    Bru eru 'erveltsez DIsrcBzt emolcg!fu1?loJA\ eupef o41,$ Ettt Po
    'al\oseDlo
    nrueruzgJpoAr'plel pepln 19Eoeu'euzc,{r14e1al?elqezrd euuelluz
    f,cblezn n1t1( alulnzlolues f uzcruorllela PePIn fue mf,zeulsef urerolereueg
    ilNrzovMoudM t'0t
    AUOTVUINI9
    H C A N ] V C r o s n NNl sV 9 U G
    OL 99t
    G
    Generatory drgafi sinusoidalnych 368 Wprowadz

    Opis ukladu elektronicznego za pomoc4 biegun6w funkcji przenoszenia


    dotyczy przybli2enia liniowego, a wigc jest sluszny dla malej, wobec punktu
    pracy, amplitudy drgaf. Gdy bieguny znajdtj1 sig w prawej p6lplaszczyinie
    zmiennej s i drgania narastaj4, po niewielu okresach przybliilenie liniowe nie lut
    mo2e by6 spelnione. Analiza liniowa generatora ma wigc ograniczone
    zastosowanie i slu2y jedynie do opisu generatora w pocz4tkowej fazie
    powstawania drgari. Dokladniejsza analiza wymaga zastosowania ptzy-
    bliienia nieliniowego. W dalszym ci4gu rozwaiart bgd4 stosowaneoba opisy
    generator6w:liniowy i nieliniowy.
    Jako autonomiczne fu6dlo napigcia zmiennego generator jest opisany
    I
    zestawemparametr6w innych, ni2 wzmacniacz.Do najistotniejszych nalelq: Url
    V

    - czgstotliwoSdprzebiegu i zakres jej przestrajania;


    - stalo66czpstotliwo6ci;
    - fluktuacje czgstotliwo6ci;
    - jest
    amplituda przebiegu;
    - staloS6amplitudy;
    - fluktuacje amplitudy;
    - zawarto66 harmonic znych, tj. znieksztalcenia nieliniowe;
    - parametry energetyczne,jak moc i sprawno66.
    W wykazie powyZszym wystgpuj4 parametry dotycz4ce stalo6ci i fluk-
    tuacji czgstotliwo6cioraz amplitudy drgari.Niestaloiciqnazywa sigdlugoter-
    minow4 zmiennoS6wynikaj4c4 ze zmian warunk6w otoczenia (temperatura,
    ro\4
    napigcia zasilaj4ce)lub z efektu starzenia sig element6w ukladu. Fluktuacjami
    nazywa sig kr6tkotrwale wahania czgstotliwo6cilub amplitudy, zmieniaj4ce
    sig od okresu do okresu,co w efekciepowoduje modulacjgczgstotliwo6cilub
    amplitudy. Przyczyn4 fl uktuacji bywaj4 okresowe zakl6cenia,jak tgtnienia
    w napigciach zasilaj4cych, wplyw zmiennych p6l elektromagnetycznych lub
    akustycznych itp. WielkoSci niestalo6cii fluktuacji s4 bardzo walnew realiza- Roz
    cji generator6wi maj4 istotny wplyw na jako66 tych uklad6w.
    W celu uzyskania przebiegu sinusoidalnego w generatorzeczgstotliwoS6
    drgari musi by6 Sci6leokre6lonaprzez odpowiedni obw,6delektryczny. Uklad
    generatoramusi wigc przejawiat wla6ciwo6ciselektywne.W rczdziale 8 wyja6-
    niono, 2e wla6ciwo6ci selektywne ukladu najprodciej moina uzyskat przez
    zastosowanie obwodu rezonasowego LC. Pewn4 odmian4 rcalizacyjn4
    takiego obwodu jest rezonator piezoelektryczny, np. kwarcowy. Wreszcie, nal
    wla6ciwo6ciselektywne w odpowiednich ukladach aktywnych mog4 zapew-
    niai obwody RC. Wykorzystanie r62nych obwod6w selektywnych przy
    generacji drgaf prowadzi do generator6w LC, kwarcowych i RC. Za-
    stosowanie elementu aktywnego jest niezbgdne w celu rcalizacji bieguna gdz
    w prawej polplaszczyZnielub na osi jar. du
    Zasadpgeneracji przebiegu sinusoidalnegonajlatwiej moilna wyja6nii na mujr
    przykladzie generatora LC. Rozpatrzmy drgaj4cy obw6d rezonansowy
    przedstwiony na rys. 10.2.R6wnanie obwodu przedstawiasig nastgpuj4co:
    24 Uklady elektron
    "ewrruorDlela fpq:ln lZ
    lQI{SOJtoel : 1 :ocbfndS
    O'oI)
    farosueuo
    5n e[nur eu 9ru9el[,
    -[ztto'O:tpl!p7 rcgouf,(clnPtn ?u ercdtdeuopeds rerc I:(0)l np
    -trd ngope.r e,to4ltzcod ctfnurf,{zrd ?IIr"^loIFc rurflels ts g I y eryzpfl eunEerqrlc
    -ez 'cv \
    ,ztefl*{reV:! fzrd qc,{u,
    -alsdez btou
    :erzpol\qom r nptrd Eerqezrdeu 'etczssrTl ',
    epezerf,n1c4sod^neueztrlrzor 5p e[nwtztlo (S'Ot)I (7'91)eunelspode51 bultcealvat
    zuztd ce4sf
    -ge[,&ng epl
    (s'or) oorT#-- z'rt pel>1n',{rrz
    Q + o :
    ggonrllots3
    6e[ oteuzc,{p,{re1>preqc€Iu"ulr\gJ urerueztrnrzoa -eZrJ?aJ.ra
    gn1 qc,{trzc,
    O , z l P zruelu1311e
    (r'ot) o : !2, * # o, - trp qnl rs9ornr
    ec?ferueru
    rwofcnw1n
    :9e1sodtct fndhseu e n1qf,zt d (g'g1) etueu,n-or 'elnlzredtual
    -reloEnpp5r
    -ryu I lcgo
    (qe'ot) : o a
    u _ A
    (es'ot)
    7 o o - u
    cblezneuzg 'azJopsuepuol 4eunpul gnl "n elcStdeu5a[
    "u'D
    zoluar-oJ
    ?uuenuz,{pE'euestduu 9e1sodeuzcrtoleuy
    9,(qezour?fireuA\gJ
    pgmqoAcbte6tq'Z'O! 'sAU
    lnnosueuozat
    :bzeleuqcfzs
    fuzsrdo 1sa
    1 1
    ,ftrdo eqo eu
    -tnd etuem
    , l p 7 , z l P
    (z'or) O:+ !P U lzP ezuy [eno41
    auozcruerEo
    gnl elu e1!\orurle
    aruzdzczsetr
    n1>1undceqo
    o:u!*tPrll*fi2 ?ruezsouezr
    a1uezpenoMl11 899
    Generatory drgah sinusoidalnych 370
    Generatoryd
    Rozwi4zanie (10.6)ma charakter oscylacyjny, je6li b jest urojone, tzn.
    straty
    l Q l> u 2 (10.7) przy
    w6wczas nachy
    Mogq
    i : feotcosalt (10.8) Jak w
    gdzie bazy I
    obwo
    czw6t
    Q) : O)o (10.e) w
    w przy
    W przypadku obwodu pasywnegoQ > 0 i przebiegiw obwodzies4 warun
    wykladniczotlumione z wykladnikiem a : -aol2Q. Przypadekgraniczny odpow
    Q: @, tzn. R : 0, odpowiadasinusoidalnymdrganiomnietlumionym.Je6li liniowr
    w obwodzieznajdujesig rezystancjaujemna,dobro6 Q jest r6wnie2ujemna czgsto
    i drgania maj4 narastaj4c4amplitudgz wykladnikiemr6wnym roslAlQl. mo2na
    Om6wionetrzy przypadkiprzedstawionona rys. 10.3. W pra
    sowan
    nielinic
    w gene

    10,2 GENE

    Genera
    i niezn
    liniowy
    zastoso
    stawion
    rezonan
    R6wnan

    r(z
    gdzieI j
    I

    -Rn
    Rys. 10.3. Przebiegipr4duw obwodzie lI
    z rys.1O.2dla r62nychwafto6cip T

    W rzeczywistymobwodzierezonansowym Niez
    Q > 0 iprzebiegis4tlumione.
    W celuuzyskaniadrgarisinusoidalnycho stalejlub narastaj4cejamplitudzie zespolon
    nale?y wprowadzii do obwodu rezystancjgujemn4, kt6ra skompensuje
    z -
    (rrol) 0 : V - Z
    efnsueduo
    ,{uoJodsez ezpnlgdrue
    'ezpomgo ur,(1al epi(1d pbtd drrrorezsrSl 'euolurnpbs
    Ieutrr"it\ fuorulsds pet qgef 1
    buurelnbfcuelsi{zer
    z ero}ersue6pelln llrnotur''l't'Ol 'sAU A !c9o
    €rzPoii\qo/I^ n
    'urfuzcqoqufs erslduz antuolodsez trcsogern
    lsel 1 srzpS
    (oror) o:(u-z)I
    :9e1sod€ru npol\qo e.&\olzcoerueul\og
    'y- ?uurefn ?fcuelsfzer fuonunppo
    $el Z llcuepedur o ,{arosueuozer
    pgago urfrgl>l rn 'oEa,no>pu!g,r\peroleraueE pgl\go ,{zqsordfeu ouor&\€ls
    -ptztd t'gl n4uns,(r e1q 'rof tuuenuz u fiuolodsez leunqc?J c"A\oso]sez
    erolereue8 nsrdo op Eu4oril '(yetrp Eru€a\elsd\odezel emo4tzcod) drrroruyl
    lssf p gtrtgo q' erusezcoupefct lepey4e7'wer?elgeztd urf uoclzlzsleruzeru r
    tpnlrldure t1e1s3rs cezleuzpo uarurmodoEaqeplosnurs nEerqezrdrolersueg
    t/\/[o)|tNr0AAoAuorvulN39 Z'OL
    'nletapzor o8el rry3zc lezqup zvrfuovnelspszrd
    lsef ezrolereue8 ,r
    rcsoA\oru[erueruerup3lEzmnqgsodg 'o8aum,{11enluaruele rruerc9off\oruJleru
    euozcruerEobuelsoz,{pE 't1r,tgc op 4e blepereu erue8rp I 0 > @ 'auearlos
    -uedurolezrd ts elzpo,tqo m ,(1er1surfuf,{cereuet erzpel4n ,r ec,t14erd11
    'szrolereua8 ' lOl z l oa'u
    urflstn,(zcezr m ueErp fpnlr1due ?llgeDlo lserruol?u Eu?otu
    eru ?ruenunn gnJ IIcI nDI"J z"Jo (6'91 rozrt) ye3ry rcsoarlrllolsdzc eutusfnzetu
    "IuBls€JEu qsel'urfuon
    ecbzcflop DIsoruA\ gtuEbrcf,[ euzour fiztleue feuozpe.nordeztd7 'o3enorulJ
    ewezrlgf,ztd o8elStdzrd z eltufm el Jsotnlezrds 'rcgo1srm, Kztazt epelrnodpo fuzcluurE1
    'o8eno4lbzcod n{unJ€A\ bs ezpomg
    eru uel 4uf,tt e7 'otuopera\ 7
    po o11f1leu4epz 'l ezpnlqdure [e1e1s"ruezcpell'rgop
    o erue8rp tle1s.trod0 : U n>1ped,(zrd,r
    's,ft z
    Z'0I )7 etzpo,ngo ur,btfeErp urd.tropel4f,ztd rufuorrnoruo 7y1 (o'ol)
    '(urfulor.trz rueruezSzrdsez) eno4luronzc
    gn1 (tuurefn tfcuetsfzer z) emo4rufgatp frole;eue8 5gs eluqglzor npo^\qo
    1ur1slfcesuedutol ngosods po lc,sou?aFz1yyeutueln ts ero11a1oqgnl fzeq
    gcelsrc€z eu alcuelsfzer < | d]t fztd (97!-'(OZ'S) &roroza\ ez eryufm 1e1 (s'or)
    'rufulomz weruezSzrdsrulul€pop z earorolsfzuerl ,{pe11npt
    ?Aq o1 t8ory
    '5[ruels,(zar ?uurefn qdzc 'fa,torc]deu-onoptrd q,{lsfrepleJ€qc eue1,{qceu
    euruefn erseDl€z ur,{umad n tfemelspeztd tlcezfle1od lalupelmodpo ifurd (r'or)
    qc?{src?zqcro^\s eJg11'rolsdrr(1qnl?aolaunl €polp ?f,q ot e?ontr'y ,(1er1s 'uz1 'auofot
    "u
    LLE ano>11u[gnpfuo4enuag
    oLe
    Generatorydt
    Generatorydrgart sinusoidalnych 372
    I
    lub dwa warunki rzeczywiste: nielinr
    Re(Z) : P (10.12a) 16wn
    pomo
    lm(Z) : g (10.12b) N
    odcin
    Zaleinoill (10.12a)nazywasigwarunkianamplituily drgari, zaf z,ale2nofiC dw6jn
    (10.12b)-warunkiemfazylubczgstotliwoSci. Pierwszyz nichjest r6wnowa2ny napig
    warunkowiQ: a zprzykladunarys. Drugi oznaczaskompensowanie
    10.2. trzecie
    reaktancji pojemno6cioweji indukcyjnej w obwodzie i jest r6wnowa2ny
    zaleZnofci(10.9).
    za pomocl przybli2enialiniowego niemo2naopisadwielupodstawowych u
    wla6ciwo6ciprostegoukladu generacyjnego z rezystancj4ujemn4.W celu
    uwzglgdnienia nieliniowoScinale2y tozpatrzyf charakterystykistatyczne
    gdzie
    element6w aktywnychprzejawiaj4cychna swoichzaciskachrezystancjq ujemn4.
    w pun
    Na rysunku10.5i 10.6przedstawiono dwiespotykanew praktyce charakterysty-
    Pr
    ki: typu Si typu N. Nazwypochodz4od ksztaltucharakterystykprzypominaj4- spade
    cych te litery. OdcinekujemnyrezystancjioTrraczono lini4 pogrubion4.
    d2
    dr

    Ot
    giegor
    anality
    Rys. 10.5. Charakterystykastatycznaelementu maj4o
    o rezystanciiujemnejtYPuS wynik
    wypad
    wzrost
    wptyw
    Prr
    go gen
    Rfa. 10.6. Charakterystyka statycznaelementu zar6wn
    o rezystancjiujemnejtypu N sinuso
    stawia
    Elementemo charakterystyce typu Sjest tyrystor,elementemzas o cha-
    U .
    rakterystycetypu N jest dioda tunelowa.W praktyceelementtypu S zawszg
    zawieraniewielk4paso2ytnicz4szeregow4indukcyjno66,natomiastelement
    typu N - niewielk4 pasozytnicz4r6wnolegl4 pojemno66.Oznaczato, 2e
    w zakresieliniowej rezystancjiujemnej,pierwszyz nich ma admitancjg,drugr
    st4d pie

    ul
    - stabilnqzwarciowo.
    Gror) 7o|s.y'11-
    rc,soc - t)t'u- : Tz guz,1ynd,{1'o
    (irl 'eu1or,[popof
    ,(uogtlcqo pa
    sltzcluouu?q ezs,nreld ptls
    lueuelg s [o
    ( n + , \ 6nrp'5fcuut1
    : 4'ol erievl
    (lcaesocr+ tasocL)-slo* lcosoc'1oy-
    lueluep NEIIE
    &slliez5 nd,(l
    : lorsocff7 + trasoc*1oy- : fl -"qc o
    |Yz IE
    (gt'Ot) ?Fr?u,ngrop t@soc'f : t ctf"rauls
    -pod z twcruouruq tzs,nretd 9,{zq1qo su?our 'oEeupplosnus
    ".rcar.d"u nlueuep Bualf
    po tfeEagpo epprep eFpotrqo ll nptrd I ryf ttCdeu Eelqszrdourt-orsz
    e? 'els epu[,{zrd ;19e1'{acb{nsgilo1{cr1ut{o?qaw elu,nedez erolereuet oE
    -enorurleF nuelgord eluezbtttzot qgsods dupetrlop feruu zcel'fzqsor4
    'efepu npotrqo ?ru?r.tunnpo,tuQd,n
    ,(u,nIqa;s | 1Ew. iluepz e?otu elscl,trBua ?goUGJtr Blrolltrqc ! ur4so.vlr
    szzet6tfepsrsu euuErp geuuefn psf eppo,tlgo n epuels,{zerenolped,{,n
    '(gu8rp 'U < 0U
    lefizcod) I lcgope,tr [epu ep 1ga[ 3? ?4ruf,l
    "Irrelsu.r?u
    f,noplilqz 'oEewc,$qprdefirsT.oewz nlueu€p e nll
    (ll'Ot) eFsu,tor ote.znp{9uPefeuotfzu
    e1u'(tI'gI) emyztl,.ttzoteuo41q,ftrd,tporu tfeplsl'emzc,(15eue
    "Irrerr,tgJ
    u,{up,nr{ztlszor alu'e1o4rap uBA guuitrgr,{seqop w,(cO4epu'ttpSzr oEef
    -nrp u,{no Tzcrv4gl IueFr?IIl[gJtuf ,tlolqJap pef amaz-rr,{,treu"Ill/(zllo
    (rrot) o : + + 3 ( # - ' ) # r- #
    tuogtr.6r
    :5p e[nru,(zrrofeotfepqfpo rfcueN,{zereu epSldeu lepeds -tfeunuod,{zr
    oIB[ (I'0I) oEe,torycru?.or oP a1ueltr,ful o1 c0ftmuppo4 -d6,{raqenqr
    "rlreutrgr 'Acetdarc4und,n
    tuuafne$q
    IcgolJ?,rrop n{unsols ,t nptrd r e1c;deu ruulsordzrd ts .t zero n aygfl euzcfiep g,(
    nFo 11 tum
    (et'ot) ,(}- qc,&tro,nels
    t)'"- : e ! o + r o u - : ( r ) s: n
    ,{uTz,nourtl.
    :qudols otelcazrl a[UU,t{osus
    EeFlBu/rrgreuqlq[nd 9,{q e?ou,(rurd nt4und ueFlaza ,ngptrd 1,c{deu ,(qellou,n.orl
    ng1sor,{zrdqp urQfl'(r)3 t,to1uls1utpluq eueqdos8:zcjtgltr pe[e4.m[gtp
    vgovlalezgvz
    gcelsrcsz eu erc6rdelq'gOI 's,ft eu ouuzu4od 4a['oEeuorqn6od
    "rypPo (qa'or)
    n4porgod Orsefnpfeuz g nd,(1 feuuefn rfcuepfzer fcerd qund qcelp
    'oienorycr.u7-oJsr.u"ulrgroSenopller-utcouod
    vz o4A1,{,tgpou lsef qdo ,{upel4oq '(qt'Ot)gq (€I'0I)'(tt'Ot)
    (ezror)
    "IuBImgr
    err?aosols"zc,{qttou eruo1'oteu,nIq3 nluel[ele rtgoalc.s"linqcf,norwlem
    uquepp6pznrrr z {ueno4puerzril V[q eu erolereueE pGD[n lltef
    ano>11u[gnpfuo4enueg
    z,Le
    eLe
    Genentory drgafi sinusoidalnych 374
    Generato4
    Rezystancjadla pierwszejharmonicznejwyruia sigjako
    Z v

    Rr:+:-^"(t-i*) (10.16)
    st4(
    Gdy amplitudapr4duf,jest mala,rezystandaR1- -Ro, ijeSliRa > R,
    drganianarastaj4.w miargwzrostur, warto$6wyra2eniaw nawiasiemaleje
    i R' wzrasta.Metodafunkcji opisuj4cejpoleganazaloileniu,iedtganiaustal4 czF
    sig,gdy zostaniespelnionywarunekamplitudydla pierwszejharmonicznej,tj.
    Bdy Rr - -R. Na rysunku 10.7za[eino66(10.16)i warunek amplitudy s4
    przedstawionegraficznie.w generatorzeustal4sigdrganiao amplitudzie11.
    Istota funkcji opisuj4cejpolega na zaloir;niu, ie harmonicznepowstale 10.3 GE
    w generatorznmaj4 maly wptyw na warunek amplitudy drgaf co jest
    spelnionedzigki selektywno6ciobwodu LC. Dlatego tei pnybllznnje to jest 10.3.1W e
    na4mane metodq prawieliniow q.
    Zp
    uzy
    -R1
    iac
    Ro (5.2
    zac
    R
    16w
    nal
    Rys. 1O.7.Ustalenieamplitudydrgai
    metodqfunkcji opisujEcej

    Analogiczne,leozdwoistewzory dotycz4rezystancjiujemnejtypu N.
    co0
    Przylhd 10.1 Nale2y obliczyd amplitudq i czgstotliwoS6generatora z szeregowym obwodem
    rezonansowymo parametrach:r,: l0 tt}I,c:1nF,
    wpr
    r:lfl)o i z rezystancj4ujemn4 typu s,
    przy czym Ro: 200 Q i pradach, przy kt6rych rezystanqa przyrostowa zmienia 2sah r6wnych stab
    I mA i 10 mA. Punll pracy naleiy obrad dla I :5,5 rnA.

    Rozwi4zanie:

    Z r6wnania 10.13 wynik4 ie ekstremum funkcji u : f(i) wystepuja dla:


    ,,r
    du
    - : - R ^ + 3 a i 2: 0
    dt
    i
    st4di : /Ro
    lub
    nika
    f o:^o
    V3a 3i2 na t5
    Przyrost pradq przy kt6rym f(i) ma ekstremum, wynosi l0 - 5,5: 4,5 mA oraz
    I - 5,5: -4,5 mA, st4d
    i mo
    2m typu
    a:
    ta's':329a/mA2 zrys
    wdr
    R1: -200(1 - 0,01231)
    7*wzoru(10.16): ukla<
    'o8euIIq"N np?pln
    op ?tzpar ord cSrm rsnru 'o8eulolmz uruezizrds 5113dentteztd urfnrp ,t
    ercren{zot zerc n4ped,{zrd urfzs,tlreld rn erlret z trcls erulolst eq'g'9 'sf,t z
    ,geueqcs ctfnnresqo 'gfzemnez 'oA\oIcJaA\zoJ 'fr 'S nd,{t
    "uzotrAJ "ullg€ls
    zuruefn efcuelsfzer clutt o1 6e1'eruzfzczseld;gd lemerd a\ oJez oellu ezotu I
    zerc W g'g
    (eror) $rt-1)z:t7
    btpgouzelezsezc&\ofi\3rszzer,{rnqc?{stcezqcfi eu
    gn1enoptrd ewezbztds)o8eulornz eruezbztds
    etcuzpedurl'(erno8erszs e41v
    n4ped,{zrd.& ?ulrrlcezJd
    -Jor\zceluezcblf,ztdoEemo8erazs lsef e[ceny(5
    u.tAulotnnz
    '8'Ol 'sAU
    u.rsru€zizrdssz erolersue6 leuleqcs Annololg
    qc,(u,nor \Bvz s
    'orv\orcJ31r\z
    leupquls 3 nd& tuuafn t
    'aruz(zczse4dlodfernzrd,tl ueponqo ulno
    \^za'N ndfl leuuafn tfcuelsfzer ?goaIcgEIA\ol lsef
    untalq gerruEuo eporu utfulotmz ntuezizrds unulepop fiztd e4'ezcevz,o oc
    'p nd,{1ta
    drt-t _tz
    0r'or) lec
    ge6tp Apntrldr.
    :btcgouzelez3ts ezer,{nnI{cBIsIcez qcfi eu
    zlcuepedurrauper,rnodpo'(alEaloumgJgnl ernorcSrdeuetuezSzrds)elEeloualgr
    f,uozcbyf,ztdlsaf oEaulormzeruazlztds ryurgarrzco8eu,tfl>1enpePln ao4slc?z
    qcfuep op ,tp3 :?goa\olplt\Brd tcbfnseretut bfnze1s.t (SZ'S).''(OZ'S)
    "u
    ,ftoz7g 'g'91 's[r ou?z€{od o1 4et 'eulol.ttz aruezlzrds etulepop ctl
    "u
    -nso$'ce4sfzn zeIuA\gJ qc,{uzcr(r1>1a1a
    ye3rp gcfctuse3eru erue>1sfzn
    "u?otu
    nleo m npoa\qo etueilunnpo ez'u4ruflr ue4uwzot ptlop qcfuozpemotdeztdT
    g e 6 r p ; l c e r e u e b! { u n r e 6 t't'6t Nef ol erutz
    lsef oc ueE
    e1e1s,nod su
    u\r^Nrou^z lAilNrzlzuds fz AuolvulN3g t'0t 'tl ezpnlgdu
    ts ^pntqdu"
    'f1'fewcruou
    c-01' s-Oltu7 )7lu7
    zHwg'l: tplsn
    I efspu "IuetrF
    erc"r,
    'u < ry [ge
    o#z A
    vru S€'9
    00r/
    (gror)
    ool:(;Itzlo'o-I)ooz
    :feuzcluoureq lezsrnrerdelp fpnlndtue nlrmle/yr Z
    uAutottvtz utatueziztds az fuoyercueg
    vLe
    Generatorydrgafi sinusoidalnych 376 Generatory

    Analiza generator6wze sprzgileniemzwrotnym oparta na interpretacji pre


    powstawaniarezystancjiujemnejodpowiedniego typujestniedogodnai nad' krz
    ko stosowana.Znacznie prostszerczultatydajerozpatrywaniewyra2enia(5.4) tTaI
    na transmitancjgwzmacniaczaze sprzgieniemzwrotnym. W przybliircniu pier
    liniowym biegunyznajduj4signa osi urojonej,a wigcdrganias4nietlumione, Pot
    o stalej amplitudzie,gdy mianownik tego wyra:2enia jest r6wny zeru. St4d moi
    zespolonymwarunkiemgeneracjijest: w6r
    nuz
    l-kp:O (10.19)
    Uou
    jestr6wnowaLny
    Wz6r(10.19) dw6mwarunkomrzeczywistym:

    Re(kB) : 1 (10.20)

    Im(kf) : g (10.21)
    lub
    lkfl : t (10.22)
    war
    ary(kf) : g (10.23) wan
    wpl
    Wzory(10.20) lub (10.22)s4warunkiemamplitudy,wzotyza6(10.21) lub Gra
    (10.23)s4 warunkiem fazy. Odpowiadaj4 one zaleinolciom (10.12)dla wyk
    przypadkugeneratoraz rezystancj4ujemn4. fz
    W omawianym przypadkugeneratoru ze sprzginniem zwrotnymdrgania prol
    narastaj4, gdy wyruznnie (10.19)ma zera w prawej p6lpNaszczyinie,e'o P n
    dla danej czgstotliwoSciokre6lonejwarunkiem fazy jest r6wnowaine za- spel
    le2noSciom:
    PrzyJ
    lkpl > | (r0.24) charr
    treml
    paral
    arg(kf) : g (10.2s)
    Roztt

    Zgodntezopisemliniowym drganianarastaj4nieograniczenie. W rzFnzy- Char


    wisto6cipo pewnymczasieamplitudazostajeograniczonaprzeznieliniowoSci paral
    elementuaktywnego.Podobnie,jak w przypadkugeneratoraz rczystatcj4
    ujemn4,efekty nieliniowe mo2na opisa6nieliniowym r6wnaniem t62niq- Dla i
    kowym, wprowadzaj4c analitycznewyraZeniena charakterystykistatyczne
    tranzystora.Przyjmuj4c,2echarakterystykite s4opisanefunkcjamitrzeciego
    stopnia, uzyskujesig r6wnie2 r6wnanie Van der Pola, nierozwi4zywalne
    analitycznie.
    Prostsz4,lecz mniej dokladn4 metod4 okre5leniaamplitudy drgan Poch
    Char
    w generatorzeze sprzg2eniemzwrotnym jest metoda funkcji opisuj4cej.
    Nieliniowo66tranzystorajest tutaj opisanacharakterystyk4
    wzmocnieniadla
    . .lnml + ?n00s- = twn qP srueID
    'feotfnsdo
    ;ueru?z-w(d\ ?uBsldo lsel ?rEcIIu"ufP ?{fF/ftqlwsqC
    '00S- : z ptls '1! :4n elP 0: I *'4n?zeupoqp,od getrp ,@
    'b
    . o o r - q p t $- o o r : # * eup,tufuhl
    otenaz4p
    euzcfl"F F
    0=ctnqq -z'fiIz'oli4
    otnq+lgo:r*n tfcuefs,(Gt
    qzlsodc6t,nuu loqered lctoilroIuF!
    npey4n
    -fznu 6a
    elrr8E,$grlo(u$zqgds,t lOtzcod.zsztd lzporyaztd euzcrureu(pory(1si(reqltreq3
    :4nmfu1*rzoy
    'OS/l= gnliztd r tpgured
    !
    Gz'or)'
    gu,nou,(slordefpluutanrueutpSlfls{r4:prtqc'A I'0 :4n?lpaJibfndSlsfm rrun unure.q
    -qe I00I our\gr etui,pcouz,n e,no1e6i(soFurBuI t' zaBll'rrernzrerrzclureufpe$5r{raqSretp
    (vz'ot)
    nl4 ttrilor,"i ueiuepz:ds tz sztq,rlteu8 'n gut'rp 3pn1ldruec.f,zuqo &epN trOt peg&r6 -:l
    qil
    'feuzcruouueq fezs,nreld€lp fpnudu€ tu'tct[elqeds -ezq{
    leunJs't\
    cOr,ne 'C lqsord vlro | [a,rv(zq ualcqcezJd urfctpSq
    '6'91 's'$ eu
    4 oc !qq{
    '!fi nlue$qc"u o tpord quutrg(t
    Frbqund epemodpo g€ErP?Pnl$du? "uols6n 'r(,toruq 's(t z
    ilpn irrf uin-e "n Azpalw?goqerazoEq ceqoa\ $e[ 8'0I !
    .d e1go?ezrds[eot[q^\gspezrd leNord 6'0I
    'sIr nser1,{rtl
    z ?IP (zI0&
    +ojq*'C "ufont" qq (rz'oill
    op nlue,toV[rrr eu eEalod€Iol"Jeue8g?EIPfpqgdue e1uelger:lo euzcI.IsJC
    .ota,losuuuozeJnpolrqo npelqq'r45vO ,{pqldrna {etmlelr ?u lrqdll .J
    (eZ'qt) ,.r
    ,{qu[nuod t[eu auzcluouu?q q'e1cd;tf,ztd ot uzyerlz,o'nEelqazrdofleu€/a '!.'t
    -oiaueE[euzcr-uoureq[ezsauar.d up ,(uoppds 1g.[(ZZ'qI)'(pqldue 4elmrErr
    'n1uqotrezeu eEelodfeotfnqdo tfclunJ J kz'oi 'r
    ,{pt ,3ptfeptsn sruBtIPe? "PopI
    ,i
    [ecbfnqdotfclur4Dpotaur
    '6'01 'sAU (tz'ot) il
    Apnr;puenIunIB,\elurzceuz{ry1
    (oz'or)'
    non :u4
    (oror)
    't zct
    lucouzu buzcptmutp b4{1s{nnatmlc 3p uaufuuu
    ptlg 'nrez ,{
    'euorurnpa
    n;u4ggflztd
    (p'9)ewezr-
    -pezrrzupo
    {cuprdrepr
    LLE uthutoiltttz ua! uezeztds ez fuopaae I sLe
    Generatorydrgart sinusoidalnych 378 Generato

    Punkt P znajdujesigna przecigciutej parabolii prostej

    I
    Uott : -'Uin: 50Un

    -5mu;+100u!,:50ur

    Amplituda napigcia drgari na wejSciu wzmacniaczawynosi wigc O1 V, na wyjSciu zaS5 V.


    t2
    Rozwi4zanie U i, : O, U *t : O jest rozwi4zaniem niestabilny4 od kt6rego drgania nafastaj4
    do punktu P.

    10.3.2 Generatory lC
    v
    Generatorem LC ze sprzgieniemzwrotnyrnnazywanyjest uklad o schemacie
    blokowymz rys.10.8,w kt6rym wzmacniacz k lub czw6rniksprzgZeni
    a B maj1
    charakterystykgselektywn4uzyskanq przezzastosowanie obwodu rezonan-
    sowego.Rozpatrzmyuklad generatora,kt6rego schematdla przebieg6w
    zmiennychprzedstawionona rys. 10.10.Susceptancje B s4 bezstratnymi
    pojemno6ciami(B dodatnie)lub indukcyjno6ciami(B ujemne).Gl rcprezen-
    tuje obci42eniei straty obwodu. Zostanie przeprowadzonauproszczona
    analizageneratoraprzy zaloieniu idealnegomodeluliniowegotranzystora, stz
    maj4cegonieskoticzenie du2eimpedancjewej6ciow4i wyj6ciow4oraztzeczy-
    wist4 transkonduktancjgg,.

    oz
    8cn w
    oL

    D.
    ube Rys. 10.10. Og6lnyukladtranzystorowego
    generatora
    trC

    Wzmocnienienapigciowetranzystorawyrailasigjako: lut

    kr: -9^Zr: 0^ (10.26a)


    YL
    gdzie

    Y r .:G r ,+ : ( n . - * = 8 " ' 8 3 " ) (10.26b) rea


    \ "" B* + Bo")
    wyl
    jest admitancj4obci42aj4c4kolektor ffanzystora.
    sl€ I
    Napigciowatransmitancja sprzg2enra zwrotnegowyrula sigjako: Col
    B"t Xr" roz
    ta" :- 4 0 a 4 x*+x,,
    (ro.27)
    ma
    gdzieX jest reaktancj4,r6wn4 odwrotno6ci -8. x,t
    o"x- x q"x
    ptls ','X>>qX ?gou&greruc3pn ;zpogcez 'tuuefn ?g'og"attTnp au
    'IIr
    Qz'oi
    ;; - : ! ersueuozer,nerolsfzue4 enotcdrdeueluerucouu,t qceurztrrnzor
    qc,{wc,(qerd A 'ZI0I I II'0I 'sfl eu euolrla"NPezrd'o[aptogI Dsglillo:t :o1
    wanlonuaD oruper,nodpoane,ndzeu'27 notolereueEefcealeerep\p ptp 3rs
    l'.'
    afnuilzrlg ',{unrcezrd 1etrz 9apr lsntu e';' ufcuel4eer ellnlzl4 eq 'e4ru,{,n
    (OgOt),{zygnrynrz,n Z'qvwz elrrcsel bletu "X zr.ro qX spuel4uar (qsz
    or)
    dperl ',(pepr oq,{1 e,tlgotu pe[ (tg'Ot) ,{pnqldue nlunx?^\ e1ue1qed5
    ':l
    I rla
    (rs'ot) I :
    e
    -
    -, " x ' _6 . -
    (u9zoI)
    "ex
    :t l.l
    (Oe'Ol)z cblelsf,zrol'qnl :.
    ,g lri
    -a o6eanoroF,l
    -
    i,
    :fpn111dtue
    leunrua {s a[nuilzr1o(gZ'Ol)oP (690I) ct[e1na1spo4
    , , 'elsu?uozel Jl\ ir
    'sdr eu np"Hn z f,[osueuozeJ
    ,cl(q uelqnod 0I'0I Pgrlaqoq nzaetno
    t
    . t
    (os'or) O:4X+c,X+uX
    -f,zwztzeiri
    ,{24 4ounrea ptts trolsr{zmr7
    euozczsoffi
    -uazetdat7
    +'?)."+#
    0 = ('?+ @X : tu,(ufe4sze
    ngEelqazrd
    aag arg -u"uozeJn
    I _"qg+ag
    .og.ttg +' e . qs ulewdemi
    *gog +"qgng +ag""g
    erc?ueqcso
    :octfnd3peu9rtlulzs1ez,rdeugour(OZ:O1){eutuu/tr
    I
    (ozot) o:ffi+",s
    tfersereu effi!
    f,pE'wr 'A
    S tvz ns
    'e6rau(zcezr
    1se[(82'0I) epsqurfn ,(pE',tuop;edspe[ ,{ze1leunre16
    "I : od"rl
    (ezol) -a
    uerue4vrf,n ,{uesrdo1safrfcereueEleunret\ ,(uo1odse2
    6LE utAutotnz uteluezilztds az fuo1enwg 8A€
    Generatorydrgart sinusoidalnych 380
    _fr.r|lrrlla

    Rys. 1O.11. Uklad generatoraColpittsa

    'Ccb to
    Lce G7 tr
    Lbe
    tr
    Rys. 10.12. UkladgeneratoraHartleya P
    E
    E
    Powy2szezale2no6ci umo2liwiaj4 latw4 interpretacjgfrzyczn4powstania
    nl
    dodatniegosprzgieniazwrotnegow generatotach z rys. 10-11i 10.12.Na
    przykladdla generatoraColpittsareaktancjagalgziL"a - Cu ma charakter k(
    indukcyjny,pr4djest wigcop6Znionyw faziewzglgdem napigciana kolektorze
    m
    o 90o. Zkolei napi€ciena pojemnosciCujest op6Znionew fazieo 90'
    D'
    wzglgdemtego pr4du, napi€cienabaziejest wigc w przeciwfaziewzglgdem
    napigciana kolektorze.Zapewniatoodwr6ceniefazyniezbgdne do uzyskania D
    dodatniegosprzgleniazwrotnego.Analogiczne, lenzdwoisterozumowanie
    si
    moina przeprowadzi|dla generatoraHaftleya.
    Przy wyprowadzeniuwarunk6wgeneracji(10.30)oraz (10.31)zalozono,
    ie rezystancjawej6ciowatranzystorajest bardzo duZa.Mo2na terz oceni6
    sluszno66tegoprzybliienia.Przyjmijmy,2etranzystormaskoticzon4konduk-
    tancjgwej6ciowqg1 Bu".Przeksztalcaj4c r6wnoleglepol4czenie g oruz B62na
    r6wnowa2neszeregowe Z i przyimuj1cg2 <<Bfl otrzymujesig:

    z: F]35- ii+& * h"-r+ : R- jxa" (10-32)

    Z kolei szeregowe pol4czenie R, Xu otaz X"6 zostanie przeksztalconena


    D]
    r6wnowa2ne pol4czenie r6wnolegle X

    R St
    Y_
    R-jXr"+jX"o R2 + (X*- Xr")'

    * R 1 _ G - :. 11 (10.33)
    "?.-:1
    gdzie skorzystano z wykazanych powy2ej zalehno(ci Xu" << X," otaz
    X"" N -X"tiprzyjgto R I X"u
    "g "07
    -
    (qqs'or) -B {"n
    zeto "'79
    :fpnqldue IeunrEA z?Jo
    (se'ot)
    "'7*)t :(o
    (ese'or)
    I ,('qX -
    o - \
    :fze; launre,n PtlS
    at)tD
    aiTA:4X'""7A:'"x' _ _ r;g e,{o1u"H erolereueE e1q
    3U eUOcIB
    I
    'or) "g -
    "'c
    (qse uB aC^ (zs'ot)
    U J
    :fpnqduu leunJ",n z?Jo
    psag.nrc
    -1npuo1tt
    ""cq'.It : (t) ?r.ueco4:I.
    'ouozolez
    I
    :fzeJ reutu€al
    .,1a EIU?]{TOIIIn
    -
    - "eX,f - : ""X.Qi7a : r";'esgrdlo3erolzreueEelq UUe1S,ft
    tuep6pz,tl
    .06 o elz
    ezrol4elol
    Jell€ruqc
    3N'ZI'0I
    etUelSrtO
    (re'or) 46 : 3T 4 x= :6? iux : e
    o4PfArs ezctfim
    '(lg'Of) elst,nfzcezr ?]'zJ
    t (Zg'Ol) nluelA€lsPod od'(69'91) tlcuetppu
    r8t uAulotttttz waruezdztds az fuo|enua I
    088
    Generatorydrgart sinusoidalnych 382 Generator

    Odwr6cenie fazy mipdzy napigciami na kolektorze ibaziemo2na uzyskad


    nie tylko za pomocQdzielnika reaktancyjnego,leczr6wnie2 stosuj4c sprzgin- ukl
    nie transformatorowe zprzeciwnym kierunkiem uzwojef pierwotnego i wt6r- da
    nego. Uzyskany w ten spos6b generator, przedstawiony na rys. 10.13,jest ukl
    nazywany generatorem Meissnera. Przyjmuj4c, jak poprzednio, 2e wej6cie liwr
    tranzystora nie obci4Za obwodu, otrzymuje sig warunek fazy i amplitudy cior
    w postaci: zas

    I tori
    A : - (10.37a)
    Jtc real
    torz

    t::" (10.37b)
    jegc
    wig
    pon
    $€Ilt

    Rys. 1O.13.Generator
    Meissnera

    Przyklad 10.3 Nalezy obliczyc warunek amplitudy i fazy genentora Hartleya z tranzystorem
    o transkonduktancji g.: 40 mS, przyjmuj4c obci42enieGt: O,LmS. Czgstotliwo$6generatora
    I: I MHz Zalo2yt, C"a: 500 pF. Sprawdzi6 sluszno66pominigcia konduktancji wej6ciowei,

    I
    je6lis: 1 m5.

    Rozwi4zanie:

    Zn wzoru (10.36a)oblicza sig:

    1
    L r . + L b .: :50pH
    +nrf C: 4n2.1012.O5.10-g niac
    wiell
    -40 tor,
    ft,: : _4oo (wz6t 10.27a)
    oJ dodr
    Sytu
    lo : ooo (wz6r10.36)
    go p
    Lr" dor
    napi
    st4d.L5, : 0,125 pH; L"" : 49,87 pH. odp<
    1
    Zjau
    Konduktancja przeniesiona do kolektora zgodnie z (L0.341:G : _ mS, co odpowiada
    4ffi2 *.pty
    rezystancji 160 MO. uject
    Przyl4czenietakiej rezystancji r6wnolegle do LlG":10 kO nie zmienia dobroci obwodu. kom
    l
    aC-_ 2 n . L 0 60
    . 5' to-c nig)
    Dobroi obwodu : 31,4
    (tL 10-4 s,o\r
    ?rueofs"u nJ"zsgo op fczJd nllund 5ts eruezllgz 'ervt^rcszr4 'oteutos
    3lcuelszfuet
    -u€uozeJnpoa\qoetueztrcqoc3r,nezslatuuz'tmorcglarn ezs4blmz
    zrolsfzuz4 urcSrcpon{unrepl ,n dcerd n14und euartuzeuzcrueu,{q 'npo,s
    '[e.torelndurorl
    rfcelnurr(s bcoutodez glupSpzln 1seruol€uafeu?out'aupn4leupaf lsafetc3ln
    euzcfluueleuroEel 'azrolereueE m ueErpfpnlqdue 3tseruuplsneu,rvQdn epunrodpo
    ,(cttnp,{cepew r [cnil nltpnil buogwzbuzc1woutp3ls en,{zeu o1 olsrmuf7
    'C 'g gtutttso uo o?otu lemosezc
    led\eue 6se14 [e1elsntuerqopurtupermodpo
    fiztd'wc}1cponlunJell A\ero1s,{zue4,{cerd 11unde,flnsez.Id ezug eu etcStdeu
    euuafn 3rsectleulefoa '4'Ot 's,{r eu feueze>lsal {cezhelod o elcdtdeuop (99'Olrqz^
    5rcsruemopqeu[efefnponodoc 'erezpoeuzgrcSran 1sef3 ggouurefod zaztdoE
    -actu,{trd nptrd €IupeJS 'feuuefn t4.tt91od elP ?ulora\Po 1se[elcen1,{5
    ?goUBA\
    'Aznp f,zeqptrd elcuelsr(zetuzegeu etcStdeu q.t91od latulepop
    l uleullsslae.r (e17'91tgz
    ul6[ 'relrtrre-ezegezcblz ?toA\olularu gemfr3po euf,zcez31ortulolsr 'ro1
    -sfzuerl rurfctfnz,ftelodrurr(tre6 luletcStdeuz eurenutrgds.tr lts efels9go41ern
    'ye6rp fpnlrldrue nlsoJz&\Sreru '.tr9pu8,{sqc,{pul rlcez-ceru
    [e[ fpt 11
    -czruzl\ 4u Buu!I eulg?azczs lsef ezrolereuaEm 3 tcgoutuafodeloa
    "t
    es11rdp3
    elceztleer
    Brolersue6 euzcll>;et6'tl'O I'sAU
    1y
    zy atJ 'fe,nopg(a,r
    tg t - etolenuat t
    l - - + ruerolMarBr
    3
    qr-/
    10 ta
    J J+
    'etrerueruplrutod
    lsef efcuz11zer [e[ tlceraua8
    'fupfiutod
    rcgorrSlolsizi Blp e1'eznp e1,(1zu 1se[ ecbleabztds
    3 9gouuefo4
    '79
    s?zc/t\oa\ lsel ,{,tlosueuozeJpg^\go 3u ?IlA\?trp mfdrU 4u ezs1.m (qrs'ol
    efincBuz 9,{q euurmod llcereueE rc9o,tt1lo]saz} elp gez etcuepedul oEe[
    '5[cue1s,{zerbtretu etnelspeztd o?etre1s nptrd e1p ,(r9t4 'lO >llmep zeud etol
    -4elo{ eruulrs?z epeloumgr ouel\osols? 7'e tols f,zuen f,cetd n14und fcealeet
    'esiltdloC zrol (ere'or
    p?Hn € 'zpzot z fueuz tzrolq a) | 7V '.U 'rU ,{1ueue1g
    -eraueS{cez11eetfeuzcfl4erd }?tueqcsouoIA\"NPezJd}I'0I o1uns,{r u51
    'uflels urerc3rdeuo8eun,$1e nluetuela
    "luBFsBz
    ',&non dPntqdut
    fporrgo zeru,t.ortfeur ervez:Jauzeulolslqc"JolereueEqc,tuzcfl4zrd 6
    -gouurefod qn1 fufi(c4npul JelI?JEgc oruperd\odpo bleu rlcereue8 lcgoirq apgfen e
    -lolsSzc ?lp eJgf4'ruru>ltufornpylfruozotrz lerzplng ydbpez Bu?otu IIcEp€PIn lse['gI'0I
    -rgl,n r ota
    qcfi arrectfndd6,{m1 zeto fluaulalg 'qclv z o8eupal oP clzPzl(ords 31sep
    3 -a4bztdsc
    'rur,(rnonelspod
    r\gJol"Jeue8 gcfuemozqeet eluzcf,lqerdggozs4Srrn FuPPeHn
    ts ur,{ulormz weluezbzrds ez 37 fsole:sue3 f,ztl ptrop euoIA{gIuO ,culsfzn e
    e8t utAu1ottvtz utetuezdztds ez fu o1ercuag zge
    -
    Generatorydrgarl sinusoidalnych 384
    GeneGtory
    trenzystorazmniejszarerystancjgi powodujepogorszeniewla6ciwo6ciob- FIE.
    wodu rezonansowego. Praktycznercalizacjegenerator6wstosuj4wigcz regu- RF3
    fu pojemno66 sprzggaj4c4 C zn stal4 czasow4macrnie wigksz4od okresu ccB
    drgufi. Zbyt duze stale czasowemoge prowadzif do okresowegozrywania $E
    iCE
    i narastaniadrga6. a a '
    Na rysunku 10.15 przedstawiono praktyczn4 rclizaq4 generatota o.3
    Hartleya. Tranzystor ma ujemne spngircniezwrotne szeregowepr4dowe vo:
    R" oraz r6wnolegle napigciowe R,e elementy te ustalaj4 r6wnocze6nie OP
    spoczynkowyprrnkt pracy. PojemnosdC zapewniadynamiczn4zmiang or
    -q'A
    punktu pracy.
    PRO
    E\f,

    i { L u- - -

    irL{'

    Rys. 10.15. Praktyczna generatora


    realizacja Hartleya
    if
    *I
    kryl&d 10.4Naleiry obliczy6parametry utladu generatoraz rys. 10.15i dokona6 symulacji v
    ukladu za pomoc4 programu PSPICE. 7aloL.yt,hr, : 70, R. : 1(X)C\ Ira: | n'A, kP : L3.
    Czgstotliwo5ri
    &pn[:1 MHz, Ec : l0 V.
    $
    t

    Rozwi4zanb:
    il
    iI
    ti
    Potencjalbazy vrynosi Un : R,Ina * U4 : Q8 V
    Prqd bozyIn: Iryilht : l4,l pA
    st4d R" : (Ec - U"l/In ev 650 kO
    Transkonduk'.ncja tranzystorawynosi 40 mS, zaSz rezystanci4R.:

    9_
    c^t:
    L+g^RrsSms

    Rezystancj4obciaiaj4cqobw6d jest R;, st4d wzmoc,lrienie Rrc I

    lt:-g*Rr--52(X)
    \rr
    5 rl^'
    13 1
    8 : - : - =rr I
    lk"l 4o0

    jak w przykladzie10.3.
    Moina wigcwykorzystadobliczeni4dajeceIr :0,125 p}l, 1.,: 49,87p}I, C : 500pF.
    t l3 G.rro
    Chc4cmie6stalQczasow4Crn:4,4 ms (4400okres6wdrgari! otrzymujemyC :0,5 rrF. 7 -sA
    Dane dla programu PSPICE s4 nast4pujqpe:
    rr:rlu
    HARTLEY z9-.
    vc40Dc10
    ctiiz

    *$ Gli- &a
    "euzcruoJDlelefPel{n gz
    zsztd w^lfuu3trso 'a : rcoJgop o oteum,g1€ n4lg ruerue.rozr1eeJz
    O
    ?z euzet otJA\-oJ
    ot Nef (6I'0I) rfceraueE n{unJ"/r\ eruerqedsgcz(cbfzrumadez
    'qcf.rorcgouurefod I qc,(ul(cuelsfzeringluetueleg.0I .sfJz np"I4n o8aulor.trz
    tlvt4ilztds qpd m nrrreA\osols?z zu eEelod)U DJowraua|etueyelzpepasez 'Utt
    S'O
    '.{d
    gg Atoleteueg g.€.Ot 00s
    'gd gg '1o erq
    duoplsneru wls 'Sru g '1o ar,trfldn od rdtlszu [uo1e1sn uzlg .i(zzq nptrd tp6 t,nopetr1s
    3
    ngouunfod ?ru?^ropBl 5rerur ,r i(zeq npfcuolod ars sruezsferuwz ??pr^\ 91.61 nlunsifu etq
    y'9tr npellAzld z ezlolerauabm lzeq ercOrdeu6erqazr3 .gl'Ot .sIU
    tEift tr
    -qNEEI EnEi strft
    'El:
    CrtAs
    rfcepw(s cru
    ele;ue;1erol
    oNl'
    tsoud'
    ctn n00znt'o NVUI'
    0:9']1l t00Z=Sl-dtll''l 39VdONSNOtldO' Aueruztw
    do. elU ezcourt
    0 0 1 = v o r . = l s N d Nt o o m l l c o y \ t ' eaoPaJd e
    toot tzE ro
    t ' 6 : 3 tn 9 ' 0 2 9 3 "JOl?Jarue
    nz86ret131
    ngzr'0I r ls'] o
    t:ctd009ZesCo "rusafJz
    nseJ{o Po
    )099 Z € rU -nEer z c6rr
    00l0tlu -qo rtto,trrt
    98t tuAutoilAz wetuezeztds ez Atopteue g
    r8t
    -rF
    386 .'#-ct''ffl ;
    Generatory drgart sinusoidalnych

    uzyskaniedla pewnej wYbranejczq


    sprzghenia zwrotnego. T eorctYcz
    uklady analogicznedo filtr6w aktl
    jako6ci odpowiednio dla wzmacnii
    r62ni4 sig schematowo.

    + ltf,

    Y, drabinkaRC
    Rys. 10.17. Trzysegmentowa
    --?
    'tr
    Y

    trr

    u r - - o -- (10.38) I
    Pr
    IJr 6 s * 6 r ^ -1
    F
    L+
    i o ) R C *r : t u f
    Funkcja (10.38)ma warto66rzeczywist4dlaar : @ orazgdy drugi iczwarty
    skladnik mianownikamaj4 jednakow4 warto66bezwzglgdn4. Nastgpujeto
    dla pulsacji F
    rtE
    1 (10.39a) te
    @o : - -r
    Ja-nc |IT
    rl.;t-
    tg warto66pulsacjido (10.38)otrzymujesig:
    Podstawiaj4c
    fr
    -* (10.3eb) z
    fro : h
    -.
    charakterystykaczgstotliwosciowa omawianegoczw6rnikajest przed- 'I
    stawionanu ,yr. to.tg, nu tyt. 10.19zaSpokazanoschematgeneratoraRC h
    I r
    stosuj4cegodrabinkgtr6jsegmentow4.
    W *1" spelnieniawarunku amplitudy (10.22)wzmocnienietranzystora tlr
    powinnoby6r6wneku: -29' Stosowane s4 r6wnie2inne odmianyczw6r-
    nika drabinkowego,np. czterosegnentowe lub o niejednakowychwarto6'
    Tl
    ciachelement6wRC. i-lH"ay generator6wRC tego typu s4 obecniecoraz tr,
    *
    rzadziejuiyw ane, ich znaczeniiogr aniezasig do najprostszychgenerato16
    czptotliwoSciakustycznychniewysokiejjako6ci.Wynika to z nieefektywne.
    )rl*o*tuor!+I fau,MrleJqsg
    tu+tu tn ,n-orolereu$
    I - U -rn zBroc eIE)eQ
    zv JVal + | -9oue,r qofs{
    u -tqwz},{uu
    :rrgTulalzp nqn nrcgflfit,eu qc,{ue,nT{sdznpdeu bcr.rygrtsa[,? ep{de1q zrolsfzue4 {i
    'tU
    {ruFrzF ,Qtongouuefod-ou$cueN,fter zP.to zV,-- rU TIuleFp zezfi
    lzpognz$ op ep,sfenz pt6fg '02'0I 's,fi eu r(uor,telspazrd'?us111. py eroleran{
    "!r,sfd/'a 'fze; ercSmnsezrd -ptzrd rs4 ef,
    le6oru lsaf ndft oEel ue51.ru9,nzcrudueuz feppruglum
    euule[epq$uzep1.'acgf,{n op epg[enz quut{s e1pforp euz.elszeru el/$p
    Br[ tu 4luJ.o/azc rinolery't'8 'd ir qcduoulguo'tu a\g4FrJglrzc qc,inoler4 (qos'ol) :
    oEeulourzema?5zrdsg$d naruemosolsezefepdleqnzarazsdqrmzoeu7
    'eroluraueE
    lcgorl11
    -lotslzc ?tolers tptu peru,ng;r efnpomod4 ?,so^alcgel I 'I't'gI 'd n aueze4d,t
    elualsoz 491 gc,(,ror.qplu gecl?lzsleFrz quelqnp $BIrrrEzeluolucoruzar
    C$ a tup,lepop ezre11"regc o oteulor,nz eraez*zrdsoEsqls e1ue1upl
    ol GzcBtyO'E'glc,sogemo eperlunp t qta GIp ,fuuguap{Ezan mdols ogp o
    (sos'or)
    o1fi1 t1$uns*u'lr 'o0?f- lzegew (gg'Ol)qr-uazsouerud efc1uryfauzcr.uou
    -ruq fapnrp eW VE11Azrd ?N {<a Au Lrgo^r$ro1s3zc qc,(uu1rfcewuilr4u(p
    '6 'sAU
    CUrA^ olulqBrprolBreueg l'01
    np"Hn ot4
    gy ylutgerp I
    'stuz Bllurg^^?cB^r\orogo^ 'gl'Ol'sAU 1cgo,r11o1s
    tt'0t, lllolsOzcelAntuetlereqC lzquo F/t\ns
    o o e n ro$,{zue.Il o&
    upTst eu e&
    ?U:il
    Pr/)a'o
    0
    5Z
    ,
    elvezbtmzot
    epalft4euul
    ?34\oSO1S
    "uzl
    oEerulzpopo
    LBe utAulotnz uapaziztds ez Atoptauag 988
    388 Generatory
    Generatorydrgart sinusoidalnych

    Po przeksztalceniachotrzymuje sig
    u 2 _ R2
    (10.40)
    ur Rr+R2
    + jouRC

    t -o

    Rys.

    Rys. 10.20. SchematmqstkaWiena l


    i wvi
    akty
    Wyraienie (10.40)jest rzeczywistedla
    r po\
    I
    to: (10.41) I
    RC
    Jestr
    w6wczasjego pierwszyskladnikma warto661/3.Je6lijednoczeSnieRt:2R2,
    jest jest
    przenoszenia r6wnl zetrr. niacz
    mostek w r6wnowadzei funkcja
    wypr
    Wprowadfmy oznaczenie
    Rr:Rz(2*e) (r0.42)
    Jak zostaniedalej wykazane,wielko66e jest w praktyce niewielka. Pod-
    stawiaj4c(10.41)oraz(1O.42)
    do (10.aO)otrzymujesig: A_
    RzlI
    u 2 _ I
    (10.43) I
    ur
    ,.,(fi-*) 3+e
    .l
    "t
    prry crym skorzystanoz oznacznnia (8.13a)oraz pominigtow mianowniku
    wielko66e wobec3.
    Zwyruzenia(10.43) wynika,ze gdycrr: 0 orz @ (odpowiadato warto6ci
    v odpowiednio- @ ot az * o), funkcja prizenoszena UzlUr r6wna sig - 1/3.
    v
    trzyse
    DIa czgstotliwo6cio)s,tzn. gdy :
    v O,UzfUI r6wna e/9 iprzybien warto6d
    sig
    Y: 1
    dodatni4lub ujemn4 zaleznieod znaku e. Wykresbiegunowytransmitancji feza -
    (10.43)jest okrggiemkola i jest przedstawionyna rys. 10.21.
    drgad
    Jest oczywiste,irc najlepsz4dyskryminacjgczgstotliwo6ciinnych ni2 fr 90')i
    otrzymujesigdla s ) 0, gdy2w6wczasznak funkcji przenoszenia dla ar : 0 jako*
    :
    i cr @ otuz @: @o jest przeciwny.
    Mo2na wykaza6, zn dla tegoprzypadku q
    zero funkcji (10.43)znajduje sig w prawej p6lplaszczyinteaniennej ze- sA'ort
    spolonejs.
    go?rc$oa\orurleruBu ectlels/rrodererwzuorcto.trcselmurfu.tr,(Dleles rurol\s -sz feuuer
    r45rzpfrrosueuozerpomqoqcdrgplzr\'rZ lruenle:crue8znrueu.trorod 7y1
    'sual1\ nlpzdi{zrd o
    ruerllsou z eroteteue81ryo>1uf
    'euorunll ts erueclelzs4eruzI ("96 0: ca €[
    [tzsqf.nertzcarrzo ifucper.tsol eruezcrlqg "IP
    eznet4eztdAzelecwzgt)fuurefnJelI"JBgcc3rn zu euloJl\zeruezlzrdsgeErp { 4u qc,(uq
    leuzcruowreglelEnrpeWZZ'OI'stt z avpepln A\ '.166 - BzeJ
    lcgo,tlJtols3zc
    ts"fiuoleug1/1rsou,{,t1npolu(100'0'du)a rcgogemfeglaptep e1O'efi:,t {cuelyusuz4
    'll'oa7 - a elP (St'Ot) ?9ou?jtrBJer
    1!c1un;FPotu t lze19fztrlgo fzapu t,toluaur8esfzr1 'g/1- 3tseu,
    t4urgerp zeJo Iuel{lsou z l,l^orolareue8 erueurtorod nlec 6
    "uel1y\ rc9ousarol ?
    euor^Auerllsour z ru rolEreueg'ZZ'0! 'sAU nTU,S,OU"IIU,
    (sl'or)
    -Pod ?Ilerir.
    (t 17 ) zg=ty (zv'ot)
    { gt'Ot ) rcrouzeleznruezpe,rord,{.n 'nJin
    ,{zrd urfuorufzcod v:sl1uezolez
    z elupo8z'a1etu1sa[a 'gcful(ce;edo fzceru ,cAC: IU eFi
    -leurzln! ggopen bznp eu np31Ez,n e7'yeflry fpnlrldue Ieunrultl ot lsef
    (lt'or) s/6 : bl (lror)
    fqe 'euerqop I"] ?dq euurlrrod e
    'sfu eu olr?zvlod o1 ',{ul,{ceredo zcerJJeurzt ,(uarr,{14e
    ?tou?AyZZ'OI 4et
    'ercgl(mr
    luetrreleo4ef gzmosolsezcSrrn1sa[fardelfeueroleraua8 fcezrleat oq
    elcg[s,nqmgcyo4 feu19ds,n?ru eru fr9l4'ureqrurgauc 1sefeueril\Ialsotr l
    EuarAA
    DllsourEluezsouezrd
    rlc>1un; '17'Ol 'slu
    Innounbarqsar1Ary1
    (oror)
    utAu7otnzutapaziztds az fuoyercuag 88t
    Generatorydrgah sinusoidalnych 390 Generator

    tranzystor6wznieksztalcenia,generatoryRC maj4wigksz4zawarto(6harmo- c4
    nicznych. W celu ich zmniejszeniastosowanese uklady ograniczaj4ce mi
    warunek amplitudy,gdy drgania wzrosnedo du2ej wartodci.Jednocze6nie cyr
    ogranicznik ten nie powinien sam wprowadzat ntieksztatrcrurt. Prostym
    rozwi4zaniemtego zagadnienia jest zastosowaniew generatorize
    z rys. 10.22
    termistorazamiastrezystancjiRz.W miargnarastaniadrgaf moc wydzielana
    w termistorzezwigkszasig, R2r6wnie2wzrasta
    temperaturaro6nie,rezystancja
    i warunekamplitudy (10.44)zmieniasig w kierunku zmniejszeniaszybkoSci
    narastaniadrgari.Je6libezwladnoSitermicznatermistora przekracza okres
    drgari,dla ustalonejamplitudy ma on wla6ciwoSci elementuliniowego. gd:
    Znanychjest wieleinnychkonfiguracjigenerator6wRC o interesuj4cych ip,
    wlaSciwoSciach, jednak ich znaczpniepraktycznejest coraz mniejsze.Prze- w
    biegi o czgstotliwo6ciachakustycznychcoraz czg(ciejrealizuje sig w ge- sta
    neratorachfunkcji lub w syntetyzerachczgstotliwoSci. Jest o nich mowa
    w rozdz.tI oraz 14. gec
    WS

    Przyklad lO.5 Zaprojektowa6 generator RC z mostkiem Wiena, zawieraj4cy wzmacniacz zzlt


    operacyjny o wzmocnieniu /c, = 9000 aby czgstotliwo66 drgan I: L kHz, zakladaj4c, ze zgo
    obci4'2eniewyj6cia wzmacniaczajest nie mniejszeni2 1 kO i 2ewarunek amplitudy zmienia sig od
    kf :2 dla malych amplitud drgari do kP: L dla Uou,: L0Y.
    Rozwiqzanie:
    Z warunku obci4ienia wynika R : 2 kO, Rr : 2 kQ.
    gdz
    c: = 80nF (wz6r10.41) diel
    2n-103.2.103
    z*i
    9 mo
    Et : 2' - dla malegoU*n st4d e1 : Q002 (wz6t 10-44)
    wsz
    9
    E' t :r - , dla U*,: 10 V, st4d e2 : Q001 per
    tem
    2 c4:
    RezystancjaR2 powinna sig wigc zmieniat zgodnie z (L0.42)o0 :0,990 do
    2 * OS2 rez)
    2
    : 09995,czyli0,05o/o.Gdy na R2wynosi3,33V, st4dzmienno5d
    u.*: 10V, napigcie
    2 + 0,m1 tort
    powinnawynosid5 . LO-1F33: 1,5' 10-{ (1/V).
    szc2
    00.

    10.4 GENERATORy O DUzEJSTAT.OSCT


    STNUSOTDALNE CZESTOTLTWOSCI

    10.4.1 Czynniki wplywajece na niestalo56 czestotliwo5ci


    Czgstotliwo6idrgari generatorawynika z warunku fazy(10.t2b)lub (10.23).
    Gdy elementaktywny mo2ebyd uwa2anyzabezinercyjnyi liniowy, czgstot- Trni
    liwo56 drgari jest r6wna czgstotliwo5cirezonansowejobwodu LC lub crcl
    lr slslsaod 'dfl ,{rnleredrual lcfc
    gnl t? np
    F"tJp rcgorrllloplzc eueIIEz qgsods uel -lopSzc'rfito
    lUltTSrr q3ldeu vefiIlz sz'du,ceryudal e4oul Ezoeluc?lllzlr\ lbv tzEJ elrzl.rtz
    (szor)qnr(
    (elot) sby- - qd)y
    Ptts
    lc9or
    0t'ot) g : cdt 4 rd, : l8n + q?.te: (f,$Bn
    :rcepod [euu1.tr glne6pezrd Evzovr(gZ'Ot)
    p??
    ?touuer@
    . =7 -
    op 065,6,'0
    (y791 tgzn)
    (p'Ot rqzn)
    (srot) ft:c po elsBluolurz.(
    IueJozr$ ez eluPoaz e4-'cb[Bry\sz z
    zcelwevzn ffi
    ?r[ou qcru
    -eE n 3p ef
    -ezr; 'azsfer
    qclctfnserelu
    'oteano
    seDloszcsJ:l
    o c g - o z g - : o ' rcgolg,{zsuru
    Grot) slss.ur$?elu
    )vt 7vr @v
    eUUlerzp,{,tt
    c
    :(qg'Ot)ruoza\ 77'91's(rz tz
    tuf6or4 'ye
    ezp.so.rqno'szcsuuruz?rree'ro"*w?i'J;r,;ffiilu,jil1;"1?""*" alu ezcouPef
    'Sfcuey-u sF.blezttntto
    -tfe,ruQdn
    ruerxtuufzc ca1,n
    rufu,tg1E lsagpgo^lnor*azc
    t1l1b1ti5 -ouu?{pfo[e'
    -$?.rl b$rntzcszt Tluglrzc [ergu,{zrd'pgo,ltqpoNizc
    "uI,U,{ctfeSSzrds
    06t
    t6€ !?for llrots|zc ps.olels[a?p o auFplosnusAtovnueo
    Generatorydrgart sinusoidalnych 392 Generator
    powodujezmiangfazyL^qpw czw6rnikusprzggaj4cym,mohna
    wigcnapisa6 TIIA
    dla malych odchyleri: zdt

    ^qp (10.4e) krar


    *o. czg
    aktS
    Podstawiaj4c wzglgdem4:
    (10.49)do (10.48)i rozwi4zuj4c po\t
    ao

    A,at LEo LEx s4z


    (10.s0)
    (Do
    Y#,, an moz
    gol
    Pod
    plitu
    przy czym Q$ jest p6lwzglgdn4 wra2liwo6ci4 fazy EF na zmianv pulsacji ro.
    z ni1
    Wynika st4d wniosek, 2ewzglgdnazmianaczgstotliwo6cidrgari pod wplywem
    zmiany przesunigciafazy we wzmacniaczujest tym mniejsza,im bardziej jest nac
    stroma charakterystyka fazowa obwodu sprzgLeniazwrotnego. Interpretacja akty
    frzyczna tego prawa jest prosta: stroma charakterystyka fazowa dobtzn ciem
    wyr6hnia czgstotliwoS6 ar6 wobec innych mo2liwych czgstotliwo6ci drgart,,
    wspi
    zapewnia wigc dobr4 stalo66.
    okrg
    W celu por6wnania r62nych rodzaj6w generator6w obliczmy wra2liwofci
    Q3 dla r62nych obwod6w sprzggaj4cych. Dla obwodu rezonansowego
    zgodnie ze wzorem (8.12) otrzymuje sig: d
    J
    t g r px t p : -O(- - 9t) t
    \oo a/
    st4d ,c

    Q f , :# . o : - O l t+ (+)'f'="-,, (10.s1)
    ul

    generatoraLC jest tym lepsza,im wigkszajest


    Stalo66czgstotliwo6ci gdzie
    dobro6 obwodu. Z tego wla6nie powodu w przykladach obliczanych i napi
    w p- IO-3.2zwracanouwaggna to, abyobw6drezonansowy niebyl nadmiernie
    obci42anyprzezGTorazkonduktancjewejSciow4i wyj6ciow4tranzystora.
    DIa generatora
    RC z drabink4tr6jsegmentowA zewzoru(10.38) otrzymu-
    je sigwarto66pochodnejfazyQflprzyczgstotliwo6ci
    arsokre6lonejzale2no6ci4
    (10.39a)r6wn4 ok. - 1. Odpowiadato dobroci obwodu rezonansowego gdzie r
    o warto6ci Il2. Generator taki odznaczasig niezadowalaj4c4stalo6ci4 harmo
    czgstotliwo6ci.
    ol
    Dla generatoraRC z mostkiemWiena ze wzotu (10.43)otrzymujesig k-tej h
    wartoSdQfl dla a: o)or6wn4 ok. - 2le lab, podstawiaj4cwarunekam-
    plitudy, r6wn4 -0,22k". Oznaczato, 2e efektywnadobrodobwodu mostka
    Wiena wynosi O,lIk, i przy zastosowaniuwzmacniaczaoperacyjnego jest t{
    (essor) 6e[ oEe{
    -+: tkl sTlsourlF
    -rrruleurul
    :?Bsrd"ucSrn euzoy4lqgl * ag - a7 [eu,n.orferzcruoure\ fel-tt $s efnur(
    qp lfcualrupu o 3ry ,$losu?uozer pg,ugo lsef ero11e1o1uepegecgg
    .feuzcruorureq
    trc,sopls'
    [sf1 uelcaldeu e ueptrd fzpep dze; ulelc0mnsezrd1sef{rl -,tn :'t6 eplp? oEe,nosu
    I={
    tp,soupel
    (rs'ol) {aluF*"tqn*rpl3 -nu,{zrlo(
    0 : 'eroN,fftrl
    enuerruFl
    :5rsefnu,ft4o (ZS'OI)op ctfer,nelspodzero ercSrdeu
    1 qc,tuuzcq
    nptrd feuzcluotule{ [q-l nuupnlUdur€orupelA\odpots '"qn l.al elzpt
    uef uzsfp
    , i;
    (qes'or) (d+to,t1)soc*a1'L:-n .;.1,
    (IS'0I) -/i
    ;=,
    (uss'or) . ( ' n+ r c a r y ) s o c * r * : " r 't..*
    .ItOl
    :qcfuanuorureq &uns oluf ercSldeu1 ptrd ctfemelsptzr6 ril
    f;e
    (zs'or) .-i-i
    o:'lp%$ oEanosusm
    Ic$oilqlZBJA
    :tuez ?rlrgr 6a[ fezcoqorq,(1s,(lraryureqc?nlpz,rlgBSJpserlo ?z euz.Orqo
    Etrec qcBluez.ow qclr[Bl ,{zrg 'u,nopSdzeqf$a[ )1 - e)n qcdupaz4gdsir
    ea szcoqor e$6fr44er?qc I o0gl alup?lqop 6sf aurr-or eroplelol rrre;c letrp p,c
    szJgoPcrl|
    -{deu ?rollelo{ ueptrd dzpQru,fteg enSrunssztd ez,ol Ez.cevzg.dumd14e
    " ',{upapg efceprd.lqq
    lueurele r(uf,(creurzeq fuoqolez ap"1soz .geSrp 9gomr11o1s5zc eu
    ,rrg,rrrda ea\olqlelu ?ruqo["lzsleFz
    reffatrpr-
    7r-ugc,(uq ?lu€aoqnmlad,nnJ+c uanf$,tpo
    'C7 szJryreuaE ,rl tlcfuzcluouttml tcout ttsuolleDpotawpa[ 11
    qcru z 'carfcespd I
    tupet 'euoqlq&ztdfpopru errutrosolsts nlpedfzrd u,(f ,rnr zerurrgr.,{pnilF
    -rnB leunr?ra lcgo rolullotu uuqd,r nrueppSJtzann fnd ryf quqopo6
    'erq?orrrelu "ueruzcfl4urd o1 pe[ 'ouo1ugef,&n .fc0fetrp peSqnoE
    ?n[ )F[
    -aotfnsrdooEerro4zcruz-oJ ?[ueu.rr[-oJ oEe,norurlaru etuezfrltt.g,otztztdamrpow (osor)
    ,Qo$q na,qd,vtoEaleruepp{Ezrlrn eupEloq.e roilrleru ur-uoo;epsler-uz ts
    urolersueEgeErpcso^rfllots*zc eu lu(flat udctfeu ua1ryuu,{zc urdufalo;X
    o/po ezslOunerru;ceaz,cdg euq,nod
    euz4aett 9go,ng1tots5z-e otal 'o€e,nozegulcdpnsazrd lsouA{ ap fulo(qe
    tuetuele fpt 'n4pedfztd m efndSpin ?got?ts ezsdalfe1q.o/ p,oatflrqsdzc
    Aztd r.zpoqcezfaNozE rrdp,{ralTuruqc epafi qceu ezsl3rmfuu!ud,ro1er1 (otor)
    rrrrB{rrugrAzcz 2v \cerolereueE ,t[ I ry['t? gc"Jo]"JeueE,r ou,rgreT
    'C7 erotaleuat tporgop z
    euJernfu.ngrod'oEa,nolulg"Jp?TuJg,rzc n4pedr{ztdm W ezsl{,r eqncHwz gesrdeuc6r,
    E6t n|orypo\silzc pfole;rs leznp o eqeplosnuls fuopnueg
    z6E
    Generatorydrgari sinusoidalnych 394 3enerato4

    otaz
    Bk fz
    singr : (10.s5b) o (
    IYol
    Podstawiaj4c(10.55)do (10.54)oruz d71el4cobie strony t6wnania przcz ht
    amplitudgpierwszejharmonicznejnapigciaUp* otzymuje sig: r F
    gt
    o

    I knrmT: g (10.s6a) li2


    ft=1
    X+
    gdziem1,:(Jn"*l(Jt, jest zawarto6ci4k-tej harmonicznejw napigciuna
    kolektorze.Wyra2enie(10.56a)mo2na te? zapisafw innej postaci
    @

    Br : I t<nomf, (1o.s6b) c#
    k=2 Flrn
    Er
    Jesli generatof ma wla6ciwo6ciliniowe, czyligdy harmoniczne tfle: 0 dla
    k:2,...,o, warunek fazy 81: 0 jest r6wnowainy wyraZeniu(10.30).Gdy
    wystgpuj4 znieksztalcenia, 81 < 0 i cz9stotliwo6| drgart f < fo' Zmiatl,a
    zawarto6ci harmonicznych, np. pod wplywem zmian napi96 zasilaj4cych, orl.t
    prowadzi wigc do niestalo6ci czgstotliwoScidrgaf generatora-
    Nieliniowo6ci elementuaktywnego prowadz4 do powstania znieksztalced
    w przebiegu pr4du kolektora (lub drenu), znieksztalcenia napigcia s4 t0-a2 Ge
    wt6rne i zaleaq od admitancji obci42enia. Przyjmuj 4c, Le dla pierwszej 6
    harmonicznej \: Go, a dla harmonicznych poczynai4c od drugiej brc
    Ypx joskC, otrzymuje sig: tr)r
    E'
    I*., G 1 (10.s7) rTc
    ffik:
    kaoC i:io'"r 4
    r F
    gdzienpjest pr4dow4zawartosci4harmonicznych,Q zas- dobroci4obwodu.
    rT,
    Podstawienie (10.57)do (10.56)daje warunekfazyw postaci

    Rr -
    D -'oc # -z (10.s8a) ,
    I

    t rlr"u

    stad [2]

    - - r E1 L " ?
    L,a @

    (10.s8b)
    % k=2

    Wz6r (10.58b)zostalwyprowadzorrypruezJ. Groszkowskiego.


    Zmianaczgstotliwoscipod wplywemharmonicznychjest tym mniejsz4 I
    im wigkszajest dobro6 Q obwodu. loaq
    A\gluewele rctou"^r etrod$pewf,udeN 'elqelso4sllg ozpJP"gbzel
    foEelEelou
    -,tlgJI f o?emoterezsnsrreuozeJ :ptoA\rllolslzceuzcflsfrellereqc er,rq 'ezsleruurur[1
    '
    rcgoanrllols$zc
    rfc>1un;
    nno6emocrennl
    eroleuozerrlcuelleer 6erqezr6'tZ'Ol 'sAU
    (qes'or)
    (ess'ol)
    'pso,nrJlolsazc
    tFrynf ,rnote,nocrelrl ?Jol?uozerrlcuzpeduqX leuolornfenopells Eergezrd 'npo,tqotrco
    ,{ue,trocrtzseu
    lsef gZ'0I nlunsrft eN 'g0l'g 'sdJeu ,(uormelsprzdl E'Z'g'd ,tl
    oEsuor,tgruoop ,(uzc[1uepr1se[ncJ€arl Azcdlpez leruegcs 'su'zcfr11e1e
    fqeluo4 euolfdeuts qceuorlsnqo fefeu'ncren4 qepsdr4ouou z tueucf,n 0s'or)
    bafid lsef A,nocru,trIJol"uoze1 1cgo,rlcgel,nezsdels,rcrzlevzleupef eu
    tur(uzcruerscrusJol?uozeJ z nu?rraorod,t'g'g'g'd,r oteuor,nguo'oEsuzcfr1
    -leleozerdetoleuozererzPesez Euuo 'f,r\ocreml Jol?uozeJ rcgomrl
    lsef
    -1o1sazc "l"rzo
    rrsol"ls feznp erueteuf,n udcblerqeds ud,[osueuozeJrrrepofi\go fapnrp po
    lezsnrerde1
    e^ ocrP^AI Arolereuee Z'y'OL ts elc0tdeu
    uectr?lz$lerln
    'zH
    00I - : fV zerc 'qc,{ctfepsez
    zn\E'z- : Y ?.vefiilZ 'oI >
    r-ol av(roo'o+ ,r'0, ,(pc (oe'ot)
    r I v
    0 : twatn
    :0n afnudz4o (qSS0t) nJozr dz pt1g 'gtunuod Bqoru euzcruourr"rl "lP
    qelsozod zeJo ugltr:211 eu fprosnun ryngpd elqslzq ,n nptrd Serqszrtr
    "Lsllt:tu 'zF11. (qss'or)
    8'Z- :.,/'y pt5
    ,?'l'.z oI
    (69'91rgzn) _ _
    c-ol.8?- : Ic"l
    sLr'D Iv eu nrcSrdeu
    'pal
    SII'0 epeuodpo tt;
    "0I
    :aluozblazoy (zgs'ol)
    'g ,(s"t1 op dcerd
    11und olSunsezrd fmtfz8Szrds
    tcgouuefod ,ez ameplzp'"91- Azel etCmnsazrd ezpe,nord,nrolsifuuzrl !lt{ '€'0I ngel4f,ztil z
    :
    erolereuet elp of wrap}l?z,tr tlcersuot lcgo,sr11o1s3zcAuerwz .cdzcJJqo&epN 9'0I pqllzrd
    zgzld etuevN'
    '(2 nrc y) zero gc?rcsoUe,n
    C ? gcfuueruueruo r rcoJqopleZnpo (qss'ol)
    pgAqo zeto levzctueJE rcsoa\rlloNlzco/coqo.ufeznpo ,{u,rM14elueruele?"J
    -ev ez uerrn,trod
    tcgo,WllolsAzc
    rcsoT?lsfoZnpo rolereuat'ctfn,nounspo4
    96t tcforntlto$dzc n1ole1sfeznp o eupp!osnuls fuoyenuag ?69
    .-
    Generatorydrgari sinusoidalnych 396
    Genercto4
    schematuzastgpczego rezonatotaoczgstotliwo6cifr: 1 MHz s4nastgpuj4ce:
    L:20 H, C:0,00125 pF, r:300 O, G:0,265 pF. Odpowiadato
    dobroci obwodu Q: 420000i czgstotliwo6cirezonansur6wnoleglegood-
    leglejo 2,36kHz od f,.
    szy
    W zaleinoSciod sposobu wycigcia plytki kwarcowej wzglgdemosi
    krystalogralicznychmo2na uzyskai r62ne wsp6lczynniki temperaturowe
    czgstotliwo5ci drg
    J, dodatnie,ujemnelub zero. Umo2liwia to uzyskanieduzej
    stalo6cicieplnejczgstotliwoSci
    rezonansowej obwodugeneratora.W pol4cze- sp(
    niu z bardzo wielk4 dobroci4 generatorystosuj4cerczonatot kwarcowy stal
    odznaczjqsig du24stalo6ci4czgstotliowfci bli,
    Rozr62niasigdwarodzajerealizacjiukladowejgenerator6wkwarcowych:
    - z rezonatorempracuj4cymjako indukcyjno56 przyczgstotliwoSciach Pr4
    nieco ,k:
    wigkszychodJ;
    - ztezonatorempracujAcymw rezonansieszeregowym Roa
    na czgstotliwo6cij.
    Przykladempierwszegorodzaju jest generatorPierce'a,kt6ry mo2na zgs
    rczpafiywaf jako generatorColpittsa z tezonatoremkwarcowymzamiast
    indukcyjno6ci.Uproszczonyschemattego generatorajest przedstawionyna
    rys-L0.24a,narys. t0.24b - schematpraktycznejrealizacjizuwidocznionymi
    elementamiustalaj4cymipunkt pracy.

    obw
    jest r
    jest.
    (10
    i ind
    wiek
    rys.
    cb nie1
    (a) ischemat prak-
    R1ts.10.24, GeneratorkwarcowyPierce'a:schematuproszczony
    tyczny (b)

    W zakresieczgstotliwo6ci
    wigkszej,leczbliskiejfr,reaktancjarczonatora
    kwarcowegomo2eby6 przyblihonawyraileniem:

    x : otL- #: ,r(r - #) * ,tl!-e (10.se)

    gdzieA,o jestodstrojeniemod pulsacjirezonansuszeregowego


    o4.Zastgpcza I
    indukcyjnoS6kwarcu: wsta
    tzadz
    - : !.
    ryupel]setol slutrtpz6a'"7 pgou[,{crnpul- ""rr.r*tllt?Hli",ffftr ezcdbpeT{t
    nf,eg;m11eztolereueE,u,(lr\txu€/nl roleuozet gEttosols"z zem,rrgJ€uzoIAI
    npol,\qo pgouuefod po e,ecrgrd BrolBI ur, ,t/aqJ (os'ol)
    0
    -eue6 pgomg;1ols0zc?gouz.eyz'gZ'0 I'sltg
    I
    I
    I
    BJOISUOZII1
    -IB/d leue$r
    ,tltv
    o_0I : lg?o eu ficbfezcer4ezrderu 2
    ualwz seJ{uza7'ol,cggar4pod,Qep1r1
    'rfla1,rep6ef rcgo,nqlols5zc 'gg'91:s,{r
    BuGuol^r€Npurd6efel?govqe.rr.,7 'eu?itrreztuepoz euetrp
    I ? Po,fts43rm
    5p amels*)14) {eunso$ ,{pt !p.,nqcoP 1e'tfelserzn e'7 99ou[,{c4nPqI
    ggo,n1po1s3zc""2 elwzsferuuzSrer-u /{\'IuerBIIrIPBu z,{uon4adsref(g9g'91) r
    ,{pn111due 'oEenoEerezs nslreuozeJezsg1lqazczsefpaf
    4errruerrelupzcoupef
    g"SJp99o,rupo1s5zc sezctrgrtr
    I €Fur gdgeuu1,tlode"7 csou[,{c{nPq'€?npNa[
    o'2'du'ote,tlosu?uozernPollqo
    "p ggouuefodfpC lEoIr?FrElllrtznptfeEep
    ,$uauele euq ,{pE 'e.oora16eropraueE ellrel\ogc"z lsef eotfnseralul
    'pgou[,(c4npur01or rolereuet tlcgoupelryp tTttp 2
    ryupofctfetqeds "/pao,rupo1s0rceu e[n1,(cso
    (gg'91rgzn) zlstt=,r*1; =ff7=r,
    "?+"q? r
    -6on" zJzLt rur,(uoruz
    '691' 7101
    ' 7ul
    (tgg'91 rgz,tt) y ! ,, - c : zr-0l eu r{uo1,n
    I I pepraz ufr
    .du (qSg.0I)z elapt2 eu4ow Atg
    0S:,ct .f pgo,$g,t
    :4wfi*uoy
    'fozr(,nodqc,(uozcofzrd qc,{uupo ,$nocre,n1JolauozetoueirrosolsczI00I - ?
    oJerugc?l3
    .dd of Etrgll ,rr 'e.€loreldsrolerouot f po emeforlspoglzcngo &epN mt pql,fzrg
    mS: qOr{itOCrelU
    'otemoEerozsnswuozer Ezq11lq
    'octfnzp.qep ,{rtOOferff4 f
    6e[ guErpggo,rupop5zc wf,1'7 9,souf,(c4npq 1se[ezs40ptlu1 -ezctpd 6,r
    cOr,nepzp ,$nocre,n1roluuozeg 'nlso.uza o8el epszs[epw efnpo,nods fez-nperue
    (sSg'qt) Erqouz.eyez
    z olrapoflze'7 lcgouf,{clnput aruezs4dnu'e1s?rzrtg"trP
    a,lomlered
    ggo,rrpolsSzcetolereueEa\glueulelagcfuq lcgolulsarunpo,nod z llgef ,
    'trc9orru11o1s3zc tso uepipz
    z elsevm o4gfzs
    '(t, -po otelEal
    (osol) a-I o1 upupro
    *r,: :eot[nd{su
    L6e p7orypo4slzclcfotatsleznp o eqeplosnulsfuolenueg
    96t
    Generatorydrgart sinusoidalnych 398 Generator

    Przyklademdrugiego rozwi1zaniageneratorakwarcowego,w kt6rym


    rezonatorpracujedokladniena czgstotliwoSci rezonansuszeregowego, jest
    zastosowanie go w pgtli sprzg2enia
    zwrotnegoobejmuj4cego wzmacniacznie to7
    odwracaj4cyfazy. Na rysunku 10-26ptzndstawionodwa rczwi4zania:ze
    wzmacniaczem operacyjnymorazz dwomainwerteramicyfrowymi.Pierwszy
    przyklad ma male zastosowaniepraktyczne, gdy? wigkszo66dostgpnych
    wzmacniaczyoperacyjnyhna czgstotliwo6ciach typowych dla rezonator6w LIT
    kwarcowych(od 100kHz do 10 MHz) ptzejawiadu2eprzesunigciafazowe.
    W tym przypadku drgania nast4pi4na czgstotliwo6ciinnej ni?f, i jako56 1.C
    generatorajest gorsza.W drugim przypadku,ze wzglgduna wla6ciwo6ci u
    inwerter6w cyfrowych, przebiegna wyj6ciu ma ksztalt fali prostok4tnej. z c
    Rezonatorkwarcowyprzekazujena wejScietylko pierwsz4harmoniczn4tego 3.P
    przebiegu,zapewniaj1c spelnieniewarunkuamplitudyi fazy.Generatorytego
    stosowanej akozegarytaktuj4cew u rz1dzeniachcyfr
    typu s4najczg6crej owych.

    nl b)

    Rys. 10.26. Generatorykwarcowe na czgstotliwo6cif"'.zewzmacniaczemoperacyjnym (a)


    oraz z inwerterami cyfrowymi (b)

    Zadanir.

    10.1 Obliczy6 amplitudg napiEciai czpstotliwo6i generatoraz r6wnoleglym obwodem rezonan-


    sowym o danych:.L: 100pH, C : 1 nF, r : 10kO oraz rezystancj4ujemn4 typu N o Ro : 8
    kQ i napigciachekstremalnychcharakterystyki statycznejprzy0,2 V oraz Q8 V. Punkt pracy
    obrad przy 0,5 V.
    10.2 Generator zn spr4ieniem zwrotnym r6wnoleglym napigciowym mawzmacniacz o wzmoc-
    nieniu napigciowym rozwarciowymk,*, : l0,r*r: 1 kQ, rro: 10kQ obcia2enieRr : 1 kO.
    Obliczy6 warunek amplitudy zewzoru(L0.22)isptawdzi6czy rezystancjeujemnena wrotach
    wejSciowychi wyj6ciowych te2 spelniaj4 warunek amplitudy (10.12a).
    10.3 W generatorze Colpittsa zast4pit,indukcyjno66 L"6r6wnowa2nym obwodem rezonansu
    szeregowegoL"t- C"t.Obliczyt elementy obwodu, je6li /r": 100,Jr: 1 MHz i atoityi:
    C* : 500 pF, C"r: 100 pF. Jaka jest czgstotliwo66rezonallsowaL"5 - C"6'l
    10.4 W generatorzeMeissnera z tranzystorem o wzmocnieniu &, : 100 zastosowai jadnakowe
    cewki ze sprzg2eniem mniejszym od jednoSci. Obliczyi: C i x, jeSlif : I MHz i zalo2ono
    I,: 100 pH.
    10.5 Wyprowadzit wz6r na impedancjg wejSciow4drabinki z rys. t0.L7. Jaki warunek powinna
    spelni6 rezystancja Rs w generatorze z rys. 10.19,aby byl sluszny warunek fazy (10.39a).
    10.5 Korzystaj4c z wynik6w poprzedniego zadania, zaprojektowad generator RC na 1 kHz
    z drabink4 tr6jsegmentow4,przyjmuj4c pr4d w punkcie pracy ffanzystora IB N Ic : I ml\,
    'ytu1:c1 =
    zH{ I cu
    '(e6g'g1)
    "uIn1
    eUUt,nOd leU
    ouozolBzI z
    e,no:pupef9
    L
    q[qoyw r z11
    nsu?uozeJIIrt
    qC4oJ,ll ?u esl
    .o{I _7uor-
    -coulz,r^oz)el
    i[curdqung'
    g: oyolgn
    -uBuozolule
    (e) uAutAce
    'qcfA\o{[cr
    otel frolere
    '0Izpzor'086I"a\vzsr"i\['?)[rt\11'pfnf'1'auz4uouyaptpollnailo$ols?od:'Ills^\olilt"d'€ oEal tuzclu
    '8S61 'attr 'feu1t1o1s
    yobtp aryozmqrt11:T lrls{\o)fzsor9Z
    411c[uzcfr44a\a
    "d\?zsreil\ '81 'zpzot '186I uolsul/V\ IctoA\rct"l1
    p uatsappuo qstlotrT inl 'd uBll4qc 'I
    pu8 u?qeufu 'p1o11's4ncnc ?tuo4xqapa1ot6a7u1 ?goTel
    I'1
    'elt\oz"J?rd
    vcvrvl N?ldnzn vu nrvuSll'l AroJol?uoz
    qcdud5lso
    dzsrnral6'r
    i,r_0l etr,(ercgo,yrllto$'zc gz :etuezbt
    ggop1s,(qe hpo^\qo ?orqop cdg lsnu e\e['o/o11 oP o/oQZgcq,llre.6 ^\ als eru zc?ruc"
    "Jueltuz
    qc,{uzcmoorreg?goueA\vzgsz,os+lsou,(,nezrolzreveameztelvceuzmfze199o44selu I$ef L'oI 'o8a.no
    ?rollelo1 n{slcszeu YefuP lsef
    tlulgerp erueqtlcgozeJoZ evl.l.gtpnlldure qci(put elP "9"'l
    5pn11durz?"ryror?zsg'o7og1 urfrgll ^\
    669 !?foMlltots,zc nfopls [a1np o aqeprcsnuE Atopnuag 868
    2ealizacja t

    |stn

    11
    UKI.ADYNIELINIOWEGO
    PRZETWARZANIA
    SYGNAI.OW
    \ \ U
    blol
    pol

    Rvs

    pne.
    odp.
    \a:c
    lubr
    :ur:l
    :ur:k
    j
    11.1 WPRoWADZENIE
    c,le '*

    w poprzednichrozdzialach,przy omawianiuwzmacniaczy '-r4 -F


    malychsygnal6w,
    przyjgtoprzy opisieelement6waktywnychpnybliienieliniowe,natomiastwe slgn
    wzmacniaczach mocyi w generatorachuwzglgdnienie a lasi
    nieliniowo6ciu6ci$lalo
    jedynieprzeprowadzonerozwailania, niewpr owadzaj4cistotnychproblem6w rcd4
    jakosciowych.og6lnie mo2na stwierdzi6,ip wnnacniaczei generatorys4 clc -.t
    ukladami,kt6rych zasadadzialaniamo2eby6 wyjaSnionaliniowym opisem
    uklad6w elektronicznych.
    'I 2
    w omawianychw tym rozdziileukladachzasadadziarania jest opartana RFIL
    wykorzystaniunieliniowoscielement6waktywnych. Jest to bafiio duia
    rodana uklad6w, znajdujqcazastosowaniew licznych utz}dznniachi sys- !l 2l Ukla
    temachdo przetwarzaniasygnal6w.Nielinioweuklady impulsowes4 tre6ci4
    III czgScininiejszegopodrgcznika,w tym rczdziarebgd4 przedstawione \eitr
    uklady przetwanaj1e przebieg1 JFr$.
    ci4glew czasiei w amplitudzie.
    w punkcie 2.2 wyjasniono,2e nieliniowy uklad elektronicznymohna r bg.i
    w spos6b najog6lniejszyopisal nieliniowym r6wnaniem r62niczkowym. JrrJr
    R6wnaniate s4 na o96l nierozwi4zywalne analitycznie,maj4 wigcznaczinie
    I
    w metodachnumerycznych,niewielenatomiastwnoszaprzy jako6ciowym
    ifrzycznymopisiedzialaniauklad6w.w praktycein2ynierskiejstosujesigwigc Ll.
    r62nemetody opisu przybli2onego.
    Opis jest prosty, gdy w nieliniowym ukladzie elektronicznymmo2na t'
    pomin46wszystkieelementyreaktancyjne.Funkcje ukladu maj4 w6wczas
    charakterstatyczny,mog4byi oneopisanefunkcjamipr4d6wi napigd(np.za
    pomoc4wielomian6w,por. p.2.2.1)lub graficznie(por.p.2.2.2).Metodata - r b
    jest bardzoczgstostosowanaw praktyce.Jestona szczeg6lnie korzystna,gdy
    : - t -

    * i . r
    '''eucruorllels fP"Pln gz
    fpE'eu1s,
    ?togen\ b4ew ozpngeu np5pzal ez euolqeds loEo eu Ne[ oc "f <<I ruaptrd z 4 upopl l
    ,(pop fenolsndazrd rfcez,(re1odn4pedflzfi e1peuorufzcn Ayelsozewezllqf zr4
    ez'du)V*
    SeZCrn-Ortt
    (qrlr) uuToru ur{
    ;"i =('-j)*l: ,
    qnl c0lmSlsefr
    tuf,to1c9o
    (errr) nre"f ny (I - ora;"1 : 1 efiIezcellz,J
    lufnoryql
    :GV'Z)brcsouzelezz erupoflz51-4 lervrozcblzdpolp
    e .ow A
    trnorcfideu-oaroptrd54,(6dr44eJ"gc suo tfnsrdo zf,p?'erncnufreSol r
    ezcrupel4,(rtt
    a[c4uq gclu op tzelep 'eryufgmpgoEeqefrcgo^\rcs€I^r e[nsrdo suoIr$B|s
    fqernleu ggsodsarero14'fe,rorurleru 6ef ezslsordfeg
    rlc4ungfe14eryfrr.;zgeer
    hcge4 tsa
    ecbfnurylre6ol Ape141 L.Z.LL -sds r qce
    sznp ozPr
    euupedo
    HCAAOtNtlstN
    )AISAU3r)VUVHC
    VTCVZ|IV]U Z. LL
    uasrdo ruf,
    'eluot4lq0ztd ts fropJil
    euzc,{l4erdevzgt errca\osots ts oEelelp 1fisord 1se[eru ,tlguelqod
    it[gp€l{n qcllef sldo ez 'crzurqo,(ar arqoseuzotr 'oEeulornzuluozSzrds
    [ t115d
    '9u4sfzn€uzoru opl,qctn pt
    45[qo ?ueNozea\oru[ep ,(pe11neulu{14erJgef lctol\rcgetra\ e.r[ls€Fuol
    eot[nserelq 'eruazratleztd aupo.lou4oJ €ra\rlzounoc'qc,{rrolcg[e,r ar-o1euEfs 'rtl.OpUE{Sq
    gr-u'qcengo,tutlo5dzc qci(uu1o ,ngEergazrd nlcgf,{rnreu amemodSts,tn 1seftrc
    -toa\rcg"latu1o1s1qc1'qcfanorerurod r qc,{uffce4runuolalol qceure1s,ft,teru
    -1ofitzczs'eluean
    osolsezer4orezstfnpfeuze/rtorurleru f peplne&\o&\?lspod
    'euoll\gruo omolgflezczs
    feleptp3q ofc>1ung
    a1 eotfnzryer fpu116y',tgEergezrdrlcgfr\poEervroEoleue €ruezouurefc4ung
    1seftqesremrrmfezpreqleu - 9g[e,tqcganpru1pedfzrdAyazcrupel4,{an qn1
    euzcrurfreEol'enoueruroleurefc4un;ts eofpprd m aue4,{1ods lercgSzcfe111
    't,norqlap tfc4urg tu,ned lssf (.)/'npey4n nrcgfem r nrcg[funeu orupeplodpo
    ruerc6rdeuts NrO1rno17alzp8,(mnyS - rno 11ndd1 tnon5ldeu .du.engfazrd
    tfc4ury tmorurleru fuesrdo c(g azovt fatoluqelu pepln ,{uf,{cuu1s,{zaa
    oOennotut;etu
    npel:1nrfcAzodluolapefceluoze]dorpmolol€' l' l ! .sAU
    Mo?vN
    'qc,{anoruezcrlgoqcefcerelln4p1 od
    ge4sdznuuzoweFp?p1nm oEeuoplsnntrcNaruezblmzot'eznp Ne[ep A\94olg
    nqo A1sernzbngo euurefezmllgef 'I'II 'sfr eu ouezelod 1u['a1zpe11n,n
    €rryotuauf,{cueplesrflueurala alzpeqn ,n actfelulsr
    Icgo^ropllelupo ?Tle.zppo
    ,on qcAnol u1p1u >1
    A4sfuep1ercq? elcezryeeg
    'lt
    :E:,,a t

    tstnl

    11
    U KI.ADYN I ELINIOWEGOPRZETWARZANIA
    SYGNAI.OW
    r u
    bloi
    pol

    Rvs

    p?zE
    oCP'
    \a.c
    lubu
    iu r:t<
    :ur:tt
    11.1 WPRowADZENIE
    t
    ile,*

    w poprzednich r o zdzialach,przy omawianiu w zmacniaczymalych sygnal6w, cl4F


    przyjgtoprzy opisieelement6waktywnychprzybli2enieliniowe,natomiastwe slgna
    wzmacniaczach mocy i w generatorachuwzglgdnienie ular
    nieliniowoSciu6ci$lalo
    jedynieprzeprowadzronerozwa?ania,nie pqtlq
    wprowadzaj4cistotnychproblem6w
    jakosciowych.og6lnie mo2na stwierdzi6,Le wzmacniacze nteje
    i generatorys4
    ukladami,kt6rych zasadadzialaniamo2eby6 wyjaSnionariniowym opisem
    uklad6w elektronicznych.
    w omawianychw tym rozdzideukladachzasadadziatraniajest tl 2 REAu
    opartana
    wykorzystaniunieliniowoscielement6waktywnych. Jest to bardzo duia
    rodzina uklad6w, znajduj4cazastosowaniew licznycb,urz4dznniachi sys- !l 2 t Uklar
    temachdo przetwarzaniasygnal6w.Nielinioweuklady impulsowes4 tresci4
    III czgscininiejszegopodrgcznika,w tym rozdziarebgd4 przedstawione \ajpr
    uklady ptzetwanaj1cn prznbieg1ci4gle w czasiei w amplitudiie. opisuj
    W punkcie 2.2 wyjafiniono,2e nieliniowy uklad elektronicznymo2na i loga
    w spos6b najog6lniejszyopisal nieliniowym r6wnaniem r62niczkowym. diodl
    R6wnaniate s4 na o96l nierozwi4zywalnearnlitycuie, maja wigcznaczinie
    I
    w metodachnumerycznych,niewielenatomiastwnoszaprzy jakoSciowym
    ifrzycznymopisiedzialaniauklad6w.w praktycein2ynierskiejstosujesigwigc lub
    r62nemetody opisu przybli2onego.
    Opis jest prosty, gdy w nieliniowym ukladzieelektronicznymmo2na L'
    pomin46 wszystkieelementyreaktancyjne.Funkcje ukladu maj4 w6wczas
    charakterstatyczny,mog4byi oneopisanefunkcjamipr4d6w inapig6(np.za
    pomoc4wielomian6w,por. p.2.2.L)lub graficznie(por.p.2.2.2).Metodata Prz-vb
    jest bardzoczgstostosowanaw praktyce.Jestona szczeg6lnie z p:-ad
    korzystna,gdy
    - rt - _ _a
    -
    ''euzcruorllelo,(peqn gZ
    ,'I ,{pE'eu1s
    ?golJel\ blew ozpngeu npelEzn\sz euoruledstro8o lsef oc <<f utepb;dz
    "u
    fporp feanolsndazrdrlczzfnpdn4pedf,ztdelp euoru,{zcn tlelsozetuezrlqdzt4
    3l ?poptrl
    ez'du)c3i.
    SeZCrtO,ff, tl
    "- r y - n
    (qrrr) ul: = ( ' - euzour wfr
    I ' l
    qnl c3un5tsafn
    urr(llrolcso
    (et'rr) nye"Ix(I-ora;"1:, emez'elxz J
    'ufalorycru
    :GV'Z) brcgouzelez z erupo3z p-4 lenozcblz tporp
    euzout f,w
    t,torcildeu-o,noptrd 31,(1sfre11eJeqcouo bfnsrdo z[p?,euzcnu1,{re3o1 I
    ezcwpel4(m efclung qc1uop tzeJeSl 'e4lu[9np go8egef rcso.rrcselnrefnsrdo
    auorlYi?ls
    fuprnleu qgsods.r ?Jgl{'feir\olurlelu llclung fellel elcezlJeerlsef ezqsordfeSl
    ttcgarl ts a
    ecbfnurlA.re6ol Ape141 L'2. LL -s,{s t qce
    E1nP ozPl]
    HCA AOtNI-t3tN eu epudo 1
    )AISAUsI)VUVHC VrCVZtlVf U Z. LL
    ursstdo rud,
    'e1uen1gf,ztd ts frolereu
    euzc,(11erd euzgt eu"A\osols ts o8elelp I f1sord lsef eru
    .ngulelgord
    A\gp?Hn qcplel srdo ez 'ctzetgot n erqos l
    'o8eulor.rlz eruezSzrds
    t113d
    "uzotr o[?ltrctn Ic
    45fqo tuelsoz eA{orurleru,(puqn euan,{11erlgef '9e1sfzn Buzoru rcsoa\rcs€trA\
    earlsBrruol
    ecblnserelul'eruezrgMlezrdeuporouzoJ oc'qc,(znolcgfern rrnotruuEfs 'noputds q
    zru 'gcelcgo,tlllols3zc qcfuur o "rl\rJzorun
    tro8erqezrd nlcgl(m eu eruenloddls,{an lsaf tlc
    -soa\rcs?la\ tulolsl qc1 'gcftro.lenuod r qcfuf,{ceryuntuolele} qceurels,ft ltneru
    -1g?azczs 'erue,tosolsEzer11orezsblnpleuz e.&\orurloru f petr1ner\ol\"lspod
    'euorl\oruo onoloflezczs
    falep bpdq afc4ung
    e1 nblnnleer ,{pe14n 'moEalqezrd rlcgn\p o8e.troEoleu??ruezouru efc>1ung
    1se[tqes.reruun lazpregfeu - 9g[en gcomp n4ped,(zrd 7g 'ezclupepy,{,ngn1
    euzcnulfreEoJ 'a.&\ouenuoleurelc4un; ts ecdl>1erd.tr eue4,(1odslelcsdzcle51
    't,roruqeru bfc>1urybu.trad
    lsaf ( . )/'npe14n nlcsfam1n1c9fd,neu olupautodpo
    ruurcSrdeubs Nrjl 1rno2 erzp?'(Nrn1S - rnon nd,{1bmolcdldeu .du .elcsfezrd
    t[c>1urybn orul Jaruf uesrdo cf,q ezow .{rrrorurlerupe;4n,(ul,(cuelsr(zea
    obannotut;eru
    npe11nrlcAzodu.rolap
    elceluazaldareMo)olg . l' ! ! .sAH
    M9?VN
    'qcd,roruezcrlgo qcefce;er1n1p1
    od
    9e4sfzn euzou evpepln,n oSeuoplsn nuels etuezbtnzot'eznp 1se[eru a9{olq
    ngo 3rs eruzztrcqo auruefezlallgef 'I'II 's[r eu ouezenod 1ef ,ezpe11n m
    bgolr\orurJarupo ?Iezppo eu?otu eu!(cue11eerflueuele erzpuplnn ecblerulsl
    LOn t1cArvro
    tut1aru \ hsfu eUeteq? elcezryeag
    Uklady nieliniowego paetwarzania sygnal6w 4O2 Ralizacja c
    1, ry 10-t+A.Gdy przybli2enieto niejest spelnione,zaleinofilmredzypr4dem
    a napigciemnie jest dokladniewykladnicza(lub logarytmiczna).
    Odtworzeniecharakterystykilogarytmicznej(11.lb) jako funkcji przeno-
    szeniaczw6rnikanieliniowegomo2nauzyska6,stosuj4cwzmacniaczopera-
    cyjny z nieliniowym sprzgZeniem zwrotnym, przedstawionymna rys. 11.2.
    Pamigtaj4c,2e wgzel,4 przedstawiaziemigwirtualn4 onz przyjmuj4c,2e
    rezystancjawej6ciowawzmacniacza jest bardzo dluila,moina napisa6:

    -Uoo':U+E : Lt"l"* E : ) n f t * t
    st4d:

    Uour : -
    1
    llnUrn
    .(+ -
    rnRr"
    4
    (rt.2)

    a a
    -{

    frr- f
    Rys. 11.2. Prostyukladlogarytmujqcy

    htE
    We wzorze(11.2)skorzystanoz zaleino(ciln(alb):lna-lnb. Pnez
    trrt
    odpowiedniedobraniewarto6ciR lub E moZnaskladnikw nawiasieuczyni6
    Et
    r6wnym zeru, otrzymuj4clogarytmicznq zaleimoi,tUsuT:f(Urry) (z od- gfn
    wr6ceniem fazy przez wzmacniacz). ota!
    Prosty uklad logarytmuj4cy z rys. tI.2 ma kilka wad. Istotn4 jest
    -irt
    zaleilnofif charakterystyki od temperatury. Zar6wno wielko66 Ll)" $or. w
    wz6r 2-43),jak i /, (por. wz6r 2.55) zaleil1od temperatury,co powoduje
    niestalo66 parametr6wzalezno6ci(11.2). Drug4 wad4jest ograniczonyzakres
    +rt
    typr
    pr4du I oraz napigcia U, w kt6rym charakterystykgmoilna uznat za
    -r
    logarytmiczn4.Dla malych pr4d6w ograniczeniemjest pnybliilenie po- cU
    czynione we wzorach (11.1).Dla du2ych pr4d6w - wplyw rezystandi
    szeregowej diody, powoduj4cej,2eza)eilno66 I(t/) stajesigliniowa.Wielko66 ri
    aTF|
    UrNniemo2ebyi ujemna,gdy|prowadzilobyto do odcigciadiody.Wynikato
    -
    r6wnie2z faktu nieistnienialogarytmu z argumentuujemnego.
    -h
    Wplyw temperaturyw ukladzielogarytmuj4cymmoZnaskompensowac
    innymi elementaminieliniowymiw tej samejtemperaturze. Na rysunku 11.3
    rfttr
    przedstawionouklad logarytmuj4cyz kompensacj4 ciepln4za pomoc4diody trF
    D2 oraz termistora R2. Napigcie w wgile B wyraia sig zale2no6cia(11.2)
    z podstawieniemE : 0. Spadeknapigciana diodzieD2w!ruila sig wzorem Er
    rlr I
    (11.1b)i je6li pr4d /, obu diod jest identyczny,otrzymujesig:
    rlF.
    ?,(z"11so.A001e,nor.c.s[enep1dru.or"-^rr"nr]ff
    's,ir
    ruTrT3#l-ff'*AiXffi r"=ti;; uerozmlpi
    fop ct[nso1sCII z ,{ctfnq,tr6ol p?f4n ,{1so.rdgzlrollef.ordrz ,ft.eleN 1.11 pr6fzr4
    (Z'lt) tp.so
    'euzcnuldre8 ,$o1ptcow
    -ol o{"[ Bu?rao11?nt1c,soupul4optuup@ z ?Aq e?ow np"trIn e4,{1vft
    g'11n4uns,
    gu,tlosUadu
    -stlpJ?ge u,{rg4 ,t b{duu nser1?z qtrvzlszvor o8eqoamp ?totril?ou
    'E'z'll:d ,r[ euol,rguro ts egpr ,(pe1ry1qcrfttorulpru
    ?elurtr.oJeuo tfeg o1e4ruf6'I
    $6drequregc f,zeryts [eppsrgodzeq rrrgpu1{n z gvtsf,zrot qq eu!(cer ?toTell[ ?4
    -edo ezcer.uceuz,ne,torusudo4orezseupfceds csr\osols r{ge1eu',ngEerqazrd
    rfcuepfzar ,
    qcgqfzs erue,nou!fueto16ef euqez4od,(pC'(NIn)f : rnop gflsfrsquraqc -od er-uagp
    ruuu,noufepz udrzc,{pp i(zrd $n efn4sfzn ?goupElop tqed w2 rr?1uu BZ OBIEna
    qc,(u1o,t?lp euzsnpc6m ts auzcturilre8ol q,{p,tre1l?rer1ceuozpe,raord,{16 se.q?zf"o{
    'oused euorcme.fo qq o13r-u.ruod an'po1pzero qcduf,{ceredo
    lcgoulgfluzcz;s efnpo,nod
    fz.*wcew,rr ?goul?epl orro4olvzqcuw4e ^zor qcf uozpe,nordazrd 1a 'tod)ulr tt6
    '1 o8anoptrd epgry s1u
    pa[ ?u1o1q
    -zquual oEeue,rosuaduo4s1qc,{ul(ceredo[znuyucewz,rr lzsol ntreraeruztuJo
    'oEeuopce
    Polp ?,solrzcluuelllqe1g,sorzcr{1uap1 ,cpned?z sBzctrglr\€u?ol [ -Poz) g'nl
    np"Tln oqef eu1s,ftro1elqgEezczspef oEectfnuy(reEo1np€Fln $uzcFuxrl cm,{zcnersr
    . r
    oEaqe,nosueduoqs e[ce4peX'fmleradual po ernelvzaruu,{aro1erpe,t4 Tnzrd'qvi4
    eNErr[Bu,reruaTzrfrngrufzcn e ow zy erolsruref J.ogoprupernodpozezr6 ' r
    eluzitnuJol
    rtueanosuedu.ro>ts
    lcbtnulilleBol pe111'e' l l .clu
    ^4
    (z'lt,)
    - :
    (t'rr)#r w.,suoc .')] - - ',non
    # rlh(+
    ory[ 6p eqeilm enoogfr0t ep$;de51 n7 po fze1uz elu )n ep{dep
    :gesrd
    N T T 4 Sblnwltzt
    (s'rl) qi-*;- : rTu l ; * Y : 7'11
    's,fi eu'
    4-q;- -uredo zcE.r
    -ouszrdrb{ur
    "f 1l
    : *nql - - zarr '(
    lwf + "ruorl* + sn: rn
    uoptrd,{zpd
    e0? t1cAr,rro A1sfuap1ercq
    ru 1atu >1 c elcez1
    1eeg zon
    lJklady nieliniowego pzetwaEania sygnal6w 404 aealrzacja c

    Rozwiqzanie: r r .2.2 ukl


    W celu zachowania dokladnoSci 10% rczystancjaprzyrostowa diody nie mo2e byd mniejszanii
    10 A. Stad I 4 Ll),ra.Przyjmuj4c ll)' :26 mY: Lrt
    ft2tr
    26
    I 4. I^o*: : Z6mA zEl
    10
    mrej
    ^ U rn** 1oo prze
    l(:- 3g,5ko
    I^* 2'6 .{m

    Minimalny pr4d przez diodg: 10-12A.


    St4d minimalne napiQcie:

    Urr^,n : l^inR : 3,85' 10-8 V


    sr4d
    Przesunigcienapi€cia E, zgodnie ze wzorem (II'2):

    1
    E : : t n R I " : e o 2 6 l n ( 3 , 8 5 '1 o - e ) : -95 v

    Gdy Uriv : ua,, napigcie na wyj6ciu zgodnie z (11.2)iest +0,44 V'


    Gdy Ur,v: I V, w6wczasUour: 0 V. - a

    Gdy IJn : (Jn*", w6wczas Uovr: -0,12 Y- >-

    Zmianaznaku napigcia wyjSciowegojest wynikiem dziahaniabaterii E. Otrzymana charakterys-


    tyka przej6ciowa ukladu jest przedstawiona na rys- 11.4

    f,lus
    dodi

    przejSciowaukladu z przykladu11'1
    Rys. 11.4. Charakterystyka
    Rvr
    I fizyc7;n4.
    wyniki obliczeriz przykladu11.1 maj4 przeitzystlinterpretacj
    Gdy napigcieu1ryjest male,pfzez diodQplynie maly pr4d i jej rezystancja
    pfzyrostowa. 14- llIT jest duLa, co daje w efekcie du2e wzmocnienie funk
    wzmacniaczai d:uaenachyleniecharakterystykiz rys. 11.4.Sytuacjajest autr
    przeciwnap rzy dlhymnapipciuwejSciowym.Uklady logarytmujAcemogAby6 Lt!
    wykorzystine do automatycznejregulacjiwzmocnienia(ARW), gdy na tle rzr
    duzego napigciafegulacyjnegojest doprowadzonymaly sygnal zmienny, rltl
    podlegaj4cy kontrolowanemuwzmocnieniu- Lm
    'ur,{ctfnsueduro>1
    'bzcrupe11f,tl 'fuuerurz
    1gep?pln lsefzUIueJoNrIuJalI I( tpolp zzcerulaurzltr,{zs,ltlrer4 1e
    ?gotlzelezslnzqeer u rueJoNfzet I Q tpolp z f,uttceJF,doz}eltcevtztil. en Bu fp8'(l
    '9'I 's/fueu knze4od Nef,{rnleredulelan9rurf1dm tfcesuadurolz Pqrn
    FnrC I 9,{qtSouart
    .,{rnleredurelpoeuzelwzerups ts rllgovzelez
    fa1,{rleurered'z'11's[rz oEect[nur
    'oEe.trorcgfe.t lssf elcenfg
    -1,{re8o1 npel{n n1pud,{zrdA\ Ief eruqoPod etcdtdeutfclunJ eluelucoluz^
    'elnze{sirr(qS'II)
    tzcrupeplfm lsef amotcgl,(,tarcStdeueq ?rovqslr"Z elcuelsfzet l
    'Euzcf,zrlblc
    AueAosusdtuolsrtcblnuu{re6o;Atue
    oruzcrrrJrol pelln'9' ll'sAU
    'f polp eruezctlpod
    {eunrel4ct lerueruz'arulepop
    'Lw gZ
    zrcArduu,cernoury(ruEo1,(1ue 4u ezslSvnr euruafncfq nnur
    "uzotrN
    nluezur,{m
    nrp ercSrdzu'(eg'11) ?Iu?&\oqc"z
    meruez'lgflztdIcsouzsnls BIO
    pe11nAsot6 '9'll 'sAH
    Acb[nuvtue6ogAue
    -sNoDl?r?qc
    "w
    A I
    rror_os1U - rnon
    (qs'tt)
    Ptls
    (zs'tt) xtor-e'l p (t - xtn -e)"t : : I
    &
    :gesdeueuqorrtV
    z1uezsferuru
    9d
    ecb[nugAre6o;A1ueApelln Z'Z' LL
    ercqc elcen1eag
    qcAnotw1etu >1Alsfuery
    vov
    Uklady nieliniowego ptzetwarzania sygnal6w 406 Pealizacja c

    Napigcie w wgZle B moilna obliczyl z zaleino1ci wynikaj4cej z faktu, Le


    napigcie migdzy wej6ciami odwracaj4cym i nieodwracaj4cym wzrnacniacza
    pierwszegojest pomijalnie male:

    Urn'
    Rr+R,
    R1
    : u n - i "I Rp.

    st4d
    muj.
    ua:4" -!r^!, (11.6) dok
    &+&
    Napigcie Up podlega antylogarytmowaniu zgodnie z zaleinoficia(11.5b): l1 .2.3 Syn
    Rea
    + R 2 ) - ( 1 / x ) t n( r / L ) l - t u r x ' R 1 / ( R 1+ R 2 )
    (Joar : Rf"e-'lurN'R1/(R1 : Rf e po$'
    (tr.7) scl.\
    n-t1ll
    Jeieli czynnik 2Rl(Rr * R) uczyni sig niezale2nymod temperatwyprznz
    trm
    odpowiednidob6r termistoraR2,funkcja wykladnicza(Il-7) nie zaleiy od
    temperatury.Uklad dzialapoprawniejedyniedla ujemnychwartoSci[.167. zcn
    Ftl
    Przyklad11.2Nalezyobliczy6wlasciwosci
    ukladuantylogarytmuj4cego
    z rys.11.5,stosuj4cego gdl
    diodgi rezystotzprzykladt LL.l.
    rysu
    Rozwiqzanie: odci
    MaksymalneujemnenapigcietJ111^"
    to takie,kt6re powodujepr4dI :2,6 mA:.
    L I
    Urn*, : - ;' In',- : - 0,62Y
    A I,

    Minimalneujemnenapigciewej6ciowe
    to takie,przy kt6rym

    e-lulv: 10

    st4d U11',10: - 60 mV

    Odpowiednie napigcia wyj6ciowe:

    Uoun**:87 V

    Uovrw,,: 3,9 ' 10-8 V


    Rvr-
    Uklady logarytmuj4ce i antylogarytmuj4ce znajduj4 zastosowaniew ana-
    logowych operacjach nieliniowych nad sygnalami elektrycznymi. Jednym I
    z przyklad6w mo2e byt realizacja nastgpuj4cego dzialania algebraicznego: csr d
    0 c
    U1U2 : exp[In(U1Uz)f : exp[lnUt * lnl]zf (11.8) c-r-t.

    Realizacjaukladowa tego dzialaniajest przedstawionana rys. 11.2.w ten f

    spos6b,za pomoc4dw6chuklad6wlogarytmuj4cych, jednegoantylogaryt-


    tu+tu -1lfteEotA
    - JDOn
    (o'rr) Tur'o+ za*In 1t uela'r'll
    I I4, epolp spe,nto fsefl l'l>rnon > A ,'0 ulq1'"9? eme1,{qctu (s'lr)
    zu e4,$s,{req"J?gc'N111-rno171 e$1cpo ts ,{porp er11s,fus,tl A r'0"'0
    er$rl?z n lir2 u1q'euruafnouo lsef fpE -ee'se '16rfpolp sez'eplzpop Na[ :oEeuzqa
    t*tp erc6rdeu ,(pE'tmolcgfuzrdS$6,{Jet4sJ€qctfnuro; Eelzl "cr f,polq tu,(upe1rU
    -"u?lt[eru
    ezeluis 'g-lt 'sAU
    tutelutcpotlc>1un;
    (q) e$tsfueqereqcr (e) lpueqcs:leanorurl
    tA Ntn
    I
    (q (p :,':
    'falsordmnl a\gTncpo
    greJa1zcz leuo4otrzq,$sifueqeruqc petr4fzrd ouol.rlreNPezJd 8'II n4unsfr
    BN 'A g'g ezcet4ezrdtufmolsndezrd n4IIrueI{ A\ alzPop eu elcdtdeu,{pE otec0fnsop
    !:1
    'npozportaz.ld ,(zrd Barrorez
    1 fervrorodez{cezf,rc1d Aztd euozcgolserupef
    efcne1s,fterqq 'uz1bupep151,(6,fie14uregc tfeu fpory qclu Areu€x\osolsez€? .,t'ln FgQ[t
    'ctfnuf,{zrdilut?[,ft{t"qotufanqetrfeulrgP"F1nIIcH€lrlcv:ztlec,tSWseZ po f:4ctuz 4
    'u,fuloruq mm4ulcpo ue6, ztztd fltr1tt
    -elqezrd [cryrg 6fceu,{slorde wtd fzetufs,c€uolop n4peddzrdu,{u
    o "qoul
    o1e1,(g n4ped,{zrd ur,$ al'rc,s 0'tr)
    {gto A'fazcr-upeg,f,teof,1sfreqereqc "PoTP
    -olrrop1alusrd,{lrudueptgo lueuele,{udSrsop lsaffp8'ertn117otulsef fe7,{,tod (zu + rut
    ,{ue$do qgsods A\ ?{.Ilugi$zc [a,to1cgfezrdfclury [eltolqlep efcezgeag
    :(qe'11)
    tpg
    Jenno;u;1 ! ure{u lcpo lrlAlsAref{ereqc ezelurtg e'Z' LL
    'ote,noEopue Eluezotnulfc'eredofctfnuo4op 0'rr)
    ,{uzcruo4lela p?Hn ge4v(zn rrory,ovroEemoEopu€?Jolsluns 1 oEectfntu
    o0erno6o;eue o6etupetgod
    Btue?outu Pelln'4' l l'sAU
    sla -uon
    zntn
    ez9erucgrr
    e4'n14e1zf
    LOV qcAnropl1eru4A7stue74enqc
    {ce41eeg 90?
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 408 Uklady mnt

    Nachyleniecharakterystykiwynosi Rz/(& + Rt. Dioda D2 zostajewl4czona,


    , / D \
    Edy (Jour> 1,4 V, tzn. gdy (Jrx )- 0,7(2++)Y. ZaleinoSdnapigcia
    \ Kz,/
    aw\
    wyj6ciowego od wej6ciowego ma w6wczas postai:

    ff
    VOUT _ ?,-y(i.o)
    _L + _ +t _ 1
    (11.10)
    Bl4d
    Rl R2 R3
    Nale
    chari
    Nachylenie charakterystyki wynosi R rl(R, + Rzr),gdzie R4 jest r6wnoleglym
    chari
    pol4czeniemR2i R3.Dioda D3 zostajewl4czona,Edy Uour > 2,I V,tzn. gdy oraz
    / p h \
    pool(
    Utw )- o,7t3 +2:t +:t ) V. Pocz4wszy
    od tego napigciawejSciowego
    \ Rz Rt)
    U6u7 pozostajestale i r6wne 2,1V"
    Analogiczne obliczenia dotyczq ujemnego napigcia i diod Do,Ds oraz D6. klad
    Przy rcalizacji funkcji o wzrastaj4cym nachyleniu, naleZy w schemacie barc
    z rys. 11.8 zamienil miejscami blok diodowy oraz rezystor R1. pute
    rue(
    Prryklad 11.3 Nale2y zaprojektowa6 uklad formuj4cy prznbieg zblizony do sinusoidy o amp- proI
    litudzie2,LV,gdynapigciewej6ciowezmieniasigliniowood-3,2do +3,2V.Nale2yzalo|y6,Le
    lnne
    diody s4 idealne i przyj4t, Rr : 1 kO.
    Rozwi4zanie:
    Zalannnia charakterystyki odcinkami liniowej nastgpuj4 dla IJour:0,7, 1,4 oraz 2,1 Y, co 1 1. 3 uKr
    odpowiada l/3,213 oraz 1/1 amplitudy sinusoidy. Sinusoida przybiera takie warto6ci dla k4t6w
    19,5",42"oraz 90'. Je6li90" odpowiada6ma napigciu3,2Y,to 19,5"odpowiadanapigciu0,7V,42'
    zaSnapigciu 1,5 V. Z wyprowadzonych powy2ej wzor6w wynik4 2e l1 .3.1 Rea
    R1/Rr:6,1, czyli R2: 10 kQ Ukla
    otaz naJ\
    R1/Rr:6,9, czyli R3: 11,1kA. dale
    Na rysunku 11.9przedstawionoksztattnapigciawyj6ciowegoukladu w por6wnaniu z sinusoid4, Po\ |
    kt6r4 on aproksymuje. Najwigkszy bl4d wystgpuje dla napigcia 2,4 V: Napigcie wyj6ciowe cJ4 t
    powinno wynosi6 ana.
    t; log
    kaiq
    na ol
    nlem
    :
    go\*'
    * ktr

    0 l/ 3,2 U1x
    Rys.11.9. Charakterystykaprzej6ciowaukladu obliczanegow przykladzie11.3 Prz)-
    'np"pln nrcsleA\ nlog!fu\ eu llu"leu8,{s nu,{uuanuz bs utn t lnonwf,zc Aztd
    I e't
    (rrrr) tutndy . (zutn)*6 - : vtnDn4 : lnon
    :qeuEfs o8et8nrp po evzelez o.t\orurJlsal *A ulcuel>lnpuoIsuuJl ul[r9t>1 ,t
    'ezceruceutza\ eluelucoruzw eu (g'7) lcgougelez eruelsfzro4,(at 1se[ qcf,rno8
    - opu",no1euE,{s?ruezou(uelue4s,{znrueqosodstu,(1srm,{zco tarzpreqfeS
    lurupersodzaq ruetu
    -e?ouru ectpdq'ng1eu3,ft ?ruozourunDIeJeerue.tulsfzn Bpasezeuur 1o3oeu
    eue.trr(1s,{zro1,{.tr
    1se[qc,{uoJecsr,Trefceztleat,&(S't t) rcsou"szol z oaecble4
    -ru,{an'o8arupergodBrueztenleztdatzpesezeu,{gedo lsef 'o8ectfntufreSolf1
    -ue r qc,{ctlnru1,{reSol.&\op?plnuolu".t\osolsez z fuenopnqz 'o8e,lo,oSoJeue
    ?ruezourup"Hn ,'I I 'sfr eu fuor.trelspezt4 'd1rrcso.uqlolsSzceaeunaztd'efc e,nOtOS[d,natO
    'tplosnurs z ntu
    -Iepp'e fcelnporu 1eI qcqel'm,o1euE,{seruezte Mlezrd mgpepln eruqcezsarod
    qcfueinosols ggozsldrn cenozrleetz euzoru tcotuod qJ z ez'euezelod [e1ep
    e\rc$oz 'qcA.rrorullerua\op"I{n qc,{ulesre.trun lezpregfeu r qc,{zsfeuzemleu
    op bzaleu ers€zc &\ euuelulz errroSopue ,{;eu8,{s e.tp ectzouur [pq4n
    qcAcbzouur^ngpPt{n a[cez;;eeg t ' t ' t t
    "7tr'7v2'grr&t
    ,r91t1 eyp lcgo
    tSvzoNU\tAcv?)n e'tt or 'L l'Z zero
    'VntIIdO gnl 'du'e.tropz11nfroleprur(s euur
    Z-dVN ez!f,zo1ez tza
    ceA\osolslsurruoleueuzotrAl'emotc;fe.treuep fleluavuz f,g er9l4'trgurerSord -dtue o ,(prosn
    qcfuur z fuerurfpm,{,m9fg ezoru etu zi(pElc;ortrlzotu qcDle1flelselu efep aru
    ACIdS d uerSor4'b,al tcenleut{1do trnpec otd z eu ozctlod npzpln enorelnd
    -uro1 efcepur,{s sezc.to,n 1se[ euqezJ]od 'polp tlepotu tqcf,uozo4zletzp:r,q erc?ueqcs 1
    'ee zeto se'
    euleepl ouepepl
    b[zEutu,{.r Bruezcrlgoezs[erupe14o(I'polp n1,{1s,{ra1>lerullo
    -ez azpal1.L(zrdu,(uozxllgo I rlceJozlr\ fez{mod qcr(uozpznordfun7y1
    o3srnorcs[e
    'ins,"rnzer
    qc{zsda1
    oprzpe,nord
    ote,nolerper,r4"J;?tlo"rilti:#rilfffi?ltf'iil#: dpE'uz1'n
    ZU/IU r\olrmsols eruazclqg '1y7'6 oBecbtvzcetqaztdo8emorcgfamzrc}deu e1p r>1,(1si(rellereqc
    '[eupepl feztuod ezsxez 'lza1e4i(1si(;e14ereqc u,(trEaJou,r
    Ioufcpo qseld fu4sfzrolfrn zetu,,ngrlsaf etlq
    erseutAztlo/pE hpepp oEeuJeu,(1doelep elu eruszutqo also.rdezs4f,rrodez'9t1ger1pod,(-za1e51
    'oh6'E c,3IMrsoufarr,(u1eu,{s4etup?19
    (orrr)
    6'0+I'0+I rnon
    A T8.I :
    (I'o+8'I)r'o+t'z
    :(0I'II) z erupo8zlsow(me
    err3rdeu9g
    . z'E
    A 66.I: .06. 'euoztbynel
    oulsl.z
    60t acbzoutuApeptn 80t
    Uklady nieliniowego paetwazania sygnal6w 410 Uklady mnr

    Uzyskuje sig w ten spos6b uklad mno2enia rrazywanytanskonduktancyi- zry


    nym. Zar6wno w tranzystorach bipolarnych, jak i unipolarnych transkonduk- or&
    tancja jest silnie zaleilna od punktu ptacy, ptzez zmienianie go za pomoc4
    drugiego sygnalu moZna wigc ztealizowa6 funkcjg mno2enia. otrz
    Mimo 2e mno2enie transkonduktancyjne jest mo2liwe w ukladzie jedno-
    tranzystorowym, rozwi4zanietakie jest nadko stosowane.Na o96l stosujesig
    w tym celu wzmacniacze r62nicowe ze ir6dlem pr4dowym w obwodzie
    emiter6w uzale2nionym od drugiego sygnalu. Najprostsza realizaciatakiego
    ukladu jest przedstawiona na rys. tt.l}. Zal62my na wstgpie,ie sygnaly uinl Tral
    ota,zu'2 s4 male wobec potencjalu termicznegoLfi:kTlq: 26 mV, uklad mn(
    mo2e wigc by6 traktowany jako liniowy. Napigcie Ua ustala punkt pracy przt
    tranzystora T3 i przy braku sygnalu pr4d kolektora tego tranzystora jest zitrC
    r6wny /s. Korzystaj4c z zaleinoilciwyprowadzonych w p. 4.4.1moLna napisa6: Jest
    d,ra
    l)nt : g^R"llint (tt.t2) sygr
    gdzieg^ jesttranskonduktancj4
    tranzystor6wTiTzw punkciepracy,r6wn4:
    z rys
    ).1 a r*l
    Y m - ^ * Q*tuinz) (11.13)
    L |u, t o r
    Pod
    r,vs.

    Rfis. 1 1 .10. Prosty uklad transkonduktancyjnego mnoienia analogowego

    Wielko6i 96 jest transkonduktancj4 tranzystora G w punkcie pracy ustalo-


    nym napigciem U3. Podstawiaj4c(11.13)do (11.12)otrzymuje sig:
    Rp.
    R-)"
    Uout: -i (Iouin * g^tuinuinz) (11.14)
    :
    Ponu
    Drugi skladnik w nawiasiewyrailenia(11.14)realizujemno2:enie obu rltc
    jest zakl6caj4cy
    sygnal6w.Skladnikpierwszy,proporcjonalnydo sygnaluu;n1, tora
    w stosunku do zaleinoici przedstawiaj4cejidealne mno2enie. Uklad ocr
    :3rselnurfzrlo 'er
    ',r P?Hn
    zeto t oI?! cy frolsfzer zez.rdelrirro4;ec
    ,(pbrd lserruol"u .h o4ef erol fcbtecgtrq
    -s,{zuer1 oEel-1p?rd (ntrzu8,{s .uzl).,{11,no4trec nqo erusz
    1 [e1e6fenopeplstulns ,{ctpdq
    cblezceuzg'eu.roJts mgro14elo{r A\oJelrue,{ptrd }s?ruo}Eu,eqefrurod
    Eszegfpbrd 'uz1'eznpalzpAqI I'I I 's[r z m,orolsfzuerlnrupers'Iz{ qcelN
    (n'rt)
    o6ennobo;eue
    elus?ourrr
    pe;1nAuozennoumglz 'l!'ll
    erulgnnpoS .sAU
    :
    -op1sn,{c
    Zuln 4l'8p
    'II'II .sfr
    eu euor.r"lspeztd o1 olatsoz 'oEe.nocruzoJnpel{n eruezu.{\ou.r\orzeufonpod
    z{zJd tuln op o8eqeuolcrodord qeuEfs rlcesueduro>1bSorp ce>1sfzn o1
    ?uzory' oAano7untpo M1onft ? ?ruezouru oEemoleu8fsol?ru elcezrleat cirzn z
    (errr)
    '(tt't
    t) eruezetf$ ers?rA\?u1rr o?ezs,rrerderclrunsn lsef g1'11 .s,{rz
    ?tuezoutu np€pln p"zlt Bruea\ourunlefn
    "ilup?pls nIunJaDI .r tueDIoDIrufzsmrer4 :tultol'fce.i
    'qc,(lnorcsfenm.o1zut{s
    ^\94?rrz llceulqurol qceJepc pgrgods erl\p ?zczsndop z,(pE 'wtuogun.tp
    Qrtr)
    -DM\w p qn1 uf*toyltDlwcnwp Druazouutwapq\n fue.nfzeu uresezc lsaf :gesrdeu uu
    pe14n fuenfgedzot npo,tod o?ay 7 'fuurefn I 4uf 'rulepop oua\oJez lsef uro1s,
    ls"ruoleu cdg ezotn tqn leu?As ,Qeyq 'arulepop rcgog"n o11.{1cenrqfiztd ,berd 11t
    eqovt I ?goUBA\erueNer.zp otef Spesez eu npSpz,n az 4eupel ,eruazouur pe14n'1t
    euJ€eprefnzrJeerp"l{n ez 'crzpler.nls euzour leuEfs 6nrp o>1ef; cbfn11er1 t"!nflev8[s
    o8sg4elelc
    t",nrf,"v: ,,on eupoa\qo
    Grrr) 5rsefnsols;
    -oupefazp
    :6rse[nur,{z4o
    (gt'g) eluezetf,n 9e1sod tano4pors (Zl'tt) nroz.r\ op ctfer,nelspod tcourod ez
    'zanv4np- l"on ndfl Brue?ouru feuJeeprafnzrlzeretv I stn zeto -InPuolsu
    1[c>1uq
    rqn mgpufltsrcsog"A\eleurelufpa[ezczsndop :,(peneurpcdrmeu g1'11.sfr z -$cuoy4np
    LW acbzouutApeptn OW
    -EF
    Uklady mn
    UkladVnieliniowego przetwarzaniasygnal6w 412
    I02

    i : it* ir : +. +urn * 2 - T",,, (11.16) sze


    ich
    wy
    gdzieg^1oraz gn s4 transkonduktancjami tranzystorow Tt otaz I w punkcie
    pracy, opisanewyraieniem (11.13).Podstawiaj4c,otrzymuje sig:

    i : +('.+,*,)
    * +('-*",.,) (tt.t7)
    Por
    sip
    skladaj4ce-
    zkoleiprady i5otazt6s4pr4damikolejnegoukladur62nicowego
    go sig z tranzystor6wG, Teoruz Tt:

    , ,: + * + r i n :z + ( t .
    oraz
    +",.,) (11.18a)

    Do
    . I1
    - t;(t -
    ry '1tinz: 1""')
    l a : - T (11.18b)

    gdziel1jest pr4demstalym w punkcie pracy tranzystora?i-


    Podstawiaj4c do (11.17)
    (11.18) otrzymujesig:
    kt6
    . 1 1 . i 1 1 w z
    ,: (11.lea)
    Z+L-'rUinuinz
    kto
    Analogiczniemo2na wyprowadzi6: zl'I
    pro
    11 11
    ., .a
    t : - 2 - A - ' g U i n t l i n z (11.1eb) duk
    trar
    uiu
    Ostatecznie napigcie wyjSciowe uou,wyta2a sig wzorem:
    $}r
    i l o u t: R.(i - i') : 72'! *tu,^ru,*, (11.20)

    zaleznosl (11.20)wskazuje,2e uklad z rys. ll.II realizuje idealny


    k a: f +4 R" zalehyod
    malosygnalowyuklad mno24cy.Wsp6lczynn
    '
    punktu ptacy,kt6ry jest ustalony przezdob6t napigcia Up2.Sygnaly il'inlotLZ
    uin2 rrropQ byt zar6wno dodatnie, jak i ujemne, jest to wigc mno2enie Pod
    czterokwadrantowe. dco
    Om6wiony powy2ej uklad nie jest dostosowany do mno2enia duZych
    sygnal6w, wsp6lmiernych lub przekraczai4cychpotencjal termiczny 26 mY.
    Wynika to z liniowego przybli2enia charukterystyk wzmacniacza t62ni-
    cowego, wyra2onego zaleanoilciami(11.16) oraz (11.18).Nie trudno jest
    1se[ oupnrl
    "u : 7rcn -rv19t ezce
    Gzlt) zulnJv '1gn
    97 faa
    gcfznp elu
    :3n afnur,{zr1o'ueclelzs4azrdqc,(urelueluale
    ctlnuo4op t et zeto sr .ngptrd ecsletur n (ZZ'li erue4ett'io.ctfelmelspo6 elue?oulu c
    zeto rqn f,Ie
    @vc.rr) po Azalez '
    ,(uleepl afn
    @vzlt)
    (oz'rr)
    :3rsefnwf zrlg',t9ro1s,{zuer1 qc,{q gflezczsod,{ptrd eu (I S't) etuezetf,m
    'II'II 's,ft zelzpel>FM
    eAoruqarucbfnsols ,!zato t fpbtd,{ufnzqeueazr4
    'lnorols,(zuerl
    qc,{1 rcso,nolule1tlafcusuaduro4cSlm Sts e[nso15'o8aul,(cueplnPuolsu€Jl
    Brue?ouu t4ale ,{gryruez n4pedtzrd tuqel M'et zeto st mopbrd po t[cue14np (qorrr)
    -uolsue4 e\reurzelezerunt 4fp,{rel{3J"qc r4ctfcez(neu1 op,{qo;zpenord
    E1'21 'ta I[otolsfzuerl op eu".&\osolsuzc,(g ezoul elu euloJ,trz
    7f,pE'nJ zeto
    eruezizrdseuueln eznP zelu.t\gJeA\Ilzou fqtQ,{g fergDl
    'I"n nleu8,{slcgolJe.ryi
    tztd'11'11's[r z npepln elce>1g,{potu e{4 lseruIol€u lsaf ezsletupnr; (eonr)
    'fi2't1) Icgouzelez/'r
    e1}l[ztd 'l ,< "Vn*A zerc | ,. "Vt*0 Jsou^\gJelu euorqeds lsef w,{r914
    Aztd'z,tnntreu3fslcgou"a\ leulornop €lP euzsntrs1se[azsz,{,todeluezerf7y1
    zulnruln'47 - ,non
    (tz'tt) (qslrr)
    T'V
    :3rsalnufzrlo'qcrupezrdod op qc,{uzc6o1eu"uel.t"lspod ctfnuo>1oq
    'v(, z _ s,
    @zzlt) z",n- i- 'r (esrrr)
    ' v z , z _ s ,
    (ezz'tt) zutn--T !
    1- -ectfepel>
    :EF
    rcelsod qc,{zsmrerdop eruezer,(,no1ctfurm"lspod
    e[nur,{z4o(st.tt) .&\oJoz.lr\
    0r'rr)
    'v*6 + r
    (rz'rr) "u
    i-T-r*6
    erc4und m e
    :o4e[ sezc,tlo,u,5rs e4e$,n
    'ay rnolols,{zet '43,f,znpn6qJelnueqcl
    ,toro1s,(zue4 qcfl elcuellnpuolsu"Jl
    nruezp?.t\oJdop,t eruelA\€lsl\ zeztd aulotnz etuezbztdse,noptrd e.tro8erezs (sln)
    'zuln n1eufi,{s seJ{"z cf,ztazszot
    euureln T t ,t qcerolsfzuerl m ctfnsols
    acbzoutuApeptn zLn
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 414 Jklady mr

    Wyra2enie(11.25)nie przedstawia oczywi6ciemno2eniasygnal6w ui,l orazuia2.


    W celu pozbycia sig funkcji wykladniczych naleiy zlogarytmowai napigcie
    ui6. StuLy temu uklad r62nicowy przedstawiony na rys. lt.tZ zwany
    przetwornikiem Gilbert a. Zgodnie z poprz,edniowyprowadzonymi wzorami
    (por. wzory 1I.22) mo2na napisai:

    Rp

    Rys. 11.12. Schemat logarytmujEcegoprzetwornikaGilberta :.rLr

    ulnr
    -, (rr.26a)
    |,, zR; Prn
    .-r +

    1 , uior
    (rr.26b) i -:.
    2'o 2R',u
    l c t

    st4d

    llint : UOl. - UDB :


    i("?-"t): l n 4 A l n
    (rr.27)

    Podstawiaj4c napigcie opisane wzorem (1I.27) jako ui6 w zale2no56(11.25)


    otrzymuje sig:

    in-iu
    (11.28)
    l t i A
    iA+iB
    r-r .
    TB

    Podstawiaj4c
    (11.26)
    do (11.28):

    R.
    Unt: =-_i_
    RE R; /o
    llinLilinz (rr.2e)
    'nl?uz Jol{elep ez J,eze&rrevlovr
    pl€l pEI4nl{euz eu&\rcezJd gnlea\o{"upef tteut z"lnzetotolnfleu8f,s Azc'ofle1 (az'u)
    po rc,souzel?zt '?VLI- oqle cy,y* :tctoile&\ emp o11f1 Vercrqizrd tzow
    'tU rolsfzer fmerd zeztd ogle'fane1zezrd oqp
    e,norcgfifurercStdeueIcIeJe,t!\
    epQd rl ptrd,{1rmo11ec ez'a[npo,tlodoc'elc3tcpou31sa\ Z-Z zetoua-ta'ca-ra
    qcd,nocruzgt nd z lepqe1 morolsfzuerl z uapel blezpeNotda\ eDlel ,{s1ndut1
    'b
    114 Auzcrutralp fcuelod atulonlolar m letblezcer4az d'azpn lr Jdue !e7np o
    qcd,[osJndun atg8ergezrd lce]sod tfi utn t tutr qc'{mo1cgfaminoleuSfs 1ep (sz'u)
    -edfztd lsel II'II 's,{r z oSsJtzouu nP€PIn Iuelu€d\osolsezur,{uJg?ezczg
    .A
    S'0 : z,tnv cel,$ e's'rn n\eu?Aselcg[errz.elu/r\gJtrzcf,1oplctouzelez euzcf1uep1
    .A g'0 :
    ",U ,Z .
    o1y : ta,ny oEernorcgfs,n ercdrdeueru?[uz o1 eperlrodpg 'Vtu gZ'0 : oIV
    'uzl 'Vtu Gz'tt)p,s
    np?rd euenuz eulvnzsndop fO: dll ?gou?/t\ eu ptrd dcerd otclund 1y
    'Vur gZ'0 erols,(zuerl rmoptrd nruouptululru o1 epermodpg 'S '6'u4
    I0'0 <
    'g1 po ozs[aruru 'l
    9fg ouurmod ewly'6 ez Autefnuf,(zrd << |V-A rosolu4elezerva/$oqceznlec ]ll\
    (tz'tt)
    tu,ntu,/r(it) :'"t
    :5rsofnufz.rlo (67'g) nrczn t7
    :aluozblmzoy
    @gc.rt)
    .tttn zelo ru,tn
    'Vtu 'Vur : oI 'UI
    93$eu pn1fldtue qcfupzczsndop sor)T"z9fzc11qg I : 9f t 1 99ope,n ?fzur
    '91'11 'sfr z npel>p uluezsouezld3fc1un;
    efcuzlsdzereqlsdzsin 119ef 9i(zcllqoi(zeJep711 pug,tzr4 (egz'tt)
    '91'11's,{reu 1sa[fuotnelspezrd
    rurfirocruzgJluap?pln u,{uo??a\ou.t\9Jzelufgmpod z I slJeqllD UIoPIIu
    -JoA$ezJd ({a\olu?Jp?A\IoJepc,{u1e4
    z fcbzouw p?Hn,{ino1eu3,(soIlel&\
    o6aano6o1
    'Et'll 'sAU
    leuaqcs
    -eue eluezouurnpe11nobennolue/pemlololzc'o6eanoleu6AsoIlalm
    Zu!n 1 l8p
    IIIIUJOZII\ IIU/
    ra +fri hlr.mz g1'1
    ra l- + elc6rdeuce.
    .zanTg1gwn
    acbzoutuApeptn vLn
    Uklady nieliniowego przetwazania sygnalfw 416 Uklady mn

    11.3.2 Zastosowania uklad6w mno2qcych sr+


    Uklady mno2enia analogowego s4 realizowane w postaci monolitycz-
    nych uklad6w scalonych, moga byt one dostosowane do mno2enia
    malych sygnal6w (rys. 11.11)lub du2ych sygnal6w(rys. 11.13).Og6lnie taki iul
    uklad scalony mo2na narysowa6 w postaci symbolu blokowego, jak na
    rys.11.14.

    u\fi d u i n tu i n 1
    I X l < Rys. 11.14. Symbol blokowy ukladu mnoienia analo-
    Ll gowego
    u in2 r4d

    Na rysunku ll.l5 przedstawiono cztery uklady realizuj4cenielinio-


    we funkcje przetwarzania sygnal6w. Rysunek 11.15a przedstawiauklad,
    w kt6rym oba wej6cia ukladu mno24cegos4 zwarte, co daje w rezultacie
    zalezno56 i uti
    ttdt
    Uo6 : AU] (11.30) lrTl
    stt!
    Jest to uklad analogowego podnoszenia do kwadratu. iut
    rct

    l.rg
    otfi
    (
    ftt
    trl
    brr

    I
    Rys. 11.15. Uklady nieliniowegoprzetwarzaniasygnal6w: podnoszeniedo kwadratu (a).
    dzielenie (b), pierwiastkowanie (c). uzyskiwanie kwadratu warto6ci skutecznej (d)

    Na rysunku 11.15buklad mno2Acyznajdujesig w pgtli sprzgLenn


    zwrotnego obejmuj4cegoidealny wzmacniaczoperacyjny.Pamigtaj4c,2e
    wgzelA znajdujesigna potencjaleziemiwirtualnej,za6rczystancja
    wej6ciowa
    wzmacniacza operacyjnego jest batdzo duila,moilnanapisa6:
    &d"l
    uinL AUin2lLoul
    _
    R b r
    .HT
    'eucruoJl{ela Kpenn LZ
    Druperg
    96rdeubmolerpean>g Icbfnzr;eerpet{n 'gt.ll .s.Au
    -:
    z^oogfarr
    e4'cb@l
    suoz.SzJ
    :I
    (p) Fr
    '(e) nprperr
    (ls'u) :lwn .
    "tn+rtnf
    ',G
    :qc,(,tnorcgfa.t
    q31deutnolerpeall
    oEar-ol{'pepln 'du ouor,nelspazrd
    ?mpert 6ef e,notc!(,tl ercSrdeu 9I'II n>t
    -unsfr ep 1[ceredo gcfue,noryldurory lelzpnq nlepr lpezlper op
    ?&rrp
    DEou91'11's,ft2 oEemoru1laru eyaezre.mlezrdfpel4n emo,telspodfn1e11
    tu t,tosuzc b1e7sez feuuzqlqo
    "lrrel\o4pc
    'ote,nolcgfan nTBuAfs,bour op aupuo[crodord
    1se[ emorcgfdirep{dep
    (eerr) : lwn
    tPv",i+
    :gesrduuBu?otupSI'II 's,{rz.npe14r n4pedifurd11
    'qcrfitoqzoggezcluerEo
    1[celerd
    -re1u1femopugn pq4fzrd r{ctfnseralul ot 1ss1',tugqelseruOrsa[e6 petr1nr
    (tutupop tzsrtrezpe[ nprpenl op oEaotzsoupodnpegn z fulormz puEts
    +[p3) arytepopNef ape-zSzrds qulepop apuEfs fzr4 'auure[n1sefeulor,nz (oe'rr)
    a1w43z.rds sezcrrgrr o41fi g,(pE'oEamorcsfem nputfs oEeuuefn c1p o41[1
    emll?ottl1sefnpe;4nerrrelalzq'emotopue eilr"a\oIlselluerd efn4per pBpF I
    elcsllnzeJa
    t 'pe14n errr
    (zt'tt) :wn
    4n -otugeru e
    Ptts
    -olPuP B!u .o
    : _ uIfl-u
    '2no
    :ectfnd3peuts rusrrStdeu,{zp$fu ptouzepz oSI'II 's,{rz npe14n€161 eu 4u[ 'oE
    'mgpuEfs gc-ofi\pamotopue etuelezp afnzrper pepln
    I ger ep19E
    zn!no sluezoulu
    (re'rl) - : wn -zcflrlouor
    r4;-
    ptF
    L'N achouttt Apetryn 9tv
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 418 Uklady mno

    Uklady mno24ceumoZliwiaj4 r6wniei zrealizowanieszerokiejklasy Pod


    uklad6w z regulacj4parametrr6w.Najprostszyi najbardziejoczywistyjest
    uklad regulacji wzmocnienia,pokazanyna rys. 11.17.Napigciewyj6ciowe
    wyraia sigjako
    llut : AU pB6l.lin

    st4d " ;:
    Ri
    , ilout
    N ! - aUnte (11.35)
    uin

    k":

    gdzie
    Rys. 11.17. Uklad regulacjiwzmocnienia

    a
    Wzmocnienie ukladu zaleiLyliniowo od napigcia Uxe6,kt6re moZe pochodzi6
    z r62nych ir6deN:z potencjometru zasilanego napigciem stalym, z wypros-
    towanego i odfiltrowanego napigcia uou,(przypadek ARW, tj. automatycmej Napir
    regulacji wzmocnienia), czy wreszcie z przetwotnika cyfrowo-analogowego zniet
    - Rrl
    sterowanego z komputera. Ten ostatni przypadek daje mo2liwo56 kom-
    puterowej b1dt pr ogr amowej regulacji wzmocnienia. o cz€
    Bardziej interesuj4cejest zastosowanie ukladu mno24cego do regulacji
    Przyllr
    czgstotliwo5ci granicznej. W celu wyja6nienia dzialania takiego ukladu ffitycz
    rczpatrzmy wstgpnie wzmocnieniewzmacniaczaz rys. 11.18a.Korzystaj4c wyj6cio
    z pojgcia ziemi wirtualnej w wgile A otrzymuje sig dla napig6 zmiennych (/;o
    Jin
    i U^, w zapisiesymbolicznym: +

    urn
    : -uou, (11.36a)
    R2 Rl
    ale
    i
    U^, : aU'ourUpp6 (11.36b) L-

    Rozwi4
    Do *d
    Dapt€{1€

    "lhdy I
    Detekto
    rmplitur

    Rys. 11.18. Uklad regulacjiczqstotliwoScigranicznej:uklad pomocniczy (a) oraz schemat


    ostateczny (b)
    ,^nn,
    - esan
    lEuJsr{oszsro
    [o)'-
    p?19 .nrcgfemoEef eu ercSrdeu erzpnlqdum
    eu,$-orepls erc3rdeunpt!0rr eu e[ep (Z'V'tt'd,n i(uormguro erzpiq frgq) f,molf,zczsro14ale61
    '51'11 's,ft eu duolal4spezrd
    leunqcs 5p efnlsi(zn qg1'11 zerc Ll-ll.sd.r eu euor,nelspaz.rd,(peyry
    c?fnfsdzrolt(AyoEetrorcgfi(,t ep$tdeu ,(pnffldwe op aupuo[crodord erulor,rpo qels ercdrdeu
    zslo duerucewzin 1er6fs :ercdrdeu e^p ?lzpt otdop ,fu.epu o?stbzouut npu;1n zrc,s[s,n oq
    :atuofrtt^zoV
    9'l I nPsPl
    -Aztdz n UV npelln reuaqos '6!'!! 'sAU
    (qge'rr)
    (ese'rr)
    +;1 qcfuue
    'o8e,norc9ff,n
    c?[e1s[zro
    npdfs {pnlgdu? Po lctou?eFz r\eluelucoutz,n tctfezsferuruznraatucoutzm?.[celntel?auzcf,lwt
    -oltte z ezcerucevrzanl?r[orJcs cBmouodotdvz fqeleu ectzouru ,(pe1>1nctfnsolg npetr1no?
    9.11 prg,tzr4
    rfcelntar op
    'ularc5rd"uqc,{u€aolnEeJqcfuzcru?JErlc"rcsoA\IloNezc o
    gcfuA\,(pl?IIc"JllUA\olu?A\osols?.z -Iuol ?to^\
    czeleuzezo{uggl'I I 'sfr z pq4n 'tulrY -
    eua\oJefepozod eJgl{ lcgot\flloNazcqcfl"u ?Jp €ruerucoruzlr\ ctf€Iuenuz otemotopu
    eru 'np?pln bvzcrnfr ?toa\rllolsezc?€rueruzcera\ cau11urarc$deg feuzc,(leu
    "uzoul -SOtdr{rt Z'U
    ctv c1zpogcodt
    (cse'rr) tclv
    ;: oa
    #w:
    9tu
    er.zp3
    o(D
    - [ + l'
    .u_: 4a taon uln
    a' lI tll 1I
    (r _3 _8_€-'_I I_)\ ''U = Ds,-nl_ _ : t !
    , C_1t y" =o r l + t tnoll twrt wn I
    I lIT II IT
    iu Gs'rr)
    c61,trt
    :q8I'II 's,{rz npzpln e1p,cusrdeu €u?oW 'ezdnDlrY : ,V
    rolsfzer ouozct;,t g r. v rueyzS,nfzpSnu ,(gle[ '4e1 eyeyzpruarcs[,{,ne
    y welAn fzp3rtu fuozctln ty rolsfzer ez 'e4pfan QtU) logovza1az Z
    esv2ozy u,fr
    (tt'rt) - emolcgf,{.t
    tu ,nora
    lssf ,{lsm,{
    :(ege'tt) op (q9€'II) ctferznelspo4 fse11 let4o
    6Lt achoutu Apeptn 8LV
    Uklady nieliniowego prcetwarzaniasygnal6w 420 Nieliniowe
    Podstawiaj4c do (11.35)otrzymujesig:
    tp zaleanoi(,

    1(v)
    kr:-- w n
    u b^o*

    jest odwrotnieproporcjonalnedo amplitudyzgodniez celemprzykladu.


    a wigcwzmocnienie

    Uoi'
    wpr
    11.4 NIELINIOWEPRZETWARZANIESYGNATOW

    11.4.1 Modulacja amplitudy i czgstotliwo5ci


    Najbardziej znanymi rcalizaciami nieliniowego przetwarzania sygnal6w,
    stosowanymi powszechniew telekomunikacji, telewizji i radiofonii, sAmodu-
    prol
    lacja i demodulacja (nazywana r6wnie| detekcj4).
    prze
    Modulaciq flazywa sig zakodowanie informacji, danej jako pewien
    nar
    sygnal elektryczny, w postaci zmiany parametru innego przebiegu ele-
    ptze
    ktrycznego. Pierwszy z nich jest nazwany sygnalem moduluiqcym' drugi
    - sygnalem modulowanym. Sygnal modulowany jest na o96l prostym
    przebiegiem deterministycznym, najczg6ciej stosowane s4 przebiegi sinu-
    soidalne i impulsowe.
    a)
    Celem modulacji jest przetworzenie informacji w taki spos6b, aby byla
    ona odpowiednia do przeslaniaj ej od Lr6dNasygnatu do odbiornika, na o96l
    na duie odleglo6ci.Dotyczy to np. sygnal6w fonii i wizji, kt6rych bezpo6rednie
    przeslaniew postaci fal elektromagnetycznychbyloby niemo2liwe ze wzglgdu
    na zajmoware przez nie pasmo i koniecznoS6ich selektywnego odbioru.
    Podobna jest sytuacja przy przesylaniu wielu informacji na jednej linii
    kablowej. Wyb6r odpowiedniegosystemumodulacji jest bardzo istotny przy
    przesylaniu informacji na wielkie odleglo(ci, np. migdzy ziemi4 a pojazdami
    b)
    kosmicznymi, gdy nalezy uzyska6 szczeg6lnq odporno$6 na zakl6cenia
    i szumy. Na koniec naleiy wspomnie6 o mo2liwo5ci zaszyfrowaniainformacji
    pzez zastosowanie specjalnego,utajnionego sposobu modulacji.
    Je6li sygnalem modulowanym jest przebieg sinusoidalny, nazywany
    czgstofalqnofinq, moZna go zapisa6 w nastppuj4cejpostaci:

    u(t):Ucos(Qt+rp) (11.3e)
    -1- I
    Z zalehnoilcitej wynika, 2e w przebiegu harmonicznym mo2na modulowa6
    I

    trzy parametry: amplitudg, pulsacjg (czgstotliwofit) onz faz1. Rozr62nia sig Rys.
    wigc odpowiednio: modulacjg amplitudy AM (ang. amplitude modulation),
    modulacjg czgstotliwo$ciFM (ang.fr equency modulation) onzmodulacjg fazy l
    PM (ang. phasemodulation). Zostan4 teraz rozpattzone kolejno wla6ciwo6ci na r)
    sygnal6w dla tych trzech modulacji oraz podstawowe uklady realizacyine. na rJ
    W przypadku modulacji amplitudy, wielkos6 U jest zaleanaliniowo od L'(w
    napigcia moduluj4cego onaI
    -fzrd ''rl rcgoupuolcrodordureqtuudzclods^&
    11 eza ,{ctfnlnpourterqezrdeuo
    ?zJ?rqpo' oAauo ntolnpown6atqazil brypa1
    mqoeuelt,{zuulsel'( I t' I I ) ryzn) n
    po oa\orrrrl
    Spnqdureem;azc m tuuetu'z ectfernelspeztd'euexttend e1w1qgZ'II's,{.reu 'eu0(cezq"
    Brr?zolod(gt'tt) rueJozl$tzewpo?2,(uenolnpouz?e1gazfi- qqZ'II 's,{reu IsSOA\nS"lA\
    '(Ot'l ureuezerf.ttfuusrdoBergezrd ouorx\Elspezfieg711 n1uns,{re1q
    t) fze;dfcelnp
    '(uoltoTnpo
    (q) oanopntrldr.ue
    Aueanolnpouz batqeztd t (e) Acbfn;npou batqaztg '02'Ll 'sAU
    3rseruzgrz
    ??&\oFpor
    (oe'lr)
    fuernfzeu 'f
    'i
    lfczuuogule
    sruecolTuz
    rulepzelode
    ,ftrd fulotsr
    gu11feupef
    'nrorqpo ot
    npSlEar* a
    erupergodz
    19toeu'z4r
    qfq,(gz'q9
    -nus rterga
    (srrr) tgisoc (tasocw * 1)on : n
    urfuord Ig
    :(6 Kzelerc3runsazrd r?up 'w[cb[
    -eJenEerq
    n4ped,(zrdur,{l m eulolsleructlefrurod),{pnltJdutetlceJnpou z Eerqeztdeu
    (Og'tt)op (lt'tt) cbfelnulspo4lcgoupefgfzcot4eud uemed oqe
    sruezeilAArsefnru,{zr1o
    ezow eru ur rfcelnpour1cgo4oq31t ryuu,{zc19ds^r\'goP n ?goul"uofcrodord
    -npou ts'rt
    ?Et^oqrezc3tmctctlc'tplupop bqzcrllsaf qeuEfs zpnltldtuz 1ltygep 7 'mg1euE,{se
    Qv'tt)
    {cnlnpout tc;o7oq)76waqluu[z clgds*r buentzeu ur ?goIlara\ ouozpemordTg
    'lfcelnpou zeq bpnlqdute
    lcgoqeuolcrodord urarlruu,{zc1gdsmlsef 'l 1se[o;1
    'npu1$zrd ura
    (tt'rt) (totsocw+ I)on - lolsocg'1 * on: n
    :ggsods fctfnd31seu m
    (orn) ,rDsoc!' : Q)a
    rcn mgpu 6 As aM ezrcrnlaztd anot utpt tr1
    ozn
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 422 Nieliniowe

    padkugdysygnalmoduluj4cyniejest sinusoid4,obwiedniamodulacjir6wnie2 gdz


    jest do niego proporcjonalna. sta
    Z rysunku 11.20wynika, 2p obwiedniamodulacji wiernie odtwarza mor
    pzebieg moduluj4cytylko przy spelnionymwarunku mO
    toz'
    ta ( 1 (ll.M) wzt
    infc
    zgodniez przeprowadzonympowyZejrozumowaniem.
    Otwieraj4c nawias w wyraZeniu(11.43)i stosuj4c wz6r na iloczyn mOl
    kosinus6w,otrzymujesig: 7.tfl(

    zau
    u: U o c o s o t * U o m c o s t toc o s ( l t : 4'r1
    1 zln(
    : UocosOt * - a)t (11.45)
    L
    ]mUocos(O + @)t + | m u o c o s ( Q w l
    pn)
    Przy modulacjiamplitudy prostym sygnalem(11.40)otrzymujesig wigc ny.
    przebiegmaj4cytrzy skladowewidma: pr4iek o pulsacjifali no5nejO i dwa Iacj
    pr4ikiboczneo pulsacjachQ - ar oraz(l * ar(rys.Ll.Zla).Mo2na zauwaLyfl, (ant
    ie pr42kiboczneotrzymujesig przezprzerrnoinniesygnalumodulowanego
    przezsygnalmoduluj4cy.Amplituda pr42k6wboczrychjest proporcjonalna
    do wsp6lczynnikaglgboko6cimodulacji.Dla sygnalumoduluj4cego zajmuj4-
    wygl4dajak na rys. ll.zlb,
    cegowidmo od e)^indo ot** rozkladczgstotliwo5ci
    zamiastpr42k6wbocznychwystgpuj4wstggiboczne.Z rysunk6wtychwynika,
    2epasmozajmowaneprzezprzebiegz modulacj4amplitudy wyraia sigjako

    B : Zf^o* (rr.46)

    R1':
    Q-a Q+a
    Rys. 11.21 . Widmo przebieguz modulacjqamplitudyprzebiegiemsinusoidalnymo pulsacji
    a (a) onz przebiegiemo widmie w zakresieo)^,ndo ar-* (b) s€
    Vo:
    Uiyteczna informacja(11.40)znajdujesig tylko w pr4Zkach(wstggach) taz'.
    bocznych.Pr42ekfali no6nejUocosQ/nieniesieiladnejinformacji.7*wzglgdu fun
    naniezalezneod siebieczgstotliwo6citrzech
    skladowychwidma (11.45),moc l$'z
    sygnaluna rezystancjiR jest sumemocy prryi;li6w: krot
    phtr
    .P : YA + ) .m'u'o
    2 R I L 8 R (' * mr2 )\ (rr.47) rorli
    ", lVgI
    'oEscDfnlnpouqeu3,ft '
    (w't:il
    ?golqpo6&c o [su,sou11eJ[euo5un1p wepdpz,n lelSrunsezrdpgonlpol
    -s$zc o r o8sotfnppou quuErfs fpqlldrue op leuleuolcrodord eppnlgd
    -rue o oteqeplosnup n8stgezrdfl?lzs{ uo 3tr4['1fceurogullaoSpvrsJ[r]or{
    eleFpezrdu,(uep m c61,tt?u?otu'(97'11rgz,tl)
    -nap ?"lsezJdrcgortqltotsSrc coru'(gp'
    er.uloDln,rrPefnurfez
    ryy truuEft 7r-u oursed ozsz.Oat 955 puEfg '{puoq npOpaae
    aVrsa1fiu1s- SSS 'Eue) {pwt1ilum bfcoynpowbr:l.oAdwuoupa{ ,{ue,n,{zeu (gceEhs.tl
    'buzcoq SEhsantuPel o41$ getrsezrdc5ptl €u?ont
    Ne[ ppt 4eped,{zr4
    'Ofcerurogmtwzc,$uept tsolu euzcoq 631s,n elgo e? 'nluezez4sodseu 5p ;
    ct[zrer.doglcgordnfaFpreq ezazselBu?otuleugouIIBJzeq ryy Eetgzr4 ;lceqndo urAf
    leugou;p; zeq lpntt;due blcelnporuz nleubis 6eqezl4 'ZZ'll 'sltg
    Ol'll) ,
    oqefers
    upf
    otetunopgg
    '$tyy nutoc passadilns'tue) 'gf,Vemnuz
    bugonblol buogmpttztil z tpugyihw 1{coppow o ,(pepr 31spr9ry 1[ce1 enp I g [aq;
    -nporuepop fuqezrlod 'arzpqSdue fel41er,neru o [eugouge; 4eptrd 5o[ fu camepe.t
    -etr$azrdrur(ue,tolnpow epuE,{sal ecr(14urdM'C7ll 'sfr eu ouor,nelspezrd :
    'Z'V'll 'd m .
    feugou IpJ zeq Earqazr; {cepporuep 9gouu,tzcsfogldtuo4 Gru) r(
    euezyryin1se[4u['oc'otectfnppou qeu6,{snilepsl €u e1uoEeue,no;npotm
    'faurut
    nEerqezrd€1upallrgo fpe1nr e-z'e61,n,{zcolsof 17o!zaq {pnll1iltw
    b{nppout,(nen,ft euf qef11e14epedtzt1'Sfcuuuo3ul?.az'erllfqnerctfzrernez
    i
    'erzcoq 63ts,t o11,$ ctfermelsozod "tugou 31E gtunsn oEeue,tlolnporu
    ntelqazrd z Aqfipf 'vzsdal' erazrrerlzcfq dqqtou fpnqdute tfcelnpou urtzcog eu 4
    g,souau{1qege o4'e4ruIrn qcf,rzc,$eEraueWTEINZoT qc,tuozpzmotdeztd7
    '€{lellllelu 6af twcs1,(gtt S[ceturogut
    qc,{ctsoru,n947trd cou qeu6,{s feow leuepfztd:w(aznr{leEreue uep{tz,n (wll)
    pod euzcluouoloelu Nof ,{Pntldue efcelnpou eg 'efnze4sll. lur;ryro;zot
    qc,{1 '[augou ,{cou yog''V ?ctp6q qc,(uzcog,tlg1ztrd cotu
    4.m,(11 IIuJ 4vf;pe[
    '{o fe,norpzr faulSrcezrdlpeppoul szir"r$Po qul
    Quperg5rsefnu,{zr1o'g'0 1sou,&rn 1[c,{pne
    'eEz,tn pod cDrorg 'feugou ,$otu o 0S llrou"ls
    9,so1og31tEIIrpeJte-z 5e1
    qc,{rzcog,t grybfigckr;ce1l(zn coru 1 - ut fzt4'feugou t1eg tcotu 6e[04'eJzpt gerun.orfce
    ezv ng p u6As etu ezrcntteztd enolu tle tN zzv
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnaldw 424 Nieliniowe

    Realizacjaukladowa przebieguz modulacj4amplitudy wynika bezpo- fun


    Srednio z drugiej postaci zalehnolci(11.45).Nale2y dokona6 mno2enia QA,
    analogowegosygnal6wmodulowanegoi moduluj4cegoz pozostawieniem
    niezmienionejfali noSnej.WlaSciwo6citakie ma prosty uklad mno21cy
    z rys. 11.10,w kt6rym napigciewyj6ciowe jest wyra2onewzorem(11.14). Fala
    no6napowinnaby6doprowadzonado wej6ciapierwszego,przebiegmodulu-
    jacy - do drugiego.Uzyskanaglgboko66 modulacjiwynosi7n: g*Ellsinie Po<
    moZeby6 d:uzaze wzglgduna nieliniowoS6ukladu.
    Modulacjg bez fali no6nej realizuje podw6jnie zr6wnowaZonyuklad
    mnoZ4cyz rys. 11.11lub jego wersjawielkosygnalowa z rys. 11.13.
    Nieco trudniejszajest modulacjajednowstggowa. Dolna czgstotliwoS6
    widma sygnal6wfonicznychi wizyjnychjest ok. 50 Hz, zrealizowanie filtru
    odcinaj4cego jedn4 wstgggjest wigc trudne,gdy2 odlegtoS6pasmaprzepus- nosl
    towego od zaporowegopowinna wynosi6 tylko 100 Hz. Moilna jednak
    dokona6 kompensacjijednej wstggi w ukladzie kwadraturowym przed-
    stawionymna rys. 11.23.Do ukladu mno24cegoMz s4 doprowadzone
    przebiegi UssinOf, oraz Esinat, co daje na wyj6ciu t62nic1,a nie sumg Fizl
    przebieg6wo pulsacjachO+ @ otaz O-o.r. W ten spos6bw ukladzie SYg
    sumuj4cymjedna wstggaulegakompensacji. gun
    Przt

    *yri
    pocr
    odI

    Rys.
    R ys. 1
    l'11 .23.
    .23. U
    Uklad
    k l a d kkwadraturowy
    w a d r a t u r o w ym o d u l a c j jednowstggowej
    modulacji i mod
    ( 11 .

    Om6wiono uklady dokonuj4cer62nychrodzaj6wmodulacjiamplitudy


    na malym poziomie mocy. W radiofonicznychstacjachnadawczychs4
    stosowaneuklady wielkiejmocy,opartena wzmacniaczachmocyklasyC, nie Odn
    wchodz4onejednak w zakreswykladu tego podrgcznika.
    W przypadkumodulacjiczgstotliwo6ci pulsacjaprzebiegu(11.39)jest
    proporcjonalnado sygnafumoduluj4cego(11.40)zgodniez zaleino6ci4;

    Q(r; : Oo * krEcosof : f,)o * AOcosart (11.48) r po(


    Wielko66AQ jest nazywana dewiacjq pulsacji, A,F : LQlZn - dewiacjq !
    czgstotliwoSci.
    Wyra2enia(11.48)nie mo2napodstawi6bezpoSredno do wzoru(11.39), Porc
    kt6ry jest slusznytylko dla stalejpulsacjiO. W przypadkuog6lnymargument r efe
    nEelqazrd,{ze;ruen{unsezrd urdulot$qu z lcgonqlop5zc dfcelnpoul ap1eJe^\ lueruntru
    elep [zE efcupporu tz 'crzprernls ?Irzotu (tS'tt) t (St'tt) ctfnungro4 ,(6t.II) nr
    (rys'tt) tcau$Uv - oU : tralnsrog- oU : (l)U b{colnap -
    (gS'tt) ctleunelspodr (srrr)
    (ets'rr) !,p : (r)rl :tp,soq
    (, r ) o p rel (oe'r
    5rsefnur,{zrlo(6t'II) ?govzepzctlecempg sm'3,{su
    ts qc,(zrn
    (es'll) ,crsocg+ 106 : tcasoc!'urt+ oo : (l)O dpnlSdru !
    :ruerozlrez elupofz otectfnppou qeuEfs po f .zepzo{trolu1J (Og'tt)
    'eplotsl 5fcuppout
    1fcquq luaurnErefzeg 1fcepporu,ftrd 1cgo,t111o1s3zc
    ?qos ez eEtrcod tzel elcelnpou ?elulr\gr e4 'gezczsnd{zrd i(7e1e51
    {po zerc g po
    o tzel Sfcelnpoultuzctlpoap tgos ez eEtlcod
    uc.frr4epz1fce1,tepn>I1trye>Isa\
    rcgoanqlop3zc efcelnpou ez'cf,zemnezet oril (ZS'tt) I (OS'tt) erue?er,{,$
    ct[nu,rgro4 '9gon111o1s3zabuueywz I 113pn1ldue ttre1seur ue1telgszr6
    (zs'rt) (rcaursg+log)socfl:2
    :9e1sod oEeuemoppouqeuE,(sEelqezr6
    c6r,retu or\olcgo/yqlloNSzc
    't@ulsg dze;erc&unsezrd nsuzc po eqepzlzPoqcoP snqsorllfc1uryelcueurnt
    -rB A\ 0 < g fzrd iro6 : (l)6 fceppotu DI€rq dzt1'o?ec?-fnppotuqeuEi(s eFPBplna
    l{e,1A\ fzelwynz upnllldule 1se[tfceunep BIIuf"Isa\ tfceprdrelut buzcfz1g Surnsap r
    eUOzpe,n
    I a _ a -pazrd tu,{r
    (rs'rr)
    "{V UV 4eupef uqo
    ptou -sndezrdsr
    -4afezzerlrezqlqo 5e[ ettr-mfizeu
    lsalr {couap waplryVuls,lr I ?goIIelA\ tullll oIIIBrf,
    ggoaupop
    '€I
    (oE'rr) + 106- rrunft
    rcaulsg + tou : (r)o
    P"PF ,(uo
    :5rsefnur,{zrto(6t'II) op (8?'II) ctleurru6po4 avlolkf',,
    -nppou Ee
    o
    (orlr) , p ( r ) UJ : ( r ) o "l?.rl.(}I'II)'
    ,tcDTouur p
    Iue[uem"Noz
    :cdrme '7 atpuzc SIUoZ.OUIu C
    od n qlr,ldeu rol4ern 51srcgrqo H"[ o 'qr ure1t4 6ef snulso4 tfc4ung -odzeq eqlul
    qzn ng1eu6As au eztenleztd enolulp! N izt
    Uklady nieliniowego przetwazania sygnal6w 426 Nieliniowe

    moduluj4cegoo 90" i z dewiacj4pulsacjizalein4nie tylko od E, aler6wnie2


    od f. Z powyZszychpowod6wmodulacjgczgstotliwo6ci i fazyrozpatrujesig
    lqczniepod wsp6ln4nazw1modulacjikqta.
    Obliczeniewidma modulacji k4ta jest trudniejszeni w przypadku
    modulacji amplitudy.Na podstawiezalehno(cr (11.52)moina napisa6:

    u : (J Re fe jtoo t + 's'not)] : U Re fe
    joot si;sinatl (11.ssa)

    Korzystaj4c ze znanej zale2no6ci:


    -'.:
    n= +@
    si,sinttt : (11.s5b)
    rI_r"{6)si"'t Ryr

    gdzieJ"(6) jest funkcj4 Besselapierwszegorodzajt, rzgdu n, argumentud.


    Podstawiaj4c (11.55b)do (11.55a)otrzymujesig sym
    amF
    u : (J l,(6)cos(Qo -f not)t (11.56) f-
    I s'ie
    4u
    Widmo opisane wzorem (11.56) przedstawiono na rys. 1I.24. Przebieg 7AF
    z modulacj4 k4ta zajmuje wigc teoretycznie nieskoriczenie szerokie pasmo nos
    czgstotliwofci. Z wla6ciwo6cifunkcji Besselapokazanych na rys. 11.25wynika ivF
    jednak, ze dla n2 6 * 1 warto66 J"(6)jest pomijalnie mala. Pasmo zaj-
    mowane przez ptzebieg z modulacj4 k4ta molna wigc przyj46 jako syls
    zn4|
    B : 2 f ( 6 + 1 ) : z ( L F+ f ) (11.57) Min
    €fsl
    mat
    s'ski
    :
    Qs-6u UJa (,J)
    Q"-5t.t uJs(6)
    Qs-4u (
    utc(6)
    o ^- ? , . , uJs(,J)
    Q s -2 a uJz(,J)
    9O- (n UJt(,t)
    Qo UJo(,J)
    O ^ + , ' uJt (,J)
    Qst 2u uJz (,r)
    Q6+3u (6)
    W J J

    9 6 + 4u uJq(,J)
    )10 | J@ uJs(,Jl (
    Q^+6r,t uJa(d)
    : Tor
    nrtu
    Rys. 11.24. Widmoprzebiegu o pulsacjicr
    z modulacjqkqtowqsygnalem I
    (os'r : 214
    r) nl'n
    Ictou"in feures[4 o rfceppou ngoloq3p n4m
    -ufzclodsn o ,(pnlrtdue SfcuJnpou?eTua-orsfnpo,nod epecgy1"z ourus oI
    (ss'r
    r) :'s
    +'n * !-Bp,n-
    -n
    1[czlmepn4rw-EIs,ll| "Tt - 6 lfczspd o ruederqezrdfzel SfcelnpowIl
    ufuzceli(zn nterqezrdn afnpo,nod'6 lpeqnd o r ' 1yerzpnfldue o erusrgllez
    ez?4rw(,n9g'11nlunsfr Z 'Ic oitrqlo1sazc rbeppou nlpedfzrd e1perueooHuz
    zu ggourodpoezslSpn?e1uA-oJ ?Tu,{,nngo,nrcgeln[e2.,{,rod feuor,nguo7
    'oteotfnppou qed,(s qnueu,{p fezs
    -15rn eruzcew W.tI rrrealcppeJsodez epezn4tztd ?gotrrlzoru3rsefnu,(zrlo
    'ptoupal op feuozcruz.do ngolren o dpnqldruu{ceppou n ur rfcelnpou
    ngo1og51t eryuu,(zc19ds/s uarTruper,rodpo1sefrfcernep TE-?Is/tr a4'ol
    5Ee,mpodctrolg'6691 lsou,(,tzH 0Se1p'duI fzslSpl pef rfcer,tsplluf"Is,tr
    gcdctfnppou rcgo,trrllolsSzc gcdpu BIO 'g :u!-g:g epdfs rufupu,ftleu
    f,ztd 'twutcqop?rr 1tu,{uupodz erupo8z t *I lecblqnpou pgo,trpolsSzc
    feqeudsluu ?lp efnd5lsf,t'(t S't t) Entrpen'gllc€prepllqels,l,tupulqry 0s'n)
    lfS'g) ruerozrrezalupo8ztpo f@lez ol?u g oused ?elulr-orc{n e TpotW
    -epzerud,VOfcuplepeuoup,nedeT(yr1g)pgo,rqllop5zcefcelnpoueruzcttr,{,r or
    euemf,4npef ec,$4erd ,n fenolt4 fceppour ngfezpor gcgap pgrgodg -fez ouseg
    'zHI '.1IHA eryu,{,ng
    I 99 gc( btezcerqtztd I
    .tIHn lcgo/(111o1s5rc elsor{€z.n elwctff,n 3rse[nso1slttg ,{puEfs'og,feugou otused erto
    pgo,nlltotsazccego,{ otepu eused pdfs zsztd eruemowlezurusr-u,neduz tergtzt1'y7
    nloo /tA'2rI46: g oused lzl..jlllg'f:.YeF efnuf,{zrdrueuuou zetpgoaz
    erzpt'141yrfcelnpou n4peddzrdn 7p fecSuleltu;cauzol 1sef'2114gg1d1,n
    rsouf,r pgo,t111o1s3zc tfcelnpou z zxztd e1illezoused zfl>t Sl : *t
    (ss'rr)
    tred,{s
    ctfnu[kr4 'zp1. gL tu,ngr (oEeotfnppou qzdfs g ezpnllldue
    feuletufsluw f,ztd tctfnd6lsf,t) 4y rcgo,nrpolsdzc ilce$ep ?gou?/trtquur(s
    -qeu tfnu[,{zrd eyml,ngu,{pc Bu eu€aosols rtrurou elloporeufzpSrry 'g nlueunE
    nlezporo6ezsruerdBlesseg;[c1un;logourcgel6 'gZ'tl 'sAU
    (qsE'rr)
    99. zt il, 0t, 6 I t I I h t z t 0
    0-
    (ess'rr)
    :,cesrd
    n4pedfzrd l
    nfozpw obazsutad oTassag
    a[ct1un1
    lur 3ts afn4edzo
    ZSmrnOr e1U
    LZn mgpu 6Ase!u ez enteztd eno 1u11ar 111 gTn
    Uklady nieliniowego przetwazania sygnaldw 428

    Rys. 11.26. Modulacja k4ta przezzakl6cenieU,

    Zfaktu,Ze maksymalny wsp6lczynnik glgboko6cimodulacji rn wynosi 1.


    maksymalny zaSwskainik dewiacji wynosi od 5 do 1500wynika, 2e wplyu
    zakl6ceniadla przypadku FM jest wielekro6mniejszy.Jeston tym mniejszy,im
    mniejszajest pulsacjazakl6caj4caO - O".W celu wykorzystania tej wla6ciworici
    normy migdzynarodoweprzewiduj4uwypukleniew widmie sygnalu ezakresu
    wielkich czgstotliworici,co zwigksza warto6i wskaZnika dewiacji powy2e;
    5 (tzw. preemfaza).Jednoczefnie w urzqdzeniach odbiorczych ten zakres
    czgstotliwoScijest tlumiony przez odpowiedniekorektory (tzw. deemfaza).
    Podsumowuj4c, modulacja czgstotliwoSciw por6wnaniu z modulacja
    amplitudy zapewniaprzeniesienieszerszegopasma sygnalu,wigksz4 dynami-
    kg i mniejsze zakl6cenia. U|ywana jest wigc dla fonicznych przekzz6v
    o wysokiej jakoSci.

    Przyklad ll..6Nale|y obliczyt parametry przebieg6wAM, FM iPM dlamaksymalnych sygnal6r.


    modului4cych przy f : 1 kHz i sygnale zakt6cai4cym wynosz4cym 10% amplitudy fali noSnej
    Naleiry zalo2y6 standardy mipdzynarodowe. Obliczyd dobroci obwod6w rezonansowych,je6lr
    ,Fo: 1 MHz dla AM i 68 MHz dla FM i PM.

    Rozwi43anie:
    PrzypadekAM:
    Zgodnie z norma h",: 4,5 kHz, st4d ze wzorrr (11.46)otrzymuje sig:

    B:2.4,5:9kHz

    Fn 106
    D o b r o 6o b w o d uO
    - : : ltt
    B 9.103
    Zakl6cenie:ze wzoru (11.59)m,:0,1, stAd stosuneksygnaludo zakl6ceniawynosimlm,:10
    czyli 2O dB.

    Przypadek FM:
    Zgodnie z norm4 LF : 75 kHz,I*": 15 kHz, st4d ze wzoru (11.57)otrzymuje sig:

    B : 2 ' ( 7 5 + 1 5 ): 1 8 0k H z

    F" 68' 106


    D o b r o d o b w o d-u O : :378
    B 180.103

    Zakl6cenie:ze wzoru (11.51)6 = 75ll :75


    Zewzort(7L.58): D": 0,1,st4d stosuneksygnaludo zakl6ceniawynosi d/0, :750,czyli 57,5dB
    'spg'rs
    #zcl
    tzs13t,t erulor{-N r tugou
    'rltorullols5zc Sfczramp
    oc'tues Slurufmotcg[rfur
    9go,n1po1sizc',&trong[en 1ed,ft nlpudfzrd u.DI€l11l
    (og'tt) 0d: (Id-0.{)N
    'N rg
    vrowelqJzge4s,ftn,(qe zeto ?erqoPT"l €u?oru
    Tcgo,tlpolsSzcezc?lelAodeppegn lr nrue?ouuodtf 5tsefeppodt,tloc1u7-or
    urdurtn,$1elesuap"I4n ctfererq,{71'lealouuzgr r faul,{ceurns :lp
    ,o9o,n1po1sizc
    gcsrcgoa\llo1s5zco Earqazrdefep 'n1c9feal unEnrp ev t[ tcgoanqlols3zc o
    uertergszrdz'fcblouutpqTll 1ctoAqllolsizctlceprep tryemeruz 14igleu8fs
    ,(uozpemordop 'sr(r
    eu ouoll$slsPazrd,{no4o1g l€ulegcs
    Nalelcgfeir bl:'w/ww
    "N'82'II
    oEeJgDI'e.zpe14n,rn,cfzs45r,nz Sfcerrcq
    {euPel et4olu rcgonrlloN3zc
    gcgoanl;lots0zc lcblezs>1dranz
    0lcernnep pelln' gZ' I !'sAU
    frn
    lvil +(l-ot)N-1v+r1-01 !V+OJ
    t1
    gcgonnl;totsdzc larupargodzaq
    rfce;npour ppespz'[Z' l l'sAU
    ggef'qc,&rocu
    'pugouyoy,g
    ,ngp6fsqefqr
    mgzr.qsztd
    -rueufp tzs
    'ngou?elsz tfcqnpou
    qcfl ealolurl enrenlgfztd gtlkrd o1,{g '(ozotwnV
    'lcgouue[odpo rcgomrpopSzc
    €u?ou Aqe'eqnp9,{qezorualu dV elcel,nep ser4€z usl
    zerc eycSldeupo lcgouurefodlcgovz.elezal\oluleru eu np51tz,tl eZ { eIP
    '0d e1pfeTnpl|cuepeduno {11'r3trPzaztdodercl4?rert fegd,tod fcu
    [qeu zcol rcgoarlllolsSzc nseJryzanl
    op fuozpeatordop fsel ptotqpoN3zc [etrerufctfn1nPotu Eelgezr; z1c61deu
    nPollgo t 1ogOn1c,S
    oteuozpenordop po fqepz I ueroplprs,ttt1ss[oEe,nosueuozeJ tm'dzsferu
    '1c9o,tt111o63zc
    ggouruefo4'LZ'll 'sfu ?u suollr€lspezrd1se[epesuzlargt:l n(Fm e4'u
    efcelnpou elupergodzegol 1sef 'oEecefnlnpourntreu8,{s1I€l x\ erolerauet '1 rsouf,[ rr
    feErp ggo,n1pots6zcc,elvelvlzf4e1eu:lfc1ugep [e[ z e>1rufalnlpedfzrd ufzs
    tlcelnPow z nEalgezrd
    -Fordfeu ar rcgoA\tllolsSzc efcezqeea 'ng
    "rrroPepln
    'gp '9/9 noui(rt
    VE llfzc iOE: t'dS : Vecgl;4ezop qetdfs leunsols
    zl :
    : Eol'
    Lggs ?o,goc
    ! =fl npo,rnqo
    s O I' 8 9
    Zr1\ZI:(r + 9&r.Z: s
    :21141:t f,zrd Qg':|Il)rJuoz,A*2
    'zllrt gI =*!elP zl{{- gL = dY eupurfsleru zru,nadez ot 's : I ,Qe1s5e[ tfcetnep {Iu?"$a
    :116 1eped,(zr6
    ngpudAs a1uezten7aztd enolulp! N
    gzi
    6Zn
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnalfw 430 \,el,niowe ,

    Modulacjgczgstotliwo$cimo2nar6wniei uzyska6po6rednio, jak pokaza- sygr


    no na rys. 1L.29.Dokonuj4c modulacji fazy przy 24s16s6waniu sygnatu s8 tl
    moduluj4cegopo przejfciu przcz uklad ca.lkuj4cy,otrzymuje sig wskainik
    dewiacjid odwrotnieproporcjonalnydof,co, zgodniezewzotem(l1.51), jest noil
    wla6ciwo6ci4przebieguFM. rla
    slan
    byc
    Jcst
    dec
    Rys. 11.29. Schematblokowy po6redniejmodulacjiczg- nn
    stotliwo6ci rF
    r o
    Je6lisygnalemmodulowanymjest ci4g impuls6wprostok4tnych,w takt S}ED
    sygnalumoduluj4cegomo2nazmienialich amplitudg,czgstotliwo66, polo2e-
    nie (czyli fazg)onz szeroko66.
    7'e wzglgduna nieci4glo66sygnalunosnego,
    sygnal moduluj4cy podlega pr6bkowaniu w chwilach zaistnieniaimpulsu
    nosnego.Przebiegiz modulacj4impulsow4jest wigcnajdogodniejopisywad
    za pomoc4 transformaty ff (por6wnaj dodatek B). ukladami modulacji
    impulsowejs4 dyskretneodpowiednikiuklad6w modulacjifali ci4glej.
    tdzi
    pod:
    11.4.2 Demodulacja sygnal6w AM oraz FM; detektory fazy

    a)

    H
    ']r-+f

    Rys. 11.30. Uklad demodulatoradiodowego: schemat (a) ireprezentacjagraficzna(b)

    Odtworzenie przebiegu moduluj4cego z przebiegu modulowanego jest na-


    zywane d,emodulacjqlubiletekcjq. T* wzglgdu na zupelnie r62ne wla6ciwo6ci
    rsgorrpg4
    (+.')" -eu 6e[ d
    : : tft
    (lg'rr) lasoc'1y: Et!
    Tasoctllo2
    (q) euzrg
    tc.so,nq1o1sazc
    fel o e,nongff,na1e3ldep1[ceuroJu1feue,nrlazco
    11elzs{dl,rr e'otenenolnpouz npuE (s 31upe1mqo ?zr?/rlpo (e99'11) Est.ged1
    (pr*u)z _ o,
    (qss'rr) ---tn - r
    feprs [enope14sz?ro -
    (?tta)L
    (aes'tr) -_ - , !
    l@Socwo11
    ngo,rq11o1s5zc[aleur -
    :mgEarqezrd
    gcg1ryz $s epq4s +l etuper,s?goueA\
    l r
    (P.r+ y)z
    Qglt) :fI
    (lcasocru
    + t)on
    0p afnur{z4o (tt'll) ctfeunelspod,q + y ztzrd feuoleupod
    'p epSldeuelzpnlllduu **l
    [oue,nolnporutu,ngr'nptrd tpnllldure 1se[ eppE *
    {celnpow
    (P't+u)z:#:ur genr{srd
    (lg'tt) **r
    n nqnduJ {
    'oEaugou qi
    :rueroz^rArsegeil,tl i(pgosnqs4em.o1odnttn etuperg?lrtop?l{S -ezolodfit
    'otectfnppou rueuEfs
    tTq u'qrft
    po leu4epz eppnqldue o dplosnqs 4e,n91odrytzq €Iu eFPo^\qo ira
    ptra 'U >>4 | dpop tfcuepfzar tuorupergn lsef p.t er.zP?'u. * y lsouf,n '.i
    -Ozcrfce;np
    umrzpomezrd nIunJa[I u1p g,{1s,(relryJ"qc epeJ,{qce51'A ,'0 ?o em
    vzs4$pl eryncavzuzl'uiflnolsndezrd n{unJel4,$ u,{u?aoz,fte1odsnzctyz
    eu scOrdeu ceqoa\ uznp uef npuE{s epnllldule dpE 'e,trgour ol Nef
    'qog'Il 's,{r eu eue,noutfslorde ,cdq
    1e['falsord I[qI FIreIuIcPo
    "Iuorl\P 's,fi eu o8euol,tep
    egou ,(po1p e4,{6,{r44ere\c eq 'cblepetr4ez
    -pszrd np"Hn op tredfs crzpenordoP nloo urr(1 "0t'II
    ,tl dzcrelsfll (OZ'tt 's,ft
    'rod) ,$t[nFpou puEds eFual]$ ezral tPo €1uPelrhgoqcift-or{ 'tugou lsef'(19'1
    1)
    tfeJ z f,pntrldure {ceppotu mg8srqezrdefceppouep pe[ uzslsordfep ryu7e4s,l 6l
    euul ga1ts qat6fs nr
    ,ng4peddzrdqc,{1ngo zp eotfnppouep dpeg4nI [.{ z€ro trA[V,tt.opuE{s -eze4od4e
    EN ngleu 6Asa1ueuemgeztd eilolulp! N 0t?
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 432 t,
    i -
    A*'€ I

    Wielko66 U, jest amplitud4 zdemodulowanegosygnalu wyj6ciowego. srru


    SprawnoSciqdemodulacji amplitudy nazywa sig stosunek tej amplitudy do ukla
    amplitudy obwiedni sygnalu zmodulowanego:

    ,:h:4fu=+
    lub
    P:zi
    'sl .
    (11.6s)

    P.-ze
    W przypadku idealnejdiody o ra: 0 sprawno6i osi4gawarto66maksymalna ::z \
    r6wn4 Lln.
    Przebiegna wyj6ciu ukladu z rys. 11.30a,opr6czskladowej o po24danej
    pulsacji o),ma r6wnie2 skladow4 stal4 i harmonicznepulsacji fali no6nejnQ,
    n: I ... m. Niepo24daneskladowe naleiy usuwai zapomocl odpowiedniej
    filtracji, jak to pokazano na rys. 11.31.

    C2

    1,, ::7i
    Rys. 11.31. Uklad demodulacjiAM wraz z filtracjqskladowych niepo2qdanych .1i'g:

    Om6wiony uklad demodulacji AM nazywany jest detektoremwartoici


    sredniej, gdy| zgodnie ze wzorcm (11.61) uzyskuje sig na wyj6ciu ptzebieg tYnr
    proporcjonalny do wartorici Sredniej przebiegu skladaj4cego sig z pol6wek i :t.

    . :5:
    :.lA (

    ):,:r
    Rys. 11.32. Uklad demodulatoraszczytowego l -

    - L . :

    -L3:
    -rj.t-
    -)i :

    Rys. 11.33. Przebieginapigi w demodularorzeszczytowym


    "'euzrmo-q)PlarPE{n gZ
    (en'n) F(ca+ U3)soc* t(a - gg)soc * tolsotgfw1noL:
    I
    f - r z 1
    : * g)soco2*1* ?(D - g)soco4nrqJluro"o;1p :trcn
    Lr,r
    :Spafnurdzrlo [au,souIpJ zeq [s,noE5is,tnnitp
    fcuppou nqpudfzrd u1q
    tttfiuzcyonqcuts wannlatap Auem{zeupef p1et peq1 'oteotgouru np€pln
    epgfe,n€rtlpBu u,{ue,toppouz ueput{szzerntf grzpealordop r tugou 5pg
    9,{zromlpofryp.u rfcelnpouap epelsfzn nlec A\'5n tfepeu aru femo1l(zczs 1
    leppery lcgoue,{ ,tlgJot4e1api(pe11n faz,furod auor^rgruo r (l)a npuEft
    ue4?1zsl ez y.ztpod am oEaue,toFporrr nEarqez.rd ?rupamqo [eugouglug
    zeqfano8fis,noupeffceppou qnl feugouII€JzeqlfceJnpoun4pedifurd6
    o6ealoutzczs
    a,rqop
    zuolqeds
    Brp.dN (99'rr)
    eru'lssz .|f|Y=="?r'J^:[ffffirTlffH"H
    ?9orr,r'9
    srl967:511 zrno sl StZ = t/t
    .(suroseeo,rrpolslzcol6egzglt"'ry;f
    ;-'oi#f.fi'"TtffifJ.Ktr#l$fr
    :aqwfi*rzoy rym91odz
    'I ,(z.epp.411pq1lzr6 Eergezrd
    n
    tV agrlwolqpo BIpO9'ID ptouagn{u ptowsnp ?to,trlpout.cyzpnerds
    'firg4.rrrrolqpoduolgul lcFol.Mu tb,
    qn1 aotp,$ efntqsqo Tu[Bpsu uepef eppE qc1ry.orl I qcruperg qc.6qp qcl
    rp"pJ ?u IIuoJolp?J,n,(us,nosolsslugcszs/hodcar,$uo lsef 'rfcoppouep fztd
    gez,(qs,(zrollFc1npou uap{tz,t pod fuzcruouoleeru 1sefI IV Eelqaard
    e-z t4rur{,n WqBt zor e1urpzor uilzsfaruu ,n qcduozpemotdtztd y
    pgoupel B{sIIq n4pedfzrd u,{t ,n '
    peffcelnpouop ?,sourrurdg'9e,no4pJpo tsal o,nfelergq'loutou qe; n8eqezrd
    qc,(rzcruoureq tngolre,nez tryapnem z oEec0fnppou qu6,(s qepsl eur:
    'apezc
    e1C1de1q
    a,no1c,s[,{,t ,t,(pqgduu 3rsnpezsfsruuz f,z.lld4emm.ornpui,ts
    trupefngo z oEa,nopg$a glce$"u epegtpod erunedez ?tourngrer.N fempemo
    "l '6u
    ct) [eugoup
    Og'u) >> CY t u pueptgod
    ug rz
    n{unJ?a eluelqedspa[ euzcepo4ut(zc Azrd tlturuds+ru
    'tg'II 'sf,r ?u errcrrocrxzseu ts n4pedifurdoEagur elp t*n zerc (t)n Eagezr6
    'nsar4opd o8euuefn ers?zc rtr rcgolrum
    ?tou?at b eudzqn t,(pn1qdtu?[eg4u1g
    op (r)n nterqozrd F1lt.gtrodtqulepop elsezc m Sn efnpepu 2 ggouue[od
    '[eugou 'uznp Gs'rr)
    IIE ruosar{oz qu"Irll-orod ,rIeplu tsel Cryemoswt s[?ls gez 6ef
    'y
    tU srrosezc llgef erolsdzerop epelou,tgr tcgouuefoduorayuuzcblf,ztd
    oteuor,tguro"Flsoppazrdod po uo 4s tq.o1 'ttilittottzczs (uotowlnpowap qni
    wato$ppp Auemfzev'g€'II'sdJ uu r(uol,nuppezrdroplnpoluop paf wapa64n op ,(pn41d
    ru,(ue,nosolsfa1c,sdzc eqrzcewz'csounetdstpu eu np6pz,u,e7 'fptowruts 'oEearorc,s
    ngleu0As e1uezten7eztde^ o!u!p!N
    zei
    Uklady nieliniowego pzetwazania sygnaltw 434 ,ltliniowe 1
    Pierwszy skladnik w nawiasie prostok4tnym jest zdemodulowanym gdrt
    sygnalempoz4danym,dwa pozostalemoina latwo odfiltrowad,je6li O >> ar. T P]
    Dla pruypadkumodulacji SSBotrzymujesig otr4
    ,l!*v"cos(o - ,)r-l :
    ilot.: auocosQ
    L L I I

    : + cos(2Q - o))tf (rr.67b)


    )oV'o*[cosart
    a wigc wynik jest podobny do poprzedniego.
    Oddzielnymproblememjest wytworzeniesynchronicznejisynfazowejfali
    noSnej.Zagadnienieto jest om6wionew p. 11.4.3. Detektorsynchronicznyjest
    ukladembardziejzlozonymi kosztownymni2 om6wiony poprzedniodetek-
    tor warto6ci6rednieji szczytowej,
    dlategobardziejekonomicmesystemySSB
    s4 stosowanew przypadku niewielkiej liczby odbiornik6w, op. w radio- FF. 1
    telefonachlub w profesjonalnychsystemachl4czno6ci.Moina sprawdzifl,ie
    detektorsynchronicznydaala poprawnier6wnie2dla przebieg6wAM z fal4 Drug
    no6n4,w nawiasieprostok4tnym wyraznnra(ll.67a) dochodz4 w6wczas
    trcrr'
    wyruzyQlm)cosKlt oraz2lm,kt6rc moina latwo odfiltrowa6.
    Demodulacja prznbieg6wFM moin byt nealizowana w kilka r6znych
    sposob6w.W kazdymprzypadkusygnalz modulacj4czgstotliwo6ci powinien ta
    mie6 wstgpnieograniczon4amplitudgw celu pozbyciasig modulacji amp-
    litudy wynikaj4cej z zakN6ceni szum6w. Z koler nastgpujeprzetworzenie
    modulacjiczgstotliwo6ci
    stub
    w zale2no6ci
    od stosowanego systemunazmiangfazy N
    lub amplitudy.Na koniec nastgpujedetekcjafazy lub amplitudy. uzylcl
    Ogranicznikiamplitudys4ukladamiformowaniaprzebieg6wprostok4t- hron
    nych i s4 om6wionew p. 12.5.2. rlo|Dr!
    PrzetworzeniesygnaluFM nazmiangfazymoinby6dokonanew r6inych
    ukladachprzesuwnik6wfazy,najczg6ciej jest stosowanydzielniknapigciowy
    przedstawionyna rys. 11.34.W przypadku, gdy reaktancja l/OsC' jest
    maczniewigkszaod R, otrzymujesig:

    u t - jRooc'
    (11.68)
    UL
    r + iQ4t r) 11
    h.

    gdzieQejest pulsacjArezonansow4obwodu. 'Eft


    Przy odpowiednim doborze dobroci Q zaleino(t, fazy od czgstotliwo6ci rt
    w okolicy Fs jest w przybli2eniuliniowa, przy czym dla Fs przesunigcie fE
    wynosi90".
    Tak uzyskanysygnalz przesuwnikafazynale|ydoprowadzi6 wr azz il 1t4 h.i
    t riEt
    dwa wej6ciaukladu mno2gcego. Otrzymujesig:

    xotL: oltruz : aururcosotsin(ot + q) (11.68a) L.


    .'rl N? ' ' 'ul t?U (ess'r
    l'l : "L'ol : :, r)
    :5ls efnudzrlo (11.9)nroz,rnez
    p?19'enosueuozal ?to/$lllolsSzc,cfg rsnure4etlz6l
    evrnzzelt
    I L.Ol : odrlsaf I IS ?rupergod9go,nrpop5z3
    :auozblmzoy srcSrunsezr
    ..{d -qc,(,norper qc?Irurorqpo tcso,tullolsiz
    002 : 2 Vbtf,zr1 /vr
    .ngrpwured qcfrrodfl qp gg'i1 'siir z yqg aoleppotusp i(luatuelaq0zcrlgofqe1e51g11pup1Izr4
    urAcbzouu.r
    urepellnz l4l eiotelnporuap
    teuleq3s 'gg. ll.slu
    (ss'lr)
    pef ,306/1
    f,$orcdrdeu 1
    gc{uzorneur
    'oEaqo1ecsnp?pln rcelsod anrlcuzrleer fztd
    aruezblnzot
    eue&\osols lelcgSzcfeu ol Nef 'eqpesez [e1 eu oilecbleryrzp IAId eJolel -1t1o1sordn
    -npotuep fmoloJg leruarlcs,{qed ouourrqspezrd SE'I nlunsfr e1q-,{uzcey(zn ',{
    I
    zg
    t?uEfs ,{ue,noppotuepz e3r,t Alsefnufz4o o8sJtzouru np?pln nrcsf,{rrr Azelbuetwze
    'rcsot\rllopazctfcewrep
    lsef gy arzpE erUSzrOrtlS
    -dure rfceJn
    0J
    (csg'rr) tcasocS,ntno x dtrntno! x t*n UerUr,tOdICS
    t v r qc{wzgr eqJ
    (gg'tt) nrueril\?lspod od '9,sorze1ezelep d m9ttl qcDllarl\eru e1p fzsanreld SeZo,tlgrtltZp
    ls"rurol?u',{uenorlp.ypo 9,(q azour ur,(u1t>1o1sorderser,neua\ Irupepls pnrq tJegz 141y,r
    erz'ctzpmetd
    .?t. .9(U
    rul qcproplnpouep /l,^Aue^ osols ilnnoze;ltuMn$zrd II -oIp"J ,u 'du
    ggg fue1s,{s
    -IeleP oruptz
    1sefduzcluorq
    qegfenozegw(
    (qrq'n)
    (qes'rr) l(dt + l6g)urs 4 aiursl,nt2o9 : twn
    I
    :5rsefnur,{z4o
    (eeg'tt) lrlovzetr.;zA\ erue?ouruc?fnuo>1,t6'7E'II 's,ft z n>lru.unsez.l;d
    m 'CD<<
    u,{ue1s,ftn oU- U op rufuJzuofcrodordfze; urerc3runsezrd u iltel't
    lsef a) erzpt tufuz,tolnpo
    9t? mgpudAs aruezrcAleztd anotut1at111
    nev
    -!r-
    Uktady nieliniowego przetwarzaniasygnalfw 436

    7.aleLno36,tgtp= gjestspekrionazblgdemnieptzekraczaj4cyml0%dlak4t6wniewigkszychni2
    nl6 rad (30").7n wzoru (11.68)wynika wigg ze

    F-F" AF n
    2 -0 : P
    : 2 0o - - -- F o 6

    st4d dla dewiacji czestotliwo6ciL,F :75 kH.z;

    n F '^ : n '10.7'103
    O
    - :- :3i,5
    12 LF t2. 75

    7-e wzoru (8.14)oblicza sig:

    R : Q o L Q : 2 n ' L 0 , 7' L , L ' 3 7 ' 5 : 2 ' 8k O

    W celu uzyskania reaktancji 1/O6C' : 5R:

    C,: : 1pF
    2n. 10,7' 106. 14 . 103

    Dla k4ta q nie przekraczaj4cego30'funkcja sinrp we wzorze (11.68b)moirc byd zast4piona


    axgumentem,jak we wzorze (11.68c)z blgdem mniejszym od 5Yo.
    Filtr dolnoprzepustowy powinien stlumi6 czpstotliwos6 2Fo:2L,4 MHz, przepu6ci6 bez
    tlumienial-.:15 kHz. Realizujeto dzielnik RC o stalejczasowejRC:LpnJ2Fofn*:
    : Q28 ps. Stosuj4c rezystor 1 kO pojemno5i powinna byd 280 pF.

    I r'1

    Rys.11.36. Przebiegiw impulsowym detektorzefazy dlar62nych kqt6w migdzy napigciam J.i-r


    wej6ciowymi
    t-'ri
    I
    W om6wionym powy2ej demodulatorzeFM uklad mnoz4cy wrz l rii
    z filtrem dolnoprzepustowymrealizuje detektor fazy dai1cy na wyj5ciu
    nnsfiit uu
    71'zvzot ir{ euolarglEots oEor$os ntn Afu7a
    -Fdrry nEelqvrd oEaqo,nopz Aqryys:1oyd8argezrdectfnruro; dpug11 lu
    -eflergezrduluolrp,{zp4u oEe,noze;zlc6runsezrdpobqepz c31mc byre,no4
    'fct[et
    q.ord ryalgc rt (l)tz tu,tgr ?9oUu,neur ) ngouuafod eu e1c{de51 ftry
    ;ue1c6;deu
    -arued-ocDlnlg-ord p€pF Lrousls 2 ttcgourua lod z n t m 1u9i4n1mzatpzrd
    ',noqndu1 qc14st,n
    01orem,ft8po oEeurelodr-unerolsr(zue4 Istr?)I {"}zs:[
    ewyyz(lznilerguztd'frrq1e1zs1opdpaf (l)tzEalqezrdw0zcfzrd'f,n1erollepp
    oEootfeprued-octfqqgrd leueqcs fvvze4od Ne[ 8€'II n>pns,{rz1q
    ',ragpEln gclrtsl ape4pal eunp euolA\elspezrdopceqo buelsoT
    'tzo[ 'elzpnqdue
    luonqatap ryfnoSf.a fpe14aruauo ts euein,{2e51 fe,nop
    -r?prrcNo ,ngqndu1,n-oEtrc IIcga\Pn1f,cryrygtop eqauofcrodordelcldeu
    npgfi{,neu acblepfzelfuotlepp edrolql euqez4odts'tnoze;.t115dz qczpetr4n
    'd ,n qc,(uor,ngluo l[ 'uyu 'qcur-uelrosols?z]qc,(uzci(11urd qepr 11
    S'II
    'aqtlopord eI"J qnl eu1ePlosnuls fput,{s oppal,nodpo eF"J ,t elSpnsezrd
    auozpe,tordop ts otar-ot1 g,e[e,nop'otectTouur nP"F[n n1u4s,(zro1,{,neu
    gp"do Ds,{ze1ilclepp €lusuoloP pto,trll?otu elalp fezd,nodeuo1,n9mg
    'sAU
    srcDplep r{ze;po o6ennolcglian
    o6ertnos;ndur1 etcAldeu?gouzelez'Zt' I !
    \
    r
    : ^fdztra
    zeq gpgndz$
    '?€rrro4lgpo dZ lcgo,trlnolsSzco tuuquz ssogbstz $qi
    's,ft
    'r€'II"u?oru eu ouoprqsPezrd ol
    tnopel4s oppazrdod 1ef amqopod Ig["08I
    op 0 po eFerlsz /n a$olult ls3[ihJ po feprs [amopul4s?EowwewlFzer l[
    'suuefn ts epls ertropclls zlrll nunfioleuz 1se[efcen]ft o08I z?ro osgl
    Tpqofzs1fi,tel
    ngpudAs aluezten1aztd enolulptN 98?
    Lw
    Uklady nieliniowego pnetwarzania sygnal6w 438 t e/'nrorve

    t) b) po
    --r_l--I_]
    Ur@ a Uout(t)
    q(t)
    Ep
    Pra

    IT'
    u;(t)
    J-
    Ptz
    prz
    mt
    rGI
    hc

    Pr7I
    tro
    Rtrs.11.38. Pr6bkujqco-pamigrajEcy
    derektorfazy:schemar(a) orazprzebiegi(b) r-aj
    rz8

    Z zasadydzialaniapr6bkuj4co-pamigtaj4cego detektoru fazywynika,2e


    w
    rpt
    pzebieg pr6bkuj4cymo2emiei czgstotliwo56 N-krotnie mniejsz4od przebie- sor-
    gu piloksztaltnego,
    gdzieNjest liczb1calkowit4.Je6liobci42eniemukladujest r$o
    bramka innegotranzystoraunipolarnego,rozladowaniepojemno6ciC mig- oral
    dzy impulsamipr6bkuj4cymijest znikome ihczba N mo2eby6 duZa,nawet PoJ
    kilka tysigcy. amt
    Drugim przykladem cyfrowego detektora fazy jest uklad, kt6rego
    zasadajest przedstawionana rys. 11.39.Wykorzystanyjest w nim cyfrowy
    przerzutnik dwustabilny, kt6ry zmienia stan na wyj6ciu Q na dodatni

    a/ )
    Lt,lfl
    E urft)

    0
    u2(t)

    0
    uaft)
    FF.

    0
    uoutft) EZOI
    pred
    sprz
    w
    L'..
    Fazi
    Rtts. 11.39. Cyfrowydetektorlazy zprzerzutnikiem
    R5: schemat(a) orazprzebiegi(b) DAF
    b4qezapyv 11ep3rdeu fpnlrtdruBeg'e[npo,tlodetcelpzerA\oc'I7'II 's,{reu (q) t6ans
    ouori$slspozJdof ryl'pgo,rqpolsSzc po f4epz puepaldeu rw(3 fz@rul ezug
    nn+rn-:*n+tn-:ell n E e r g e z rgde zz O 'rn+r1y-r?11
    "po1p
    ntelqezrd fe,toilzczs tfc4elep efnuo>1op rq €PoIP elcellnzeJ A\
    s3
    ?CrnTnelp eu Ap uP€RPoetofl'ut1l e1c{deu6af euzmepop [act[eE5zrds
    rcgouuefodtcoruod ez qcf,1tsldeu oCI '"06 o "2 epSldeu 1 'r1 nptrd
    Azqwep!fiz,tnelSmnsazrd fe,nosueuozel ngo,nrpo1s5zc elq ts (gZ'S)IueJozA\
    az eyupofz z7 otaurpil\ elue[o,nm qcolang;od Bv zn - t4 erclrde;r{
    nlunsor Broqelsppsfln '0t'll 'sAU r
    T
    tnonl
    I
    I
    217
    I
    I
    111
    Iul?Pop 8
    frtlor;,{c qt
    ',{pnlgdure oEergq !n
    u?ru,z qcp1q,{zs?lP lFlzclu?rto lut ewvP ng euzcftlloJl{ele ggoutus[o6 tez-n
    larleu
    'oflenoldzczs oEeuzcfrleu,{sP"I4n tzrolq zU 'IU 1urero1s,{zsr uro -3p p ycg
    "JoDIqep z t pqry tzrol$
    oC', ) Iuqcgorruelod z zetm e l Q f polO'nV-I [d Auetulr.;z 1safnpullnu
    s2 t;crtte?lzrds ttcgouuslod z zr-tn zC - z7 - t) - 17 Auq*ztds ,finos -arqezrdpol
    -u?uozalpg/$qo 'nlunso$ wirto\qa\apAve,n,tzeu pegn ,{ue,tosolsec,$lerd,tl q'e4rufnA
    fap,sfzcfeuouoliru1spezfi W1l nlunsrfi e51',{uoclepqepz ampsnlpedfzrd
    'faugoun9o,n111o1s0zc tuap3pz,tl
    u,(t ,n {€upa[ Ne[ I tV fle1gtzrd,(uetui(zrlo
    ,{uofo4szor,{nosueuozet pg,tlgo1se[ero1equdr4s,(p uepel4n ur(zslsord[e51 (q) Fe
    'lcsottrlltotsdzc lutttoltulut{n1sfp auu,tn,{zeu fPeHn t7n1s ryy-141d nluszJorrl
    -ezr4 '[e,no$ztzs rfclepp aruuppod I WV Sfceppotu tu eluazro,nlezrd
    qq pef 69 ,t.otelgazrd rfcelnpotueP tngo,nlgotu ttruq
    '
    "IIrDIs,{zn
    1c;o*t11totsd zcfi. zof umnpppp
    op0zc euern,{zeueuo ts otelep r 99oal1pots6zc tzs451,tleru qcfmongfe,tl
    ngtalqezrd z frgt1'btem4gv,ot4 fpq4n 'evo4olzlepPreqts azpesrz [el eu
    glredo fng rtgrollepp em,ezbrrrzoreuzc,$4er6 '(l)zn zerc (r)rn mruEetqazrd
    fzq}tw oEa,nongerc6pnsezrdU[clurU ttroprt pe[ oEeanopg0Qtn ntstqszrd
    qupeJgBr\op"r{s 'll zPzot.& euol^rgluoo,nolgEezczs ts eppr HlqnzJezrd
    '0 ep,s$n Azcf,lop '(tasay} y etc,sfsmeu nqndul
    ?gou?W uulrrpezld
    rrlcsf,{zJdod gvz f.molsz uu '(lag) g spg[a,tl eu nspdul ntc,sf,(zrdod
    6e? ng pu 6As eru ezte*r7aztdato ! u!p! N
    8g?
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnalfw 440 \,eliniowe

    od czgstotliwo6ci.Dobieraj4c odpowiedni4dobro6 obwod6w i sprzg2enie cen


    bliskie krytycznegozaleino66ta stajesig w przybli2eniuliniowa. m
    W wyniku detekcjiszczytowejnapigciana pojemnodciach C' orM C" s4 AE
    odpowiednio r6wne amplitudom przebieg6wUa1 ota.z Up. Jak wynika drr
    zrys. lt. l,suma tych napig6jest w przybli2eniustala,napigciena pojemno6ci AE
    C"l jestwigc r6wnie| staNe
    i r6wne U6.Napigciena rezystancjach Rl oraz R2 str(
    wynosi wipc UslL. NapigciewyjSciowewyrahasig jako: rov
    r}s
    u*t: (Jor^o,- ( J d L ^ o *- * (Jaz^o*):
    |ur: |W^*, c)n
    lpl
    : - (Joz^o") (11.6e)
    |{uor^,, !a

    gdzieUa1*otazU 42**s4odpowiednioamplitudami przebieg6wU arorazUp.

    a) b) c)
    U1 Uat Ut Uat U1 uat
    toz
    roz
    \ui n fi"lu
    \A-Vl
    -U1 Udz -U1 -U1
    Uaz tJaZ zac
    Rys. 11.41 . Wykresy wskazowe napie6 wystepujqcych w ukladzie detektora stosunku: dla \t'
    O : Oo (a), dla O < Qo (b) oraz dla O > Qo (c) 7nr(
    linr
    jest, zgodnie zrys. 11.41,proporcjonalna
    R62nica amplitud U at* i U 62^o*
    do zmian czgstotliwoSciwzglgdem F6, dokonana wigc zostala demodulacja dn
    przebiegu FM. Jednocze6niesuma tych amplitud jest stala ze wzlgdu na du24 toi
    pojemno6i Cslzczego wynika, 2euklad jest niewra2liwy nazmiany amplitudy zll2
    sygnatu szybszeod stalej czasowej (Rr + Rz)Ca. Uklad detektora stosunku
    spehia wigc jednoczeSnierolg ogranicznika dla szybkich zmian amplitudy,
    znajdujAcych sig w pasmie sygnalu demodulowanego. c.{
    Detektory stosunku znajduj4 zastosowaniew tranzystorowych odbior- AV
    nikach FM starszej generacji.
    rys
    \*!J
    11.4.3 Przemiana czgstotliwo6ci
    Kolejnym, obok modulacji i demodulacji, nieliniowym przetwananiem
    sygnalu analogowego jest przemiana czgstotliwo6ci. Jest ona stosowana
    powszechnie w urz4dzeniach telekomunikacyjnych, jak r6wniei w przy-
    rz1dach pomiarowych, generatorach malej czgstotliwoScii w wielu innych
    ur z4dzeniach elektro nic zny ch.
    Stopniem przemiany jest nazywany uklad elektroniczny mtieniaj4cy
    czgstotliwo6i no6n4 przebiegu na inn4, najczg6ciejmniejsz4, bez znieksztal-
    Aueluezrdetudon lsuJeqrsl^r\ololg 'Zt'l! 'sAU -trstzsIeF
    ,{ctlemaru
    gcfum nJ
    -[nd m q
    ?II?&\OSOIS
    ktu) (o)+ lu6)ssxup"nnL : (6 + td15)socdj: dn IUeilIgZI".tiJ
    Eerqezrddts efnurfzr1o nrcg[(,n
    'e7il'stJ
    eu r tufl(cutuns ?go^\IllolsSzcurnp ,{,uolsndezrdo.to{poJt Jllld
    eu,{uoraelspezrd lsef n4ruJolgpo n ,(uertuezrderudo}sl€tueqcs,(aao1o1g
    'qcdu[,{zrn ,n91eu3,(sBIp zHI gg
    I I IJ mgEerqezrdelp zHI L'gI 'WV -rorgpo qc
    I
    ,ngterqezrd elpzH1ggleuo rsou,{,n'ernoprepuelsI lsef dgggomrpolsAz3
    "l"ls 'fpnllldrue
    t [ - ' t f , : d {
    (rrrr) nTunsolsE
    :but(.ponlaqoEauemz dPnl[due r
    'BJoluleuat oEeqe4ol z oEaue,n,(urf,z4o nBelqezfi't fue1ue z npuEr{s'g lc,s
    f, | tgnp zu n$
    -orn111oN3zc bcyvqgtfectp$q dg letupergodrc,soltlJlolsAzcerueztolrfm op rzp efcelnpou
    -e,nord qc,ftrroufporaleqredns qc?IIuJoIqPo ,| fuenuezrd eruernosoIsEZ uuJuuofcr
    'ngtreuEfs z o8eupsf
    lcgo&\I
    -lo5Azc qnl fzeg elcelnpour zeIuA\oJc3tlr efelsozod ysclepslaruz
    "ul"nluel\o
    efelsoz
    zeq'dt Eze! Zelj0,l.,l''gr €Ir"firotlc?z qcf,tlotcgf,{tt gcdnope;Is nqo A\ elP:nlunsoF
    'qcf,rorcgfen ngEergezrd f,Pnlqdue elceppout BUBA\ogcGz z
    "ul?nlue,!\e
    rrrru A\ c31mefelsoz 'znzelo tP pnlqdure op,{qzuofcrodord 1sef,{,nongl,{rn
    putrfu ez'u4rufm (Of'tt) nrozA\ sZ'qqu z bupel crmelsozodeu?otu'3[cerlJg
    'we1ez'a1ga1s po apapo ts eul,{ceurns r eA\ocruz-oJ
    ?rupalalodpo ctfnsols
    rcgo,tgtotsSzc'zlJ Po efirzceloz,ap31s Iu?gJ IU 1ge1 'leuf,{ceurnsr feanocruz.or
    qcscgol\Illols3zc o palgezrd ouuluf,ztlo etualouur n>pw(at 6
    "a\P
    (Of'lt) {la +t(zU+
    1 6 ) l s o+c 1 6 + t ( z t J - 1 6 ) l s o cz}n r n o ! :
    'allzetortn
    I
    : 7z6soc (o) * r 16) socz 17r1D : lwrl
    (os'rr)
    :6rsefnudzr1o dt fzel nrcSrunsszrdr
    zlJzEro t6 gcelceslndo rEarqezrd npepln o8eget op ctlezpenordo6l'ur,(c
    -tTouur m "trrp
    feunlelfuu elrzolu tcsorrrqlolsSzc
    buetrnezt1
    oFp€pln 9e4s,(zn
    'S'II 'd m qc,(uor,nguro 'sf:
    "ITd tlc?p"Hn A\ euel{osols ts zero (gZ'lt
    'Jod)
    W.{ qcopu[zpeu A\ Icgoa\llloN5zc rlceurep aruazslAtaz zelua\gJ
    ?feulrpoun tcgonqlolsizc f,uetweztderudolS'csonqlolslzc 51eu gc,{uoforls zy zero ty
    -Bu qc?pol\qo o nzc"ruceurzt e.tr tueruceurz.tr 'trupar,sod ggo,tunolsdzc gcgoutuef
    t,noprupuels 3u euslueruz ts npuE,{s lcgornlpolsSzceuzgr eppE'qcf,noui(p u4udm rye
    -oropqredns qcolluJorqpo a\ feruqcazsnodfeu1se[n,so,tl111o53zc bs,,3 zr-to,i
    "Ir?Atosols '
    Errunrrszrd 'fitg nlpedfzrd a\) .{V 3fcut,rnapqq fiA[V nlpzddzrd ,tl) ur
    'uz1 aruazSzrdsI
    ryuu,{zc19dsa\rr?Iluz zeq i(ctfelmelsozod lfcelnpout feulenluer$e erus,
    Lnv ngleu0As eluezrc^taztd enotwlet11 onn
    Uklady nieliniowego pzetwazania sygnal1w 442 -rtaCr' z pl

    wzmocnieniem przemiany nazywa sig stosunek amplitudy przebiegu 11.5 ux


    o czgstotliwofci po6redniej do amplitudy sygnalu:

    TI
    - 1 t I 5.1 Zat
    ,. rf
    K prr:i;:iaun (11.73)
    "s '
    L}.t
    Wznocnienieprzemianyzale|y od amplitudy napigciaheterodyny.Jej trt
    wartos6jest ograniczonaod g6ry dynamik4ukladu mnoz4cego.parametry c;cl
    przebieguheterodynypowinnybyi moiliwie stale,gdy2fluktuacjaampritudy 7- a:

    u6 otM czgstotliwo6ciF1,ptzenosz4sig do przebiegu o czestotliwosci stos


    po6redniej. uk l;
    Jeieli na wejscieukladu przemianyzostaniedoprowadzonychwigcej biur
    sygnal6wo r62nej czgstotliwo6ci,spoSr6dkt6rych tylko jeden o pulsacji
    Q, jest przebiegiemuZytecznym,na wyj6ciumog4 pojawi6 sig paso2ytnicze 5E(
    sygnaly o pulsacji (tr. Przypadek taki wystgpujenp. w odbiorniku ra-
    diofonicznym,gdziena wejscieukladu przemianyjestdoprowadzoneszerokie
    widmo sygnal6wodbieranychprzez anten€.Je2eliwsr6d tych przebieg6w
    znajdujesig jeden o czgstotliwoscir62ni4cejsig od F, o ZFo,z zaleinoscr
    (Ll.7L)otrzymujesig:
    Fn
    Fn - (F, + 2Fr): ( F r - . F " )- Z F p : -Fe (r1.74)
    czgstotliwoSd r62nicowa obu sygnal6w wynosi r6wnie2 Fo (znak nie ma
    oczywiScieznaczenia).Sygnal o czgstotliwoSciF, + zFejest nazywany syg- a)- !

    nalem lustrzanym i jest on wzmacniany ptzaz wzmacniacz czgstotliwoSci -c-3


    podredniej na r6wni z sygnalem uzytecznym. w celu pozbycia sig sygnalu
    lustrzanego nale2ymigdzy anten4 a stopniem przemiany umieszczal wzmlc- est
    niacz selektywny. MoLna te2 stosowa6 specjalne zr6wnowaione stopnie 14t
    przemiany. aqu

    W celu dokonania przemiany czgstotliwo6ci nie jest konieczny c.!E


    uklad mno24cy. Moina j4 uzyska6 w ka2dym ukladzie nieriniowym. JeLe- .ck
    li charakterystykg elementu nieliniowego moina wyrazit wielomianem (
    drugiego stopnia i: ctu* bu2, to doprowadzenie napigcia ,GP
    z : Urcos(Qfi * e) * U2cosO2fspowodujeprzeplyw pr4du o skladowych: arul
    (lr, Clz,X21,Zdl2,Qr- Oz,Or * Oz oraz skladowej stalej. Zapomoc4obwodu
    -o
    rezonansowegomoZna wyr62ni6 tylko 24dan4 pulsacjg Op : Or - ez: r cb,r
    r+r
    ,r::bltJtzcos(ort+E) F$rr
    (11.75) 3rt*
    G-.
    Stopnieprzemianyopalte na powy2szejzasadzie,zawieraj4cejakoelement I
    nieliniowy diodg p6lprzewodnikowa(np. diodg schottky'ego),stosujesig Frr
    w zakresieczgstotliwoscibardzo wielkich i mikrofalowych,dra kt6rych r:r: s
    rcalizacjaukladu mno24cegoanalogowojest niemozliwa. -.:.
    nlct[e,$ eu r{uozpu,nordopluuEfs grerN 'qctum4u yo0q bn;otrl1totsdzcleu
    -emf,zea'u7f qa : o;|rcsomrllop6zc o Eerqeztdeztenlf,m'ezcetuceuzan n1c9[d,n gc,{rgq el
    eu oEeotfnpter ercSrd"u n1pJq ,{zrd 'ruercSldeu,{ueferlsezrd rolureueE 5rs efnsol
    e4'e1ilff,ztderrrBlsozt,$oze; tp3dz np€Hn e eryVp eruemgufr(,n nlec A\ lueureleor
    'S'il'd nr euolt\oruots el frolereueg
    lcgouurefoderue$opefzoJI .&\opo&\go op oEeotfnloquo{ z1c61deu
    "Irr"A\opE
    eluezp?AroJdopztzrdod eueperuz oEe[ Dqtlolsord
    Grrr)
    lsef 99o,t11tots3zc 1
    0JegefnreueENdg geraosolsvzqc,(uzcfqerd rcgozsqSran 's,tr z
    1tr^'LZ'll
    eppoEz'ggouuefodo4e[ropprem ru,{ct[erarrnuz urrfitnosvevozer
    tuepoi$qoz :zU
    pqry 1se[erolureueEoEegel blcenper tprmfzco fe.zpregfu1q'qc51deu oEeu npo,tlgotu
    -ozpu,rordoppo faugepzlcgorqpolsSzc o oEaqtlolsord gn1oEeqeplosnup :qcf,topagl
    nEalqezrdrolereusEol lsef '(to1o111cso palloguocafioqoa:9271'Eue'NdC) srCldeu
    uarCrdeu duefensazrdrolereuaENe['I'Id np?Hn rrnplolg rufpe,tu3 IIIeu?nuol
    'oEeumfl4en41g -ege1'uilrn
    1o1guepef
    o1z[ ouemoztper elupazs,tod ts ezcepcuurz^tr nnlg plolg 'ft$ nzculu rtuzcemol
    -c?urz,r eal ,(uemcuuz,$ 5a[ leuEds rplolr Z gc,(uzcruouueq1 feuf,{cuuns
    qc"rogorr\Ilo1sSzc o putfs gezSunp'p,somt11o1s3zc felurut,nopegs trzco1r{qn erudo1seu
    ei,nulsozodfrg14 '(aqg) ,t,[olsndezrdoqop r1lg ?u ,(uezpellord,n pef -cBwzld?
    ,{zu; urollepp z ryfrAS 'tr-olt4 eIseDI€zurfuozuuerEo a\ €,trolufl gnl qud,ts f
    gfq ezourr4nowelez'z'l'll 'd ,n ouo1ugef,{,t >1e1
    rufnopgfe,n lc,so,nlpop
    "ul?plosnurs
    ruqeut,{s fzp6pu zel [cyuqgt po etlz;elezlsef src5rdeu nng0itl -Ak Auet.f
    'pep1n'u4 '(,IICI)dze1ro14e1ap5p efnpfeuzntcgfen e51
    oEargpl eu"ruoa\p elu llu
    "Iu
    (vt'tt)
    banoze;
    b;r6dz npe11nlnnopp leuler{cs 'gt'!l'sAU
    wovzaluz
    mgEerqa
    3r{oJszs
    eu
    -€r nllurol(
    '/rrg{olg gc,finonelspod qcerelzcz uo $p azuqfzose
    '.I'Id np?l4nl?Iuegcsifino4o1gouola\"Npezrd
    eV'll nlunsi(r ep rfcesJndo
    "p€f{S 'qc,tuo41q [ao{.tr qc,{
    -,{zrd poptu epqcezsanodc01,t {s e,nfzn 'euozcrue.6oc5r,nlsef ,n9pz14n
    qc,$ nsrdoop (g'zpzot :od) o8eulotttrzelue4bzrds eru"^rosots
    groel [eano1q1 1coo,t111o
    -e2 ggsods dv4gr n 1et6fs erblezlr.ll.tszrd e,rrorqleru golg 5p t[np[euz ,(pntqdruee
    u1ue4Szrds p5d ,t wfizc fiztd'tu,{ulolnz ureruoz$zrdsez fpegn o1tg 'qcdu ,{4auureg r
    -zcluo4Tele/r\gP?Iryqc/YroluqefiI ellI?lrlosols?zeul€sJell[mnozPlsg I etrr?Iert fe1 'dufpo.r
    tr,$oue6 (iloo1pat1coy asoqil'Euupo "I'Id olcgr:lsm) tmoze; tpSd z fpqm
    'l'ld ^ gpBlln eluelelzp epesez
    Gt'tt)
    t'g'tt
    (rra) YnnozvJVrrld z Aow)n g'lt n8stqezrd ,{
    fiU) brnozelbq)d z Apeptn znv
    Uklady nieliniowego pzetwazania sygnaltw 444
    -r,r.l1 r A

    ma pulsacjg olftinr4c4sig od arso Lot:,ut : e)o* LotPtzyjmuj4c, ze przebiegi


    s4 sinusoidalne, mo2na napisa6:
    uin: Uin'cos(Df : U;nrcos(rrr6 * Lro)t: Uinrcos(ar ot * q) (ll.76a)

    gdzie:

    Q : Lott (11.76b)
    Przebiego pulsacjia moina traktowa6jako przebiego pulsacjiarei liniowo
    znieniaj4cymsig w czasieprzesunigciafazy. Rvr
    z generatoraprzestrajanego
    Jez.eh napigciemna drugiewej6ciedetektora
    fazy bgd4cegouklademmnoi4cymjest podawanyprzebieg:
    uti
    rspn : Uo- sinclgt (rr.76c) aL
    a(
    to na wyj$ciufiltru dolnoprzepustowego
    w wgile,,4.(por. rys. 11.43)napigcie rll
    ma przebieg: roo

    ,^ : (Jsp,n
    sinAalt (rI.77a) :oz
    ta(Iir hr,
    oa{
    W przypadku przebieg6wprostok4tnych i detektora o charakterystyce (r)-
    z rys. 11.37zaleino(t ta ma posta6:

    ut : 2/n' E"Lat (rr.77b)

    i jest slusznaw zakresi" -; < L,ot <


    |.
    Napigcie uA po utzmocnieniu we wzmaniaczu W jest doprowadzone do
    generatora przestrajanego napigciem i zmienia jego czgstotliwoS6.Pnyjmij-
    my,in ot 2 rttoii.edodatnia warto66napipnuamipksza czgstotliwoS6GPN,
    tzn. 2e Aar w6wczas maleje. Dla prrypadku przebieg6w sinusoidalnych,
    stosuj4czaleinoi;t(ll.77a),gdy z,ajest dodatnie,Aarjest mniejszei odwrotnie,
    dla ujemnych warto6ci ua - La ro6nie. Przy zamknigtej pgtli i pomijalnym Rn
    op6inieniu przebieg u7 jest wigc odksztalcony i ma ksztatt zbli2ony do
    pokazanego na rys. ll.44.Dodatnie czgdcitego przebiegu odpowiadaj4 malej
    wartoSci Aar, ujemne - duZej warto6ci Aar. Po kilku okresach Sredniawarto66 Pn
    przebiegu staje sig na tyle du2a, 2e czgstotliwoS6generowar'aprzoz GPN staje otr
    sig r6wna ari uklad PLL znajduje sig w staniesynchronizmu. Stala wafio56U e rz
    napigcia w wgile ,,{ jest proporcjonalna do ftilntcy a) - e)o.Jej skofczona .{1
    warto66 zapewnia utrrymanie synchronizacji, a wynika onazt6inego od 90" prl
    przesunigciafazy migdzy przebiegiem wej6ciowym a przebiegiem generowa- ut'l
    nym ptzez GPN. Z por6wnanra wyraircfi.(11.76) oraz (11.77)wynika, 2e dla sr-
    przypadku a : o)osygnal u,ajest r6wny zeru i napigcia wejfciowe i generowa-
    ne ptzez GPN s4 przesunigte o 90o.
    (d rz
    1zp"ufsele1ulrzluorgcuf S'Zlz+ : al?p e[nd$s?uoc po rcgorzepzfeu
    -zcFolouou nserl€z Bcgo{ op $p ppoqcop caSfcespdppeu ctfemeruT -erlOfgU€
    'nurzrUOrqCU,{s
    e1peztryt
    uruu,ru(u,{z4pod op oEaotfnlo4uo4 ulcSrdeuefngezrlod e1u NdC PeI{n -ernOfgU€
    :ruezeu1\-oJlsef ora: ca?[p 1 e[epu v2 e1c}1deu'ocn n4unrell a ro 5fceslnd ,06 po oit
    ppeu ctfur-uanuz'?toitrlpols3zo h eotfnu,(zrlpod arcStdeuepp Apeprefod y
    ',{ue,nozluorqcu,{sza[e1sozuetoStdeu ,{uufurlsezrd "uozcuoT
    vnv;o1nn
    e175,n,r grutezcoupel
    rolereuat uz1 '..u1l(ltqC"pe;4n u,{uop6nslu elllsls orupezrdodtu,(uesrdo afe1sp4g
    od '[en\ozq p5d ,t feuerucenz,noctfzzcre1s,{a\I rfg Tazld leuezczsndezrd ?gou"if,8
    (?,VrctouBrlaop elsFpogcop caoEe,tolcgfennpuE,{salc?Endcbf?I.uetwT fepu tfcpr
    op ,{uog
    Iset>;e7'9t'l1 'sAU
    ''l-ld npelln nurzluorqcuAs tu,{upfiuO
    'erulotrtpo
    lcfuppg
    (Ndc?gor
    -fru!tur4
    oP euol2Fl
    @,trlt)
    ec,(lsfre1
    (eu'rr)
    e1c61deu
    (g
    (cgrtt)
    'tlt'll'sAU srolleleP e
    o6euo;eFnelunuelsElp 6etqezl6
    -l'ld elzpelln nnvz ptcOtdeu
    o,tlolqJ t o
    (qqrlr)
    (egtu)
    fretqaztdsz
    gnv fiU) bnozel bltild z Apeptn
    vw
    Uklady nieliniowego przetwarzania sygnalhw 446 Uklady z pq

    ,,trzymny", GPN wraca do pulsacji are i napigcie Ua spada do zeta- t6i


    Omauaj4c;
    Loor- odstrojenie od ar6 przy ktlrym uklad traci synchronizm (ang.
    lock runge),
    ka - stosunek przatwarzzania detektora fazy w ylrud,
    k - wzmocnieniefiltru zp wzmacllriaszem, Jei
    ko - stosunekprzntwarzaniaukladu GPN w rad/s.V, put
    otrzymuje sig dla impulsowegodetektora fazy: wp
    lds
    L., - *o*tro (11.78) ee
    l. jak
    w przypadkudetektorasinusoidalnegozamiastwsp6lczynnikanl2wystgpuje
    warto661, tro sin(z/2)= 1. ukl
    Odstrojenie Aa", przy kt6rym nastgpuje,,chwytanie"synchronizmu(ang. ny
    caphfierange)jest mnislszeod Aarri jak nalezalosig spodziewa|,zaleiryod, io
    pulsacji ganianej filtru a4 i od wz:mocnieniaw pgtti. Moina wykaza6,ie ten
    wielko66ta wyrain sig wzorem:
    Pq
    wla
    Ao)": J&rl,,a, (rr.7e) zas
    Lot
    Roz

    w ukladzie PLL mozna dla przypadku przebieg6wsinusoidalnychprosto


    opisacprzyjmui4c liniowy model operatorowy.Jest on przedstawionyna Pnl
    rc12
    rys. 11.46.Sygnalemdla detekton fazy k1s4 fazysygnatuwejdciowego(D6
    StA

    Wz

    Rys. 11.46. Liniowy model ukladupLL w staniesynchronizmu


    Wy

    i przebiegu z generatora (D6 Jednakze GpN jest opisany stosunkiem

    Fur

    w pgtli sprzgZeniazwrotnego (stosunekzwrotny) moina wigc zapisa6jako Por


    bieC
    otat
    (11.80a) eks
    'Iunureqsle
    (eos'lr
    ettyso apezsourzrd e1,(1s,fte41ureqc
    e eu&(cq,lcsoc6p fse[ 7pe;noilpo lgl: Q cotgop zerc
    s/W C6L: g00gg9f tu,ngr tuzc,{1s,(re11ereqctfcospd eu epid ag€Jsozpre}tr1sotemounterg
    -nAp nIIrJ elsszsouezrdOlqsq ufctfnsrdo (99'g) ueroz,r sz em4tf.^ o1 ct[nu,ngro4 oT"[g's
    eIueFrxr
    O I ' 8 2 9+ s t I E+ C : ' a W \ + ' r a s + f
    eDIeJeA
    :c31n 1se[ntuzt-uorqcur(s ellrals ^r tnozug tpSd z npapJn zuzc,(1s,ftaqgreqc eblung oc tuf4
    uspffiza
    (s + 'o)s ('ols 4 1)s ('ols + 1)s rq e? ?l
    o.orlq,rl oll'l+s+ta/S +I:d
    +'rrc * f ",tdrl uellunsol
    (qOS'll) z eltpollz'tqor,nz lclqgr eu eluazuri(1g
    Grlt ryzn\ ry 89I gf,zc's/pet EG6: VIE.WI€| : "*
    '99 grsou,(,rouur,rod n4IrJ elrqrbourz/t\
    ol"l
    oI .gI'€
    €g:_ :1P81S
    0002 moz +q otenr!
    'PB!/A -
    8I'E ,LfOl:tt1 dls elnu.trztlo 7/u
    op6ht- po,(ze1aruepz fztil Sgl oOJsertetuz,(zE erollapprucgl&n au erCldeu eq'c0[nu$zr4
    eu fuolrr
    olsord qo
    8 r t nrrEruon
    (91'11rgz,n) _0002 : oqtlttl
    | 'avz ezod yzpl
    epafod zs!
    :aquubtt$zoy
    ,Q1,ne1s
    zH 00Sffzc 's/Per VtlE =tcry
    etuewfztt soqez I s/W tl1=to, o.&rountoqoup4 AH ?t[,(zrd ,fzepN 'A ZI
    "Fqts?z
    elc6rdeu'[zE tsl1ispp,(,nospdq 1. s/per 0I Brrr?zrorrlsz:dnlunsols I zHtr 00I : o/[ause1,r
    Gt'rt)
    rcgo,trqloplzc o Ndg oted[rre1,tuz'I'Id npqry Lrfeus.rsd 9,(zq1qo&app Ctt pq1lzrd
    'oEe,torcgfe,n fpnryldureueruz pouozrd ap 'u,$ ,(qgEezczsNefuel tz'Vezeaf
    4
    qVJq "rcerd"u 'qc,{uecnzrpo,t.otradfs elp Po,fpwi
    ?er4ued {"upe[ &epN "orVZelused o 1 'tue)nuzr
    qcf,uzre1tzn noledds elP t@VZ elus€d o f,tolsndezrdo,nolpor,s 4ltJ ,{u
    -,nfqeJesrylep e[nnoqcez1o3e,torcgfe,tlqeutr(s tngo,rt11o1s5zc Ndg p"lTn
    efnzruorqcu,{s lc,so,tuc,ellreulolq eltlp GIU'I'Id p"FTnbtfn.nounspog efnd01s,{ t
    'SZ'S's,ft z np?lTn oEe&opndczJdoqopn4lg oryl
    'du ctfelMgn
    lcf,norez csfenuanszp"rroJdm zczrdpOd,t tnongo,ttllolsSzc
    (sru)
    dfcesuedwol 3rs efnso$ apqcezsrtrog',tgutttelq Z 9eru euqnod eF (sh
    n4ls e$lsdrqTgJpgc'qcfu@qgds,n npegn n4bzcod n untetq uzPe,nord,t
    ',{up.qupeppef pe14n (0 'I-) r{una
    Ndg ptpln q'w.A1o ctfe$pue4 I
    gtfgo egotu;e.fopog oEef',{unEerqZ eru leCytr eu; ,(uloraz leunsop qo?ef
    ''I.Id nFHn rctoupq?N?Iuepe.r{ocgoruzotu llep *s4[nod eruezer,(16
    s 'tuu) uzru
    (qos'n)
    mtPt*I:d
    -enz oP e
    :o1efgeztulor,nz 5crw9r
    LW fiU) brnozel4fid z ApeUn 9W
    Uklady nieliniowego przetwazania sygnaliw 448 _M.tl z ft

    11.5.2 Zastosowania i realizacje scalone uklad6w PLL


    trr'o
    Uklady z pgtl4 fazowq znajduj4 rozf,icznezastosowania przy rcalizacji FTJ
    nieliniowychoperacji na sygnalachanalogowych.Najbardziejoczywistym ror'
    zastosowaniem ukladu PLL jest wykorzystaniejego zdolno6cifiltracyjnych ocz
    o niezwykle du2ej selektywnoSci.Jest to wykorzystywanem.in. do od-
    twarzaniafali no6nejw systemachmodulacjiSSB.Jak wyja6nionow p. 11.4,
    sygnaltaki obok jednegopasmamodulacjiamplitudyma r6wnie2falgno6n4 f,ad
    o niewielkiej amplitudzie.W odbiorniku fala ta sluZy do synchronizacji
    ukladu PLL, na wyj6ciuotrzymujesigwigcodtworzonyprzebiegfali no6nej,
    przesunigtyjedynie o 90'. Zakres,,chwytania"powinien byd bliski dolnej
    pulsacji sygnalumoduluj4cego,co zapobiegasynchronizacjiukladu GPN czcF
    przezpr4ilki widma sygnalumoduluj4cego. ,8 1

    Rys. 11.47, PowielaczczgstotliwoScizrealizowanyza pomocq ukladu PLL

    Kolejnymistotnymzastosowaniem uklad6wPLL jest powielanieczgstot-


    liwo6ci, przedstawione na rys. 11.47.W petlg fazow4 wtrecono dzielnik Fvr
    czgstotliwo6ci,
    kt6ry jest prostorealizowanyjako licznik cyfrowy,om6wiony
    szczeg6lowo w p. 15.3.2.Gdy uklad PLL jest w synchroniimie,czgstotliwo6ci
    obu sygnal6wdoprowadzonychdo detektorafazys4jednakowe,wigc .(

    fi, : f^tlN (11.81a) qd

    st4d za6
    f
    f^, : Nfn (11.81b)
    T'oo
    Sygnal blgdu na wyjdciu detektora fazy pojawia sig w tym przypadku co porr
    N-ty okres przebiegu z generatora ptzestrajanego napigciem. Ogranicza to laor
    mo2liwo56duZych warto6ci liczby calkowitej N i naleiy stosowa6pr6bkuj4co- rlg
    pamigtaj4cedetektory fazy. Przyklad realizac;,itakiego ukladu jest om6wiony -ehz
    w dalszej czgfci tego rozdzialu. t
    dufr
    t4
    .CtO !
    -ftF
    :rr! t

    Rys. 11.48. Dodawanie czgstotliwo5cizrealizowaneza pomocq ukladu PLL


    €
    "'eEruoIllele [pq{n 6Z
    (ere'u) ISUoC:6P\+a
    z oE*r0fqnpow qud,{s r,fng
    z qeuEds Duns Nef rrzclefiEnrrz^ qctle,tl eu enOrdeu
    eppupef
    "rollqep 'T'Id npupln qepzp dqd I
    bpsez z erppoilz,sJulsNef npgfe,r oEe[
    eu erc$rdeu1 oca1[cuspd eu eErp NdC nuzruoqcu,{s s1uu1s/t[ .daJ
    lpeppou pcqn ouuze4od 0S.II n1uns,{r e11 .lFelnpowep gnl r.tcepp i .1':
    -ou op .I.Id trgpopF errr?nosolssztfemeppezrd f,pep$z:iil euploy
    'p,so,rrypo65zcerez(p1u,{s{cezlpal
    3,te1spod?mou"ls qov 67ll.s,{r z pel4n ,yrynto N dqzc[ erz43urlsz eu
    ruornou "
    -ootfqqgl
    -"irlolo.rlIol tfru neolqpolsSzc pzel -qc,{,tozeJ
    Fl.ruletrp[ep1euu,[osolsBz ol uaquql
    5r3d bcouod yz zppmy errgitlozrr"ez 9fg tEoru rcgo,runoN0zc uruepr,nod ooqped&
    p"pF nro oEe,tolsndszJdo,rrolpoJtn4lg p"Fln tzgvgtlf,zrd uf treuleuo 11
    (qrs'rr
    (qss'rr) _rll
    " r(r+ + ) " : *r
    PtP ("ts'tI)
    (ees'rr) (t-#r)*:"t
    Eurcgrftu 0qzc1zezd ;cgorr4potsOzc
    etuez.oull '6t. ll .slu
    '.
    I
    :{s afnurfzrp nuzruorqcufe orttsls /tr
    .6t.II .s,{reu auornuppezrd pef
    :, j!
    'etue,rosolsvzgul'irfztddlrurnzco1e[.oc.turenu,&n
    lqzcqztztdllcgoirgpols$rc
    Ndc npu
    a[IIe?ouI[ sralz.ot[n p,so,*1pop3zcwus/rrBpop1 epepptod qurzc&pd feuJop1gl
    rt+t4t:*f 'feugoupq{
    (qzs'rr)
    fcezmorq$
    Ptrs tugou Stryx
    (szs'rr) ,tr_tDI-4r '7'11'd,n o
    -Po oP'q:I
    :nuauorgcu,{salu?ls,n c61,[e'qI- @/p,so,rqpoFlzco qcfuf,{ce4g
    ta.gezrd rtzeguroqepp eptfe,tr uu efupod.114 uepuyry ,crtqeqou ?elu4agr tu,{pnu{zco
    dr-ol4 ',{,tolsndezrdonolpory 4llg .t[-*! nrc rI* l',/ :eupm grytrd ttcmzwat fz
    ellp ts otec0Touu npcpln npgf,{lrl?N'g?'II 's,{r su euor,teppozrd tc,eong
    -lotslzc erircncpop fsef .I.Id npep[n tp,so,qpou tpezrg
    "IuBlrosolssz
    fiU) btuozel4fid z Apenn 8nn
    450 i.:bdy z pl
    lJklady nieliniowego przetwarzania sygnal6w

    e=Ecoset
    A-V
    lob
    u : U c oQ
    s ot
    ri
    l =
    Rfis. 11.50. Uklad modulacji fazy z zastosowaniem pqtli fazowej B't

    st4d
    const - e (11.84b)
    E: ko llc
    -r
    W szczeg6lnymprzypadku,gdy uklad GPN ma pulsacjgdtgart wlasnych
    r6wn4Os,const: 0 i *rt
    e Ecosart 3tt
    E : - - (11.84c)
    l:l
    h : kd
    r
    FII
    XE

    rd
    T
    -(
    rE:
    TI
    h
    uout:KF - Fo): (AFcosorr (11.85) t-
    trfo
    gdzie( jest wsp6lczynnikiem Napigciewyj$ciowejest wigc
    proporcjonalnoSci. E--
    sygnalemzdemodulowanym. .f
    tst
    r-J
    rt
    ocl
    FMzpqtlEfazowq
    Rys.11.51. Ukladdemodulacji II
    Ii
    (
    E-:
    -a
    ir
    rl
    *
    pgtli fazowei (demodulatotsyn'
    Rys. 11.52. Uktad demodulaciiAM z zastosowaniem I
    chroniczny) -
    zszrdod (aOg z zetm) f,ze1"roll4ep z uetreu8,{seruzcfir1eu,{s eu?lloJe1s
    ts e1ep9r7 wf,zc fiztd'tca 1sz1's2.6 gcf,nopbfi ppgry rcgoufepf,nSuerunz -uls rolelnp
    0g
    z.eudeuemfiuo{opNefnto,rqlop}zc erueferlsezrd'.{d ggouuefod9 AzcblN
    f,Tg1r.uzHI g rcgo,rrpo5Szcepe1s,{zn nleoa
    I Wl1fztd
    .tI e
    ZI qslaez
    t(zp$1u feuozctlm rcgouuefod po [z.e1ezerolereueE otel "N qc,{uscla y€EJp
    9go,w11o1s5zc tz 'c,tzpter,n1s fzopu ncsleru ufl iA 'E'Vl 'd & euor,troruoo,tr
    -o1g8vrzslseferueleupoEsr-ol1'es,nog 'tza'-ara
    4utnzrezrd fupqelse ol Nef
    ruerolsfme4 z Auemopngzlsaf uercdrdzu fueferlsezrd rolereusg
    'cso,trJ1o1s5zc ytblezrr-mlezrd fpegn eruper,nodpo zeztdodoqF .(6 ry1cez)
    pdfs crzpu,nordop oEsr.oqop 'g:usrlsrcez z Dalozel bpOd z
    Nd1; z ompergodzeq
    euozct;od lsef dze; €rolletep e1c9[em epnrq"uzotu
    'zp1.
    Cl To lcto/trmo1sizco
    unEergefnzper oc'gu 91ggouusfodzsztdodlseurz rnolsrrvzqc,$eruszctlod
    euvnlaz fsel W.tI zJolelnporueporyl np?lln nru?rrosolsezAztd pe14f,zrd
    €N'(tl g'1ru,(u,ror'EIU zty ruerols[zanzzr.tm(owzeml?nluerre
    I r) unEerq
    rupernodpo blrzlper er911'oEe,nolsndezrdoulop nrlp f lueuele gfzchtrop
    Aqq;reu S I t n{slcez oq'Azr-l rollelap d,nospdul olef fcttepup'sn"'6J cAynpale,n
    ruerols,(zue4z Actzouwpz;4n ,{uoze,trou/troJz erufgmpodBuU I LJllrurgf,tr
    zsztdoderuzc,{rleufsfuz,nepod lssf pdr(s 1'olo1. Z'g I 9 ?g[er'\{cez[,n1od,
    (ss'lt)
    op em1'enlue,re gfzn I NdO zsztd leuemoreuetr fe,norcgfem gc"rctolq
    -lolslzc o euueruz,{puE,{s,(seu op Acblerottrz :o1effrs r
    Jolesuepuo4zyztdodtseu z
    qeuE,(ss:e
    9/izcblod Aqq;ruu L 1UaeZ'ecbfnzfnpd ep3rdeu srupermodpoeyamedeztar o4qc,(use
    s; r-uerolsdzue:4zpul1.1ltezr-totq'ote,frylogcg fpolp tfem.nedezn €'0elu
    eIU"lS 1r\ IIIO
    -orzod epszc1u".6g'oteultlolsord nterqezrd truoJnl,(pnlqdue 'Ndc nP"p
    tfceppotu
    "u fo,nrpo4zsero3mnsnnleca 'ut "rrrcAro
    'z; ruerolsfzue-tlz erzpegn,tl
    llt epgf,{me4'
    nruszcme.fo zEepod | 9 4qez eu ,(uz,nepodNef fmorcslen put(g 'tr
    'rufue,t,ftszrd 'tgSiIN ld"rolqnl
    1uelqt ts e15fqosqeuolr1ury qolg eulgtszrzsod
    I,nzeu pod scrleuErgzezrd 'q'u ',{urg ewcq ztztd oEeuuzre,rq,{rn 114 -7")1s,to fa
    np"l{n o3eulesrarnrun ,(,uoeprlerueqcsouorlnz1spezrd ES'll n4uns,fte1q
    'fcqpat gclTs] Ape14[ztdG,rrpeuoraotuo zerel tuels opeqeuol
    -oZ' evaaozrpbedsf,t f pegn olzf ogp'u?Arosols€z?zJBlqc"/troEsrlorezs
    op u,t,nopzlls ureFlolq ectpsq 'aupsrs,mn fpe11n o4ef sue,nfuo4i(ln
    (rye'rr)
    ts -I'Id dpe;1n[euopcsylce4patl[1cgoall?ou oEe[uepetrq(ztdufuuorls
    o11f1 6ef 'I'Id np"t{n rr"aosols?z tuepeF fez,{,tod euorae5pezJd
    'u,(uenolnpouepz uepuEfs cArn '[e1er fenopel4seru qcdusztrng
    Naf
    -pnluaAe rae4fitd z o41d131s epe11snpgl(,t uu pdds eg'cez4sodseqol I
    gss (D-u (rys'rr)
    "Ip o*u'ra-o
    feugouI1uJzeq ryy fe,roE$s,ln,np
    tugou tleg z ryy fenoESpnnrp"[pep ra * U'U'rn - U
    :€uIPIrtreot[nd]Nuu
    euozpe,tordop ?fq tEou oEec@ouunp?lTn elcgfene,nel BN ?Usoc/] - tl
    flerqeud,{uozpenordoprlm 1se[oEeotzouunpel{n alcgfe,n eulop€u'tu9ou
    5p; ezre.nlponleruagcslc,s&c feu1op,trl'Id p"IIn 'qcdnoSfusmnapqnl
    -oupel'feugou[eJreg 'tugou tJegz ,tgpdfs e1pelu^r€rdodfctfncerd'IAIV
    ntarqazrd fcelnpouep pel4n ouo1trBtspszrd'Zg'll'srft eu 'ce1uo1ep
    L9n ftU) bnoze1\fid z Apeptn 09?
    Uklady nieliniowego ptzetwarzania sygnal6w 452 J*"efi z p1

    r1C
    z!E
    p@
    tol
    rrc]
    z &
    Ict
    t R.
    odr
    l{
    l!
    q--
    L
    t-.
    L'
    r?l
    rlg
    o o
    pop
    D.9
    rri 9zt
    - -lfezi .gl
    ,Etl
    *e al
    I l , n p l l.ha
    - \r
    II lSr ool
    l(o
    l r
    Flt
    i -
    I N GJt
    l \
    : s ryzr
    t <

    l^r tto :
    t
    @
    q
    : r rO
    Ll,l rrcl
    II z
    o
    CD
    L im€
    r
    I
    tr
    E.J . trt
    ls o clrt
    Frfr I
    -v
    f< =
    (5 (!
    bqri
    .9
    6
    tr .J
    rcI
    5
    s at> ct.l
    ai
    rO Frr)

    _.1 o
    E
    sb
    trl.rt
    r\q
    E:T

    c!t(
    'qC,{,no4,{c
    lrrglolq Wfvlgtazczsod eloJ ?u ruerrr?z?ls/Yisz np€Hn fano8opue lc,s5zc
    errrBI?EperrBpodc6pr ellr"lsoz ncsfaruurfl n'e>puzcSrpodrcsSzcfercezrl,neu
    -or^rgrrrots earo.g,(c fpelTn OS't t 'sdr)rurdno4,{crureleuEfsfuz,no1o4uol r
    ,{uz,noreNpef ,{rQH 'NdD zeq 'I'Id FI{n ot lsef 'rggIWS bmzr.u
    pod scpeuflgAutrgzezrd fuezrr-mlf.rvr'II.rIfAlV z>llurolgpoop fufporapq rc,s
    -o,tq1loNazc erolez,{lalufs pegn f,nelelc ozPJsglsefutepepl,{zrdupnrq
    'A\Iu
    0gZ rsoufrn A g : cg nyueypezAzrd
    ,{cotu199o6'NdD np"l4n qcdusztrm yeErp tcgoztullolsSzc yoOEop eruey(,nqc
    seDl€zE'yoOLop ,crsou,{rn qow Tfcvztuorgcu,{s elueutfz4 ser1ez'ZHIAI09
    eztvt4ead elu NdO ggo,nq1o1s5zc uuputfsleut qcfrgUl m 'nu,{mozegrureJ
    -13dz,$gp€trInpgozs43pr/r\ elrr?a\osotsez ?Vep.vze?ourtgggN p?Hn
    'e>guzc6rpodoEszsfaruru
    ueserryz ezod Nef ,rrgJo11eppqcg?l apelltrgluo ',utgqnduneruezolodtfc
    -"InpoIII z ,$gpuEfsilcelnpouepoP nP"pln otel epemosolsszn1ped,{zrd,n
    @11qcez)e1c9!ingecgl{szeuopreqzodfctfeiurtledez'(Z'Z'Vl'd,nduor,nguro
    1seD ettnuqcs TqnzrezJd,n fuopesodrt,no,no4tepopUetTggANp€Hn
    'rcso,rrnolsSzc
    feglapl
    slu?aro.Ilrupo nlac,t[ op dd 1'g lcgouuefod nlsrcezoEalop ar.uazctlop
    l1s acepT 'fI n11srcez "(seru
    op fuozpemordop lsef treuEfsi(uu,nolnpouepzofl
    -etg4olz'ruduzcr-ueuf p ueme4ttcry1o z wJ-'orJ Amo1r4gtzcepcenz,n i(ct[nz,{r
    -prur(sepeu ptp 2 368a"'LEg f,nocruzgr zc?lucelluitfreu euupodlsef epeqpg
    oteotfntuilreEol npqln epglit zer&rdeu nlacudl A\ (IS'II 'sfrrod) ryg
    Jol"Fpouep oluf fcerd op fua,nosolsop ?elur\gr lsaf pepln ,{uqmeug
    'szlcllne urfgemlo o
    B{.rurglrlz'eyzelfau,nrcezrd ,rl'NdD np?Hn z nputfs epglit eu,n,(1eurs1p
    '11a rur{,noqfc nuepeqn z fup.qfleduoq 1saf
    fsel I I nlslcez Euelupzcoupef
    npt[,&rrrufl eu 95rduuEolzod 1p11 efcuels,{zareuecalezlsel g wel11srpaz z6
    nlqcsz uruezctlod oterupargodzeqn1ped,(zrd6'ote,nongfif,$ elc6rdeu
    ,(pnqdue ?goUealtwp@ c,euo,fizt1o dge '4Et ,{uergop rolsfzer zsztdd
    uercSrdeuz gfn\od A4epu :41sqz'szroqelol tudUenlo o
    6
    "Fr?lFez
    rg uarolsr(nnnz g/l\ szc"ruc?w,m fzeq op r(uozpeanordop 1se[uelyeutfs
    zU TruJgtlt zaztdo4'Z'V'g'd,noEeuesldo'lVLVil oEeuL(csred o Ezcvrulaurzt
    npElln oEenopgfam eqelq:ry op utfuzcfluep nluq?lzp o're' I EEJ'tA'oEtr'e,1
    dcDfnz,ftpufsep pegn eu eyuzc,ftlsufs euellepod lsetpgg z e1c{de1q
    'fzegurollanapz qeut(s po
    Woqefez a LzJe n1 - sztr,(zpSrur duolafrp lsel gw otel ptrd fler ;cqr1rty
    f,luewalezezrdtu,(uolgerqoazptrdtuqeposz;o8e/noptfi "trp elpgqelu"r[osols
    -"2 ?r rI?own ,u9ro1si(zuur1 qc,t1elu?a\oJeNe/l{oclu?gu 'fze1 erc}4e1apz
    oteot[n1o4uo4 u1c61deupo EJ 1 ng 'sza drolsfzue4 zezfi mgpbtd ggou
    -7r4rr;z t.nopJ1,{ctferu,nedsz(,(ctfnufretol peqn) sueq[g 4ruro.npzrd o1
    pef amgezcoupef 'NdC npe;4n
    9gfa,nop ppeprodpo 'oEeplsurCrduuuolzod
    ,{ctfe.nnsezrd pep1nbzromlsq I Le'16,puupo1pzr.to etv I eIUIIuGJolsAzat z
    zur,n:31ortqofiazczs ezp"Iln tufl,n tfu,tufttpo sl T{lurol1{ '8[,lLll ptlurg}t\
    egn fitd brnozeg
    bqildz Apeptn
    zgv
    t.lJr -- 3
    Uklady nieliniowego przetwarzaniasygnal6w 454

    C N
    ag
    > F
    fu
    ;< tu
    o <
    i2 ( . r

    :.f G
    E ; . E
    i 9
    o &
    <' (,
    . N

    u?s
    F O
    F E
    e x
    AE

    e!:
    E(
    .l.t
    ;r-:

    F-'
    *r/
    N :r1
    R gr

    $ss$=
    {t\E
    \ I?

    +-

    l-r
    E

    I*
    q
    N 3t
    il
    : N :-
    Ft' N l q l
    E
    \- l.l (jl ()l c "tF

    s' ]H >?
    \"1
    I

    IH
    E
    tf

    rlt
    'Lut gZ :
    Tll cbtfztd'V rr-0l :'l'71 0 : A'15>lI : U [9e[Z'II's[tz
    otec?fnun,{retol nP"tr{n Blp (NIn)! - raon Vrouz..Iez eu eluslerfll. crzPs^\ord{A\ I'II
    EruEpBz
    '€ruel?csruudolsImu
    N
    -paJgo oEeuolgcs npel{n oEa,toEopueoEeu"lr\osu€Meez ozPregI oEeusozc ll tl
    N
    -o,rroupelpfzrd uo l.4aolrels?melr\orelsa\ol€utfs qc,{r\o4,{cqc,{trEeloua\-oJ
    -ot[oteJazs ervezlewlszrdr eruupsezoilevznbul\al\,(pep1n erupelt\odPo
    evr zEIo3lu?a\olselou?s?goauJzolu ?elu&\gJsIUA\ed?z rS0I vvs psPln
    'g >lsr.Jez
    Bu np€Plnflrorcgf,(m o{"[ eu
    I"uE,{s
    -Bpodrur,{motcdtdeul (W(u€,[ouIsJSoJd) ul,{mopbrdnzc?Iu?Iuz1r\eA\oufelol
    euorucoqza\'eu?lrtoutnsz tfe1soz&\gJollelePngo eirrolcgf,(m etc$tdu51
    'Afcezruorqc
    -u,{s fectferu^\d"z y?ErPlcgort\llorsezcop NdO ezP"A\ordoPolqfzs uel
    'ntuzruoJgcufselupls,tl 1sa[er-u
    pgpln rotofiilllopezcJolleleP o{€[ ctfelslzq
    'sft
    ehozelepAdfpE'tfczztuotqcufsJolleleP zeztd fuezcbynuo fsetI6€'II
    ?u leuolugef,{m ezpesezeu flrado lsef ,ggIVVS eEP?lIn m ,{ze1rotlolsp
    'g€'II 's,fi ?u euolug€ffl\ olslsoz 1El'ze! fcruzgt oP eulsuolcJodoJd
    FnrO
    errSrd€u nlcgf,rr ?u ctfeP 'fuil?lzs4olld Serqazrd,(ser4oCE oa
    oEeu"A\ourcrEord
    etn4qgrd"rol1etoP e4rqelzqz fuen,{utfzrlo zH{ I lcto/I\Illols3zco
    ,{cttn4qgrd tr,Pu8^S (E lsrcez) z3 ggouuefod efnzrcer srolleteP tcatured
    t,nosezcttets .(z zeto I Dlsrc?z)t2 ggouurefodI tu Sfcuelsrfuer :euozctlop
    elrrzJleu1\ez zead ofleuolgeDlo'oEeugszopdnqeps4 op ,{uetrouroJ lsef
    ?111erserupo €Jol?JeueE z zH1 zE Eerqeztd',{c?felSlured-octfn4qgrdpel1nlset
    filad nuzuorqcu,(safirc1s,rr urfctfelez P [mJ IuaJoUelePur,{,to,ne1spo4
    'qc,{cttnlonuo{ A\gl?u3lkpo atuTelez'gClgnl00I IcgouloDlo lcgo^Ulo$Azc
    ryqepp d.uo4fc zaztdodzgtr4l7 o8anocrslrr{"role;cua? z fuelcuf,ztlo'211471
    gnl zH{ 0t IBuEfs,{uozpellordoPlsef,{zeJA\gJoqelepetc,sfa,n eulop?N
    zHI0? qnl zH)t z€ ?toa\lllolsazceul 12u6,{s,{ze1
    oEeuloPn1c9fa,n tu,(]$al erol4epp
    I ?9o&\Illolsuzceut,{ze3
    "roualeP "N'zHI
    oEeurgEelctleA\eir\el3u fuezpeirnordopEelgezrdggsods uel AyelcgfeA\
    (0002€:
    feckpoqc,furdlcgomqlopezcpo Ictouzelsza\ N op ZIS : N
    "u 'ctfnpomod r E
    po I Iueqols ez 9,{g ezolu ?ruelelzP?9oulor4 ez €6
    ylcfizodlarupetnodpo "u"Iuenuz
    A\ AIs?la"lsn 11ulaFpdctfnraN rlseler 'qcfrrrorutez H'r
    ( t r
    gc?Dlplqc,(ufeJoq,n 99[e,nqcfl nuulsPo lcgouzelazM'(rI I EI'eI gspez) E ir"
    aotfnlorluo4 elcgfa,uzu eotzpoqctztd tryuflKszezrd fuenouertord pef p r
    El c l o
    drgpl 'lcgo,nfltolsSzc 6al uteqolg utfu[e1o;1
    {FIeIzp i(,no4fc ,(lrro1rg-91
    'ryy,{euE,{szsztdu,(ue,t,(r1od'zHlrt{ oPzHI lcson\llolsSzcelsar4ezlt
    ZI L
    +il
    auobzpogcopo8euemouertorde4lulalzpop c3r,rn 14'0I zezldrcsomlpopSzc
    xi
    E.;
    npalelzpod nureud5ls,trttetelpod p1g [1euE,{SzHI I ZE oP z111ZlS o *
    > o
    elseJTuz,r (y; 4srczz)WV ,t-oluuEfstcgo,tlllols3zcelP zero ZHIN 0ZI op >€
    J <
    zHI I O' Po elser{"z,t (g lspez) ryg n91eu3[stcgonqlo$dzce1p:Nd9 1l\9P 8.E
    { 3
    -upp qcfuzrlSu,nezz gcfcbzpogc(zrd mgleuBdsetcgfarn?a\PBIUpePln
    99t fiU) bnozel4t0d z Apepn n9n
    :
    Uklady nieliniowego pzetwarzania sygnatfw 4b6 J t*?. : i.?

    ll-2wyprowadzid wyra2enie na zaleLnost (Jovr : f(ufi dla ukladu logarytmuj4cego


    zrys.11.3,je5liR : Rr : Rz : 1kO,I, : 10-1aA,f: el mA.przyj4iLll":26my.
    113 wyprowadzi6 wyra:2eniena zalehnost,uovr : I(uw) dla ukladu antylogarytuuj4cego
    lLla
    : R r : R z : 1 k f , l f , : 1 g - t r A , I : 0 , 1m A .
    z r y s .1 1 . 6 , j e s l i R
    llA Wyprowadzidwyaienienazalehoit(Jow = f(Ur,U2)pokazanenarys.11.7,jeSliuklady
    logarytmuj4ce i antylogarytmuj4ce s4 zrealizowane odpowiedniojako uklady zrys. Ll2
    oraz rys. 11.5.
    ll5 Wlprowadzit, wyrazenietlsvT : f(U ^) dla zr6wnowaZonegoukladu logarytmuj4cego
    z rys' 11.55.Ptzyl46 idealnetranzystoryi wzmacniaczn operacyjneoraz nier6wnoS6
    U6g7 (( Es.

    :c.
    : ' E
    T=
    { \
    EA
    t h

    Rys. 11.55. Zr6wnowaiony uklad logarytmujqcy

    11.5 Obliczyt rezystory Rr, Rz i Rr ukladu z rys. 11.g, aby zrealizowat, zaleimogt,
    Uovr: L,3Zlog(Us + 1) w zakresienapigi wejSciowychod 0 do 3,9 V. Ptzyiad
    Rr:1kQ.
    ll.7 obliczy6 elementyukladu mnoZ4cego z rys. 11.13,aby dyramika napigcwejsciowych
    wynosilaI V, a wsp6lczynnik a we wzorzgu6: ett6u.62 byl r6wny L(lN).pny146
    Rc : 1 kO, RE : R'"otaz Io : Ii.
    11.t Zaproponowadschemati obliczyi elementyukladu calkuj4cegoo stalej czasowej
    regulowanej napigciemstalymwzakresie od l psdo l00ps.przyj46R: l kQa : lGfn
    oraz Ua26* : 10 V.
    11.9 Obliczyddewiacjgczgstotliwo6ci otrzyman4na wyj6ciuukladuz rys.11.29,jeSliukladPM
    dalby6 : 5 przy brakuukladucalkuj4cego, a stosujesigukladcalkuj4cyo statejczasowej
    RC : 0,1ms.
    11.10Obliczy6elementyukladuz rys. 11.31,aby dokona6detekcjiwaxtosciSredniejprzebiegu
    o Fo : 465kHz i czgstotliwo6ci sygnal6ww zakresie50H2...4,5kHz. Przy]iai:
    rezystancje
    r6wne 1@ k0.
    11.11obliczy6 charakterystykp lJar* w funkcji F ukladu detektora stosunku dla
    Fo : 107 MHz przy zmianachAF siggaj4cych75 kHz- pnyjqt sprz€ieniekrytyczne
    i pasmo obwodu B : 180 kHz. Wykorzystzt,wz6r (8.28)oraz wykresy wskazowe
    z rys. 11.39.
    ll.l2 laka jest czgstotliwo66 lustrzanasygnaluAM o czgstotliwoSci 1 MHz (fale Srednie)
    i 10 MHz (falekr6tkie),jesliFp : 465kHz.Jak4dobrodpowinienmie6obw6dantenowy,
    aby sttrumi6sygnallustrzanyo 20 dB?
    11.8 W generatorzeprzestrajanymnapigciemo czgstotliwo6ciwlasnej,6 : 1 MHz jest
    zastosowanykondensatorC: l00pFir6wnoleglewaraktotCg: lOpFozalezno6ciod
    poptoFl|?
    ${ qtr^I It
    ',fuouqug
    (e;uparyqC
    e,tOzrlSa,A
    euzdlfi {
    B|p qrn q
    :
    atcutqsfatl
    ntelqzd I
    {
    bnonzoffi
    nd Pq|!t
    0r/l)r-d
    fenora fl
    il{
    ?tfzrd l1ll
    qc,fnqfi{
    7tv-etu. t-
    b{
    Ir
    \
    '646I ?^r"zirB^\ 'tr 'L'?1tz?gto44alaf?oPp ailonrolspod:'f rlsarol^rBd
    ?X/|I 5
    '166I
    .lu I tN1I z*oAopw tQopp auzcgttou4ala a$orzll4p:'lll zcl^relTnl.saU "^rszs
    "],\l Hcola?pelN
    'I85I ?,nBzs
    v
    -r8 'IN/'fA ''/luottro,f;olcoz
    \ q4 t .moapuf,s lttoprauao :'Al plsgllpnTzs'I,rJ lls,tile?er'€
    "w$o
    zl'zpzot
    'X 'N 'Io11tyL vqsap 14nc4c ptlothayl Sqow
    ?SOf SOWW bto.lts ig EEIV esoqoJg 7
    '6 g'zPzot
    |
    'INr$ '11'p417'auo{tlc p4s,noldmg .I
    b86I 9 ano0optm ?uz4ilott lqa ltponn:'y
    "rlazsJut\ ?toErgntls zi
    otvrtfnqfnt
    vcvfvtN?]d
    nznvunrvulltl
    911's[tz fg
    '6fi 'ra
    rpqryngetl'
    eqpn4tlfzrda T"f r Pr,? qcsctouu,f, o
    'El'll Br.wryz z Ndg pe6n ctfnsqg 71'11
    lenozel rp3dorueu,(zr1r quef nqc saquz 9,tucnqo o&otfnq,(reEr
    , zH (ngl o ,roteresoE 'AIJIYZ:1tl
    qo4sezrd ,(qe ?.ro11urenop egCrdeugzpe,nordop tnplr e1g,r1I'n - ltfC elCldeu
    otect[nqIreEr
    Lgn fiU) bnoze1\fid z Apeptn 99?
    IMOUIACI lMoslndwl Acw)n
    cstzc
    III
    Auetszaud- oEeurelodrq ero1s,{zue4 nlpudfzrd 11 'etuezponazrdr enSnpo
    Aue$zcztd orupel,todpoeuoltarlo ts ep5rdeuelrP el ,(PoP nlped,{zrd 11
    'qedfs euzcrEol,(ue1s emp qcfctfep7grf,n gc,{,uosFdul.rrgPBI4n oP olru,n
    -osolsopezJgopeyulgflezczs ts e,tolupo,nezrdpd flueuele e.lorlnlelN
    'ru,{,nospdEl
    IIu"P?try ruf,normlep
    frpesezz evo tg 'npg[,{,l y qcgfa,n eu ,ngpdfs tuercgoge,l ,{zpAru
    p1oqepz [e,to1q19e1u ,{uultod etu lern€u E 'tzsnu eru anor.;r{cfpu11n
    ez 'e[npo,tod slcaldeuIcgol.EA?goIIJ€uIg'gczlr?lsIIcg,trPqcfl ,u epitdeu
    ,nguorzod eluszroalPo eupsHoP oIAIEoIUr nU,{UzC6OI ruI?Irsls EIUO/trP
    ,ftplru arcgftzrdeqgfzs ararllzotueueEeuf,t paff spdul e1qcfctfezremlaztd
    gcfwcmorqele agp"t{n pg ',finospdur rollzregc dFr\ tfeu 'e,no4o1s
    ts lueuels rufl ,ftp3ruod engfezr4 '[ewc6o1 qufpet r oEeuzcfol e$z
    uou?ls qcdct[epeplodpo'95rdeuqcfuopzgrd,n qcg,lP Pqsod ,n [ectp5,q
    rfceuro.;urnIIrBzJ?^Uezrd eu uEelodeluBI?IzPqcrtz'ouezr;4od1 epzpzor 11
    'e,no4,{cfpeqn ts qc,(,nospdq mgpetr4n tuzem fuzc,{mzpe51
    bqrz.PeqP
    '
    E'L'd,n qc,{uornguo'qcf,nosFdul
    fizneranewzmqc,{,noruqpo ouzgJ elqolq cOm ts fpegn e4.rurc5rpod
    '?Arornl mrs4ulcPo€poplu pe[ ezsferupoEop
    Ic,sezc[e1 ,r eue,ruftledzoX
    -[eg 'euo41g[ztd,(po1eu guz3p efnso1s..qc,(wc6J*qt?tuezc[go ,n 'rufu
    -rcdreunu lrlepoletu e,rlTl?orupef geumgr qcppl eruez}zltttzoteurci(qerd
    'ouorugzf,&r 'a,tlor-u1epnlpedfzrd u,$ ,n 'emolzcruzgJBrIr?Irl[oJ
    ?n[ T"f
    ef tlnsrdo v3m e 'nsezcaIIIEpeIzp,t eue,nf4edzorts e,nospdut pelqezr4
    '4sord ts ep qcf,toqndur mgEelqezrdpelsod ,n lfceurojm eyavzrcnl
    -eztd op qcfuozaeuzezrdgc,(,topllep ^rgP"lry nsrdo ,{po1eu euP"Ploq
    ilNlzov^^oud^ L'zL
    MorNl l llll 3lN\zSwlzud
    HSAMO)|NCTOMsZUd?od
    ZL
    ie elementdw pdlprzewodnikowych
    PrzelEczan 462 ql*sr*

    odcigcirai nasycenia.W przypadkutranzystoraunipolarnego- przcz stan


    odcigciai zakrestriodowy charakterystyk.Punkt ptacy znajdujesig w ob-
    szarzeaktywnymtranzystor6wtylko w czasieptzechodz.enia od jednegodo -'- {
    drugiegostanulogicznego,tj. w czasietrwanianarastaj4cego lub opadaj4cego
    zboczaimpulsu.
    Okazujesigwigc,2ena wla6ciwo6cinieliniowychuklad6wimpulsowycb,
    w tym uklad6wcyfrowych,w spos6bdecyduj4cywplywaprocesprzel4czania fr
    elementup6lprzewodnikowegood jednegostanu statycznegodo drugiego.
    Jednymz podstawowychparametr6wtego procesujest czas przel4czani4
    kt6ry powinienby6jak najkr6tszy.Wynika to z og6lnejtendencjido realizacji r
    szybkichsystem6wimpulsowychi cyfrowych.Obecniemolna uzyskadczasy &t{
    przelqczania element6wp6lprzewodnikowych w zakresiedziesi4tk6wpikose- G
    kund, czyli odpowiadaj4ceokresowi przebiegusinusoidalnegoo czgstotli- II
    wo6ci100GHz. Konstrukcjetak szybkichuklad6w wymagaj4zastosowania 3l
    techniki zbliilonejdo mikrofalowej(np. pol4czeniarealizowaneza pomoc4
    dopasowanychodcink6w linii paskowych).
    D42eniedo uzyskiwaniacotazszybszychuklad6w impulsowychi cyfro-
    wych wynika z konieczno6ciprzetwarzaniacoraz wigkszejiloSciinformacji
    w jednostceczasu.Uklad kluczuj4cyimpulsy co 1 ns daje moiliwo66prze-
    tworzeniaw czasie1 sekundytakiej ilo6ciinformacji,jak rgcznekluczowanie
    z okresem1 s daje w czasie30 lat. To spektakularnepor6wnaniewyja6nia,
    dlaczegowysilkitechnolog6wi ukladowc6wzmienajqodlat w kierunkucoraz
    efektywniejszegozmniejszaniaczasuprzel4czaniaw ukladachimpulsowycb-
    W niniejszymrozdziales4 szczeg6lowo om6wionezjawiskawystgpuj4ce
    przy przel1czaniuelement6wp6lprzewodnikowychi wyprowadzonezale|-
    no6cina czasyprzel1czania.Jestoczywiste,2eprzytakiejanalizieuklad nalezy
    rczpattywafjako analogowy,tzn,2einteresujenascontinuumwarto6cinapigc
    na wej6ciui wyj6ciu.Dopiero po dokonaniutakiej analizy,gdy znanejui s4
    statycznepoziomynapig6uto2samianezzeremi jedynk4logicznymi,moina
    rczpatrywa6uklad metodamitypowymidla uklad6wcyfrowych,np. stosuj4c
    algebrgBoole'a.
    W ostatniej czpScirozdzialu,opieraj4c sig na uzyskanychwynikach,
    rozwaia sig uklady formuj4cer62neksztaltyprzebieg6wimpulsowych.

    12.2 pRzEtAGZANtE
    DtoDpOrpRzEWoDNtKowycH
    h,
    Na pocz4tku zostanie prznanalizowanyprooesprzeNqczania diody p6lprze- =t
    wodnikowej,kt6rej modelzostalprzedstawionyw p. 2.3.1.Najistotniejszymi
    parametramiprzel4czania s4czasyprzej6ciadiody od stanuodcigciado stanu
    przewodzeniai odwrotnie.Czasyte wynikaj4 bezpoSrednio z koniecznodci Gat
    zgromadzenia lub odprowadzenia w baziediody i w jej
    ladunkuelektrycznego -
    zl4czu.Najkorzystniejszymtutaj jest wigcladunkowyopiswla6ciwo6cidiody, -
    zastosowany p.
    w 2.3.1 przy jej
    wyprowadzaniu modelu. It
    -: r
    'r{pqp gruacdseul nn,ffln
    ApbtdotSrurtllod4$pf 'pLtduF/W4erufd sIu'uA- ercardeuoP BII"arop€I?u ',(porpp
    'sfr
    Fe[b fpop emonbyzggoutuafo4'eg'71 eu 4uf Arseple6pozrdfzcdllsez fef,nt,{pO
    'euuefn lsaf qeuE(s
    letuegcc ;s[ 1 ur5Rpo 6ef epolp Epo]V erc6tdeu,{pp rctow..xrlq
    elcdldeutalq eztdq' frwflrufi(zr6
    'tg'g1'sfu eule[l1utzs{ eur oEealongfe,n nu?$ opt!
    nu,(zsfeld
    -ezfitrgd$
    aro (q) 6popzeadpDd'(e) qpe4 ercdpeu:ipo1peaopbrd"'lultt::,:1;''r*'S"J ::l
    tI
    'i'')l
    gc,fU
    'qcellurdr*
    . t
    c&fnsopt
    euporu!l
    ts sr[{
    9e1deuil
    &epupil
    -4;elezr{
    actfnffi
    gcr{,tOefi
    zsJocnfl
    'stug"ff4t
    errr"rloE4'o
    -ezrd ggell
    rfcaurogugp
    g) -org,(rI qc{r
    ln
    tcoruod tz
    'u1uuzctlf,n
    1elvwcb1m[e[ mg:pedfztd e19 SIII?/t{OSOII
    zero,{polp etvuzpom?ztdI qCIcPo nu?ls €lP eruleFPpo fruoz4edzoteFr€ls -1po63zco
    -oz eylpzcb;ezrdsacorg utfuoybtil eue,t,(zeu 1se[eruuzc?lezrd't,ttoterezs -eso41dll9
    tfcuelsdzertmor.qylel gw 'U',{polP enbyz tfcuup,{zsrtmormleru$e['(tS'Z) fsvzc,ceryf
    @gouzasezeueqdo
    eJ [aJ-oU,tl "U + pt <<V csouargJelueuorqeds lsef fcezrpsrop
    'I'ZI 's,{r eu :1efa1zpetrry,t ,{pop elueznbpztdsecordfuzrludzoX $uvz,cbpzt
    IIFf 'oEa6nrp o
    Apolpeguezcbpzdo6ennophdpe146'l'Zl'sAU emvzcttrrzt
    qcf,rtospdfi
    oEoDfeped
    1r
    op oEeupef
    ,lv
    qo ,tt 0p ef
    r d
    wts zsztd -
    t9? qcAmo>1
    1up omeu dp d p o1p ep ezcElau4 zgv
    Przelqczanieelementdw p6lprzewodnikowych 464 *r*-r-rr

    -L
    ,Ur
    lur rrl
    Rys. 12'3. schematy zasrepczeprzy przelqczaniudiody: dioda odcigta (a), dioda przewo- !*r
    dzqca (b) oraz dioda w poczqtkowym okresie wylqczania (c) r$
    IlI
    (!q
    Gdy na zaciskach ir6dla sygnalu pojawi sig napigcie dodatnie Er,
    pojemno66 c1 zaczyna sig ladowa6. w pierwszej chwili prad w obwodzie
    wynika z sumy napigd Ev (na 2r6dle)oraz Ea(na pojemnosci)i z rezystancjiR:
    lJ

    (r2.r)
    Napigciena diodzienarastaze stal4czasow4RCydqz4cdo asymptotycmej
    wartosciEp.Gdy osi4gniewartos6u1, r6wneok. 0,7v, dioda wchodziw stan
    przewodzeniai schematzastgpczyukladu zgodniez modelemodcinkemi
    liniowym z rys.2.25przedstawiasigjak na rys. 12.3b.Czas,kt6ryuplywaod
    skokunapigciairfidlasygnatudo wejsciadiody w stanprzewodzenia,nuzywa, !
    sigczasemnarastaniat, (ang.risetime)i wyraia sigwzoremzgodniez e.z8): fr

    tr: RCiln : nCrnT;\1 (r2.2) E


    F

    W przypadku szczeg6lnym,gdy Er >> (J, i Ep : Ep,wltaienie to upraszcza


    sig do postaci

    t,xRCln2:0,69RCi r b
    (r2.3) -r.+

    rrr
    &
    t, : 1,58RCF $2.aa)
    dla m : ll2 (zlaczeskokowe)oraz
    t, : L,IZSRCq (r2.4b)
    J'--
    dlam : ll3 (zl4czehniowe),
    crojest pojemnofici4zl4czowqptzy
    napigciu-Ee. q

    I D -
    "'emluorDFle ,{pq{n 0€
    ez alepw "y e[cue1s,(ze6'qc,inongozslSm lrolrugou tnsolsdE - 'u .ug_ nICf
    'rlolrugou t1cgo,tlTrqcnr- r/ ',{zyq nfor4urd brur4czrnpod fssl
    V stzp?
    @v'zt)
    (u + dy)r{by
    (e'zD :h:',
    lM (ev'zt)
    :rrglrutou rc9o1s08 po fqepiz
    ,{pop fzeq nrezsqo'yu[cue1s,{zer smsezcoupel'51s
    uzsl5rnzrJo,todoIlc0l,ne -,ftrd ep
    ut + 't op 'l po ersvzc&rqs"Jzr\ (O)dVggo1Jatm'V'Cl'sfr z eryu,{,n
    1e1 otsl euzc
    5rs erueru
    @tzt) cftu : un
    r-e[f 99
    fpolp fe,noEerezs n4pedszeto'AzraqezJazsgo
    rfcue6,fter uu u1c01dzu t\
    -ou/ror,rr rnlzp ttcgolsSE "zp&n
    -uil'O - r elp rnzp ttcgolse8lsa[(g)dy rurftgq,n G'ct)
    (emi ewzsetdn
    #-+ Nan
    :urerozrr5p upelfin er.ot4',{po1pnzcblzeu ucOldeu
    Duns ol epOr.deu
    1saf rcsoNr,rufucezr
    At dn auA\gJI aFN 6ef r(porpqcu{srcsz
    eu er.cO1deuf,po1p fzeq ,uprurtlopef' aF€zc m eg 'pt1op ouo4ole7 Q'ct)
    eguezcD6l
    sezcpodlpolp e;zeqal qclaropgozs[epuuan9>1u9ou
    rc9ots06pellzog 't'Z I 'sAU :Q7'fl2r
    emfnu\w
    po u,tu{dnI
    r.urB{utrpo
    u?lstr trpo
    faucr{lotdu
    0'zt)
    :y r[cue1s,(
    O'zt) ,1 + 'l __ Nol eEDoil|qO .f,
    'eg epppop
    e.ruezctl,relsuzcod Cr,n r.dtpeu dpotp vtuezpomeztduep ,{uop1sn \W'ZI
    tp,souTeJez ufuoper4o'l ntopzrd eFvzc odylf,zc'+N r"zsqo tdtrso g.rugou
    fpt..tue,rop1au* Bz?rr;zneu?ouSpolq 'l'Zl'sfu eu oueu4od ot {B[',(1e$
    *1p?rd,(uuaruzerlq -omezd epor
    pafdporp erzBqrr irl.oTugoup,eo1s5E1ue1pe.6eg'ezcutnzo
    'qc,{mop,sozsleFru rrgT.rutoun{unpul amezperuortefndSlseu,{po1pep€q rr I
    tp'
    G'zr) #=ioffi:'r
    q€'ZI 's,ft z ewpotz 'ptrd erw(1dlporp ztztd 'l ryinqc po fzs,[tzco6
    99? qclnory uponeztdlgd polp eryezcSeu4 v9v
    Przelqczanieelementdw p6lprzewodnikowych 466 *:*:rr-rC.:

    wzrostem Ap, zjawisko to nazywa sig modulacjq rezystywnoScibazy. z


    W rezultacienapigciena zaciskachdiody jest nieco wigkszena pocz4tku fE!
    procesu,,ladowania"diody i maleje do wartofci ustalonej Ur Po czasie d
    tr. To wzniesieniena charakterystyceodpowiedzi,uwidocznionena rys. D
    12.2c,ma swoje odbicie r,6wnie2na charakterystycepr4du na rys. 12.2b -
    w postaci niewielkiego,,dolka". Efekt ten jest nieznacmy i w praktyce rtr|l
    malo istotny,jest to jedynywskaZnik,2etrwa proces,,ladowania"bazydiody. q
    Nale2ypodkresli6fakt,zsspo6r6dkil ku rozklad6wno5nik6wmniejszoS- r-f9
    ciowych w bazie diody przedstawionejna rys. t2.4 tylko linia najwyilsza F
    odpowiadarozkladowistacjonarnemu.Pozostaleobrazui4standynamiczny T P
    w diodzie i nie mo2na zrealizowa6takiego rozkladu w stanie ustalonym. :rF
    Z tego powodu nie moZnar6wnie2 tego procesuprzedstawifza pomoc4
    schematuzastgpczego dyfuzyjna,przy wyprowadzeniukt6rego
    z pojemno6cia
    zakNadasig stan ustalony w diodzie (wz6t 2.51).Przyjpty tutaj opis jest
    dynamiczny,niestacjonarny.
    Bardziej zlo2onese procesy przy wyl4czaniudiody, tozpoczynaj4cesig rttfr
    z chwil4 zmianynapigciafu 6dlasygnatuz Ey r7a- Ei (rys.t2.2a).Ze wzgJgdu
    na istnienienagromadzonego ladunku w baziediody, nie mo2eona natych-
    miast przej66w stan odcigciai nadal wystgpujena niej napigciebliskie Ur
    Schematzastgpczyukladu w pocz4tkowymokresiewyl4czaniaprzedstawia
    rys. 12.3c,pr4d w obwodzjeplynie wigcw przeciwnymni?Ir kierunku i ma
    warto66(przy pominigciu2)

    (12.e) fF ll

    w napigciuna
    Pr4d ten przestawionograficzniena rys. 12.2b.Jednocze6nie Lrr
    zaciskachdiody nastgpujeniewielki ujemny skok wynikai4cy ze zmiany .t4
    kierunkuspadkuna rezystancjiR":
    't

    LU : R,(Ir* In) (12.10) D


    -
    hr.r. c
    |"{rd

    r{t
    *rr
    -Fl
    cb
    q,,t
    w baziediody podczaswy-
    Rys. 12.5. Rozkladggsto6cinoSnik6wmniejszo6ciowych
    l4czania t,
    fut'zt) tcvtz : It
    -rtnnsezcpod
    Grzt) :",
    (+. r)ort
    (orzr)
    (zt'zt) 'I-Crn-e(tt+aI):a!
    :lcqsod,t Auerw, * |
    sFrsrrtl.oJot4 erueztritzor 5p efnrur{zr1o
    r7 - al oEeno$hzcod nlunren e1q
    eu n1c{drt
    Auleuolcels-rseng.g.71 .sAg
    nluucbpMl{zrd lpo;p npol qo lput€Llcs
    G'zt)
    I nTrmJt
    "ru
    a,neppezrd
    tn eHsrqq
    -qcdpu uuo
    '(w' np5fiznt7!
    d ?gowalez ct[n1sfzro1,{,r 5rsaotfeu,{z
    (lrzr) 6sf srdo [qt
    &r*or:++a!:ur- oEerglqnpu
    tcouod uz
    pusldeu ratst BVoIN.Spop zaud pLtd rufctfnsldo (67.g) 'ru,(uoplsn
    usmezJu,&r [e1n1 5p ouoTqsod'g'Cl .sheu,{uor,reppozrd n1pud,{zrdoE4 ,{uzcrureurf
    BIp fsel npeFp Azcdillsvzlerueqcs vtfiumuo{co1s-1sonb euerndzeupef erCfn Yzs4f.Nteue
    eI{"I 'feu[,fzrgfp rcgouuefodI ,{poIp Fupeg z oileuo4oyzfpop otszcd51sez -gozsfaruru rn
    nl?urerlcsnn3!(zrd eu ootfeEeloil emqlqfiztd qpud,ftrd udl ,r $rsefnso$ 'dpolp fzr"q,
    oEalep 'elsord pe[ ep seoord ue1 otact[nudo oEe,tolzcruz-orcluu.rutl.oJ ao,(qerd n
    srusztuuor I erue?o1n'dglqnsn [a1uz eluslsoz ily leunpE ,{,ror4upeu q7'91 'sf.r e
    ,{pc ,$E tp$ppo uels itl eruszpo,nszrdnu"N ezz yzooqcvil Bpol61 's,ft eu euo
    'S'ZI 'sift euora"lsFzJd olslsoz eFvzc od rfl
    oc 'nnt1z fzfi etnq,n qc,tnopgozsferuu,ng{rugou "u n1ue1pe.6IermJeDI nlltzcod eu
    '6polp ztztd ngbtd nlunierr Sueiuz eu nfi1ilzm
    ?errnr-oJ5rserueruz t7 'fmg p;urtn
    qcAno>11
    uponazdlgd polp aluez?bpzt4 99?
    nie elementdw pdlprzewodnikowych
    Przelqcza 468

    L4czny czaswyl4czaniadiody wynosi wigc


    torr:t"*tr (12.15)
    Fl',:
    Przylrhd 12.1Naleiy obliczyt czasyprzelqczaniadiody i parametryjej modelu 614y : Q5 V
    otaz IJ : 0,7 V, przyjmui4cnastgpuiqpe daae:r, : 10-r' lu t,: L ns, Cl0) :2 pF, Ar : 1 v, :{:I:
    n = L , m : 0 , 5 ,E r : E r : 1 0V , R = 1 k O : T L
    .,
    Rozwi4mnb: "i

    :"- --:ia:
    U:0,5V U:0,7Y
    1:\25 1tA I:5mA (wzi:r 2.45)
    Cr : 0,09pF Ct : L92,3pF (wzitr 2.51\
    Ct:2,5pF Cr:3pF (wz6t 2.52)

    Wida6 mal4 zaleznoi| C1i siln4 zaleLrLo5iC1 od napigcia. Przy matym pr4dzie I pomijalna jest
    pojemno66 dyfuzyjn4 pELy znaczrrp pr4dzie moina pominqp pojemno6c zl4czow4.
    hzyjmujqp Sredni4warto6d Ct:2 pF otrzymuje sig z zalezno(ci (L2.3);

    1 , : Q 6 9. l O 3 .2 ' 1 0 - 1 2
    : 1,4ns
    ton:1,4+1:2,4ns (wz6r 12.6)

    dla fp r fa:

    r":1.10-e'h2:0,7ns (wz6r 12.13\


    ' ' : 4 , 4n s (wzitt 12.141
    4: 2,2' le 2 10-12
    tonp: 0,7 + d4 : 5,1ns (wzin 12.15)

    Rozwi4zuj4c zagadnienieprograrnem PSPICE, ndeiy wprowadzic nastqpuj4cedane:

    PRZELACZANIE DIODY
    vtNI0PULSE-10100003N
    R 12 1 1 K
    D 12 O M O D
    . M O D E LM O D o T T : 1 N C J O = 2 P
    . T R A NO . 1 N1 O N
    .PROBE
    .END

    Wyniki s4 nastppuj4cef, : I a5, t,:0,7 ns, tr: 3 ns.


    Obliczenia za pomocA progrunu PSPICE uwzglgdniaj4 nieliniowoSc C1 orM dynamikg
    rozbdowania bazy diody i dlatego wyniki s4 dokbdniejsze.

    W celu skr6ceniaczas6wptzel1czarrra diody, nale2alobyzwigkszy6jej


    prAdy ladowania i rozladowania w czasietrwania stanu nieustalonego.
    utrzymujQcniezmienionypred Ip ptyn4cypruezdiodQprzoutodz1cQ w stanie
    ustalonym.Wla6ciwo6citakiemoi:nauzyska6przezzustosowanie pojemnoSci
    C, (ang. speeil-up),pol1czonejjak na rys. 12.7.W chwili
    przyspieszaj1cej 1.1

    wl4czaniadiody napigcier wynika z dzielntkapojemno6ciowego i jest: s{|:: I


    (c) e1c|tdeu r (q) npbd berqezd zero (e)'nruezcbpl :Ne[r oa
    lzrd ^ glrugou :bcb[ezeds,{zrd bgcgouuefod z lporp eruezcblezrg 'g'Zl 'e{H rF.Aqc/&'L?
    IrgouEefdq
    eFrBlsn@
    'oteuopprq
    [e[ c,fts1ilrz.
    tg
    S rruru,(p zrro
    n(t
    (q
    :qr
    Gra ryul
    $tzt lq,zl^)
    GtZt tgztl
    @'ztryzn)
    bcb[ezse;ds
    z lpo;p eluezcbpztdpBUn.'['Zl 'sAU
    -lzrd bpgouureJod
    tadd
    pe[eupfiuod 1
    (zszryzn)
    (19'7 tgznl
    Gvzryznl
    zpOrdeu l nptrd q?1zs4zerc nwezctleztd
    's,$
    lal fzrd eppolp rtr lrrolrugou lcgols5EpETzor ouora\?lspazrdeg71
    e11'eiuezctlyrns?zcer-uoogrls I,{pop i(z?q..eru?,nop€pd'eggifzsefnponod
    ptrd fgnp ryI'U t,noEarszstfcuelslzar tpu ozpruq oilfl r(uozcme.rto ,A ,gdl
    I,:.O
    lsel 0 : t IIIagc ,tl ptrd I E[Bu ozPreqNe[ 'r emozctlz efcue$dzer[e['e?np A S'0- n qP q
    6ef epporp uu eotzponezrdegCldzuug q tg fpC {f <<'3 ec,(14urdm 7.{pE
    l n t i a (srzr)
    ,g - -"-;- --Ig :
    9tzt) N Yg - (g)fl
    "fl
    J
    69? qcAno>11
    up oneu d19d p o1p ap ezcQezt4 89?
    ie element6w pdlprzewodnikowych
    PrzelEczan 470

    Przy wyl4ezaniudiody, tzn. gdyna zaciskach2r6dlasygnalupojawi sig


    napigcie-Ea, napigciena diodziewynika w chwili pocz4tkowejz ujemnego : r :

    skoku napigcia- (Er + Ep)orazz dzielnikapojemnogsiowego, C, - pojem- :t


    -'

    noS6dyfuzyjnadiody. W celuuniknigciapojawieniasigna diodzieujemnego :rA:l


    '-lJ,
    napigciao warto6cibezwzglgdnej wigkszejod En(iak na rys. 12.8c),korzystne
    jest dobrai tak4 pojemno66C,, aby zmianaladunku na niej byla r6wna
    ladunkowi zmagazynowanemu w baziediody: r:r'
    J-{
    LQ : (E, - UlC, : Irtt + (Ur* E^)Ci (r2.t7)
    Przy pojemnoSci C, obliczonej z powyhszej zaleinof;ci nast4pi natychmias-
    towe usunigcie ladunku z diody.
    Jeieli rezystancjaR w obwodzie przel4czaniediody jest rezystancj4 wew-
    ngtrznq fu6 dla sygnal u, zabo cznlkowaniej ej pojemno6ci4 C, nie j est mo2liwe.
    Skr6cenie czasu przelqczaniamo2na w tym przypadku uzyska6 tylko prznz
    zastosowanieodpowiednioszybkichdiod. Nale24do nich diody Schottky'ego,
    w kt6rych nie wystgpuj4 no6niki mniejszoSciowe, a wigc nie ma czas6wich
    magazynowaniatrorazf.. Czasy przel4czaniadiodSchottky'egowynikajatylko
    z ladowania i rozladowywania pojemno6ci zN4czowejC, (t, oraz t).

    12.3 pRzEr.AczANtE
    TRANzysroROw BtpoLARNycH

    Znajomo66 proces6w wystgpuj4cych przy przel4czaniu tranzystora bipolar-


    nego jest bardzo istotna przy rozpatrywaniu wielkosygnalowych uklad6w
    impulsowych, w szczeg6lno6cizaSbipolarnych uklad6w cyfrowych. Pnnl4-
    czaniepolega na moZliwie szybkim przej6ciutranzystora ze stanu odcigcia do
    nasyceniai odwrotnie. Podobnie jak w przypadku diody, czasyprzel1czarua
    s4 najistotniejszymi parametrami.
    Do analizy procesu przel4czania wykorzystuje sig model tranzystora
    Ebersa-Molla z rys. 2.29 oruzopisuj4cego r6wnania r62niczkowew przypadku
    polaryzacjinormalnej (2.65).Uklad, w kt6rym nastgpujeprzel4czaniqjest po-
    kazany na rys. 12.9.JeSlijest spelnionywarunek RBD hsp,m6wi sigo pr4do-
    wym przel4czaniu tranzystora. Decyduj4cy wplyw na warto66 pr4du bazy
    w stanieprzewodzeniatranzystora ma w6wczasnapipae e6orazrezystangaRp

    Rys. 12.9. Uklad prqdowego przelqczaniatranzystora


    elolsr{zuerlnluezcqezldizd rurgpbldt p9Feu t6arqazrg' o t ' z t ' s A u erolvkuerl rF
    1
    0
    NdaaF (d
    --WI i
    +
    :
    .eyelruupL
    ,tueq nptd
    -optrdofpI
    -odpeftfl
    qpud,(zrd{
    sroN,fans
    '--/'- r
    emezcffi
    opurCp{
    -Qazrapff
    ,r9pq1n p{
    -relodq e{
    ,''i'
    fid
    o{,$tfe4ufi
    gct it[gsB,!{t I
    'oEq,(>p@
    (D
    ztztd oqlgA
    '(rup tqap €ue) eropfzue4 upozcttrnoyaryVgdowi,sozcuo 1se[fuem,(ze1q 'emgTorur
    -rturt tfcugd
    '+:L - pt
    (elzr) q(c + etc)su -supqc,{1eu
    :?gou?epzf,polp clp {s[ Qtzi "
    uuzc6opuu'zetuatgrefns$o p,souuefodepp,tlopq suzg'r(po1pn4pcd,{zrdrt
    ryf epqdpodqyle4 + ug) ?,souean lllirqcfezsnpd aap,souruafod gcitl ?u r.oJcilg f
    "ur
    ?lrl?,$opE VEtd.on cgofJElladtpo,JOlrIrIeFGzPqwDEIzeu'stc61deu?4'Tvl eulsfzro4!@
    eu"rropulcu tueNoz tg l4) emozcbyz tcgouuafod,dp8lgmqc op:guqClcpo oEauuafnry
    eruep^r afelsozodro$r(ruprl',(po1pn4ped&udm ry[er-uqopo4?0I:ZI 's,{reu -ule[od-'J'e
    npuE,{sep9ry
    ouopre6p*;d ol {€['rfl+ oPuA'+ IcgolJ?,llPo eF ErvefiIxzea oEeuuafnz f
    alcOd"u dpE ierors,{aue4epazctpl euol,tgluo oluslsou n41?zcodtp {s pnefodnp
    LLN qaAutelodlq ngto\sAzue4 e1uezcElezt4 oLv
    PrzelEczan
    ie elementdw pdlprzewodnikowych 472 * m*l g'-

    W chwili t - ta trarnystor znajdujesig w stanieaktywnym.Zostanietu


    przyjgteprzybliileniequasi-stacjonarne, tzn. czasprzelotuno6nik6wfry jest
    uznanyza znaczniemniejszyod czasuprz,el4czania. Zaloilenieto oznacza,2e
    chwilowe rczklady no6nik6w mniejszo6ciowych w bazie tranzystoramaj4 hd

    ksztalttaki,j ak dla stanuustalonegoprzyodpowiednimpr4dne.Moina zatem


    przyj46pojemno6ciowe je r6wnaniar62niczko-
    modeletranzystorai opisuj4ce
    we (2.65).Ujgcieto jest mo2liwe,gdyi na podstawiezalenro6ci(2.86) i (2.93):

    1 1 l-tt
    trN N (I2.r9a)
    o, @T *

    na podstawieza6zaleilno6ci
    (2.92):

    1
    ,n= (12.1eb)
    or,,rn EI

    -rl
    !

    Jak wiadomo z rozwaiaf w czg6ciII, wzmocnieniepr4dowe tranzystora


    w konfiguracjiWE jest znaczniewigksze odjedno6cidla pulsacjiar <<ar6sted
    czasybliskie f6^rsit poza uiytecznymzakresempracy tranzystora.
    Na podstawieprzyjgtegozaloieniarozkladno6nik6ww baziepo wejfciu
    tranzystoraw stanaktywnyzmieniasigw czasiejakna rys. L?.ll.Zwigkszanie Lr
    sQ nachyleniatych rozklad6w oznaczazwigkszaniesig pr4du kolektora. Drl:

    tn(x)

    f\:
    ffrrl

    ffi

    Rys.12.11. Rozkladyno6nik6wmniejszo6ciowych
    w bazietranzystora
    w czasienarastania
    prqdukolektora(przybli2enie
    quasi-stacjonarne)
    t-
    W tym czasiepr4d bazy uzyskaljuZ warto66ustalon4:

    r _ Er-u, Itr
    rBP _ (12.20) rtl
    RB

    Narastaniepr4du kolektora zostanieobliczonena podstawier6wnania t5T


    r62niczkowego(2.65a)przy pominigciu ladunku na zN4czuemiter-baza afB
    znaczniemniejszegood ladunku eis,ze wzglgduna nier6wnofitusB11 usB. qr
    .rDn
    'ero11e1o1pbtd a zc euezJevzoI elBN6e[ urerelrure3 lueroDlelol fzpSlul
    n SS 7E
    ercArdeueruecdseuellrels n ez 'ctfnrufl[zr4 'etuacfsuuuels eSttso rolsfz vzBg-Jelru
    -uBJlrcgou?,n urelc6lu?trsopezrdec,{14erd 'rs],l.grsou,{ma + 1 Kztd
    fer 11
    "IU"UAr-oJ
    GJoDIeloInptrd ggoge.trevzcftotdutf,se'(e.97'71)rxgouzelezzoltuf.tt
    1e1
    (yg'7)pgouzelez^ ur,{ctfndhsf.r
    uerlruu,{zc;9dsmez fuzc,(1uepr'ere1g141 o
    nl{eJez fct[e1tu,{mryuu,{zc19ds,n @z'ct)
    /'It po uzsldurr?uo lsof 'fr. trnosezct1e1sez slseJ"u eroqelol ptr4
    @tazt) (ltja"y + I)Nx - cy2t1Nf, * Nr : tp elzp8
    sluElsgreuets
    / \
    (ew'zt) { ^ q ,.
    - lltslvd:cl
    \-r- /
    :€ilEls?Jeu ercl€r1 1rr nptrd Eetqezrd
    'g "Jollelo4
    eu atuszetfm 5rs a[nur,{zr1o -,1 ul{A\o41bzcod ueDlunJ?a\ z eIuEuA\oJ
    ol ctfnztr,nzog 'rsf fumgr r fp1s pef ,{zeq ptrd udu.tt,(11e eluzls m z,(p8
    Qz'zr) t*I - N,1) :
    fter"c + *7 ",
    :efincatelso}ts efnu,{zrp (clZ'ZDoP @l7'7,ilctfelnelspog
    'a?n nn
    x nl o13[,{zr4
    ?rollalo1 etcSrdeu\ ^zeq nptrd nloJ&\z ?rollelol
    6'ZI
    's/fuzu otetAl,{zrdz e4rud,ne1vozetf,moSeltcelsodfetEnrpat\snuru IsuZ eruzzs16l,n
    npgfen od a
    : ?J
    @tz'zt) #*o": ppfurlr't)- &*r-
    -# ptls rro >>
    erO1S,{zu
    :oet[ndfiseu r;plevs1ezrd euToru 671 'sAtz
    nptueqcsr rcgoutuelod el,nelspodeueyuezetL(,ln
    1[cr-ugep oEalIIUPBPIs rul€NO
    (corzl)
    (ctz'zt) lP* L n"*Y:"'
    " f b p ' J l p ' ' r !
    :Brol{elo1 n1ped,ftrdrur(l rn'nptrd tupoqcod euordtlsez (earzil
    (g77) ruozrt etmelspodeu 9fg ezout Nb oEeut{zqfp DIUnP?tr?upoqcod
    gtazt) :(86'd
    r (e8'
    -ol''zcrulgtE
    tnelezetJ.zo
    :Srsefnurdz4o I <<Ng wrc Ntlvf, - wr ctfeTuPdlSzmnI (qSg'Z)ct[eme1spo; tfeu erolsd
    e4'ezneuzo o
    -f
    rD .F
    rD Nx
    _ 8t lsel N" ,r\glr,
    (erca) ' l W_ L ' r u Jb_ _p ' x b r nl elrr?lsoz'
    eLv ue4 e1uezcbleu4
    q cAute1odtq ngt o4sAz zLn
    PrzelEczanieelement6w pdlprzewodnikowych 474 --.-?hfi:--Jlr''

    przy kt6rym tranzystor wchodzi w nasycenie,moina obliczyl ze wzoru


    wynikaj4cegoz rys. t2.9:

    E, - Uca*,
    f
    rCfit --
    (12.24)
    Rc

    Na o96l przyjmujesig U6s"o,:0,2 Y.


    Czas narastaniapr4du kolektora t, (ang. rise time)jest wigc czasem,
    kt6ry uplywado chwili osi4gnigciaprzez pr1d narastaj4cyze stal4czasowa
    t{yi asymptot4F*l"r, warto6ci.Ig,o,. otrzymuje
    Korzystai4czzaleinofici(2.28)
    sig:
    l1
    1 .. k,
    f, : ri,ln-- _-L- : tiln;-f- (r2.2sa) a
    rcsat DF - r
    '-
    ,
    pn/"i'
    L

    w kt6rej wielko66 :LT


    -t
    ti
    t

    ,. F --
    D
    FxInr\ (r2.zsb)
    'r Csat

    jest nazywana wspolczynnikiemglgbokoici nasycenia.Wskazuje ona,ile ruzy


    asymptotyczna warto66 pr4du kolektora jest wigkszaod uzyskiwanej w stanie t(
    ustalonym. a:

    Warunkiem, aby ttanzystor wszedl w zakres nasycenia, jest kp > 1.


    Podstawiaj4c do (L2-25b)zaleilno66(12.20)oraz (L2.24)otrzymuje sigwarunek:
    1
    (r2.26a)

    Dla przypadku szczeg6lnego,czgsto wystgpuj4cegow ukladach cyfrowych,


    Er: Ec >>Un U"^o, otrzymuje sig prosty przyblihony warunek nasycenia
    tranzystora: r)
    g
    R, < R"fiu (t2.26b) l'

    Po czasiewl4czeriia ol
    DI
    toN:ta*t, (r2.27) Lr
    wartoScipr4d6w i napig6 na koric6wkach tranzystoranie zmieniaj4sig.
    Jednakw bazietranzystoratrwa nadal procesgromadzenialadunku mniej-
    szo6ciowego,jego rozklad,wobecstalo6cipr4du Ig"o,,odznaczasigniezmien-
    nym nachyleniem, jak to pokazanona rys. 12.12.Prccesten trwa w przy-
    bli2eniu przez czas2,2ry. W bazie gromadzi sig nadmiarowyladunek Qg
    (ang.saturation),oznaczonyna rys. 12.12polem zakreskowanym.
    t
    Bu ruelod e 'Zl'Zl'sfJ ?u tttiluorm4-spezrdrurepegzot ez blezbpodngryu 1.,I
    -gou ,(pq41or lctolrruuofcels-tsenbelqoluz etblf,ztdeu npSlEzne2 sa leurH
    -,{zrd n H
    -uenueru!
    (oszr) -femu n1q
    €rs tfe.rrq
    wfizc fiztd'uT- ?got4n ?ru r 4eVzeluaruz Azraq
    rfcuelsfzar eu er.oArdcu nlptds n{€uz fuenru ez o4lufrt qcdldeu Qzzt)
    frtd'*t
    4o1s ,{uuefn gleprep sn eqqlq efepozod refgueiezBQe;cStdqgse.r:1o
    uef r(pc zezr4 roteurnr{14unuuN sz apdhseu e'e1uac,{suunuap ez Bp,s[r0(
    Blp nsszcoEeuozegolsafnqurlod ro6,{zueD etr-Bq.alaunpstr ,(uozpa.worE Egzzt)
    -?u eu npSpzrn %.'ufl- op rg+ rltog?Ar po 3p eruanrz ca ntredfs
    EpgrV epOgdeu,(pE'ero1s,{zuu4 emezctl,{a\auoTlagluoeu"lsoz r.elo1Z eruec,{suI
    lc,&rogf,.r
    ,:.tg
    Gz'zt) :"6
    "(#+-""1) (egzzr)
    ^
    iqA
    :8t elof'4 suzcy
    epac,fteu ,$tfnpo,tod fzeq gtfi fmoreptpeu oEep op 5p pleppod qeunrea!;
    Ap? '(lg'd nrozt\ erme6pod eu duozcrlgo ?fq qw sO leunPs? 'r<qF|
    '€ilolN-"sreqg nlapou mre.qelu"J"dts tcgo4lanr
    apFozod 'ur,{u[,{sre,nqellrels l[ /fio4lusou nlolezrd luesszc lsef nr eppt elu?ts,npl
    ,{zergUfi
    : ?:t
    6zzt) ;ffitrP='^t'
    @sc'ct)
    'erueofseueFr"F Ar
    6e[ qctu z tufupal
    \elc[4 sezcootfnsrdoer-uezuil,neu7-or
    epBq /n qc,illongozsfelgu /tag>llggou
    ts sue.nourfdzr;'5rserueSuze1zega,ng4ugou e1c,{4sezJ '?Jellm lleJeurlurtr
    efndSpfanar-ur ur,{um,{sedrualueuele1se[ro1sinrr-4e1ueo,{seu ellrslsA\
    ' Bruecr{seu uBlsM (esz'zt)
    MgllugouApellzog 'Zl'Zl'sAU
    nluszpoqc,rlzrd etots^zuellelzBqrr qclalolcaozs[etuur
    x i t r 0
    efnufz4o(g
    t[osuzc Qtr
    'urosgzccSl
    (vz'ct)
    (x)uv
    ru(zA{ tz g
    9Lt uen aryezcbpzt4
    qcAurc1odg ng to4sAz vLv",
    Przelqczanieelementdw pdlprzewodnikowych 476

    rys.IZ.Ll, jednak w przeciwnym, ni2 przy wl4czaniu,kierunku. Naleiy


    pamigtad,2e gradient koncentracji no6nik6w, tj. nachylenie linii na tych
    rysunkach,odpowiadapr4dowi kolektora, kt6ry nie zmieniaznaku. Pr4d
    bazy nie jest reprezentowany
    na tych wykresach.
    W pierwszymokresie wyl4czaniazostajeusunigtynadmiarowy ladunek
    Qs.Napigciana z)4czachs4 w tym okresiestale,wigcnie nastgpuj4wiany
    ladunk6wna pojemnoSciach zl4czowych.Analogiczniedo (l2.2ta) r6wnanie
    r62niczkowedla procesuusuwanialadunku Qsma wigcposta6:

    ,' I*, Qs dqs


    "- (r2.3Ia)
    Fn:T* dt
    Dla ra : - faRotaz przy warunku pocz4tkowymq(0) : Qs,otrzymujeslgpo
    podstawieniu (12.29)nastgpuj4cerczvti4zanier6wnani a (12.3la):

    qJr): r,(rrr + /"ie-{ - (t"" * (12.31b)


    *)""
    Tranzystorzestanunasyceniaprzechodziw stanaktywny,gdy q(r) : 0. Czas
    tennazywasigczasemmagdzynowcnia no6nik6wtr (ang.storagetime).Mohna
    go obliczy6z przyr6wnania(12.31b)do z,en:

    (12.32)

    (r2.33)

    jest wsp6lczynnikiemwstecznego przesterowania tranzystora.


    Po uplywieczasutsod ujemnegozboczaimpulsuwej6ciowego tranzystor
    ponownie znajduje sig w stanie aktywnym i pr4d kolektora maleje ze
    stal4 czasow4rh od warto6ci I"*, do asymptotycznejwartoSci - Fylan
    Jednakw chwili osi4gnigcia wartoSciis(t):0 tranzystorwchodziw stan
    odciEciai nie bierzeju2 udzialu w dalszych przebiegachnapigc i pr4d6w.
    Nastgpuje to po czasie b @ng.fall time), nazywanym czasemopadanit
    pr4du kolektora:

    *kn
    tt : tkln : (r2.341
    "irln] kR
    re) atzqlo rrzq
    ""r_, t
    I (vtzr)
    Qtzi u l^rt r r - ' t
    i:--:-:o l
    ("r2 nt,ftdm np61qwod,{zrd) eruer
    -sBJ"usuzrI eql - r1 erueo,{ssu 'SI'ZI 'sfJ
    lcgo4ogSp4uui(qodsm [e1n1 mwpodo
    ?u ouora\€lspazrdp1a1P€I4n 'eroN,fuuurl o8empozrdodero11e1o4nptrd ',ngptrd
    eve$rE?T,rro4l"clsef e.lolsfzuerl oEeudhseuur,{ct[nrs6 ueptrd ez'qgsods Ir?N lt rzl
    rx€l A\uerolsfzuerl ru,(uzcf1usp1u,(uvrfiuvzctlezrd 5e[ro1sfzuer1u,{r-o11,tl .relMd_
    |
    lepudfzrd,(ue4r(1odso$izc 6ef qcf,nosFdtr4r qcf,nor;,{cgceP"Hn 11I ez epleu
    Jo$faru4
    'ug- wfc?llezc\,fii nnSdeu ur,{morozqn1u,Qeu o uopd,(s
    oteurupdlq erols,(zuBrlaryvz@sd tp ,(uadlMroqerzqc 5e[ r'Iot<<ddotftu,&n ,(uztrs,tzn
    brzl ryzn) sl ga'l = 0&, + E6 * 961 = rrol
    (ttzt)
    $g71tgzn) su OZZ = zr_0l . 0I , t}l . t7, : dr
    $g'71tgzll) su 096 : (L'dL'l)ulW\ = rt
    Qezt qzn) su 00I = (L'l/l'9)u168='t
    (ggZtlqzm) L'o=8'6/Lo'o.ool=u{
    be'u ryzn) Vu l0'0 = tsl
    Qtzr)
    (g7'71tgzn) su 58 = (68'0 - I)/(0I . 5'0 * 51'9)6(9 ='z
    (trzt twn) 8u S5Z: 0$Z * SI = trol
    (Wczt tgzn) sll 082 = (V'Eh'l)ul8b'l : 't
    tl
    eugory{a
    (q9ga1tgzn) fi: s ?z C0:(
    (wzt qzn) Vtu €t'0 = tsl
    (yg71ryzn) strt8'6=@I
    (erszl)
    (qeCZt tgzn) s r /g g ' 1= G r - 0 I. 0 I . O I . Z . u Z . O I + t ) g ? : T a
    (q6171r92,t) su 9'61 - rGrfNg- N2'
    (gtZl rgz,tr) su SI = (g?/S)ut,,-Ot.10I = 13
    od 5rcefnu
    :4nmfr1nzoy
    'rl = rgf 'l S: dg tltOl: sU?tt I: tU'l 0t - 3g:671 'sf,,z
    7:nspdtulEls?Atrls?zC'110 3s/rFJlI^I 'dd (et*i
    npoAqo *tkzcf,1opeu?C[:0 :'tC 'Ol = rg 00I : ro 0I : 4C ?Htry fiz =rt
    bgl : ^IC:qc,(uepo otaurqodg solsfzuerl elueatpztd fsezcq&zcgqo,(?eleN 41 pr6&r6
    dt+Il+rl-tttlo1
    Oe'zl) enreu,ngr(
    :Ne[ zrop,ft ue4 eyuezcblrit syzc eywcFT ,{ueruz tfn
    launpe;,{n
    Gt'zl) b+4))sutz-sdr
    Brrre/roP?Iotaun,{szd sezcgfz3n1qoeu?oIII (eaz'z) ptr4 nlpu
    Wou7plvzZ
    '(J + "!))sV t.nosezc01e1ssz 'tC | 4) lcgouuefod eF"^{oPE qcdl eu gu
    'nT
    efndSpeu r ui(u,n,(sed uelueueJe enArcpo eFl"ls ,n pef ro1s,{zuer; &eIaN
    LLV uen aruezchpzt4
    qcAut ep dg ng t o1sAz 9Ln
    PrzelEczanieelementdw p6lprzewodnikowych 478
    I F
    -u

    wa

    "^t
    'u
    I

    Rys. 12.13. Sterowanie tranzystora przelqczanegoprzez inny tranzystor

    Oznacza to,2e przy glgboko6ci nasyceniar6wnej h218,czzsnarastania r6wna


    sig odwrotno6ci pulsacji av co,jak wiadomo, r6wna sig czasowi przelotu
    no6nik6w mniejszoSciowychprzez bazg tranzystora. Przypadek ten stanowi
    jednocze6nie granicg stosowalnoici przyblihenia quasi-stacjonarnego. Ob-
    liczany z wyprowadzonych powy2ej wzor6w czasmagazynowaniajest w tym
    przypadku /" = r,lnpp i jest najwigkszym skladnikiem w czasie wyl1czania l:

    toFFtranzystora.
    Podobnie jak w przypadku. diody w ukladzie przel4czaniatranzystora L.;:

    mo2na niekiedy zastosowa6pojemnoSi przyspieszaj4c4,dol4czaj4cr6wnoleg- r I

    Ie do rezystora Rs kondensator G. Skraca ona czasyop61nienia tainarastania


    f,, jednak moZe doprowadzil do znacznych ujemnych przepipt na zl4czu
    emiter-baza-

    Prryklad 12.3 Nalezy obliczyt, pojemno6d przyspieszaj4cAdla ukladu przel4czaj4cegoz przy- ':.
    kladu 12.2"aby przy wyl4czaniu tranzystora nie nast4pilo pnepipcienazh4czu emiter-baza. Jakie
    bqdzie przepigcie,gdy pojemnoii tq podwoi sig i gdy bgdzie bardzo du2a.
    Rozwiqzanie:

    tradunek dyfuzyjny zgromadzony w bazie tranzystora przy stanie wl4czonym: t_

    Qx : I c t ' v : 9 , 8 ' 1 0 - r . 0 , 7 9 6 .1 0 - e : 0 , 7 8 ' 1 0 - t ' C q

    tr adunek nadmiarowy w bazie w stanie nasycenia ze wzoru (L2.29):

    g " : ( 0 , 4 3- 0 , 0 9 8 ) 1
    ' 0 - 3 .8 9 . 1 0 - e: 3 ' 1 0 - 1 1 C

    Te dwa ladunki musz4 by6 przy wyl4czaniu zmniejszone do zen. tradunek na pojemnosci
    zfuczowej Cp zmieni sip przy wyt4czaniu zgodnie ze zmian4 napipcia od tJr: -Ql V do
    Ec : 10 V, st4d ladunek:

    Qq" : 10,7. 10-r' C

    L4czny ujemny ladunek w bazie, kt6ry musi by6 wprowadzony przy wyl4czaniu:

    QB: Qn * 0s + Qcr : 1 4 , 5' 1 0 - r r C -t

    Ten ladunek powinien by6 dostarczony z pojemnosci c., na kt6rej napigciezmienia sigod 4,3 v do :i

    zera. St4d pojemnoScprzyspieszaj4ca:


    €a ote&\oslndur npuEfs EPPIr 3[cuelsfzer tuzrlAume,nafnluezerdercy
    oPAt?po
    efcuulsfzeX gc,fu\oEndurl I qc,{uzc6ol qc€pBPInan fuean,(zn fercgAzcfeu
    'SON ,(ueceEoqz,n ro6f,zuu4 olruir\osols?zw[.t914 A\ 'SI'ZI 's,{r z npetr4n
    elp ?rreuo{op eFr?tsozerolsfzuer} Wavzc?.{rezrlld f,ztd ngsecord
    "rrfiJ*",
    (elllelt\e1u c6t,Yr elseq€z uilt ,vt emorc$rdeuelueucour l '*6ll
    aqsllq Ne[
    nrue4rlqdzrd ,mtuirn.ort,tonglfun 6fcuels,{zer
    t4ler,vrepeut 4eupel',{um,{qu
    afepozodro6fzuer] (oEeuelodrqerolsfzuur1npacdseuurrbblzpul,tlodpo) oPA 4b-,
    'rur,{,nosszc
    u,$nopo14 ercer:{pz,t ez !4e3 lsef tcruz-or tulolst tEnrq pgoumfod
    nutpts tutupernodpo z np"t{n 1 erolsfzue4 lcgolluefod nrue,nf,tropE
    -zot I nlu"lr\op€l eu etelod r fzslsord tetnt lsel eluezcblezrdpesuz qdg
    .rr[gTugouqcfl eruernouf,zB$ew o4srmufzc$r,taeleru1seru'qcr(,tlo1c9ozs[epu
    ltrg{lutou erue,tr4fz4s,n efndhs,(Jllelu urr(uelodrtm ezro1s,ftuer111
    's,notqo4ef
    &ruzgt eulotsl TeuPe[ t[nd56,(11 (oEe,nopo4) oEenoruq nsarlsz oP
    4f1s,ftap1ereqc(eluecfseu) f,nopolued ser4uz zsztdod e1r31cponu?N Po
    ,tcerd n14und nrcArunsazrduqq,fts eLnIEoIu eu uEalod oEeurulodrun
    erolsfzus4 ewezcbpzrd,oEeurelodlgerolsfzuerl n4pedi(zrdm 4ef uuqopod
    ept8tazrtsr
    -f,ztil z 6
    sol/rfHoANU\nodtNn
    A 9uors^zNvul3lNvzc\nlzud n'zL
    .e,\roroz gs eJzBIo c; ,(ptrd nzcby w
    1
    ?ru?lsBJ[
    -teloungrl
    EJolsfzuu
    etnuzctlf,
    rur(frvtfsef
    _r._ E'l _
    =
    o v _ ,-'^
    = -qg 'oEa
    {d ?€ =
    tt-ol 'r'?I "o Illlorr?ls Uq
    nloJezrdF
    gcgour.uelod
    tecD[ezserdsAzd |ztd ezeq-teyure
    n!ue^osolssz nzcblzeut6etqezt4't t'Z t 'sAU ?un-oJque
    sj9y ouosozJo1o1g
    .,/-f,
    ./ -. l\-
    ,/ -/. i ldgg:e3
    6Ln ggyy tlcAutepd! un M?n$AzueE e!ueza4eztd 8LV
    Przelqczan
    ie elementdw pdlprzewodnikowych 480

    Rys. 12.15. Uklad przelqczaniatranzystoraunipolarnegoMOS

    Pojemno66C pbci4ila elektrodgdrenutranzystora.W praktycznychtealizaic-


    jach s4to pojemno6ciwejsciowetranzystor6wMOS, dol4czonychdo wyj6cia
    rozpatrywanegoukladu.
    W rczwaLaniachponi2szychzostanieprzyjgteprzybliileniequasistado-
    narne,tzn. pomija sig czasprzelotu no6nik6wptzcz kanaN,kt6ry, zgodnie
    z zaleinofici4(2.105),jest r6wny stalej czasowejpojemnoScibramka-kanal
    i rezystancjikanafu. Oznaczato, 2e prqd drenu podqzabez op6inienia za
    zmianaminapigciana bramce.Obliczeniazostan4dokonanena podstawie
    odcinkami liniowego modelu tranzystora,tzn. w obszarachpentodowym,
    triodowym i odcigcias4 przyjgteliniowe schematyzastgpcze,przedstawione
    na rys. 12.16.Wynikaj4 one z modelu na rys. 2-35ai 2.35b.Dla modelu
    w zakresietriodowym(rys.12.16b)pominigtoniewielk4aktywno66tranzysto-
    ta, tzn- nie wystgpujew nim zr6dlo sterowane.Pr4d .I2s w schemacie
    z rys. 12.16awyrailasig wzorem(2.101a).

    ccd

    Rys. 12.16. Odcinkami liniowy model rranzystoraMOS: w zakresiepentodowym (a),


    w zakresietriodowym (b) oraz w zakresieodcigcia (c)

    Przyjmijmy, 2e napigcie fu6dla sygnalu e6 zmienia sig od ujemnej


    warto6ci -En do dodatniej +EF i po pewnymczasiewraca do warto6ci
    -Er, jak to zostalo przedstawionena
    rys. L2.l7a. Przy napigciu -Ex
    tranzystorjest odcigtyi mo2nazastosowadschematzastgpzyz rys l2.l6c.
    Na charakterystykachstatycznychtranzystorajest to punkt R, pokazany l*6

    na rys. 12.18. ??r_j


    'euzcruoq{ele {pqln
    I€
    SOIA erols^zusrl
    Azrdqcluzcr{ter qcelAtsfuellereqc
    nluezcb;ezrd eu ,{cBrdnllund eriolleler1 'gl'Zt 'sAU [uenqod
    so11 Pr ol lDtson lo2
    'ca1'91'sfr
    ytlszal ug- npSl
    IC,sou?aro
    4)
    =-\__ leuruefn p
    JsuoJ= s,n J
    J
    '(s) ulA^r\op
    I 1: t
    0
    sbn -
    J -
    ggyl eropAzuerlnruezcDpztdlztd 0o----1f-.
    rrrrgpbrd 't 'sAU
    ; 90deut6etqezt6 l.'ZI p6l
    elc"ureqcs
    -ols,ftue4 c
    nFporu BJ
    auorlfiBlsP
    'urfnopolua
    epnelspodu
    eZ etualrlod
    I?u?{-?Tru"
    elupotz'ftg
    -ofculs-1se
    urcg[(,rop q
    -cez4eerqc,(
    Da
    ln
    t v
    t8t 9961 qcAutelodtunngto4sAzue4atuezcbleu4 08t
    -
    Przelqczanie elementfw p6lprzewodnikowych 482

    W chwili pojawienia sig dodatniego impulsu na wej6ciu ukladu napigcie


    na bramce narasta ze stala czasowa ' .:a

    11:R6(Cs,+Csd) (12.38) - ::ib

    fieSliprzyjmiesipR2 <<Rc)od warto6ci- Epdo * Er. Po czasieop61nieniata


    napigcieosi4gawartoS6(J6pp,przy kt6rym zaczynaplynadpr4d drenu

    ta : trln
    E* + Uo*
    :,rn (12.3e) F:.c-1
    't
    1 -
    E*+ E, "firou Ji#

    Pr4d drenu narasta do warto6ci fp5 odpowiadaj4cej napigciu Ep na bramce, t ;


    zgodniezzaleLno(ci4(2.101a).Nast4pi to po czasiet,, bgd4cymczasemmigdzy r L '
    t6 2. azilsarlrustalenia sig napigcia na bramce:
    tr:2,2rt-ta (12.40)
    Narastanienapigciana bramceprzenosisigna elektrodpdrenu popnez
    dzielnik pojemno6ciowyCna- Cr, tworz4c na wyj6ciu charakterystyczne :fl:r-
    przepigcieo warto6ci:

    LIJD: t;f (r2.41)


    ,
    =r:r=
    Na o96l C1>> CnaiprzepigcieA[.Ipjest niewielkie. Czasytait,s4natylemale,2e
    pojemno66 Clnieznacznie tylko rozladowywuje sig pr4dem Ips oraz pvaz
    rezystancjg R2.
    Z kolei napigcie u25 maleje z powodu rozladowywania sig pojemnodci
    CL* Csax Clze stal4czasowlrz: RpCpodnapigciaEo * LUo do napigcia
    asymptotycznego wynikaj4cego z przeptywu pr4du fp5:

    Uory or - Eo - 1rtR, (r2.42)


    \.r*-r
    Warto66tegonapipciajest na o96l ujemna.Procesrozladowywania trwa do :"L:-:
    osi4gnigciapunktu S na rys. 12.18,w kt6rym tranzystorptzechodziz zakresu ::l -l
    pentodowego do triodowego.Czasten wynosi -' r:-
    :rl'r:
    +LUD-U t.+-E
    tz : Tzln trlnb
    Er+LUr-Ur*, Uoro, - Uo"r^,,
    1 -
    Eo + LUo - Uorn^,,
    (r2.43)
    W tym czasiepr4d drenu zmienia sig nieznacznie,malej4c nieco od wartoSci
    fps z powodu skofczonej w praktyce rezystancji wyjSciowej tranzystora 16.
    ,lE
    a
    Mt+ty{7-ilo7
    Gv'zr) '2r erolsdz
    fc,sop"arpo
    cSnr lsef eluezcb$,msvzcfiuzcba
    zzZ'Z : Ml Gvzr)
    6vzt)
    :eFszcod Ars€1epnnueJpep{de1q ,n6;-=
    "*n
    'erop,tzuerl oEe$rcpo aFp"f1n rufu,ru{sed m P0) zr.to z3 ngouurefod
    elu"irop"I 31seufzcodzor ar-udSpeN(Ii'ZI) Iueroza\ eaoryil,m ?aTu^r-or
    'ITIIT?Iq qcOlduu ?;ueyuz atszet w(1 tuue[n uz
    lsaf epSr.dezrdcsolre4y nseJ{?z z zD
    eotfegtpod cpy erc{dazrd 5ls ernefod nueJp elzpor1lele eu erolsfzuerl op BrrJr s.Et
    nldpPo o4,17stzc pDgn[ zgztd raIl eSuozod eu elelsozodnuerp ep51du51
    .rtZ,C,elsezaod ug- eSuopod eu 51s€[s]sn ecrrreJgeu ercSrdelq
    kv'zi
    'g +'g
    - I
    tdon _ ,tg
    (w'zt) ulrz : rl opi
    rcgouuefod
    "tcapuu I
    eruepudoeF€zcsf,tto119gope,n ettrco sonAp?'enzop efapu t 3p uzs[e1uw zcud Mo 1
    c1 nuarp ptra (ggZ1) tpgouz.epztuo1gerlo 'Ir tnosuzc tpls uelpezrd e7'eptuqgf
    ootures tl z 5p urueluz eclu"Jq ert$lduu'npepp nrcgfeneu nqnduJ uzcoqz
    "u 'SOW ero$,{zuerl nnrezct;f,n r(zr4
    oEeurue[ne1cgffzrdlllrtrgc Po '@l
    fiv'ct)
    El+zl+'t+Pg-No1
    @v'zt)
    Igvzefez z V(zcl.lqo euzcflsdraq;
    Cpt euporu ggyq o8eurelodpn erolv(zuer1 eluezct;,n sezcfpmorya3 zazrdodnua
    *Afn, - ta1 @r'ct)
    Gv'zt)
    :'Afi rqeue{IFuels,{zer tano4peds
    eu srcSrdeu tuangrron ?to}ren ,{z$ruu*ra
    aEtlsooluerpBv gezalcAldeu'rc1 lcgoUumop e[e1euptrd ut,$ eFsze1tr 'ecuerqau
    {
    (prw'crl etZ'Z : El
    eF"zc od i(t5tnEtrso
    emslsoz?Jolsfzuu4 eperctpr l$olruls nureuzcflelsdc0fepermodpo4 rrynd Grzt)
    (ew'zt) ,"-Fvu-* r : nuerpp,
    ", tte';aarygd
    :elser{Bzuf1 mz3 tcgouuefod erua,nr[nopqzor (ss'zl)
    €t ?alosszc?luls 7etrse[e4lapneru ''f/I zeJal6aferols,lzuerg
    I
    enopgf,{n efcuu1s,{zeX 'qgT'Zl 's[,t "u,ngJ "]UeIAeIu
    z [zcd*tsyz tetuagcsgbl[zrd qlefinryelnzor I
    qcfzsJep,t[2.epu'oEa,uopoplnseJ{Bz,berd11undzsztd ntn3lru€'blso od en6rduunpey
    e8? tlcAutelodpn mgnlsAzu e4 eryezcblezt4
    gg 141
    zgv
    PrzelEczanieelementdw pdlprzewodnikowych 484

    W prrypadku tranzystora zuboilanegonapigcie Uspp frL warto66


    ujemn4.Je6li tylko E^ > l(Jorrl, wszystkiewyprowadzote zaleino6cipo-
    L"q

    zostaj4 stuszne,jeSli podstawi sig przy obliczaniu odpowiednia ujemn4


    warto66Uorr : Up.
    W przypadkutranzystorazkanalem typu P wyprowadzonezaleino6ci
    r6wnie2s4 stuszne,nalezyjednak pamigta6o tym, 2e napigcrai pr4dy maj4
    przeciwnemaki.
    rE
    'rl.:r
    Przyfrled 12.4 Naleiy obliczyd czasy przel4czznia Eanzystora wzbogacanego MOS z kanalem
    typu N o danych: k:0,25 mA/V', l|on:2V, C6:Q4 pF, Cra:0,1 pF, Rc:10 kq
    Ro: ?A !(), Cr: 1 pF, Ea : 10 V, ER: EF :4 V.
    Rozwi4zanie:
    Czas op6Znienia zostaje obliczony ze wzor6w (1238) i (LL39):.11: 1d ' 0,5 ' 10-12: 5 ns; l r "

    8 L * :

    tt:5.In-:6,93ns
    2
    t , : 2 , 2 ' 5 - 6 , 9 3: d 0 7n s (wzix 12.4O)
    0.1
    A U- ' : 8 ' -:0.73V (wz6r 12.41)
    0,1+t

    t z : R o . C t : 2 - 0 . l d ' 1 0 - t 2: 2 0 n s
    Ios:025.(4-2r:tmA (wz6r 2.l0la)
    u ^ m a : 1 0 - 1 0 - 3 .2 0 . 1 0 3: - 1 0 v (wzix 12.42)
    uo*:4-2:2Y (wz6r2.99)

    : 1 1n s (wzi:r 12.43)

    en:2'02s'(4-2):1mS (wz6r2103)
    b .r
    20' 10r
    t -r : t'10-rz:0,95ns (wz6r lL44a) I:r
    1+20
    :.E:

    t c : 2 , 2' Q 9 5 : 2 " 1n s (wz6r 12.4b)

    7* wzoru (1L46) oblicza sig czaswlqcznniatrqnzystora:


    tox : 6,93+ 4,07+ tl + 2,1 : 24,1ns
    Zgodniez przewidywaniami,najmniejistotnyjest czrrS
    te w ktorym tranzystorjest w zqkresie
    triodowymi ma mel4 r€zysr^nsjgwyj(ciow4.ObliczeniaczasuwyQczanias4 nastgpuj4ce:
    8
    t' r : 5 l n - : l , 4 4 n s (wzitr 12-47)
    4 + 2
    t * : \ 2 . 2 0 : 4 4n s (wz6r 12.48)
    Czaswyl4czeniatranzystora: Dq

    t6p:?.2.5+4:55ns (wz6r 12.49)


    (q) epaztnqo e>;llsfueqereqczeto (e) lpulgtlcs :uerolsrtzuert $771t92.n)
    uAuzcllusp! tuAuzcluleulpureluezbrcqo
    z SOIA?lolsAzuBlle!uezcbpztd.PEP1O :6 !'Z l:sAU
    son6pt)8 L I I h t Z /. 0 gy71tgz^l
    QpTl tyzal
    :oo,t[ne;
    oxsoqrz,r ||{d
    :.i)
    _!
    ' r t
    :'lil
    hw'zt ryalbl
    'q6;Zl 'sfr eu 'tnoluSsru
    1se[?Fe?tlcqo Rdts/ftal4Bruqce1uelfqceN 4uf I
    5[cnu1s,(zar za rclsf,zrtary-'e6l'Zl 's,{r Bu olreru4od
    s?zclrga\ st]t[e1spezJd (eyvTl tgzr|
    'ueuarp z
    I?f HIu?Jq eluezctlod zuzrd br.sefnlv(m nFu€I oEe[apazpo,tl
    -ezrdu,tuece?oqzn uerols,(zuuq urduzcfluapl zlu€4tlcqo n1ped,{zrd11 (solz'c4 !
    qc,{uzcf1ulsgce.I&sfrelleregc qcduoz[qz o 4 ndfl i
    ue3wl z ro6dme4,{ure1u*ue1duto4 6e[ utduzqureur(PIueuozDlcqo - Gvzttc l
    ifuqoqnz JoNi(zIr?4lsaf u,{uzclueufp tueluoztlcqo - ,Itr
    ifueoeEoqz,nrop,fuuerl Fnrp tsaf ur,{nzcrureufPule.rue.ztpqo- (65'7tgzn) :,4
    :eJugzblmzot (Z?ZI tgr^l''.a
    Aan4pedlzrd uft,tl ts e,t1po141 zropdzuerl oEeuq1ce1sod,n auzcnueudp (
    (e1917rgz,n)
    alueqtlcqo 5rs efnsop SI?I 's,ft z qU llcuuteifzer 1ser-ursz99ry qcf,nor
    -g,(c1 qcf,noslndun lrgPutln qcr(uopca qce[cezlpar qc,{uzc,$4urdrt\ ?
    'o/o7l '\o;sou,{m yu
    37'9 1c'ou",r [euozqpo oP nlrmsols ^r scluz.gu (IiZI rgza) t.''I
    qI ,-
    .-
    vglzv'o- lz/rlat'O- 8t'0. @- t)7sto. z :
    (WZt tgz^)
    Ptlls ?Z lsou,{n ez.roznull(1 :
    ,(z:d:puu,(zq9ds,neg'9eppn(9917)zero(967)p$otqepz c,t[nu,n-oro4(95'7)nroz,neznuerpptrd
    g,(zo1qouuTorutf,roporn ene$[szlr nlepoE oEauzlrosolstzlc,soupqrypqrnzpmtrds n;ro6
    .A I
    SZ,0_=oay _ tonnto A €r.0I:o17y * ol lsus=zr_
    Ompepnodpo qtrtzdlezrd qrsoo.rd,n tztolsfzseqeverCldru eu;au1urut aupur(s4e11
    tzSOur(,n
    T
    Ag?.0=
    #=*n Ul 0I = oU ,Jc
    ruotBuBlz so$I
    .*^"*,*""sff
    il,T'ffi iffii##fi:il
    r*'Hr"r#ff
    -oll-* ov
    eol 'IZ - - nI tfeu,{ptrd 1
    11u 8t'o- - o I q g
    IctoqsJ"z eu(
    :ufuoplsn elsElslrr gnld gy71t,$ z npz6n Isol"Iuegcsr.q9l7l's,ft z mleporu z tuuefn 4upe
    q4mgotgVrarzciin emals tt oIZPBPF,n ep{dzu ; ,(ptrd gIzqlqo Qepu ouoayol"z
    T "N -od ngowep
    z,np ?s aleu4s,(zeroflat r ,{$npo Zn[fsafrofs,izusq fpA 7 rc.souue[bdquE,noPEoteurn{sed
    syzcss efitsz{Fxs,errrro^rslsPod w[zc fztd 'Not 4u,(zsgrqp $4 eroFfzs".4 ewPzcn$tt'wzA ?,sofrea BE
    98? SOW tt?Autepdlun ngtogsAzue4 e!uezcqaild n8i
    PrzelEczanieelementdw pdlprzewodnikowych 486 -fiftt tlr++t

    r6wnekonduktancjikanalu,a wigczgodniezzaleLnoficiqQ.l03) - transkon-


    duktancji.Wzmocnienienapigcioweukladu w zakresieaktywnymjest r6wne
    jedno6ci.Zaleilnoficiptzy przel4czanius4jako6ciowo identycznez zaleino$-
    ciami w przypadku ukladu z rezystancj1Rp, naleiy we wzorach podstawid
    odpowiedni4,u6rednion4warto(6 obci4Zeniazamiastwielko6ciRp.
    Zastosowanietranzystota zuboianegojako obciry2enia jest bardziej
    pod wzglgdemrealizacjitechnologicmej, gdy| nalezywykona6r62ne
    ztroilone - i

    rodzaietranzystor6wna jednej strukturzekrzemowej.Mo2liwejest jednak


    pol4czeniebramki ze 2r6dlem,co zapewniapoloZeniepunktu pracytranzys-
    toru Tzw zakresiepentodowymi du21rezystancjg obci42enia.Otrzymujesig
    wigc w stanie aktywnym duie wzmocnienienapigciowe.Stale czasowe fr
    w obwodziedrenu s4 jednak odpowiedniowigksze.Uklad z tranzystorem F 3
    zuboianymjest przedstawionyna rys. 12.20.
    frr
    qe
    L,r

    ld

    lrt
    - :

    Rys. 12.20. Uklad przelqczaniatranzystoraMOS


    z obciq2eniem
    dynamicznym tranzystorem
    zubo2anym

    Najtrudniejszetechnologicznie,lecz daj4cenajlepszewyniki, jest ob-


    ci42enietranzystoremkomplementarnym,jak to pokazanona rys. l2.2La. t=!
    Oba tranzystorys4 w tym przypadkusterowanetym samymsygnalem.Na IT

    rysunku l2.2lb przedstawionocharakterystykistatycmeobu tranzystor6w l .

    wykorzystuj4coczywistezale2no6ci: {t
    -
    CI-
    Ior : Ipz (12.s0a) +"-j
    acl
    Uosr:Ep-Upsz (12.50b) q

    f/csr : Eo - Uesz (12.sOc)


    Zzaleino(ci (12.50c)wynika ksztalt trajektorii punktu ptacy przy przel4cza- tlt rl
    niu, oznaczonejna rys.I2.2lb lini4 pogrubion4.W obu statycznychpunktach
    pracy R oraz F pr4d przez tranzystory nie plynie, przy czym jeden tUl lY9
    z tranzystor6wjest w stanieodcigcia,drugi za6w zakresietriodowym. Stale
    czasowew obu tych stanachs4wigcniewielkie.Oba tranzystorys4w zakresie *rl
    pentodowym i przedstawiaj4duile rezystancjetylko w SrodkowejczgSci L.r:
    przel1czania(gdy 4 V dla przykladuzrys.I2.2lb).Uklad komplementar- rpt
    "o:
    ny zapewnia najkr6tszo czasy przel4czaniai najmniejszypob6r mocy rd
    zasilania,wystgpuj4cytylko w trakcie procesuprzel4czania. Ze wzglgduna gG,
    symetrig,czasywl1czaniai wyl4czanias4 identyczne. rod
    'sruszpolt'
    -eztd r qdppo iluelr?ls fup,s,rw
    oEa,noltupo,nezrdlgd nlueluele,{curd 14und zu np3fiz,r
    eotfe,nnsezrd'qcupgolre * gcf,wceuzo emospdurlfpuEfs euozpemordop ts r(cou rggo
    otewcmorqele npBITnoEertomlJetu op,{pE'{or tulolsl tfe,tfr8po e1s1me[z -.r4ueruald
    fez,{,rodeueqdo 'i(,nolsrru,{uu1'qc"ll€lzq gcf,v4gt o i(slndrm qc,{ctfnurog n$zc fartol
    qc?FIIn n errclrosolsezgf,qtEoureno>11upo,nezrd1gd,{1ueule1a euezcbtrezt4 erser4uz,ltr
    eFrs'uflf,q
    epuezpennord6 L'9'ZL uePef rEfzc
    qcurTundt
    A gs]ndnr uNVA ol ruol Aovl)n g'zL -vznugzJ;dfz
    (cos'zl)
    'VZl npr9N\^ztdz o8euf,(cue6dzar eme@lcqo
    nTPzd,(zrd,n ts el ,(sezC'SrI(( = ilot : Noll1fzc'aouerg eu eplJdeu lJs opeJzlsn
    azs[eruur
    7.nr
    (qos'zr)
    ef,np,trep eluvzclynelsszco I Blsqt ozpJ"q 1so[e,nosezc 'Eu
    9Z'0: zr-0l .097:zt
    "{€fs "I (eoszr)
    lfn t, AgZ: k - O1)TC[ lsungr ur,(,nopo;.4 olseJ{ez ^\ erolsdzuerl nplr€q
    fcusls,(zer 122 erwfrpqo pgouue[od tu,rg.r t,rosyzc tlels az 5rseruenrz eruerpBu olCtde1,1
    quezcQn ortr"ls ryr lsel rotMzs"4 8E Q = rt?'?, elsezc od A 0I try11q 99open ettno
    Wle:FTleTq w enO;deu,(pg'su L:ZuJOl eszzc od o1 efndSlseprufu,w(11eeluols .tl ts ,t{.OrO1S,{zU
    ,tofsfzuerf Eqo 'A g op qc"T["rq w aplJdeu dpC 'tnsoupo,rnozrdtle1,nep u51ruqeotfi
    ept$,tr eqtqo r wi(,roporr"lssJuu
    olusls ,$ lsel Z .rolsfzuer {pt 'efnd3lsfa elu dnv enlldazrg 217'71 'sftr
    s u 8 ' 6 I = E Z Z- 0 l ' 7 j V = ' t
    qo rset Eu
    . 8 uluezoqnzull
    8u EZz - ulot = tl ggyl erolst{ar
    oit
    ',(peal gd (O:PC + dp rpep,souuefodo f.ro1s,(zuer1 e,rp
    z nuetuezcl;goezggle?tpoa
    euozctpp Dsqp9r7 op 7,(pt 5u OI : rr:arsefnur[z4o tr'71npetr1,(zrd
    :aluozbt*zoy
    '40=ufl'A0I=sg-rg
    'lZt etzgq4f,ztdn qef ngrols,(are4 sue61'lZ'Zlttuuu 1e[ szpq4n n tp{u
    ?{fz;;d &epN
    -ozttlod gg11 qc,(u.r4uaue1duo:1 ,ng.ro1sIzuar1
    eyle;zrEl1n
    sezc,cdzcllqo&epN gZt prqlz.t4
    (q) (euolqnrOod lzd lcetd n1>;und
    etut;) ntuezcD;eztd euoqale4I angrolsr{zuett
    nqo ;1lt rUerON,{zUgr
    -sfueDfe/eq?
    zerc(e) leueqcs:erolsi{zuetl pel>1n
    etuezcblezld Aulelueure;duoy' lZ'Z I 'sAU ei[osBzc eI]S
    5n efnu,tz4g
    -sr{zueJl fcurd
    ryuPel6e[ a
    eu7.or,ceu
    pppreq pa[
    .au
    I
    gme6podqc
    -sotrTalBz
    z ev
    ourrgJraf ur(
    -uo{su?4- (t
    LBn ngsl n dut1e!u eno uto! Apeptn
    98?
    PrzelEczanie elementdw pdlprzewodnikowych 488

    Istnieje batdzo szeroka klasa uklad6w formuj4cych impulsy r6inego


    ksztaltu, do podstawowych naleLquklady ograriczaj4ce,nazywaneogranicz- '-/
    nikami, obcinaczami lub limiterami, uklady formowania impuls6w prostok4t-
    nych o r6inych czasachtrwania i r62nych napigciach Srednich oraz uklady I:J,

    realizuj4ce przebiegi piloksztaltne, nazywane tei trdjkqtnymi. We wszystkich f"--t

    tych ukladach przelqcznik diodowy lub tranzystorowy odgrywa decyduj4c4 E-r,

    rolg i jego wla6ciwo6ci, tzn. pr4dy i napigcia w stanach statycznychoraz czasy l r

    przel4czania,s4 istotne dla wla6ciwo6ci ukladu formuj4cego. - l

    I
    12,5,2 Uklady og raniczaj4ce
    l .

    Uklad ograniczaj4cy lub kr6cej ogranicznik ma za zadanie przekazanie I


    z wej6ciana wyjfcie sygnalu zawartegomigdzy Sci6leokreflonymi warto6ciami t

    napigc, obcigcie zai napigc przekraczaj4cych te warto6ci. Z tego powodu b -

    uklady te s4 te2 nazywane obcinaczami. :rl

    3rq
    . uR
    L -

    R
    ,^.\ ^
    9l'o 1.,
    Rys. 12.22. Najprostszyuklad ogranicznika diodowego

    o) +

    Rys. 12.23. Przebieginapigi w ogranicz-


    niku diodowym z rys 12.22

    Najprostszymuklademogranicznikajest obw6d skladaj4cysigz diody


    i rezystora,przedstawionyna rys. 12.22.Przyjmuj4cwstgpnie,2edioda jest
    idealna, tzn. stanowi rozwarcie dla napig6 ujemnychi zwarcie w stanie
    przewodzenia, poziomemobcinaniajest napigcier6wne zeru.Jeieli napigcie :r
    'A erc6rdeuqez
    llrewgelcazLfuelodeqoJ&\PO lcgou€t\ fauurelnnlpu d,{zrd 2W 9Z'71's,ft eu
    euorr\?Npezrd olelsoz oc'erc$rdzu oEel enuorzod eu afndhseu eruezctuerEg ellrsls .&\ er
    'y7'71 's[.t €u ouol/("tspezrd 'o8ecbfnz(:zlod erc3rdeu oEeluls elPgx1
    4e[ lsef uporp az
    Esrazs ,r aruozct;,t zxld f,uoluenuz cfg e6our eruezcruer8o uolzod ,{porp z 3ls f:
    y7'7y sAtz tu{anopotpn>;tu
    -zcruer6o -zcruer6o
    nn9
    m 96tdeur6etqezg'92'Z! 'sAU l-
    lr
    l-
    dn
    IY
    g ercSrdeu
    elurolzodeu nleu6Asaruercluetbg'7.Z'Zl'sAA obeanoporp
    elr
    dn
    sueztrcqo rrr[1d,tgrupSpzmnAzeleulpfl zerc fpolp lcsoupeprctlolez
    eu?orrleru,(p3'ervszxevz tfeur al ecluzgu'e13lcpo1se[epotpfp8'etuezctlod
    lsat 4urg qnJ ,{porp eruilpol,liezndetsezcfi\ euel\z ?s urelcglit z etcg[am npo,[od oEe
    otanotarezsnpepln?lO'U tfcueN,{zerelcg!(mpo eu"t\oredespolsefqeu8,ft rru?rcgou?A
    olpgr1oEalEe1ou,tgt e11rvzilaerEo n4ped,{zrdirr ez 'ut,{1eu e8elod etuen4ald
    '3po.p cltezcblm orupelnodpo'ur,{peloul\oJ a\ "clu?g1
    aIzPBPIn ltt\
    Tptq'tu,{,uoEarazs
    'npp po flteloultgr u
    Vgbqge4sAzn DIeJeIu"s r4e1cSln
    ',{rgt "ruulrcqo
    f ,noEarezs :ltuzcruerto "u?oht
    f pop ficezfi'rc1od
    po €urcqo leulormpo,{zr4
    'urercgf,{rnz epelou,rng t euozcbtrn1sa[epotp z,{pB'ut,{paloua\9J
    Ererlruzdrr?r8o lsefleped{zrd 6nrq'uetcgffn z o,toEalezs,{uozctlodlseff,n Asezczr-rcq
    -olullelu luerxele z(pE'ufnoterazs nlnrzctuerto o 3rsltrou nlpedlzrd ufzs tctfnpdcep u
    -,nrerd6 ',{rgt po lrrzcluerEo ol Nal- sn 1sa[ut,{,tlotcsldm uelcAldeu71eze1 qcnps,{zS,ne1
    'uuezcluetilo nuozod otallorsz po ezslaruur erclrdeu ?rncgo z,(pE'qop fpegn zero q
    po ueppuzcruurEo 'un 'stt -1t1o1sord,no
    lsetpeqn Nelut(norc9ffmurelcAtdeu laza1'cg7'71
    zero qE4ZI'sfr eu oluparnodpoouezelod >1elqepsl blew on eEpoIPeu -zcquol6oeve
    zeJoyn ezrc1sf,zet eu ercirdeu'(ete'Zl 'sfr) 'fuleprosnulsilBlz$l euranorcglern o?evzot fslnd
    ngsl n dutt etu ello utol Apeptn 88t
    Przelqczanie elementdw pdlprzewodnikowych 490

    E spowoduje ograniczanie na poziomie *E przy niezmienionym kierunku


    obcinania, tzn. od dolu dla przypadku szeregowegoi od g6ry dla r6wnoleg-
    lego. Zmiana polaryzacji diody spowoduje zmiang kierunku ogtaniczania. : --1

    Zagadnienie staje sig bardziej zloione, gdy nale2y uwzglgdnii nieideal-


    no56 diody. Rozwa2my przypadek, w kt6rym dioda jest opisana modelem
    odcinkowo-liniowym, tzn. 2e stanowi rozwarcie dla napigdmniejszych od U v
    natomiast dla napigc wigkszychma stal4 rezystancjera.Przykladowo zostanie , -
    rozpeluzonynajprostszy uklad zrys.12.22. Gdy napigciesygnalujest mniejsze
    ,
    od U 5 schematogranicznika przedstawia sigjak na rys. I2.26a. Gdy e6 ) U n
    nale?y rozpatrywai schemat jak na rys. 12.26b.W pierwszym przypadku
    tto: €c OILZ Ltp: 0. W drugim ZaS

    ur: en-#i (12.51a)


    olaz
    R
    un : (ee - U.;- (12.51b)
    R+r,
    Przebiegi te s4 naszkicowane na rys. 12.27.

    uR
    a) Up

    l, .1,,
    I
    Rys. 12.26. Schemat ogranicznika odcinkami liniowy: gdv ee < U, (a) oraz gdy
    1 rl !
    e6 > U, (b)

    a) ,o
    $,
    r_!

    dt

    T|.

    r:t

    Li-

    :rr
    :'-.
    h ,

    Rvs. 12.21. Przebieginapigdw ogra-


    nicznikudiodowymz odcinkamilinio-
    wym modelemdiody br.
    'qc,{A\orcgozslerutu
    a\oTugouBlrr"t\
    -ov(za?rlurolsra\"fz ofaruNlelu gcfrgl{,r'oEqflilogcs fpo1pts eue,nosols -olull tuPIu
    -er6o m g;d
    gcerlrrrzrrrrzrEoqu4q,{zs ozpr"g n ote1e16 '51or tfoans guruledsefelsezrd
    ,{,noporp4ruzuuer8o tca oEaultlolsord n8arqezrderuezrelnod tuaseDloz
    ,{qe,n,{u,n9rod6ef eeol I Nolepazcbpndsezc f,pg'alvzcetnbrptppgr tu,{,n
    -oEarezs r ruflEelou,ngJ erzp?l4n,$euelu(ru,{zr1o 951duufqeps;'tuen,{rezrd
    tmlJ tufuozcevnz ufquspr tuertergezrdz reil^ gg'71 'sfr eu euzze4od
    ts 4 pelgszr4 'etv-cletn, cSrmts eclu?g1 'tu,(uue[n uerEargazrdz -on {eUs4
    'npdfs urerEerqezrd utulepop z duzc,(1uepr g,{qUeFIA\oduz qupsl ru,{upepl
    n4ruzuuerSo 1tr.'cZ'Zl 'sfr zu ,{uolatelspsztd1e,6ozqn er&rduu rls}zs{
    gez'gC'Zl'sfr z np?rd fpfzs:t IEI'llsl lsef u2 qe1zs4ru,{ultqolsord
    "lcA$€u tuepe1lnz fur;c$uapr
    apuEfs f,zr4'171'vfu z fpotp enezo\uztd oEemoptrd
    's[t z elpzuuerSo o8apord p€pp aq 'Vf,qemnvzBu4o1l1I
    $el ZZ'ZI
    'Z'CI 'd z 'wtu1t>l
    Wqel.ltzotmgryuf,r z cbtulsf,zto{
    -olsord ercplz$l o npuE{s nlpedi(zrd qp duotrttgluoefirclsoze4rwcmurEo
    Scerd eu ,{po1p ewvzcbpztd a\.osezcau{1d,t oEelqp 'eupnurp Naf u,(u
    -Jeplosnurc uepuEfs z rU gc?pE{n ,u qc,{uoplsneu lrrglrelseIIrEzcIIgO'e.zp
    -8tr{nA\qc,(ctfarulsrrcgoutuefodepe.nfrnopeFoJI ?lrrca\opel zerc a\glrutou
    Ip6 zero (e)
    u.ruu,nou,{zeEeru lslnefz epenodaFfar npo,nodz euocl?lzslpo bs on nto
    enFetsszrd'fuolqedspe[e1uuel leutue]$,(pct'qcetuezr.nzotgcf,zszd,nod,n
    evoqotrezoplsoz oc 'r{po1pewezcblf.n r euezctl,t rlos?zc cogo,n fznp
    'elsord 1se[otenopolp Blluzcmerto eruepzq
    lsef ntreuEfsser4o ,{pt
    n g- nou,in I A 9- :oa slP efnd55,inaz atc6ldesoqflupllt
    . 0rr 0\s = o,
    460'I:*rO*
    o,
    aupu,(s4e11
    :tse[(e19'71)z eyupEz'L S : ua ep e[nd56f,r qz etcArdeu (crs'zr)
    '0 = uz aJclgdeueuprururl^l
    . 0I+q)I .. - (ets'zt)
    A IO'€ = S) = xz
    *-0'O
    :1se['(g1g'91) uz elc6ldeueupur,(s:pyr1
    z elvpotz'L S - oa ep e[nd31s,t,n nlpedfzrd
    u17q o, A
    :apmfuwoy
    ezsfepu6ef
    AIUANoZ Oil[O
    =r1y
    tr0r=u,^L,o .en[f,ud
    rraps.,(porp,r*tt^iT,$.1"';"trfft;t#tt:H
    ?Vrt;;', ilnW qc,{z
    rQepp971 prq,tzr4
    eulswe4slag,(zcsqo
    u,&noporpn4wotvzfro mqnzarovz?Agetrlc,sou"ltn
    IIIelePoIu?u
    -IsePIeIu?Iu
    'g tpeleg z nl;u 'etwzcmefr
    -zcmefro a rato,(pop lfcezfnpd [euocgrmpoo nlruzcru?rEo,t rEargezrd -EeJoun.ore
    erugopod?uzolufpop lepotu,inoutl-o,toTultpo ctfnso1g
    ?tsrr(Drtzseu nlunreg4 urt
    t6v ngslndry erue^outol Apepn 06?
    ie elementdw pdlprzewodnikowych
    PrzelEczan 492

    |rr

    :rl
    E

    Or:r
    :G
    tra
    I

    Rys. 12.28. Por6wnanie pracy


    rzeczywistej ::r
    ogranicznika idealnymi(linia
    z przebiegami
    przerywana)przysygnaleimpulsowym ! t

    Om6wione powy2ej ograniczniki jednodiodowe obcinaj4 przebieg sy-


    BT' I
    gnalu wej6ciowegoz jednej tylko strony: od g6ry albo od dolu. Rozbudowuj4c
    uklad ogranicznika r6wnoleglego, jak na rys. 12.29,uzyskuje sig obcinanie 1
    zar6wno od g6ry, jak i od dolu, na poziomach okre6lonych napigciami F{
    baterii E1 oraz Ez. Na rysunku 12.30jest naszkicowany przebieg napigcia tt
    wyj6ciowego przy zaNozeniu,2e diody s4 idealne. Gdy napigcie e6 jest F
    wigkszeod E1, dioda D1 przewodzi i napigciena wyj6ciu jest utrzymywane H
    na poziomie +Et. Dla e6 zawartego migdzy -Ez a *E1 obie diody G
    s4 odcigte i napigcie wyj6ciowe powtarza przebieg sygnalu. Wreszcie, dla -
    e6 mniejszego od -Ez otwarta jest dioda Dz i napigcie wyj5ciowe jest
    r6wne -E2. a!
    Dwustronny ogranicznik z rys. 12.29moileby6 r6wnie2 zrealizowanybez
    baterii h i E2. Przyjmuj4c odcinkowo-liniowy model diody omawiany
    poprzednio, napigcie wyj6ciowe zawierz sig migdzy poziomami -UTotaz
    * Ur flub nieco wigkszymi, jeSli uwzglgdni sig skoriczonA warto66 rczys-
    tancji r4). Uklady te s4 powszechnie stosowane na wej6ciu analogowych
    uklad6w scalonych o du2ym wzmocnieniu w celu zabezpieczeniaprzed
    przypadkowym przebiciem tranzystora wejSciowego.
    pztd utw,
    qc{,uoEop
    -s,{zal 99o
    zercrA- !
    i- duerneuo
    zeqfuenoq
    i? to 6ulihqltu") [a1or {anopoplsttluozto$tpoqq ogo0altztd luop"fry
    duuau{zeu'I€'ZI'srft eu ,{uol.telspezrdpel{n frwznedzotqltzcod ep pet e,nopfl
    rywfiezld olpf ,{ctfncerd ror,{zusr1 qnl Spolp tfuraplez uJp 'erczsa
    ,{pegn a6ord felnl suomguro JfcersueEerop ectzpe,nordeulor,nzewez*ztds dporp erqo
    erurupop1se[euulsfzro4dn enpE 'y1 'zpzot,t gcduoungluoBIIrBtrouuoJ auelu(ru,fzr
    /ngpBIInpo npelu?grpo Aylctoarolqpp feqls o lueruelezrztdodrcsouurefod lsef ca arc
    nrue,ndnopqzorI nlu€^ropelBu eEalodargp"t{n qcfl epeluzq ',ngqndu1 qC$eu ta
    qc,{1,(q4zs4culrouuoJqgsodsdctfnseJalq,ntEotu'ggowuefodtznp z*tdod rusrcArdgu
    euozpuanordopts ecblezabpnd fqndw qc,{rgr{ op 'fro1s,(zue4 I dpolq erueqngo {l
    qcAulb4olsord rvrgslndutpe!ue^ orurol Apel>11 t'g'ZL ctfruropngc
    -,(s Eergezr
    'urfrropol4 elsaDpzrr tcgo,rlcg"laeaor-u1eu np3pzmez'ezsroEpel9171 's[tz uilalos;ndtr
    oEeurelodpn eroNfznerl eyuezcbpztd elzPEI{n fir eruezcruerEg e;ur;) ;uilugee
    'porp nlpedr(zrd ,t Icerd [erqmlzr
    ?Iu eulol$ [eFPreqts gc,{,noro1s,{zuer1
    ealolcgo/tl111olsFlzc
    rtrc€TrrzrrrrurEo,n eywzcluerEg'ngouuefodelu€AropEI
    ^rglmtou er-uurnoufzeEeru elqmelz tZt'd ,n euopngwo,cmp51Ez,tln ,{7epu
    3tto7! Not eluezcblezrdpnosuzc 'qcengo,nlpolsizc
    Hsllg 1sa[ saolo r(pE
    gqllerlr fzta 'rc'U 's,ft eu euol^rslsPszrd,(qe;a tfnd31s,{mep ',{po1p
    ?ru?firosolsezn4pedf,ztdA\ ?lu eupeg lelzp&g lsef epuzcyuerEoqeuEfs tc,s
    -o,n1po1sazc gcHlell[elue1q'qeuEfs ueFelucotuz,nrudusezcoupef z 2g zBto
    ,ocle
    n rlcaurolzoduu fctfeucgo 4guzcr-uerEo fuuorlsnalp o1uf fuemosols?z
    gfq 4ow 6Cl 'sfu z oEaurelodlq ero1s,{zueryeluezcttrezrdpegn
    stc6tdeu6etqezl4'gt'Zt 's,tu
    6Z'Zls[t z etzpBllnrvro6annotcgfAnn
    o6ennopolp
    o6euuotlsnmp
    elruzcguerBo leueq€ '62'Zl 'sAU
    E6? ngslndq elueMowtol Apeptn z6n
    Przelqczanieelementdw pdlprzewodnikowych 494

    restoring circuit). Dla prostoty rozwailai niech dioda bpdzieidealna i rezys-


    tancja obci4ilaj4caR; stanowi rozwarcie. Jeileli pooz4tkowy ladunek na
    pojemno6ciC jest r6wny zoru, tzn. u6(0):0, to pierwszydodatni impuls
    napigcia sygnalu e6 naladuje j4 natychmiast do napigcia E6, bgd4cego
    amplitud4tychimpuls6w.Pojemno66 C niemo2psigrozladowafl,gdy?,idealnz
    dioda nie dopuszcza,aby pr4d plyn4l od katody do anody.Na pojemno6ci
    C @dzie wigc zawszepanowalo stale napigcieEe, za| napigciena diodzie
    bedzie przesunigte w stosunku do es o wartoS6 - Ee. Przebieg te sa
    przedstawione na rys. 12.32.

    Rys. 12.32. Przebieginapigdw ukladzieprzylegania


    z idealnqdiodq i bezobciqienia

    Jest oczywists, in jeieli e6 s16, inn4 skladow4 stal4 ni2 pokazano na


    rys. l2.32a,prznbiegnawyjSciupozostanieidentycznyjak na rys.tz.3?n,gdyi)
    pojemno66C skladowej stalej nie przepuszcza.R6wnie2 w przypadku
    sinusoidalnego przebiegue6,napigcieuppozostaniesinusoid4,leczprzylegaj4-
    c4g6rnymi wierzcholkamido poziomu zerowego.Poziom pnyleganiamoine
    regulowa6,wlqczaj4cbaterig w szeregz diodq
    Uklad przyleganiajest identycny z ukladem detektora szczytowegq
    przedstawionegow rozdz. 11. W omawianymprzypadku sygnaluimpul-
    sowegojest on stosowanynp.w odbiornikachtelewizyjnychdo odtwarzaniz
    poziomu cznrni,kt6ryjest ustalonyna szczyaeimpuls6wsynchronizuj4cych
    i w stosunkudo niegojest ustawionysygnalwizji.
    Opis ukladu przyleganiakomplikuje sig nieco w bardziej realistycznym
    przypadku,gdy dioda w kierunku przewodzeniama skofczon4 rerystancjg2
    i istniejeobci{ienie R;. PrzyjSciepierwszegododatniegoimpulsupowoduje
    ladowaniepojemno6ciC ze stalqczasow:[ r4C.Po skofrczonymimpulsiedioda
    zostaje odcigta i pojemno66rodadowywuje sig ze stal4 czasow4 R1C.
    PJ t,s .rIu ta\o
    (es'zl) zt-'s eporpers
    efnpo,rod
    :5lse[nu,{zrp tO I u@qunpel ctfnu Pr5lcuets,
    -mgtfztd 'ptfs 'c€t'21 's,{reu oEernorcsfflrercSrdeun?ergezrdn nsezctrso tufuzcftsn
    peu r pod oupamodpozS'lIS'ruqczraurod rurelodbs kS'el) qceruezerf,r,r
    HI"C
    'npepln rucgf,ftneu qfzt 'eppolp eu urfupur,{s4eur turulepop r qcdctfnzm
    udqzununur ur,{unrefnnustSldeu oruparmodpots cn 1 un wtzn Aztd e[nzret lP
    -Fdurl qp
    'ofamol(ztz
    {ptzs'zt) tprt,1,-ernjri: "U
    uuzoruer-
    -bfeflelf,zt
    (ezs'zt) lp"z*1,_ev2,l: 'u n4pedfzrd
    f 4ApE'cZE
    3U Ou"z?l
    :(e1t'el's,ft 'rod) a; eruernopq
    ersezcm ur,{uenqsf,zpot6 tueplunpelz tuzcf,luepllsal uJ eluemf,topelzor eruezbrc
    ers€zcA9 ctouuelod zeud,{uocerl ufl lsunpe; urfuolelsn eruels/V\
    '€€'zI 'sAJ euora\€ls
    -puztdts ellEelqezr4'csouruefod
    efnnr,(,nopetrop
    eru^/r\ouod qndun"u dudSlselq
    erue6ellzrd arzppl{n u.ri(lsrnnAzcezr
    an gdrdeu rberqazr3 'eg'Z! .s^U
    dn_
    0
    rn
    0n
    ts ef Felqe
    erzPorp e
    "u
    rcsouuafod
    euJeeprz(
    oEectpAq'c
    qndur rule
    leunPq
    "u
    -sf,zetr ?up
    96? ngslndw quemouto! Apeptn v6n
    Przelqczanieelementdw phlprzewodnikowych 496

    Skoiczone warto6ci R1,i ra powoduj4 wigc,,wystawanie"przebieguwyj6-


    ciowegoponad poziom przylegania Jest oczywistg ie ,,wystawanie"to jest
    tym mniejsze,a wigc przyleganietym idealniejsze,im wigkszyjest czas T6
    mniejszyzadczasG. Innymi slowy latwiej jest ,,przyklei6"impuls do poziomu
    przyleganiajego dlu2szymodcinkiem.
    Om6wiony uklad z rys. 12.31 powoduje przyleganieg6rnej czgici
    impulsu. Odwracaj4c polaryzacjgdiody otrzymuje sig przyleganiedo dolnej
    czg5ciimpulsu,jak pokazanona rys. t2.34c. Zgodnie z podanym wyja6-
    nieniem,przyleganiena rys. l1.34cjest bardziejidealnenr?na rys. 12.34b.

    a)

    sygnalweiSciowy(a), pzyleganiedo g6rnei


    w ukladzieprzylegania:
    Rys. 12.34. Przebiegi
    czg6ciimpulsu(b) orazprzyleganiedo dolnejczg5ciimpulsu(c)

    Przyklad lL7 Nale?y obliczy6parametry sypalu wyj6ciowegow ukladzie przyleganiao ne-


    stgpuj4cych danyctr:Ec: 10 V, ra: 10 Q Rr- L kd},Tr: 1 pC 7i = 10 ps, C =0,L pF. Jat
    zmieni4sie te pa-rametry,gdy zamienisig czasyTFi Ti!

    Romi4zanie:

    StosunekpowierzchniS/S2wynosi 1@,zgodnieze wzorem(L2.53). StaleczasowefuC = 1U)p'


    rlC : I ps. Przyjmuj4g ?npo czasie?i napigcieapjest r6wne zen"czyliUn = Ee,otrzymujesi3
    napigcieuppo czasdieTai,

    Ene-rntnf : 10. e-o'l - 9 V

    Stqd ur: Ee - 9 V : 1 V. Sprawdzenie po czasie 7i napipie Us na wartof6


    Ur€-r = 036 V << 1.Gdy Tp: 10psi Tn: L /s,zaloLeriietln: EcjesttepiejspetniongnapiE&
    uDzl;f po czasieG wynosi:
    'amruorDPle ,tpBHn Z€
    "fl+"n-tfr _ I
    tn-"9 ug
    Gs'zr) r n - c f r + o f r ultr = ulrt - tr
    els?zeod 'tg tu,t-or hodudsu z csn ErcF4ldau
    lsoxzrtlefnponod oo
    'CPy + sU) - I.r.tr[osszc bralse rcgouruefod5rsamu,nopelZc-tst
    ) ldt6u51
    '(n - eg)- : aFn'oy <<8U Blp 'etcOrcpousls ar erolsfzuun
    ntc,sfaardod g
    ep pelEz sut lc,soulua[odcu leunpt trqfzs octfezcruls,(,n1ss[uq seoord
    'tA :rnofl guztlc$tcpo oEefopezpenordop
    IIFf z Dilugou
    1ero1s,(zuerl,tzeq
    srrnsn ua1ptr6 'r(zrq uaptrd uilnzcflzp fselsy/gn - )g) : ,n7 wf,n fzsd
    'drt
    Tsf Ib - !
    (vs'zt) - l[8r -au o qu61&
    I
    ptrd eru&dod
    dzvq a.zpo,tqo rrr oa nEergozrd,n efl- ezJogz oEawuefnOrsepemefod [eut96opqd
    't
    ILrJ|lgcAilrn epatdeu op €IrclrropBl?ufsel p g,souurefo ec - rnon zBto
    d n
    t17 - f,gnol"nol I fi1zrcq'ul tpecfs?u leunrc,.r ,{uorqadslsal
    IFef
    uduoclsgu eluzcAptsueroFlzuerl z o6eulblotsord ns;ndurretusmouJtoj .gg.Zl .sAU
    's€zl's.ft
    eu duor,[elspezrd'oEeuoor{seu epzc,t1u6erolsfzue4 pped,(zrd,(uo1,tguro
    alu?lsoz ,{zs,rrard o4g1 'r$5ppo qn1 fuoc,{seu fsaf ropfzuu4 w(tzc,{leF
    eFrsls ,n dpt :gped,tzrd e^p ?rvzgrzoJ nl -p,sopera
    feur.ceuzo
    ggouuafod zszndod oteurelodlq erop,{zuprl"uzont
    op qeu8fs emazpu,nordop
    eu qcfultlolsord ,ngspdrq aluBtroTslzsl eu .ru{$i$ otrop$ol"f fuul
    'ZZl'd t[ euoltr.ouo'qc,(,rozc0trz g7g.g1.s,{r
    rcgouuefodque,ru{.ropryzil t -tBF{a tn{uq
    rlo{msou eruernou,{zu8euelurnelz gpp6pz,rn r{zapu 1 ernolseruuc,{1eu
    ts em az ercArdeu,{uururz 'euzsnp fsel e1u ot eqs4op ,(pg .{4 zero feqop op eru
    dJ Agc??r-cogoalepru eppfiruod ts dporp eysuzctltztd Asezcq,ilaeqop ;qe3zcfeurg
    ifurd eusqs rsal eyue?e1f,ztilnpqln oEsalopolp vzqeve €u?uolo61
    nurozod ops
    'fi suzcpo[r{
    ntueqcep1er;s1q 1setenreEofz:d I n I'0 : dn ptU
    rsel ol ..eruut
    I 6'6: ro.o-e' Ql = az*1Y"-e!g -gf,{,nnEarq
    L6V ngslndur quenouto! Apeptn
    96?
    PrzelEczanieelementdw pdlprzewodnikowych 498

    napigcienabazie osi4gniewartoSdlJTitranzystor wejdziew stan aktywny.


    powracado statycznego
    Gdy prad bazyosi4gniewartoS6lc,o,lhzrc,tranzystor
    stanunasycenia.Przyj6ciedodatniegozbocza impulsuwejSciowego wprowa-
    dza chwilowo tranzystor w glgbszenasycenie,co ma niewielki wplyw na
    napigciewyjSciowe.
    t*
    r r3J
    ! d 1
    -rt

    ;EL

    uc
    E
    -L

    UcEsat

    Rys. 12.36. Przebieginapigi w uktadzieformujqcymz rys' 12'35

    Przebiegi napig6 przy przel4czaniuukladu z rys. 12.35sa przedstawione

    -,il|
    -I

    Urr
    Inr
    {r
    rr|:
    Ic,oJhzw,przykt6rym tranzystor wychodzi z nasycenia,po czasie ;8F
    '5[cue6,{zer zsztdod"u?&\op"tr
    lsef cgouuretodfpE 'e[nd31sf,nol olsp\; EI
    'ozcrupzpffrr,{;epereupelgezrd e1gc,{rgt4ia 'nsezcplulcpo cizemnezo1[,g rctolJ?arop
    evqouJ'nufult4olsord rureslnduugc,{,no4rupo,rezrdlod nglueurelenruezc op epeds rr
    -$eztd fzrd gcfctfndhsfn'$1deu r .trgptrd qce3erqazrd qcfuem,{rledzorp1 -Ietsr{itl'cY
    qcAuqelzslolld nngEepqezldeguennourol rtpetrln n.g.ZL luQdezrdr ,{
    'rcgoupefurx
    'qcf, mozcblzrcgouuelod Szegeu 5n
    '29 - Jnon
    €ru?.&\opBlr t\olrusou erue,roufze8eure4sltrep, vrup}1?zrrnfzepu ,ero1 -s,(zuenz n
    -sfzuerl erezcblaztdFu?s€zcz ufulelrfu.trorod I ersezcurqlgq fzr4
    bznp l(qz
    2g'7y'sAtz urAcDfnulo;erzpellnrtn
    gcerudolso
    npDd r 9OrdeurEerqezrd'gE'Zl 'sAU
    tfnd31s,{ne
    9goEqp eu
    'oa. oEe.sol
    -due o r (9
    duumouroy
    euorA\"lsps
    ruAlOrcpo
    eruzcAlelsurerolslzuerlz
    ns;ndurp
    o6eutD>;otsord aluemour/ol'Lt'ZI'sAU
    ',,I
    'oEarupo u,{uz.epzarur oEemorcglerr nslndurrBru?1(qns?zc
    po urfzsferuuri1 erue,rulersezco slndunfuuefn slnuro; p"Hn 'g€'ZI 'srft
    eu euepodts alzpel4ntufuer,tnetuon cdldeu palqezr4 'rnon stclrdes pu
    n,nfpn Eruerunslndunezcop oEeuurafnarc l,{zr4 'erclrcpouels fuzc,{1e6m
    er-u.touodtzporlcrrrrolsfzuerl I elcz op zenl blalern?Jollolo4 r Azeq,{ptr4
    $gzt) xoug eu ,rvQdmr
    I _ I -z,nordn oE
    srzqllwJI _ **"1
    ul3eu:J oEeuzcflels
    ',(um,{14e
    ue
    66? ngqn dutr elueMouto! Apet>n
    86?
    n ie elementdw pdlprzewodni kowych
    PrzelEcza 500 { i4':, -'/"

    4 r '
    Chc4c uzyskad przebiegi narastaj4celiniowo w czasie, naleiy dokona6 '-rl;-
    modyfikacjiukladu ladowania.
    rrF
    Istniej4 dwa podstawowesposobyuzyskanianapigcia narastaj4cego
    *_-,u
    liniowo. Jedenz nich polega na wykorzystaniupocz4tkowegoprzebiegu
    narastaniawykladniczego.Istotnie, przebiegtaki mo2narozwin46w szereg
    w nastgpuj4cejpostacidla r <<RC: :\.te
    f "r':t

    / -'\
    u : u l t - " " ' ) -= ,rr n1 c (r2.s7)

    Bl4d nieliniowodciD po czasieTmoina zdefiniowa6jako wzglgdner62nicC


    nachyleniaprzebieguw stosunkudo nachylenraprzy t :0: I I

    I r"l

    T
    1 - e-Fe (12.58)

    Bl4d jest maly, gdy T << Rc,lecz uzyskana amplituda napigcia piloksztah-
    nego jest niewielka. Metoda ta jest wigc zawsze stosowana w pol4czeniu
    z ukladem wzmacniaj4cym.
    Druga metoda polega na ladowaniu pojemno6cistalym pr4dem. Istotnie.
    laduj4c pojemn6si C stalym pr4dem I, napigciena niej wytaia sig zale2no$ci4

    I (r2.5e:
    U:a,

    :
    r r
    -"!,lt

    llEf

    Rys. 12.39. Uklad integratora Millera formujqcy przebieg piloksztahny

    Du24stal4czasow4RC przy iednoczesnym wzmacnianiunapigciamotnr


    uzyska6 przez dynamicznezwielokrotnieniepojemns66ilub rezystancjr-
    W przypadkupojemno6ciwykorzystujesigefekt Millera. Na rysunku 12.39
    przedstawionoprosty dwutranzystorowyuklad dnalaj4cyna tej zasadne.
    Millera. Pierwszytranzystorslu2yjako przel4cznikzr
    nirzywanyintegratorem h
    ulu[Acercdounzcsluceurzm
    ez Erellr
    W ro1er6e1u;'!t'Z t'sAU
    'W'CI 's,ft Bu olr?z?)Iodol €JolsfzrrBn
    ilFzef ryl',(ufi(ceredo zJBlucerwzl'/|.
    oEazcu,{pafod c&[nso1s'9e4sfzn euzotu fuqopod
    6epmz ?e1uargr tleJa
    'ezclupe;4,$ncAr,n
    lsaf oEanorcgfa,n
    nqndul eF"lsBJ?N 'tty taosezc blets ez uri(urr,{sed ezpetr4n m 5rs
    afnpulp ggoutuafod'zg n1c61cpo1[ erolsi(zue4nruec,{seu urfurnouodo4
    Br€llrl4lezoler6el
    -u; m 90;deu16egazt4'gt'Zt 'sAU
    Gszt)
    (3 tp,souTapz
    'ep1o1s1rua
    I
    E;'
    liln npezctlod ,r
    -ryefs1opd u
    Iu (es'zl)
    zrcfudszrdeuzc,fisfrel{BJerlcctfnpo,nod'epg[dm
    cu oFPeJgodrq C 9gouuefodztztdod 5rslsouezrd'(l S'O'4o)'$ecp -t 17
    ec&zsou,{,n'ewg ?u ?I.dld?u ever 7 'eotfepedo olrorrnJ lsaf cdun e
    Sopa.or
    tuFF
    @yzt) (+- r)r:'*n Qgzt)
    :rueJozra5n uz-err{ms,nop,s0[rt
    el{deu l@ZZ'il?roqelvz tusqs uzgblfzrd Euzorutznp 6a[3 p,souuafod
    zeqzgerolsfzuurl eper-ucoruzin
    IIe?e['?"lrropelels eufzcez3 ggouuefodr !1 Eerozs,tl 9tql
    Gulcponlcgfeneu sJndtuJ,{uua[n'f13ppofalro6,{zuen lEnrp1,ry"n eu^r-or nEsrqezrdoE
    pa[np;ffm oEe[eua1e31duu',{uocfseu Na[ IJ rolsdzue4'o!. Isoufa qeuE,{s otmtfelse.ru
    etCdeu fpg'eypel4n u,{r n t'1deu fieggezfi ouopr\e1spezfiO71lnlunsift
    e11ufctfnl1uc urep?F[n1sa[rolsfzu"rr FruO 'elcircpo op epsc,{seunuels ,cuuolop ,(7a
    t09 ngslndq eruernotutol Apeptn 009
    PrzelEczanieelementfw phlprzewodnikowych 502

    przebiegec prz,el1czawzmacniaczod napigcia *Ec na wyj6ciu do napigcia


    - Eg,przobieg].napi96 sigjak na rys.12.42.Gdy
    w tym ukladzieprzedstawiaja
    napigciesygnalujest-Ee,rrs.wyj6ciujest*Ec,wzralcniaczjestpasywnyiulry 1€-:

    r6wnieZwynosi -Ec. Dodatni impuls sygnaluuaktywnia wzmacniacz,na {'",


    wej6ciupojawiasigpotencjalziemiwirtualnejirczpoczynasigopadanil iloun 5-
    podobnie jak w om6wionym przypadku tranzystorowym (nachylenie
    -EclRQ. Po osi4gnigciul!su7: -E6wzmacniaczoperacyjnyzn6w prze- :'
    stajeby6 aktywny,a wigcthx : Ee. Po przyj6ciuimpulsuujemnegosytuacja
    powtarzasig w przeciwnymkierunku. -)r:
    ,-r
    ;E

    tsir
    ' E

    t-: -

    rI

    $a

    3'

    Rys. 12.42. Przebiegi napigi w ukladzie integratora ze wzmacniaczem operacyjnym

    R1a. 12.43. Wt6rnikowy integratorformujqcy napigciepiloksztaltne


    logouuelod elus/nopel usPbld ul^lels az o6€u
    -lBtzeloild ercordeuPluP^,\ouro]PePln 't?'zl 's^u
    tr*'
    tnon qp)1!pu I f ueptrd €uulrroPel
    lse[ ?gouuetod- dl5tcpolsef rolsfzll?4
    fipg'W'Ct 's,fi eu ?uol^relsPszrd
    6ef ruaptrd uf1e1stcgouurefodntu?A\oPE
    EuBuedo oEoultrepulopdetcStdeu€IueA\oluroJnp€Hn EWEIaVPEPESeZ
    'Ut 'F uAullcere
    I ! uu.ngr'du'au1o,top vlilWtd 9,(ge4ou tU fcuqsfzer ?gou"it[
    ."0I JU
    J I ' I = "-- 0=I
    r : "
    :ptrs 'UI 1 = y gt[Aztd dzepu '9 : 41 'du 'nStacdseu
    qryqaF,r{ V rotsf,zlm'q?em ctcq3'ef $ztd Vfq*y qow (lYnonf,uenuz[e,nopgepazqqtni
    zs0'0
    = Jlz - = "^ uJ\Z
    ;j- -2Yt0-:'r
    n z - N? - fr
    'onz
    :olusrucollz^rslIIPo4p?ts 'tU?tA Ne[ ptrd r-upor; 1se[hnlnpo m'dqeutpg,tl
    .ctPg N urc4 rsouflr nuoofsss r zJ eto1l/izwr1 ptrd ,(upurfs1e11 's.znPlsef ototfn:guc
    opdop enorcl.duu oluelucoEzirrf,zc'c,lzpmetds[4e1ev'a1u4o1vzalSlAztdo;dg euzsntrsfgy
    :aguozfinzoy
    .15rl e[cuelsdzu
    0I : cU B^rorcA[e,$
    ,gg-trz11'A 'g po fd\oluq teqezrd
    0I = cg ez'tblfzrd r{ZaIeN'sri1=; els?zc,{tBrezop
    ge4sfzn Aqv'6E7l's,{.r eu 1e[ ep?u.tqc6o roler8elul qfrzrr1gofzepp 8ZI PEI{IZJ6
    "Jel[I{
    lctouruslod 3u tuepad
    -eu z euzc[luePl ella?Jd rsal aArolcgff]$elceld"u 'e41ur9]n lctolr\lctslA\ su
    np5lEznsZ' $gro$Azu?4 ngo Sfcezfinpdt,nngelm€IuA\ed€z ElcveZ?PolCI
    pgl(qn +rn) ruerualfqceuz olrolul E]sereu, Ictouuefod eu etcAtdeu t l; ufcunfs oEe
    Jopdzu".rlBulcponp9[e,t ?u sFdI4 ,(uruel61
    'f13rcpozg 'fuoc,{seulsef
    U -ead l^gvz fv
    'Eue emznu) 'El'Zl 'stJ €u fuol&\els aluefiqceu)
    Jop,{zrr€4 elwcr(p15 '(,ilous1ooq"
    -pszrdlsef epssez{ ,{c?[n4peJpspln falorolsfzuerlnt\q1 'ggor.re/rt t?nP flnonglsspej.s
    '(\ '(Vt'V) Ev'zcq.lu}euJz
    ozpxaqettrso Icgoupefotel{s1q \ etp c3r,ne - t)lY: ,U oryl
    lwgouzslezz qaPoilz 'nrcgfen3u ..r{u?tzpll\lsaf' erIIUJg}rre.rctl,{,Y. u a1cg[e,n ntrr,{uldsedlt
    dz$nu,{uozcttr,tl ro1s,{zea'oEe,notc0rdeu efimaosolsez zeztd Ap9'gp'71's[t
    "TIIugl&\eluelulor{olell\Z
    geqsfzn eqotr py fe,tosezc fspN rt r[cuels,keJ ei.cdrduuop m
    t09 ngsl ndut1e!ue^o.anl Apeptn zo9
    Przelqczan
    ie element6w p6lprzewodnikowych 504

    narasta liniowo. Gdy na fu6dle sygnafue6 pojawi sig napigciedodatnie,


    tranzystornasycasig i pojemno66rozladowujesig poprzezmal4 rezystancjg
    tego tranzystora.Po spadku e6 do zera procesladowania powtarza sig.
    Liniowo66 uzyskanegoprzebieguzale|y od idealno6ciir6dla pr4dowego,
    a wigcod jego rezystancjiwewngtrzneji zakresunapigcia.Sposobyrcalizacji
    ir6det pr4dowychpodanow p.4.4.2.
    Naleiy podkre6lii fakt,zeprzy omawianiuuklad6wformowaniaprzebie-
    g6wpiloksztaltnychzaloilono,2e ich okresjest duZywobecczasuptzel4czania '
    tranzystora.Jehelizalo2enieto nie jest prawdziwe,zmianystanuposzczeg6l-
    nychfianzystor6wnastgpuj4z op6inieniem,kt6re moina obliczyl,z zaleino-
    Sciwyprowadzonych w p.I2.3.
    Podobnewla6ciwo5cimoilnauzyska6,, jeilelizamiasttranzystorabipolar-
    negozastosujesig tranzystorunipolarny MOS. R62nicapolegana wigkszej
    rezystancjitranzystoraMOS w zakresietriodowym ni2 tranzystorabipolar-
    negow zakresienasycenia.

    Zadania

    lLl Obliczy6pojemno66przyspieszaj4c4C,w ukladzie zrys.l2.T,abyuzyska6wyl4czaniet:r;z


    przerzutu dla danych z przykladl L2.1.
    12.2 Obliczyi, czzsy przel4czania tranzystora o danych jak w przykladzie 12.2 z tylrns2e
    Er : 5 V. Wyja6ni6 ottzymane wyniki.
    123 Obliczy6 czasy przel4czania tranzystora o danych jak w przykladzie L2.2 z tym, 2e
    Rr : 5 kO. Wyja5ni6, dlaczegoniekt6re czasy wzrastai4, niekt6re za6 malei4
    12.4 Obliczy6 czasy przel4czania tranzystora o danych jak w przykladzie 12.2 z tym, Le
    Rc: 2 kQ. Wyja6nic otrzymane wyniki.
    12.5 Obliczyt,czasyprzel4czaniatranzystorazubo2anegoMOS w ukladzie z rys. 12.5o danych:
    Ios:0,25 mA, Uo: -2 V, Cr.:1 pF, Co,:0,4 pF, Ca:0,1 pF, Rc:10 kO,
    R a : 2 0 k o , E D: 1 0 V , E x : E r : 4 Y .
    12.6 Obliczy6 pr4d I2p i napigcie Uor dla zadania L2.5.
    12.7 Obliczyt, czzsy przel4czania tranzystora z przykladv lL4, jelli zamiast rezystancji Ro
    przyl4cza sig identyczny tranzystor, jak w ukladzie zrys.12.9.(Przy146Sredni4rezystancjg
    tranzystora obci4zaj4cego).
    12.8 Naszkicowac przebiegSnapigd ax otdz uo dla ukladu o topologii z rys. 72.24dla czterech
    kombinacji polaryzacji diody i baterii E. Przyj46, in diodajest idealna.
    12.9 Powt6rzyt,zadrurie 12.8dla przypadku odcinkami liniowego modelu diody o skoriczonych
    wartoSciachUrotzz ra-
    12.10 Jak zmieni4 sig ekstremalne warto6ci ua dla ukladu zprzykladu 12.6, je2eli do wyj6cia
    ogranicznika jest dol4czone obci4ienie Rr,: 1 kO.
    12.11 Jakie bylyby state czasowe ladowania i rozladowywania ukladu przylegania z przy-
    ktaduLL7, jeLeli lrodlo sygnalu ec miatoby rezystancjg wewn€trznA 10 Q. W jakim
    kierunku nast4pi zmizna Up?
    12.12 Naszkicowa6przebieginapip6n6(t) orazup(t)wdiodowymukladzieprzyleganiadladw6ch
    62nych polaryzacji diody i dla G << Ta ordz Tr >> Tn
    12.13 Naszkicowa6 przebiegi napipt u6(t) oraz uD(t)ukladu przylegania z rys. 12.3Lz awzgJgd-
    nieniem napipcia progowego diody Ur: Q,7y.
    -pil1tznnz61
    qcg^rpBlpenl
    ru!T"[ AyO
    -f,ztd z eunta
    op Ia
    "pt[,{,Y'
    qcduozclrol5
    o
    \celF.tzcelq lT
    Sfcu4sr(zo:}lu
    ay rfcu4sfza:
    '94 '
    91 - cY
    :qcfuepo g'91'
    eq'wt1 z 771
    t[aP
    eq'w.K1z 771
    eq'w[1 z 971
    zqeryezc\Aa.
    -.rBJodrg
    sJol
    [szs16meu
    -J?lodrg ?Jol
    -ovzelezzJA
    '2861 {g8ezczsod n
    ?,n"z$€d\ \S1grzuoqn&t4 fpopn - auzcluourllla tpo14n a$o$DtsPod :'/tl\ Ils^rol?^roN ? Qru?/Tnblpzr
    '01 -erqazJd?ru?i
    l.q-tzPzot'Lg6l
    I'N'oEoiloC u€ll"guBI I'ldeqgg's4zo 4 caya0utaau ht a ot q motd il o 7oiryo r d V :E otn?W'€
    's86I 'I 'N'uolsul^\
    tfcuzqeerfgor
    pue 'panfiawt 'otamoptrd
    U?qeur-U !;1op1 W ?prtstp :sqnrrp puD satlnap tluo4calg :'S'n Isn"qg Z
    'JNA\ '11 'p,(m 'ano$c '1
    9961 ?r*zzsrz.dd, 1 aao6opuo auz4uouyala tWrun:'y lls,toldqrg '5n zzrelnod
    Sfcue6fzar t1
    VCVTVIN?] d NZN VUNIVU]I1'I 'erqupop al
    909 / ?qndu eruel^outol APeHn t09
    -
    d#t::F :r r-'," -

    13
    REALIZACJE
    SCALONE BRAMEK CYFROWYCH
    reti"

    4.
    rS
    =r
    ta-.:
    &
    tt:

    :V:1
    rd
    T

    {aI-

    13.1 WPRoWADZENIE

    Najwa2niejszym zastosowaniem przel1czanych element6w aktywnych jest


    rcalizacja system6w cyfrowych. W dodatku C wykazano, 2e podstawowym
    blokiem funkcjonalnym tych system6w jest bramka cyfrowa, tj. uklad
    spelniaj4cy funkcjg logiczn4 NAND lub NOR. Analiza i projektowanie
    bramek cyfrowych jest wigc istotnym, najni2szym hierarchicznie etapem
    realizacji kaZdegoukladu lub systemucyfrowego.
    Najwa2niejszymi parumetrami bramek cyfrowych s4:jej funkcja przej6cia
    i odpowiedZna impuls przelqczaj1cy.Na rysunku 13.1przedstawiono typow4
    funkcjg przej6ciatakiej bramki,tzn.przebieg stalegonapigcia na wyj6ciu Upr'7
    w funkcji doprowadzonego na wej6ciu napigcia Urv. Funkcja ta dotyczy
    inwertera logicznego NOT, otrzymywanego z bramki NAND przez pol4cze-
    nie pozostalychwej6i do potencjalu ,,1" logicznej,lub z bramek NOR przez
    pol4czeniepozostalychwej56do potencjalu ,,0" logicznego.

    UOU

    f-,

    r{
    F1
    Rys. 13.1. Typowa funkcjaptzejSciowainwer-
    tera cyfrowego ar,::l
    '(tno-unl 8ue) ru,{uzcrEol
    ueruelucoruza\
    zeg nng[in -reanuremogc
    Etretuz'[a,no1cg[ezrd1[c4uq ?mooTulzs{elrno?evyezczsndoperu
    eu gfizbr.cgot[ ztzotu p,{r-oDl'4euerq egzrtrlezslSnrfeuzerc (u1-unl'Ew)
    gg[eneqzc11 :zemmgrts UON qnl ONVN l{urerq IImBqeIrIBred nufu1o1s1
    Ilrrrongf€ls;ndurgeu o6emo4{c prelramurTperurodpg'Z'tl'sAU
    zazrdXgp;
    aznblodzzdl
    fzc,(top sl {
    rnop nrcsffrt
    t.toddl ouqr
    engfozrdefcr
    uedula etu!
    eruemollefod
    pqry 'F tr.
    tUr{,UOneppOd
    1se[ qc,(u,ni(g
    'oEe,tno;c9[dmnspdurl epupedo suzc- Il
    ioEemorcgfl(annslnduusruelseJeusezc-
    ',,X"op "
    ,,H" z ercgfezrd?lp s€zcr(uzcpopue - 7HP1
    ioEearorcg0(,n r o8enopgfe,nngspdwl fzcop tnolod
    [zV}tut suzco4e[ fuozcql',J7" op ,X" znrcgbzrd fzrd erueruTgdosezc - HIP,
    :fisezcsotfndSpsu ts euurtnomp6;,'(q6lq'Eae)ug" treql -
    ferzc6ol Hufpef qosf,t tuopod '(uq'Eve) ,7" blnlll ouozcuuzo'lapppop
    eoFol fztd ofleuzafol Btsz plsp luoFo4 'f,tlotcgfe,tnspdtul eu oEe,tor.;r(c
    BJaueirrul7pel,$odpotrnoruJ ruelu.ItPo ouolA\€lsPezrdz'El n4unsfr e5
    'quec-oppz
    eurodpo lqzplrzqtsg nqund fq1o1o,n [e,no1c9[ezrd gf1s,fteq"r€gc n{qcPo "u
    tu,{uor6 o I4IuBJg 'I eulr-oJlssf fe,nop,s[ezrdqflsdJeDl€Jellc emelfqcuu
    ur,trgq fzrd'npg[em eu erc6rdeuip eze,tn ,,1" bvluzczsndoptuJuwmnu r H
    .gi evyezmsndopeqeru,$1ew BZ',,T" zato ,,gu nu?$ €lP oppalrnodpo
    UacgplDz wasauld,uw5p e,nfzuu u1"zBJo..g"inoyefcualodPo 9,sope1po oEel
    rtu,(uzcr8ollluzlr?ls nqo dzp6ttuepgfezrdpfiou?ls1rnon : NIfl l.&loTunJ"lr
    epnal,nodpog 'elulor,npor..1'
    rlund'ION ewcpol efclunJ?uoFFds rsel'uzl
    p[cuelod sfnuednlcglr(,rr eu,(pg
    ?u'..0" ;efcualod6af erelro,tlutnlcglerrr
    eruezpenotdlyl
    Realizacje scalone bramek cyfrowych 508

    Stosowane obecnie bramki logiczne s4 realizowane w postaci uklad6w


    scalonych, bqdt jako oddzielne struktury, b4dt jako elementy jednostruk-
    turowego du2ego ukladu lub systemu cyfrowego. Przyjglo sig realizowa6
    standardowe schematy bramek, mog4 by6 one wykonywane w r6inych
    technologiach i technikach. Zostan4 one teraz kolejno om6wione.
    1.4:

    :1,
    13,2 BRAMKIGYFRoWE
    W TEcHNIcEBIPoLARNEJ qr
    .:!

    13.2.1 Podstawowe bramki TTL


    I

    Podstawowa bramka cyfrowa TTL (ang. tr ansistor-tran sistor-lo gic) zostala l|:*,

    wprowadzona na rynek w kofcu lat sze66dziesi4tychprzez firmg Texas


    Instruments Inc. Zaproponowany schemat,stosowany do dzisiaj, jest przed-
    stawiony na rys. 13.3. Standardowymi poziomami logicznymi s4: poziom
    ,,L" 0,2 V i poziom ,,H" 3,6Y.DziaNaniebramki TTL jest oparte na istnieniu * .
    progowego napigcia bazy Uy x 0,7 Y, poniZej kt6rego tranzystor moZna
    uwa2af za odcipty. W dalszych rozwaianiach zostanie przyjgty odcinkowo-
    -liniowy model tranzystora, tzn- zaklada sig,2e napigcie (I anw stanie aktyw-
    nym i nasycenia wynosi U 7, napigcie (Jcn w stanie nasycenia U sB*, N 0,2Y r!F
    otaz 2e wzmocnienie pr4dowe h21ejest stale w zakresie aktywnym.
    - t

    Lr- J v *, 1

    :'
    -a

    t:ar az
    Uour t l

    Rys. 13.3. Schematstandardowejbramki logicznej NAND w realizacjiTTL

    Analiza ukladu z rys. 13.3, spelniaj4cego funkcjg logiczn4 NAND, - l


    zostanie przeprowadzona dla jego pracy jako inwertera cyfrowego, tzn.
    z wejSciema2 dol4czonym do wysokiego potencjalu ,,H". Zlycze emiterowe
    odpowiadaj4ce temu wej6ciu jest w6wczas odcigte i nie bierze udziatu
    w dzialaniu bramki.
    Niech na wejfciu albpdzie niski potencjal,,L",tzn. ok.0,2 V. Na wyj6ciu
    jest w6wczaspotencjal wysoki ,,I{" i ten stan bramki jest oznaczanyindeksem
    ,,.E[".Pr4d ITyn wyraila sig zale2nodci4:
    .rn eplruelod u,$ep eu
    o8alrelruregzl>leJnl ouotu$pz,ng
    lsel'€Jetutzpomez.:dcego,n'elo1s,{zuerl ussleputf
    npgf,turep
    ru - w)I
    G'st) vu 99? : r n _ n s r n _ r g nlelz:prr s7:
    e/lloJelTrua)
    f,
    'wl 'oEerro
    1sefnruaofseultr 1Lerols,{zuer}ero14e1o4ptr4 '61NVN tr
    .nel N zea;rsou,{rnzg erc6dzae4 fzrzq pDrd 'ru1 nptrd otetruu ceqolfi
    'ITtU€JqOp ut,btfem,{1d,nnlurueq o
    0'gl) vd w- P Tw(Iatzq- -'rNIr
    fipw pt Cpt pe[ (ro1ry1o1oI9[ rerlule) ero1s,{zne.rl
    ";ePP
    Nef I eroN,{zuerl tf,tzttelrffsrolt{trl
    o3al erelr-ua ptr6 '90'OAo 'a141errrmr-u
    (s'sr) vw zL'o : evl(lli - cg) - 'Iwr
    .,7" em?1s,tt t"1,,fteq ptr6
    . rn ap4de v Tselz'cb1z gcsz4 z ttfip4e4 eu 'EJI
    L l'Z : te I izeqtrefcualodI
    zg ,n.oro1s,{zug4aluezPoaazrdafnpo,tlodt3 oEa,norollelo{ ez-ctyzaIoJ?alO
    .tU,(Uf,(Sre,nU 'eUe,t$o
    eIIIels,n c51,t31se[npfew rO1s,(zner1 t€z elrol614el9{
    'e$ppo suzctrgtr fsel U eropfzueq u&l7'npglin eu oEe14s1u c{m e
    .rr npglem eu oEal4osIirn nuels 4epudfiztd f,uozrlp.'dzor
    eluepoz leloTz .uLf
    'npgf,(,rneu oEe14os,(lr\nlr?ls u1pur{urc6o1
    ttZ'ex'wt1,
    -,tu(tTuaru?l
    -ortlolqnpo I
    ?u?oru ropfz
    nluellltsl ?u q
    - wnofu uorzod :ts
    (z'tt) A 9'g N rnZ - cg -pszrd1se[T
    s?xel Surg
    Gplsoz @tA
    '3U(
    qcr(qgr n e
    ,canozpar 5
    "u - HNIT -ryasoupef f
    (r'sr) VU nrn_tn_rg
    lr{oP?p|nlc"ls
    I ^Jfr+:
    609 leuryod1q e?luqcet n eno4Ac plueq 809
    Realiacje scalone bramek cyfrowych 510

    W praktycznychrealizacjach h2lstranzystor6wjest wigkszeod 20, 4 jest


    wigcnasyconyze wsp6lczynnikiemglgbokofci nasyceniar6wnym, zgodnrezn
    wzorem (1L25)

    ,- hrrrl"r"
    kF2L: > 5,63 (13.6)
    r c2"o,

    Nasycenie Tz narztca potencjal jego kolektora, a wigc r6wnie2 bazy


    tJanzystora7j, r6wny 0,9 V, co nie wystarczado otworzenia Ta otaz diody
    D i oba te elementy se w stanie odcigcia Przy braku obcieienia" 7j jest
    nasyconyi napigcieUoun:0,2 V, zgodniezzaloinniem.
    Obci4zaj4cro zpatyw an4bramkgN identycznymibramkami,obcipenie
    w stanieniskim lovtt: N ' .Ilor.W celuzachowaniatranzystora7i w stanie
    nasyceniamusi by6 speloionanier6wno6i fouzr,( ltzg,Iw Natomiast ze
    schematuna rys. t3.3 onz z wyprowadzonych polvytej warto6ci pred6w
    wynika,2e
    Isil.: Iw. * IcNo, - Ur/Rs - 2"58 mA (13.7)
    st4d dopuszczalneobciE2eniew stanie niskim

    L f
    N" < :#3* e so (13.8)
    lr.lra

    W celu zachowaniaodpowiedniegomarginesuze wzgl$u na rczrzuty


    zakNadasig wsp6lczynnik kr* r6wny ok. 5, co daje warto66 wanocnienie
    logicznegor6wn4 10. Obci42alno66w stanieniskim na wyjSciujest bardziej
    krytyczna ni2 w stanie wysokim.
    Przeprowadzonapowyiej analiza dotyczywla6ciwo6cibramki i stanujej
    tranzystor6w w dw6ch stanach logicznych:wysokim i niskim. W celu
    malezianiaksZtaftucharakterystykiprzej6ciowej,nals2yokre6li6zachowanie
    sig bramki przy napipach wej6ciowych zawafiych migdzy stanem niskim
    a wysokim.

    b)
    '
    uow

    Rys. 13.4, CharakterystykibramkiTTL: wej6ciowa (a) i pzejr6ciowa(b)


    eupzrz$ndop
    nrctlilf orcerd"u **111ff#JJh-;#
    zBrovo, s't: ENlr.,irorcsre,n
    "u
    :ayozb1nzoy
    qc&qr[z.rdtuc;fe,n
    erunedez
    eu51s auzcf,1rt4r";ifitt^A;fr';:m|ltff:
    euelcue1s,(za.r
    olarBrrzoJe '.g" sr-ue1s
    ,t ep,sfrfutotef q,nqsn 'I;*L sraue/$q epgfe,nelctu.rZ 1'91 pq4lz.14
    'Vru g'Lc1sou,{,n e4our HNrIfnongfe,n ptrd,(uptufq"W' L V't :,Jf
    nu€$ eulerrrmp e1c61deu .n l'O :.7" nuels supur,{s4eru alcdldeu :$1deu
    Ic,soUBA\ eulezczsndopeoDfnd{seuts e$[,(zrd 'rngrolsfzet t. atgrols,{zue.rt
    ,n_o4eurerede[cuure1o1 ectfempr ctfelupSlEzmn 1cgou"lr\ [a1 e11q1qri(gz
    9dqouuurod ep e,notcgfem ep{deg :gp'91'srfteu Auozcevzez[ t4wrd d,nop
    -glszJd zeilrlrgr upenrodpo nrual nrCtdeN 'A t'I lse['IIJ. I4ttr€rq ufaaop
    -g[en uegcArdeu u,(urc,(]bl o? 'e4tuftr yazcllqq qcfuozpernotdxztd 7 u4rlsru EotI
    pcaon-rno1 ep{de1q
    \rt W- p zNI1ibtd 7'O N elu?l{rog8t
    'npgfern eu uq4os,{ar eFr?ls Azlrd 4el'l{ul lsel rngrolsfzuer; qu41sr{zs,n nloo A{ Tt
    uels 'A g'1 lcgolru,tr wrp e,tlotcg[elta1c31dea zend nruezcorxezrdo4 fafnuapr gl
    -
    U 0gI cy ro1s,ftereEetqodezU I eJ,ftols,(zue4erropg[d,tzaud npbtd
    rrro,n,tldazrd nueurer-ruP€N'€ls?.rz,ner.ualoldeJ nptrd Jggod I pppreq6of
    "Tu"Fs€z
    ITnEJqfrolsfzuerl el4tsfzs,tts auan,{quurdl eper4ezI$'(S'lT,- : 'quper,s) ZIEV- BluaIucor&f
    ao poudrn elseJ)lsz Iufl ill alualucouz/[ euenozr(reeu11z Alna;zotwt
    Au O0I Zo o Nrn elctorzn od A Z'0 op efepur anopg[,{,nelc{deu 1
    rx
    El- :"tr #fr- :cE'6-: "1 calatlssl eruerucoutz/V\'"r4 su,t-orI eFls (e'sr)
    i i . !
    efepozod ez:olyfieoEafeu erc6rdeu?f,pB'eiluzzl tuf,cblewleurzt nludols ,tl
    auloJArzalue-zazrdg'Vtu t4'.0 sBzc/roll\lsouf,tl (l'glD z erupoEzf,nop
    -g[e,nptr4 'L 8V'Z:rn7 - zc11-rno17 1ez 'L88't : zclcy - )g :zrn
    s€zc/$g&\ lsef zJ erols,ftuu4 ozrol{elo{ 3u erc6rdeu 'aI - aI q Q'ul
    bt[nruf,ftr4 'Vu ,'0 : s6lrn - zzy6elza ?ralltueptrd 1A ,'0 ^r .t11- et11
    epAr.deu pef erzeg oEe[ uu ',{uau(14e seDl"z A\ s?zc&\glr Fpotlcll .ngptrd lc,s
    e; rolslzuuJl A p'1: Nt11fergDl ra 'Ip,trqc oP eA\.qe44 efcuq,{g ez NBIrnOl"
    '(eV'gt'sfr) duorueruzelu afe6ozod (Nrn)NrIr.t,soqelazJalI?J"rIc 6tlrf eFmls^ZeJt
    *o,6 ze;ptrd gturruod?u?ou llgof
    'gp'g 'sdreu ol ou"z"{ odilno qcOldeu
    1 n aruegtlcqot
    5rsaruezsferuruz - u frtroreltue {ruJgltr zezrdod\za ercls[ntetl ?JoDIeloI
    qc{duu epezs[eptuz dy{r efnpo,tlod lztp zr.rc) atrp zpSldeu lso.Efl\ 1se[lL 'Brua
    .9.I- : sUl"V- ololo 'g 'etudols oEel em ,{pop nrc rI
    1sou,t,n zpzot,n oueze$,n 4ef
    -oldr.d€u e1uelucotuzdyry rlcuelsf zet Quufulormz uepeTSzrdsuf,tloptrd Ang pyangt
    ruritoEarezs wfqts z gA\ rfcernEguo4 tL\zcefiIlevrz,tl )tE[ qr;lry z1 ofl4
    ceqoAr'e1eto1sfztranBluszJoil\looP szc$lsf,n ep ptrd oEaruzazfi Acbutl4
    ',{u,rM14e uz6 a\Epoqcrnz1rolsfzae4'A ,'0 n: r 17- NI11f,p?\.Nr 1eze?tPod
    O'sr)
    zaerc1sfzlue4fzeq pfcuelo4 {et'g t 'sfrrod) ay tfcue6,{zeru,(ctfepeulodpo
    ueruefqcu z e[epu '(t'gt) Iueroztr ez eyapofz',{mong[e,nptrd epfpol
    '*7* url4sru n1c9[e,n^zd ',(uoperrzelu slelsozod ,noro1s,{zuer1 ezempoBz,
    fe[ rlel
    qcg4lsdzs,nuE$ A L'0 0 ,(zp3p qc(lnmez gcdnongfe,n 95tdeue1q Fe[z'ocP
    "
    It9 leutepdlq erluq?el n eno4Ac query 0t9
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 512

    Ru 4 0,411'6' 10-3 : 250 O

    Przyt4czeniewej6ciado masy przezrezystancjgmniejsz4od 250 Q zapewnia stan,,It" na wyj6ciu.


    Rezystancjapowoduj4ca stan ,,-E'na wyj6ciu powinna by6 tak4 aby pr4d skierowany do bazy
    tranzystora Ti zzpewnil jego nasycenie, tzn., dla hts: 2O:.

    In 2 lcxrlhzrr : 0,128mA

    Pr4d wej6ciowyjest r6znic4 pr4du Ip11(wz6r 13.3) oraz I"r, st4d

    IrN < 0,72 - 0,128 r 0,6 mA

    Z rysunku 13.3wynik4 2e w omawianej sytuacji napipciena wej6ciubramki wynosi 1,4 Y,gdy2


    oba zl4cza tranzystora 7j s4 otwarte, st4d

    Rr.>- 1,4/0,6'10-3: 2,3 kQ

    Przyfuczeniewej6ciado masy przez rezystancjgwipksz4od 2,3 kQ zapwnia stan..R na wyj6ciu.


    Warto6ci migdzy 250 Q a 2,3 kQ powoduj4 2e punkt pracy bramki znajduje sig w opadaj4cym
    zakresie charakterystyki przejSciowej.

    Ec=5v

    400a

    Rys. 13.5. Schematzastgpczybramki TTL obciq2onejdziesigciomaidentycznymi bramkami

    ZnajomoSi statycznych warto6ci pr4d6w i napig6w tranzystorach bramki


    TTL umo2liwia oszacowanieczas6w przel1czania.Niech tozutaiana bramka
    bgdzie obci42ona 10 identycznymi bramkami. Charakterystykg obci42aj4c4
    jak na rys. 13.4a moZna przedstawi6 za pomocg modelu pokazanego na
    rys. 13.5. Rezystor 400 O jest wynikiem r6wnoleglego pol4czenia 10 rezys-
    tor6w Rn: 4 kQ. Rozwailania zostan4 przeprowadzone dla napigcia wej6-
    ciowego zmieniaj4cegosig skokowo od stanu ,fi' 0,2 V do stanu ,,H" 3,6 V
    i z powrotem, jak pokazano na rys. 13.6a.
    Przed pojawieniem sig impulsu wej6ciowego bramka jest w stanie
    ,,H" i statyczne warto6ci napi€6 i pr4d6w s4 takie, jak wyprowadzono
    powy2ej. Dodatnie zboczer.llNpowodujeprzelqczeniepr4du bazy Is z wej6cia
    do bazy tranzystora Tt, prqdy te wynosz4 odpowiednio frya : I rnA
    otLZ Is21: IB11:0,72 mA. Mala zmiana pr4du tranzystora fi powoduje,
    2e ladunek w bazie zmienia sig niewiele i mo2na pominA6 op6Znienie
    wprowadzane pnez ten tranzystor. Natomiast tranzystor Tz jest przeQ-
    '"eurrooJllep [Pq{n €€
    'q9'€I 'yfu uu oueze4od tlz"[3zyze1+rn: cez T,(uaf,l4p lrels a\ Izpoqclr -{ezrd paf
    rop,{zuu$ wlzc od 'A 4'0 IctoU€A{ op r'ir2vz e4bgodzJ eqeqzu erc3rde51 ema1u79do
    bfnpo,rod !
    -llt pluerq nruezcbpztdAzrdangpbdt gOtdeugbetqeztg'g'El'sAU vul I : EN
    qqtamzwl l
    ouozpe,no.l
    eru?ls tr ls
    A g'€.Jr n
    -pfe.nercdd
    -s,{zar0I s.t
    uu oEeuuzt
    tctfuTtpqo.t
    ?{urEJq?uB.
    I{urBrgqrErq
    t 3 'l /
    gue4!e4;urfi1
    I
    " l d
    A6'0
    A9't
    /19
    z9n
    (P
    0
    t'0
    u,tdfepedo,r 0
    'npgfdarou4'.q
    pf,pt'Lf'f lsonfr
    Nln
    (p
    'SUf:zt:97:ercqt
    su | : tt fztd ?Jolsfzlr?Jl oEs6nrp nptrd sllr€lsuJelr sezc 5F elnuilz.r]o
    ',{upfruod ,(zeg op {uBr$ora
    @'g1)ctfn1s,ftro4i(16 rsal srel[ru fle;e (9'1-) z"f epelucoluz^r 'npt$.f, su.If
    'E'ZI 'd .r tuozpen uB
    e1eu ?u npSJEz,ttz 4fp? 'N1.: lL 5rs efnurf,{zr6
    -oJd/itr (eEZ'Zi ?,so(nqvz?e^\osols"z€u?oru1na7 wepbrd uf;e1s fivezc
    et9 leuryod1q e?luq?er M euo4&c q.aetg z19
    Realiacje scalone bramek cyfrowych 514

    Napigcie1,4Vjest osi4gnigtew chwili" gdy otwierasig Tt,tzn gdy pr4d emitera


    7j wynosi 0,7 nA. Nastgpujeto po czasie:

    f71 : f1yh 1ns


    0,7 mA
    1-
    hrrrlrn

    Napigcie262pod4zaza zmian4iszzgodniezzaleinoSci4ttcz,: Ec - Rcia,


    jak pokazanona rys. 13.6d.
    Tranzystor I otwiera sig po czasiett : t ns i jego pr4d bazy, bedacy
    l6inic4 in - 0,7 mA, wzrasta wykladniczo do asymptotycznej warto6ci
    2,58mA, okre{lonej zaleino{rci4$3.7).W p. 12.3nie rozpatrywanoprzypadku
    ptzsl1czaniatranzystora pr4dem bazy zmiennymw czasie.Przyjmijmy wigc
    pesymistycznezaloinnie,inhanzystorftjestpnnl4czanystatympr4dembazy
    r6wnym 2,58 mA, lecz pojawiajQcymsi€ po czasiet,z: 4 ns. Zgodnie re
    schematem13.5pr4d kolektora w nasyceniu/g3,o1jest

    Ica"ot: 1025nrA
    W:
    sted
    h f
    krr: T = 593
    rcg*,

    Czasnarastania pr4du ig3jest wigc, zgodniez (12.25):

    trl : 4r4 As

    Przyjgto,podobniejak p opnndnio,in hzrs: ?-0,t, : 1ns oraz porninigtoefelt


    Millera zewzglgduna niewielk4rezystancjgobciQirniar6wn4 {ee g. Napigcie
    wyj6ciowepodqzaza zmianami pr4du ie, j* pokazano na rys. 13.6f.
    Jak wynika z tys. 13.2, istotny jest czas tanr, po kt6rym napigcb
    wyjSciowe spadnie do polowy warto6ci statycznej, a wigc po kt6rym
    i63osiegniewarto665,12mA:

    tdnr: trz I txln : 4 n s * 2 , 1n s : 6 , 1 n s


    5,12. 10-3
    1 -
    hzLE.2,59. 10-3

    Katalogowo czasten wynosi 7 ns.


    z kolei zostanie obliczony czas ptzslqcnrnia bramki w przeciwnlm
    kierunku, tzn. od stanu J" na wyjsciu do stanu ,,rf'. proces rozpoczynasig
    w chwili przyjscia ujemnego zbocza impulsu na wejsciu. a4czn emitera
    tranzystoraTlzostajeotwarte,natomiasttranzystoryni Tpozostaj4 pna,
    'ecl nptrd fuerwz tfezrepod an e1c51dev
    zeztdblelso
    zEJo rnon e,norcsfdn elc5ydep 'eg'tl 'sfJ eu ouorazlspezrd uq Eelgszr4 erelnue ezc
    5rseu{zcod
    !!.9o,"" : q
    suLz: g€'I wfu,lycezrd
    'fut'zt)z
    erupoEzer-uupzdosezc o11f1 uorslezefnurlago ta erc6fizlo,e4 eruezctfl,n
    sez3 'efnd31sf,neru 81sezc I rur(u,rM11ze5r?ls .n 3rs efnpfeuz rolsfzuerl
    'ru ptr4'Q'
    I . atzq p4sggcAFrNefyu g7'gyeto14e1o4 u enpo?z su 1'9 : g
    '11u gg'g:awl r{zeqmoptrd eper,nodpo.,7..eru?1s,nt1)ruerozrr
    !; erolsdzu€.r}elzega
    fuozperuorEeuleunP??'g['0 : e-01. gZ'Wlt-oI . ,'0 . xtzq- t"rt ?toUu,r I
    vw gZ'W : SZ'OI* gg fungr zerq c6pt 1e[egerols&zuenero11e1o4 pDr4 wdrgq od
    erCrdeu ur,{
    ou '
    : ,otl?I lg'gl
    VTUO€ : ,ns)nz_tn_"fl ep{dep pq
    t4e;eol3ruru
    ero14e1o1 ptrd
    otef 1 urueofsuuu?N in ,(uozpertord.nefelsozta rc1sfzro'e4'fltztq> aVl"V
    ?tourrgJelutuolqeds zu np3pz,t ez'e4ryuge1'3pemaruz er.'z'enercSrdeu
    ',{uocdseu
    lsel U rolsfzue4 IJtgdoO'o,rolsndezrdauemozCnlodsDfelsozqr
    ?poIPr er[oJeiluleszjbfz otel4(pa'f,u,tu(11eu?N ]n rzpoqc^rrg rolsi(zuer1
    'A zczelcdldeu,(pO'epSppoe1u"N,t ptlop dctFq'rl
    9'I ?top€m Azcot4ezsd
    ropfzuerl 51or,celut.6pozelnl eufzcw, r{uuJg eyaezc!1rztdelsecord16
    'eg erolsfzuurl
    eneznbtrAmeruerulo,nodsevzcelu o1 efnpo,tod 'yu ,'0- op ,(uozsfepw
    e[e1sozw1 pbtd r dl$rcpo e[upoz z1 tols[zuerl tpecfseu z evpf[,m ea
    rolsfzuurl EIUBZ:Iesolurr fctfnserelur €11urirrgazcllqo gcfzszf.mody
    su 9S'O- t/1'su 87?- : E"t
    ez emoo?7's
    rDsEclfEslflrzq: €ul
    E,gE - ,{zegueptrd u
    c5l,nfurfrufr(z
    Ptts
    n4pedfzrd ou
    yu I'8I- : xVFn - to'zcl + zEI : csl tcgogu,rl feuc
    dctpdq'fzeq
    :!4 erelnue e125,[ep ?Jloqcnx uenerd
    '1souf,nemoo,{seu zea npf,ztrie4,{ctfeEtpfm ea1ifuegptrd 'alry - cg -i
    11zetupo?z 's/fu
    'c9'€I ou?zelod oc',{10ppocA1,l
    I q9'€I
    "u '(Vt'Z1')ruoz,n E,u
    efe1sozz1 tolsf,zaer1su 89'0 : zotelse'taod 'su Zl'O : {t
    lseruloleu eluepedowzJ'NL -'t' f,ztdsu 99'0 : zr,tsouf,l'QgZ1)zelupofz
    ?meofseu 7 za etolsf,zuenelcgf,tnsszC '09I x d2l'(t;Zi luoza Enlpe,l
    ptls 'emeo,{ses zzJ ezpe,lordf,nue1ptr4 'Vu 0Z -zr41w1-u1- - tc1
    c{n '(I'gI rgzrra) Vtu I elu?ls ufi itr rsou,{,n f,zeg ptrd otel
    'udu,ru(qe e1g"N,t Ne[
    lllrcl ptrd arufp otel cego,n'euoci(seu sezcuemed erelrueptrd ft
    9t9 [autelodlq acluq?e, n anotfc Pl.aetg vt9
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 516

    Analogicznie jak poprzednio, moZna obliczyf czas poftzebny do osi4g-


    nigcia przeznapigcie wyj6ciowe polowy poziomu ,,H",kt6ry wynosi ok. 8 ns.
    L4cznie czas jest wigc
    tila : 8,8 ns
    W rzeczywisto6ci istnieje obci4Zanie pojemno6ciowe bramki i warto6ci
    katalogowe czasutaln s4 podawane w zakresieod 10 do 11 ns.

    13.2.2 Podstawowe bramki ECL


    Uklady ze sprzgieniem emiterowym, w skr6cie ECL (ang. emitter coupled
    logic), s4 oparte na ukladzie wzmacniaczar62nicowego,kt6rego charakterys-
    tyka przej6ciowa ma przebieg zblizony do charakterystyki bramki cyfrowe.l
    z rys. 13.1.Podstawow4wladciwo6ci4bramki logicznejjestfakt nie wchodze-
    nia tranzystor6w w zakres nasycenia. Umo2liwia to realizacjg znacztie
    kr6tszych czas6w pr zel4czania.
    Uklad standardowej bramki ECL, wykonywanej w postaci monolitycz-
    nych uklad6w scalonych,przedstawionona rys. 13.7.Przykladowo bramka ta
    ma dwa wejSciaa1 i a2. Wyj6cia s4 r6wnie2 dwa, oznaczonejako h i b:
    Tranzystory Tt i T) wraz z T3 tworz4 par€ wzmacniacza r62nicowego
    z rezystorem emiterowym Rr : 1,18 kO. Wyj6cia odwracaj4ce i nieod-
    wracaj4ce wzmacniacza s4 pol4czone z zaciskami b1 i b2 poptzez wt6rnikr
    emiterowef51n. Tranzystor 4 jest zr6dlemnapigciowym4,05V, slui4cym dc
    ustalenia stalego potencjalu bazy tranzystora ?j.

    lEc=5,2v
    R u = 2 7 0Q R cz=300Q 300a

    RL = 1 , 5k Q 2 , 3k Q

    Rys. 13.7. UkladbramkiECL

    Rozpatrzmyna pocz4tkujako6ciowo dzialanieukladu z rys. 13., fiil I

    W przypadkugdy oba wej6ciaa1i a2s4 w stanie,,L",kt6ry dla tegoukladu


    wynosi3,65V, tranzystoryTrii|rs4 odcigte,gdy2potencjalich emiter6wjes:
    okre6lonyptzezpatametrytranzystora7|1.

    Uu.: E"t- Ur:495 V - 0,7V:3,35V ( 13.


    e
    'nrueDlsrurn\ouelsepernodpooc (o'er)
    - r"yrc1- -1rnon
    Grer) A 59'€: L'O- S8'0- Z'S:rn "g
    s; fmore1rue 1se[morelrur
    TuJglA\ zeztd
    rq n1c9!itt eu arcSrdeuleloI z ol e '21 I lI a\oJolstzuen npugn o8el
    A\gJollelol etcdldeu uo '..9" eluels n 'g'91 'stt z
    lsel csfa.t egzcrl ezs13t,n,(pE
    "lteJ{O
    'eru?rurzeEelneru nptrd ote199o1rem ez t1e3 gtt,sarlpodrqeleN 'f,noroqelo>1
    frfi qet unouzls zJ | 1 mgrolsfzuetl atzLl IcsoU€A\ feznp fzrd ,ft9t1
    (lrst) vuur'6:#:+-w1 xrcl uttt'
    tz1 pbtd apQd ay rolsdzer zeztd etusezcoupef
    'r4osi(,t tuotzod qfzc 'n gfy elobtdeulsaf zg ntcsliitr eu t olpedr(zrd
    '?polp
    ru,(uurrnzuroompazrdod ,rn s; ero1s,{zuen oP atuqopod 1el ery p
    ',{13ycpo
    2 4rurQlA\ lsef uel rolsfzuerl I €IuezJodqo oEe[ op aotfezcrelsf,tl
    er,u'A g'g ercSrdeuc3r,raefnddts{at e; e.ro1s,{zue4bzeq e ueJellue fzpStyq
    u 00
    (erer) - AZ,9=3
    LSL'E: L ' 0- S V ' V : . t n - H N I ? H s n
    etcStdeulssl ezraltura oEaf eu r ptrd erufld ue1ro1s,{zuer1
    ztzrd',,g" tlfzc'7y97'71elcuelod1selzrgn1tr nrcslemul,{upaleu?otlcIJFef op tu,(ctznls'
    "I3g plrrrsJq ruqos,{rn uetuotzod 1se[er914 r4wg1m zrzt
    "lp -poep r octf
    (zt'u) L gl'l ::n - ag - atnon oEertocruzgr
    .zq
    ! tq o4zf
    atclrdeu lsel Ig ntcgl,(,tteu ptls 'L SL'O:]n oA\
    eulrgJ lsaf lemolsndeud fcezrfuelod fztd erzpo1p leuelroztleerz 11"z1eu -zcdlrlououl
    "l "Iur€Jg tc
    ''A
    erc6rdulq'?polp 1elepqPlbzeqz rc14e1o4,{pezltzeru s; rolsfzu"I caIA\
    " gtwceuz
    epSrdeulsef zJ r I ltgrolsfzue4 qc,{13nPoIIcBJolIaJoI Bu elusezcoupef lfczz
    'nueDlsru r.urou?lsepelaaodpooc -azPorlcArerul)
    [a,no4fc IIu?r
    (rret) L'O- 98'0 - Z'9 :rn - zcyec( - cg -ztnon -s,fiep1eregco
    A 99'€ :
    paydnocJanlw
    -
    [ ,(,toralgre IIuJglA\ zeztd zQntcsl,(ln eu arcdrdeu
    'EJ ero1s,fuue4 €JoDIeloI elcStdeu BIgeDIoec7 npbtd
    Ielol z ot e ?golJ"A\
    .s
    (orsr) vurtg,z: : r, : E?I= erl
    IctouEArI PIu
    # nY
    (l ,, €lp r) erelnue p?rd e 'ur,(um,(14eelu?ls A\
    "t , "roqelo4
    5rs efnpfeuz e1 rc1sfzue4 ez'e[nponod z; t l; norolsfzue4 elc5lcpg
    'moro1sifuuer1 'su 'Io lsoud
    8
    op eleurezlsall A g'g rsouf.t rueTnqarureJelpua ,{zpStruatc5tdeg -ttrso op ,{ug
    "ruezJol$o
    LL9 [eutepdlq aquqcet n eno4Ac pluug 9t9
    Realiacje scalone hramek cyfrowych 518

    Z przeprowzdzonychrozvtaiai wynikq in w ptzypadku, w kt6fln


    wszystkiewej6cias4w stanie,L",nL wyj6ciufu panuje stan,,-E[",a na wyj$rin
    Dzstan,L'. Wystarczy,abyjednowej6ciebylo w staniewysokim,a na wyjft:b
    br jest stan .L', na wyjSciu n6 bz stan ;,I1". Wej6cia ukladu ECL wrr
    z wyj6ciem fu tworz4 funkcjg logiczn4 NOR, natomiast z wyjScln
    b2 - funkcjg logiczn4 OR.

    Iru
    60
    JJA

    40

    Rw. 13.8. Charakterystyka


    bramkiECL

    Gdy wej6ciabramki ECL s4 w stanie,,L",ttanzystory'4 i 7i s4 r


    i niejest pobieranypt4dznir6dNasteruj4cego.W stanie,,H" nawej6ciu
    pr4d bazywynikaj4cyz pr4du fs dzielonegoprizezh218,&anzystora.
    terystyka wej6ciowabramki pokazanana rys. 13.8 potwierdza
    rczwahanie.Dla napigcmniejszychod Uly = 4,05V tranzystorjest
    i f6' :0. Powyiej tego napigciatranzystor wej5ciowyprzejmujepr4d
    tranzystora4 i prad bazy wzrastado wartofictInlhnB. Dalszy wzrost
    okre6lonyrezystancj4Rsi zwigkszaj4c4sigwart oficr4h2lsprzywzro6cie
    Powy2ejnapigcia 4,95 V tranzystor wej6ciowywchodzi w nasyoeniei
    wejSciowyszybkowzrasta.
    Charakterystykaprzej$ciowabramki ECL skladasigz dw6ch
    odpowiednio dla .wyj6cia b1 reeirzaj4cegofunkcjg NOR i dla wyjfcia
    realizuj4cegofunkcjg OR. Charakterystykite s4 pokazanena rys. 13.9.

    NOR
    'OAl vzcer4ezJd 'ICg tvd
    Hwsrg euzcfol eruelucolm,r\elzcfteJoel 00I oPOZ T
    po nu€1sep rfitotc,sfe,tlptrd slz{ Icgog"&\Polcgou?eFzll.e4'l1e! -lead e1r{slrer
    lsou[,n..17"
    SEearn pod ctrorg 'Vtu OZao ?7np c3t,trlssf 134 pluerg ?toupzttcqg '6 91
    '1o
    1sou,{nI lL l U grerolsfzuerl z gcfmorerFuea\gIrurgl,r\ elp euzc,(N,{rel
    Nef
    -4eruqc'u1uur e,norcgfifitz[cuervkaU 'TCA qc,{uzctEolleuerq ,{rlewered
    e.ro,nulspod?Der{o wryI.{fzorqc,(uozpe,ttotdeudapnelspode51
    'ewezcbltztd
    "u?olu
    r(szzcerTlgDI ozptag elumedezoc'eun,$4e Tptg
    '4ercpo
    Tptq ts'JJg cJurBJg,n,{ro1s,{zue4 73tduuerceDlezut,(uzcefTnn
    e4'eyazzplolar5elrzsntrsNef 'np"pln ,{cerd fe,nrcselmdzrd efnd$ls,{atem t
    pufrzcpol nueuozod nu,{uprurou ezod olepp 4uupef3tse[npfeu HrIrBrq
    u?N uel 'e1c61deu nglsor,ftrd BIp elcJ?a\zermelspszrdrolsfzue4 ,(uocdseu
    'rq nlcg[rit eu ercOtd?u eluezs4Omz efnpomod 'eluooi(seueFr?ls tl
    4fp?
    ts t qq [ ,{ro1s,{zuu4 fpt'oEenorcgfame1c31deu ouezs4Stmz ezsleq '6'91's,fi
    ' g .q up,sl,tirrsp
    L 6'I ?gou€ir oatcblezcet4azfi
    oEe,nongfem erp{deu ?lp Vu 916 fctzsou,{,t duptufs>1eurptrd sezc,tg,n 'qcf,rv(zrlqc
    aruf$ 'A Z'Op,sogutr op efqeu luerol4elo{ 3 Irlerellue fzp5p z1c61deu
    4epeds,{pE'o1afnd56u51 r.rueo,{seulruls /r Fpogcarro1s,{zue4oEenorcgfs.n ptrd 1 efus,{
    qc6ldeu ercgorzaru,fuspp fiua 'Nt tZ'O ulepeldgceu z a[apu 'nptrdengoz
    -$aatd e$6fre11ereqc I urfu,n,$1e ellrels ,tl lsaf ,{,tlotcgfern "rtrolc
    ro1s,{zuera lsef 6orz,n,(z
    po ptrd efn
    d15ru4uez6
    (u'tt) Ez,o-:+- Nnr ezs4(modury
    -ryrugC'erqi
    e1udo6oEalspapcourz1yay rfeuuls,ftereu rufulo ttttzntusztzrdstudm'optrd epqdnlcgfa
    rufqls o ,(ctlerucuual getdolstIEl ?Bp41zp eufzcez,t,totcgfe,nrolsdzuerl r e$npotsZl
    fi0ppo efesoz sJ rolsdzuerl A I't po qc,(zs4Ot,u qcfrnotcgfe,nt'1deu e1q
    ?Iu?rq qcepgf,{,rr
    nqo?us?zc,ngnelnuedelcatdeu oureser4e1'ngg'Turf.torcgfe,tn1c61deuf,zrd ealogcglervr
    qifsrg
    e[nd{seu UO I UON qc,(,nolcgfezrd 4,{pdrel4eregc5tsetcArcezr4'nungosf,tl
    rnorrstseotfepeptodpoL gl't ep6rdeuNa[ A 7 po qcfzsfeluurqc,{mongfem
    gO1deu ?1p'UON lewcFot ilcrynJ EP llfzc'rq nrcsfr(,tr
    eu eluzcl8oleuy
    'g4osr(an
    uels efnued Xg
    np,s[,{.ll[
    €u A I't : NtIl p,sou€Ar[ez.f,no6'A I't : att2 etrSldeuoP A ? : NtA
    qCrduu po '[r'A I'0'Io qcfmolc,sfe,tl 95tdeuelseD[€z,n c61,n3ts eE?pzor
    A g'0 : A S9'€- L Sl't 1souf,$ero,ll.',,H" nu€N oP .7" nu?ls ez ep,sfezrd
    Ol'sr) s,8:ffi av: nl
    'v'zpzor,n ru,(uupod 'elueru
    Fuglcgoueepzz erppoaz ruercg0fln z 1
    -coulz.Aotel'ruduoze,rlolrlr-o.veru?$ lr fnocmz-or zcvtrcatnzl er,n4spezrd 2EJAVJSg np"l
    pqry 'LgO*VrJAzc 'cA'eu"$,gJe1c01deu eu
    1sa[nycg[s,tl i(pg'A npt[,(/( €u B trx
    S9'Eacdtdeutusl
    1ss[1.7" e1ue1srrn
    rsa[epgfdm I I > NIn oEe,nopgfem enStdeue1q 'ag tfclurg npt[dm euet,S
    tct[zpeptodpo'fi 'zq t,norc,sfezrd54f6,ftequregc ftmrledzoa Iuft-of{ ltt 'n4p
    "lcg[,(lt\
    6t9 leuryod1q e?ruqJatn ano4Ac pluery 819
    Realiacje scalone bramek cyfrowych 520

    W praktyce przyjmuje sig tg warto66 r6wn4 25, a zapewniamale ztniany


    poziom6w logicznych. Jest to warto66 macmie wieksza ni2 w przypadku
    bramek TTL.
    Bramki ECL maj4 mal4 rozpigto66 migdzy napigciemi. poziom6w
    J." a,ff' wynosz4c4tylko 0,8 Y. Omrcza to, in najwigkszymargines
    zakl6cen, okre6lony jako odleglo66 standardowych stan6w logicznych
    od punktu f, wynosi 0,4 V. Nale2y jednak wzi46 pod uwage to, 2e
    w urz4dzeniach wykorzystuj4cych bramki ECL poziom zakl6cef jest
    nizszy ntL w przypadku brarnek TTL. Wynika to z faktu malej t6inicy
    w poborze pr4du ze ir6dla Ec dla wl4czonej i wyl4czonej bramki, oo
    zapewnia niewielkie miany warto6ci pradu w przewodach zasilaj4cych
    podczaspracy urz4dzenia
    Znajomo66pr4d6w i napig6bramki ECL, gdy znajdujesig ona w stanie
    wysokim lub niskim, umozliwia ilo6cioweoszacowanieczas6wprzd4cz,ania-
    W por6wnaniu z bramk4 TTL nie wystgpuj4 tutaj czasy wchodzenia
    i wychodzeniaz nasycenia-Moina pomin46 r6wnie2 jako nieistotay czal
    ladowania pojemnoSci zl4czowych i obci42aj4pych,gdy tranzystory sq
    w stanie odcigcia.Wynika to z bardzo ,,plytkiego" odcigcia tranzystor6w:
    napigciena zl1czuemiter-bazawynosi w6wczas0,3 V, a ju? przy napigctu
    Q7 V nas4puje wej6cietranzystora w stan aktywny. Mala zmiana napigcia
    poci4ga za sob4 mal4 zrriang ladunku, a st4d maly czasop6inienia.

    Cel
    eG

    Ryls. 13,1O. Uproszczonyschemat bramki ECL dostosowanydo obliczeniaczasu plza-


    Qczania

    Istotne casy pnnl4uania wystppuj4wec, gdy tranzystory s4 w stanb


    aktywnym i bramka zachowuje sig jak wzmucniTszr6znicowy. Wt6rnfi
    wyj$dowemaj4 szerokiepasmo(por.p. 4.3.2),a wigck6tki czasnarastania,
    zgoduere wzoremQ.zgb).Ich wplyw ts|moinapomin4d. Ostatecznieprocs
    pnd4czania bramki ECL moina tozpatrywaf na podstawie schematu
    przedstawionegona rys. 13.10.Bramka zosta.latu zredukowanado wfinlb
    niasza r62nicourcgoobci42onegowt6rnikiem n ?rAAo sygnalujest innt
    'sllloJoJnq tuur 1sefnp
    epdols empel,nodpo euoctrpt,c,(gtzsnru'ICfl gce{u"rg eu oEepudoe 1g -csrrrzlt\ op
    qc€{urgJgeu oEeiledonue1s,ft1c,s5zc fzpipl'nrucztlcqo ufuue[ezm e,n nlstuegcs e
    ggoupqr(1uduo{eru I euzcrEolfuorzod euur3u npSpz,tlsZ''IJ-J-IEBP"PInz seoord efiuxl
    'eruplsuJuu
    dcerdlgds,ne,n o6izc Jc,solqfzs feTnperqgEazczso qcfaao4,{cngue1s,{s c
    qcup,s3zc,neus,n,{zn euotg'szs?orPol zaudbsl fa,noruezr4 ezmqn4s eu lru g1ur9t11',{
    -qczrer,nodtzs43r,ntlnufez lll-z nTlrslu/vrgJod ,n tcg euopcsf,puHn e5r?lsn ts {
    * Hn1 :7IIP7
    kz'tt) SU 1'1 : ZUIL
    -gzrd nsgzc Blu
    o4e[ oEemolcg[,{m
    nqndtut epe1u79do,ez
    $z'tt) su9S'I: 'V + 2"t l'l : z
    o{?[
    Frroc"zso eu4oartrtosezc tI"N tl{olPedt'n (97'fi rcgouzzlezz cblelslztoa
    (oz'e
    r) su Si'I : (u) + "b7)t?y - trcL
    :pt1g 'dulolstap 1se[rcgoupeftuplslq
    'gd g
    u,{,noroSrdeunTuelucotuza\o n4Fugla\ a/r\ z} pgoutuafod ,w($11
    'f;1
    lL r. n,n9ro1s,{zuer1 ngouusfod
    uu tuealocezs"'C trc,souuafodz ?F.tl,l-
    efnulleqonlcgp(,tl€u €lros€zc?I?ls
    erilrpzeJou gLT,= I"u alcuelsrfuer
    ?Ee!q!
    aCldeu euu
    (ol'st) su€r'o: (,, +',cs'a)ov - at' nn6deu,{zrd
    |
    :,t,OrO1Sr(zUU
    ITur?Jg nlcg[e,t ?u €A\osezce1e1sPt1s ts frorsfzuur
    serc ,{u1o1q
    uuezpogc,t fi
    ztwzcbtrez:dt
    (st'st) dd6r:M#:'#:#:vc eru?Nn euo {
    Wou7qp z gfzeqgo tu6&q,{P ggou qcr(ctfepsazq
    "u?otueu >1rur9plolu[
    -ruafodzHI t 00S:11'ctfnu[,{zrd'7,11eu^r-oreluelucoulzra oc '11ururq [
    'd z erupoEz4fp?'eplorlnrnpeuozsfepw ,{cruz-orfetre
    f; rolsfzue4 1-V'V z 5r?Iuelug?0fin 'ezet '(4'gt) uleJozl{
    srucnneufp Nertuoluu$e[ I? euf,{zn;,(pggouutefo6 9'6 lsef gsool>1
    ezetupoflznJelgntnl4eJenPollod z euorulor{olalarzlso[',td I 3u €IIg.A{sJ"zso e4 'ol 5te,[n
    'erzc,{1uaplc5tn ts enrezcbtrf'mterwzctlm fsez3'qcerleuered qcfucrEol ,u
    "!l cgouure[o4
    qc,{pts o erots,fuusrl ,{alop11PPoIII ,{tue[nsolsezudunrdl4e A\ saudreul ,{zs
    :r-u?ls
    ewezelpztd .rotuopod rur
    ersezco tfnpfcep "2 oEeuopcsnPepln ezolpod oP sroqelo4 ggouuefod
    'U n1ped,ftrd ,n
    zero euf,{zrg,{pr a,nozctyzrcgoutuefodeotfndhsr(m SI ?u tuemocezso
    'Spue6,(zartlleltreru eur alc$f,{,ttt
    eA\oIluJgla\eu npapzm fl l'IJitr t4uerq f,ue;w, el?tu ?
    LZg lautepdg e?luqcet n eno4Ac Dluetg 029
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 522 : : - t : .

    13.2.3 Podstawowe bramki l2L

    Bramki wykonane technik4 I2L, lub inaczej IIL (ang. Integrateil Injectittn
    Logic) zostaly po raz pierwszy zaproponowane w 1972r. jednoczelnie przez
    naukowc6w z niemieckiego oddzialu IBM oraz z holenderskiego Philipsa.
    Stosowana jest r6wniei dla tej techniki inna nazwa: MTL (ang. merged
    transistor logic). Nazwy te wynikaj4 zzasady dzialania ukladu, opartego na
    iniekcji no$nik6w w dw6ch polqczonychtranzystorachPNP i NPN.
    Wladciwor5ci4 uklad6w I2L jest takie pol4czenie tranzystor6w, aby
    zredukowa6 do minimum izolacje zl4czowe migdzy poszczeg6lnymi tran-
    zystorami w konwencjonalnej technologii bipolarnej. lzolacje te zajmuj1
    na strukturze krzemowej duilq powierzchnip, przez co zmniejszona jest
    ggstoSi upakowania, uklady TTL maj4 wigc stopieri scalenia typu MSI,
    uklady ECL za6 SSI. JednoczeSnieuklady I2L mog4 miet bardzo maty
    pob6r mocy i kr6tkie czasyprzelqczania,staj4csigkonkurencyjne z ukladami
    MOS i CMOS.
    Zasada dzialania bramki l2L moie by6 wyja6niona na podstawie
    schematuz rys. 13.11.Przedstawiaon kilka warstw ukladu cyfrowego.gdy2,
    jak nazwa wskazuje,tranzystory s4 tutaj pol4czone(ang.merged)i bramka bez
    obci42enia iir6dla sygnalu nie mo2e dzialat. Uklad sklada sig z wielokolek-
    torowych tranzystor6w NPN i z zasrlaj4cychje h6del pr4dowych z tranzys-
    torami PNP. Poziomy logiczne odpowiadaj1 tranzystorowi nasyconemu
    (stan ,,L") oraz tranzystorowi odcigtemu (stan ,,.EI").

    e-i
    :a
    t

    -J

    R y s . 1 3 . 1 1 . U k l a d l q c z e n i ab r a m e kl 2 L
    --::l

    Niech na obu wejSciacha1 otzz a2bgdq poziomy ,,L", co odpowiada


    -t,
    napigciu 0,2 V. Napigcie to nie wystarcza do otworzenia tranzystor6w T i Tr,
    pozostaj4 wigc one odcigte i pr4d ze irodel pr4dowych Tl1oruz TI2 (zwanych } L

    iniektorami)wplywa do nasyconychtranzystor6wbgd4cych irodlamisygnalu.


    Na wyj6ciu, tj. na pol4czonych kolektorach warstwy tranzystor6vr T i 72,
    panuje stan ,,-EI". 1r:-
    [uu,to1or1uo4tctferu,tledez'4 3ru5tulgdsl\ ?Iu I *ll ureruercgrerd
    "Jol4eIIn 's,{r z 'cJ
    ,{uozcolofsel U ,t EJ 'zJ'[ ngrolsi(ztrcrlgcerspc z [Pry>l'11'51 I lr e.g
    'qaddspur
    nl€tueqcstuf,$4n4suo1 {cezrper ouolt\?lsPezrdtI'gI nlunstu
    "N
    'erz{csou?A{ qcr(uelu;2
    'Urn ^g
    zpu1,[odpo
    tu1o1s1fauzc6olougc+ Tlcvz'parulep$pz,tlpo6
    'IzI llruerg ?1cgo,n1cge1al
    'lzl scueq ,n ptollsrut t erolslzuell elc4nllsuoy 'Zt'8t 'sAU
    (j) (nunqazbnz
    nupnn)+tt
    nruauocdse
    -sfzuu4 z qo
    -Ielo{oleilrz
    zeqe4cuer
    !,(pE'otsno
    emu$pod
    '02'{o rsou,{,n
    IIU"P?plnze
    fletu ozpruq
    tgyq ndfl e
    Naf uuozsfa
    tfnufez e1 e
    -uer1 nufqgt
    ,{qe 'm.oro1
    -unJ .NdN
    leluppop ac6ol ,tl efnzrpar zJ
    I lt mgro1s,(zue4z els ectfepe14s
    'rzrsrur?Iqe';to1c'sfa'tn'tp z*, uu oEeuedo
    .Trffiffi #13::ffi:"Tl[:tr1i::, n ya0nw'Eue)
    rsdqlq4 oEa
    ztztdalupzcot
    uogca[u1par
    qf,zp',5y" uets lsel .r gnl tr 9g[e,nz w(upef ?qcogc eu >luupef19e1
    ezg lauryodg e?luqcel n eno4Ac tluetg zz9
    Realizacje scalone bramek cyfrowych 524

    ,i;,:

    C :

    :-:
    . ; r

    -I

    -4

    lL
    -*i
    N+
    lPrercctenJ e.::

    Rys. 13.13. Konstrukcjaschematuz rys 13.11 bramekw technice l2L

    pr4d iniekcji 1. Struktura ukladu cyfrowego I2L jest powtarzaj4c4 sig


    sekwencj4 identycznych kom6rek i tylko pol4czenia migdzy nimi decyduj4
    o spelnianej funkcji cyfrowej.
    Tranzystory NPN w bramce I2L s4 albo nasycone,w6wczasna ich wej6ciu
    jest napigcie U7 x 0,7 V (stan ,,H"), na wyj6ciu za6napigcie (Jr^o, x 0,2Y
    (stan,,L"), albo odcigtez odwrotnym ukladem napig6.Napigciowy margines l: { r..
    zakl6certjest wigc niewielki. Przyjmuj4c,2e granicznenapigcie bazy migdzy
    stanemodcigtym aprzewodz4cymma warto660,6V, wynosi on 0,4V dla stanu
    ,,.L"i tylko 0,1 V dla stanu ,,I1". Jednakie oba poziomy logicznebramki I2L t
    podlegaj4 w tranzystorach bipolarnych bardzo malym wahaniom, przeto
    niewielkie marginesy nie s4 istotne. Dehniuje sig w tym przypadku pr4dowy r i
    margines zakl6cen.tj. zmiang pr4du tranzystora NPN powoduj4c4 falszywy L

    stan na wyj6ciu. Mo2na ptzyj4c, 2e warto6i ta wynosi Il2 i moile byt


    kontrolowana przez dob6r pr4du iniektora.
    Tranzystory PNP s4 w stanie aktywnym, gdy napigcie na ich zl1cnt
    kolektorowym wynosi 0,2Y; graj4 one wtedy rolg dynamicznegoobci4Zenia
    kolektora tranzystora NPN i zapewniaj4 jego nasycenie. Dla stanu ,,I["
    natomiast, zl4czekolektora tranzystora PNP jest spolaryzowaneprzepus-
    towo napipciem0,7 V i tranzystorjest nasycony.Jegopr4d 1 wplywa dobazy
    odpowiedniegotranzystora NPN (por. rys. 13.11).
    O czasie przel4czaniabramki I2L decyduje przej6cietranzystora NPN ze
    stanunasyceniado stanuodcigciazewzglgduna du2y wsp6lczynniknasycenia
    kr. W najgorszym przypadku, jeZeli w danej warstwie nasyconyjest tylko
    jeden tranzystor(np. \),l4czny pr4d wszystkichjego N kolekor6w wynosi Nf,
    pr4dbazy za6jest r6wny 1. Wsp6lczynnik /cp: hztelN.W chwili pojawienia
    ruepluegcs oz pEIIn uel ctfnu,ngrc1 '(to1ca11ocuailo
    '?rrr-) wannplotl
    euer,nefod
    wftmuto z 'l;J- CINVN 64uerq ouolltr€tsPezfi V;EI n4unS,{r zg '2yrsou,&r
    o4fi pef fi
    ur€IoDlslo)ulus/nlo z auecr{seu
    't1'El'sAU
    lll_ ONVN pltrBrqpursqcs ezNdNslo
    fngopenl
    -sndezrdm
    ."if nuep
    zrueptpqo
    nzcbTzq4 t
    'euora\gruo ''III ,cdg ezoru
    a4gqod zerel tuelsoz qc1uz oJgllelN IoruEJq frt,(zqegt*
    ?lp ou"Arocerdoqc,{uf,buaJeartfsre,rlqcf,uzgtlgzql tzs4Atal[e51'd1t fsuzctEol dnoptrd na
    'elueleyzp
    {cquq feureluaurelefeuq epre4s,(zn',{coutaruezsfeluuz 1cgolqfzs olezrd 'ruqr
    epazs4Sr,nz'em?atosolsez lctou1zsJea{tm sluozs4Spu1se[uopepez qcfr-ofl 'IzI
    ITUI?J9
    'ngpepF qcfl fuerupo euzcflouozp?,t[oJd6'ltuiitloPJ"pu?ls'rur,{noalels nmls?lpa#
    -pod rure4uurg ts 'IzI zr.ro -lJg'.1II PIU?rq olupezrdodeuol,tlgtug Azfirlu fry
    sauGreu r(r
    [eurelod;q ecluqce] nn ennor;Aclltuerq euul t'Z'gl
    Lz'o N ry'.
    npgfaan qqrn
    'sowcH
    'qc,(urelodtun-ourelodlqqc€JnDInJNqc,(uezsaltu,n
    IrrrBp?Hnqc,(ueaMzeu 'ewez&ptztd
    Dfnp,(cep1q
    eluvzhltttzotoEel epre,tosolsuzop elcuepueleruceqot[ep1s1 5n tctfezruf
    \caeazc rplllgrJt f,zrd fcezfi,ml?nnu lotoArltrow eugopod eu nSlEzn az
    SOryC I SOW Dtruqcate1p O[cuern4uo4tznp tptlouels TzI l{uerg 'qc,tmorgr{c
    /trgp?lTnqc,{tzcpolouqcel ilc"zlpet qcaqgr P9r9A\qcdzsfemu[euz w,(upsf
    'IzMu?rg r(uezerfn'eiu
    lsall f zr-0l nPAzr6e[ue1ufizcog
    -ezcttruudsezcz,tzrdS4wetqztzrdfewratgodf "lC'qc"Fo1,t
    cotuureu,ftcopf ctpdqp,so:p[
    4uu,ftc19ds,t 31sezpe,nordll'54uerq zezrd Acort rgqod dzs4Splszcerzo I
    ptrd,Qnp l"upef 'A r'0 B LZ'O fzPSttuepSldeu gc?IrBIIruf,ztdgcf'mozcty
    rcgouuefod 3rs er.uernopgazsq,{zs?elulr-oJefnpo,nod ptrd fgnq 1TurBJg
    uo pef uq 1erolsifuue4oEauoe,(seu
    z .muzctlzzfisezcpe[ ,ftslgr1 ur{1'dzs151,tl
    frn,q z A\g4u,souaTlrc,rrnsneu ndtrd,n ,{cbfnpfcap €tu f €Jollelul ptJd
    (tz'tt) I(I-zrzt1)--ea1
    1sou,{,ne"6ero1s,{zuen^zeq ptrd ,(uzce1s,n
    cOm e 'przq f,umgt 1se[ t gnl IJ ?rol4elol ptrd o4p3rd ozgraq sz
    '?bWtd c5r,n euzou 'epezcfr$,n 7r,u ezsqr(zs1se[ erolsfzuu.4 epezctln'
    'E'ZI 'd A A\ euo ts l,J 'A
    z ouloP€p\ 1u1 'ur,{u,tl,(qpe1ue1s
    WTENtzoJ
    ifirqsren qcuollelol €u A ,'0 epOl.deuefnui(zr1n I ar.uecfseuryupel
    ',tper$o afe1sozzl qnt
    I ro1s,{zuen'zognl tr nrcg[e,nEV ,$t nuels $p
    9z.9 [eutepdlq ecluq?el n anotfc ryuetg nzg
    Realizacjescalone bramek cyfrowyeh 526

    z rys. 13-3mo2na zauwaLyfl,zenie ma tu element6wn, D otazRp, Wyj6ciem


    jest kolektol ganzystofa [. Bramkatadziala tylko wtedy,kiedyFj wyj6cie
    jest podl4pzonepopflez rezystor do napigcia Eo W stanie ,,8 na wyj6ciu
    dzialaona identyczniejak bramka standardowa,w stanie,,H" matezystandg
    wyj6riow4 r6wn4 rezystandi podl4czonejzewngtrznie.
    Bramka z otwartym kolektorem mozn byt wykorz-ystanado prostej
    rcalizacji funkdi iloczynu lub sumy logicznych.t-4cz4crmem wyjSciakilku
    identycznychbramek z otwartym kolektorem (iest to pol4czenieniedopusz-
    czalnew bramkachpodstawowych) jak na rys.13.15,otrzymujesigstan,,.E'na
    wyj5ciu,je$li chocia2jedno wyj6ciejest w stanie.R. Odpowiada to w logie
    dodatniej funkcji:

    b : brbzbz: 4L424?444546 = drd2 * a3an * arau (r3.24)


    Ostatnia posta6 wynircma (13.24)zostalauzyskanana podstawieprawa de
    Morgana. U?ywajac tylko jednego wejfcia kahdei bramki otzymuje sie
    funkcjgNOR. Tlumaczyto stosowan4czpstodla tego pol4czenianunttg srftny
    galwanicznej(ang.wired NOR).

    Ryp. 13.15. Pof4czeniebramekz otwartymi kolektorami

    Rtts. 13.18. Uproszczony


    schematbramkiTTL

    Je2elibramka TTL jest zrealizowanajako jedna z wielu w struktura


    ukladu scalonegoi nie ma pol4czeniazzaciskamizewngtrznymi"jej schemat
    mozebyf znacznieuproszczony,jak to pokazanona rys. 13.16.Jestto bramke
    z otwartymkolektoremspehiaj4cawlogicedodatniejfunkcjgNAND,jednak
    o znaczniemniejszymwzmocnieniulogicznymi o niecoinnej nii na rys. 13.4b
    charakterystyceprzejfciowej.
    :fsurcpolrfc>1urgfectfndSlseu
    olzpzrnodpo [eprepopac€ol ^1V\'..I/* ellrelslr\
    'ez 'fuocdseu gp'g1.s,f
    6ef rr qnIzD'rD?9[e! endevpelzepoqc fpt ttdtlszu oc 6e[t1 '21
    ,r.oro1s,{zne4zwpelrypogcrlegef tut4sru eruzls,t irs efnpfeuznpzy4nepg[,(11 ryupe['61
    '91'91'si(ruu ouzze4od 1.I I ?{ur?Jg ol F
    {€['UON tuzc€o1 5fc4ury?enozqesxz
    "u?otu
    I{u?Jq fe,noprepuelsgc,{,nopg[e,tnorolsi(zlr?n eruemloJ{oler,trzzsztd lauraqcs fef
    ozml{uls
    ggp 0[c1un1geur{z1oeuzor.u 'lu]n 'gl'€l 'sAU
    [argq z NI-UO-CNVelulprg
    It
    \
    u yt l
    eul
    tt
    -rno1
    t-
    I
    z
    l i ,
    \
    b1 !uJstoD;
    U0tt utl9" x ?54bl
    06 3g aul
    3Jo
    'euottuqreq eFp?Hn lrr
    '11Sreq nruezcetzo
    IruJgur nl orr?a\osols€z o {pory 1[ ero1s,ftueJ4lwlwez
    ,$ tferu al pFII"rg 'etuPJzc?lpztd
    rm.o,A{s fsezcdzs1gr:[I (0t ':1o)euzcl8oleluelu
    -courzrrazs:1Am'fcotu rgqod i(zq5m efnpomodoc'gce[cuulsdzerqc,(uozs - J .
    -feruuz o 1;1 54uerg ouolrr?lspaztdggl'g n4unvfuu51'15re1gnruezc?uzo
    rulor$s,n bferu el HIIr?rg (su 0€ '{o) €F?zcttrszrdnsezcoEezs451,tl luelzsol
    ,(ue4s,{zn'(11ur 'lo) fcou rggod ,{zsferuu eluzcevzefnpo,tlod oc 'gce[c
    I fums Smnur
    -uup,(zerqcfuozs4Slauo 119 S4ururqouola\?lspazrd e 21'91n4uns,ftep 5n efnuifzrlo
    ep U,terd er.
    (e)Acor.r.rezroqod
    zzro '''lrrr"rrlll,,l*llilli"ttrlT#li'7:fft?:lu
    u^r'uroBrurB,o $z'tr)
    U OLh u4zl. acFol ir\ ol B
    ty 1y
    \r
    eu.2d'ue1s
    -zsndopelue1
    ./'l
    n1p1zrc,sff,
    J00p
    ,D fepord op Bl
    ,[\
    \
    ./1
    SfcueNfzerer
    ?589 nlcgfd,ytev ,f,
    U OqL 1 u yB ' z l 6 009 uv0z | 75V0b
    uu 3a 0y 3y elcgld,tt[4dpel
    -a
    I (q r_,H l r a (n ule1c9ff6'ay
    "l
    LZq lautepdlq e?luq?et n eno4Ac Huery 929
    Realiacje scalone bramek cyfrowych 528

    (r3.2s) I-I.t

    - : r
    Jest to zanegowanasuma iloczyn6w (analogicniejak w zaleimofici(13.24))
    i bramka taka ma nazw€ AND-OR-INVERT. Mo2na zauwa|yf,2e W-
    korzystuj4c po jednym z wej66 ab dz otEZ a3, aa realizuje sig funkdg
    NOR, czyli np. b : sp|. W realizacjach scalonych bramki tego
    typu maj4 wyprowadzone zaciski kolektora i emitera tranzystora T2,
    co umo2liwia dol4czenie zewngtrznych ekspander6w zwigkszaj4cychliczbg
    skladnik6w w wyra2eniu (13.25).Na rysunku 13.18 zaciski te oznaczono
    jako x oraz x'.
    Bramka AND-OR-INVERT umo2liwia r6wnie2uzyskanieinnych funk-
    cji logicznych. L4cz1c ze sob4 popruez negacje wej6cia a1 z a3 ora.zd2 z aa
    otrzymuje sig

    afiz * a1d2 - at @&z (r3.26) -*: r

    czyli funkcjg rcl2nicy symetrycznej (ang. EXCLUSIW-OR\


    Inn4 stosowan4 obecnie szeroko odmian4 bramek TTL s4 uklady
    z diodami Schottky'ego, kt6re stosuj4 w swoim oznaczeniu literg S. Dioda
    Schottky'ego, l4cz4ca kolektor tranzystora z baz4, jak pokazano na
    rys. 13.19a,nie dopuszcza do wej6cia tranzystora w nasycenie,przez @
    otrzymuje sig znaczniekr6tsze czasyprzel4czania.Realizacja scalonatakiego
    ukladu jest prosta i polega na utworzeniu warstwy metalu na powierzchm I rrvl
    l4cz4cej obszary bazy i kolektora (rys. 13.19b).Warstwa ta tworzy z pol-
    przewodnikiem typu N diodg Schottky'ego, natomiast z p6lprzewodnikiem
    typu P - kontakt omowy, zgodnie ze schematem.

    , b )
    iqrr

    t l:r
    4qr!

    Rys. 13.19. Tranzystorz diodq Schottky'ego:schemat (a) oraz konstrukcjascalona (b)

    Dioda Schottky'egoma mniejszenapigcieprogoweod diody zl4czowe


    PN, wynosz4ceok. 0,4 V. Gdy napigciena zl4czukolektor-bazaprzckroc4
    0,4 V, dioda Schottky'egootwiera sig i nie dopuszczado zwigkszenia bF-

    tego napigcia, tj. do otworzenia zl4cza kolektorowego.Trunzystor me


    wchodziwipc w zakresnasycenia.Pr4d w kierunku przepustowymptyn4cl
    przez diodp Schottky'egonie wytwana, jak wiadomo, nadmiarowegola- I f i

    dunku no6nik6wmniejszo6ciowych i czaswyl1czaniatranzystorajest znacz- .H?|!

    nie kr6tszv. 4 d
    'eucruo4{elo ,(pqIn tg
    'otel$roqrs rporp zeq nrpsdrtzJd,n 4u fzs4Srn ,n-,cewzelvrsel sBzO
    nt ewmou.fzzBw "rr'zctl^r
    nsgzc?rora?z
    qu4&pt nrc?sAzue4n{ po ,{?eIBzolu {Bspet?-Cl azpry4,{zrdn .um gar ep,rerd oc uo1so1 -zfriEuzlqu!
    1ef -sI oEellroq
    c,l 6Z'l : nn11$ : aq ,{c&udd rufr
    eru Jolsfzu
    n3r,t 1se[aJuezcb$,n
    wa,O : I q b0fefrocg ?ruezsl5r.a,
    f,zcotqezilL
    Gezt ryzn) saCf| : zr_0l. II .$T .t-(, = *t
    fenozctp Ipr
    (V;Zt rgzn) srl 9q'1 : (L'O/L'l)ulgl,l: /r ptfs
    (q) euolecs{
    s z /8 I ' I = 0 r _ 0 I. I I . O I . Z . L Z , . O I + I ) 9 . 6 t = T ,
    :frs e[nu,{z4o 671 nyelqtztil n91m,&nz cn[asfuoa lqeZZl tgzn) rlt Bnosaz,
    qals 5n ezs4Sprzoc zsztll lgouuetod ol4 ul,trqc tot po sre?p r peruqc,(1euauzcdl4u.rd0n
    utfif'notefryoqcgepopoto,rolc,sp,r npd,$ nspdulczcogzotootfepgdo 5rsnruernefodo4
    \p l'e : 'rr1
    YE €O.OI= CI
    qr
    \p gr.0 : urefiluDorr|s
    :0n efnru,(zrp FBu,f,gJp?tln ual ct[nztr,rzoX *,d z fztottl
    IurltzJsil[od I
    qI+ctl:cI oEequl €uoF
    oJ zszJd w
    :c; ,(porpnptrd zs.ro BU OUszsId
    ?PolCI'sSro
    . l " u = )vI ,{pegn ts aI
    VE i,'6 = zcn _ rg
    E:
    :cU Jolsfzer nztd apttd z 3rsrpqqs cI aro11elol ptrd
    bz'tt)
    oI+xg1c1:t?f1
    :41,(polo ptrd zero NC/oI = n1 fzeg gtrd ou OJsJJeppu4 ptrd vo z zo zero E
    -IunJ qci{uul e
    - 0 I " u
    \|uE?'o: rn-dg=EYI
    r:r= ouozctsuzoel
    {zqt gcdcblv
    :F'e[rU StcuelMzerzeail ptt4 'u,(u,s,q]1eolua$ n 1sefro1s,(zuu4! nnn < A g'0 = ten z4 eto1sfzue
    ptfs 'A l'O =:n = csn = on'L L'O:rA = erp rofdep 'A g : dg Jsou,funpdi(s ot4 Y4ururq
    'ezpoyp ez.ro1s,{zuer1 n mtu,Qd qals Iptrd c,fzn41qo,(-zepu
    n4tzcod ep
    Epgry elcqdeu,(pt I OFluq 0p ef
    :a1uozblnzoy -fm ez'gf,qe
    'A (VZ'gi rc,sou
    tb : j4 enotord egCldeuI gd 1 t,rozcQz g,souwstodew
    otelryloqcg Wolp ?'Zl nzpqfzrd,r laf nporqo r orolv(zue4 eua61'67l'sfr eu 4u[npo,rqo
    op oteuozctlir 'o8e.,(411oqcg
    tporp z erolsfzua.qeyuvzo?4finsezc9,(zcggo,(2.
    epp ?fl pqllzrd Gz'ti
    629 laurc1odg ecluq?et M eMo4A?p1aery 829
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 530 fr .*t*n

    >r!
    f .itl

    -
    t
    Q1 FS
    a2 -!
    rE
    -
    h
    t
    lr
    l -
    E
    rtrf
    A
    lr
    .-a
    -
    R y s . 1 3 . 2 0 .S c h e m abt r L z diodami Schottky'ego Oq

    Na rysunku 13.20 przedstawiono schemat bramki TTL z diodami


    Schottky'ego. Wartodci rezystancji s4 zmniejszone w stosunku do pod-
    stawowej bramki TTL w celu uzyskania mniejszych czas6w przel4czaniu
    Tranzystor ?i i dioda D, podobnie ja w ukladzie szybkim z rys- 13.17b,s4
    zast4pione tranzystorami T4, ?i w ukladzie Darlingtona, z tezystorem R6
    zwigkszaj4cym pr4d tranzy stora Ta.
    Istotna jest r62nica w doprowadzeniu emitera tranzystora Tz.Zamiast
    rezystora Rr : 1 kO znajduje sig tutaj tranzystor 1?otwieraj4cy sigdopiero po
    osi4gnigciu przez (Jry napigcia 1,4 V. Bramka nie ma wigc charakterystycz-
    nego Scigciaw charakterystyce przejSciowejmigdzy napigciami wej6ciowymi
    0,7 Y a 1,4V (por. rys. 13.4b).Jej charakterystykajest pokazanana rys. 13.21.

    a
    qr
    Ih
    tb
    -t
    rts
    =r
    I
    {-
    in
    ptzei6ciowa
    Rys. 13.21. Charakterystyka -
    0,5 | 1,5 2V2,5U1p bramkiTTL z diodamiSchottky'ego E
    ?rrz.ot\I'OCg IaMIpInw'Euu)fCgN tue,nfzeu .51uerq tatouorzodolam oba,{+re
    ?Bnozl;1r;exz ?uzoru tpgfe,n oEercezrlz w(uzc€,ol ruenSrdeu euei$oJsls emorcglezrdr{1
    oirroll"pop psf o1 o[ggry us?ef 'nu erolsfzer N3[u8z ru,{.roptrd luelP.ory
    ez -IJg pfuerq 5p erytlodg ',tu4y eqgt zeztd qc,{uenosols .,rg1uupu,r
    qc,(uozsdepe1p4tfeu 'aue,nfgnerucsqolavpezr etnzcew,,TCgrluerg
    {cuepsdrul
    [e14osf,n e1u€1s,n 5p afnp[ew r,noro1s,{zue4qc,g31cpo gc.ol$pop euozcDlop
    suzclrrg,rr1se[g elc,s[,(l[ +a erc1sfzue4 ep3ppo efnpo,nod rq [porp gez
    errJ?r$o 'eJ l rJ morolsr{zuer1ep5ppo efnpo,nodI zralrureoEercezrlezctryz
    emozJoltrlop npg[amE! u7" nrretsgp lselrrrolsN'-JIl r{rrreJqfe,ro,raulspod
    po als lu?-or e1u p"lTn I qSnpo 1se[16, ...9.. uels
    1se[t npgfa,r
    "po1p
    eu,{pg'ZZ'EI'sfu uu,{uoplelspezrdlsaf fe,nouepi(24 qruuJg }€tuerlcs
    lll e>lr.trarq
    eanouelsAzrl'ee'gl .sAU '13'91'srf
    rulr{anolcgf
    -zc,{6frelqgr
    od orardopS
    lserwez'zJ e
    eey uaropfn
    ts'grI'€I 'sI
    zyaezc?;pz:
    -pod op qu
    IuI"Pory z al
    'qcfuup dufzs op
    feuJgds,n
    euazcbtrop6e[ :leuerq Eqzrry.ezs43r,t dpE 'emezcevzol e;rq :fu1o1s1alu
    tsaf qtuerq [e1 uels ,{pt ![cuepadq [egosdm nrcgf,(,neu epo1s,{zn euo
    crrlrporun '(ap0 aplsla Aue)Ul,brvrouotsfgll 4um.tq ouemocurdo,(pe,np1
    scArunsnnpo ,![ 'ezs[a1qoneyazcew,T?upel pa['epezctlod egq epnurd
    oJ €rrrlporrrn ruaJoqaloq ur(peirqo z u:ilrr€Jg 'apa1ou,n9rauozcQ ,c,{q
    tEou ap larrrcJq epglin :Sp'emtu1o1$ zerrrrrtgr4eupef ew.epezcblrztd
    irgsBzc epszs4SpnzoEawcopln zeg tngouuefod r4urerg ame4tpgo o1
    cnlrgorrrll 'rg oEamoralnueqrurgf,rl ogIB'lL erop,{zue4 oEeuoc,(seuoqp
    *,no1cgfrfulSfcuelsfzert[€Iu qccrrElsngo tr ?ut .JJJ €)IruEJq€arorr"lspod
    'su
    ?-Z qcecrue€ mewezc\xzrd fsezc appars tferu oEel4poqcg
    r.urupolpz ',(UOC.Orry
    pa[4 Sezcr eu1 e4rUU,{zc1gds,n eruezsp;uuz
    lJJ IIE?JB
    ewzcev,T6EI'd ^r euoFtrgruo Cpl e[nd{sf,n elN'EJerolsdanu4elueodseu z
    ap,s!furrulaptrd tuloirrsctfezseldsfzrd',(uozctpr uo efulsozodz; erolsfzuerl
    ruCnpo od '.Jf" op n7" nu?N sz o3e.nolcgf,{atac{deu nrcofezrddzrd
    'rlz1lluurq nruuzctl,{,r dzrd 51ortulots! eplsds rg rolsfzuer;
    ?er-utrgJ
    'A '4o
    €'0 lsou,tn o1a1C1deu
    'otq,(41toqcg tpo1p z etols[zw4
    lurelctotrrcgelarfuz.f,uodluduolrrngruoz
    erppo?y'..7" eluelsrn a,rolcgf,&nerc}deu ezs451,r1safbcruzgrtu1olq ttnrq
    leuryodq eiluqJet n eno4Ac tluetg 0t9
    Realizacje scalone bramek cyfrowych 532 !, n-t :t.,lls

    r6wnie2 uiywa6 obciqgnrtdynamicznych zamiast rezystor6w Rgl i Rs2oraz !

    uklady kompensuj4cetermicznie. Te wyspecjalizowanebramki ECL nie b9d4 ri,4F


    tutaj omawiane [1]. q$
    R6wniei bramki I2L podlegaj4 ci4glym ulepszeniom prowadz4cym do r Sr{
    zwigkszeniaszybko6ci ich dzialania oraz polepszeniaodporno6ci na zakl6ce- _F]r
    nia. Istotn4 poprawg moina uzyska6 przez zastosowaniediod Schottky'ego, H,
    ptzy czymw bramkach I2L s4 one przyl1czanew dwojaki spos6b.Po pierwsze,
    tranzystory NPN maj4, podobnie jak w bramkach TTL, wl4czon4 diodg
    Schottky'ego migdzy kolektor abazg,przezco unika signasyceniatranzystora tlt r.rl
    i zmniejszaczaswyl1czania.Po drugie, wl4czanes4diody w szeregz doprowa-
    dzeniami kolektor6w, przez co zmniejsza sig skok napigcia przy przeificiach lC'l I lo.t
    migdzy stanami ,,H" otaz,,.IJ',a wigc zmniejszonazostaje zmiana ladunku na
    pojemno6ciach.Wielokolektorowy tranzystor wraz z iniektorem bramki I2L ts1
    z diodami Schottky'ego wl4czonymi zgodnie z drugim opisanym sposobem rtrr
    jest przedstawiony na rys. 13.23. Przyjmuj4c, 2e napigcie na przewodz4cej l:rt
    diodzie Schottky'ego wynosi 0,4 V, stanowi ,,L" na wyj6ciu odpowiada E '
    napigcie 0,6 V, stan ,,II" pozostaje,jak poprzednio, 0,7 V. Istotny dla bramek Tr.r
    I2L pr4dowy margines zakl6cei pozostaje niezmieniony w stosunku do f -

    bramki standardowej, natomiast czasprzeN4czania jest widocznie zmniejszo- qr ri


    ny. Zastosowanie diod Schottky'ego wymaga pewnych zabieg6wtechnologi- I
    cznych,gdy2katod4 diody powinien by6 malo domieszkowanyobszartypu N, I J
    podczasgdy w bramkach I2L kolektor jest obszaremN+ (por. rys. I3.I2). *
    Ec.rr
    s
    -(
    +^-
    !E
    prE
    Rys. 13.23. Stopieri bramki l2L z diodami Schottky'ego h;G
    fr
    E\
    F]t
    |EIr
    Rys. I 3.24. U lepszonakonstrukcjatranzystoraw bramcel2L ft
    trF
    Realizacja bramek I2L przy zastosowaniu standardowej technologir trt
    bipolarnej prowadzi do niekorzystnych parametr6w odwr6conego tranzys- -ffi
    tora NPN, kt6rego kolektor jest silnie domieszkowany,emiter natomias: IE
    slabo.Wprowadzono wigc zmienionycykl produkcyjny dla bramek tego typu d,* *
    Do podlo2aN+, stanowi4cegowsp6lneemitery tranzystor6wNPN, wpro\t a- rh
    dzones4 drog4 implantacji jon6w akceptory, po czymepitaksjalnie nalo2ona Irt
    warstwa N tworzy kolektory. Redyfuzja akceptor6w do tej warstwy daje ba-4
    rr
    tranzystor6w NPN. Uzyskana w ten spos6b struktura jest przedstawiona na
    rys.13.24. .Sr
    {p.Lz'tt) I:zal-w7
    (erz'u) Isa11-ag-zso17 3uor1'[31
    ,(zuq
    "u efepd,t6
    :Wov4elazz n1 ouelsfzJo1s 'gg1'El'sfr eu j, erc1 ?uo?oFuerq
    -sr{zuarl14f1s,{rel4eregc au"aos{rm ol"lsoz etg14'erueqtrcgoemorwJam -emordn\61
    c6pl pnouzlsz; rolsdzuerl "u (euozct;od tqos ez ts uerp eryr"rg) sa;1: se;1
    I 'ndd1oEa1l
    nqpedfzrd eW Fan){: o1 5$1sr{relprerlc oEe[tuorqnrEodtru1 ovozrewz lssrruol?u &tI
    -EzlzJ urolsdzue4ouzc,{1e1s rq,{6,fte11ereqc ouorl\slspezfi.egg'91nlunsdr -sfzuert oteu
    u1q 'rfzsferuurlsef nuerp ptrd eu (etOl'Z) cz.tozt ea\ ,/ Ituu,(zc;9ds,r nEoJouqc4p
    c3m e 'n TV Sruqczrernodtzsferuu Ew cJ rolsfzuerl l4ur€Jq fermolcgfozrd
    qi(1s,{r44ereqc feqsfzro4 eruu4sfzn nloo '?Jeilelttur5lclunf tctferqeds
    A\ 'lzl ecuJelq lA Blq
    'rufueceEoqz,n ruerols,{zue.r} ruaruszblcgo z ggfq 5{tuurq tmo,nelspod
    ouorl\?lspezfi SC'EIn4uns,ft e1q 'oEeuzceEogz,r 'oteue4oqnzerol
    1 4e[
    -s,{zuunoul\gJ"z oEeuzclueuf,pewu4brpqooquf arcfznertlll?otuNe['SOW
    ngro1s,{zuur1elrnznbpztd nllr?It\?ruo fztd tr'71 'd ,n ouorugelim,ry1
    '1 '1o'otectfepsez
    g erc6rdeu otenras oEal4et epemosols r gc,{ure1 o6e,q[oqcg
    1se[anrgou
    -odrq ,ngro1sf^ntery,z z eupqfleduro>1 ouo c5rrnNe['A '4o 'urfrrnoE
    l1uep6rdeu 1
    -ord uep6rd?u qlleFtelu z sol IN ^\gro1s,ftue4 apezremf,r ermllzoun e6
    -olougcol €usezc19ds11'qc,{ctfegsez Vhdeugc Auureln eruemoso6zegepSlcpo
    rrslsr[ ?€zpenordm olszrd e[euzoru'Itrl? eaoEordep3ldeuerulepopeuotfeur
    'tnrzp1rtr&\guoJllele
    1f,p?Suece8oqzn,{rols,tzuer1ts alreArosols ?gorrlFlcru
    bzsqSmuu np5pz,n oz SOI Id po ezsgdzszep^\gJ ts SOlttN dro1s,9uer1
    'qcfurelodtq qcelurcJq lyt 'e1u1epops€zc^\g]r\pef ectlepsez 'Qfgt's,{r I
    IBI epqopod
    e1C;de51'SOI IN gfzc '111uteprr?4 z f,tots0zrte.4errerroreJerdts npue>I 'pndflrezsqg
    erd,$oq1,$tufupef o ggy41fro1s,(zuer13rs efnsolsqcfr914,n(gc?pul{nA\ -polouqcal n
    'Bluo1ecs nrudop ur,(7npozpr€q ufpnp o qcfuopcs mgpeqn 0[c -ozsfapuz ag
    l
    -v;4.l.zilc3ran
    ermtlzoumSOW Bllugcal'du.re1od1q rolsfzue4 qn1ro1s,ftsr7p op n{unsoP
    ecsfe1ur feruu eltrzceuzfamouazr4ozJnDlnnseu tfnurfez gg141,fio1sf,zwta {aruerqe;p{r
    'ggy41 ,n9ro1s,{zuett z eru upur,[odpo n
    lfcuelsfzer a1u?ilun 1 tlcfuozctlod omperanodpo
    -zcb$n 5rs gc,(ctfepepls leur"Jg ?lropnq 1sa[ur-uaptlcgo oteu,ru{qp [ecbzpo,naz
    errr?i$osolsBz z"zld'594 drolsf,zteq eurelodpn"rrrlzotusrsaln1sfzro4f,r[gcf ,no4dc ueqosodsrur
    rrrgp?pF feui(cazlper eflugcel feuopqcazsrrodzoreFceqo feppreqfeu 1a 'IzI DItrr?Jg6
    nTunp?trB
    solru !{urerq e^ o^ elspod L.g.tt "u
    qceycglez.l;dfn
    -e,nordopzE
    soy\rrilNHc3l AASAAOUJAC
    UI'MS g'tt zrolsrfuue4c
    5po;p tuozc0
    'ezsrtueldo4'
    'urdu[fcusrn{uolzeq 'oEa.d411oq
    uellru,{n ptlop >F[Uaf oc'1d g1'gtzsoud,t tuoce4 cowzeztd erueruTgdo €cgllvz lc
    [ufzcoy euemqsfzn 'qu"Jg frleuered eotfurmurdodaywcer:z z "u
    op u,(ctzpent
    "OIS
    onl?zlezaerdlzeq"z
    eruelctrerdercellnzerm tc?fep'erueluepn r erusr,nerloteu
    -,tu{qa1asfitolouqcel tuenosueneez evo tfnsolg'@$o1uoltca[u1paWthau! tpsq ep TCA
    muoyilo4'tue)'IrI qc,{ue,n,{zeugc"TuruJgo geruuods,t fzapu ce1uo4e1q sg.yg oy l tcy
    ee9 SOW ac!u.t?a1n ano4A? Dluetg zeg
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 534
    Es \
    -:,,.fu
    -:-__c:
    -r't

    _a
    -'

    Rys. 13.25. PodstawowyinwerterMOS z tranzystorem


    wzbo.
    9acanym

    b)

    i r l '

    Frl|
    | 2 3 4 5 6 V 7Ui: t -

    Rys. 13.26. Charakterystykibramki NMOS dla Er:5 V: dla tranzystoraT. (a) i dle &; tqt
    tranzystora ?, (b). Liniq przerywanq oznaczono przypadek,gdy bramka ?} jest dolqczone
    .l6rh
    doE.:7Y l a
    ::Itr-.1

    Z rysunku 13.26wynikaj4nastgpuj4ce wnioski:


    - tranzystor Ti ma punkt pracy znaiduj4cysig zawszew zakresiepen-
    todowym; l.;ur 4
    - przy napigciuna wej6ciumniejszymod Um oba tranzystorysAodcigte. EU
    Obliczmynachyleniecharakterystykiobci4Zenia.
    Korzystaj1cz zaleinoi-
    ci (2.101a)pzy podstawieniu(Jes: (Jpsotrzymujesig:

    Ip : kz(Uat - (Jn)' : kz((Josz - U*)' (13.28a:


    \L.: q

    j;-:2k2(Ups2-Un):Qn2
    N ' I
    (13.28b;

    Rezystancja jest wiecodwrotno6ci4transkonduktancjitranzystora


    obci4Zenia L
    72.W zakresie aktywnym wzmocnienie ukladu t - t
    r\:lr
    ku : -Qnlgoa (r3.2e" - 3 :
    jest tym wigksze,im wigkszyjest stosunekhlkz. +h -{
    ag po ezslera\ lsal cfl fpE 'n4peddzrd e1p 54,(1sfra11eregc orre^r\ocl{zsuu
    buemfuez;dbturl gC'tl n4uns,{r EN '(g I tg oBnbleyryz erc3rdeuop !;
    erolsfzuel 34uerg cttezcttropgtu4run o8eleuzoyll'etuezcllfm sezceznrpd,n Gz'tr)
    efiEzceuzoc',,H" elruls ,tl morolsfzu"4 ngo enAlcpozeto ,,H" urorzodwn o
    ,(uozs[eprm :ts ggyq Dfirl?rg eluezblmzotoEezstso.rdfeu oEel FuEpeA\ erolsdzuu4
    L'l-zsbfrsD- -n4 (qez'sr)
    :etue1,(qce1i1
    - NIn - ag)ztS7
    - u'6 (eez'il)
    Stu SI'0 : Pn
    - tso
    Su SZ'0: Pn - ttt11)rtS7
    -;ovzapzzfi
    $zsowin,(cerd eplund uil1,n,n9ro1sfzuur1efcuerrppuolsrr?{ 'eprcpotr 4
    'It
    Elz = lJr,{?5n afnudzrlo tt2 we$pz,* elllol"rp"ltl:l alll"ua-or o1cD[nztnuog
    - (olrn - og)fzl = -ued erserlr
    z(nn - mn)bl
    "L*tn
    {,aon - rfin n{gruBi{ri(Zrd ,n9rO1Sr(zUe4
    ngo ,ngptrd zpuu,r9r,(zrd z eueu.(z.qoelueultlopVvz?4mzot Agepu.l,nplund quslzoJBuznl@i![
    '6 g'gzero p oppelnodpo tzsour$n 'srk z ayupotT
    1 ;I" | ,fln fruouod 992'gt euozcbpprsef!
    :ayoiblwoy B 1 pI ( B ) c l e
    'A = ag'"NVs
    g fr'e - 74r. t'O : Irt 9ez',n9ro1Mzuer1
    nqo qp L I : ren tnn! A s,
    IgaI "L/yu
    'SOn r+rreJq fanolcgfezrdqfp.{reppreqc ,(rleuered V[zc11goXZopN gtt pup1,(zr4 t
    AZ
    u.nlueTDgcqo
    u.ilueceBoqzan emorcgfezrd
    z SOI/\MurBJq elAlslrellpteq3'ZZ'g t's,{U
    A€
    7t-
    A9
    A9
    Iee17
    -oqzr u.Erolslzu
    'unp
    lsaf aru,6 en4und n
    p4r(6fre14eruqcepqfgceN A I
    'Io npet{fzJd oEel?1peu^r-or'rz11artoEord
    ep6ldzu o ag epzgsez etc.Srd?u po fzslerutu lsel ..I1,"ruopod 'LZ'El's^J
    su ?uoraslspezrd lsel e1,{6frepprBgc 'A op po 5p ur,fut[epenu
    I 0
    tso/?rucArd?ufzrd "]
    ggZ'ET's,ftz eodtsi(repf?nqcuu f14und aulelol ctfnurfepz
    !4urerq [euor.ngurotnongfezrd 34dpfrelryereqc,ce.tnovfueu z"Jsl ?uzory
    9t9 SOW erluttret M eno4Ac!ryaery ve9
    Realiacje scalone bramek cyfrowych 536

    o 2 Y. Tranzystor T2 znajduje sig zawsze w zakresie triodowym i czas


    wyl1czania jest znaczniezmniejszony. Wad4 tego rozwi4zania jest koniecz-
    no6c dw6ch niezaleLnych fu6del zasilaj4cych.

    */
    n)
    F"

    J
    I
    1,5 1)
    T2 mA

    1
    Uour

    0,5
    ] a '

    0 4 Uasz 4 V 5Us51

    Rys. 13.28. BramkaMOS z obciq2eniemzubozanym:schemat(a), charakterystyki


    tranzys- : .l:: -

    tora T, (b) i charakterystykitranzyslora T, z obciqieniem (c)


    . l "

    Znacznie korzystniejsze wlaSciwodci bramki MOS mo2na osiQgn4d, I ' L

    stosuj4cjako obci42eniedynamiczne tranzystor ^tboZarry. Kosztem bafiziej r :


    zlo2onejtechnologii uzyskuje sigznaczniewigkszenachyleniecharakterystyki
    pruejScioweji mniejsze czasy przelqczania przy jednym ir6dle zasilaj4cym. --r lLr

    W tranzystorze zuboianym bramka moile byt pol4czona ze ir6dlem i dla


    Uosz ) -Uo tranzystor ma punkt pracy w zakresie charakterystyk pen-
    todowych. Schematbramki or az przykladowe charakterystyki tranzystor6w ,{ -l^:,

    s4 przedstawione na rys. 13.28. Lini4 obciqilenia tranzystora I jest cha-


    rakterystyka tranzystora TL dla f/cs: 0, narysowana z prawej strony
    do lewej, zgodnie z zaleLnoilciq(13.27a).Zar6wno w stanie ,,L" jak i w ,,.EI" f.:q;l

    jeden z tranzystor6w jest w zakresie triodowym, co zapewnia niewielk4 I:I LL

    rezystancjgi kr6tki czas przel4czania.W Srodkowym zakresieoba tranzystory


    maj4 du24 impedancjg.Na rysunku 13.29 przedstawionocharakterystyke
    przej6ciow4omawianej bramki. W okolicy punktu Tnachyleniejest bardzo
    duie, zaleine od rezystancji wyj6ciowej ra2tranzystora TL w zakresie pen-
    todowvm:

    ku: -Qntaz (13.30)

    Na odcinku AB tranzystor Tt jest odcigty, T) w zakresie triodowym.


    Na odcinku BC T, jest w zakresiepentodowym, T).w zakresietriodowym. l : r
    Na odcinku CD oba tranzystory s4 w zakresiepentodowym. Na odcinku
    DE Tljest w zakresietriodowym, 7j w zakresiepentodowym. Por6wnuj4c
    rysunki 13.27 i 13.29 moina stwierdzil, 2e bramka z obci4Zeniem bg-
    d4cym tranzystorem zuboianym ma znacznie korzystniejsz4 charakterys-
    tykg przejdciow4.
    o x r ) x
    - - - f ' - -
    (eu'u) -sfrapleregc
    1 1 " 1 I
    -39 tueruaz
    :e9p'*7" ctfnumgro4
    '1 'ru -7
    eruels ,t nngl,{rn eu tuerc6rdeu Nef n etzqfl n n - afl :0x : x n4urcPo
    urdmo4ltzcod urar4unreA\z (qIt'EI) o8e.molzcluzoJ?Iueu,nor erueztrA\zou "N
    'Urr(,l\oporr1
    'ur,{mopolrl
    'J
    (qrg'e
    r) - : zx
    tP'n *P (os'e
    l)
    x : ruA _ rfion _ og cblezceuzo,gn1
    -ued ersarle
    - rnon - ag)r4
    ozpftg 1se[a
    (ers'e ' ' : ]-r3 : ro,
    r) ,(r"n Jnonp " 5>1f1sfre11
    [.ro1sfzue4e
    :(egZ'gt ) brcgouzelezruf uestdo t4ler,neruer
    uraptrd drs efnpq t2 ecbtezbrcqocsouluefod r [13lcpo lsetuqc'$eu efelsoz ,,H,,M I I"!..:
    11to1sf,zueq'nzcogzurfuueln o nspdult ntcgfazn eu ntcgl,{zrdod'(E7'61 's,{r) duorls fame
    oEeueceEogzn etolsfzazrl rcelsod rn tuetuezbt}go z ero1s,{zuer1e1g -eqc 6e[ [
    '"'dt ,tOrOlsfzUe
    4ppe14s
    oEef n1pud,(zrd uduum(4edzot 61s 2 'uo1 ero1s,{zue4 ewezcbltn s?zc ?Iu -usd 4[1s,(re
    'qcecruer8 rlcfiuzceuzn
    eruezceuzectfnp,bap 'y71 npel4tzrd z e4tui1rr {"f ew I welpgr
    }rs actlurueltuz'o8eueceSoqzm erolsfzuerl tcelsodn etuaztlcqoelp ezczselwz 'urfctfepseza
    'elrrorurlelu aU srueztrcqo euzcnueu,{p z,{p8 'eueino>11dtuo4s feupreq qdlsfrallereq
    lsef
    'SOW erols'{zuer1 etuezcblezrd etsecord 'd t
    ryupef Nef efcenl,{S f7l Fqplnq urel
    urduerrneruo m >1e[arugopodqJ(U :4enosezc elels rJ,fuc'npe14n zrrrorcsf,{rn 'cbuEtrsoeu
    efcue1s,fuer fl) exb,fezblcqo?soutuefodefnp,(cepewezcbleztd esezc o r drnol
    -senuqcf1eulsef I erolsf zuerlecuJetq uu elcdrdeu4o1s 'o8amotcitdeu e1p9.rz
    -si{zuerl r>1i(lslla
    oEeupaptz r(uemupodlsef yeuEdsez'cblnutff,zrd.',,H" ? ..7" tuetuotzod Azpltttt
    ,vr11ercSrd"u nlols ep fuezcrlgo lsaf 561q DIIUBJqerueztblaztd seza IS02g n b
    '62'tL 'sAU
    urluezoqnz u.ntuezbtcqoz SOl l llurelq pmolssleztd elAtsltellPleqo
    Ntn 9A h
    -zcaruo{ 1safe
    SBZCI urz(zn
    LEg SOW a?lutl?at lA ano4Ac !>tuetB 9e9
    =-:F
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 538

    st4d t.
    L,

    (Eo-td+*uz tr" !

    uour: (r3.32b)

    * * ,
    Wielko6612jest stal4 czasow4ladowania pojemno6ciCr.w stanieniskim na
    wyj6ciu,r6wn4

    CL
    T 2 : (13.3
    3)
    2k2(ED-UL-Ur*) f$F'

    Napigcie u6u7 osielnie warto66 Ur po czasie tdar 'wyrailon4 wzorem f : n

    Ut-U"
    tan : Ztz (r3.34) l::-,
    ED-UrH-UL

    Prryklad 13.4 Nalezy obliczyi czas wyt4czania bramki MOS z obci4zaj4cym tranzystorem
    wzbogacanym dla danych z przykladu 13.3,je6li pojemno66 obci42aj4caC1: 10 pF.
    Rozwiqzanie:
    Korzystaj4c z wynik6w w przyktadzie 73.3,ze wzoru (13.33)oblicza sig:

    10-rt
    tz: - ,,--
    2 . 0,04 . 10-. (5 - 0,7 - 1)
    Gli r
    Rezystancja kanalu tranzystora ?j w stanie ,,^C'na wyjSciu wynosi 3,8 kQ, jest to rezystancja
    r cr-1:
    najmniejsza w calym zakresie przel4czania.
    DlaU":0,7 V iUH:4 V, napiQcieU1, po kt6rym uou.rnarastado polowy odlegloScimigdzy
    stanami ,,L" i,,H", wynosl:

    u r - u , .= : 0 , 7 + 4-0,7
    Ut:Ut*-t, :2,35V
    ,

    2.35- 0.7
    tau:2'38 :76ns (wz6r 13.34) --(.l
    5 - I - ??5

    iJr

    W przypadku tranzystora z obci4Zeniem zuboianym (z rys. 13.28a),


    proces ladowania pojemnodci C7 pruez tranzystor T2 przebiega odmiennie. l i I

    Zgodnie z rys. 13.28cdla napig6uourv,tzakresieod Uzdo Eo * U p(wej6cie?i - l.:

    w zakrestriodowy) pojemno66C;jest ladowana stalym pr4dem 125si napigcie Ir-ir

    usuy przebiega zgodnie z zaleilnofici1:

    ,our: * u" (13.35a)


    r {:r

    + t: !
    'qc f,chtezbtoqo
    4eru€Jqt anongfa,n (ess'el)
    ?rcgouuefodeuorcrs€J?o 1sef'ezrege.lrrut
    in 1ef eluqopodtsuuroleu auzcrEol
    eruemcouz/Y[g zu ezs1am 6a[ ap 99femeqzc11etuzc,{14er4'qc,(ueinorels
    ngro1s,{zue4rlcHlsdzs/I{?6ld?u turns ouo lsef :,,7" aIu€N m urtanotcg
    -f,{,t urercSrd?uEuozclusrEo1se[9g[emeqzcl'I 'ONVN llc{unJ lcgo^\cg"tr1r\ s;c61deu1
    o1 tg 's11osd,nenitdeu Srs o;rrnefodnpgftt,t uu 1 ,{15ppo 1,{qro1s,{zuer1 z"1app[e,n)t
    f,qe',,7"eIrcN m 1sefercgfen oupefq'f,zctu1s,{6'..7" uep 3rsuunefodnpg!fun 'eluueluPo
    zu r fro6rfurrun Ego zo wto tr qcercgfealEV ,,H" uep n4pud(zrd '(egg'91's,tr
    's,{r eu gez 'egt'€I 's,{r eu Buolrrrels
    rudzsnrerdAyqq€'gl "Jelt$o UON €{tu?Jq
    -psztd6ef 'feplepop eo6oJrr\ euolgor{o 'qNVN €Iur?rg 'UON I ONVN
    ,(pet{n ts pugpf'qcfuzcleol {surcrq qc,{mo.trlspodep utfutolcg[,{,tluep?nn (w'et twn.)
    Ne['ION buzcyflo15fc4uq fctfnapar 'SOW nd,(1repemut,(uor,ngurg
    'oEeurre8ogz,ne.ro1s,(zuur1
    ofletnft4?pqo nlpedlzrd ep 4u dzslgr{ ref ue1sez3
    e- 0 I ' 9 ' 0
    sug'tt :
    rr-0l .Qs'o- at?) XzFp ngq&1
    :(eSg'gl)tc os?elBzzqtrngqo
    afcuelMzer
    o11
    otel c,eqolrrfqapurot e;rc1q9do saz3 ',(,nopou1ser{Bz,$ zJ urepafelrpezrdeuettyso c61n6a[
    . 7 ,
    1tZ=
    rrn_g*79'g:r11
    srtzsos,(,$'Hnvzn fzSpr nser{Bz?il\olod'A t= I - g=dn + qg
    pou,i* f,rnopoFl ssrryz 1a ztr eto}sfzue4 nng[em eotfepetmodpo enong!(n ep31de51
    .A
    ts.o = ssoru = 12 elcdldup 'dd
    or
    ruerolvlzuerl ru!
    (t - s)tt'o.z ("n - tn)tTc
    (Fl zi.i :
    I
    :?tou?/rrA g : alttrqp zur u,{,nopol4 elseJT?zm t1 etolsf,zue4 qeuel efcuepfzeg (vt'tt)
    .L g=og np!1duu apq,nodpo'cSegt 'srft z aLpotz llut?rq fauen{4edzorBIp .JT" uBlS
    :apmz\*uoy fUgfOzrt tt
    .dd ="?
    0I I Vut S'O= wI'A l- :dn fltel ?'€I npqldzrd z qcfuup qp u,iueToqnz
    uarolsfzsal wfct[qtogo z SOn qur?Jq eywzcfff,m sezc lzclqo &a1ep g€I ptpt{zrd
    (es'sr)
    za
    (css'el) - z
    ,c :
    ?u u4Dlsrueru
    t,tosuzc b{ts sz ozqupe14,{r[€ls?.rzfrJnon eycSt!eu7
    'I /1
    (qse'el) gze'il)
    frz- : 'a
    (6 : sc2 r(zrd)ttre1s
    oqel Vb$ztdeuzou tr9t1'5fcue1rypuo1 elmzlspezrdz; rolsfzuerl emd3peSl
    6t9 SOW eclutl?e, ^ eno4ic Huetg 8t9
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 540 n*
    n)
    E
    t
    TI
    r-
    b=a1,a, 6=[1Ta2 tu
    Qt
    r-
    a1 | -
    - l

    Q?

    Rys. 13.3O.BramkaNAND (a) orazNOR (b) w realizacji


    MOS

    W przypadkufunkcji NOR z rys. 13.30bwystarczy,in jedr'owej6ciema


    stan ,,.E[",aby odpowiednitranzystorbyl otwarty i na wyj$ciupojawilo sig
    napigcieniskie.Stan,,.E["na wyj6ciuistniejetylko w6wczas,gdyoba wej6cia
    maj4 stan ,,L" itrznzystory sterowaneseodcigte.Ukhd spehia wigcfunkcjg
    NOR. Liczbawej66jest ograniczonapojemno6ci4wyj6ciow4,kt6ra skladasig
    z sumy pojemno6cidren-Zr6dlotranzystor6w.Wzmocnienielogicznejest
    okreflone tak, jak dla inwertera.

    13.3.2 Podstawowe bramki CMOS


    Najlepszewla6ciwo6cibramekz tranzystoramiunipolarnymi moina uzyska6,
    gdy obci42eniem jest tranzystorkomplementarny, z kanalemtypu P. Zgodnte
    z tym, co powiedzianow p. L2.4,oba tranzystory s4 w6wczassterowane
    sygnalem,nie mo2na wigc jednoznacmiestwierdzi6,kt6ry z tranzystor6w
    stanowiobci42enie dynamiczne: kanaltypu Pjest obciry2eniem
    dla tranzystora
    NMOS, kanalzai typu N dla tranzystoraPMOS.Schematbramkiz tranzysto-
    rami komplementarnymi,zwanejbrnmke CMOS,jest identycznyzeschema-
    temprzedstawionym na rys.l2.ZIa.Rysunekl2.2lb przedstawiacharakterys-
    tyki statycznebramki CMOS i trajektorigpunktu pl^acyprry przechodzeniu
    migdzy stanami ,,D' otaz ,,H". ILk wynika z tych charakterystyk,bramka
    CMOS a& Uy: 0 V oraz Un : Ep, a wigcma najwigksz4mo2liw4odleglo66
    migdzystanaminiskim a wysokim,czyli najwigkszymargineszakl6cef.
    Trajektoria z rys. l3.2lb umoi:liwianarysowaniecharakterystykiprzej6-
    ciowej bramki przedstawionejna rys. 13.31.Gdy napigcie(Jw zawierasig
    mipdzyO a U711(zakresAB), ttnzystor I jest odcigty, I jest w zakresie
    triodowym,zaiUps2:0iI:0. Gdy Uw ) Urypunkt prrcytranzystora I
    prznchodzido zakresu pentodowego,T2 za{ jest w zakresietriodowym
    inapigciewyj6ciowezmnisjsTasig. Gdy Unr : Epp,inapigciewyj$ciow1(Jovr
    osi4ga warto66 Eo - Ura, tranzystor ?i znajduje sig na skraju zakresu
    pentodowego(punkt C na rys. 13.31).Przy dalszym wzroscie U; r oba
    ^Irn e
    (ege'er) "go
    nserlez nfe
    enop ernorc,
    :c6pr nouf,[ ewezc?lltztdsezc[1r,to41"J'rusz urf,topopf
    oEeu,rgre1cO;deu op (4n - og)rtZll Sfcuelsi(zer zand wf,zc od'Iun - qg |;erols, ne
    ercSrdeuop sal ueptrd z2 rcgouue[od emz,nf,nopelezrdnrq s[nd36up erserlvz a il
    'tue,nfrszrd brpg
    Zt'tl
    'sdr uu euen4od
    Nef el e[cenfg l2 emqbwgo 5p ererru,uzI
    ngouwefod feunpctrzezrdeue,ll{udz4n .cg sumgrsfelsozodso2 e1C1de11 -g[azrd q,ftd
    'cg rsou{,n"u se12e1c61deu otqEnrp ooluerq Bu $"Fuoleu ',toto1si(zuBrt z 'yecgHcz
    oEeupef src6npo efnpo,nod q euelvr7 ',,H" | ..7" ftueluotzod ,ftpOru ?topepotal
    rrrf,l 'qg B A 0 rru?rrgopertrfzFttu ortrolols 5rs erueruz Nrn sneldeu 'tu eluerq'4Ig
    -zr;$u,ne,ra[cuep,{zert,lorszewolpgJu,tz'olapztdodluf'ctfnu[,(a6 nluezpogcflI
    'SOWC r{E"rg eneznbl -sfrsl4eruq
    -sztil sezc gfzsqqo lueld,u Az.elevlcgoqelsz let eqczPe,nord,{,t nlec l[ -eusqcsazA
    'ellcrrzcttrrztdn9o,w11o1s$zc po 4sl A7r1IBzco141
    'eruzzctlaztdsezc1se[,{zspqp -o1v(zue.q
    q dltr E 'fr e g nuel4und t(zp4u u,fuopgfszrd eF"N ,n euo 0p erolsdzuerl
    efnpfew loeqp q tzsl$r,tl u,{l c3rn 1sef54uurq zszrd euetetgod coy41 morolsr(zrn
    'Jnn - - wI tu,t.or i6 enrynd ltl errBAoJeN 8
    Cloq)rt ?gopurr tuJeu,ftluru ctfeE?tso
    'It'gI 'sdr z
    [a,nopg[ezrdaofpfrel4€r?qc sII g B g luuqund fzp}lw e.rufPel empot2'4r
    erw(1dptrd '.J1* zeto ,,7" qc,(urcI1e1strolruls nqo BIp €Fr?lIsBzelpgry e '9e4sfzneq
    nptrd ruogod 4erq rse[SOI IC ITuBrq t|cgo,tltcgelntulolq fYzcd,tupzSl
    (LZ : "tn I L g = ag elp) SOlr\lOlltuBrqeMorcglezde1ifsArelryreqC'1g'El 'sl{U
    pef euzcfq
    iln-z/ol 3p epetrryar
    5[c1uryc3pr
    z/ot
    epgfenBqo
    5rsolmefod
    Htn+ilol eu apgfeno
    '(g -
    UunO ag NIITlctoUBA op Te enlnnrz,
    eEelnsp usl uels +l ercls(zue4lcetd D1undppoqcezrd BISIcPo sequz ilr
    ,wn - ag - Nrllelp'g ep4und
    l['eFEc/futeu,{s etsrgezrde$1srfr4{"regc
    Nrn alqu,r udzspp Aztdt u,{,ropotuedn e[esozodz; 'fnopol+ se.rluz.l
    'oteuaz.ogrrzndfl uerusfrcqo z
    Fpogc,n !; rolsdzue4 ( en{und 6 SOW
    ecrtr"Jq,t 4eferuqopodrr erols fzten fenongf,in lfcuels,fterpo eqelvz'4np
    ozpraq pef nputr1neluelucolEn 1 ruf,nopolued eIseJI"z ,l ts ,fto$fzuurl
    tvg SOW e?lutlxar A anotlAc ryuetg 0r9
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 542

    t-
    il." = F-
    Ios 2-<13

    En-Uru ED UN

    punktuptacyprzyprzelqczaniu
    Rys. 13.32. Trajektoria bramkiCMOS

    WykorzystujAc w drugimskladnikuwzoru(13.36a) na pr4ddrenu


    wyraZenie
    (13.28a)
    i przyjmuj4c1,1r 1, otrzymujesig

    ,,= 29n .DS


    (13.36b)

    Analogicznie mo2na obliczyl czzs ts11: tdsr,potrzebny do osi4gnigcia


    przez napigcie wyj6ciowe waftoici EDfz:

    : taar:';:i, * 'r!,1! t";)1


    tdtn (t -';t;)'''P1t -
    - : r

    q q f -

    ' !

    (13.37)
    Moc tracon4 w bramceCMOS moina obliczyi z zalelnofici: I

    P: Enlostrf : E'oC"f (13.38)

    gdzie/ jest czgstotliwo6ci1 zmian stanu logicznego bramki. '8"


    : ; rrr"al

    Przyklad 13.6 Nale2y obliczy6 czas op62nienia oraz moc tracon1 w bramce CMOS dla danych: *::]
    Un:L V,/.:0,11 mAN,,Ea:5V, Cr:L0pF,f :10MHz. [;
    Rozwi4zanie:
    " @ r
    Pr4d Ip5 moina obliczy|, z zaleLnolci:
    - . ;
    Ios: k(Eo - U r a ) ,: 7,76mA

    10-rr f / 2\ 6-l
    '* - |2 +
    - s' I 1 - -|tn- | :
    Z 12,9nt (wz6r 13.37) f'a
    t,j 6 .ro -,L - \' s )"' s l
    znacznemniej ni2 w przypadku bramek MOS. tr !{
    'ol Eunp5pz'n zequre1cg!( m z euozcblodcdpr'1se[etc9[e11'oEeulop- npgfs,n
    eu ,Jf fizrd e'ero1s,{zuBrloteurgEtruue>I lsel fpem1o npg[emEv ,,7" f,zJd
    (..1' uels v;1w 'eruezceztdvzeuzc1floloEe[- Qg'g1tgznl
    4 gfza)..g" u?1seur x ledds ,(pg
    erolsdzueqoEefnrp r4uerg op ',btfnrels 1eu8ift,{uozct;op$e[N IueFIr"I z
    erolsdzue4 HIITBJq oq 'elcg[,{,n- ,(usrp 'elcg[eattrmouels elqgrV qul
    bpelou,ngr qc,(uozctlod SOtrt tr-oJolsfzuurl qcfuanelsmrcezrd qcgmp z Ors
    EpBIIstf ??lrrrcrg'?€'€I's,ftuu fuorrnzlspezrdlsafleuleqcsoaef'bu$sgrttsuo4
    qnl bnoto1aztil b4rnetq uo pe[ fuendzep 'qcfuzp qe4srteur op pFIrBJg
    sp,spfinfofr;fezctlopqnl fctfeuppo P€Hnfzqsord calr.ozrleerzlsaf o,tl1e1gdpE
    'gcrinouelsfzrl :p,(urpEpC
    {eur€Jq0p e,n,(me1uSOI{C qc,(,tlo4fc,t\gP"pp eoluqcelA\
    SOUUecluqcet nn ennor;Ac!{tuerq euul e'g'gl
    'UON (ee'el)
    llc{ury epamodpo oc',,7" uzls 1,{g
    npgff,t eu ,(ge ',,H" lels eu arcgfe,nouPel ApE 'fzcrrzlsfn peluroleu
    g€€'€I 's,{r z eourerqAy61NVN llc{unJ epeprodpo felulepoil ecpol ,n oc :!
    '."g* n€1s 5p gnefod q nlcgf/itr eu ,(qe ',7" u4s 6ef egg'91 'vfu z
    qurcrg 9,s[e,tz ufupel eu fpE 'ezcre5,(,t 4'cezl4sods BIrzoII ',n-oro1v(z Qru)
    -nu4 qc,(uoruloJ{oleltu ruuazc&;ruf,tloEerazst utf1Ee1ou,t9roruper,nod
    -po ?u eEalodrulu fzpSru 'UON S4tuerq - q€€'gl 'sfr eu e l(-.8
    '(feluppop eorEoln) "cTu?g1
    3ryuerq ouola\€NPezrde€€'€I nlunsfr e1q
    L\"'
    CNVN
    ?Irrrurq ?aFu ggfe.tlell 'Azr,telfl atgrols,ftue4elezpot ilu]oqolel^rz
    "Iu "qo epSpEQsoq
    f4a.'r.luUON qnl SNVN lelu€rq epelsdzn nlec AyION tuzctEoJA[c4urg
    eptreds'[1 'uerepe,nul lsef SOWC B,r\otr"Npod e4uurq ?uopagluo
    '€g'tt'sAU
    (q) UOtt zero (e) ONVN :SOtAlOtlurerqemorogtennnnn6
    (qqs'er)
    nuaJpptrdcu
    'zruezrelnod
    1cgo,n1po1s5zc po ryupel
    [zpyu7'1"U.4weqn4ped,{zrd,t 7.tu,(zs13tnaruceuz fs4 t td lE : d ' ntPtlcto{€l iluut(zqgds1tr
    A\E g? = r0I .c-0I .lVC,. E-Ol.gL'l .S: a:(gg'gt) trtozrnez?uoc?4cow ptrr
    - e-Ql'9L'l
    su l'gz:
    rr-0I'9
    e?9 SOW e?luq?et ^ eno4Ac Dluetg zv9
    Realizacjescalone bramek cyfrowych 544

    jaki stanlogicznyma by6transmitowaflyprzozbramkg.Natomiastgdy x ma


    obatranzystorys4odcigtei wyj6ciejest w stanie
    stan,,.L"(czylii ma stan,,-EI"),
    wysokiejimpedancji.W pol4czeniuz bramk4 NAND uklad ma identyczne
    wlaSciwo6ci jak trzystanowabramka TTL z rys. t3.22. t

    I *
    (
    ir
    &

    [>
    Jf Rys. 13.34. Bramkaprzelotowa
    CMOS

    Nadzwyczajistotn4 rolg przy realizacjiuklad6w scalonycho duZym [>


    stopniuscaleniamaj4 bramki dynamiczneMOS. Umo2liwiajqone znacmie
    prostsz4budowg zNo2onych sieci cyfrowych,je2eli pracuj4 synchronicznie
    w takt impuls6wz generatora, zwanegozegarcm.Zasadadzta,lania bramki aF
    dynamicznejpolegana utrzymywaniujej stanulogicznegona pojemno6ciC'
    tranzystoraw czasie,gdy tranzystorbgd4cyLr6dlemsygnalujest w stanie
    odcigtym.Odczytywaniei zapisywaniestanu logicznegobramki nastgpuje I
    w chwilachokre6lonychprzeztakt ze9ara.
    -
    H

    I
    Rys. 13.35. Jednotaktowy
    inwerterdynamiczny
    MOS I
    I
    Na rysunku 13.35przedstawionoschematprostej dynamicznejbramki {
    jednotaktowej.Skladasigona z inwerteraanalogScznego do pokazanegona t
    I
    rys. jednak
    13.25, bramka tranzystora I nie jest pol1czonaz drenem,lecz I
    z zaciskiemzegarowym . Zaciskwyj6ciowyjest pol4czonyz bramkq poprzez I
    kanal tranzystora?i. Gdy zegarjest w stanie,,H", tranzystory7l i TLdzialajq I
    identyczniejak w bramcez rys. 13.25i kanal tranzystora?j jest otwarty. t
    I
    Pojemno66Cn,tranzystor6wobci42ajqcych uklad ladujesigdo stanulogicz-
    I
    negob'gd4cego negacj4stanuna wej6ciu.Gdy zaciskzegarowyma stan ,,1I, I
    .amruo4lep /(pEfin 9€
    'cEl r.
    z'zl np"HIzrd z gr(u?p ote.,$lDorlcstpotp z r.zq 6'zl 's(t z 'p'* u?1s?8,
    rp"pq{n n ?rolsfamrl nwsz&f^ f,ztdi(rnotrod "lp
    op erot1e1o1nptrd nlpeds syzc9,(zcgqg L.El
    'elueefs"u -zc6ol nuup
    n{qJq olurut',lpolp [q zegnlpedi(zrd ir
    'glqe[,( 'r{geaqo pef
    fl eruezc\n sen f,uozggzztu oEelryloqcs tpolp z tols(z:ne4 otezcelp n g.gt
    'gI'tI 's/fuz'JII r{E?rq puozczso.rdn tnrongfez.rd S$1s&el4ereqc bletqptJlt
    ??a\ocr{zs"N 5:tl
    leurr;zc?.4and zendod b1w
    sac [e[ i(uozs131mz erqzr-tf,melustsoz139 5luerg tacbtwbrcgorcgouuefod[oge[ elC l'gl zcel 'ureuer
    .U .9.91.sf.reu
    002 = slq I VC_ xtzqcbF.l.w[f,ztd eu oEeueur
    tuol,rvlspez.rd139 r4uerq tnogca[alr6 ,t1s,$e11ereqc ec?fnsrdorcgo41er,n gppe,rorddTyy
    .O(= trzq.A
    t.O : lsuoc _.r/? gtlfztl, L n? op
    y4urergfeuz
    qrllos&$enBls,nercSldeu 'd
    lepedsct[uzczsndop'I'Z'EI ,r euozcllqoeupururourctou?/{\
    ctfnu!(z.rd hrcgfi(,r w ,il' oue1s lvr 1II ptts"rg apeTtpqo au;ezczsndop.cdzclqg TEI
    'silr z eluerq o? 'ilupolnopn
    {fepupop arpol n) 61NVN tuzcfol 3[c1uq enqedsg'91 ITI
    syvpqz
    '[ nspdrq
    IIIArrIcA\ o8arnorcsfea\
    nuBNtfc€Eeufctpeq Awfro1u?ts BIIIeTct!fu'rrrospdturngo nruozcgolvz
    od 'qgsods uel Ayn{p"d,{zJd uduaqcazrd ,rr {ounpel fg,ns efn,noqcez
    9ol
    '..f,[', op?ls Ar 1sef3 elcgla^r
    19af
    '5ls efnrwitope;zoJ
    ?gornualod,ta
    nsFdrrnBrrru/r\ns"zcpod'cg'enSrdeuop Arsefnpul'f ggouuafod'gnqndur
    oEazsferugazca\ s"zcpod '"; ep9[en op n{unsols a\ fuoru?odoNaf !1 npgfem
    ?u /fu\oreEez spdtul lulepoq'99'gI 's/fu€u fuoua€lspezJd6ef qurerg fer4e1
    'soru euzclruBufprTrn?Jgearol4sln^\peu"a\opnqts 's; erolsdzuerl
    lErrreqcs
    nfuue;>I Sfcuels,{zarzuJd 80) rctouurefodErrr"^r\opEelcilqlun nl"J A\ afnd{seu gur
    eruelsn paf !
    ggyl luzclureuApreyeanullnnoqelnalg 'gt'E t 'sr{U 'f rcgouuafo
    4D r4ur?Jq?Iu"Iq
    I
    eruzcporqcu,
    atwceuzeuot
    l----------oet w(?np o qcd
    l---oD t
    'tpe,n tmonelspod 'nrrelsqcr ?lrrezelA\tpo
    oEor\oseDlo
    1se[oc
    cOr,t tfeEeufa\ euzcturcufp HUI?J{ 'punles$tu npSzr lsef ec/${€Jd ^\ r
    fuozcyo:1s lsel ", rcgorruefod€u nTunpq 5rs eruunfur(z4n svzS
    N nd,q tuel?u?>lz a\gro6i(zrre4 dfi uepefo41f1
    ctfnsols TSOINCIureFITn z euf,{cueropo{ uepepz,t urfl pod pef I coru
    blew ozpng"Jerqod euzclureufp?IrrrBJg'erueno11u1nseJlo cegolfieHf-oJI
    ts enoruEez,{qndun a1ul"popceltr 1e?ef ?rrrelrsezElpgJVsz nptrd ?relqod euzcfluepr zur
    a1u p€Rn ers€zcufl Aylctouafldn zezJd lloa\od ozpreg 5n ctlnnopq eruels.trlsefar
    -zoJ 'ue1s fg,rs efnuilzrln "'9 ,cgouwe[od1 efSppo ts lL r zg fro1s,{zuer1 erux fpS lseru
    9?9 SOW e?lutt?et M eno4Ac Dluetg w9
    Realincje scalone bramek cyfrowych 548

    13A Powt6rzy6obliczenia zprzykbdu 13.3dla tranzystora TqmajS(r.,go/{r = 001 r.Aly.


    13J Oblicaydparametry charakterystykiprrejfuiowej bra"mkiMOS z rys. 13.28ao dalpl
    tranzystorT)maUo: -1 V, less= Q5 mA,14:100kO. TranzystorTtma: Uns= lA.
    6: Q11mA/V;Er: 5 V.
    13.10 Obliczydczasnarastaniat,bramkizptzykladu 13.dpo ktorym nourosiugawrrtofit09ur'
    13.11Obliczy6czasnarastaniat,brar*izptzykladu135,pokt64mu6u?osi4gawarto66OpU;

    LTTERATURA
    UZUPEt_N
    TAJACA

    1. GlaserA. 8., Subak-Sharpe Readi{,


    G.E.: Integrateilcbcuit engircerhg.Addison-Wesley,
    Mass. 1977,tozdz. L4.
    2- Lakomy M.,T.r;brodzkiI.:ClfroweUkladyScalow.PWN, WarszawaL980,tozdz.2"3,4iA
    elecnonics.EEDepl,Maflhattan Collep, N. L
    3. Mauro R: ./. Praztical approachto engineering
    L987,rozd,zt0.
    4. Millman J.,Grabel A.; Miuoelcctronics.Wyd.2. McGraw-HilLN. Y. t997,rozdz.6.
    uriu$ceredo
    ur€zeeluceruz^A-
    ez ellulnzatd eJcezt;eeg'l'tt'sr[g
    (0
    azsleluru1se[zU/(zU+ IU) u:lrulezp alue5unn gez : ilrn qcelN 'I'tI 's,(r
    eu Aavze4odtsef F1e1pqln r [euolodsezfeuuer-uze1ryfzszseldlgdlen
    -erd .a npeqn ,tgun8aq epo4olod tufu,u,(11pelseJl"z ,n oEeotfer-u,tadez
    'oEaulornz erueq0zrdsoEerurepoptp3d oEe$[qo oEeu0(ceredo ezcuruceuz.tt
    ellrelspodeu,crugu[,{,nEu?ou[atc,sordfeuellulnzrezrdEryE4Plpsv7
    'ausirosols gdg tEour alu a/roFllalmerd qnl a,lnoTul
    qrrorqrJgfztd1 4f1s,{requreqc lcgo,$oilnleru qc,(qls gcuser4gz,t tftrcurd
    eulu(qe fluauep qce4ulnzrezrd 6 rfcuels,{zar[euue[n o dlueueJactfnsop
    gn1 otaulor,nz efisz.rztds tcotuod uz :qgsods qefo,tp ,Yr ,ceqsfzn
    'mo:olereuet nlped,tzrd a ',(um,$1e1sa
    "qou
    6ef
    Ic,soupq4sam {€[ eFqopod
    arJuotaulor nzewazlz,tdspg,ngo qftstWgtbtz'11'zpzot /r euol$glrlo !c,{u
    -t?plosnupguErpf.ropreuet 1uf qzpesez[eugopodeu euo bQpVg,'otefnrp
    op oEaqlgep nrruts oEeupofpo qnzrez.ld oEe11q,{zsozpreg euelsfzn
    nleo llr qc,(uzc1uo41e1e qcsP€F[n qc,{u,tti(14uA\ Ictou[q€6er-u o4splafz
    D[np,ftroqrln'gtmq4uTnzaztdsvemftzeu'euf,(cereueEer,(pep1n emosJndul
    ilNtzov^ oudM L'vL
    '9'zpzot,L
    1'p'6e1o3uu1
    .S
    lt,E?'zpzot,
    iupaeg ',{e1sa
    tNr^cvulNl9lH Aow)n lMosrndNl
    .r45.9
    99o1renuti
    'tn6o?rouenetl
    3Ll_Etn.rurn
    :qcr(uepo WZ'EI
    VL 'Nv- Io'o=
    9?9
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 548 tl*qn*T:rrrrt'

    ----r
    od wzmocnienia k. Dodatnie sprzgzeniezwrotne spowoduje wigc narastame
    napigcia wyj6ciowego do nasycenia na poziomie *Ec lub malenie do ffi
    nasycenia na poziomie -Ec, w zaleino6ci od warunku pocz4tkowego. Stan drrqd
    taki bgdzie utrzlnnany. W przypadku napigcia * Ec na wyj6ciu, na wej6ciu rTE
    nieodwracaj4cym otrzymuje sig: E

    (J+:#O"c:rEc (L4.ra

    co wystarcza do utrzymania Ec na wyj6ciu, gdyz (Rr * R)/Rz < I'


    Analogicmie,dla (Jovr: -Eg, napigciena wej6ciunieodwracaj4cymjest

    (J+: -E+*-Eg: -yEs (14.1br

    co r6wnie2wystarczado utrzymania- Ec na wyj6ciu.Przerzutnikmo2ewiEc


    mieddwa stanystabilne,w zaleino6ciod warunkupocz4tkowego. Nazywanl
    jest dlategoprzo zutnikiemilwustabilnym.
    Jeznhprzy stanie* Ec na wyj6ciupowigkszysignapigcieUry nL wej6ciu
    odwracaj4cym,po przekroczsniuwartoSciyEg napigcreUs.ry znieni znak
    i dla duiej warto6cik, co ma miejscew praktyce,bardzo szybko osi4gnic
    warto66 -Ec- Za. pomoce napigcia Urrydokonuje sig wigc zmiany stanu
    przerzutnika. Zmniejszanie(Jry spowodujekolejny przrrzut dopiero po
    doj6ciu do warto6ci -tEc. Charakterystykaprzej6ciowaUovr:f(U,,
    zakre6lapgtlg histerezy,jak pokazano na rys. 14.2.W Srodku pgtli, dla
    tbr
    Urw:0, oznaczonok6lkami dwa stanystabilneprzerzutnika.
    a
    h
    lD-
    fi.
    f-!
    I
    n
    przej6ciowaprzezutnikr
    Rys. 14.2. Charakterystyka SE
    z rys 14.1 b l
    }'FT
    W praktycznychzastosowaniach na wej6cieUlv s4 podawanekr6tkic al'
    impulsy dodatnie lub ujemne o amplitudne przektaczaj4ceiyEs, ktorc h
    powoduj4 zmiang stanu przerzutnika.Uklad zachowujewigc informaci l;lr
    o tym, czy ostatni impuls podany na jego wejSciebyl dodatni, czy ujemnr h
    Spehia on rolg elementarnej,jednobitowejkom6rki pamigciowej. *,1
    Przerzutnik dwustabilnyjest podstaw4do rcallzaqi innych uklad6s E
    przerzutnikowych.W szczeg6lno6ci, dobieraj4cstatycznypunkt pracy niesl- -

    -
    'nIsrcfzJd -dsep,(curdq
    "lueFuogclun
    oEeudhsuuop elrrclsrur{t,yrtfelsozod 13rstte4f,ruw, eravf,zcomes erudSpelq ,tlgpef{n qcr(
    'F,tt
    'nlsrcrfurdnrcAruglceu
    od sezc,(uo19er4o elglcg?u 3p t[ure14o eJ-olI'tmztp 'r{uuefn fzc 'l
    qc[15m4wezezs$ezmolped,{zrd eper,nodpofupqelsoupef 4tulnzrezr;
    'n4spr(zrd 3[ceurogul C
    oEeppeynodpoercdm,sptuo8eufelol op ry e1{ulutez /rglrz euo buelsoz ergl4'gl" p
    -og 'erc6ru4urezqil efnpo,nodsn4scfzrd eruailuoqcnrneufelo4 zu 'oEn1p eITrgrI errulf
    eluloA\op elu"ls u,(l ar suo tfelsozod nnremlo od 'du urdzc ,ftrd 'n1
    -qcfzrd oEappernodpo etc5tuglceuzeztd eue1,{uez qnl elrcrelt$o IA\zJp
    Bllulnzezrd srm
    ts oEaqlgelsna\p e4mlrlztuztd ulallrupelt\odpolIuBIArzJp ru,(ue4fur
    +z t TuilueJel^uoeruzcfletuolle z ervElEFPqal fufeu,ngrod rn94u1nzr
    -ezrd ndfl o?eqgt efieryp o?ewcf,zg ?ffielumzo.EoEezsdalnlec A\
    'wanptql&gpwlsl
    ,(ue,ru(zuu'{uylqotsotlgu|nznztd n4pedfzrd uft ,n 5ts afnudzqo 'np€Hn
    nuels ,{lnzrez.rdaulnzroues eu[e1o13;s e[n4s,{zn r ,A{+ IctoU-€A\oP
    Fpogcop ctfelsereu (c) Eelgaztd
    'O: dg eotfnz,{re1ode1c51deugegal
    (p'c'q) 95;deu;6eqezrd
    .
    ez r{u;tqelsoupe[>;lulnzrezd 'g'tl 'sAU
    zero (e) pe11n:urAufAceredourozcegucBtltz^,\
    ep lpad qp
    (Nrn)I:rnon
    od orerdop 1
    nuuls ,{uerut
    erdtpo olq&
    TEu;Z IJ0;efiIn J
    nrc,sfem
    eu Nri
    .{uelu(zep'oil
    E2_ 'r&->dl-
    0 c5r,t ezou 4rq
    xl2
    Jnt
    (, (qryl)
    clt- psf b,{ctfecel
    0 'lt > zul(v +
    cl2
    tua
    (0 (et.tr)
    'oEeqlqels nu€ls op t-orlrrodr ltrzrsztd
    ,(urgunodefnponod rA'd,- Iotolr€m "n zszrdenStuEtlsg'oEeuurafnelcildeu n1c9[eneu'ilcl
    op 5p a[npetr2 ggouus[odtur(zcodfiyunznzrd uels uperwzna fclte1e,tzf,t uelg'oEe,no
    qndul (g'lt 'sdr) tupqoryoupa[1lurnznzil Stsefnlsfzn 'fctfn4lec 1ruJg/trzc oP eIueI?E q
    q15d,nerwcd.rpu
    z epg$*cbzcblr fizeralsr-q
    zez:d'cdu/(ctfucernporuerc,sfe,n eruelsereuc6u
    6t9 epezpenotdll4 8?9
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 550

    Wreszcie pnerntnrk astabilny odpowiada malo praktycznemuw t)tn


    zastosowaniu przypadkowi, w kt6rym drzwi otwieraja sie i zamykai
    samoczynniei regularniebez udziala obstuguj4cego.
    Om6wione powyzej pvmattntki stosuj4uklad wzmacniaj4cyi dodatnb
    sprzgienie zwrotne zapewniaj4cepowstanie regeneracji Podobny efe&
    moina r6wnie|uzyskul zapomoc4element6wz rezystancj4ujemn+ Dobien'
    j4c odpowiednio rezystancjeobciE2eniamoZna uzyskad uklad niestabilny
    i szybkie ptzntznty napigcia.

    14.2 pRzERzurNrKr z DoDATNIM


    DWUSTABTLNE zwRorNYM
    SPRZEZENIEM

    14,2,1 Przerzutniksymetryczny i jego wla5ciwo6ci


    Przerzutnikzn wzmacniaczern jest wygodnydo
    operacyjnym
    przedstawieniazasady dzialania tego typu uklad6w i zdefiniowania
    stabilno6ci,jednostabilno6cii astabilno6ci.W praktycznych
    jednak wzmacniau,nie jest ukladem dostosowanymdo pracy i
    w szczeg6lno6cijego mala czgstotliwoS6ganiczra nie zapewnia
    czaj4coszybkich przmzut6w.
    Jeden z najczgScieju2ywanychuklad6w przerzutnik6w d
    stozuje wnnacrriaczw postaci dwoch kaskadowo pol4czonychin
    Prowadzi to do ukladu symetrycznego,nazywanegoprzerzutnikiem
    -Jordatu, przedstawionegona rys. 14.4 w dw6ch rcalizagach: z
    dw6ch stopni wzmacniaj4cychz pojedynczymitranzystoramiw
    WE oraz z brankami cyfrowymi Wyr6inienie dw6chstopni wzmacniaj
    odwracaj4cychfaz4 umo2liwiawykorzystaniedw6chwyj66,z kt6rych
    statycznieznajduje sig w przeciwnychstanach,oznaczonychliterami Q i
    Dostgpne s4 r6wnie2 dwa wejSciasluZ4cedo wyzwalania
    oznaczoneliterami C (ang. clear) oraz P (ang preset),nazywane
    zeruj4cymi ustawiaj4cym.

    Rs frs

    dwustabilne:tranzystorowy(a) i zbudowanYz
    przerzutniki
    Rtls.14.4. Symetryczne
    NAND (b)
    ')A zeto srrq
    cegolr oto?np zU I IU erzsqs fsel (g'tl) szrcrz^ e,r srue41q,{zr4 lsureq zlueltrof
    "[p
    G'rr) tu+tu -\1
    4'"r-^,$!|"", tu
    o1z[ 9,{zc11qo
    eqovt eIseJT"ztu.$ ,l[ [ erolsrfuue.BelueTucouzl .On sruzzsfsrur"z r
    ra erc1sf,zue4BJoqeJo4nptrd No.rzirr efnpo,nod c1y NoJza lftspq
    tu
    (v'vt) - |dc17
    zYtDstrcn_
    fU +, ru)rn
    r.tueicgfenaue
    u1pefnd{seu oc'n L'ON tn - wan,{pE.oEettpo r 'u41u1nzrezr
    oteuru{11unsar{"z op 5p eqrlgzI rolsfzue4 c1.1nlsozrn SreF ^ .c12.du '0
    '?t[eA z ur(upef eu erCrdeu tO nu?rel
    fquru mQ11znrca4 qcifinons&fin$rdeu ggou ap?B{qcfrgrl
    -4eIEz cfz4edzot A4epu fe,torcgfezrdg,(1sfre11ureqc€1uelter{o nleo 11I qcfc?[epcunr
    qcfurcr{4euf s l[oTrulnzJend qcemeztritrzoJ rfcerntguo4,t
    qcr{uopcs ,t ru,{uu,rosols'g: IU nlpedfztd urtqgErzczs ,n duorqeds uqcfpn z :qc
    ezst ez seluel
    f IeuuB/tI'ug'91's ft z e+rtrlna;sztdrcgoupgulsnapruerxwuu,n -osapcfru44p
    1se[(t'tl) ?touJtrgJorN'm9ro1sfzuu4 tu,{,roptrd tuemalucouzm1sattr4qewp? 'rlgreus]tlrrr q
    qc,{upqelsnn
    )vstzq
    (s'rr) tosgcn _ cg < rryI -rels,&u
    'fe,tospdrur
    "IuAe
    d
    :Ieunrsr[ ,(uor-qedscr(qrsnu zg ercpf,zuerl e1uec,{seu
    uruepnedez qeo 11I qcelwz?vtrzot
    -nlrP ?fir?atol
    tu +'u oEearoptpod
    (z'vt) ,n
    " v - zT:ni:'wI
    zJ fzeq ptrd.rusz lllANIOUnl:
    oun-or e1c{deu Ne[ t zato d qcfctfup,tzrful qcelspuz eu rz'ctfnufifzr;
    ',{$1cpo
    Ne[ II rols,{zuer} I A ,'0 6y,rp oEsiroEordelcOrdeupo ozs?F
    fsel A Z'ON rDsflcn:zf,en erol4eloq enSrdeus"zclrloA ',(uocfseuNe[ Z
    ro6fzuurl 4 'fwftwff,zt4'eru1orllpo r oEafnrp en0npo op,topo,tod ,(upqe1serupe
    erop,{zue4 oteupe[ emoo,(seufge '4eunren ,(uorqeds9,{q ysnpnueuoc,(s -?Jerqoqtuua
    -eu 1 nruelSrcpo uorolsfzwa llery,rodpo e4plnzrszrd fue6 u,ng t1e;e duqopo
    'eg'91 'sfr z ,{,roro1s,{zuerl
    arutupop;,(ct
    qmrnzrurd rtuotuguo eFr"lsoz n4tzcod epq',(cerd nqund r Grueilrlorru,l
    entza(lop lTunr"i{ auorqeds tp$q nogef 'rufupgelsntp luulr-u1nzwzrd tfe4,(uez r 0
    9dgc{,n tEou'eu1oJ,nzsruczazrds erur"poptfnzlper 1.tl's[rz AWl4n Ur$ rn nIUOUZ
    t99 utAurouaz ute1uezCztds ut! up p op z euil q ersnrwp DFuI na eztd 099
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 552

    Zmnrejszanie napigcia Up powoduje wychodzenie tranzystora T2 z na- \-r t

    sycenia. Nast4pi to, gdy zgodnte z zaleino(cia $a.\ i (14.3)jest spehionl


    warunek:

    ur _Er-Urr*,
    (14.6at
    R2 hrrrR,
    \ r S ' e

    st4d

    * ur('. +) (14.6br
    ISF I

    Oba tranzystory s4 teraz w stanie aktywnym i silne dodatnie sprzg2enie


    zwrotne powoduje raptowne d4zenie w kierunku nasycenia fi i odcigcia
    tranzystora 72.Przerzutnk przeszedN do drugiego stanu stabilnego.
    Zmniejszanie napigcia Us powoduje z kolei wychodzenie tranzystora
    Ty z nasycenia. Pr4d bazy Tl jest opisywany w tym stanie zaleino(ci4
    analogicm4 do (14.2\

    , : Er- Ur U, - Uret
    'rt pa -r. p, (r4.7a1
    R2

    Tranzystor wychodzi z nasycenia,EdyIn : (Ec - U sB,o,)f


    h21BRc.
    Mo2na stAd
    obliczy6,napigcie U9131,
    dla kt6rego to nastppuje:

    (rc'): (rr
    ffi-R,- ffiR2 + (r4.7b)

    Przy dalszym zmnisjs2aniu Us tranzystor fi jest w stanie aktywnym i Ue


    ro6nie z nachyleniem okre6lonym zaleino6cia (14.5). Odcigty tranzystor I
    zbhla sig do stanu aktywnego i osi4ga go, gdy Ue: u e 6 :

    rr rr Rt+R,
    ue6l: u.r (14.8)
    R"

    Na podstawie powy2szych rozwaLaf moina naszkicowat cbarakte-


    rystyki przej6ciowe symetryczego przerzutnika tranzystorowego, pokazane
    na rys. 14.5. Jest oczywiste, 2e powt6rny przerzut mo2na spowodowai
    doprowadzaj4c dodatnie napigcie na wejdcie P zamiast ujemneg6 ax
    wej6cie C.

    Przyklad 14.1Nale2y obliczy,tparametry charalterystyk przej5ciowychprzerzutnikazrys, 14.4a


    dla danych: Rc : 1 kQ, Rr : 20 kq R, : 20 kdt, h^a: 50, Ec : 10 V. *r
    'a

    Rozwiqzanie:
    --

    -
    o6eupqe1s
    -n^,\pelrulnzezrd ooeuzcfuleu^so6e^ o.lolslzuP/le^,\olcglezrd '9't!'s^u
    Pl^rs^€lrylPqc
    zHn epnl'sf,tzearg
    IHn
    c n 9 b € Z L O L _ Z _ E _ h- 9-
    eu oEeuuaf
    cert{oponod
    euezelod'ot
    -etl"J"gc
    ?
    (s'rr)
    zg to1s[zr;e
    o;1 r u{unIl
    @t'vt)
    ptp euzoyll{
    'S?I 'sIJ su euo$oluauts rcaope,neuozclgg
    OC (enD
    (g'71rgzn) A t'l = [g - <tton
    0z+0c
    ryruazrcl oteurg1,lodaP{deg
    tlcgoqepz s
    (gt'vt lqzn) * or,0 7 , + l - v.
    I ' 0 9 : @c11 erolsdzuu4 a
    ^ntn- = L'o ffi i;:or 'oEe
    en0npo r I
    . loz \. I ' o s - (do11
    (q9'p1ryzn) ^zE's= (.; . r)t'o + oz aruezOzrds
    eru
    io:u
    :1se[Jnz.rezrdef.nd65euotargq elp aon en{dzp
    (qs'rr)
    0z =,1
    (S'lt rgz,n) E7- : -09-
    I
    :1se[r$1sfre14ereqce1ue1,(qc'eP
    - orn (esrr)
    (v'vt ryzn) LZ'l:
    oz' 7' o- w. L ' o
    I.os M. OZ+l
    G'vtt cvt ryzl,') vEz'o <YEIto: --
    z'o - 0I L'O r'0 - 0I fuolqeds lsef
    -eu z zJ erolsl
    :rt,sorryqslsnap
    lewuB,lrgFpnards{ze[8r.l
    wAutotrvrz utaluaziluds wluppop z auilqe$nnp Dflqnzteud 7,99
    t99
    Impulsowe uklady regeneracyjne 554 +uzuuiki r

    W analogiczny spos6b moZna ptzeanalizowaduklad przetzutnika


    z rys. 14.4b,w kt6rym zamiasttranzystor6wznajduj4 sig bramki cyfrowe
    - - l
    NAND. Gdy na obu wejSciachC i P panuje stan wysoki ,,H", wyjScia
    QiQzachowuj4jedenz dw6chstan6wstabilnych, tm. odpowiednio,,H';i,,L"
    lub ,,.L"i ,,H". Gdy na wej6ciuP jest ,,2', wyj6cieQ,zgodniezwla6ciwo6ciami
    bramki NAND, ma stan,,H",co implikujestan ,,L" nawyj6ciuf. Sytuacjajest
    przeciwna,gdy stan niski jest na wejsciuc. Niedopuszczalny natomiastjest j ,
    stan ,,L" na obu wejSciach:powoduje on stan wysoki na obu wyj6ciach, - t:'
    niezgodniez zalozeniemkomplementarnosci wyj56e i @.Powr6t wej56ze
    stanuzabronionegodo stanupamigtaj4cego (obawej6ciawysokie)zostawia
    na wyjSciustanprzypadkowy,zileilny od tego,kt6re wej6ciep6iniej osi4gnie
    stan wysoki.
    Wla6ciwofci przerzutnikaz brumkami cyfrowymi s4 zestawionena
    rys. 14.6w postacidw6ch tablic stan6w.W jednej z nich, nazywanejtablicq
    warto3ci (rys.14.6a)Q oznaczastanaktualny, q zal stanpopzedni. W drugiej,
    nazywanejtablicqprzejsi,(rys.14.6b)jest podanystanaktualnyw zale2nosci
    od stanuwejS6i stanupoprzedniegoq. Podkre6lonesAprzypadki,w kt6rych
    nienastgpuje zmianastanu.Zastosowanotu logikgdodatni4,tzn.stanowi,,L"
    odpowiadacyfra0, stanowizal ,,H" - cyfra 1.

    LL/

    h\ \Cl 00 0 / /0 7l
    l \

    0 ? 0 7 0 Rys. 14.6. TablicawartoSci(a) i tab-


    lica przej6i (b) dla przerzutnikadwu-
    I ? 0 / 1
    stabilnego z rys 14.4b

    Bardzoistotnes4 wla6ciwoscidynamiczne przerzutnikadwustabilnego,


    tzn. przebiegiczasowenapigi na koric6wkachEanzystor6wpodczasprze-
    rzutu. okreslaj4 one czasprzejsciaukladu z jednegostanu stabilnegodo
    drugiego.Dla przerzutnikaz rys. t4.4a analizgdynamiczn4mo2nadokona6
    na podstawiewlasciwoscitranzystorabipolarnegoprzy prznl4czaniu migdzy
    stanaminasycenia i odcigcia,om6wionychw p. 12.3.
    Niech tranzystor fi bgdzieodcigty, Tz zal nasycony.Napigciana obu
    wejSciachC i P s4r6wnezeruiprzerzutnlkznajdujesigw staniepamigtaj4cym.
    Niech w pewnejchwili napigcieus na wej6ciuC przybierzewarto66Er, j*
    pokazanon arys.t4.7a.Powodujeto narastanie napigcianabazieI od warto6ci
    rr U czrorRz
    :
    u BElodc
    n, * .q $49a)

    do warto5ciasymptotycznej
    E"R, Fvr
    Unxtory-p N (14.eb) uD1
    Rr+R,
    ptzy Us2,o1<< Es.

    -
    o6sn oJolslzuBrl B)! ulnz/ezrd (qorr)
    'L'tL 'sAU
    ob€ultqeFn^\P oo€uzcfuleu^s elcnzi€zrd iztd cdtdeu t angpbtd t6etqezt6
    (ea'vl)
    lctouB,l{PoIt
    Tel'"9 ?tout
    'w(ctfegrure
    nqo eu erCr
    fz$lwnfirvz,
    PuoIoP
    ,, "u?
    op oEeqrqe
    aztd sezcp
    'oEeupg4sn
    ZJEn
    (l
    ql
    0 -n^ P Bltulnza,
    -qet I (E) lcgouB
    lpsz8I
    r--: /
    Z8! t
    0 ( a
    -
    J .2" It[ou€ls
    ttJn gcfrgq,t{'llp
    I U pgouzepz,tl,{
    'fe6nrp r-u
    Al
    bc11qo7 feuen,
    'J? BU etrOr^\?ls
    /o
    ardtrso laW
    q,nelsoz (er4
    ez 99[amlgrao
    'qcacgfl(anng
    lsef Feruoleu
    rafefceqfg
    rru?rcgot\rcg
    Ct
    a u7"7rrg" o1u
    xn, elcglit ',Jf' ,
    IU
    eno4fc rTtr?J
    e>gqnztaz,td
    999 uhttlotrnz ueruezeztds .aluppop z eullqe$nnp Dqulnznud v99
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 556 l:rr.p,trt'tr c

    W chwili osi4gnigcia wartoSci (JTtranzystot T1 wchodzi w stan aktywny. f


    Nastgpuje to po czasie opLinienia tnEZ
    fx'ro
    ta: RCln (14.10)
    U, - Uu"r.oo, ?
    .r
    1 -
    U ntt^y*p f
    ErsF
    przy czymR jest r6wnoleglympolAczeniem
    R1i R2,C za6sum4pojemno6ci rrEr
    Cb Cj" i Cj". ti-
    Po czasietdtt anzystor 7l jest aktywny i pr4d kolektora narasta zgodnie ze
    ar|
    wzorem (I2.23a).Pr4dbazy jest w tym czasiestaly i r6wny (Ec - UllR2, stala tsrt
    czasowa rft x ry, gdyz ze wzglgdu na pojemno66 C1 obci42aj4c4 kolektor
    wzmocnienie napigciowe jest niewielkie i efekt Millera jest pomijalny. lltt#
    Nale2y teraz wyja6nidcelowo66stosowaniapojemno6ciCt.Prqdfsl narasta c- l(
    na tyle szybko, ie pojemno66 C1 zachowuje sig jak zwarcie i praktycznie cala
    fd
    zmiana is1jest czerpana z bazy tranzystora ?i. Powoduje to przyspieszone
    wychodzenie T2z nasyceniai dlatego pojemno66 Cl nazywa sigpojemnoi;ciq fta
    przyspieszajqc4.Narastanie igl powoduje wigc zmniejszanieis1,zmiang jego
    znaku i w efekcie przej6cietranzystora T2z nasyceniado stanu aktywnego.
    Dokladne obliczenie czasu magazynowania t" no6nik6w w I nie jest (
    proste, gdyz pr4dbazy niejest staly. Mo2na orientacyjnie przyj46 warto66
    6redni4 migdzy pr4dem le2,o,(wz6r t4.2) a wstecznym pr4dem po czasie f,, I€,
    oszacowanymnp. jako I Bzn: O,lhn i(E c - U ) I R.. Ze wzor6w (L2-33)i (12.32)
    moZna wtedy obliczyi czas ts, po kt6rym tranzystor 7j staje sig aktywny. (
    Od tej chwili oba tranzystory sA w stanie aktywnym, objgte pgtl4 silnego
    dodatniego sprzgZeniazwrotnego. Pojemno6ci przyspieszaj4ceCt powoduj4,
    ie zmiana pr4du kolektora jest r6wna zmianie p r4du bazy, tzn. 2edy nanicznie
    wsp6lczynnik nasyceniatranzystor6w jest r6wny hun Zgodnie z (L2.37) czas
    narastania i opadania pr4d6w kol ektor6w, nazywany czasemr egeneracji, jest
    I
    - _
    1
    t
    (14.11)
    0) 'r
    I
    Po czasie regeneracji oba tranzystory znajduj4 sig w nowym stanie po
    przerzucie,tzn. Tljest nasycony, T2zal - odcigty. Szybki spadek napigciaug6l lYr
    w tym czasieprzenosi sig przez C1 nabazg ?!, powoduj4c charakterystyczne
    ujemne przepigciew przebiegu uep2,tnajeceamplitudg blisk4 Es. Napiecie to I
    d42y do wartoScistatycznej (Jarzod"(wz6r identy cznyz 14.9a)zn stal4 czasow4
    CrRrRz(Rr + Rr, powodui4c istnienie czasumartwego

    t^ : 2,2Cr
    ' R-&4t
    l (r4.r2)
    + R2

    W czasiemartwym odcigty tranzystorma zmniejszon4


    czulo66na impuls
    wyzwalajqcy. B
    IF
    'el5/r!f,;reztdod
    96tdeu BIuaI4sn t nlnzrezrd op epgfop
    rrgsszc po ,ft$gq ?oqelel^r lsef qnzrez.rd secord EIcoFzserdsi(zrd uongouuefod q5pq
    spdur eu 7
    (91'v1ryzn) s ut t : p I . z r _ 0 l. O Z . Z 7 : d t
    (zvvt ryzn) s I Io t t : o I . z r - 0 l . 0 7 ' t - ( , : ' t
    Qrvt)
    (tt'tt rgz,r) s9.I:,t
    (ztct ryzn) su 9'€I : tt
    ,t" t,tlosezc t1e
    I '68'l : rl
    (g,g'71ry2n) r7: : tq ol erc6rdulq'
    aaelzt.q
    euzcdlsdreqr
    -xsl tzcnq.;yxfild
    VE 96.0 : Fp€rt ptrd
    od aruels w{
    Yv s4t?- : oz/(t'o - 0I)0s .l'o : wI
    oc+l
    (u'n)
    (6y1tgzn) w'rr'o:x-
    r'0 - 0I
    lsef\lcontnt
    I
    sen Qg'7lz
    _ I
    ertZotUreU,
    I'0 - 1'0
    su9'92= u l z r - 0 l' & ' p l : t t tfnpornod t2
    I oEeupstpSd
    '1 'du,rfpJe
    G'vt ryzn) Lg=u*rssn 1'9-+owrn {
    'ddOZ = 12c?,[trztd
    Gt'zitG,t
    ?qon "l alsezcod !
    'zZ
    99o1rem9t[,{
    eOIeOI = "U"t < < ' J lsef a1uig ,n
    dc9.I: 'oEeu,t,{14e
    , t
    '"U cego,nt,no.role.redo oEefSueruz
    PtlS
    3r$Bzcln gepu duur,tod t2 eotfezseJds,9rdlcgouuafo;
    blcSouwa{oil*
    SfcuE4ear nNBur@ll ;fcre.reuo8al
    euozserds,{
    :apmzblnzoy
    qec e1uzc,{
    .O: aC -
    b zeto zHW fi)I : # Itl ptl
    *Wrd
    '1'11 ng>1tztd z e4qnirez.rd eya,zn@ad /u;vzcqtrztlqo &epp C?I pq1Izrd "lsBJBu
    'fupfurr
    roqeJo4 tctft
    'oEeup.qepnuep oEe,tou
    ev$'zv/(n -
    op eppfop IuBsllu]nzrsztd e'lzcgo4s 5p eTou ctt Acbleplllz[,nspdut ezeppoEzels
    'rfcereueEar
    sooordt,n4 fpE "1 + Ptelsezcod e7'qu; 959er4podfz.epp'dr 1
    \ 'ry fseznNelltro1uutfezsl5lnz "! 7'1 fsuzctfezsfstutu rX ecbfeze;l1dsszrd rcgouuefodtu
    ngouuefo4 'E'ZI'd ,rl lwer-u?7etzotz eppotz'oEeueuppo 4u oteuec,fteu
    ero5dzuurl euol{elol uu ep0ldeu erranltzlse[ ezsgfzsbt[nnorunspo6
    TCJAZ,Z : *dl
    (sl'rr) (ol'lr)
    oAaunlkoil nsozc eriels,uod ctfnponod
    l)cy t,*osezc b1e1su e?e1qtzd t3 pgouuafod erue,nopeTrrolv[zuer1
    eplsn rfcereueEer
    oEeprcpoezJollelol evzllznsp{deu ?eTurtgJ'6rs o4 'du,ru{11euel
    L99 uAu1ouaz uatuazlztds utluppoP z euilqe$nmp Dfulnzteztd 999
    Imp ulsowe uklady regeneracyjne 558 +* 2)1,:++r. 4

    OkreSlenieczasuptzetzutuprzerzutnikazrys. t4.4b,stosuj4cego
    bramki r
    cyfrowe,jest prostsze,je2eli sA znane czasy t6s otaz t1ppbramek. Po S ,
    przyjfciu impulsu wyzwalaj4cego(ujemne zboczena wej6ciu P lub C.
    zaleinie od poprzedniegostanu Q), po czasieta111wafiodc napigciawyj6-
    ciowego dojdzie do polowy zakresu zmiany, co spowoduje przelqczente
    drugrej bramki. Ta z kolei da zmiang napigcia na wyj6ciu po czasie
    tr-4cznyczasprzetzutu wynosi wigc
    ta111.
    tpruuzttu: taat* tau (r4.r4
    Przerzutniko schemacie
    zrys.I4.4a mo2er6wnie2stosowa6tranzystorl
    unipolarneMOS. Jegowla6ciwo6cimo2na obliczyt w analogicznyspos6b.
    wykorzystujAcparametrytranzystor6wMO S i wlaSciwoSc
    i ich przel1czaua.
    -l

    14,2.2 Inne realizacje przerzutnik6w dwustabilnych


    Przerzutnik dwustabilny mozs byt zrealizowanynie tylko jako uklad
    symetryczny,om6wionypowyZej,leczr6wnie2w wielu innych pol4czeniach
    z dodatnim sprzpieniemzwrotnym bez obwodu selektywnego. Om6wione G
    terazzostan4niekt6re znich, najczg5ciej
    spotykanew praktyce. n,:
    Na rysunku 14.8przedstawionoprzeruutnikniesymetrycznyze sptz4;- - F
    2eniem pr4dowym, ninywany przerzutnikiemSchmitta. Tranzystory T. $r
    i T2 wraz z rezystorcmRr tworz4 stopied wzmacniaczar6inicowego.
    Traktuj4c bazp tranzystora Ti iako wej6cie,kolektor za6 tranzystora :r
    fi jako wyj6cie,jest to wzmacniacznieodwracaj4cyfazy.Dzielnik Rr - Rt
    realizuje wipc dodatnie sprzgileniezwrotne, tworz4c dwustabilny uklad
    regeneracyjny,je2eli k,R2l(Rt+ R) jest wigksze od jednoSci (warunek FI
    amplitudy). #r

    tEc r-

    Rcr Rcz
    R7 1r
    f-
    Uourz
    Cr
    T2 ;
    T1
    uw
    !
    RF R2
    :
    h
    Rys. 14.8. Schematdwustabilnego
    przerzutnika
    Schmitta tr
    otH
    Na pocz4tkuzostaniewyprowadzonacharakterystykaprzejSciowa prze-
    rzutnika,tzn. zaleLno66
    napig6wyj6ciowychUoun oraz U6u12od napigciaU.
    \
    na wejSciuwyzwalaj4cym.Gdy U* jest ujemne,tranzystorI jest odcigty,I
    zg '[161cpo1
    (sttr) !1 en3rdeu
    fi-:,"0 -ezrde.r\orc
    ntuezqqr{zrdan
    o8e[t ezrelnuen u,(u1or,trzursruezdzrds
    lseforrolcdrdeueluarucoulzA\ ezg7y1
    fcblelvtewzn yetdols 11elBryVPrJ totsf,zuen'p elcsolz,ttut,{zsJep,{zr4
    (u'vt) rn>tzn-wun
    lnl'zJ erolsf zuz4 etcStcpolsaf rcgoupgelsnfi\Peruaru.tredeztueDlunJed\
    (qsttl) 3-+at- (r'u'r - "s) - 4o6rl
    :z1erc1sfzuenelrag €u ls"ruol€u
    tru+.U+tU
    (egt'vt) (rcytcl-rl)-ilur.|r?n
    tu+tu
    zurel lsef 'V ezrol11elo4eu qifuc
    'utks.trerd n1cgf,{.tr
    eu etcStdug '(cry1'V])ureruezer,{,la
    euestdo lselzPorznalzp3 4eunrum) rc
    pe14n ,{upg
    zu - Iu >llul
    (sl'tr) xrzl ero1s,(zue4
    e-e7 'oEemocruz
    sezclno.r lsel IJ rolsfzuur] zeztd pbt4',{13tcpo }ez cJ U frolsfzuu
    'fu,n,$4e 'oEeqtgels nu?}s o3ertnrp oP rzpoqoezrd eru -Szrdsaz fua
    lsef IJ ur,{r91{ rt
    - t*n 'vzl '0
    n
    -lbereueEer p?Hn fu.lrfi1e u?ls A\tzpotlcllr l; rolsfzuurl q?zrdts
    I
    ',Pown po ?zsr13l.rrn o aUOrrnOUrg'
    ?to1rernaruEtrso ";1 erclrdeu ectfelserzanfpg
    qceruazctlo
    zcyz)1 - Jg : aazrdz)n- unon pzpln o4ef
    @tt'vt)
    (wrvt) 3--z
    tPolT c1xza1
    I) 'emezcblezt
    t"u+tu+tu 'ggsods fuzcr
    (wrvlD rn - )g-naud7tn-c9ol7n
    zv [.ro1s[zuer1
    c
    tru+tU+tU (vt'vt)
    )g - Mildun
    (qn'rr) & g :
    "v ers€zc od nr
    t"u+tu+tu etuezcbleztd
    (etr'vD )g-zPor)1-wnon -siin ercSlde
    tu+tu
    't gnl
    d nlc
    :eotfndAlseu?s llgrolsdzu?I tlcePo4{ele Bu ercdrdeu'arzqcso}rul\ t?nP od 'Ietu"Jg
    ctfnurfdzrd 'uzl'ntolols Azrn4zeg,tptrd ctfefruro4
    ',{un,(11et dctzpomezrd- quurq oSectl
    699 wAulotrvlz utatuazlztds .aluppop z eulqe$nmp pilunzeztd 899
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 560 :-:r K

    i takie jest nachylenie charakterystyki przej6ciowej U 6u71: f(U") w tym


    zakresie.Tranzystor I osi4gastan nasycenia,gdy napigcreU gil spada poniiej
    Ucnnnco nastgpuje dla

    E, - Ur""o,
    fvlw s , - -ur (L4.Le)
    1 +Rtt
    RE

    Przy zmniejszaniu napigcia Un przerzut nastgpuje dla innej warto6ci,


    gdy?,jakw kaZdym przenttniku dwustabilnym, charakterystyka przejSciowa
    zakre6lapgtlg histerezy.Przenutten nast4pi, gdy napigciena obu bazachjest
    r6wne,tzn. gdyjest spehiona zaleino66

    (Inz:(", - \#^',) R2
    *, * R2 + Rcr
    st4d

    R2
    ff
    vw2 - (r4.2o)
    Rrt R2 Rr+Rr*R.,
    1 + Rp
    RE Rr+Rr*Rfl

    Przyklad 143 Nalezy obliczyi paremetry charakterystyki przej6ciowej przerzutnika Schmitta


    ::f,
    z rys. 14.8 dla danych: R", :2 kQ R", : 5 [4, Rr :Rz: 10 kO, Rr : 10 kdr, Ec: 10 V,
    hzrrjest duip.
    iLl!-
    Rozwi4zanie:

    10+10
    ucu* : 10 _- : 9,1V (wz6t 14.L4)
    10+10+2
    }\
    l0 --it
    Un"^* : lO : 4,55V
    10+10+2 -" r
    Un,a. : 3,85 V, z:,-.
    t', I
    4.16
    Ia: : 0 , 3 8 5m A
    10
    r: -'
    Uoua : 8,08 V ia.€

    Przy zwigkszzniu napigcia wyzwalania ptzorztll nastgpuje dla Ut:Un+on:4,55 V. Po


    przerztcie napigcie na wyj6ciu pierwszym, zgodnie z (L4.L6a),jest

    Ucrpn*:8,39 Y Ii_

    iz.nnisjszasigznachyleniemk,l: -02,zaSUrz,t :4,2Y < Us*Uz, Warunek(14.17)iest


    r. iI
    spelniony. Napigcie na wyj6ciu dprgim jest stale i r6wne Uovrz:10 V. Tranzystor 4 wchodzi
    w nasyceniedla (wz6r 14.19):
    uo ?* 4[pt'eaeptof-?sepoq np,Hn rueD'uperA\".r" ^*;;;; ::;
    IzpoqcA rl, tots
    ouoprzlspazrdgI'tI nluns,{r e1q 'NdN I dNd eua\s}sfi$coztd[,to1sf^z
    1se[(tI'tI) Teut
    -uu4 ect[nsop eullq"Nn,r{p D[ulnzrezrd blew rcgoa\rctepaeot[nsera1u1
    'euozpu,tordezJd
    fel'|lt eFpaq eru I ?uozolz #op 6ef e11rurqc5
    E+wlnzwzrd ernlwzp ?^rosezc E4.lr.lne '(l)crnon qc,{anosezc
    "up?ploq oEef,tzrd z-1epoo,fteu
    qcurzpsunodpoeu 7$dezrd op zpemord oc onruezctlan
    od'A gg?=-
    elropr\gc gemopomodsezoul tg ggouurefod'51stlecfseu eru eluzcr{1e1s
    Bl{ruqcs nlrulnzJezJdan,{roNfzlr"Jlz€r.roqC'zaerclsf,nterlercSrcpo ezserds
    -Aztd7rfcereueEer s€zc€cBJIs'urfuzc,{rleurfsn4rulnzrezrd,n>p[ryf 'eJ-oDI
    'r) Ecbfezseldsfzrd
    ggouuefod?uqzczserunlsef g'71's,{rz ercuueqcsBN
    'o8ocb[e1e,nzi0rr
    ntelqezrd oteqt4olsotd ezcoqz o8suurs[n r oEer-ulepoparrsArolzcruz.o.rz
    zsnd auenl4sfzn ferc,sSzcfeu ts e1 dslndtul 'eploJ/npo - ,(uurs[n slndurl
    'vno oEsy4osf,top lnznztd efnpo,noddzeralqq
    17oEeqsru1uno17elcAr.deu
    'rl spdun
    ry13drcgo4orazsemo;od zu fezs45t,neFpnltldut€ o IulBpoO
    'dzerelqq
    1$d emo;od ,t fuolepn 6ef A, fzeg ercArdeui(cerd 14und
    Ell1ruqcse4rulnzrezrd oEaqlgelsnnp gcepeztpnzor qci(trzcfllurd 6 byVt tszn)
    .r"6urolsfzuerl
    v.rurzponeztdelser{sz.drBIElsn4ped,{zrdoEelep 6ef ('p)./': unon Bt\olcg
    -tsztd o1,(p,fte14uJutlC'Bluo?er,{,t
    fsz.f,tod auozpemordfmezczserdnoc 'AoI:cgt,lo
    '1
    t eumgr I e1ep s?zc^\ga\ts zrf gnl lof ,(ptr6 lcgoufepfn o emoptrd slllErlcs Blrurn
    oqpgryolsSzc6rsefnso$ ay erolsr{zerNelrrrezqcduopcs gcefcezqeer6
    o6eu;rqepnnnp
    Blllur.lose4gulnzrezd ennorcglezld '6'?t'sAU
    llilsfuel>lereqC
    6z'vt)
    pefqcezeqnq
    0t
    Jn02 enorcgfezrde
    'ngope,t feuq
    '6'?I 's& eu eu?,rosIrsu
    1sefoff1sfre1ryr€qC
    zz t60'o+ | : t1,
    Lszz'n=
    6,1t'o * o, Gt'vr)
    qp a[ndflseu 1rwaz:d'(OZ'Vilz 4upoflz sxcSrdsunruezsfetuwz,9:6
    L Ll'L: L'0-
    to+l =^n fe4uodepedst
    z'0 - 0I u,$ .n (n)[:
    u99 utAutotrttz uteruezdztds u ! uppop z eul!qe$ nMp pl!unznztd 099
    Impulsowe uklady regeneracyjne 562 h" -af"-t"_ -.

    sprzg2enie zwrotnenapigciower6wnoleglez kolektor6wdo baz.Przerzutnik


    ten r62ni sig od poprzednioom6wionychtym, 2ew jednym staniestabilnym P
    oba tranzystorys4 odcigte,w drugim za6- oba przewodz4.
    4dtrl
    drr;
    Fr\
    t r ' '
    ;r.ir€lDl
    D
    L-T*
    +rT'
    trrrltt
    dwustabilnyz tranzystorami
    Rys. 14.10. Przerzutnik kom-
    plementarnymi r6wnoleglym
    ze sprzg2eniem
    IlJ Sc.lo
    Sy-rr-:
    tltr=gr
    + l {
    r Focf
    l\r1 Jl

    pzerzut-
    przej5ciowa
    Rys. 14.11. Charakterystyka Pr
    uw? Unt Uw nikaz rys 14.10 r Lton
    Ejscra
    Gdy napigcie wyzwalajqce Uw jest bliskie zera, tranzystor PNP (fi) T-.rtni
    jest odcigty, ptzez co r6wniei ?j jest odcigty. Otworzenie ! nastgpuje
    $odoi
    dla U6 2 Ec * Uv w6wczas otwiera sig r6wnie2 tranzystor ?i i nastgpuje Pr:
    regeneracyjny przerzut do drugiego stanu stabilnego, w kt6rym Tt i Tz Jodrttr
    zostaj4 nasycone. Z rysunku 14.10 wynika, 2e dalszy wzrost U* daje glzraz
    na wyj6ciu napigcie lcFoa
    c- po
    Uour: U, - Uczro,- Ur (r4.2r) El3{CrSl

    Pr4d przeztranzystor ?i wynosi w6wczasUovrlRe.

    iF ltl.

    \a
    tgt-y,
    droma
    dwustabilnyz tranzystorami
    Rys. 14.12. Przerzutnik kom- son(
    plementarnymize spag2eniem
    szeregowym C. ist
    durelueusp ryfap efnmogcuzpBF1n'(uttzcpolulufpe!) rxosf,n u"N Ne[lt
    np9faaneu,{p9 '(paqcolc€ue) ur{uu,nozcnpluerlF4nzrszrd oEelelpuo 5n -uro>;lurerols/l
    eru{n1q 'Qlcqc '3ur.)tC ruf,toru8ez uqcg[ein I 61NVN lrrreTuerg BrrroArp
    oteuolqedn^ dC eqrulrrzloztd oEeurelueruelez uo 5rs epeplg '(tas-nsal
    'Eue)
    SU lptnzrezrd fuzcluolqcudse ouor,nelspezrdgI'tI nl1uns,freN
    (q) Auzc;6o1
    pquils I (e) reueqcs :59,ltulnzrezrdAuealozcn;1
    luzctuorqcur{sy 'E t't I 'sAU
    a
    13 7J
    h 0 s(n
    'rq.pqpzoroEazs[ennu
    p$zc fezspp A\ euol rguo ts et lilulrrzrszJd 'nlnzrszJd e[npo,nod aru
    0avr)
    Illr'rrgc[euular qcfcDfelenz,{,t,cgfen nIrcN?ITBIIuZ'qc,tctfepnzfmqcengfem
    Gu IIIA\gc [a n r.w(ctfnued putcOldeu z entpoEz'tufuvtotoAazeue,ru(ruu afup fi por
    ep,sfianeu oEeuozpe,nordopnspdury ez.toqz oEeuuefn Tptq oEar-uppop zg r rg wdtg
    ilyr,gc ,n o41,{1uels [9,[s sluellu:zls?Fuol?u ,(uzcruorgcu,{s4plnzrazr4 efndSlseut z
    '9'71 'sdr z b41qetz ewpoflz
    efnd5peu lg
    1nzrcnd,{,rro1sepuqc,(1eu eplerd efnpomodd I t llc€lcgfemeu nu?N eIrsuIZ (I,r) aNa rol
    'y'y1's[,tzi(uzc,{r}eu,(s
    4nlnztazrd gnfi(uomguo 1se[uepe14f,zt4'qce1c9[e,n
    qnl npgfa,r oEefuu epSr.deunuopod evayllz uupaplodpo rdtlseu [er-of4n
    '1J.ungc faulomoprr u?ls egour,(uzcruorqcw(se -lnzread emop
    [g,ts,uuenu Tu]nzJszrd
    'auzcluoni cu[s auzcguot
    1
    -t1cufsoeu 911erzpod Bv4ouuel l{r-u}nzJozr6'qcfuopcs lrgp"I{n ne6od ,t
    mglTr4nzJezrdqcfuozotrz tu.zpnq ylcezrpar op tmelspod 6e[ '9?I 's,fr
    uu euzcfol gezrcto,$r,g€Im'g?'tl'sfr eu fuolmelspezrd1se[leuaqcsoEer.orI
    lc,taro4fc lerrrerg z 5n fcD[epq4s fupqernap 4mlnznztd, duzcfrpwtg
    eutlqelsn^ p !{lu}nzrezrd euo;ecs G'Z'?l
    -urol lutB,tolsl
    1,[o4uJa1i(zc51selalulsozodnpe1ln oEel ?Tu?lBpp
    epelug'e[,{11 ?llFlrqcs n:I1u}nuead al 4e['a,noEalazs e,noptrd e1u4lztds
    rq Ne[ err?arosols?Z'Zl'tl 'sfr eu euolr{B5pezrdNef 5u,(urelueuelduol
    Fuero$,ft u"Jl z oEeup.gepn,nP ?IFrtnaeztd eluefrTnzoJer$II?oEaFnrq
    tct[eESzrds ggouuefod
    zy^tdod rufuwefn qnJ ulut?pop uespdul eruzcrueu,(p elemzfm t cg
    np[cuelod op {s ezcblfz.td I erolsrtzue.r]relFlre gteyuezAlnzorqc,{tzcf1
    -ryJd AyII'tI 's,ft uu ouolrrrqspezrde4plnzrez.rdt,trotcgfezrd54,(6,{reqpr
    -eq3 lnz.lozfi e[nd56zu t ,{u,tu(14plrsls ,r\ tzpoqcitr elu,ttouod fropfz
    zJy 1-ZSl
    -van,rn * nr-uezsferuuz
    €lp *n ercSrdeu
    cg x za17 furd, ufupgels elu
    ff {IqnzJezJd'z
    t99 utAulotnz utepezilztds tlluppop z eulge$nmp pllunzrcztd 299
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 564 hzenutniki a

    przerzutnik CP z zanegowanymiwej6ciami,tzn.P : S otazC : R. Natomiast wejSc


    gdy Cl ma stan niski, wej6cias4 zablokowane,na obu zaciskachP onz z rys.
    C jest jedynkalogScznai zgodnie z tablic1 z rys. L4.6przetz;rrrnikzachowuje wigc
    sw6j stan poprzedni. Tablica przej66 przerutttnika kluozowanegoRS jest wiers
    przedstawionana rys. L4.l4a. (podk
    mois
    co jes
    q 0 00 11 01 1 q u R e P
    00 0 0 0 n 0 0 X 0 wejft,i
    polag
    01 I 1 I 1 0 1 0 I
    : symh
    10 0 1 0 ( 1 0 I 0 t (rys. I
    11 I 'l n ? I I 0 x dwie I
    r w6wc
    RW. 14.14. WlaSciwo6ciprzerzutnikaRS z rys 14.13: tablica przej5d(a) i ublica
    pobudzefr(b) a najbli:

    PrzypadekR : 0 oraz S :0 jest stanempamigtaj4cym,tzn. przerzutnik a)


    ' *o
    utrzymuje sw6j stan w zale2no6ciod tego, na kt6ryrr wej6ciubyla ostatnio
    jedynka logiczna pny Cl: 1. Je6li na S (Ser),przerzutnik jest ustawiony
    w stanieQ : t. Je6lina R (Resea)- przerzutnikjestwyzerowany i Q: 0. Stan
    1 (wysoki) na wej6ciujest stanem aktywnym, stan 0 (niski) na wej6ciujest
    stanempasywnym.Standw6chjedynek na wejdciujest zabroniony,podobnie
    jak stan dwoch zm logicmych w prznrzutniku CP.
    Z tablicy na rys. L4.L4amoina okreSlid funkcjg logiczn4 opisujqc4 RW.lt
    zachowanieprzerzutnikaRS dla Cl: L
    Rr
    pretor
    Q:s+qR $a.22a) tgtn
    i

    przy zashowaniuwarunku zlf,6q


    logczl
    SR : 0 (14.22b) prowa
    broaio
    Dla Cl: 0 jestQ: q eortist
    Przy rcalizacji bardziej zhoilonyehuklad6w, w sklad kt6rych wchodz4 ooby
    przerzutniki, u?ytscznes4 tablice podaj4cestany wej5i potrzebnedo uzys- nikowr
    kania konkretnej sekwencjistan6w q otuz Q.Tablica taka (razywana tablic7 druga
    pobuilzefi)dla prznnutnika RS przy Cl : 1jest podanana rys. L4.l4b.Wynika U
    ona jednoznasznie z tablicy przej66. Symbol x ozrraczastan nieistotny kenen
    (ang.ilon't care state). Wh
    Naleiy podkre$1i6,2e mimo kluczowania omawiany prz.eflirtnik jest r fy&
    asynchroniczny,EdyLptzerzut nastgpujepodczas|rwania stanuwysokiegona attG
    wej6ciuCl, a nie w chwili zmiany jego stanu. w#lcir
    Przerzutnik RS jest na tyle prosty, 2e po anianie napig6 na wej6ciach h*j
    nowy stanustalasigpojednym tylko prznnucie.Na przyklad,jeLeliq: tiaa ftnz
    '(erue,torez- es!l:bllq
    ,,JDa1c"
    6eluuz) ,lDolrl,, uezelfur
    ruduesrdeueppalq z Vf,zlr,to4 y 5re1g epel{uledez oEezsfer,nlq qcelcgfe,neu
    eJp 'rlreprdrelql "u?oru
    tferu a1u e1 drelr3 .y trelg - ect[nrez epg[s,n
    feupeg
    ' btslll atnmnrJu;o ectfa,nglsn epgfentur{1n4nnnzrezrd
    t tsef 7q ?ru€/I\osolssz eu oEerlos,{,
    otewcfi14etdop 3p e[epeu ara'ery4o 31s4e[ 5l"upe[ ftgt4,egyyl .sfr z lsef ryqnzr*
    eppel4fztd urrtlsord ?u suoraoruo elrc$oz q eep|oEeulolnz etuszlztds
    oEarupararodpo tcotuod sz
    ?glsar z oEeupafeluel\oIolqez zezrd errerl ,{u1o1qep uq
    ler.uNgJ
    -sdzn
    9,Q .ow .TllllllgT1rr*O
    r: r): S: UfzrdoEeuorseDroeru EIrudAl'q?I1
    bc11qo7eue,r
    t nzrp nrcJBA$o ep€plodpoeupefrfcdzod qc[ry14z,nueuf,{c,{zoCnmp -sfzn op suq
    r,ro4ru
    -ntpztd nureupefepeulodpo Cr nd,{f IrulnzJozJd 'euoru?€tr\odnsru,(qoso tzpoqcn qc,f
    ztzrdrtttzrpBlueFuoqcrun op,cngndope1uqnl gngndopozourdr.ol1,elanrod
    rnsat in eceph o1e[ ,ce,toprdreluz eu4otr enoreEoz elcg[e11.,(uoluorq
    -ez ot 6e[ 'epqqzp ofleuzceuzoupe[ op elcsrm,{zcoppu,nord @zcvt)
    4epedf,ztd
    e1ueFtszcoupef ,nglsnfzrd nqo a;c5pg1cu1q .[euzc6o1
    {nrez - eruazczsnd
    ecudpsfepemodpo epSpgpeu) e4fwez rEnrp'erarrrto l^\zrp ucpefqcdrgq z
    ',tl9 sn,furd rlcg/trp .r]rrzJpqc,{ue4duez r
    4epedr(zrd ol SU TulnzrezJd
    rpdueremlo eruzcdleurolnewepel4fiztd l'tl 'd m ur,{uozcogzrd ce,rolerd (ezz'vt)
    -re$m qcfqlqelsna\p,rlglru1nz;szrdepep,nzf,n i(qosodseu?g1
    "u?our
    (q) 99Bzd Bellqe1
    zero (e) reueqcs :Crndtl1llulnzrezld .gl.tl .cAU ffi[nudo tu
    t L' amqopod',(u
    I n 0t paf nngfemat
    , t t0 uels'0
    : oI
    0 00 tuolnotsn tca
    L olulelso BIdg!
    X
    4gulnzrazrdrn
    'l : dzrd ldtpeu etgt4'e ngcgfa,reu ,{uern'z
    IC fezsTlJgfeu
    op 'n1cg[e,n {?[ T:fq npgf,{n €u rrels efnmoqcez ,suzcmon BcltqBlI (s) f!
    "u I l: IC fpt
    o1ff17cnzrezrdqow p"p1n'orupezrdod .l1zerc
    {"[ryI 91 :duun1o4er,rp
    [e[o>tt&ct[n1sr(zro4d,t SIU€Turnzruudelp fc11ge1 z oueu f,zt1o(qSt.4 .s.,fi)
    gglez$ Scltqet 'aS1VT's{r es ouolrrl€Npeztdoc ,(otop.Eue)g uraloqufs
    euazcauzoalcgfe,uoupe[ cDfnur(zRo ![ceEau puqn zszrdod 3p ,{zcttrod
    qcgfan eqo y14al'lcgorqctetr^r[O 9turym Bu?ont 'I : S : U .uzl ,qcepg[e,n
    eu qc,{u,n,(1l?x\grr?lsqcg/rp erutezcoupe[erczsndop a1u SU {rulnzJezJd
    'tpean tu1o1q qq pef oc
    'otaupgels nuEN op 5p e.zp[op urru lrglnzJezrd e4Jq gldtlseu
    e4ou
    qcdwcruorqcufseqcepeyryqc,{uozoyzleyzplezg/t['0= 0 ues (duoJgeqpod)
    ,{q1ge1sot 1sal ap 'e4.ru,OufcTJgsl Z 'eFrunJo4 fege,nzc r r][ozsJer/r fsel SU oEau
    ntuaFrlslsopeud ep4modpo uuts H?[ '?Fpa"rds ,ftopu I 0: D cSlr efn,noqcez>p
    zlanl {euun1o4 a1.rr,tb 'zsJer,rrruppo) O: O duuufzrlo er1tl -sft z zeto d gcslsr
    tqnef z eyupo8z'0: S I I : U u"ls 3p prufod ,l: lC ,(pt .npg[e,t ls?Fuol"N'u :
    999 utAulotnz ueuezdztds utluppop z eufqe$nnp Dilunznud ?99
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 566 +;gzttn*i t

    b) rytI
    q\ 0 00 1 1 0 1 1
    nit i
    0 0 1 0 1
    POPfi
    I 1 1 0 0 pd_--E
    u
    Fe.
    €.no
    Rys. 14.16. Prosty (lecz niestabilny)przerzutnikJK: schemat(a) itablica ptzqif- koldr
    dlac,:1(b)

    W ukladzietym dla Cl : Owej6ciasezablokowaneiprzenutnikpamigta


    stan poprzedni.Interesuj4ces4 natomiast wla6ciwo6cidla Cl: 1. Niech
    np. q: 1, a wigc 4:0. Sprzg2enie zwrotnepowoduje,2ena bramkgI jest
    doprowadzonystan 0 i jest ona zablokowana,na zaciskuP jest zawsra
    jedynka,bezwzglgduna stanwej6ciaJ. Bramka 2 natomiastdzialajak negacja
    i stan K: 1 zerujeprzerzutnik(dwie ostatniekolumny ostatniegowiersza
    w tablicyna rys. 14.16b),zaSstanK:0 pozostawiastan 1 (drugaitrz,eera
    kolumnaostaniegowiersza). Podobnajest sytuacjaprzyq: 0, zablokowana
    jest wtedy bramka 2 i aktywnejest wej6cieJ. Rrr. I
    Je2elijednakobawejScias4w stanie1,to,jak wynikaz ostatniejkolumny
    tablicy z rys. 14.L6b,2adenstan nie jest stabilny i prznrzutnikdokonuje P
    nieustannychzmian stanu z czgstotliwoSci4okreSlonqpruez op6Znienie podcz
    bramek. Istotnie, je2eli q: 1 i K : l, prz.erzutnikzostaje wyzerowany. mta :
    Uaktywniato bramkgI i wej6cieJ : 1 ustawiaprzerzutnikw stanieQ,: t, po obcjn
    czymproceszaczynasigod nowa.Standw6chjedynekna wej6ciuprzy Cl : I r-2aSOr

    nie prowadzi wigc w tym przypadku do stanu nieokre6lonego,lecz do utlad


    niestabilno6ciukladu, co r6wnie2jest niepo24dane.Zjawiska takie latwo ,E80 !
    mog4 wyst4pi6w bardziej zloilonychukladachasynchronicznych. -syrc
    W celu uniknigcianiestabilno6cinale|y doprowadzi6do zablokowania T
    sprzg2eniazwrotnego po ptzelrzrrcie.Znane s4 dwa sposoby rcalizacji z pod
    tej zasady. Q po<
    Pierwszy spos6b,najprostszy,polega na zt6ilniczkowaniuimpuls6w ESar(
    zegarowych,uzyskuj4cna wej6ciu CI kr6tkie impulsy dodatnie o czasie rlaici
    trwania kr6tszymni2 okrespowtarzaniaimpuls6ww niestabilnymukladzie Fto z
    zrys. 14.16.StanCl : 1 trwa wigctylko tyle,ile potrzeba,abyumo2liwi6jeden
    przerzut,po czym CI:O i uklad jest zablokowanyai, do nastgpnego o
    dodatniegoczola impulsu zegara.Zmiana stanu nastgpujewigc tutaj tylko
    przy dodatnimzboczuimpulsu zegata,cozgodniez definicj1oznacza,2e jest dla Ci
    to uklad synchroniczny.StosowaniepojemnoScio precyzyjniedobranej
    wartoScijest jednak niepraktycznewe wsp6lczesnych
    Drugim sposobem jest zastosowanie
    systemachcyfrowych. o
    dodatkowe5oprzer;zutnika,kt6rego
    zadaniemjest blokada sprzgilenia zwrotnegopo zmianiestanuprznrzutnika dI^ Cl
    pierwszego. Prowadzito do realiz acji przeruutnik6wdwutaktowych, nazywa-
    nych te2 master-slaue.Schemat takiego ukladu jest przedstawionyna tdzie ,
    rys. 14.17. Uklad przerzutnika master jest identyczny z podanym na zeSar

    --
    'Ur{r$O.TeEOz
    uu uduepod
    e$Fd(m od tueu?N gvzO 'r:a1^Morz-Aez
    ueEndrm pezJdruerrelslsel b erzp? eu fuornelsp
    -emf,z:r.v'qct
    0:ltelP eryt4nzr*rd n
    o8ergrl'e4Ju1
    @tavt) b : O 'qc,fulor;,{cqcu
    feuergop eF[,{
    zeJol: l)eIP fsele?'ezcuuz
    oqlr(1fu1n1Cr,t
    (ew'vt) tD+20:6 oteud51seuop
    uepefgr,tqpo
    :eruemoqcez oEa[ eFP?plnu,{qE
    tctfnsldo alclurU ?11terlo€qotu Xf ellu1nzrcztd gctvzcf,ol rlgolrrlpl.lr elsBzco erulE
    eplulspod e51'uri(uu-e[nr turu1epopqcezcoqzqc,tufelo>1
    od rzf .oEe,noreEaz ,$gspdtur nrua
    nsJndu4n1cg[azrdod auu4sfzn fuels tfezceuzo i(crJqel fa1 ,r euepod fl
    awufio1,{uu1g 'Sfcelardralurtuul 4uupel ew 'gg1il 'sfJ eu tuepod z Ttpezlpet ,(qos
    uuzcr(1uepr e4finnzJF,ztd
    elulsrruoJlsaf y1 oEeup.gBNnA\p ggfezrdecrlqel Bru" rololgBz
    'wtfuzctuottlcuts- 'qc'{u
    -lsolb uellrqnzJezrd o6Szc c5r,n $af Auentzeu'rcgouzcruolqcufsoEef orrlE erl?l 3:
    po {4tf,{rt\ eferuls u4 'arnzr.l4fimfalep eruelsoT 'Auzanuorqcu,{s
    p€Hn op Tnal'oEau
    'oEenoreEeznspdrur oEerulepopelu€/r\D raros€zc
    4el epyp TrrnnzrezJd l:l),{zrdnefl
    u,(u,ngr uaruaru79doz fue,nfufzrlo lsef fznopgff,nuels 1d1ry47 efnurfeqo od'1 : Qe1ue
    nlnzrezrd q,(3 'nqndv4 ezcogz oteuurefn sezcpod(ryu1omeru)aaoF E11ltr 'r{uunorazr{rne
    -ryrznz.l;dop o3 e[nze4ezrdr oEearoreEez nspdrur EzcogzoEelulepopsezcpod ometrygdo ztzt
    y1 ruo1cg[eal dctfupzr,nodpouels cSrmolnsrdez$;rzd)ra$t)wIlqnzJezrd efnuolop Tuln
    ,{uun1o>1lapt
    e^els-ze$eq ndA luzcluorqculs-penbllulnzezrd lanolrletn^C .1,t'?I 'sAU
    euurtlololgrz !
    l3 etoszrtI
    "Enrp)
    BzsJelA\oEeml
    zfceEeu>pfry
    szlfifiz fsal d
    1se[g Sryuerge
    IpelN 'l: I?
    e15tuedIFlnz
    a^pls
    'e,toreEazepgfelr
    I nu"N npg[,{zrd w(ufe1o1 99Jezd ecl;qes ; (
    od olsldop gdtlseu agowlnanuddnou fupnluarAe"u r I €Tlqnaezrd r,roue6
    eot[epqrrodpo euloJ.d\zetutz*z:;dseuo5uogcnJn elelsoT'g e4ulnzlnud
    zent ofleverlololgpo op ,{ueudazrd e[e1sozue$ oEef r 1 qrlrzteztd
    efelsozfuu,nololgez'g eu uels fg,ts ruaruz p fpg {ce8au p"Fln zaztdod
    ,(uozpe,rordop o6em op lsel nflez zf,p? 'dueno4olgez pef (aao1s)Z +ru
    -nrz:czl;d\ : l) fzrd e[nd06uu,{rgl4.elcnzlozrdoEalod.Iuupaf -e91-y1.s,ft
    L99 utAuptnz uetuaziztds ulurepop z euilqe$nnp lllunztezry 999
    ' J
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 568 j

    Na rysunku 14.18przedstawionotablica pobudzeriptzerzutnika JK. b i i

    kt6ra wynika bezpo6rednioz tablicy przni66.Z por6wnaniaz tablic4 na F.:!:l

    Ir-'1..
    rys. 14.14bdlaprzerzutnikaRS wida6,2emaona wigcejnieistotnychstan6n
    wejdciowych.W rozdziale15 zostaniewykazane,2e umo2liwiato prostsza
    realizacjgzlo2onych uklad6w cyfrowych. -L r;n
    r -'.--:
    .-. i
    tl 0 J
    . ' . 1
    0 0 x 0
    --:l-ir
    0 1 X I
    1 0 1 X I L

    1 1 0 A
    Rys. 14.18. Tablicapobudzefdla przelzutnika
    JK :-L!: I

    Przyklad 14.4Nale2ynarysowa6stany na wyjSciachn:ro.sterislaueprzerzutnika.JK,je2elinapipcte


    na wejSciachi impulsy zegarowes4 jak na rys. 14.19a,b, c.
    \t- -
    Rozwiqzanie:
    t J
    Korzystaj4c ztablicy przejlc z rys. 14.16b oraz z wla6ciwo6ciprzerzutnika dwutaktowego JK
    otrzymuje sig przebiegijak na rys. 14.19di e.

    ,)

    b)

    t)
    'ttr r n I I I I -
    4 ,0,
    I
    ':, l6

    l--------l r------------lr

    nI ' l l - - l F_
    :J
    ( i :

    0 t
    czasowew dwutaktowymprzerzutniku
    przebiegi
    Rys. 14.19. Przykladowe JK ir:
    -fL

    Mo2na zauwa2yt z rys. 14.19, 2e przerzutnik slaue powtarza zmianl


    r.:
    stan6w ptzerzutnlka master z op6inieniem r6wnym czasowi trwania impulsu
    zegarowego.Przerzutnik zachowuje sig synchronicznie,z jednym wyj4tkiem:
    Jeieli podczastrwania impulsu zegarowegona jednym z wej66 pojawi sie
    YT
    kr6tkotrwaly stan wysoki, zostanie on zapisany do przerzttnika master
    'E
    i przepisanydo slaue'atylnymzboczemimpulsu zegarowego.WlaSciwo66taka
    jest asynchroniczna i nazywa sig potocznie ,,lapaniem jedynek". Na rysun- 1r
    E:I
    ku 14.19ilustruje j4 efekt ostatniego,kr6tkiego impulsu na przebieguO)
    'oEarnoreEsz (q) nEelqezr
    -tmsfr ?N :..
    BTE1?9o/l\Ict
    tirlstw
    "Iluln
    0p pre[od 99
    :ua1rytf,tur
    ru
    elrr€r1\"15n I eru"A\oJez ol fl 2 zero d DIsIcuz euozpealord'{'tl
    nsJndurBrrr
    "I1r\II?ou Arletw, EZJv,I
    ilr* U'n'sr{r qru1n" nztdeqo qc,{uopcs gcefcezlleetqc'{uzc614eJd /t\ 'slr?arlo
    " 'elAtu4urzz ts ,{pE'erelaqo gnl
    'lto4p
    ts ,(pt 'e4f,tnez:Il\zJP EIIrEqcnJn 4srcfzrd ory$ uepet rufrgpl 'tt xf nl
    -edf,ztdeper,nodpo;41u1rrunztdlmztpqcfruzc,(leuolnelfcelerdrelq6
    'lctoaqlols
    'z zazrd nrcg[em eu
    Aze 4rqelzp o4et ,{uealosoN elugcszsrtnod uo Nef
    ntero#rd ?toalllo6ezc ileYPI 4lulnzrezrd az'e41u,{lrnrO6Vl n4uns,ft 2
    'gg'11 'sAg
    (c) eanosezcr6erqezrdzero (q) cslazld ect;qel'(s) leu?qcs :,1,ndlt 1tu1nzrcag
    luaspdtut Pezrd - b gezeuuelurzI elsFdu4 od 'y1 otemolqelne
    Bpv1n7asztdercglitgelsezoggtrjoQevuelwz:efceprdreluloEaf f sefeuq'(UO
    aalsnlcxg)feuzclfuprufsfqu4gr 3[c4uq uo equod,{zrd eluputrog 0? oulltll
    b4+b-t:O ep0ldeugazef'y1
    :duzcrEolqdez,{ct[nd51seu
    zryuf,nrlst fq:Fletz I npg[a,reu nspdunoEerulepopntcgfezrdoil S vgolxF,m
    vzcevzo?gtg"rAfcl1q€l 11r$glrepefcelerdrelurotemol4elnnp e41u]nzrez;d
    'OZ'VI 'str.rBu eu?z?,'odbs enosezc
    elp e4 oi eu Stenn ?Icgr^rz,(?eIeN
    ;leureqcsofel'(a760ot'Eue)I trs111n1ped,{zrdtuft ,tr
    fierqezrOp9gl'Jzfiec11qe1
    Luiot*o ;"Ic9fa,rnoupaf Eu IIsl ryulnzreztd'e4plnzrszrd nuEN ?Ir?firlz
    e[ndapeutu,(-,tore3azelqndurl ruf,Pzel Azfi qn'Vl:s'{r eu fcgqar '(uun1o4
    [ep1e1so z e4rudal4pl'qe[cuelodoEegos,{alop euozctloPeFN eu tuelsoz;y
    tzslsord ol
    zaro ['u1cg[ealote[ legef Jcgonpgelanactfnsarelul ew \t 4lulnzl.sztd "l1
    'o3e,noreEsznspdurl sllrcrrul sozcpoil9gfean erue'no4olg a\ou?ls qcfulol
    '(silo1fil17[aavF-arwun eu Etlgel z e
    op ,{ctzqs uvtnzrszld rcgzrl ars sfnsols gcfr-or{ n 'Nf e1.lvtnzrfl,
    ia atn'1ea\oU?lnl[P T:Fqnzrszrd ..e,tzp,tetd" euol?csts euz'n'{uory(6
    699 uAuptnz uteruazilztdsuluppoP z eulqe$nr P t,(unzteild 899
    lmpulsowe uklady regeneracyjne
    570 Pnetzutniki

    stosunkowoprosto mo2na zreaJizowal prawdziwiesynchroniczny prze-


    rzutnik mai4cy opr6cz zegarowegotyrko jedno wejdciewyzwarai4ce. Na-
    zywany jest on przerzutnikiemtypu D wyzwalanymdodatnim zboczem.
    Jest to uklad synchronicznyskladai4cysig z dw6ch czlon6w: pierwszy
    - steruj4cyjest ustawiany przez stan
    wejSciaD w czasiecl:b, drug;r J,
    -wyjsciowyjestustawianyzgodniez ukladem
    steruj4cymw czasiedodatnieg-o
    zboczaimpulsu zegarowego.w efekciestan wyj6ciajest op6znionyw sto-
    aki uplywado najbli2szego dodatniego

    tr";i$::'T1j;i:3,','""i#"ff
    eTf, R1a
    PrzerzutnikD wyzwalanyzboczemjestprzedstawionyna rys. l4.zla.
    Sklada sig on z 3 przerzutnik,6welementarnych, zawierijqcych6 bramek
    logicznych.Bramki 1, 2, 3 oraz 4 tworz4ukladsterui4cy,bramii 5 i 6 - prze- pod
    rzutnik wyjsciowy-Gdy zegarCl oraz wej$cieD s4w stanie
    ,,0",na wyj6ciach rys-
    bramek 1 oraz 2 s4 wymuszonestany ,,1",bramli 3 i 4 zal, dzialaiacjako
    przerzutnikcP,maiq odpowiedniona wyjSciach jedynkgi zerologiizne.Na tzul
    wejsciachprzerzutnika 5 - 6 znajduj4sigwigcdwiejedynki i przerzutniknie Sch
    zmieniaswojegostanu. nik
    AI Pfu
    "/ akl:

    Rys' 14.21. Przerzutnik


    typu D wyzwalanyzboczemimpulsu:schemat(a) itablica
    przej66(b)

    JesliwczasieCl: ostanwejscia D: l,tonawyjSciachbramek3i4 jest


    wymuszonystan ,,1",bramki r i 2 za6mai4 odpowiedniona wyj6ciachzerc
    ijgdynkg logiczn4.Na wejsciachprzerzutniuai-o majdujl sig wigc nadal trr
    jedynki i nie zmieniaon stanu.
    w chwili pojawieniasigjedynki na wejsciuzegarowym,przerzutniki I - 2
    orazi - 4 ustawiai4sigw staniezaleinymodwejdciaD. W eiekcie,gdy D : 0, z P
    0r : 0i st4dQ2: 0,gdy zalD : l,Qt : 1i st4dez: I.Mo2na spiawdzil,ie Et
    zmianastanuD podczastrwaniajedynki na wejSciuzegarowymniespowodu- do
    je zmianystanuwyj6ciowego. Dziejesigtak dzigkidodltkowym sprzg2eniom rPo
    zwrotnym z bramki 3 na bramkg2 oraz z bramki I na bramkg4. !a!
    '(ta4 aa 'p
    {ta noq c'flu.e)€zcnpl e[le.ryl;zpoct [ezcre1s,{,n
    gEZ'Vl's,(reu eA\os€zc
    t[zr,ugfri,n tEerqezr41nneztd oryfl uepetgettopo,nods womez.Szr
    -npoarodse
    atz'ctzpmet
    '0 = q,[pE.
    z- IlT/utlrz
    zcny 'tz'tl 'sAU Jepeuc5r,n
    (q) qceprcezeu t6etqazldI (e) teueqcs :AulAcelAcsozoq
    1 0
    oraz qcercgf
    rsc,lrlt{eun
    ec;gqe1
    ; (e) r
    '€luoc-oPpz
    eu ggourodposzsdelode[ncesz oc'(qzz'll tpSd z trtongfazrd
    'sfr) ,{zerelsr-q
    '(e67il 's,{r) ellutqcs tuellm
    51,{1s,fteqereqc51sefnls,{zn elc4eJefu\
    -1nunnd z 1113-l@4'rzet^r CINVN lTtu?rq tueruozctlddectp6q 'DnFqcS eru TrulnzJez
    olitto.tqlsef qcru z urfzs,nrel6'feuopcs ylcezgeetal gc,{qlgelsnrrP lrg{lulnzr e1q'ouzcrEo
    -ezrdelue,nosolsez elsord ?rnPeuoyl\Blspazrd tue6oz euezcgo4qz€N o4el cbleyerz
    'gIU'tI's'ft qcacg!ftr eu..
    .elue,rorunzol oEeuozpe,tordazrd al,nelspod qtd- 9l g
    €u euoutelspezrd Ne[ IJ
    €u 'u,tstaoqz oEeueprnz,it O s4lqnaaztd ggteztd ec11qe; Ierrr?rq g qc,
    "uozoF .el7'Vl'sfr e
    'ZZ'?J'ilA
    elAsfueqereqcr (e) lPureqos:EluulqcsPluelg
    (q) ennorcglezrd
    pugn 4eupef
    -9uo op duq
    g't, zi ogb
    oEarulupopoE
    -ols m Auorry
    oEerulepope
    '0 =
    Fnrp l)
    fzsluerd :mg
    uttzcoqz ulwf
    -e1q 'ectfeJrm
    (q -szrd r{uzctuor
    LL9 utAutot*rz uapazilztds tttluppop z auilqe$nnp Dlunztaztd oL9
    Impulsowe uklady regeneracyjne 572
    "'- ttnik, ir

    14.3 P R Z E R Z U T N I KJIE D N o s T A B I L N EI A S T A B I t N E
    l3 !=-f,r

    14.3.1 Zasada dzialania przerzutnik6w jednostabilnych i astabilnych


    W punkciel4.I zdefiniowanoptzerzutnikijednostabilnyi astabilnyi pokaza- \A a:-.::
    no,jak mo2naje ztealnowat dol4czaj4c do przernttnikadwustabilnegopgtlg
    inercyjnegosprzg2eniazwrotnego.P:l::ernfintkjednostabilnywytwarzaim- f l

    puls o okre6lonymczasietrwania, astabilny natomiast generujeimpulsy


    o okre6lonymczasietrwaniai czgstotliwo6ci.
    Jestwigcoczywiste,2L uUaay te
    muszQmie6 elementydaj4ceokre6lon4stal4 czasow4,czyhpojemno$6lub
    indukcyjno66.
    Przerzutniki jednostabilne i astabilne mohna podzielil na uklady
    z zewngffznqi wewngtrzn4pgtlq sprzg^eniazwrotnegookreslai4cegostal4 .)
    "
    R.
    czasowQ.W pierwszympnypadku, podobniejak w p. 14.1,pgtta jest
    dolqczonado przerzutnikadwustabilnego.Stosui4cnp. symerrycznyprze-
    rzutnik Ecclesa-Jordanai opieraj4csig na zasadziepodanej na rys.-14.3,
    otrzymujesig przerzutnik przedstawionyna rys. 14.24,kt6ry w zaleinolci
    od prnktu pracy mo2e by6 jednostabilny lub astabilny. Nale2y zvn6ac
    uwagg na to, 2e okreslai4cystal4 czasowaczw6rnik RC jest ukladem
    calkuj4cym. :L

    F^
    _L

    * : 4 ,

    R6

    F^

    Rvs. 14-24. Przerzutnik Ecclesa-Jordanaz zewnetrznq pgtlq sprzgienia zwrotnego

    Przyklad 145 Nalezy obliczy't, wielko6ci & Rz i Et ptzarnttnlka z rys. L424, aby spehial
    on warunki jednostabilno6ci lub astabilnoScy jeizei.dpozostale parametry ukladu s4 takie,
    jak w przykladzie 14.1. Nale2y obliczyt, czasytrwania impu.ls6w,
    ieLeli c:e1 pF. przyiw
    Ra: 1 kO.

    Rozwiqzanie:

    Z obliczef w przykladzie 14.1wynika" ze przerztt ze stanu wysokiego do niskiego nastgpuje


    dla:

    E ^ - t -Qe)
    -" I
    IJm : I/ctn + : 3.07 V
    lk,l
    ',{uue[n 5e[ t"4epeq eu ,{ct[eJe,rz(lr qndwl
    A Z'0 Fou/(.f,0 npEfdn uu ,(qrgels ue1s
    v + cL't _ I
    LO,E+ 71tr
    srl 06 = ulot:J rp e[n4[szu
    I
    nslndwl otrzcu,tpsfod oteuenoreust znrE.n4sszC
    . tu+u
    s''0t=
    ,u?I ?=l Vt$zt4'grt
    'eger ts npo1
    / ptls t,rostzc tpls pqeds ,(qe fi
    eu ry n n t$n gtuttuod zarelsqou s!N'A S : afl l at Lgg: y $p elntufz4o (pl | = "U BIppt$
    u+ru u+su o6eulol
    lsl=---;-.9+-sA-
    u
    u + s u cA-
    L7,- : -
    :"rusuagr 0p e$u,(zr1o LZ- zrno17 o1a[nao1re,t
    'du ctfn{,(zr q nrylzpeztd otel z4tu,ten etrup 't211-'2t17w1'ru4zptztilzzod 5p Tenopf.eu
    E
    mulrod tn ptolrs,r qc{uzc{146 ez eupe[ oteupgapoupef t4qnzraz.rd ape1s,(zn n1oc.Al
    t r +' t t
    * -
    z11:tlgl - :,/p-afnterqrzrdg,sonrpoplz3
    I
    I + 40'€ _ I
    LO,E+ ZL,T
    qI'II = ltr
    VI IE,LE:
    I
    oppapodpo npe,toprpor,(zr4
    t+zL't _l uepelln 6{
    Lo'E+ ('Lv Ecgwz fzpt
    flr w'vz- qI'II : Itr Ictouz.epz ltl
    I (g'tl 's/fu
    pt$ .A 7 [eungr sl.rolds,(ss "u
    -szJldAuzcf
    'stt
    AzrdL LO'E op ZL'l - po 0p epqw pgouuefod uu o.clpru nrwaropo; i(zrd I'I I = CU : a
    Naf ?n5d .I.
    otf,?,bl&ztdqoruzU >>UIIU >>UptollAgrolucq1o,f,Clctouuefodepenopqtnosezct;a15
    'A rU olq ttr4s oEeo&f
    0S - sg ! U III = y :F€[apaztlazor Uq I :
    ,(petrry eu ,
    u+tu_ u+tu-
    Il9=--47+-uA-
    u qnl ?touuefo
    u+su
    : -sg-
    el fpe;4n e7,
    A9- dspdwr efru
    -Ul Uzre,n1f
    :fn e[nuIzrP "g >> mn ! zU >>sU
    'LZ'O=on 3p5doEeupq
    >> ewqllg$zaldzsJoA g- ztlno17 ouper,rodpoendrdsso1ctfnuf&r4
    "U 'L U -?4{odrduF
    Agt Ztt- > cn zBro'A 0I :6n [8'A t0'€ <
    cn f,ge trof naoqlqelsa uePlutuslA
    tt
    /6tcn- un qc^ul!qels
    LZLV. - - @;:@n
    qp otaqosf,r op oEeqsp gaznueF ez
    eL9 eullqe$e t eulgersoupa! pllutnznzt4
    zL9
    Impulsowe uklady regeneracyine 574 4azutniki iec

    Prostsze,leczmaj4celicznewady,s4przerzutnikijednostabilnei astabilne Tak ni


    z wewngtrzne p€tt4 zwrotnego.Idea tego rozwi4zaniapolegana
    sprzg2enia opadar
    zamianie jednegolubobusprzg/ef-migdzytranzystoranizbezpo6redniegona czuloSd
    pojemnofciowe,tzn. poprzezuklad r62niczkui4cyRC. Na rysunku l4-25a Aby *,
    przedstawiono jednostabiln4 wersjg przerzutnika Ecclesa-Jordana,na rzut6w

    rys. 14.25bjego wersjgastabiln4.

    symetrycznez wewnetlzn4pqtlq:jednostabilny(a) olaz asta-


    Rfrs. 14.25. Przerzutniki I
    bilny (b)

    Przerzutnik jednostabilny lf,zni sig od przerzutnika dwustabilnego


    zast4pieniemrezystancyjnego sprzgZenia z kolektota T2nabazg T sprzpze-
    niempojemno$ciowym. Jednocze$nie tranzystor Trma statycznypunkt pracy
    w zakresienasyceniauzyskanyprzezodpowiednidob6r warto6cirezystor6w
    Rc i R. W ukladzie nie wystgpujedodatnie sptzg2enie zwrotne dla pr4du
    stalego,pgtla jest przerwanaprzez pojemno$6 C. Przerzutnikma wigcjeden
    stan stabilny z nasyconymtranzystoremfi i odcigtym Gdyi sprzg2enie
    Tz
    z kolektora T1na bazg ?i jest identyczneze sprzpzeniem w przerzutniku
    dwustabilnym).
    W chwili przyj6ciadodatniegoimpulsu wyzwalaj4cegona wej6ciua*
    (rys.14.26),tranzystorTlwchodziwstanaktywnyi wyprowadzaT1znasyce-
    nia. Procesprzerzltujest identycznyzptocesemw przerzutnikudwustabil-
    Sz
    nym, w tym pflypadku pojemno66C zachowujesig jak pojemno66przy-
    spieszaj4ca Cr. Po przerzucie,nabazie odcigtegotranzystoraI pojawia sie 5{rie
    znniej
    ujemnenapigciebliskie -Es, powstajqcenatejsamejzasadzie,co w om6wio-
    C rozladowuje sigzestal4 pesy$
    nym popfzednio przebieguna rys. 14.7f.Pojemno(i
    (J U1 nastgpuje pulsr
    czasowARC, po osi4gnigciu prznz napigcie ss wartoSci
    ponowny ptznrzutdo stanustabilnego.Czastrwania impulsu nic dc
    do st

    ?: RCln :RClnffi (r4.24)


    zystor
    tengQ
    ,_-s I
    rsil31

    czasy narastaniai opadania impuls6w na wyjsciachprzetzutnikas4 Is


    okre6lonetymi samymi parametrami,co dla przenutnika dwustabilnego. rpo$c
    '"t;1 'oEeupgels
    9go41epl(VZ'ti szrozr em tctfndiprt,n zez:d euemopomods
    'drnlereduel poJ ns"zc 6ef alg4tulnzrezrdqafl tpen tu1o1s1 ts e:pulnzr
    ?goqe.tr.;z
    zrtr?u.sEz
    qcOldru oEemo4lepop eEetu,(,t pBHn '0 npgfrfu Bu ,{u,n,{sedsuzc
    Srs vzsferuuz fut q"t al(l 5 ggouutafod zeztd ,,bvappl,rt" cy 3[cuu]
    -s,{zereFlloJ{-slztl ezsfepUz oEenorelrue ,,IIUJ'}'^ e*p€l{n ,n e; rolV[z (vz'vt)
    -uer1 'LZ'tl's^J eu euezeqod1sc[ege epeztrluoa 'oEeupqelsnu?N op
    arcor,nodod g ggouurefodoEeotfn,nowryzorerols,{zu€4 oEe,tno4lepope1u
    -?Aosols?z zaztd elilmnsn 9dq e?oID€p"a\ elulelso e1 'oteuuefn nspd e[nd56eu 14
    -u1 oEeue,noreuaE 9,soqt4o1sordctfezctuefro'Qn n8elgazrdru,(u,n,(sed tpls ez$rsa
    eqszc o ?elurrgr sfnpfcep el g,souuefod'np"pln ?souporr\"zaluezs[eprm -or^{oluot[ c
    o1 zald 1 rylqtztd o.,$tsgelgopodopmerdezs4{mz 'ra erzeg eu a1c{d dn emufod !
    -su euursfn epn4oEqp uz-npect[npo,utod 'p ggouuefod u,noEerezg -dzrd ggou
    -Fq?Nn&rpnl
    -af,seuzrA
    nh nrcgfe,nel
    u.trtuzcfuleur{s nlplnzrazrd
    nlgugnzrezdulu;lqelsoupeJ rvr auszlzrds qf
    '97'j1 'sAH
    90;deu r6erqea4 uepefcir,t e
    nptrd E1peq
    ,lgropfzer ro
    ,{cerd11und,
    -q*ztds rl M
    oEaqyqelsnr
    -glse zsro (e)
    I
    I
    \
    t1
    o{
    ,uf
    I po ozslgr4,a(q,{uqarodn-o1nzr ?u '?ueprof-
    q,td f,seza'qcr(ultqolsord op euo4y,qz fi,(q dqndun euemo.reueE,fu ,{gV eSZ'?l nluns
    'oEemueu nsezcelseDlom uuozs[e1uuz1sefepalonzdn au,nouodBu
    ?golnzc euoEeruperg
    'oEaup.gels
    nrretsop ercornodod '(II'tI rgz,n)'l HsIIq'fzsl-or{ 1sefepepedo eu eEelodupe
    seza'(El'Vl tgzm)Mt po fuzppz r fzqn4p 1se[erueperev saz.ccdpn ryf eulrg?lwreul
    9L9 aullqe$e ! aufge$oupel oyu4nzna4 vL9
    Impulsowe uklady regeneracyjne 576

    i\

    Rys. 14.27. Pzerzutnik jednostabilnyze zmniejszonymczasempasywnym

    Przerzutnik astabilny, przedstawiony na rys. 14.25b,ma oba sprzgzenia .) J:l


    migdzy tranzystorami ztealnowane poprzez pojemnsgl C. Statyiznie oba :t. ^
    tranzystory powinny by6 nasycone,jednak ze wzgrgduna istnienie dodatniego i
    sprzpienrazwrotnegonigdy do takisg6 stanu nie dochodzi przy wl4czaniu na-
    pigciazasilaj4cegonieunikniony brak idealnej symetrii w ukladzie powoduje, 2e - . / . i . ' ;

    proces regeneracji doprowadza do odcigciajednego, nasycenia za6 drugiego


    trenzystora.Nastgpujew6wczasprocesprzeladowywaniasig pojemno6cido- \-:-::.1
    l4czonej dobazy tranzystora odcigtego,przebiegusBjestidentyczny zprzebie- i1i:-j
    giem na rys- 14.26c.Po osi4gnigciu napigcia u, nastgpuje ponowny przerzut
    :.' r\
    i processigpowtarza, tym razemdla drugiego z dw6ch tranzystor6w. w efekcie
    uklad generujefalg prostok4tn4. wystgpui4 tu identycznewady z wymieniony- Prrr th
    mi w przypadku przerzutnika jednostabilnego.Dobieraj4c r62ne staleczasowe t _

    RC mo2na zmienia6 wsp6lczynnik wypelnienia przebiegu impulsowego.


    w analogiczny spos6b mo2na z.realnowat przerzutnik jednostabilny ' :-.-
    prznz zastosowaniepojemn oSciowegosprzg2eniamigdzy tranzystorami niesy-
    metrycznego przerzutnika Schmitta. uklady astabilne oparte na tej zasadzie
    nie s4 stosowane. Dwa rozwi&ania s4 podane na rys. l4-2g, przy czym
    przerzutnik zn sprzginniem w emiterach jest nazywany uklad,emBowesa.

    n)
    */ h)
    "/

    - l

    - - i_a
    i r:J:

    \\
    ! ! l ! t

    Rys. 14.28. Niesymetryczneprzerzurnikijednosrabilne:schmitta (a) i Bowesa (b) ?a1::I


    euzcruoJl{ele,(pel{n r€
    '(ctl'tt) ueroza.-ezJ.tlrueeu ercdrdeu'sl11uqcs otsupgelsn,rpelmlnzrezrd (q) ese
    BIp{€f '(q?I'71)uaroz,nilrsezet(mzl ezeg eu endrdep'dundl1e-zJ 'f13ppo
    Ne[ II roNfzuel w,{u1rqe1s e1u"Nn (qgZ'tt 'si(r)ese,togn4rulnzrezrd11
    gcfctzponaztdqc^{,royc,s[a,r
    et"ur,f, n9.ro;v(zue.q r[cuelMzer
    or^JJ]illiro:fffl[ffiT
    E
    I
    €q'I
    stlz'E : ul93 :J
    I
    ptp'A g - zrnopsr.w,{1o1dru,(sactgtp'A
    €€'t : Irn ?tog"/f,erdtrso zrn,(pt'rdtpeulnzrazr4
    sd gs = r0I .G? + €)c_ql: ,
    :3 yc,souuefod
    Bltre.lopcl ?^rosezc
    slsls ,uslclqezJdpo.6 ep or '6 g9'g- o11,(1
    pou,(,t fi, u,(,tor4rwe nzc4zeu a,ro.rodz an3tdep . 'Dsailog r
    .L - o6 u.fiza Aztd'9
    EgZ:rn - wn - rn,L Z: tcVI -un =un,L L: I3UI- cg unon ercnzrezrd
    'A
    t9'I po [ezs13p erzpqlduc o ruttul?pop tutepdq Iuep,rzifur 1s4 pqln elzpewz lel B
    'A 'A :un:(rcVi r'gtozrt tZ
    €? = tn ptfs A €€'t = Isn S -,(seluruero
    :altmzblnzoy fupqersoupef
    '\zrp Etzq'A : rZ 'oEe,rosp
    0I \w 1 = 1
    .ds - eaosBzceP
    I C,(tl S : aU tH 0I = IcUttq € = @U= IeU,.UqS : zU: ty :qc,(uupeJpeggjl'efJz
    sUrErIcS otaqtqzlsoupe[ ollqnzrzrd paonpaol,r ge,tozpuuezrd ,QapN 9]I PtF[.{z{ -r{uoruertur{r
    ercleJea'trgr
    'rrgslndEr fpnlldue rol€ulu{rls,{p olef ,(u
    lnztgztd r{urn
    -Brrosols?itrfg oEslep I zU - ry zero uV - tay qcfulr{clreNdzerlrglluleFP z -ergtztd.zf,w
    tctfu4ruf,t 'f,cbfepmzfmsFdul Bu?golnzctuolger{o aTuPBIIopeE -op ngouuef
    'oEeup.q€ls nu"ls r "t{uqcs
    efndSNeu
    Tnrtn1.Jjsztd,(upqepoupof lnzrszrd oEe6nrp gezr
    :P lg^:j \
    t"n ptoUer6,un zezrd nn3rdtrso od I ItUfJ t,nosezc e4'efnpo,ro
    t# - u ' u + -eu npuzctl.ti
    \ /
    bpts sr 51sefnpu1C 'zJ er&ropoI un lep"ds E€s Ti[Ble[npo,tlod oc 'ItUf oteulupoper
    ?tope,tro epedsw.nonqx$1flr;u'e11rwgcg nl14nzrszJdudup.qe6n,np,n4p[ eqo eruzcr{1
    'qgsods nqndut szcogze1ul"Poq emez$zrdsrqo
    Hst ,l lnzlnztd s[npo,nodoEsoDfupaazd,n
    zen S wn
    @z'vt)
    Ieurucll duorqeds 9fq uslw,tlod t
    t"u t"u
    - t -)T
    a -- tsn
    Jr
    @savt) zt*
    :A qzeqav guz
    zu+tu
    (esz'vt) cq:zln
    " [ 4 t '
    pef (,{zeqnptrd nrc0ruruod f,ztdl za eE"q pfcuelo4 'f$tcpo fsel II
    "u u,{upqeN elu"ls,AI
    ',{u,nfqe Nef roNfzuer} EBZ'VI's,{rz ellulnzrazrd
    1L
    LL9 euilqe$e r eulge$oupaf opuTnztezt4 929
    Impulsowe uklady regeneracyjne 578 :"::'zutnikijet

    Kr6tki dodatni impuls wyzwalaj4cyotwiera tranzystor fi i powoduje 'a 3.2 Real


    ptzetztt. Przewodz4cyteraz tranzystor fi sprawia,2e us - -(Jr, o tak4 i asta
    sam4 warto6i maleje napigcie us2. Pojemno6i C laduje sig pr4dem I,
    co przy stalym potencjaler.161
    powodujeliniowe zmniejszanieue2.Prznbiegs \ajprc
    te s4 pokazane na rys. 14.29.W tym czasienapigciebny f, wytaLa stabiln
    sig wzorem (14.16b)i, gdy up2 osi4gniewartoS6o U" mniejsz1od us2, bramk
    nast4pi ponowny przeruuti powr6t do stanu stabilnego.Dodatni skok Roz.*r
    na emiterze ?j powoduje taki sam wzrost na emiterze Tt, w efekcie r) czne
    wystgpujeczasmartwy. - zllac
    * ej(
    znac
    n\
    */ Uw znac
    Z(
    jednos
    Drra p
    uklade
    Ni
    nem,
    rmpuls
    poz]or
    c)u,, rysunk
    \\ raca
    zasiJa
    poaor
    regen
    Sprrpi
    gener

    Rys. 14.29. Przebieginapiq6w przerzutnikuBowesa

    Rys 1
    Zmiananapigcia
    AU (rys.l4.29cid)jestw przybli2eniu
    r6wnaRs1.[,
    st4d
    tC
    D
    -t- -1,
    T:A L(J:tRcrC (t4.27) \f,.ut(
    I
    r reSe

    nie zale|y od pr4du I. F\)cl4I


    ?tzez
    'cg e1c61deu
    op elucdlotdul{se y Sfcuulsr(zerzozrd
    V elzAn;e[cuelod f,pfl
    5p s[npe1p 99ouue[o4 qc,{,topgf,{,r rrglr?ls aueruz ?eu/l[-ortqos ez eEtpod
    eu ewc6o1duopod Srstfemsnt"zepp(cersuster1
    oc'rt I ,g'tg qcer.c,sf,fu,
    z}erwnurzr eu,n{11un L v'E: ff'-,,H" ezPnlrtdue o erc$ldeu1o1s Qz'vt)
    furuefn'zg rucslfrr eu ,X'uup a[npo,todfctfep,rz,fit spdql lu]Bpo61
    p!6ttcyuuru
    urercglem
    ulueruolo;q z 111 iuoles lrulnzezrd Au;qetsoupel 'OE'tl 'sAU
    ',11": 'w1 hqnduy
    Q zerc ,,If : O Apfl 1@reue8
    eFszc ,n e.ngfeme1c01cpo eyumeilvztg I sg IEU{uurg Az{F/twepe?azrd5
    'zg r{uerq epgfe,nu rg gwurq ep,s[,&trfzpOp euorctpt pe[ Ofcereuetsr
    otsctfnpo,tod oEeulornz eywz.lztds ep6d eu46ulla1a 'ercStduuuopod
    - r'2 ercOldeu1ssfnpgfen ots[eu'oteoDfepez
    Hs.ru1se[,"2rucg[,$t
    erc$rdeuop y rolv[zer "u'Sl'0
    ztzrd Auozcb$zrd1se[l.zrnytcevlz^ 3ze; r(c0facern
    -pO 'npu1{n qceyzS,ngc(ulo,Etztzsod,t ,{uup ouozceuzo g€'tl n4unsfr
    BN 'np?pF nlcgfe,tsu zerullgJlsefrlsm u?ls '.J?"'- 0 nplF{,tl B!',{I" uopod
    'P?P1n zczJd oflaue,loreueE nspdul
    1se[A np,sl,tlr eu ru,(up.qef e1rc1s/S
    '81 'uer'
    3[u81s4 3ls",zcn oteot[eJernz,fulengb/rl ucls eu ,{,tllzernslu
    -g[a,t uiluetro{olq z ryulnziszrd ,(uor,tqgpgzrd rsel 0€'?I nryns,ft e1q
    ',ll9spdu1 EFrBllouuoJoEeu$czreuateruepe1ry
    ru,(upsre,tpn pe[ plurso "IJJ eugqs]soupef;ryupzrrad ol ezs,ruardu,nq
    'qcduopceagpep1n
    IcBNod,t qc,{uu,nIuo$n'qc,{up.quprt qcfuggefoupet
    trgllulnzlszJd e[cu4pu enopegfzrd {zr1 euomguro zBJel tuupo2
    'e4plnzrezrd,fuqreu sEzJfv.*v -
    ifrnteroduat po nspdur BIUBiIJInsuzc?toqelYztu;tewz -
    fryuerq ,{nong[e,n
    rop,{zue4 ?Fpolzsn ec0Eou lcaouue[od su slCrdsu euuefn etrilsoz -
    :oEeulor,nzupeTSzrdstpOd trz4Ou,lern z oEaupqepoupe[npey4noteuzcfr eIcIeJe ,n 'lI
    -leur{s u1peucr(pr(JsllpJBqc,{pell al4fsfzsa luelttrogEE ePtBlerueztt,lzog '
    IoIs lul?poc
    'r{ue,tosotso,$1urd n 1sefep trcgouue[o d qV'Vlt,ft z appeyry ,l r.u"{uBrq wn po tzsferu
    'oteup.qep
    fzp4u grzctlod qcrupergodzegz oEeupefemar.dtlsezzezrd Wt[m zJ f,za
    -oupefe4ptnz,tu,td oEeuopcsepa4s,{znqgsods5rs,{qop,nup,{,tlfzslsordfup 6arqozr6 'an e
    I ureptrd 5ls
    qcAul;qelse; try1 o 'rn- :
    qcAul;qelsoupeJ^ gllulnzrezrd euo;ecse[cez;;eeu Z'g'tl efnponod r [g
    6L9 eulge$e ! eulqelsoupa! oyulnuaz44 8L9
    Imp ulsow e uklady regeneracyjne 580 Przerzutnikije
    osi4gawarto66U.t: 0,75V ponownieuaktywniaj4c4wzmacniacz,
    nastgpuje
    regeneracjai powr6t do stanu stabilnego.czas trwania impulsu dla rt
    ' i
    Ec:5Vjestwigc
    F

    ?: RCln r 0,6RC (t4.28)


    3A
    1 -
    3,4-0,75+5 4

    Elementy R i C s4 dol4czane zewngtrznie do ukladu scalonego. Od-


    -u-
    powiednia konstrukcja wzmacniaczakompensuje wplyw temperatury na czas
    ? trwania impulsu i sprawia, ze powstaj4ce w wgZle .,4.ujemne napigcie
    0,75 V - 3,4 V : -2,65 V nie zmniejszaniezawodno6ciukladu.

    Rys. 1l

    w
    Tranzt
    na wej
    pozior
    Gr
    -IT, C
    Rys. 14.31. Przerzutnikjednostabilnyz mo2liwoSciqpowt6rnego wyzwalania Tznsti

    Na rysunku 14.31przedstawionoschematblokowy przerzutnikajedno- RC. C


    stabilnego,kt6ry mo2ebydpowt6rniewyzwalanypodczastrwaniagenerowa- *zIDa(
    negoimpulsu.Jegozasadadzialaniajestodmiennaod omawianychdotych- @,. Q
    czas,pojemno66C jest pozapgtl4 sprzgieniazwrotnego. W staniestatycznym hdowi
    dwustabilny przerzutnik Schmitta ma punkt pracy na wej6ciu powy2ej przeds
    napigcia pgtli histerezy(Ua ) (J,b por. rys. 14.9).Impuls wyzwalaj4cy
    powodujeszybkierozladowaniepojemno6ciC, co powodujespadeknapigcia
    ..,
    U aponiilejU,2iprzerzut.NastgpujeterazladowaniepojemnoSci i gdynapigcie
    u*1zostanieosi4gnigte - uklad ponownieprzerzucado stanustabilnego.Je2eli
    podczasladowania pojemno6cina wejSciupojawi sig ponownie impuls
    wyzwalaj4cy- nastgpujerozladowaniei powt6zenie procesunarastania
    - l
    napigcia u1. Czas trwania impulsu wyjSciowegojest w tym przypadku
    zwigkszonyo odstgpmigdzydwoma kolejnymi impulsamiwyzwalaj4cymi.
    Na rysunku 14.32jest przedstawionyuniwersalnyuklad regeneracyjnego
    formowaniaimpuls6w,realizowany w postaciukladuscalonego o nazwie555.
    Skladasigon z dwustabilnegoprueruDtnika asynchronicznego RS,z dzielnika I
    napigcia,z dw6chwzmacniaczy operacyjnychpracuj4cychjako komparatory
    napigcia,z tranzystorarozladowuj4cego i ze stopnia separuj4cegowyj6cie.
    Elementyznajduj4cesig na strukturze scalonejobjgte sA na rysunku lini4
    pzerywanA,elementyR i C s4 dol4czanezewngtrznie. Rp. 11
    Aztdgdrdpuro€rqozrd'tt'tl
    ggg ooeuolecsnpelln nruele/i'iz(/i|' 's,{U
    I
    brug n4uns
    'spg[,(,rroE
    froluredtuo:
    "IIuJeppzT
    'sgserr[zeu
    oEaufdcere
    1u,(ct[e1e.
    nlpudfzrd t
    ?Iu?lsEJ?u
    spdul eru,
    go-za1'oEe
    anOldeu,(p
    e1c01duu 4ep
    Acblepnz[,
    'g€'tl 's,tJ?u euora\slsPezJd
    fe7,&tod nlc
    ts 9{deu pelqezr4 'oEeqlqels nu?F op ?c?rl\ {lulnzrozrd r €uerropE tu,(uzcfle5 e
    -zot C ggouuefod'fuoc,{suuefe1soz; rolsi(zueJl ',,H" : Q ',X" :8 'rr1 -qM1op qcd
    ',(uu,norezr$trafepoz lplnzrezrd y qosdal uels 51sernefod Wl ezcelvcawzl.l. -e.nOfeUeE
    qct[,{ln ev - !2 "99o*^ erffitrso t lcgorruefod eu arcdrdeudpg 'CU -oupef?Tqn
    "g
    t,rosezctp6 ez p rcgouuefoderue,tropq5rseufzcodzorr f151cpoe[4soz; e!uB
    ro1s,ftuur1',1I":0 ',,H": 0 I e>llurnztaz;de1uell[?lsne[npo,nodoJ ',,H"
    1se[gnlcgfemeu uels,',(uue[n-sJndTI I{lgDI Stsrmefod"n nrcplam eu dpg
    u,{c?feplued erue}s,n 1se[4rulnzwztd 1 .7" alurolzod
    uu ts gy epg[amEqoa1'tfnpoinod pgouue[od eu a14qur "'n nngp,t uu
    2
    ap6ldeuep1osf,6'uuenopepor p ggoutuafod
    lsef r duocfseu1se[; ro1s,{zuur;
    '..9"' uels - n1cg[tfitt
    ev'fl" uep 6sf @n1c,s[,{,teu ur(uzc,{le6 pr-q€$A\
    Q
    ggg mgslndurEruemourolpel1nAuo;ecg'28'tl 'sAU
    'n
    erCrdeu euur
    s?zC?U,ftn1e
    -pg'oteuopc
    6rvt)
    eJp nspdur
    efndSlseu.zc
    r89 eullge$e ! euilqe$oupal qtu1nzrczt4 089
    Imp ulsow e ukla dy regeneracyjn e 582 : ^ t'atOry prze

    Czastrwania impulsu moZnaobliczyt z zaleLno(ci Pier


    o dorro
    1 o okreil<
    T: RCln ,, : 1,lRC (14.2e)
    _,estpod
    L _ ;
    rmpulse
    :..-.,1^ ^
    Ll.PUrs L

    Podczas trwania impulsu wyj6ciowegona wej6ciu R jest stan ,,2' :rrn)'n p


    i powt6rneprzyj6cieimpulsu wyzwalaj4cego nie zmieniastanuprzezutnika.
    Omawianyuklad ma wigcwla6ciwo6ci przerzutnikajednostabilnego
    z bloko-
    wanym wej6ciem.
    Uklad scalony 555 moZeby6 r6wniez tak przyl1czonydo element6w
    zewngtrznych,aby stal sig przerzutnikiemastabilnym.Zostalo to przed-
    stawionena rys. 14.34.Gdy ilosr: ,,H" i tranzystor rozladowuj4cyjest Rys 143
    odcigty,pojemno66C laduje sigze stal4czasow4(Rr * Rz)C,poczynaj4cod
    1 1 Scai
    napigcia t3 Eo Gdy osi4gniewarto6d uklad przetzuca,tranzystor ::Zt\t:a'
    i "r,
    Tzostajenasyconyi pojemno66C rozladowujesigze stalqczasow4RzC.Po
    osi4gnigciuwarto6ci f. n"rtgpuje ponowny przeruuticykl sig powtarza. ..
    ] 4 GENER
    Okres generowanego przebieguwyraZasig zale2noSci4:
    'r I .
    ' Zasady
    T : ( R r* R z ) C l n * RrCln (r4.29a)
    , ,lr- ,+

    st4d

    T: O,7(Rt * zRr)C (r4.zeb)


    F"

    -
    --,i €:

    555w polqczeniu
    Rys.14.34.Ukladscalony astabilnym - i [ - : :

    Przerzutniki jednostabilne maj4 dwa podstawowezastosowania:


    - jako uklady formowania impuls6w;
    - jako uklady op6iniaj4ce impulsy.
    lui(ctfnlnter uletcitdeu fuetuenrtz ptrd orupar,sod7e1gn1
    ?ru"a\opq ercirdeuorupsrgodzeq eEelneruerurzqcfrgt1 A\'OCA iftolereue8
    fweruzgtzog 'BIuE&\ope1 pbtd qn1 etc5ldeucitm 5rs eruerrm iggouuelod :EIUBI
    pe rolsdzer 9fq tEoru eru pu,{uu,nolnEerfiu?lueruelequ.oryz Z
    'oEaulor,nzeruezizrdspAd
    feotfnryec
    'feuzrlSumez erlrul\osols€zzeztd,{uemozleerz 1se[i(upqe$ePsPIn19e['oEeu
    -Fq€1snn\pE4ru1nrsaztd ,{zaralsrqg15dercdrdeueurgt t eulop flnEer z ts rurfl
    rruz1cOrde51'1nzrez;d elndhsuu gclfugtl,{zrd'rur,{,toEord ruetcStdeufzpSnu
    lcgouurafodEruBA\op?I ns€zcpo Eqelez 1sa[n8arqezrd9go,nt11o1s3zc tufu
    -Ug"ls?nltulnzrazrd rt 07'ouotuPoA\opnt4ceruBzelr\zoJ tlcrupezJdod6
    'OCA np?[In ectforls
    apgfe,reu euepe;rfzrd sezc,tg,nlsef oEemoEol?u3-oa\o{,{c e4turo,nlandz
    euelsf zn erc6tdeu:rur,{,no4fcpuzleu8fs A{gJolsJeueEerue[erlsazrdn4ped
    -Aztdm oulriozpoeru ts n[uzporoEel,{pzgn 'eupoa\ezIeuA\olzsolts ngou
    -l(c4npurgnl lcgoutuofod euofor1s z,(pE'qc,{uffce>lruntuolale} qc"ruezptzrnt
    qcd,norenuodqcepbzrfzrd m gc{uuerurz931deuepqxV o4uf euemosols
    ts fengSzcntnJ G'tt 'd ln auoTA\gluo "I'Id) t,tloze; bqbd z alourels,$ @arvt)
    tpy3zc tuzctlpooru euo t5 'eDlorszsozpnq lset mgpegn nfezpor oEale1u
    -?Arosolssz'ursStdeu oEeuoTo;,{zrd apzrl5u,nezPo euzelezlsef99o,tq11o65zc
    qcfrpil 'eupgelse pgqnzJezrd o4ef euemonleet fercgizcfeuepcoqo ts
    (62t1'stotonlcsopalpuuoc a0o71oa'Eue) urercStdeu eueferlsezrd,{ro1ereuell
    (eac'vt)
    uregcOldeuqcAue[erlsezrd nnglo]ereue6 e!uelelzp Apese2 L'N'iL
    (ocd y\ErclrdvN
    tNvrvurslzud Auorvu3N39 n'nL
    zzreprod 5r
    og 2zy tnos
    'V'Vl'd A\ ts r tuercSrdeu
    auor.{rgruo eueferlsezrd
    .ro1srfuue4
    frolereue8o1e[euemonpetlengbzcfeuts eullq€ls€t4tulnzrezrdeuopcs
    po ctfeu.(zco
    J sezoo ns;ndu.rr ppl)tn 'gt't!'sAU
    etuetuTgdo lsaf dctfmro
    -ptztd ol ol
    rrgluaurele o
    -1_J- -ll- -olotqz oEe
    'e4tulnuaztdt
    '4rulnzrezrd,ftsmretdzezrdufuol
    .2f ue6 pef
    -garlo nruaruTgdor 4rulnzrazrd 1Brlupz*,td tufuoJger4oelclslzq o qndul
    npt[,(a eIcIeJeant[ep actfn4zcltzgr i(pegn B,tlp I utlulsPoP ueqndtul
    "u
    euep,nz,{,n euFq"lsoupe[ 'gt'tl 'sfr eu ,(uepod pef
    l4rurnaazrd BA\(I
    Blrru/r\osolsezoEarEnrppe14f.zt41 arsezct ezpnlldure fsuop-ar1oo Gz'vr)
    qndun DllqnzJezrd nngfifuleu"IIrB1$rl
    ,tue,nouuol6e[ alcplzsl ulfiqomop o
    "u nqndul :a1srn,{zco
    fctlep wt 1sa[gealosopezqcfuor-uenuf,,tt z szsAueld
    989 b Ct) utatchrdeu aue[e4sezil fuo4enuag 289
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 584 Saersloo O

    o
    regulu
    rTarz
    ptzr$li

    Rys. 14.36. Generatorstroiony napigciem

    Na rysunku 14.36 przedstawionogenerator VCO, kt6rego zasada


    dziaNanta jestoparta na zmianisnapigcialadowania.WnnacniaczWl tworzy
    przerzutnikdwustabilny,identycznyz tym na rys. 14.1.WzmacniaczW2jest
    integratoremMillera, pracuj4cymw liniowym zakresiepracy.Tranzystory[ rFr
    i T2 tworz4 klucz analogowy CMOS, wsp6lpracuj4cyz wt6rnikiem od- r *

    wracaj4cym fazg W3.Jako calo66 uklad jest przerzutnikiem astabilnym


    opartym na zasadztepodanejw p. 14.1i przedstawionymna rys. 14.3przy z
    warunku Ep: 0. urtc
    Gdy U6vr2: -TEc, przy czym l: Rzl(Rta Rz),napigciewyj6ciowe npb
    przerzutnikadwustabilnegowynosiE6,otwartyjest tranzystorI zkanalem EfI?|C

    typu N i integratorma na wej6ciunapigcie-Ures.Zgodntez wla6ciwo6ciami lrn:I


    integratoraom6wionymiw p.6.3.2,napigcieusuT2wzt&sta liniowo wedlug
    zale2no6ci:
    k
    ,our2:.#t-yE" (14.30)
    rFOo
    Gdy osi4gnieono warto66* yEs,nastgpujeprzerzutukladudwustabilnegolI{ r{cz
    jest r6wne - E6. Nastgpujeto po czasie
    i napigcieu6L'a1 for
    *lrd

    FF
    f, : zYnC
    !- (14.31)
    v reg

    Otwiera sig teraz tranzystor Tt z kanalem typu P i napigciena wej6ciu


    :rr h.f
    integratorawynosi yUrce.Napigcieusur2malejezgodniezzaleinofici4 GoGt
    bqr
    -lnF
    ,orr2:-fu*yEc (r4.32) rF,
    r r.E
    i kolejny przmzut nastgpuje po czasie Tz: Tr.W efekcie napigcie usu71fra b
    ksztaft fali prostok4tnej, zaSnapigcie uourz- fali tr6jk4tnej o czgstotliwo6ci -
    ueltoz gcl{q,(zs sszcPod '27 zato t1 qcfmopttd ppgr rlcglr\p z srrel.rs rcgomlJlolsia
    -Ez zu,tdod euozct;od ts frelture oEergtq 'etreprol-eselcog pg lrnon g7p
    | ) ?touuefod
    oEeupqzlsna\p E1rulnzJozrdoEeuzcdrleurfs z uo 3rs 'Bgt'?I 's,{r eu
    fuezelod fuenosols rlcezlleer "p€FlS
    m o1s3z3'S'II 'd /'r
    1ernagcs 1se[ [e14e1 (zt'vt)
    euor/hgruo,(;elsozergt>l"I'Id gc3p3l4nqcfuopcs n r(uu1i(1ods lercgazcfeu
    ',(quzpotu?s pEIn crl\ou?ls ze1Eflou;'oEauol
    6sf lopedfzrd fzsnror6
    -scs npegn otezsqSuntrc,sSzc9fg tEour urercSrdeu euofor1sfrolereueg tlc,soqq
    nrcgfs,ugu e
    OCn ^^grolereue6 euolecs e[cez;leeg Z.1.VL
    fie'vt)
    tpe144st
    r.I^"u
    l"^"f#ilTlH
    qcetaez*ltutzor
    qcfuzc,(14erd,6'emoupo 01seur(zcezl4f,ctlnztazrd r{urtouod
    efndSpeu z";1 nrr3ruttpo od r ggouurefodfctlnmopufzor p€pln ezcblm Il oEeupqe$
    q eueryJz'ntcgfd,ll u?ls eraefirv.tiln nlnznszrdercltdeu nrcaruEtrsood r
    "u (os'rr)
    (vt'vt) t? : rn
    I
    Eqpua
    o^o
    :blqouzrapzz arupoBzoarolql EN€J€u mIBrctotqcgc
    g eu
    rcgouurefod ep$deN 'zU z ?etszs Ar po1p eppzctl.tt zeztd arwcyurcl uepue4 z lf,.l
    eue,nosueduro4 ts e1rynepgry ec,{14erd 'oEealophtdeypgroEeuemolnter enongfd,tl enl
    6
    gel4dztd fpord gez gLgll 's,{r eu 'eLEll 's,{r eu eueze4odlsef ggou
    -ruefodoEsctfnpe;nptrd 1[cepEereu oEauedoOCA epesey tztd g'tr1'stt;
    "rol?reue8 ui(qlqepe u
    (q) o6emopbrdepgt7 e[cezg;eer
    I -po uel4prg*
    uepbrd urlueanoln6er
    (e) eguennopep 'ft'tl
    z OOn erolereus6lpu€qcs /tano1o1g 'sAU
    [,fio1sdzuer;
    1selr6 zcaru:
    Anomlk4?.ry
    epesaz o8erg
    t, - 7J! lnun-E)
    'tun eyzpnyldureo fqt4olsord Eelqazrd
    erzq a\ ,{u,nrcezrdev )g ewpnqldue o fqt4olsord Eelqez.ldoEootfezre.nl
    -azrd oEslrotopue ?zcnll elu?Atosols?zzaztd o1 oue4s,{26l'otectfnln8ar
    sr.cArdeuop eupuo[crodord6ef ggonlpopSzc:leqnzerfueptz o$tt6tpg
    tJ
    (se'rr) "nYrt
    -rn : "J + :j .
    ,
    989 ( OCn) utelcQdeu auelenseztd tuolenua g ?89
    Imp ulsowe uklady rcgeneracyine 586

    )-a :z;z
    utl
    Rc R6
    R1 Rq F"
    _L

    0 \a:
    r.-':r Jt
    * Lt
    :i:itr
    -)\P_ .
    :i:tsLl
    0 i- 5s r.L

    R1ls.14.38. Generatorstrojony napigciem:schemat (a) i przebieginapi96 (b) tsar

    regeneracyjnych pojemno6i C zachowuje sig jak zwarcie i tranzystory lr:

    T i T, stanowi4 uklad przerzutnika Ecclesa-Jordana.


    Niech tranzystor Ttbgdzie odcigty, ?'j nasycony. W6wczas dla R1 >> Rs ..
    f - ;'.
    , < -l

    -: r:-':-
    Ug1646 N Eg (14.35)

    uc2satN uan* N Ec - Rcgt + 12) $as6a)


    ItE2rot * l,tc2rot - UcEro, (14.36b)
    t-L--

    Pr4d I1 ptynac pnez pojemno66C laduje j4, napieciena emiterze tranzystora


    7f maleje wigc liniowo. Gdy osiegnie warto66 ilBtodc - U7, tranzystor I
    otwiera sig i nastgpuje regeneracyjny przerzut do drugiego stanu stabilnego
    przerzutnika dwustabilnego.Napigcie na emiterze I zwigkszasig do warto6ci {-=C'. il

    opisanej wzorem (14.36b), o tak4 sam4 warto66 zwigksza sig napigcie na a; !: L:

    emiterze T). Ten skok napigcia jest, korzystaj4c z zaleilno(ci (L4.36)


    Lus: llE2rot- (u"roa, - Ur): Ur - U""ro, (t4.37)
    Rozpoczyna sig teraz kolejny proces ladowania pojemno6ci C przez plyn4cy
    w przeciwn4 stron€ pr4d 12 aL do kolejnego przerzutu. Czasy migdzy
    ptzerzatami wynosz4:

    Tt:C+ (14.38a)

    Tz:C+ (14.38b)
    'l
    Dr

    przebiegu
    czgstotliwo66
    ?:.-
    (t4.39a) :rf::':=-
    f: Tt+Tz
    olpgry uo ?tr1 '6t'tl 'sdJ?u fuort\Elspezrdlsef fll\o4olg l€IuegcsoEer-oq
    'eLEVl 's[t z erzpesez ev,qredo 'gg; bgr:lll fttezceuzo PBPIn Nef tuercdrd (eat'vt)
    -eu oEsuefensazrd eroleraueEoEeuzclurouolne'oEeuopcs uape14,{zr4
    ggg ndlr OCn etoleleue6Amololqleul€qcs '68't1 'sAU
    (qss'll)
    (ese'lr)
    ,tzpSnu,(s
    Acbu/.'.rtzt
    Awi
    '1 npt.rd po ?uo f,geryppz,ngrolsfzer nrm,rosolscz
    @t
    uu e1c{deu
    ,tzrd 'A L'O=rn ptog",r op Fu"PolP wor,ruefro 5ef nrca!tur eu mgspdu4 epnt;lduty paopu,$op*
    oEeqlqup n
    fo , or-ol .t - M f
    fiIal I : J I ropdzua
    e-0I erolsfzue$ s
    teto
    s'o' ,-oI 't - ,oy (qge'lr)
    zHos =
    s-0I (ege'vlJ
    .A
    5.0: rnv
    'du (qog'lD rrtozrs sz Ge'n)
    ?to{e!ll 00I = c I vl 0I - I qP $t1v(,n ggo,npo60zczzsfe1uru[uu
    :aWzbltAzoV Iu
    "u << elp
    'A ' 'o,nolsndazrd
    dO : nc 17 1y L'O= r n blnp trz11gnlftztdil4e;e1q
    'du ,{ro1s,{zne
    oua,nozgzlods Nd ,(Po|p ollBltrosolsBzcy mgrolsi(zer Tseqtrvztsz mI op dd 00I Po
    o^rorlols BuElueIEz5e[ I 9gouuofodtw I"'W 0I enerl?z ,rneue,toptar 5e[ 1- z1- t1
    yiarie[n8gil's,{r z epeueqcs o OOA elolereugt !c9o,{tlct"I^rfzcuqo &e1uN 1VI Pq{,{zJd (q)
    ',(mlereduet po nny zaro I
    #oqepz pdct[ns
    -uedruol TrtrEpollgoeuorgldnzn ts e5uezbltttzoJ ellzcdll" td.'e*n qC1duu
    '(dNa
    po bvzalaz o^ro1u1ggoralllo$ezc 3u OCA Jol?JauoE,{ueu,ft4o
    ruorolsfzrrBrtz gLgll 's,{rz npegn op er-uzcfolzue)u,{ctfnlnEer rnelCrdeu
    eEBqm uduumorelsNdN lrruopfzlre4 lsel ea\oPDJd olqgry U.I'szrot
    -ueue8 luduepr?ulo]{rgaldeu,{q4zsl ouolA{"lsPezrdqgg'71nlunsfr e51
    'nv)v
    (qoevr) : Jr
    I
    :I :tI: t1 nlpedr{zrd oEeqgtezwse1q
    189 bCil utepildeu euele4seud fuo4ercuag 989
    lmpulsowe uklady regeneracyjne 588 3rlv.tory m
    pr4dowe,kt6re wl4czaneodpowiednio przeznapigcie
    wyj6cioweprzcrzutnika s
    Schmitta powoduje kolejne ladowaniei rozladowywaniedol4czonejznw- a
    -d
    ngtrznie pojemnoScipr4dem zaleinym od U,", otaz od rczystoraR. Czg-
    l{t oi
    stotliwo66otrzymanegoprzebieguprostok4tnegolub tr6jk4tnego wyraia fl
    sig wzorem t..tl Z2
    III

    f: #(' (14.40) l(ll


    E<
    T
    rt

    przy czym zakres regulacji jest niewielki. Wielko66 U,"slEc moLe byf
    zmienianaw zakresieod 0,7 do 1 V. LITER
    Podobnieistniejemo2liwo56zastosowania uniwersalnego ukladu for-
    mowaniaimpuls6w555jako generatora. Je2elido pojemno6ci C zrys.14.34 :, Ghau
    dol4czysigzr6dto pr4dowe,kt6regoladowaniei rozladowaniejest wl4czane T-rnst
    ' l - k q
    napigciemz wyj6ciarozladowuj4cego, jego pr4d zaljest regulowany,mohna
    ohzyma(,czgstotliwodczmieniaj4c4sig zgodniez U,"n. i MilItr
    { Nova
    rczdz
    Zadania

    Obliczyi: parametry charakterystyki przej6ciowej tranzystorowego przerzutnika dwu-


    stabilnego z rys 14.4a,aby tranzystory nasyconemialy kr : S. Ptzyj4c Rr = Rz : 20 kO
    o r a zh u a : 5 0 i E c : 1 0 V
    Gdy w przerzutniku z rys L4.4arezystor Rr : O nie mo2na dokona6 przp:.zatuzmian4
    napigciana wejSciachC i P. Wyja6ni6 dlaczego?Stosujesigw6wczaswyzwalaniedol4czaj4c
    do baz ffanzystor6w bezpo6redniokolektor ttanzystota wyzwalaj4cegoi powoduj4c jego
    nasycenie lub odcigcie. Wyja5ni6 dziatanie takiego przerzutnika. Jaka jest gt9boko56
    nasyceniatranzystor6w Ttftrb Ti!
    143 Obliczyc, do jakiej wartoSciwzro6niepr4d i61w przykNadael4.2po czasiet".Czyobliczona
    warto56 far- jest obarczona du2ym blgdem?
    14.4 Obliczyd pojemno66 C' w przerzutniku z przykNadu L4.2 tak, aby to: t,. Czy nadal jest
    spetniona nier6wno5i Cr >> L/rc^:rRc?
    14.s Wyprowadzi6 zale2no(it na napigcia przerzut6w (Jr i IJ*z dla przerzutnika Schmitta
    z rys. 14.8,gdy rezystor Rj jest zast4piony lr6dlem pr4dowym L
    14.6 Narysowai przebiegiczasoweprzerzutnika f K master-slauez asynchronicznymiwejSciami
    zeruj4cym i ustawiaj4cym CP, odpowiadaj4ce przebiegom z rys. L4.9.Ptzy146,2ekr6tkie
    impulsy zeruj4cepojawiaj4 sip po pierwszym i czwartym impulsie zegarowym,ustawiaj4ce
    zaS- po trzecim i pi4tym.
    Jak pomiarowo moina odr6zni6, czy koric6wki wej6ciowe przetzttnika scalonego s4
    wej6ciami .IK czy RSP

    Rys. 14.4O. Uklad przerzutnikaRS z dominujqcymzerowaniem

    -
    ts otauoJecse4
    actfelnelsn ,wr
    ol{l9rl eq\bgzt,
    1uzp.s[anprfu'a
    8$luqcs
    ")lngn
    1sofppau dzg 1
    euozcy1piotzSl
    99o:1oqQE 1sa[o
    otef dfnpo,rod i
    ctfazctlop eruapt
    tueSuz nlnueztd
    ul 0z=?u=r
    -nlrp aryqnzrez
    's I
    'aaoqndu4 I'zPzoL
    tg51 u,nezsreTq'-tr511tr ttVo1tln-auzc1uo44a1attpoplnauoilDls?od:111.r11s^to{"^toN n
    'Lg6l 'X 'N 'lllH-,$"JCpIN.scluo4caporctnt :v locl?rg".t u?urllrl4l,E
    'L'E "S'E 'd 'OSOIeraezstely'1416q'auqocs rtpoplna*to{ta i.I l\zporgq "141durolrT z ?uzoln'duur[
    's86I 'I
    N tlotsurd\ euBzcatra\lsef e
    ps? pr?gourg\1op1'pa1othalu! .W
    ?uo aprtslp - sl4ncrlc?uo saclaapcluo4?alg:'S $n"qg .I
    v''ll'sdrz 2
    -roJ nP?Prnot
    VSYTVIN?3dNZNVUNIVU]II]
    gfq qow cg/
    6; nspdu4 szzc3p EerrEzTq 'A g'Z ellsou,(n eruep,nz(,nggolnzc,(qa
    €tU - IaUiluleFp {sl"!us,{rrl
    ?@rqop 9'tI npq1,(zrd z qlFrrqcs urluFq4soupef nlrulnz.rezrd4; 11y1
    .L <9: r{ 3('{ : ,U ,A = cg @rvr)
    L,e:rn I Ol
    'ZHIAI ',(u,n{sedsBzc 'sur BrrBi{r4ersgzco fsJndurl
    00I = J/'00I - trcqc&zpyvT fllgerlo I
    Vewfz4o f,ge'SZ'll'sfr z auep.rol-?selcog fqrqelsoupef llrnnzrez.rd?"A\oqatordl2 0IlI
    'A g -
    I l* gZ = 2n evzcf,lvlslcgoUs,nfurezrarqopr uespdtur ruul"pop gelemzim
    ot fruooqc 1te[ 'g'tl npelt$ud z o8aqrqelsoupefellqnzrozrd frlauered g0zcyqg e7l Wil^ oEeult
    pamwop-
    -3zC 'U ero1s,
    euremerrslsnrufctfnunuop z petr{n?elllo Wn ew4ow1el (do1[-ihg[
    -uaycltue) l:8'0:O elepzcel?,no1pudi(z.rd 1sa[8 ggoyel"|.u,ft9D od'1 :g:6 -/$sz feuozctlo
    oteuoruo.rqeznue6 e[epep 1 : U - S n{p"df,zd ngp'y1'siir z pepp otezcep',cpr,se!t11 371 ea
    "{FlnzrezJd
    689 bCtt) uepedeu euelenseztd fuogenueg 889
    : -t,a:

    IroZC

    15 E U KI-ADOWCYFROWYCH
    SCALON E REALIZACJ
    t : 'Uktar

    .
    i i-:.i

    . i\'.

    .:!\.

    15.1 WPROWADZENIE \\

    Wsp6lczesne uklady cyfrowe s4 realizowane w postaci scalonej i slu24 do


    budowania system6w cyfrowych, takich jak komputery, uklady automatyki.
    aparatura pomiarowa, cyfrowe systemytelekomunikacyjne,sprzqtpowszechne-
    go uzytkuitp.Imwigkszyjest stopief integracjiuklad,6wscalonych,tymbardae'
    : - .J - .

    niezawodny, tafszy i ekonomicznieiszy w eksploatacji jest system cyfrowy. - rJSt

    W dodatku C i D przypomniano, ilekaida funkcja logiczna moZezostac


    zrealizowana przez odpowiednie pol4czenie elementarnych bramek cyfro-
    wych AND, OR oraz NOT, a po odpowiednim przeksztalceniu mo2na
    zastosowa6wylqczniedwa rodzaje bramek: NAND i NOR. Podano r6wnie2 1-: ii.r
    '1:1.-
    sposoby minimalizacji zapisu funkcji logicznych, co w efekciedaje mo2liwo6i
    uzyskania ukladu o minimalnej liczbie bramek. Wydawaloby sig, 2e roz-
    wi4zanie takie jest najekonomiczniejsze. -. i-l

    D4ilenie do du2ego stopnia scaleniapowoduje jednak,2e jako elementar- 5


    ne bloki funkcjonalne system6w cyfrowych s4 preferowane znaczniewigksze 'r:
    3f,

    uklady niZ bramki, zrealizowane jako oddzielne, standardowe strukturl ira _


    scalone.KaLdy ztychblok6w jest zbudowany z minimalnej liczby bramek, ale
    calo66 systemu cyfrowego stosuj4cego te bloki nie jest optymalna pod
    wzglgdem liczby bramek. Ma jednak najmniejsz4 liczbg struktur scalonych
    (standardowych, a wipc tanich) i najmniejsz4 liczbg pol4czert. Niniejs4
    rczdziaNjestpo6wigconytakim blokom funkcjonalnym i metodom projek-
    towania z ich zastosowaniem.
    Zloilone uklady cyfrowe dzielimy na kombinacyjne i sekwencyjne.Ich
    def,rnicjepodano we wstgpie dodatk6w C oraz D. Zostan4 teraz kolejno
    om6wione sposoby realizacji i projektowania tych uklad6w. 'l
    Rr:
    o6a^i\orr^oploleulns pbeztleau .Z.gl .sAU
    oufelo>1zet4
    qc1 'eu!{cuan
    ,/--71- ->1a[orduopol
    u
    \]F fzsfelur51'yez
    a0xl qcfuopcs rn1r
    pod eupurfld
    -,p4zc(zod,,o4el ep'4eruurgfgz
    'eruerqedop ,ftn14nr1sean
    efnl4erlodt"z eruerseuezrd erupel,rodpo .u dlsrueruezlruuefpo
    qezet'tt1Ac ermp fctfnutepo pegn ,n {uorueruz szqSm eruzc
    ?Ag ezorrrrolerrrns -relueureleo4e
    'euzc6o1qu?rq f,24 ztztdod zpemord elcgfr(,r
    eu ercsfenz n1edf,s etorp ezszqpfeu'uz1't,no,n1sren,ft4O1rEo1 f zro,n1uel -zot e4'3rs fg
    p"Hn 'g'91 'sfr Eu orrez€Iod eroleuns AfcezrJeaa.O ueloquAs tuozceuzo
    ggonqzourelep
    [ctuzg.rdfc1urynl ouerrrosolsez
    @7tI ryzm)'(t6 aalsnl?xfl.flae)fauzcf,qawfis
    ?elu&r-oJorrsP
    (ptz'st) ED@ zD @ rD : (Eozo + toza)tp * (epce 1 Eetp)to : zq ?uzoru nruecr
    -o{r(c 4eru?J
    (ez'st) zoto * (zn 6 rplto - zDto * (z?ro + zDrD)ED- tq
    ?e$ozelourE
    :3ts elnudzrlo nll€pop 'f,to4fc urels
    73 Acllg4 z tblyts fzto{ I (qI'S I) zerc (e1-g1) fzeilm omper.nodpo c?tndnrg fezprequr,{1'q
    Egzprp j EezD_rD
    -euqcezsmod
    (qt'sr) + Eozprp a EDTDTD_
    - zq
    t4fleuolne fpe
    (ersl) Epzprp 1 Ep_zprpq, rpzpta I Ep|,prp_- rq op tzqs r fsuo
    :feuzcruouel rcelsod rn efcluq ectfndSpeu btaw zq zeto rq egcg[7y1
    o6aanor;.Ac
    eroleulns rcsouem ectlqel '!'gl .sAU I O O I O I I O , q
    I I I O I O O O , q
    I O I O I O I O Ep
    I I O O I I O O zp
    tA
    I I I I O O O O
    ',![gflq ,(red faudS4suu Brrrzlhoruns op ruaruanarugzrd
    pef gez Ig ?ru?,r\orrns z udlTruf,n uelrg Nef zg nrcsfi0r -,rrgflg
    lsBrruol?u
    qctupszrdod rlcg1rrpEru?laorunsz rueruersemazrdNef er .qcf,rno1[9ap "N qzc11
    qc,(uemouns gcgA\pFueflg rurmperuodpo ts zr nrorD:ectfnd3lseu petggfe,r
    efcelerdreluJ '1'91 'sfr eu euzpod lsef rcgopen BcIIqsl oEergq .qcelcgfd,n
    HC A
    qcgAp y qcepg[em qlclzry o p?IIn cil,n ol pe1 'e,ro1fo/trp Emoilgnlrp
    'eno1[o,rp frldc ,{24 sfepop ota,no4dc "qzcrl
    lsef uelelpzar ?Jol"runs pel{n
    ;urlnnorlAc ltueloleu.rns z Apelln L.Z.9L
    sNrAsVNtsmO)Aq\'lr)n tNO?O?Z Z'gL
    t69 eulAceutquto>1Apep1n auozolz
    Scalo ne realizacje ukladdw cyfrowych 592 -rprdHl

    Uklad sumatoramo2e poslu|yf jako blok funkcjonalny do rcalizacji rjd


    bafiaej zloilonychfunkcji logicznych.Na rysunku 15.3jest przedstawiony
    uklad sumatora czterobitowego,szcze96lniewainego w arytmometrach l0
    sumuj4cychliczby dziesigtnew kodzie BCD (ang. binary coded ilecimat). ll
    Sumujeon dwie liczby dw6jkoweczterobitoweAr Ar A2Al orazB+Br Bz Br t2
    daj4cliczbg54535251,gdzieAo,Boi Sas4 najbafiaejznaczqcymibitami,zaS l3
    Ar, Br i Sr - najmniej nncz4cymi.Bity C1...C5seprzeniesieniami,
    pierwszy t1
    z poprzedniegosumatora,ostatni do nastgpnegosumatora. l5
    l6
    t7
    1t
    19
    Rys. 15.3. Schemat blokowy RF.15
    sumatoraczterobitowego

    Sumator czterobitowyjest realizowanyjako struktura scalona,dzigki w po<


    powtatzalno6ciblok6w funkcjonalnych batdzo latwa do projektowania minimr
    i wykonania.
    Cspojawiasigna
    Z uklad6w na rys. 15.2i 15.3wynika, 2eprz,eruesienie Ukfad
    wyj6ciu sumatora Sa z op62nieniemwzglgdemAr, Br o czaspropagacji
    8 bramek AND/OR i jednej bramki EXOR. Aby unikn46 mo2liwo6ci De&od
    powstania zjawiska wyScig6w(brak synchronizmuw doj5ciu sygnal6w utlada
    logicznychdo poszczeg6lnych blok6w) s4budowanesumatoryczterobitowe taci p<
    z generatorem przeniesienia gdziesygnalyCr...Csgenerowane s4 r6wnolegle wbbbi
    za pomoc4dodatkowegoukladu kombinacyjnego(por. zadanieL5.2). Naizq
    Sumatorczterobitowymoheslu2y6jako konwerterkod6w dziesigtnych, de*oda
    np. kodu BCD oraz *3. Jak wiadomokod BCD wykorzystujeliczby dw6j- bgiczn
    kowe od 0 do 9, kod + 3 za6od3 do l2.Przykladaj4cna wej6ciaA+Ar Az Ar wj6da
    czterybity cyfry dziesigtnejw kodzie BCD, na wej6ciazaSB+Br BzBr stany z<
    odpowiadaj4ce tr6jcew kodziedw6jkowym,czyli0011,na wyj6ciachSrSrSzSr iden p
    otrzymasigcyfrgdziesigtn4w kodzie * 3. Odwrotn4konwersjgotrzymasig Na r)ts
    przykladaj1cna wej6ciaB+Br Bz 81 dopelnienietr6jki, czyli 1101. z4'rm
    Interesuj4cejest zastosowaniesumator6wczterobitowychdo dodawania tunkcji
    dw6ch cyfr dziesigtnychi przeniesieniaw kodzie BCD. Rezultat takiego Do
    dodawaniamo2e sig zawiera| w zakresieod 0 do 19. Wyniki od 0 do 9
    pokrywaj4sig w kodachBCD oraz dw6jkowym,natomiastod 10do 19jest br
    wymaganakonwersjazgodniez tablicq przedstawion4na rys. 15.4.Mo2na b2
    zauwazy6,2epigciobitoweliczby w kodzie BCD mo2na otrzymal dodaj4c bt
    6 (czyli 0110)do liczb w kodzie dw6jkowym.Nale2ywigczastosowa6 drugi
    czterobitowysumatori w przypadku,gdy cz4stkowasuma jest w zakresie realizu;
    0...9, nale2ydo niej doda60000,gdy zaSjest w zakresie10...19- nale?y w
    dodad 0110.Na wyj6ciachS tego sumatoraotrzymujesig wynik, na jego AND,
    wyj6ciuC - przeniesienie do nastgpnegoukladusumuj4cego. Wymaganyjest jedynkr
    dodatkowy dekoder rczpoznaj4cyzakreswyniku dodawania. w pos

    t fEY dektronicm
    " SuzcEorDlole ,(peHn 8€
    !1 eobfeumfl4en ansfe&\ ?eFra-or tfeur p4urerg .fauzcruoue4 rcelsod m,
    uns qcfuled fcezrleer 01 ?per \odpg -qcepgf,tal qc,Qelsozod eu qce>p,tpef lssfIue8eu,
    f,ztd euzcfrol o$z 3rs eunefod n1$pfurr w,{uoluzgrfa\ ?u s€zcl\g/,a .CINV oEafeu '4ru
    ls"Truez (INVN rTweJq ts euenosols gceluezbrrrlzor qcfuzcdqerd 41 fiqelea- 6I
    'e^\olrgna\p f,utzcog eqed nrcgfdn
    lg4f,| z4 Eu eruFlzppo c6yn elnzrleet eneDlSzrtr l
    (ps'sl) (g)3:IPIP-Eq
    6nrp cenos
    cbfepop9eu
    (ce'sr) (z)3: o?tn:cq evloIN'l'91'
    (qe'El) (l)3: o P t n- t q rsel6I op 0I
    (ee'sl) (O)3:02t2:oq 6OPOPO
    oEe14q1e1
    :ectfndS5uu 1se[gc,{atorcgf,$lrfc4urg srrr?tl?PoPO
    ??lsod
    'apglit e,nollgorepr alcgfe,rea\o{qnfi\p
    1 ofleJblew,,pz .IO
    "uzcpour,>l
    uopef'?repe:lep lerueqcs r rcgog?^r3o1g"f ouoft\"lspezrd.g.gTrulunsdre111 5rszufz4o 3
    (3 4alepop'tod) feuzcpoll[c4rrnJnqduzoEeuzcruoue4 z ufzcog,(qed uepef rszsss?sgc"
    afnzrleete1c,s!(rt
    epry4e4'e41udn..51pgrgods uepef.Erepo4epfqryep Z .{uu1srg zg e
    'qcepg[en rV zVsV,V u
    ?u rrorrels fceqquo4 lepael ep ur,{uu1 ,?g[,ft\{z ul,{upef eu (tuzc6o1 -[gmp,{qzc
    5>luttpef'du)uels ,{uomzgr,{ateuo tferu,rpdez.N pgqoilsuapa{ytonpo\ap 'qcdul5rserz r
    eueanfzeu tqcelc,sp(muz: N r qcercgfe,r
    u o f;epo4ep srse>1ii1ods fercgdzcfelq (z'sl e
    'euur ?u e,no4,{colrtols eA\oilqoler&\
    Tcgou"lr tcrlqel buepbz z erupo?z epelouangrts
    oupel EruefirrezJepolep 'ep1gEg 'gc,{uolecsJnDInrN qcdzcufpefod1ce1 amolrqorepcr
    -sod *r gcefsrem qc[uqgt an euem,{lsfzro4fm ts r nrfuffcsurguol fiu?pelTn ,tlgpu8(s nn
    Tw,iuo4oyz rur,{upsremlun ferzpregfeur rufuemosols fslcgSzcfeu ?sfrepo>1ag rcgo,tllzotu 9
    gurAnnorytcluterepo{ep z Apel>111 rfceEedordss
    Z.Z.9L eu 5rsermefo
    1zsol 1 ol zaztde 'qcfuopcs JnDInJNegzcllNerruoleu1se[euJeu.rmu emenoplefor
    nvzcew 1se[qcfno4fc 4eru€rg egzcil euzcbtrqcepE4fzrd qc,{uepod p1 'Buopc
    I46lzp
    oEsanollq
    OCg eu o6emo>1[gnnp
    npol z 6! op O! po qzcr;g[ueanuolpcllqpl 't.gt ,stu
    Imololq 1euJ€
    IOOI T IIOOI 6l
    000I I OIOOI 8I
    IIIO I IOOOI LI
    OIIO I 0000I 9T
    IOIO I IIIIO SI
    00I0 I OIIIO vl fzslueJd'rruer
    IIOO I IOIIO TI sez'ruelrq rurf
    0I00 I OOIIO rg ug €g vgze
    zl 'Qowtcappapo
    I000 I IIOTO II
    0000 I OIOIO OI qcerlaurouyfu
    ,{uorrnulspezr
    CICBPO)t fcezyper op fu
    969 eulAceulquto>1Apel>1nauozolz 269
    Scalone reaIizacje uklad6w cyfrowych 594 -li *-*r

    a) A1 cls bo b1 bz b3 F-Fnd I
    f ::rE

    0 0 L 0 0 0 l.n'rg:tt

    0 1 0 1 0 0 -" t'r4-. I
    1 0 0 0 1 0
    1 1 0 0 0 1
    rl.r.,F

    r--I:l tr

    . EL-:: ,'=-

    rr 't a

    -L{
    Rys. 15.5. Dekoder,,jedenspo6r6dczterech":tablica wartoSci(a) ischemat (b) .
    -'. r. .J

    gdy k:0, Zadne wyjScie nie jest wyr62nione, gdy k - 1 - uklad jest €.tFr
    uaktywniony (ang. enable)i spelnia rolg dekodera. filrr-.€
    W analogiczny spos6b se realizowane dekodery ,jeden spo6r6d 8" I r6qg
    otrzech wejSciachi 8 wyj6ciach,,jeden z po6r6d 16" itd. trl;! I
    Przedstawione dekodery sQszczeg6lnym ptzypadkiem bardzo og6lnych I F:e:!r
    funkcji, kt6re mog4 spelniad te uklady. Jedn4 z nich jest dekoder BCD, ILLL-
    w kt6rym uaktywnieniu podlega jedno z dziesigciuwyj56 w zale2no6ciod rrrc

    stanu czterobitowegowej6cia.Kod BCD nie u2ywa sze6ciuliczb dw6jkowych dllf'tl.r-


    od 10 do 15.Gdy na wejSciupojawi sigstan odpowiadaj4cyjednej ztychliczb, L.:
    mo2liwe s4 dwa przypadki: albo 2adne wyj$cie nie zostaje uaktywnione, albo ttlr
    E

    pojawia sig jakiS nieistotny stan, w kt6rym mo2e by6 uaktywnionych kilka tFrr:r3
    wyj56.W pierwszym przypadku dekoder realizuje wszystkiepelne iloczyny od
    zerowego do dziewi4tego, wszystkie bramki AND s4 czterowej6ciowe.
    W drugim przypadku moilfia stany od 10 do 15 uznat za nieistotne
    i zminimalizowat funkcje metod4 mapy Karnaugha, otrzymuj4c prostsz4
    realizacj€.
    Za pomoc4 dekoder6w mo2na w szczeg6lnie prosty i latwy spos6b
    realizowa6 dowoln4 logicznq funkcjg kombinacyjn4 o liczbie wej66 takiej,
    jak liczba wej56 dekodera. Wykorzystuje sig w tym przypadku fakt, 2e
    na wyj6ciu dekodera s4 dostgpne wszystkie pehle iloczyny postaci ka-
    nonicznej funkcji. Wystarczy dodai odpowiednie iloczyny do uzyskania
    iqdanej funkcji.
    06o^ o4^c ejep
    -olep ?9[I^ !?-ste^ igzcrl pluszr€zszor qgsods .z.gl. .s^u
    erue4Sr{zn
    -e1 rcelso
    ez $pg nlp
    'fe144 ggfei
    ggsodsf,rqr
    tzsNord ctf
    euloNralu 8
    c,torcgfemo
    po,{uiftcop
    oEemolcgfenotelzc Erepolep epeqs,funnleo ,n euozctlod ..nrurgop-orgods ury;4qc,(u
    uepel' ,ftepo1ep ?tttp ouora?ppazrd 4'91 n4unsfr eN .rrgflg elqzc[ feuozs ogp'euopr
    -I0!ttz o fmelsezn gfiznbleqou p,(ct[ep,n,(14en nuelcsfean
    z f.lapo4eg 'qzcrlqcgz
    1[ceturogur qcfrno4fg,[
    [amo1rqo1e1,r uraplluJolgpoe uel4.mfepeufzpSrul arrgpo,rnazrd dqzcll eluezs
    -[epuz t[epnlpoun eres4ep4pru tuep?Hnz zetl,l.res4aldltpurep.auezelod Po rcgouze
    '(Icg rePo
    [app apalsoz 1eL',(u1o1slepez Awneuzn 6a[ qcelcgf,{rrqc,{plsozodeu qc,{uJgEooz
    f,torez u€ls 'Iq n1cg[,{lteu 5p pefod 1 nlcgfe,uBu uels 0: te zr.to
    'du o1 'enotreutfs apgfen ez
    I : oe up Fez4 4s.rigz'eaaosalpeercgfsnez *g porgods
    ,{uewn te I oe[Isp"z $ql o4'e41ufmg'91 nlunsfr Z .ureserp"qcfuelu
    lc,firorcgfearargilg u"ls zezrdeuezv4sill?g[,{,$n4FI z oupefeu,fulorcgfs.ruep 1sa[ pepn -
    fcblnzrl4ozrd 'ttz1 'res4eydplnuep oI"[ ,(uealosols 9dq egoru p1et pqln
    'g?raosols"zse.rryzfzsrezstfeu u,btfeluau(14en ruercgfd,u z ,{.repo4eq (q)re
    .g.gL .sAU
    ,, nllugopgtsodsuepel' erepolepbcourodez obennor;icprolpurnselcezrJeeg
    'u,(u'zc;Eo1
    uerez 6e[ npgff,r eu ,(uo1u79d,r ue6 uf:91q m '.repo1ep?"^\osolsBz,qepN .qg.SI .sdr
    ru 4efnpqqfzrd elswA1mzotaueptT5p elnwfzrlo UO {eru?rq qcafe,n14e[ tropoqap u1c9!tu1
    ou,ng.ruz
    ct[ntep z9'91 's,ftzu qef 9o1sodeu erepolep utals"aosolsuzz z.ro?(unspueqcs ptls
    1;v7i! = g g'g!'e)i:,q
    qcfcttndapeu
    :ngu,(zcog l6srEnsts q q
    I eg?4rur(,n 's,ftz
    I'gI !ctouB,$A4lgetZ
    "pg$,s
    :apmfurcoy
    'cNvNrlurcrqzlsg
    pgrgodsuepefrepo4epctfnso1sotsmo.q:trc
    zroleuns3fc1urygellLo4lvalz,QepNIEI pulrl,(zrd
    969 eulAceulquo>1
    Apeplneuozolz ?69
    Scalo ne realizacje ukla d6w cyfrowych 596

    ,jeden spo6r6d 16". Gdy na wej6ciu a3jest stan zetalogjcznego,dolny dekoder Sa


    jest nieaktywny i na jego wyjSciachsqzeta,g6rny natomiast jest uaktywniony.
    Face 2
    Odpowiada to stanowi czterechwej56w zakresieliczb od 0 do 7. W zakresieod . rpo!
    8 do 15 na wej6ciu a3jest stan jedynki logicznej, co blokuje g6rny dekoder,
    rya 15
    uaktywnia dolny i stany wyr62nione pojawiaj4 sig na wyj6ciach 8-15, zgodnie dreso
    ze stanem wej6ciowym. odbbr
    Pozostawia siginwencji Czytelnikapokazanie, jak dwa zestawyzrys. 15.7 lc.hz
    wrazzdodatkowymi bramkami AND mog4 by6 polqczonew celu uzyskania abdz!
    dekodera ,jeden spoSr6d 32". prza-(

    15.2.3 Uklady z multiplekserami cyfrowymi


    Multiplekser spelnia czynno66odwrotn4 niZ demultiplekser, tzn. przekazuie
    na jedno wyj6cie stan logiczny z jednego z kilku wej66,wyr62nione9o przez
    stan wejS6 adresowych. Schemat blokowy multipleksera dla przykladu
    czterowej6ciowegootaz jego tablicg warto6ci przedstawiono na rys. 15.8.

    0) FVt. 1!
    Io U,1 A g b
    Ir 0 0 Io v
    I2
    r^ 0 1 It dorol
    tDo7n,
    1 0 Iz
    T"
    dctod
    a1 do 1 I ZJ
    Wceh
    Rys. 15.8. Schemat blokowy multiplekseraczterowej6ciowego (a) oraz jego tablica do ut
    warto6ci (b) !cgcz

    Io k4vHr
    Ro:rt4
    Z lzhlit
    iloczp
    - ZCTE

    \
    o liczl
    topn
    a' po

    Rys. 15.9. Schematmultiplekseta PqH


    czterowejSciowego zDtclu

    Ro=*"it
    Schematmultipleksera jest
    jestpokazanyna rys.15.9.Jegoistotn4czg6ci4
    jako
    uklad dekodera,w kt6rym wej6ciak nies4pol4czofle,leczwyprowadzone Niecb
    mAcz4
    wej6ciasygnalowe. Wyj6cieukladujest sum4logicznawyj66ztego dekodera. oimiu
    :l: tq ?-tepra$odpo org14 'el weser,reu chlezczazo 'arroufzco11qclqad npugo
    prereunu z 5cJ1ge1fuzgtrnnleoufi6 t1"'o15sfam op orupellrodpo gepod dzeleuroyq lcbzww 'erepo4epo
    lepplcgleu'It I0, rufaosefpe uolc9[e,n tfepenrodpo aD lED^1,lqttlzceuz feruurfeuemp qce111 o4u[euozpe
    :ailozbrvtzoV poftng3zc?
    'i'SI 's,fi ?s"pod lsel p,sou"a ec1q4 [er9p1 'qc,(uuayuz
    Wezattqtwcl8ol ifqury geruozseelz lzelev "u
    6'91
    'sift z e.resleldrlpru lcowod,q g.g1 pup1,{zr4
    Blsq€ldlrpu
    'nPETfzrd tcoruod uz
    Euolug!fr eluBlsozep€se7'e7 "'o cgfem
    1 eruelsfzJolfa arup$^\odpozezJdo1
    3rsefn4sfzn 'qcfii\oserpe?g[e^\ o
    Au fezq3p\ uepeloqcfuuerulzelqzcrJ
    "qzcll
    [awcpol {clunJ leufdceutquoTllcezll?ercso^\q?ouefepres4eldpFl l
    r/ ! oI?g[e,r gepod
    op'tuzc6o1a4u,(pef gt[o/r\
    &7mf,z.ayyuzltII 061'Z
    I i O*rr#Jfl#;";
    'sfi
    qc,(qed ep e[nd51sf,n| = q s4 ?4.tu,ir Z'91 eu feuepodUOXg fcrynJ lcgop"^r /ollqr4 Z
    :aluozolirrzoY
    'eU z e.res:1e1dnpru
    tcourod sz
    6'5I UOXS 3[c4m1?eaoz\eerz fZe1eNCSt pep1,{zr1
    'otez - qcfplsozod op'tuzcrEol
    54ufpe[ ,cel\€podmoufzcoll gcfqed urorerrmuurfcbfepermodpo99fs,rop ecglqero6e[ za.
    Aqepu'forlzcluoue4lce1sodaafeuesrdez
    I[cIunJg nrcsffareu ?lu?4sfznnlecA\
    '[euopcs ,(m14nr1szntu&\elr f,1nmezznf pef ozJesleldlllnu m 'erepo4ep
    op eruz46umezduozcbtrfztd'leuzclEol,{urns p€I4n eZ '?f,zlallrnezBqovt
    'fenzctEo1
    6'5I I 9'SI 4eunsfr ctfnumgro4 I[cIurU feuf,{ceurgtuo4
    feulornop
    fcezypet lemtul r fe1sord ozpfitg op ffizn gf,g ezow res4sldrlpyg
    uraluennos4e;dgllnur
    z o6eanollqolurgo
    p^^olsBruplsszld 'Ot'gt .sAU
    peq4Azr6
    sarpv
    'g'91'vtu z
    npe14fzfi e1
    zszJdo?euo1
    efttr'e4eud'w
    '?Frelecsnrudols url4lolluo femo4rupornezrd
    g9d frq4n4s [euolecselqSrqo ^\ ?erua\-or4ef 'nurelsr(slrrupel{n fzpSpu
    Brr?raosolsc,{g azou fenory(c llcsrtrJoJulerue1,{sezrdoEelTs} €[c?zll?eu erue4s,{znnJe
    '€ruoFugo 4'91'sitrzfm
    lsefinezruepomrzrd ?ruoJapco41f1i(uozcttrodlsef ufctferargpo
    Irror"zsqoz f,cbfepeunzsqo I € - gzq rsoudan n4ped,furdoEelep gc,(lroserpe
    'oEemoygoFrrgo 's,{r eppotz'SI-g q
    99[en eqzc11 ,?^rotrs1[qursuerl npeg,ftrd ep 91'91 tepo4ap durg
    uu f,[o4o1q l€Iuegcsepleppezrd cIvElEIzP}pese7'f,uoEerazsqgsodsm
    fe,nor$c lfceuroguyfearoggolennnruetri(sezrd fzrd tuerasqeldplntuepz ecetd Poelsar{€z^\'
    'fuorulv(14en
    -Igds,tl oEe[pe[ eresleldnpu luerrr?^rosolsezwr(pprdrco ferzpreqfz51
    JaPoTep
    r(u1o
    169 auozolz
    auliceuryuo>1Apel>1n
    969
    Scalone realizacje uklad6w cyfrowych tr:-

    Is 11 Iz I3 E-{

    a t 0 I 2 (3) ::-3i

    lJr :
    a1 4 (5) (6) (7) {-r
    :r"t-it "
    Kolumna Ie odpowiada adresowi a3: O, a2: 0, a witc pehym iloczynom o nume:!:
    0 i 4, kolumnl. Ii at:L, az:Q, czyli numerom 1 i 5 itd. Wiersz Zr odpowiada a =
    czyli pierwszym czterem pehrym iloczynom, wiersz a1 odpowiada iloczynom od 4 C,-
    tt ll
    Z powylszq tabliczki wynika, 2e funkcjg zte,alizuje nastgpuj4ce pol4czenie wej66: 1; =
    It: at 12: ay 13: !. rF r-- j

    :a L: .,

    I r-ts--
    1 r{:t-.:-'

    Rys. 15.11. Realizacjafunkcji logicznejtrzech zrn =-


    nych za pomocil multipleksera

    Na rysunku 15.11przedstawiono realizacjgfunkcji D1sumatora cyfrowego za pomoc4 multrp*r


    sera czterowejSciowego.

    15.2.4 Uktady pamieci stalych ROM


    Pamigci4 stal4 (ang. ROM Read Only Memory) nazywa sig ukl-
    cyftowy o n wejSciachim wyj6ciach,w kt6rym kaildej kombinacji stanr'c
    na wej6ciach,zwanych adresami,odpowiada okre6lonakombinacja stan.'r
    na wyj6ciach. Jest to wigc w pewnym sensie wielowyj6ciowy dekodc:
    kt6ry mo2e by6 np. zrealizowanyjak uklad pokazany na rys. 15.6, g:.
    '!
    zastosuje sig w nim ru wielowej6ciowych uklad6w OR lub NAND :-r ]q

    wyj6ciu dekodera.

    r t : h

    :lri :l

    lr . rLg

    i :
    r ':
    01 m-1 Rys. 15.12. Schemat blokowy pamigcistale l:'t b_

    Lfr. -:

    Zastosowaniepamigcistalychjest bardzo szerokie.MogQ one slu2yi jaL: . t- _-_

    konwertery kod6w, generatory znak6w alfanumerycznych,mog4 realizo\\ s:


    funkcje matematyczne lub wreszciegenerowa6przebiegi o dowolnym kszt":
    cie. W tym ostatnim przypadku na wej6cieukladu s4 doprowadzone sta:-. tr:1r

    zlicznikacyfrowego, wyjdcienatomiast dol4czasigdo przetwomika cyfro\\ -'- \{


    -analogowego. :{:=-F

    W pamigci stalej wyr62nia sig dwa podstawowe bloki: dekoder ti;'- s-to:.:

    ,jeden spo6r6d N" i enkoder daj1cy 21danystan na wyj6ciach w zale2no6ci;.:


    ',$IgX 'A\g{g glOT,:V.Zl9
    ?,llfzc Porctouzepz/
    ew et 'i:ut egzc[ 'a\gls eu qclm ndfi repolap
    9arued 9g!fu Ilgef ZIS:62=g
    -oserpeqcelcgfam - u o
    6 WOU $1urud pel4tztd 'e1rlotrg-r{rx
    N 931ued
    o11sefezqnl epry{ A\g{q ru od molsN eur I IOU"N cSrurede7 '5p t/rgl I -orno4fc sIIrrJ
    '..p"t l/r\ou duels euozpe,
    -e1s u,futfepermodpo ruercdrdeuuti(uozpemordop firem1o qfq ezour -t?lzs{ w(qon
    eru rolsfzuerl r ,{qnr8 6ef 4sua11gcecsfemr qcdlelsozod M 'eznp *0 cemozqeartEo
    efcuel4npuo4suurlewwtztlo I l4uelc 6ef t4uerg pod leuep nu€rol o4ufcr(zntrs
    eu
    -s,{zuerlz qcecsfeprn ez'qgsodsIT€l a\ o16rsefnzlleereci(14erd6 'qce4
    -Jgruo4 qcflelsozod A\ morolsfzuerl n4eJq €u I Hsr,u u€ls c?A\ol Bps 1c€ru.retl
    -uezerder nlcg[,{,t eu t[eu et914 'w x 1J ,ftre1c?tu gceryguo4 qc,$ m,
    ngrolsfme4 iluezczseilrm ?u cep\ eEelod €Jepo{ua ulcezqeag
    's$1cpots drop,fuu?4 gclu op euozctlop
    1
    'rqeu gez
    I{sru u?ls 1seft-aip"'t, gc"ruI gc,(uuyqqllsfzsm Bu ersezcurfl A\
    plos/fur'I-eqnn0q gce1c9pfir\ (erapo4epqcercgfam
    €u rrelsrlsru Arseranelod u
    Eu BJez'uz1)on gql nFr€rgfimfztd omopel4r(zrd€I'SI n4uns,{reg
    ggyl [e1eplceruJsd pe11lzi6'tl'gl'sAU
    M Brepoluerfcezr;eal qNvN qn
    "u '9'91 's,ft
    dpE
    tepo>1apf,nop
    llgrm$ efceul.
    rrgrr"ls fceqqu
    pBITn 5n ulu(
    -leJdpprutcouodr
    -ueluz qcez4 feuz
    t-wg
    -r-. g...oqnlcg[,{anuuupeluodpoeu (euzcrtol
    orez) uels r4sru ecbfnpo,tod'ggprg frotsfzuen gqJ fauep op euozc?;op
    Erell$o ep[cualod u4losfal o epg[e16'INOU lc6pred tueserpeqcduezuz
    ?repo4ep qcepgfeaail nu"N po lctou?elez &\ 'ewc16o1e4ut$e[ 3p .g - o1 glfe,r erua
    e1,re[odqqa z ufupef "u?N '..N pgrgods uepef' Brepolep rruurcgflfurts 'L op
    r-No"'uoelcgfer6'N ndfl rueFIr?I z SOW alorols,(zuzJlnllrelrrosotsez f,zsd ? po uour(z
    | = tp gpsJ/rgdpg
    €Jepo4ue oEep4et epemopnqSpewzouolm€tspazrd g1'gyn4uns,{re51'rlr x AI q*Iaumu o soui(z
    qcereru,fln o aagrolsfzwtl fznlceu 'ewc,$4erd
    ,celsod 19Eoeu uo €tr^[
    -ep 4pupsf pa[ e14ereluezPzrmzor'9'SI 'srft Eu
    TEI Ieurcrq rtelsez o4ef
    (r'sD
    ,{uenozperz eypeseza ?,(q,{qEgtu Jepo4ug'ZI'9I 's/ft eu ,(uolrnelspszrd
    'euoluarrdl4enefe1sozearorcgferuepl erg14 'oEe1
    lsef ,{,ro4olq l"Inegcs
    669 au[Aceulquto>1
    Apepln euozolz 869
    Scalone realizacje ukladdw cyfrowych 600 - ":::"e ukla

    Om6wiona i przedstawiona na rys. 15.13 pamig6 stala ROM jest eIIute


    programowana na etapie produkcji ukladu scalonego.Wytrawienie tlenku przep
    pod bramkami czynnychtranzystor6w MOS jest dokonaneprzezodpowied- \\
    nio zaprojektowan4 maskg. 54 to wigc pamigci ROM prograrnow&neprzez nlch 1
    maskowanie. Realizacja tych pamigci jest oplacalna ekonomicznie tylko paml€
    w przypadku wielkoseryjnej produkcji, a wigc dla typowych zalelno{cimigdzy z polil
    stanem adresu a wyjSciami (np. dla generator6w znak6w alfanumerycznych). nle Je
    Produkowane s4 r6wniez pamigci ROM, kt6re mog4 by6 programowane Doprr
    przez uiytkownika, zwane PROM QtrogrammableROM). nast9
    W pamigci programowanej wszystkie tranzystory s4 wykonane na elektr
    przecigciu linii sl6w i bit6w wyjSciowych, jednak2e w doprowadzeniach braml
    do ich dren6w znajduj4 sig cienkie i w4skie pasemka krzemu, kt6re pod- rrodz
    legaj4 przepaleniu przy przeplywie do6i znacznegopr4du, o wartoSci 6ci- krano
    6le okre6lonej przez producenta. W celu zaprogramowania pamigci naleiy rvlaic
    kolejno wybrad linie adresowe i do wyjdi, kt6re maj4 odpowiada6 je- u iele
    dynkom, doprowadza sig znaczne napigcie (np. 50 V). Prqd przeply- suiatl
    waj4cy w6wczas przez wybrane adresem tranzystory powoduje ptzepa- ku arc
    lenie pol4czert i odl1czenietranzystora od danego wgzla. Raz zaprogramo-
    wana pamip6 PROM nie mo2e ju| byl zmieniona. Istniej4 specjalne
    przyrzEdy slu24ce do sprawnego i niezawodnego programowania pamigci
    PROM.
    l_

    Rys 1

    P
    F..\\l
    udos
    cienki
    Napr{
    G: Pn
    nre ne
    Rys. 15.14. Przykladrealizacjienkoderaw bipolarnejpamiqcistalej PRO]
    P
    Pamigci stale ROM i PROM zostaly om6wione dlaprzykladurcalizacji -\ bra
    w technologii MOS. 54 one r6wnie2 wykonywane w technicebipolarnej,jak enkod
    pokazano na rys. 15.14.Kailda linia slowa jest dol4czona do bazy wielo- takich
    emiterowego tranzystora. Emitery podl4czone do tranzystora wyj6ciowego s-tOS
    odpowiadaj4 stanowi zero, niepodlqczone jedynce. Fragment enkodera caltl
    bipolarnego na rys. 15.14odpowiada tym samym stanom na wyj5ciu,co na zosta
    rys. 15.13.W pamigciachprogramowanychprzezmaskowanietylko wybrane po-tl
    '[p;ze4 flrq euergfn o4
    7 od
    ,rrglsZIg n gcfuearoaveflrczrr\g{q gpggerzpe1g,Azrdeu uuorugefdm errrutrsoz ?u oc'nrcs0
    '4e1dzsreunn r utunlol 1t€u
    1c{ued Ft elueWVpEqBSEZ'n: &r + X fg€ lu
    3p galzpgc,{aloserpz drselnso6 "JePo{ue
    oEenorcsfdrt
    9g[ema bqzcylz*tomlwttnnwparuDMosatpo
    rcArwedgcfTnp gceywzbrnzor qcfuzcft4erd m o8elelg '1c51uedqcT{B} -oleltr f,zeq
    euf&ce4patlcgoupoEopepo?npo1 efnpono4 'e8qp I e4sbn 6ef erspo4us 'feurelodr
    4ef
    zlclcavr'ecsfaru;93oeu ?ruoc'w <<N r(p11'G'St'sfr :od) CNV 1eur"JqAf rfcezrper np
    ezrepolep ,rr t[eEew(,!a 'mgtrs Sgzc11bz.np nblprrr e1e6 rcSnue4
    1g
    'firuOUa alqanqv t(.17oc1aca7a.tue)
    yqggdvg gnl OtOUa
    alqusarat11oc14sa7a 'Eue) 'A
    fruOUd.g ts auo suernfz"N 91- ercArdeuem
    -ezpearordop zezfi efndhseuefir€laopepo1'errret\oleunlo4srltelzznztd rg
    rTrr€rq eru"lt\oputrEue[npo,nodzg gwerq op euozp?t\ordop191 ep{de51
    'ur/ 'we1eu?{ ? tg t4uzrg fzpbyn nluen elArNJ?a\fer4uen
    I0'0 npbzl
    tezcf.nzpeuo f.rolsfzuerleot[nso1s 'eulearloruerEordsr
    rcerured euoleuo4sopn
    z.elu^f.or
    5rse>1l(1odg '(SOft uoyca{u1-aq?ualDao aTnA Dw1no1[ 'Eue)
    5gyqyg
    euem0zeuopSzcbs ewpesezfezszfulodeu ecbletrerzp WOUdg p51ure6
    l/\loudl lcatuedM SOIAerolsizuerlprnllnrls 'gl'gl .sAU
    nlued Brrr?
    eupfcads tfal
    -owetBotdez
    -edlz;d ofnp
    ara\opnqo
    m treurwouda rcinuedotalelp'*^^ool1[?I,]l"t;:"## -fidand pbr
    ,lmqn4s omepera\tzuztzrd emlpour 6e[ eruezp"A\oJdpo oEel 'l?l elela\ -af gepelaro
    zeud ftnwr{zr1n afelsoz uel {eunp"l zOrS n{uon euf,{ce1oz1 rcgol{rcgelrr\ f,qepzurc0ruu
    a1zuolsopeu npSlEzm e7'fuu[zce,rulsef rolsfzu?n r nI"u"I po Brr€raorreDl -Ict lc,solwa
    -epo qgsodsuel A\ efelsozzg e4ulerg 'IC Hurerg el?lJeterurudctzporr -pod er914.n
    -szrd m eu"A\olnun4et[e1sozI 1euapl4ualc zeztd bzpoqceztdtg l4ur€rg qcepezpemor
    ppuelod zeud oflauozromf,t rlod ure.rfld,t pod'nEleue[egnpo fuor11e1e eu eueuo4lit
    s€zcl\gA\etrelsarodczotrpod-uerynznbp €u e&\oura\€1 elqqezrd efndSpeu
    0r SZ'lo'du) ercSrdeuo?np q nueJp r zg orurerg op ctfezpemordoq euealotueJtor
    'ettrleuofcuea\uoetrszpro1s,{mer1'4eunpqurepe1,{uealoufzeEcurz pef eru (qcdwcd.letun
    's,fi €u ou?ze4od 'nureznloEeuzc4els,{r4god z ,{zp3rurcgouT
    [a1eouerqeu,tpg'SI'SI 4ef
    t4tuurg Euoznbtrpoderu 'tmo4lepop z ggry rolsr(zven eJalMEzumorcSrured o41[1 epzcluo
    ?Trgruol epTE>I(fUOUa alqosDn'Eue) niOU4g qcfuern,{zeu'rc61urudqc,{u zazil aunmau
    -"^\os?I r qcfuenouerEord emazromllfurr eAu?olu$e[ SOW eoFqcel d[ -parnodpozszl
    'rlrigJelr-ueop Eruezp€a\ordoperuper,rodpoeuelzdezrd n4ueJlarqerA{
    ts INOUd qcenSrued nA 1lc4npord ep4er1 /r\ erreaozrJeetts drelrue lsef trqgX e;
    t09 eulAceulquo>1Apel>1neuozolz 009
    Scalonerealizacjeuklad6w cyfrowych 60: a t

    Na rysunku 15.16 jest pokazana realizacja, w kt6rej liczbg adres6'; t : : )--


    - 4 1

    n : lnz5t2 : 9 podzielono na 6 wierszy i 3 kolumny. Dekoder wiersz'


    dekoduje 6 adres6w na 64 linie sl6w. Aby enkoder pamigci zawier'*
    odpowiedni1liczbp 2048 bit6w inlbrmacji, musi on miet 2048164: 32 linir '- 1t:

    bit6w. Te 32linie s4 dol4czone do 4 o6miowej6ciowychmultiplekser6ri :ra:: .


    zwanych w tym zastosowaniu selektorami. W zaleinoici od trzech wej.i:
    adres6w kolumn multipleksery te przekazuj4 odpowiednie stany 32 wyjs: L * _

    enkodera na wyj6cie pamipci. Wyj6cia te sq dol4czonedo koric6wek uklad -


    poprzez bramki trzystanowe um o2liwiaj 4ce odl4czeniena po ziomie wysokre_
    impedancji.

    r:
    :t:

    e !_-

    w2 e \
    9 : \
    ws
    w4
    Yli

    Da D1 D2 D3 l.t ,

    Rys. 15.16. Przykladdwuwymiarowego adresowaniapamipcistalej ROM o 2048 bitac-

    Mo2na obliczyl,2e przy adresowaniujednowymiarowym dekoder mu- t : \

    sialby miet 512 bramek. Przy realizacji jak na rys. 15.16 dekoder ma 5- :l_, :

    bramki, kahdy za6 multiplekser (por. rys. 5.9) ma 9 bramek, l4cznie wre. lI!.t.

    potrzebnychjest tylko 64 + 4. 9 : 100 bramek. Dodatkow4 korzy6ci4jes: f.r:- :

    dogodny ksztalt enkodera (64 x 32),znacznielatwiejszydo rozmieszczaniar-t


    strukturze scalonej ni2 (5I2 x 4).
    Istotnym parametrempamigci ROM jest czasdostgpu(ang.accesstinu lr. --^r:

    okreSlaj4cyop6Znieniepojawienia sig odpowiednich stan,6wna wyjSciacr. :r: -

    w stosunku do chwili zaadresowaniapamigci.Czasyte wahaj4 sig od 100n' ;. ",:-i

    dla pamigci bipolarnych do kilkuset nanosekunddla pamigci MOS.


    Wla6ciwo6cilogicznepamigciROM, jak dlaka2degoukladu kombinaci-- rb--=
    nego, opisuje sig za pomoc4 tablicy warto6ci, w kt6rej kaidej kombinac-. :* L_1

    n bit6w adresowychodpowiada 24danakombinacja mblt6w wyjSciowych :Ir:-


    op rruezlblod t zBJo ONV IoITIBJq op uezcblod 9 ctunsn otr?zeleu 'qcfarolcs[,{
    's,ft z erzpel4f,zrd e51 'eupSqz 3rs eledazrd utdzc od 'gg llue;q
    ,I'SI tfceulgruo>1Ie
    'uzl 'eruazcbl
    lepqel op ggfe.tr4 zvto CINV pltu"rg !ep7e1 op ggfon uZ -fi(ceulquol n
    -od eq1s,{zs.r eu?uo{,{,t bs ellumo>p,{zn zeztd qc,{ueanouerSo;d y14 'soI^I
    rlc?pBpln d[rru"Iru?:q,{zpanu yezcblod rcersfeuolgerlo lfcuzrlee.reu z8e1od su00I po 3rst
    eru?.ro1s?ruzeztd etuenouterSo:4 'feueato8auezlcelsod l , zeru.{\oJeudSlsop qcercgf,{.reu
    bs erc9f,{16'(nrcglftit zu runs 3qzcr1o1 e1ga.r1o)
    1!c1ungqcfue.,'rozlleetw 6gzcr1
    '(awtyssacto .
    tuolgar4o zero (q51y leur€rq Sqzcq o1 e19er1o) y noutzcolt rqcfuzot
    Sqzcqtuolser>1o'(e.torcglen-ugsezc.t\on\ts ,{,ttrlsrealfezs,trardq51y tluerq) 3U ?IU9ZJZSaIur
    u qc,{morcglernqc,{uuenuz bgzcrl tuolge.qo eur VTd d,{1 ,{uuq ]ezerct lsaf trcs{zro4 t
    qcruper,modpoeruepdeztdzeztd ?4ru1r\o4lf?nzeztdqnl rlc4npord,{zrd ?4suru c5m eruzctl ,
    ,{uemourer8ord 9,{q ezotu I{31 p€Hn 'Z: ru I € : 4 'Z: u ouozolez v9 BTILrepole
    eyzpey40ztd zniznou,{zcoll Iuns zbrsgctcblepells tlclun; ut elnzrleetr elcglerrr
    T -nrrrJePo{epu
    a.rolrq-il uel pepln i41'91 's,{r eu ,{uoratrelspez.rd
    lsaf VTd terueqcs
    "tu
    qcPtlqgtozol
    y 1 g o b a u e n n o r u e r O onrpde 1 1 nr l c e z r J e a
    p re l l A z l g ' Z l ' g ! ' s A U
    'Ieruerq z iapze4
    9g[em
    eqzl\ zaru.&\gJ 'ezsfetutu eruzrerrz 'tr
    lsal ezslaruu lsaf qc1 egzJrl lzupaf lOU
    rcSnuedozJepo{ue r ezJepo{ep ,!\ I"f erugopod 'qc,(uzcr?oJtuns 3rrrlsremr
    qc,{uzcr8o1mou,{zcop Srrrlsre,tryuzgtf.n cdrzn euzoru VTd erzp"l{n A\
    'qcfuuaruz y z brs fctfepepls Kpqe1,'.uou'(zco1t qc'{qed g tuns tecbpdq leu
    -zcruoueI rcelsod z eueu(z4o') n{}B pop a\ eu ol.{4,?}sp ezd (73) efc>1ury lsef
    fenoprepuep rcelsodruepe11,{zr4 llcezllerutunu tSorp leuzcruoue>1rce1sod z
    o8eueur,{zr1o'o8auzctSolnstdez le.toprepuels rcelsod eltelspod eu bu
    -!(ceurguro43fc4urybuozotrzeuo tfnzlpeg'c;oupo8operu 31?gfeqo6rsbferels ferlos{rmerruorz
    (Vta : stnuo uAoTa1qowwnfiotd'3ue) euzcl?ol '(pzp1neupltroruerSo.r4 np?Pln 4a.{\ocu
    '?goulesJaa\run ?znp o1 ez ecbletuat'edez'4eurerq ?r[Atrl.Zt z(ue1s
    Sqzcllburertupeuecbfnls,{zro1,{at'eu1eru,{1do eru,{pep1neruezolezzr,lm ol bg cslem gceal po
    'qcru pgrgodsqc,{uerq,{mnlue.trolunst leuzctuoue4tculsod mou,{zcopgc,{utrad 'n9resle1d41nur
    gcr41s,{zs,t?ruezJo,ryqelupesez eu euedo d1,{q 'gcfut{ceulqtuoI 1fc>1unJ aryilet : vglS
    r4c(uozolz tbezrleat op euemfls,{zro>1,fun 'auolecs ,(pe11np?}op euor.rouro
    lererl.,tiez rc3ruud
    dzslern JepoIeC
    (Vfa) ouzc!6ol Apel>1neue^/\oruer6or6 g'Z'gL &\gserp" 3gzc11f
    t09 aulAceuryutoy Apeplneuozolz zo9
    ,,t *"--r' : _t',:
    Scalo ne realizacje ukladdw cyfrowych 604

    bramek OR. Na wyj5ciu usunigto jedno pol4czenie z inwertera (g6rnet


    i jedno pol4czeniewprost zwyjScia bramki OR (dolne).

    Prryklarl15.4Nalei zaprojektowai
    ukladPLArealizuj4cy
    funkcjelogiczne
    opisane
    wyraznnia.
    mi:b, : I(3,5,6,7)
    orazb,: Lp,2,4,7).

    Rozwiqzanie:
    Za pomoc4 map Karnaugha dokonuje sig minimalizacji funkcji w 2 postaciach,wykorzystuj4c
    jedynkowe i zerowe kom6rki mapy:

    b1:aaa2*anar*ataz
    a . ;
    tub Et : ag, * aoar * apz
    -rtrrt
    Oraz bt : ataz * aoazI ast)1a2

    -aqz ;";
    Iub Ez: * dg2 * agla2
    r-rrr* -
    Realizuj4c funkcje E1 oraz b2,nale2y wytworzy(, tylko cztery r6Lneiloczyny: aoaz,aoat,-ard, or.; 'ge4
    aaap2'Wyj1;cieblnale2y wyprowadzit popnez inwerter. IJzyty ukNadPLA powinien miei z = 3. Rt
    k:4otazm:2. ri fil1
    r ird.l
    Praktycznieprodukowane uklady PLA maj4liczbg wej56rzgdu 10,liczbe
    t3l:-la
    iloczyn6w ok. 50. Do minimalizacji tak zloionych funkcji metoda map
    FFr-D
    Karnaugha jest niewystar czaj1ca-
    rrr I
    Ng:E
    ilrj
    15.3 zt.o2oNEUKIADYsEKWENcYJNE

    15.3.1 Rejestry cyf rowe


    Rejestr cyfrowy jest najprostszym sekwencyjnym blokiem funkcjonalnyn
    wykorzystuj4cym kilka elementarnych przenutnik6w pol4czonychze sob4.
    W rejestrachmog4 by6 zastosowaneprzetzutniki typu D, majgcetylko jedno
    wej6cie wyzwalaiEce,jak zostalo wyja6nione w p. 14.2.3.W praktyce sa
    u2ywane najczg6ciejprzerzutniki master-slave typu RS, w kt6rych zmiana
    stanu wynikaj1ca z napipddoprowadzonychna wej6ciapojawia sig podczas
    tylnego zbocza impulsu zegarowego.
    Najprostszy jest rejestr r6wnolegly, kt6rego czterobitowq rcalizacje l7r t
    pzedstawia rys. 15.18. Cztery przerzutniki RS maj4 niezaleilniepol4czone G.r€t
    wej6cia; wsp6lne jest tylko wej6cie Cl i wej6cie zeruj4ce C. Wej6cia RS sa
    kF|l.r
    pol4czone p optzez bramki AND, umoiliwiaj 4ce przez d oprow adzeniestanu i'rE-'
    zera logicznego do wej6cia L (ang. load) zablokowanie przerzutnik6\i
    furr;
    i pozostawienie ich w stanie pamigtaj4cym. Gdy L: L, cztety pfzerzutniki
    dzialail jako przerzutniki typu D i w czasietylnego zbocza ze+ataustawiaja I a-'r-r-
    trlrsjl
    sig w stanach odpowiad aj4cymstanom na wej6ciachI r. . .I a-Stan ten moZeby'c

    G:
    :ulsefer I ?lcglentrr ]. Brcg!fu\ .cdqezom
    otacuzibNoaeuf,beulquol npelln elp rctol?dr\ eqlqef ect$d51seu er1rufurrg'q'sfueu f,cgge17 tfernelsn e
    :aprDfu!firzoy rlrutnzrezr
    'fpelouargr.r1se[er,(atolJqn,rp ]l\gryulnzJ
    ,trgu?ls 3o1qe1 fctfetu pe1>1n?,eal',ozrlee.n
    nu€N erue
    ctfnso1s '€'q tsrft Bu {"[ d7e1e51
    E.g1 pug,{zr4
    ts SU ep.sl
    o6e16e1oum9r euozcQode
    nrlselsl bcor.r.rodBz o6gu[Icus/lulss npplln rfcezrleer Annolo;qlBUeqcS'61'9t 'sAU illcenpu b
    sezcpodSp
    uueruz qC,
    ts ecdl4erd
    oupefo4p{1
    'tqos ez qc,
    rru(qeuofc4
    '61'91's,{r eu fiueze4od 'fuf,{cuean{es p?Hn
    1se[,{mo4olq}?ueqc5
    ,(ueptp01sefntu,{z4o'A\grrcN3c11qe1 fctfnzlleer fufdceurgruo{ p"p1nzurdod
    1 prcpgfen z y etogffi,m cbnbA' fudbtwu uelsp7r7: " |7 g?zrcgot.re^\'g'q'sdrz
    fc11qe1A\..rupezrdo d uels"zz ge4a$i rV "'tV rcgog€arc6preuzoyq'frloreEez
    qdc uep0[o rI"'rI Arguelsop n{tmsols rr\ rueruelu7gdoz YV"'IV a\grre}s deu epoleu
    que4sfzn uu DctfeEelodn4sefor.ogo,n1cgetr.tr n15p efn1s,9ro4f7g(q n4epop,n 6qzc1J'91
    np*
    g'C 's,ft) Argrrelsrtcllqel oulelspodBu orupertodzegoteuf,buerr{esnp"t{n
    o?euo4oyz t
    fcezl.yee lenrE op,(uemosotsez fiq ezour f pelourr gr rpe
    V [eU t =zireFuuellt
    '(tnihno zeto72rp'tne
    Ta1yotod
    7ttd4 pllotod 'Eue)OdId ueloguils o66zc 1se[fuezceuzoIT?l 4sefer'wtp
    -Aayoutrgl aTlell^tzvulsef gce4.rulnzlcztdqcr4lsfzsmeu 1fceuro;uremem,tgzc
    -po I eluBA\,ftrdez eusezcoupaf'qcf,rorcgfemqc?u?lsqcfuoruenuzI l: 7
    ,{zrdoEemoreEez nslnduqoEaudhseuop zE eV"'ty qcelcg!filreu fuefzcpo
    o6e16e;ounngr
    nllselerobeanolrqorelzc
    leut€r.lcs'g!' g I'sAU
    ctfqsfzrolfrr .q
    -eweqetf,n euesrd
    (eurgE) elotrc
    tv ,T
    909 au[Acuan>1as
    Apeplnauozolz t09
    Scalone realizacje ukladOw cyfrowych

    a A t A 2 1 1 1 2

    0 0 0 0 0
    0 0 1 0 1
    0 1 0 1 0
    0 1 1 1 1
    0 0 0 1
    0 1 1 0
    1 0 1 1
    1 1 0 0

    Minimalizujec funkcjg Il onuz12za pomocemapy Karnaugha otrzymujesig:

    It=dAr+A;Az+aZAz

    Iz:-a4*aA2:a@Az

    Realizacjajest bardzioj zlo?oriani2 przedstawionana rys. D.4.

    Inn4 wersj4lestrejesnprzesuwajqcy(ang. shiftregister),w kt6rym


    kolejnych przenutnik6w RS master-slavesg polQczonez wej6ciami
    Aychprzorzutnik6w,jak pokazanona rys. 15.20.Na tlnyn zbocntk
    impulsu zegarowego,na wyj6ciachQ kaidego z przerzutnik6w pojawie
    stan bpd4cyna jego wej6ciupodczasdodatniego zboczaCI, a wip z
    nieniem. W ten spos6b stany przemttnik6w przesuwaj4sig w prawo
    kaidym taktem zegara Chcecwpis# 4 bity informacji do rejestruz rys.
    na wej6ciuI poszung6lnebity tej informacji powinny pojawiac sig
    podczaskolejnych 4 takt6w zegaxa.Podczasnast€pnych4 takt6w
    ta pojawia sig r6umie2 szercgowona wyj6ciu z{..Dlatego rejestr taki
    nazywanySISO (ang. serial inpfi saial outptt).

    Rys. 1 5,20. Schemat czterobitowego rejestru przesuwajqcego

    Przylhd 15.6Nalciry narysowa6tablic4 stan6w rejestnrz rys. L5-20podczaso5miu


    takt6w zegara,je2elipocz4tkowoprzerzutriki sr!wyzerowane,a przy kolejnyc,htaktach
    ma stany logiczne11100qn
    Rozwi4mfie:

    Wykorzystuj{c opisaae powyinj w}a6ciwo6cirejestru przesuwaj4cegomoina ulozyd


    pokazqn4na rys. 15.21.Uko5nelinie wskazuj4jak informaqiawej5ciowaprzesuwasigod
    I do wyj6cia.,{.Po cztecechimpuluch calainformacjawej6ciowajest wprowadzonado
    w trakcie kolejnych impuls6w owysuwa' sig ona z rejestnr i po osmiu imputsachrejestr
    ponowniewyzetowa.ny.
    oEeus"IA\z treuB(sfuozpe,tordop 1sa[a\g4llrlnzJezJdg zrcgfelt Eu 0 : IStr gsef4sefer qc
    'ru1seferfcerd q,{4 tferuenuzIS'0S'
    rueserp€ z 1fu f.rcs4e1dppul
    0:0S fpg 'n4se[erop e
    ,(zr1'o8euopcsnp€lln rce$odn r(uernoaleer'omel n r o.uerdmfctlemnsazrd elcsfs,npo 3F r
    dlEeloumgr-omoEerazs 4se[erduulsremmnoueze4odZZ'9I n{unsfr u51 3orce1.c,qo
    rlsalerAanoltqAzrl
    r{16e1ouan9r-oano6erszs
    ornerdanAcE[eannsezrd Au;esreantrn'rr:#"''#r'
    1 elcgfsnqceq
    eld zld t Id qc{ufaJol nrut
    rsel p[e14e
    efceurog
    omo0aazs5
    'gg'91'sfr
    vz ometd n
    '[sme1op ,(uor$ -Vgdoz c6r,
    fenerd po dctfem,nsezrd4sefer
    6rse1s,{zn'1-Z-E-?afcuem4es ctfnuffzrd '5rsrcgrlrpo l\glF4nzrezrd ggfear
    r 5n ur,rufod
    99f,(,nepezcttrod99ou[e1o4 Tle?ef
    'OSId 4sofer ct[nuilz4o 'oanoterozssez oEeu[a1o4 nz
    ?"rgepo'e1te1oum9r Sfceurogq,czpenordm4atBvqoIN'Qnilno7a77omil miluq d{seu peg
    ptlrc'Eue) 6419 rpafer 5rsefn4s,tunqc,spfinel ct[n1sfzro4,(Aymg4plnzrezrd en9f,$tlwft
    qcf,ulgflezczsodz epelou,ngr etcgD(a?eltu e4ow fcblearnsozrdrlse[eX
    ereEezqceslndutrqclu
    -telo>1 AuBlsecblnzBlodect;qe1'l7'gl 'sIU
    ntlsefetnng>;tulnzlaztd
    lad o6ecE[eannsezrd
    0 0 0 0 0 8
    0 0 0 0 0 L
    I 0 0 0 9
    I -0--
    0 s
    I -I - o0 0 n
    0
    - I -_ - I
    I E
    0
    -I - - - I
    0 -.. I 7,
    0 0 -I
    0 I I
    0 0 0 0 x 0
    ,o Eo zo to I nslndur rp
    1.09 au[Acuam4es
    Apeplneuozolz 909
    Scalone realizacje ukladdw cyfrowych 60t

    wyj6cia, zakaidymimpulsem zegarowym przerzutniki zapisuj4 wigc sw6j stac lcrf'E


    i rejestr jest w trybie pamigtaj4cym. :c!c3o
    Gdy Ss : 0 i Sr : 1, na wejScieS przerzutnika pierwszego przychoda r-L"r-,
    sygnal z wej6cia SIR (ang. serial input right), na wejdcie S przerzutnila a' Lr(r
    drugiego - z wyjScia przerzutnika pierwszego itd. i rejestr pracuje w trybie L:6G
    przesuwaj4cymw prawo. Informacja mo2e byi pobierana b4dZ szeregou.' Rs
    z wyj6ciaQ3,bydLr6wnoleglez wyj66QtQrQt" :,i ir''.
    Gdy Ss : 1 i Sr : 0, na wej6cieS przerzutnika trzeciegoprzychodzisygna: =.''r:rll
    z wejScia SIL (ang. serial input left), na wej6cie S przerzutnika drugiegc et'c.r
    z wyj6cia przerzutnika trzeciegoitd. i rejestr pracuje w trybie przesuwaj4cyrr. 6:r!r
    w lewo. Szeregowainformacjajest w tym przypadku pobierana zwyjfcia Q =
    '.i
    Gdy Ss: I otaz Sr : 1, rejestr pracuje w trybie zapisu r6wnoleglego. rFrE'
    pobieraj4c informacjg z wej66PI1, PI2 orazPl1
    l-1czenierejestr6w w zestawyo wigkszejliczbie bit6w jest latwe i oczywis-
    te, szczeg6lniew przypadku r6wnoleglym, gdy kaidy przerzutnik pracu;e trr [r=ril
    oddzielnie. l-4czenie rejestr6w przesuwaj4cych polega na doprowadzeniu 't---tarL

    wyjScia poprzedniego do wej6cia nastgpnego i na pol4czeniu ze sob4 A{r+


    koric6wek zegarowych. sftr-l
    Interesuj4cy jest spos6b niekasuj4cego,szeregowegoprzepisania infor- fi(L L
    macji z jednego rejestru przesuwaj4cegodo drugiego, pokazany na rys. 15.23.
    Rejestr 1 z zapisan4informacj4 ma pol4czone wyj6cie z wej6ciem,przeto po

    lflc '3

    Rys. 15.23. Szeregowe,niekasujqceprzepisanieinformacjiz rejestrudo rejestru ; F l

    \r
    tEF C
    RejestrI
    szereg0wg trF3:]
    trrE
    Goh
    F
    t f|tt
    -llns
    b:G.
    rF-a
    #,ri
    }|.:
    Rys. 15,24. Rejestry przesuwajqcezastosowane przy wielobitowym dodawaniu sze- Gr:.
    regowym In r- :(
    'I0II 'I]0I 'III0 .o"',",i;ff;
    uoqzcllectfepelatodpo
    u,ftno4tg,tp
    'II00'0II0'9911 etslndul
    :ru,{arroreEsz ut(p?B{ od fuels eu[e1o>1 euzgtfn1zc -szs ntuE^ gP
    octfep oEearoruelcglcn!e4wzcq erno4ltzcodfuets auul ?fi\Pts em11zo141
    rereflez9go,nq1o1s5zc
    4u [ezsferuueTqor{ors}zc lcgod\lllolsSzc o ,{spdun 3rs tfer,tefod nr1sefer
    /trg{lqnzJeztd z ofepzre4npg[,{,tl ?N 'I z?Jo 7'7'g ur,{moTllfgap luoqzc[
    sotfepepnodpo'1000 z"ro OI00 '0010 '000I :fue1s et4gr [.n1zc gbtf,ztd
    c6m ezow4:ur;cr:l',{qo,nretdlrulsBc?JA\od qcespduqqceJepco4'eng[erneu
    5rsrsouez:d9ezengfrit uep 'o,nerdaaStcfzqdtupaf o 3rsernnsozrdfeuzc6ol
    gufpe[ uup urfmoretez elqndrurudpeel od o1 '96911se['oEeanollgora1zc
    'du'e4pzcr1tre1s,funo4fizcodyele1'utotcgfem nrlse[er€lcgl,ilnelcrelirz
    o3elz
    zszrd f,uewfizt1o'(ta\unocAuy'Eue) d,ttrotuetc;rerd 4lltzcfl ouoplelspezrd
    e11'gl nltmsfr e51 'uengfen z erc,sffalepezctlod eppelmodgo zeztd
    qc,{ctfe,rnsazrdmgnsefe.rz euoztoinln9,{q tEou qtuzcll ezqsordfe51
    (q) euosuqoplruzcrrr (e) Ial n,rlse
    Mglls€fetz euelsAznamotlAcllluzct-'l'92'9 I 'sAU
    -oluelcgraldltuzcg;:qclcb[eannsezld
    od olazrd'ru
    'gg'91'sdreu
    'qcf,uezcyyz po f,4epzegr;qlqc,{r914'qc,{u
    9fq ew mgqndrme11'oEe1 -rogul emes
    -lrqBlsnrrparg4lqnzrezrdz ats?BpBIIslsnur'al9s1ndq s1qzc11 o S[cuurogut
    '4r-uzc11
    o7 'e1slu"{zcoNef 'm9s1ndutqclu oP qc,(ctzpoqc
    ?e^oqcez,(qe tgos ez nru
    -op Elvezclrzop Fr/tctznls nufuf,{cuaa\4eslul?p?pln ts aalo4fc ITIIZoIT nruezpemor
    ennor;Ac llluzc!'l Z'e'gL efncurd 4luln
    -sunfzcol eal
    tuflloretcz erspdun u,$trd od I nrlsefer op ,(uesrd,t 'oEepelou.r,
    1sa[4uf,11
    't3nrp €u Bllr?ltl?pop eme,toqcezrd
    lfcuredofeupefz eruerseluezrd .rQelcsltmz
    op i(gqs g ndfi TulnzJezJd'f1'gl's(r €u ou?z€4od4e['dnor;,(c roleuns urfct[emnsa
    falolrqoupefctfnsols'omoEarezs ergsFop ??poPettEotupueqzcllttuf,tloltq-7 oEodnrp e4r
    epalou,rgr rufuesldez z frlse[er emppetr4f,zrde51'tatoEerezseu fepeloum-or putfszpoqci(
    pelsod zblelb,lewervrEzzetoSfcerurogul t,uoltgolem ectlnmoqcezrd,{pe14n
    oqefqc,furor;,(c el{oJazsozPJ€qtfeu,{.4sefag
    qceuels,(sa\ oru€A\osolffiz oarroEorezsgp
    ',ugr1se[er/'agllg elqzclJ
    elq,{r1m elnc
    turrn-ora\gqul3gzc11eu o41f1qcd,uoreEez algspdun ep 6orp €IcJ€lrlooP , eltulnzrezrd
    'eues.dezurel e[e1sozr ez.4seferAr3U"a\32efcewro;ul
    &nls Ct tV ?4rrreJg I pipoqcf,ztd of
    oanoEarszs euozpemordopref g nrlse[arslcgfen?u erc€zctudt m 'oEepp
    -eudod nrrcN op ecelmodtrgllg elgrn1y- feu,ngrqc,funoreEaznoqndun elgzcl uulsfgns cim
    609 aulAcuan>1asApepln euozolz
    809
    Scalonerealizacjeuktadfw cyfrowych
    6. . -, 'G

    12,6,3,9,oraz 14,7,11,13. Stan pocz4tkowy0101 prowadzi d,o sekwer;


    dw6chtylko stan6w:0101,1010,odpowiadaiacym riczbom5 i 10.wrrrr. , tFIrr!
    stany 0000 i-1111, odpowiadai4cericzbom0 i 15 nie uregai4zmiano:
    rlfE
    wykres stan6w licznika pier6cieniowego(por. rys. D.2) r[ad" sig uir:
    rr3
    z 6 niezaleLnychpgtli, trzechczterostanowyctr,
    panei dwustanoweji dwoc
    jednostanowych,wyczerpui4cwszysttiemoztiwet6 rrFf€
    stan6wrejestru crte::-
    bitowego.
    Zupelnieinnewlasciwo6ci otrzymujesigprzezpoN4czeniewyjdciai wejsc-
    rejestru poprzez inwerter. uklad tali nazywa-sii licznikiem Johnsc,_
    (rys.15.25b).Jeieli rejestrjest pocz4tkowowyzerowany,korejne
    impur,,
    zegarowespowodui4nastgpui4c4sekwencjgstan6wjego przenutnik6w(c-i
    przykladurejestruczterobitowego):
    ll-'
    0000 0
    1000 8 \
    1100 t2 l l \ ' gIfII

    1110 t4 Fr-..(
    1111 15 €-!
    0111 1 r rr:.|.

    0011 3 iIa"

    0001 -l'
    1
    tx:rr

    R62ne inne sekwencjestan6w moina otrzymalw rejestrze,lilcz4cwyjk;.i


    z kilku przerzutnik6w z wejdciem popnez uklad kombinacyjny.

    Przyklad 15.7 Nalezy znaleit, liczbp r6bnych stan6w, przezkt(re przechodzi trzybitowy r{es
    przesuwaj4cy o schemaciejak na rys. 15.26.
    Rozwi4zanie:
    zaczynai4c od stanu wyzerowanego000,ostatnie 2 bity dai4 1 na wejsciq
    st4d nastgpnedwa sr-.
    rejestru s4 100,110.od tej chwili na wyjsciu bramki ]rioRwystppuje
    zero logic"ne, st4d nastEp-
    trzy stany s4 011, 001, 000 i cykl zaczynasig od nowa. Licznikma
    wigc 5 r(linychstan6w i dza
    czEstotliwo66zegan przez 5.

    \r
    Rys. 15.26. LicznikJohnsonaliczqcydo b
    -'af
    '9I oP
    0 P9 uoqzcl tfepeltodpo duels eufslo4'[e,no4[9,tpfgzc11fe,nor
    -1&cot4zcdtn olel IV"'EV qc,sfrtr ctlilUerf q :?^TellrrrezeWoItN
    0 0 0 0
    I I I I S I
    O I I I N I
    I O t t € I
    0 0 I I Z I lloEPr ^lguls w
    I I O I I I eud0lseupt6 bu
    fuuls e,rnpeu&fs
    O I O I O I
    I O 0 I 6
    0 0 0 I 8
    O'Er) I I I O L .4sefar,ino1rg,(2
    O I I 0 9
    I O I 0 s .,{
    0 0 r 0 t Elctl,{lrrcbr.
    I I 0 0 8
    O I 0 0 c Irrelsoefnruf
    I O 0 0 I lsefudrroryt
    0 0 0 0 0 lcgo,tttlpolsOz
    oy rVr cy ey nqndur r51 a\grruls qcdufe
    nctfnd$peu 6a['epu,norez,{rrlpo ctfeu,{zcod
    bppdq u,(ufe1o4 ruxpeel od y qcepg[,{,n A\grr?ls efcua,rles ptp
    'oEamo1c9[e,n "u
    nspdq ezcogzoteq,$ sezcpodngcg![n ?u rrels?1ue1uzeAEIs-
    -rep?rr ndd1,tg4lu1nuezld z f,g'.zeA'e>putnzrezrdoEeupezrdodoEepTe4
    elcg[,{,l[z oufalo4zcal'ete?sz,(qndul zozrderucruorgculs euepmz[rtr{Bupel
    euo ts e1u'(02'tI 'vfu'rod)g ndfl,tg4gulnzlnztd qc,(tzcporqcu(sz epmerd
    oc uo 3p EpBFIS'(nltmoc alilillt'?w)'wfruzcluonqcufsoun1ry1uzc17 fuemfzr;u G'sr)
    'nd,(l ot4 BTruzcilp"p1n dzqsordfeu ouopil"lspsud
    tZ'Sl n4unvfu e1q
    Blluzcllo6euzcluorqcuAse'obezslsordfeu
    o6eanolJqorcpc leureqcg '[Z'gt'sAU
    ep),tgryu1nz
    dqndun eu[e
    tuosuqof I'J;e
    urc,sfa,n
    I engfiflt
    -otslzl nrlsaler
    nln?sz 9gom111ors3zc gp;zpod ,ttgspdq | - ,Zgfiznr1p suzcin.orr qc,o,trpr [aatou
    uo e?oIAJ "Tztzrd 1 uepe[o41d1zu
    ]cgo^\[?olu6 eJ{lsfzsardct[nufaqo'rlloue1ssarryfun c6pr 5p ?pET
    peqn qcf.rgq,n'epuztrauo.reuw Srse[nso1s eci(14urd
    11'euozcruerEo c{.r ts 'uroueruz tfeE
    qcr41s,9s,t
    efirvzcrqrlrorall?orugcl ',9 psf gc,{r-ol4'n4se[eroEerrro{q-il.&\grrpls erczseJd\oI I
    ng,$ rufupef n t[n1sdzro4,ftl eru a,to4,{c Fpuzc1Jfeg,&uodeuori[,grrrg
    1[cue,n4esop p
    ll9 eulAcuen4asApeplneuo?olz 0t9
    Scalonerealizacje ukladdw cyfrowych 612 TUne t*lad

    Po szesnastym impulsielicznikwracado stanuwyzerowanego, na wyj6ciuza6


    pojawiasigzboczeopadaj4ce, kt6re moie uruchomi6nastgpnyewentualnybit
    licznika lub kolejny licznik.
    Licznik asynchroniczrry,zvtany w tej realizacji licznikiemdwfjkowyrn
    (binarnym) zhcza wigc impulsy do T - 1 i dzieli czgstotliwoS6zegara
    przez T. PodstawowQwad4 tego licznika jest dlugi czas przejficiamigdzy 0
    stanem odpowiadaj4cymliczbie 2 - | a zerem.Wszystkieprzerzutniki
    przechodz4w6wczaskolejnoze stanuA: t do A: 0,kahdy z op6inieniem
    wynikaj4cym z sumy op6iruei prznrzttnik6w poprzedzaj4cych. Jeznh
    czas zadzialania przrctzutnika typu T jest 16, to wyzerowanie wyj6cia
    A" - 1 nast4pi po czasienr. W wielu zastosowaniachop6Znienietakie
    jest niedopuszczalne. Stosuje sig w6wczasom6wione dalej liczniki syn- 0
    chroniczne.
    I
    Za pomocq odpowiedniegosprzgieniazwrotnegomo2na przeskoczy6 t'

    T
    przez niekt6re stany licznika, uzyskuj4c zliczaniedo liczby impuls6w mniej-
    szejod 2 - I i r6wnie2mniejszypodzialczgstotliwoSci tr
    Najbardziejpopular-
    ne sQ asynchroniczneliczniki ilziesigtnew kodzie BCD, w kt6rych s4
    opuszczane stanyod 10do 15.Aby to ztealizowal,nalehyzdekodowa6stan :l+ 0
    1010odpowiadaj4cyliczbie 10 i uzyskanymimpulsemwyzerowal licznik-
    Mo2nazauwazy6,2e w sekwencji liczbod 0 do tO,A1: L i A3:1 wystgpuje
    dla liczby 1010(czyli 10)po raz pierwszy.Realizacjadekady diczajqej jest
    przedstawionana rys. 15.28.Po osi4gnigciustanu 1010na wej6ciuznruj1cym
    C pojawia sig zero logicznei ptz,enutniki zostaj4 wyzerowanew trybie
    asynchronicznym, a wigc bez op6inieniazegarowego. 0

    Rtts. 15.28. Schemat asynchronicznegolicznikadziesigrnego

    Realizacjalicznika dziesigtnegoopartego na powy2szejzasadziema Rys. 1


    jednak istotn4 wadg.Po przyj6ciudziesi4tegoimpulsu stanyna poszczeg6l- &iesiq
    nych wyj6ciachprzedstawiaj4sigjak na rys. 15.29ina wyj6ciu,4.1
    pojawiasig
    charakterystycznywyskoko dlugo6cir6wnejsumieczasuop6lnieniabramki v
    NAND i czasuzerowaniaprzerzutnika.Wyzerowaniewyj6cia.,4.3 nastgpuje PrzEr
    z takim samymop6Znieniem.Istnieje wigc kr6tka chwila, w kt6rej wyj6cia zastq
    Iicznikaznajduj4sig w stanachniedozwolonych. aby i
    W analogicznyspos6bmoilna nealnowat inne rodzajelicznik6w, np. W6w,
    licz4cedo 12lub 13itp., deszyfruj4codpowiedniestanyi zeruj4cprzerzutniki. teahz
    'l41u1nzra
    bs y urcgfe1\ '0€'gI
    'sfr eu ouol{\4speztd erJtezbl.'ttzo.r o8erlel illpeztleot
    'du'noryuz
    tzqsordfep '0000 nu€ls op elcgfezrd uuolop ,{lblsenp spdun s"zc.&\od\
    'urfctfnrez elqlfur tr\ A\gllu1nzJezrd ercgfa.t IIA\elsn ,fitr,nazp slndun ,(qe
    'g1 3qzc11 ecblezpaztdod,(uels geinory(zsepz:41el1yf lryulnzJezrd ce.tosolsez ercgl(n ferg
    'urfuzcruorqcufs erqfrl m 3ts euo>1optr\g4lulnzlcztd a[nd31seu uy
    nlac ul$ arrfgep51
    erue.rorezf,rnlezef
    '.ctu4tun ev4out
    6Z'91
    'str eu lauor.trelspezrdfPeA\ r4ru?JgBru
    dls unnefodI
    -loflazczsod
    rlzrdeluen^orez z rurdrsarzp
    .usqlrlru{uzcruorqcuAs rruzcrr^ur"'uo,rlltl:$t#.il'l:lt| eat szpesez
    }_
    "-l
    D ' )/ z ,
    ( l (
    0 [ 0 t D T 0 t 73
    zy 0V
    's[tz
    ns;ndurl obalbtsatzpnlcglAztd Aztd 8Z'91
    plruzcrl qcercglAnneu t6etqazr6'62'9 I 'sAU elq.{r1 d\ au?
    urfctfn-roz nlc
    1se[fectlezcrl
    efnd31s,(.tr1:
    '4ruzclJ c?.ro
    usls c"A\opo
    ?s qc[ro1>1z
    -relndod [ezp
    -[epu noslnd
    cfizco4seztd
    -ufs qluzcll
    eDI?l erueruT
    etcglzLn eru?
    gezel 'qcfcttr
    uerueluTgdo z
    rryulnzrezrd
    Azpbrynercgfe
    ete?ez ?tolrrll
    uttrvro>1lgrvry
    w
    llgfqenlue,rm
    ;ez nrcsffmeu'
    tt9 Apegn auozolz
    au[Acuan>1as z,t9
    Scalone realizacjeuktadfw cyfrowych
    614 r i 1-'

    * "c'--r=
    a!:::

    5rr : ,

    6 r::,.'

    u:s lLi:
    - - i :
    -I-- r': :J

    & r"l ,:.

    il-:g .

    t--:r
    i -+: f

    Rys. 15.31. Synchronicznyczterobirowylicznik dw6jkowy

    Prryklad 158 Nale2y zaprojektowa6 dziesigtny ricznik


    synchroniczny w kodzie BCD, stosujac
    metodg syntezy uklad6w sekwencyjnychpodanA w dodatku
    D.

    Rozwi4zanie:
    ..r '3
    o6eulirserzpplruzcrl obauzcruorqcuAs
    leuraqcg'ZE'gt'sAU
    c0[nso1s'q3
    eru"/lroser
    Trucrl ??tl
    qgsods ust
    ts {
    "aroJoz
    ?tffa\ ls"rtu
    'CE'SI's1u oteuflselzp ?lnzt1 oteuzcruorqcui(sphs o6eueui(z4o l"uaqcs
    "p\slspezrd
    zvrfy = Et,oy : €X pt1s tfy : Zt : CX gtts
    'zx ?delit
    €f'€X 7f
    "d?n
    otH rrn cxI e:Q OI orxx trxx ox sN0x OI
    ttH trn ern ztH II ltxx stH etxx atH II
    ox tlx ox rOx IO gx0 rxJ sx0 r)Q IO
    aOx $0x ox oOx 00 z0x eIx r0x o0x 00
    II IO 00 OI TT IO 00
    OI
    5[cuzJeeg.
    'wBaezelsJ
    -$rzJ€ztd.E
    EfV = lt 4V = I) pt5 I = 0f = oxPt$ gcfuemz op
    .IX BdBI 'gy ede11
    If I 91 'uePeleluer
    olfr rrn 60x ox OI oril rrxx cxI sIx OI oil,tl Tdp"t^
    rtfr eln erxx ztH II lrH stffi rrn ztH II Arguels5[cus
    IO
    Dppemodpo
    ,x0 rxI sIx rOx IO sIx rxI sxI rIx
    z)Q exI rIx oOx 00 zlx rxI rxI oIx 00 -uefi\{esllAg
    tuJo,top,ce
    OI II IO 00 OI II IO 00 \'n'u rozrdodXze-
    oyly\
    -pepnodpo'e
    lFlnzrszJ
    :egtneurql ecnqzl eotfndilseu 3tsefnudz4o 'rtlguz1sqq{lvlzs,n zp
    "III
    lxoloyz fepp
    lrnpooord0fc?fnuo4oq'(x:0f : lt'l = 0;y = 1y)ge,toroz,inltsi(uut,vrod gt l qrqnzrezrd
    's,fi 'rod '9:
    (l=e,f \=ZXlq) I nnels op Vglnztduapl,nod7 4rpnaaud'(8I'tI 91 fzcu 4.mzar.
    'qnrzcll olBsls
    a = E) 'u4) g geuozod ueJurmodE 4ulnzrazrd 'II00 eIEBlsod pq4ttzrd ?N -sozod'dno4
    ufutep:1 od qplnzlezrd fu1-otezczsod gerelgfztd uepl,nod ueis gef b4uIt'a (S'Sl)lfcue,n4es7
    'p"tr{n c5J,ne'eqEneure;1qcecllqz1n qcfulolstem III0 nuBlsop
    "zczssJdn dzrd er-uern
    IeJgurol Sqzcgo1 ezsqSlt*7reqswnznud Ice.rd [euprurou fzrd glnzfod euo Otsi(uur,nod
    qu Tfpt'i(u1o,rop1sefe4ruzcgue6'(6 5gzc5)1gq1qc,(ct[ezqf,mez.tdgcvuvls od a7'fue5u[,fzr6 IIulnzJezJd'I
    9t9 eu[A?ueh\es ApeHn euozolz vL9
    Scalonerealizacjeukladdw cyfrowych 616 l"c;ne ukla

    W realizacjach scalonych moZna spotka6 wiele r62nych licznik6w v1'd


    cyfrowych asynchronicznych i synchronicznych licz4cych dw6jkowo, dzie- chro
    sigtnie itp. Na wzmiankg zasluguje uniwersalny uklad licznika, kt6rego gd.t-.
    schematblokowy jest przedstawionyna rys. 15.33.Gdy wej6ciakontroluj4ce
    s4 ustawione: load : 0, count : l, dziala on jak dw6jkowy licznik syn- ilzo'
    chroniczny,zgodnieze schematemz rys. 15.31,wej6cia/ s4 wtedy nieistotne. s4$
    Gdy load : t , ptzy nieistotnym ,,count", uklad dzialajak rejestr r6wnolegly liczb
    z wej6ciami I i wyj5ciami A, zgodnie ze schematem z rys. 15.18. Dla Rq,\
    load : 0 i count : 0, wszystkie zmiany stan6w s4 zablokowane. Na wyjSciu I zal
    carry pojawia sig jedynka, gdy wszystkie wyj6cia .,4 s4 w stanie ,,1". ktor
    Umo2liwia to kaskadowe l4czenie,gdy wyj 6cie,,carry" poprzedniego licznika Tmre
    dol1czy sig do wej6cia ,,count" nastgpnego. W6wczas co 16 impuls6w W z
    zegara w drugim liczniku zostanie dodana jedynka, przy zachowaniu ukla
    pracy synchronicznej. (zap
    dr,r'u
    Ag dan)
    c0unt
    At
    L0aa A2
    f
    t0 Aj
    Ir
    r" carra ri I

    t"
    clear
    ct0cK
    i f
    Rys. 15.33. Blokowy schemat uniwersalnegolicznikascalonego

    Uniwersalny licznik z rys. 15.33 moie by6 latwo przeksztalcony


    w uklad licz4cy do liczby mniejszej ni 2, - 1. Deszyfruj4c np. liczbg
    1001 (czyli 9) i podaj4c powstaj4c4 wtedy jedynkg logiczn4 na wej6cie
    ,,load", powoduje sig przy dziesi4tym impulsie r6wnolegle ustawienie
    przerzutnik6w. Jefli do wej66 1 jest dol4czone zero logiczne, uzyska
    sig wyzerowanie przerzttnik6w i licznik liczy w kodzie BCD. Analogicznie
    moilna deszyfrowa6 liczbg t2 i zapisywa6 liczbg 3, uzyskuj4c licznik
    dziesigtnyw kodzie * 3 itp. W zastosowaniu takim jest koniecznezachowanie
    sekwencji liczb naturalnych. Licznik licz4cy np. w kodzie Graya mohna
    Rrls
    ztealizowal tylko metod4 syntezy, analogiczn4 do zastosowanej w przy-
    kladzie 15.8.

    15.3.3 Pamigci o dostgpie swobodnym


    pam
    (RAM)
    pam
    iad
    Pamigi o dostgpie swobodnym(ang. Rand.omAccess Mernory - RAM), kom
    daje mo2liwodi zapisania informacji w postaci wielobitowego slowa, za- (rys
    pamigtania jej i, na 2qdanie, ponownego odczytania. Czynno66 zapa- pod
    migtywania oznacza konieczno66 stosowania uklad6w sekwencyjnych. ipn
    Rozt 6znia sig pamigci statyczne sRA M oruz dynamiczne DRAM. w pierw- vt za
    '€lctlelltinu€N po A\
    lc.soln.el"z -luerd AyI
    6rs er,nelsn'e 4ro4;oztsz.rd ,{nzcruorqcufse>p[ ctleryTzp'SU 4lulnzreztd r 'qcfufdcue,r
    'I ts epelqo 'oloz lsef fpg 'e1cg['{ir\
    3u €)Fu}nrsezrdue6 efepod
    e l4rr:ru,rg -edez 99ou
    g'ernorcgf,{m 'euzc1fiole4ufpetlsef eu ,{pp (ggg'91 's[r)
    6u/a ntcgtem -ez'emop o
    'y "Ilu?rq 'nzsJel^\tu,{uep A\ I{JoIIro1 '(yqyg - ,f.
    E Tero 7 4awetq aluezJolr\locOferatgzotun
    ersr.qfrnfemossrpemq e4ur(pe1'e.uorerurfmoupef1seleruuanoseJp? I
    qcfnorcinuzd 4er9uro4 z"ueroglemr etcgfifunts eqezppo [er9r1 n 'rcSrured
    gcezn peplfiztdouepodegg'gl nlunsfr €N'Il.qVU p{ued
    fe,nolrgdz4,rrl,ols
    eruem,{1,{zcpo r epe,rv[srd?z'eru€&\osetpe eluez?rtzor Quzotatsu4f1od5
    -fzrd lrr feu
    nruezcblod
    urAupqelse nn9gg Auolecspelln '?t'?t'sAU
    euqow e(et
    tlcfiuopouhzg erll?lrrogc€z
    4yrzc11ct[n1
    eluzcfoleuy
    opfzn 'euz
    elrrorllt4sn q
    arcgfarneu tr
    5gzclJ 'du ct
    C4
    fuocplzs4oz
    N
    +
    q5
    s
    'qc,{uep
    €Jelgpoqn1 efnze4azrdrlse[er ro;ng dmo4unJel4na\P
    f,ufizsz Sfceurrogut
    zezrdo4 (erue,n,{lfzcpo) qcduep $sefer ea ezPat ordlrr qn1 (epeltfstdez)
    qcfuep nrlsefer z Sfcewrogurefnwftfurd qcfalolcSpled 4erguo{ P€Hn nrUelnogOe,
    (arya*- pnat '?ue) 6,/X nlcgfe,t eu oteuzcl8ol nue1sPo lcgou?elezI{ angqndrur91
    'nEgl 'sfr eu fuol,telspazrd lsef tcSnned lelueqcs r$no4o1g'?EIuemIz z>IIrucI oEel
    51segour qcfuep t farnoserpeqceu,{zseu lfceuro;u! ?goil€a\€zqcrfrgq '..I" elu?ls a
    sezcpod'qc,{,uoreEez 44f,c u4p4 ,{pEer z enn tcSturudn epuanfqdez 1 qctl,fu'a€N'eu
    eyaemfrltzcpo zfcersdo?dpE'OdId ndfl tutflEelouA\grrurerlseferz y\trVg z1q '91'91's
    nlpedfzrd ,t tfncerdlgds,t acgf,Qnzuro ,furolcgfem repo4eq '^\91lq bgrlcll ,QEeJoum_
    tuolgeqo ?Iu olr\ols eqa1'urflroserpz ulelcgfemeueretgfal 'ernotrsm ts 'eulolsrepfpa
    euozoF enorcSnuedplrguol :/[OU etrelslcSrued >1eferuqopodeueltozlu -uds ryuzcr1[l
    -efltoz ts oteuolecs nP€IIn nelsod /rr elr?l!\ozll€erztrlvu p4uea eotfnJorluo4e
    'SOru fro$fzusrt e13ppoealp fzpStut evozcblop6ef fpE oEar914'e4w
    '4eunpe1 ectfnlroqcez ggouutefod- qcr?nJp A\ '5y nd,{1 ,{uzctuo.rgc -aFp'ono4fol
    -u,{sefarcgSzcfeu fuJlqetsn&\p11u}nzrazrdlsef tcbfelSlued tryguto4 qc,fts ,tlg4tuzcg qcf
    LL9 aulAcuenyesApepn euozolz 919
    Scalonerealizacieukladdw cyfrowych 618
    8i.tg wejicia

    J -

    : -

    a
    t
    o
    -U
    B
    a

    _l

    It -

    Rys.15.35.Pamig6 RAMzjed-
    nowymiarowymadresowan iem:
    schematblokowy (a) i kom6rka
    BLtg wgjicta pamigcistatycznej(b)

    W powszechniestosowanychobecnie pamigciacho du2ych pojem-


    no6ciachadresowanie jest dwuwymiarowe,podzielonena wierszei kolumny,
    jak to pokazano na rys. 15.36adla statycznejpamigci MOS l-bitowej
    o 16 K slowach(16384sl6w). Potrzebnyjest w tym przypadkuadres
    14 bitowy, podzielony na 7 wierszy i 7 kolumn, kailde deszyfrowane
    na 128 linii adresowych.Wybrana przez adresy a oraz b kom6rka
    pamigciowa zostaje dol4czona poptzez tranzystory Ts, Te, Tr, T, do
    wej6i wzmacniaczyodczytu i zapisu (rys. 15.36b i c). Gdy nastgpuje
    odczytywanie,na wejScieRfM nale2ydoprowadzil zerc logiczne(dlatego
    symbol R jest zanegowany),w6wczas tranzystor ?} jest odcigty, nie
    dzialajq tranzystory 4o i ?i, i stan przerzutnika T;72-73-[ przenosi
    sig zanegowanyna wyjScia odczytu. Je2eli na wyj6ciu ,,0" jest zero
    logiczne,a na wyjdciu ,,1" jest jedynka logiczna- odczytanostan ,,1".
    W odwrotnejsytuacji- odczytanostan,,0".
    Przy zapisywaniu,na wejSciuR/IM jest jedynka logsczna,co powoduje
    dzialanieinwerter6w MOS ?i'-?i 6 otaz Trr-Trr. Zanegowanystan na
    wej6ciachZapis ,,0" oraz Zapis ,,1" zostajedoprowadzonydo wybranej
    adresamikom6rki pamigcioweji powoduje jej przerzut Do zapisywania
    jedynki logicznejdo wejSdtych naleLyodpowiedniodoprowadzit ,,0"i,,1", do
    zapisywaniazera- odwrotnie.Dwa zaciskizapisui odczytumaj4 wigczawsze
    stany komplementarnei wystarczaw ukladzie scalonymtylko jedno wy- fF. t5.
    prowadzeniezapisu i jedno odczytu na kaidy bit danych pamigci.Do tdtd'
    wsp6lpracyz szynqdanychjest niezbgdnyjeszczedwukierunkowybufor. cra rcha
    (c) nsrdez/nuizcpolzceruceuzm lsrusr{Jsze.to 'roJnq,(lr
    (q) lennotcOtuted
    t49uro>;leureqcs'(e)
    Aano>1o;q p uJetupn
    tetueqcs:urAnnoreru.rlmnl ossJpez oq rcerlD
    qce^ols 19! ! slcg tu,{upe[o SOIA 33ruq3alM ruVU euzcAlels901r.ueg 'gt'gl .sAU
    -frn oupelr
    ozsa\?zceili,
    6J
    l.-____<ltlA oP t..IttI..0'
    BIUBA\[srd
    feuergf,n o
    IIEN ift
    "u
    efnpo^\od o
    '*Itr
    U?lS O
    oroz lsol
    ,,y"frufanw4,4 ,,9" frufauwzl4 eir rsouszJd?
    e1u ,($ppo
    otelep) eu
    e[nd31seu,
    aP eJ'LJ
    q
    ")lrguroT
    AU?/YrO{/i
    seJp? nI@
    [earo4g-19
    ',(uunJo41
    -uefod gc,
    (q)
    ery9uo>1r (e) I
    :ueluEnoselp
    -petzylyg 93r
    DZJo|USDUZt4
    00
    F
    :l
    s
    \
    N
    3
    :
    q
    )
    819
    Scalonerealizacjeuklad6w cyfrowych 620 !-otone uklao

    W przypadku pamigci o ze bitach w slowie danych, struktura jak Pr


    na rys. I5.36a jest powt6rzona m-krotnie, prry czym linie adresowe sa sil nas
    wsp6lne. nie bir
    W analogicznyspos6bs4 zorganizowanebipolarne statycznepamigci Tr ai
    RAM, kom6rkamipamigciowymis4przerzutniki o schemacie pokazanymna I DilSli
    rys.15.37a.Gdyna obuliniachadresowych dkorazb,jeststanwysokifiedynka tranzy
    logiczna),kom6rkajest uaktywnionai jej stanmo2ebyl odczytany,b4ditei
    Ftync
    moZnado niej zapisatbit informacji.Dokonuje sig tego za po5rednictwem oenig
    wzmacniaczywe/wy, odzielnychdla ka|dego bitu danych, pokazanychna P:
    rys. 15.37b. realizc
    no6ci'
    a) tylko t
    clowe
    utrzytr
    0o wznacniacza Ilo wznacniacza
    welwq,,0" we/wq,,1" oego c

    -a

    b)
    lle wznacniacza
    we/wy,,0"

    N:
    m6rki
    oy 4.
    adreso
    adreso
    Zapis I O,S
    V
    +0,5v komo
    R/W
    pojem
    Rys. 15.37. Statycznabipolarna pamigc RAM: kom6rka pamigciowa (a) iwzmacniacze do nie
    odczytu/zapisu (b)
    logrczr
    pojem
    Gdy wejScieR/W jest w stanie jedynki logicznej moLna dokona6
    zapisywania,bramki I otaz 2 s4 w6wczas inwerterami. Doprowadzaj4c
    jedynkgna wej6ciezapisunasycasigtranzystorfs, odcina?u.Powodujeto uo
    odcigciediody D, i przewodzeniediody Dr.W rczaltaciew przerzutniku
    z rys. I5.37a tranzystor T, zostanienasycony,T, za6odcigty. Taki stan Pojem
    kom6rki pamigciowejodpowiada zapamigtaniujedynki. Sytuacjajest od- traruyr
    wrotna, gdy na wej6ciuzapisujest stan zetalogicznego. symaS
    'n1,ftcpof,zcerceunz,rqc,ftqop e8eufm
    El ?to1$rcg?I1yTr.n
    >>zcponpbtslpduep Iu11op qc,(uozct;opalgrolsdzuurl -po pel efc
    nlern\ezolpod-uerprcgouurefod
    z euo 3rsBp"l4s z(p?'lr) <<z3 csouruslo4 uels ryu1 ',
    n4ru1nzrez
    0'sr) 2#'2-zaoon o1ofnpoaro
    ctfezpzmor
    nfzcpo erc6rdeuot zaztd'23 rcgouuefod ??uo1oP €r
    op 5p ezxzsefiEeztdT2 ngouurefod z 4eunpey erctzcpo [zr4 'ul,(uzcfol
    ruez qnl ecufp5f actfepelmodpo ercdrdeunsrdez ezcelucewzalez feru op szcEtucPr|IzA !
    euozpemordop rselepldezfzt1'qcfuup 11uIIop euozctloplsefT, ggouuefod
    '14os,{,u
    ue6 6ef rg r {r qcf,toserpeqcurcgfetrEv'uzl'euerqfn lsefeqrguro>1
    ApC rq fernoserpe fuurnlo4 e1pfqgdsan Nef zJ rolsdzuurl 'fg te,noserpe
    e1uumlol^\ IeJgrrrol€p tqgds,n qci(uepSrugtupell fzsrerme1p{De,l\oserp"
    apgfeanerfi Et eTrgruo{ '9€'SI 's,fi T?[ nserp€ {cezlw?to Azt1 'ra f,u
    -ozcgvzo 59141.ro1s,tzuer1uepef o4Jfi"ulactfnsols'feuzcrureu,{p
    naruredlrygru
    -o4 eynzbyttrzot ezslayazc1ruouo4s[eu ouorn\?lspezJdgg'gI n4unsfr ep
    [eanoserpeAuurnlol eguerelqAan
    urerol hu/au
    pO;ued
    -slzuerl z zBrA l lVU feuzcrureul(p DZJD!UlDAz/t4
    00
    sllgurol e^ oroFAzue4oupep'gg'91 'sAg
    'zH
    lesn4p4trcgorulllolsdzcz eweqer,tspooEeu
    -zc1J4lbcSpl tfeEeu,{n ftVUq rcStuled'surnpAzr sezczszrd 6rsefnurfz4n
    uel 4ermpe? 'lctoutuefod eu nIrmp"tr erueur(zr1nepn4oEqp zuJo elttron
    -l!furtl emongfe,tefcuelsfzerepllell\ gpaledeztEou gg14ifro1s,{zue4o41d1
    lfp?'1cbrylr<d qci(1EIp€rr?rrosopezg fqezotu SOW etEolouqceloII,(I'lcgou
    -ue[od eu zue,$f,aoqcezrd pef efceuuo;u!'uzl'euzcrureur{p olzf aue,tozqeer
    ts'lng1tg;rqn4Jq qc,{ctfeE5rs'qcerervw ot qcfzs4Sntfeuo WVU 1c{ue4 eu qcfueze4
    'oJez u€ls klr.;lfzcpoe[e1soz r ?ulor^\po 1sefefcenlfs €IFlnzJazJdepz1s IIIerl$cIupeJ$
    rufu,ttrrcszrd f,zt4'(,1" elcfzcpoeu e4ur{pe[| ,,9" arcf,zcpo€u orez)ecufpsf qalVpbq'hte1
    ,bt[upeplodpo fzcpo 3rsefnrufzrto npgf,in eu r dlSrcpo1se[ue1ro1s,{zuer1 qos
    uryu,{paf
    c6Fne 'A S'0 p[cualod ew nJ erc$f,zuen ezeg ewgezcoupef'oE uc,$eu r euurr(ueze
    r; ero1s,{zueJl ?reilue pfud eaM$anfu erols{zue4 tngop',{uocfseugezra
    'd15rcpo rcSruBd euzci
    6e[! ye4uf,pe[euesrdez paheaef rc5rured,fuerdlr qezpn ezrelg ar.u
    nsrduzzneluliatnzll.I arSlcpotfelsozod ,O | ,q fpolp,elqo 'euocfseu ?s Ds ernoserpe
    tJ fropfzue4 'nruem,fi,{zcpo,ftr6
    "J ! I llsTu rr?ls eru A,/g ercgfs,rn 1uf ern14nr1
    LZg eulAcuan>1as
    Apeplneuozolz
    oz9
    Scalonerealizacjeukladdw cyfrowych 62i -ilrtt:'e -f tAa

    Wzmacniaczeodczytrti zapisuw pamigciachDRAM s4 realizowanen. --:'tF


    podobnej zasadzie,jakna rys. 15.36c.Musz4one byd uzupelnioneuklade= FJaO{
    od6wieianiapamigci,kt6rejest dokonywanepo ka2dymodczyciei cykliczmc r Cei
    bez wzglgduna odczyt. =t' tta

    Spotykanes4 r6wnie2 inne uklady kom6rek pamigciowychDRA\I. Zr


    _ ila{t
    skladaj4cesig z wigcejnii jednego ttanzystora.Umoiliwiaj4 one realiza-:
    prostszychwzmacniaczyodczytu i zapisu oruz ukNad6wod6wie2aniai - t'3 t
    stosowanew mniejszychstrukturachpamigciowych. r-rdut
    Poszczeg6lne strukturypamigciowemog4by6l4czone w wigkszepami€c- B=a
    '+-' ' I
    Prostejest zwigkszenieliczbybit6w. Nale2yw tym celupolqczytodpowiedcx
    korlc6wki adresowei R/W l4czonychstruktur, ich wyjSciai wejdciadanyd l^cro:
    stanowi4bity rozszerzonejpamigci.Trudniejszejest zwigkszeniepnestrzer. It
    adresowej.Aby to uczyni6,struktura pamigcimusi miec dwa dodatko*I c]to{
    wejScia:CS (ang.chip select)oraz OE (ang.outputenable).Gdy na pierwszc artFi
    z nichjest podanezerologiczne,Ladnalinia adresowaniejest wybrana,gdr hc st:
    jedynka - adresmo2eby6 wybrany.Wej6ciemtym wybierasigstrukturp,d,.- F?t)B

    kt6rej informacjama by6 zapisana.Wej6cieOE ustawiawyj6ciastruktur trra+zl


    w staniewysokiejimpedancji(trzecistan)iumo2liwiaodczytinformacji,gd1: Fry:T
    odpowiednielinie danychposzczeg6lnych struktur s4 pol4czone.Pol4czorc rrrlE
    wej6ciaOE i CSstanowi4dodatkowyzaciskadresowy.Jestoczywiste,2e jezcL r :iol'
    pol4czysig2 pamigcio n wej6ciachadresowych, pamig6wypadkowama tyll.' lrlrw

    n*lwej66adresowych. tR1L

    Scaloneuklady RAM o wielu adresachmaj4 czgstowsp6lnezaciskid' tafir:r


    adresowaniawierszy i kolumn. ZaopattzonesQ one w dwa dodatkosc D:
    rejestry,jedendla kolumn,drugi dla wierszyi w zacisksteruj4cyuruchamia;4- &drr
    cy multiplekser,przekazuj4cy daneadresowena odpowiednirejestr.Ogranl- ; &rr
    cza to liczbgzacisk6wpamigcii znacznieobni2ajej koszt. :G- Ua
    r9rrJF
    pcpir
    GE+r'
    15.4 SCALONE
    UKI.ADYCYFROWE
    NA ZAMOWIENIE
    lbt'r
    Omawiane dot4d zlo2oneuklady cyfrowe wykonane w postaci scalonejb1l.r pord
    ukladami standardowymi, zaprojektowane ptzcz producenta i produkowa-r r'!1
    masowo. Uiytkownik stosuj4cy takie ukladymusi zadowoli6 sig ich parama- r lr-,
    rami, opisanymi w katalogach firmowych.
    Rozw6j metod projektowania i rcalizacji uklad6w scalonych umoZlisr
    obecnie ich wykonanie z przeznaczeniem do konkretnego urz4dzenia. 54 to
    specjalizowaneuklady scalone (ang. ASIC - Application-Specific Integra.d
    Cir cuits).U dzial u2ytkownik a moLe wyst4pi6 na r62nych poziomach projet-
    towania. W ukladach w pelni na zam6wienie (ang.full-custotndesign),proj&'
    jest wykonywany indywidualnie na zam6wienie klienta. Uzyskany w tc
    spos6buklad zajmuje na strukturze krzemowej najmniejsz4powieruchnig,rr
    najkr6tsze pol4czenia migdzy elementami, jest jednak najdroZszy. Istnicr
    programy komputerowe, nazywane kompihtor ami krzanowyni (ang. siJic;r
    cfsv €rzpEln /n qc^Mop fioplq 1arazs uoillls'Euz)
    -,rePuPls
    /!^glolqeruozrzssrrun '6t'91 's^u
    Pell^zld tferurq ',fts
    etu'Sruqczr
    Uel fi\ ,{Uz1s
    MQl1nDarazs t4elofi'(u61
    -1s[ord qce
    pa1otfia1ulc
    D'UdZJblod
    ol tg zmez
    sl^tqzorung
    'ruf,YlouordnIurueDI fi\ -pueredqcr
    auazctlod atuzct$,uteot[nzlJaarplolq ?eluA\grts auzlzpr&razrd'69'91'sfr eu euB&ro4np
    euop\BtspozJd o1pa1'gcet"u"I leouel eu qcfuupprrczrd n ruiluozpemord ,Qdqfeuolec
    Fu"ryelct nruezctpd r nruezczserunqcl urupernodpo eu u6a1od14e[org
    '9go4orczsEuzcfluapltfeur e/ropr?pu"ls
    lcgoEqp gc1o41f19dqtEou au79r
    qolg ,{po1eulfel tcourod ez gcelcezqeerqc,{zslsord 11 'oEectfnl4eford
    nurerEordnEopreq l[ €uozczserurn €JnlIruN gcr r eu?a\ollafordez
    1se[
    elupru,(1dor epd51s,tuluaonpordzeztdbs r4o1geulgEszczsod '(uDsapyac
    ptapuDls'Eue) qcfnopJepu?ls1ergruo{ fpeqn'anz1'emor;,{cdpegn s?np,r -ruurEg'r1
    auozcblts e1ue1p1 epop'\grrr?z?u ergl{'gcfupuofclunJ lt\glolg qcf,roprep -Dfelueqcn
    -uels ez 3;sgc,{ct[epE{s,rrgp"Hn efcuzlperlsef uraruezllqf,zrd urpnrq allro{l?pop
    'feupurfldo po epelpo
    fslzpregfeu oP qsrc€z eu
    'fepe1feur fercgfzsfeueu€a\ozrlealts aruerlrgrrrez
    1se[em14n4s >guupef
    zu dpu;4n qgsods uel ^r aue4sfz6g'Itue>Iolg Azpbrw.eyaez.cbtrod err?a\ol ol1f1eureno
    -4e[ordbs'ylcez1lepueJurolzodqtnrp eu'rn0zc od 'euJeuofclunJr{olq Ar 71qelq'a1s
    auozcbl?s (n9ro1sdzue4gnf {eru?rg ddruE eqgEezczsoderdule ufzsm euozctp6'e
    -re1d 'buzc1gclnrc5q
    11 SpopurfercgSzcfeu ectfnsols'omorelndruo4,{urerEord zfpt'rfceuro
    euzcf1s11efcsds t[ep1s1qcf,tocfrleru a\gp"pln urueruol4efordoq 'yezctlod ,{rnl{nRs elc
    gors tupernodpo eufpef efnzleer luecnpord e4ru,nory,(zn€ruerl\ortrvz op'3m14nr
    'ul,{aaourezJ4
    nzopod eu eueilrozrFeJzoa\oprepuelsgfq fpE'uuerqfn
    POIC,SOU?elez 7q
    e4owr({ottnaw0'Eue)urf.nocfrleurulepegn gnl 4eu€rq tcdrleu 3lsutv(zeu ezsrvrrerd
    uu f
    €{4 ?Jnl4nr15'euzcfol Dtur?Jqeur€lueruele rn qcfuozcttrodo1s3zc'(SOftC e/hollspop ?
    gnl SOW 19?oeu) m9ro1s,{zue4 7elsecnzraulueonpordrudzsmreld6 r-uazrlsezrd
    a
    'nd,{1 otal nrgputr4nepe,tolleford duorzod um,p31s Engrzox. qcduepqcgf
    eruzceuz
    'feruelr felcq,{zs dueuo ,(arleupef 9,{qezour'yezctlodycgoEqp I ruqc smpemodp
    -zrelnod [eue,nourfez uepAlSzrrpod fupurz(ldo $ef erullaford er*lFzeJ /11 rc6nuedezs4
    'fuopcs pe;4n fiznp r(uJonop eqow qcdrgf4 z 'mopetr4npod
    ?EA\ozqBeJ
    qcfu,nedbto^rrcgelA\I lt"lzs{ ecnzntuluecnpoJd'(u|pap wogsnclwas '?ue\ ts r umezer
    nruenol4sfotd fad Spogo,tstuozcruerEoonorcsAzce[nso1s CISV,t\gp"pp Sfceaparau
    ?u?Frrpo eu"A\osols epceqo eruqcazsanod r ezsferuzc,{p1etdetuz;wuT 'ryyXq qcrfi
    'gelr$gru"zqc,qnp oE;pJP.;g n4pedfzrd rn o41,$eilrzcnuouo{eeuorupssBzn
    1sa[e14e1 eruemoqaford 'II sclrg"g urerEord flprerqun uollel1qer6eure3 ,n etwcrl4f,crel
    fueanocerdo'du qclu op i(geJelq'qc,{uzcrSolougcel rr\gsecordnurorzod IueP€plneuo
    op nl"tuegcs nurorzod po npla[ord oSoqed tfnuo4op er9t1 '(s.ra17ilwoc eIEA\OZrJ?
    "u
    EZg etuatMg.aezeu anotlAc Apel>1n
    euop?S zz9
    Scalone realizacje uklad6w cyfrowych 624

    Typowymiblokami standardowymis4bramki NAND, NOR, EXOR itp.


    o r62nychliczbachwej66,multipleksery,przetzutnikidwustabilne,sumatory
    jednobitoweitp. Liczbamasekpotrzebnychdo wykonaniaukladut4 metod4
    jest wigkszani|w przypadkumatrycbramek,jednakostateczna realizacjajest
    optymalniejszai zajmuje mniejsz4powierzchnigna strukturze. Ostatnio
    opracowanoprogramydo projektowaniauklad6wna zam6wieniez blokami PRZ
    standardowymir62nejszerokoSci. Scieikinie s4wtedyprowadzonew przewi- IAN
    dzianychna to kanalach,prznzco projekt jest trudniejszyi mniej rutynowy.
    Zadania

    15.1 Sprawdzid, czy sumowaniecyfr dziesigtnych w kodzie +3 z dopehieniemtr6jki 1101da


    w rezultaciecyfry kodu BCD.
    152 Zrysunkul52wynik42eprzeniesieniebr=6 * Par,przyczyma.jestprzeniesieniem
    z poprzedniegosumatora.Wykazac,2e algotytm generadi przeniesieniaw sumatorze
    czterobitowymoparty na zaleimofniC+t:Gt + PrCt (por. rys. 15.3)nie powoduje
    kumulacji op62nieniaw przeniesieniu.
    15.3 T.aproponowad dekoder zakresu 10.,.19 pipciobitowejliczby dw6jkowej,potrzebuy
    w sumatorzedw6chcyfr dziesigtnych w kodzieBCD.
    15.4 Zn.inimalizowai funkcjEi podad schematdekoderaBCD na 7 wyj6Curuchamiaj4cych
    siedmiosegmentowy wskaZnikcyfrowy. Dla wej6dw zakresie10-152adensegnent nie
    powinienby6 wySwietlony. fG.l wPR
    15.5 Za pomocq,multiplekseraz rys. 15.9zrcaiizowatfunkcjeb =2(02,4,5)
    15.6 Ztealizowatfunkcjg czterechzmiennychb = E(01,3,4,8,9,L51 za pomocAmultipleksera Wev
    o6miowejSciowego (trzy wejSciaadresowe, por. rys. 15.10). konie
    t5:l 7-aptojektowa6 uklad PLA realizuj4cy2 funkcje:bt - 2(4,5,7\ bz = 2(3,5,7).
    to istt
    15A Ztealizowad uklad sekwencyjnymaj4cy dwa stany Q, i Qz oraz wejSciea opisany
    np.s
    zaleanofid4:Qr = 2(4,6);Qz:2(L,2,5,6I stosuj4crejestrr6wnoleglydwubitowyi uklad
    kombinacyjny obral
    15.9 Podai sekwencjgstan6w w czterobitowym liczniku Johnsona"je2eli stan pocz4tkowy Nalei
    jest1101. abyn
    15.10PodaCsekwencjE stan6ww liczniku zrys. L5.26,je6listanpocz4tkowyjest101.
    uklac
    15.11Zaprojektowadlicznik asynchroniczny zptzerzutnikaai typu ?licz4cydo 12.
    15.12 Zaprojektowadschematdw6jkowegolicznika synchronicznego multipleks€ry
    stosuj4cego zapis
    2/t,kt6ry moima ptzeN4czai w celu liczpniaw prz6d i w tyL cYfro
    15.13T.aptojektowa6synchronicznylicznik dziesigtnyw kodzieBCD tak, aby po ka2dymstanie (
    migdzy10 a 15 licznik zerowalsig. gowl
    (ang.
    LITERATU
    RA UZUPEtNTAJACA wpro
    1. BadZmirowskiK., Piefkos J., Mysik I., Piotrowski A-:,Ulclaily i systemymilooprocesorowe. infon
    Czp562"WNT, Warszawa1990.
    ztroil
    Z ChirlianP.M.: Analalysisand ilesignof integrateilelcctronic circuits.Harper and Row,N. Y.
    L987,rozdz.10 i 11.
    3. Khosla R.P.:AnagnostopulosC.N.: Specialsectionon ASIC.Proceedings of tlu IEEE, June
    16.2 PBZ
    1987,s. 739-742i 765-84t.
    4. Mano Morris M.: Digital logic anil comptterilesign.Prentre-Hall,N. Y. L979,rozdz.3-7.
    5. Millman J., Grabel A.: Microelectronics. McGraw Hill, N. Y. 1987,tozdz.7,8,9. 16.2.1 Para
    6. Pnca zbiorowa: Moilulowe systemymilvol<omputerowe. Wyd.2, WNT, Warszawa1990.
    7. SmithM.J.S.and all.: Cell librariesand assemblytoolsfor analog/digtal CMOS and BiCMOS
    Prze
    ASIC design.IEEE fourml of SolidStateCbcuits.Vol 24,No 5, October1989,s. I4L9-L43L dok
    8. TraczykW.:Ukladycfrowe:poilstawyteorctycztvimetodysyntezy.WNT,Warszawa1982. prze
    lfl) Uklady elektronic
    r " emEo4{ele ,(p?Hn 0?
    -czztdeve$fufzrfo lsef ur{rgr4 eu 'n1cg[dmu,(upe[ o zlalo 'b,uzztemleztd 'c86le/{ezsJ
    'zqtl-6ltl's'f;r
    tpeuro;ur srtph eno.gfc oa\ols eaolrq-il euozpemordop1se[qcfrgl4 op
    'qcz1c9[anu o ui(uzcluoqlele Eep€l4n 1self*to0opuo-ono{tc SOWCHPU
    \luto*nztd 'Q661 ea?,
    V/C rir\g1luonnlezrd Arleurere6 L.Z.SL 6'8'
    '7-g 'zpzot,6
    (v/c) rnnosorvNv-omouJAc r)rNuon\litzud Z'gL eunf'ggil aq
    't1c9oupc14op tyc,souoTolz lf, N ltttoUpu
    1
    arsqc,{ctrwor ',1[o4ruromtszJ;d 'rfceruro3iur 'anonsacotdo
    fcenpet slepl c31,n3rse4,{1od5
    r[.rurA[elrenez pgoll eFozcr-u€.6o t ntreuE(s€Fecl"lzs4eln euoblezpealordm
    'r(wcpo44ele p€pln ^pryl 'OqV - sanaauox pq0lp o7 6opw '?ue)
    1ef
    qc,{nor;,{c-omo8oleue nrc (pyq - sJitl&,auoc 6o7ouoo17o7101p'Eue) qc,{,to8
    -o[3rr3-oao4r(c,ng4mrom1azrd tcourod ez 51s efnuo4op qcr$1c,souu,{23 epelswfpz-a1
    t,to4r(c gepod eu ,(uozro,rqszrd,tnreld,t 9fq uo rsnur'ote,tloqfc
    n41g tcoruod ez l{qgJgo ote[ geuo4op gn1 urfrtro4r(c e5ue1s,{s n ?Eqdvz frmlepqpru o
    'ct o
    ,(rueoqcdrzc,(1snrypdfs gsef'eruqopod'€'I 'd rneuor,tlguobotzouurdpeHn
    I 'I0I
    ls
    ctfnso6 'oEa,totopuu np?Hn oulsudqn1eruerucoulz&\ ?€IrropEerducgtu ,fge
    't,totopue eu
    [emor;,(c1lvlsodz?Azrc,m1ezrd ,{ctfnrs1spuEfs sezcitlgmfz.ep51 {,tro11tzcodue
    'qcf,norelndluol gnl qcdnoroseoordorry.rur n9ue1s,$ tcotuod ?z euElq€rqo
    qnl BuBA\oJels 'drl a,nore5uod 'eu[d4tal'euzcflsnrye fpd,$ 'du petrqnr f,nolgo
    ,cfq euw,nod i(ussrdo D qpg
    qef'e,noEoJeuu qgsods,tupmleu ,t ectpSqefceurogut,{pE'eruezcelrz eulol$ tll '(L'9'
    ury '[e,to4,{cr >pf'fe,noEo1elr?oud\grvzlpeuuolury e?-Tel$szrd ggouzcepoq
    ypoqcez op0zc qc,(wcmo44e1eqcutuelsfs I IIcepE{n qc,{usezcl9ds,$ed\ ereoleldrynu k
    frNrzovAoudn t'91
    ep SueuEasue
    qc,(ctfamreqc
    Iuqez4od 'farn
    efnpo,node1u(
    oaol?tuns ^\ ?r
    weruersapez.r
    8P IOII H[94
    'A \OUAlru
    teI
    IMOUJAS-OA I
    O9o-rVNV -pmzrd A\eu
    l) |NUoMHzud
    rMo9orvNv-oMouJ^c FIIDIoIq z er
    oFl€lso 'ez
    lsefefcezqe
    tpoleur t1 np
    froleurns'e
    9L 'drluoxg'u
    nzg
    Przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 626

    tworzona informacja analogowa. Slowo cyfrowe jest z reguly interpre- rcrlr


    towane jako liczba w naturalnymkodzie dw6jkowymi napigciewyj6ciowe EO2
    jest proporcjonalne do tej liczby. W zwi4zku z tym, zalezno66mip- -W
    dzy wej6ciem a wyjfciem przetwornika CIA mo2e by6 zapisananas- t r
    vc,{t
    tgpuj4co:

    Uoar : * u , " , ( # + ?. .+ ) (16.1) -.,. I

    prizyczym U,"1jest napigciemodniesienia,d17...dns4 bitami wejSciowymi -:-


    i mog4przyjmowa6warto661 lub 0. Znakzale?yod tego,czyuklad odwraca
    b4dt nie odwracafazy-Gdy wszystkiebity wej6ciowesAna poziomiejedynki
    logicznej,w6wczas

    Uour U,"y;j(J,.1 (16.2)

    Ze wzoru (16.1) wynik a, 2e najmniejszazmianasygnafuwyjSciowe goj est


    LU : U,"tlT, nie jest to wigc sygnal ci4gly.Bit ar nazywasig najbardziej
    znacz4cymbitem (ang.mostsignificantbit-MSB),anza{- najmniejzaacz4cp
    I
    bitem (ang.leastsignificantbit-LSB).
    Nastgpuj4ceparametryopisuj4 przetwornikicyfrowo-analogowe:
    - Rozdzielczoii,wyrailanaw woltach,jest to najmniejszamiana napigcia
    : 3 *
    wyjSciowegoAU. Dla przetwornika 8-bitowegoi napigcia U,.1 : 5 Y
    : t_
    wynosiona ok. 20 mV.
    - Blqd,bezwzglgilny,wyrailanyw woltach,jest najwigksz4r62nrc4mtgdzy
    napigciemwyj6ciowym zmienonym a idealnym otrzymanym ze wzo-
    ru (16.1).
    - Blqd, wzglgdnyjest blgdem odniesionymdo calej skali przetwornik4
    tzn. do U,"7 Cz4stoteibl1d wzglgdnyodnosisigdo rozdzielczofici, tj. do
    napigciaAU odpowiadaj4cego LSB.
    Blgdy przetwornika CIA wynikaj4 z kilku przyczyn. Na rysun-
    ku 16.1a lini4 przerywan4 zuatac;zoaoidealn4 charakterystykgprzej-
    FF. tl
    6ciow4przetwornika dla przykladu 3-bitowego,lqcz4c4szczytyschodko- rlinir
    wej charakterystyki, kt6rej ksztalt wynika z ograniczonej liczby bit6w
    slowa wejSciowego.Na rysunku 16.1b lini4 ci4gl4 narysowanoprzy-
    kladow4 charakterystykgneczywistegoprzetwornika trzybitowego,!vy- Nr
    nikaj4c4 z r6inych skok6w napigcia wyj6ciowegoprzy kolejnych zmia- c/A I
    nach bit6w wej6ciowych.Wynikaj4ce st4d blgdy nieliniowoici dareh racuJ<
    sig na: - btd
    - bls.d.r62niczkowy,kt6ry okre6la najwigkszeodchylenieposzczeg6lnych napi
    zmiannapigciawyj6ciowego od wielko6ciAU. Na rysunku16.1bsprowadza -W
    sig to do najbardziej odbiegaj4cegood idealnegonachyleniacharak- n|aq
    'ezxetu -IeJErlc sru
    -c?ruzl\ ez ^cble4ruLfu (eptrc ewrl) otfilunsaztd pbtq - ezpeltords g
    "ruez.?^\ouA{9rc!vz T.Iatll erobrdeu gcdulotezoz
    IctoilBA\ npen z ,btfu4ruf,t (euelro4dor4 DluDMoIo4s pbn -
    "IuD
    :ueplruJoa{laztd z ufctfncerd
    'V/C ueYP !c;o(t
    19dsn tui(uf,(ceredo nzcemceruzt\ eA\ ;93o eu lsat op9r7 qcr(r.or>l -eruz qcfuf
    s.uuzrenlszrd mop3lq elezpot eurn ouora\Blspezfi c1'91n>pnsfr el11 -ifun'o8elrolt
    "a\p -fzrd oue.tr
    ,to1tg ,{gzc
    (c) ercdrunsazldr eruemolelsipOp zelo (q) tcgoMoturlatu
    'sAU -o4poqcs ,(l
    lpOg '(e) Bulpapr elAsfuetleteqr :V/O elturomlezrd BruezreanlezrdAp6lg 'l'gl
    -t*rd 34,(1
    -.-^f-,.
    d rJ) !o/vl
    -unsfr
    t r - \ N t r S S "N
    0
    8/t op '[1 'rcgoz
    ,4' 'e4ruromlezr
    h/t
    s/t -ozm ez w(t
    zlt f,zpbtrtt bcm
    8/s
    /t Ag:l"tn,
    ercirdeu eue
    s/L
    JAJN :e,tO3
    lnon /
    (3
    wf,cbzcevzlat
    an;hs alrf k/14
    t r \ x s s s s feppreqfeu 3
    S \ G s s
    s " S
    s
    S s s : lsef otenorcg
    7o
    8lt
    ,lt Qpt)
    elt
    z/t zlt
    p/c
    t1u,{pe[erur
    sls sc"JnapoPB
    '/e hlt ru,{morcs[a
    a/t 8fu /n
    Ja'n (n FJN
    no, tt tn0n (t'sr)
    '(euemo4senl EIUIDfeqeept qflsfrel4ererlc po rnon -seu euesrd
    rctou"A ueruel,tqcpo rufupSpzm urfzslSunleu lsef tt9t4'rfu,rolloc pb1q - -6rur csouze
    leuzcruolououreru cr{q ezour smorcgf,{mer
    u$1s,fte14er"qc 'nV ?toil"^\ ezcet4eztd fmo4zcluzgJ ptlq qsel 'r1[1s[re1 -ardrelur flni
    LZg (VI il elAoOopu e- ono4Ac pl! utoMtezld 929
    Przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 628 &r*oniki c

    Kilka innych istotnych parametr6w charakteryzuj4cychprzetwornik a Tttc


    C/A to: rczysto
    - staloSicharakterystykiprzetwornikaprzy zmiaaachtemperaturyi zasilania: rcjiic
    - cza:; ustalania sig oilpowieilzi bgd4cy op6inieniem uzyskania sygnatu nictirn
    analogowegona wyjSciuwzglgdemnniaay na wej6ciucyfrowym.CzasGn zpc*I
    zawieta sig w granicachod kilkudziesigciuns do kilku ps; utladu
    - przepigciabgd4cewyskokami warto6ci napigcia wyj6ciowegow czasie
    ustalaniasig odpowiedzl wynikaj4cez ftinych op6iniertposzczeg6lnych :
    bit6w. Moina je wyeliminowad,stosuj4cna wyj6ciuprzetwornikauklad
    pr6bkuj4co-pamigtaj4cy, pobieraj4cypr6bkgnapigciawyj6ciowego pojego
    ustaleniu.

    16.2.2 Podstawowe uklady przotwornik6w C/A


    Przetwornikcyfrowo-analogowyma czirerypodstawoweczg6ci:
    1) uklad deszyfruj4cyposzczeg6lne bity, tzn- dnel4cynapigcieodniesienia
    odpowiednioprzez2t; jest to na o96l siecrezystor6w;
    2) Hucze wl4czaj4cewartoScibit6w d*: 0lub c* : 1;
    3) napigcieodniesieniaU,,1;
    4) wmacniacz operacyjny.
    Na rysunku 16.2 przndstawionodwie wersjejednego z najprostszych
    r ozuti4zanprzetwornik a CI A: z przel4czeniamipr4dowymoraznapigciowym.
    W obu przypadkach na wej6ciu wzrnacniaczaoperucyjnegose sumowane tF. 16
    predy zposz,czegfilnych rezystor6wR, 2R...2n-rR, jeircliodpowiedniprzel4-
    gznikar...anznajdujesigw pozycjiprawej.Odpowiadato bitowi wej6ciowemu Isc
    w staniejedynki logicznej.Pozyqa lewa odpowiadazerowejwartoScibitu pdnfm
    i odpowiednipr4d nie wpfuwado wejfcia wnnacniacza. Lille 16
    lros i
    n
    "/ ) Uref
    PLrsv
    cvos
    a|pQcr.
    rcalstor
    rz8ulcn
    utzDa2
    bgizal
    klunll
    Rys. 16.2. Najprostszeprzetworniki C/A: z przelqczaniemprqdowym (a) oraz zprzelqcza- a malc
    niem napigciowym (b) Naj
    &Et[ofr
    Wzmacniaczoperacyjnypracujew tym przypadkujako sumatoranalo- Elo pl
    gowy, st4d,na podstawiewynik6w rozvtaiartw p. 6.3.1,otrzymujesig: lll i sz
    ritzatrl
    R(a, a, a^ \
    uour: -a'i(^
    rr rr +, fr+... + T_t \ rr /o, , a-
    -u*t\; * 7 *... + ;;)
    " (16.3) tla 16..
    FrJmnq
    "):
    / o
    a[[a1inq errritr.ewzc5rn u ln4pedtztd uilf al rsou,{,rrfcuels,fterfazsferuufeu
    op fazs45pn[euqaunsolg 'tud,ltoptrd ueruezctland z np"pF €lp ]'9I 'srft terr) (*,
    eu ,{uor,nzlspazrd't,nolo1s,{zart4mgerp z lruJo^\lezrd c31rnlsaf uerueztrrr
    -zor ufzsfarwcfqur4 z rrsogprrr rrre$orzir\ ez :3rssfn
    {s ezs4Srnzo4gdzs 1 gg1
    -opu? Joluu
    pou(,rl rfcusls,fter fazsfemufeuop [ezs13rm[eu leunsols €IrurolqezJd oEa,r
    -ollq-8 e1p'qcep,eop€,rl4s qcfctrot ozpJ"q o mgro1s,{zal Brue,&osolssz
    tfeEuuilru,:3pen tu1o1q ?"pw,7'91 's[,t z y/A r4urompzrd ezslsordfeSl
    7 nptrd ?go1fstzsdel emlpdez oc'ep[cuelod 3rsrufctferuarrw otr€tu
    rr-oJel1rue "u
    lefcuetoduo afnufz4n :qcfzquil4osed qcercgouuefodEun4unpsl
    [uenw, ts ezsfapu 4fp?'Azsqf,zs zcnll DIeI 'Aru
    1ss[ lesDIIr4 op ruduzcrEol
    acu,{pefrnrozqc,(ctfupur,todpor nrcgfaaluu 93rdeuSorug-or cf,zslaruurzeulow
    's ompernodpoctferarqoq',(seu op qnl?zcerucerrrzt\
    lecbfnzflzJod egcSldeu
    qcg[em op uil,nopt.rd ueluezctlszrd z nrlprompzrd a UrZ frolsfzer
    ztztd f,cbaf1dl ptrd en\uztdzcnll rcszrl'fseru op qnl eruerseFrpo e1c61dau
    op oEeu0(ceredo ezculucartrrza,{morcgfe,nrolsfzar euo blezcbyezJd'SOtrAIC
    54uqce1afnso1s Fnrp N nd,$ uapue4 z fro1s,(zuen €tu qcFr fzsnrer4
    z
    "go
    lu,t,top5ldeu ueluezctlsztd z i$gryuJo^rpzrd op err?tr\osolsop ts I SOW
    ,fiots,tzue4tfnsols qtgl 's,tJI 'sfr z fpqry1 ',{zcnq
    ry*rnzot e41p1
    'oEa,rorcsfeal
    ouop$lspszJd g'qt n4uns,fte51"g'9I El\ols oEe,no4dc rtrelrqurr(upef nilq t.'9ouB
    ,(ue,norels,inotopuezcnq 1se[y/p ?4luJoalezrdrualueurele urfu1o1s1 nuenorccfe,t
    -bpzsdTupo
    y/3 qse>;ruroallezrd
    al qclcDtrzcEpzldlzcnH Bruezbrnnzor
    euzgg .g'91 .sAg eue.touns ts
    'U.,{,tlOtC6ldg
    qcfzslsordfe
    srue$eruPoe
    x
    -<D
    t -
    oEcfod oEa,r
    fD
    PBt{n Blruror
    (D gc,(q.otezcz
    eISgZC ,t OEe
    'oEemotc6rduu eluezebltztd n4ped,ftrd ,tl zru np"Hn
    efiEluwp szsq,(zso1zezrde 'qc,ftquilgosed pgouuefod ,rdpm ,fieu erumedez uel sez3'ur(
    o1 xuezblttrzo1 'ezcnpl ?eFrr-or lls tfnpfeuz e1c51deuenuoFod rrrylsF qeut{s eru
    uN1'faupnf4rrl fiuerz epfcuelod eu 1se[er.Jvracavrzlll.mtfecernpo elcg[e,rl izpegszzl,{
    4[pt'vzcnl4eruezo;od eu np5pzanzegptrd tuesntel szsneze1u,(Ffro$dzer
    zgzrd uf,noptrd nwezabtrxtdt(zra (t'gt) op tuqopod Vgou.zepz cSlme lruro,nlezrd
    (V/ il enoOopu e- ono4Ac llluronteud 829
    630 ,-:*orniki t
    Przetwornikicyfrowo-analogoweianalogowo-cyfrowe
    Ror,q
    wykona6 w postaci scalonej i uzyskuje sig lepsze tolerancje wzglgdne
    i jednakowe zaleinofici temperaturowe. Pasao
    Zasadadzialanraukladu zrys. 16.4polegana wykorzystaniuwla6ciwo6cr
    drabinki rezystancyjnej jako dzielnikanapigcia.W kazdymkolejnym wpzle
    migdzyrezystoramio warto6ciR napigciejest dwa razy mniejsze,wobectego
    .l

    predy ptyn4ceprzezkolejte rezystoryw kierunku kluczy a s4 r6wnie2dwa


    Rczrs'.a
    razy mnisjszn.Zapewntato spehieniezale2no6ci (16.1).
    krrlmt
    2R
    R

    Abr bi
    '.7-t '

    Rys. 16.4. Przetwornik C/A z drabinkq rezystorowe

    Ze schemat6wL6.2i 16.4moina wyci4gn46wnioski dotycz4ceir6del


    blgd6w przetwarzaniaprzetwornik6wC/A. NajistotniejszymsQniedokladne
    warto6cirezystor6w,co prowadzi do wsp6lcrynnik6wwagowychwe wzo-
    ne (16.1) odbiegaj4cychod 2-*. Szczng6lniekrytyczny jest przypadek.
    w kt6rym nastgpujezmianaslowa wej6ciowego ze stanu 011...1 na stan
    100...0.Nastgpujeto w Srodkucharakterystykiprzetwarzania z rys. 16.1.
    Zmiana napigcia na wyj6ciu powinna w tym przypadku wynosid tylko
    LU : U,"rl2n, nastgpujetu jednak kumulacjablgd6w na wszystkichbitach
    przetwornika.W tym najkrytyczniejszym punkciebl4d moieprzskroczyt AU
    i charakterystykastaje sig wtedy niemonotoniczna.Wzglgdnadokladno6c
    rerystor6wjest wigc najistotniejszymkryterium jako6ci przetwornika ClA, Rv:. 1
    pojelTln
    przemawia to za stosowaniemdrabinki rezystorowej,a nie rezystor6*
    o waZonejwsp6lczynnikiem 2k wartoSci,jak na rys. 16.2.Od dokladnoSci
    rezystor6wzale|yliczbabit6w n, kt6r4 moinazreahzowa6,utrzymuj4cblgdy P:
    nieliniowo6cina rozs4dnympoziomie. ror+'n
    IEzlStt
    Bl4dskalowaniazaleiyod wzmocnieniawzmacnliacza, a wigcod warto6ci
    rezystoraw galgzisprzg2enia zwrotnego.Bl4dprzesunigcia zalezyod napigcia Aucza
    i pr4du niezr6wnowaileniawmacniacza. zzsad
    nrnyL
    Czgstotliwo66graniczna wm.acniaczaotaz stala czasowarezystancji
    i pojemno6cipaso2ytniczych decyduj4o czasieustalaniasig odpowiedzi wr4z
    klucza

    '
    - -- f
    en
    -'l f
    Przyklad 15.1 Nale2y obliczy6 parametry przetwornika C/A oSmiobitowego z drabink4
    rezystancyjn4stosuj4cegowzmcniacz o k, : 1gr ipailmiefr: 10 MHz. |J,., : 5Y. Pojemno6d
    obci4izaj4e. wej6cie wzmacniacza wynosi C : 100 pF.
    r
    (v'gr) g,souuefog'4
    )"7, tlu1gzrp z o8
    Iat - Jno
    (+.fi+" +fi)'-n: 17 17
    ) t-,ftro+ "' + )T,r-"o+ c"o
    emolcgfiftrepSldzu zd ezcnls5
    en{u4ruez III,ngc ,t dctfep zcarucuTrrzll^ elnzrleet oEeulouaz eyuez3z;ds rzpemod
    eFpBRn,r r ntcgfe,ll3u tlll?lc,souluelod rdt qcvzel,n nudue4r(uez rfcuulsfzer u
    lzdt zeto
    rur€zcq1zzeft ,{u[(ceredozcelu3/ewzl['g'9l 'sfJ eu f,uezP.4od pafezpusez
    'sfr z erceruagcso ep5rdeupof
    lat eu fue,nopnqz V/C iluro,nfend'r,E'gl lruuzcnll
    o,to4,{c pr,{trumorelsqc,(uezct;rttpgouuafod rr\e6ezeuo tfnsop rtorolsfzar rcsoPe,tpo
    $etu,e7 lur?rlgornuefodrrur(uvzcttrszrdzdpul>1no4uf euenduol,{arr?errua.or
    g,{gttour ggy41ifrols Azlreneotfnso1sealoEopue-o,no4fcF[ruror$ezrd ,{p3g cDfnufi
    IctouPsHoP
    rurercgouu.rclod ,ngro1v(zcr q
    z pEln o1e[ Iueanozt;eerzInno6o;eue-oanor;Ac 'g'gl 'sAU 'y/3 e4ruro,
    lurr{uezcbpz.rd lruroMlezrd
    ?9ouP?RoP
    2ygfizcotqv"
    gc?ln qqDsl
    o4f1 ,crsou
    '1'91 's,ft z u
    usls 3u "'I
    I
    '4epedfzrd
    1
    -OZrn er$, qOr{r
    supetr4opr t
    ppgry ecbz
    'o/otO=
    t+nZ/l
    grtg lsnru ,ngro1*(ze.r?,soEpq4op 'n* lf,zcot4ezlil e1u epSldau quoplzp pqq Iqy
    I
    (!l9I - U
    o'l +
    - |
    ,pl,'$ 7l Awtrwgzt4
    o{ *
    'oJualqgdo I
    qo , B.rosszcqe,1, ,(gz * -j**o ?".]* SfcuelMzaa
    "u "tr',f,,qd/il u " ellp 7emngr t
    'su t0,I = t, otel cego,tl'e
    S€ :
    s€'0 ep,5rnu,{u[e1
    :(q6Vryzn)zryuisgtwztrtzc,,,Jdevvzpemoda
    eJrcrqgdo ptts'I ao rsou,(,rl:ao :"'= rp Istois{ct"pr nI
    ,(zrd epepconzm azslSrrnteu ote[ ?fipa UtI:t 0I ')p Jsouf,r ezcerrrt"w,$ oEs?d
    4uozbluzoy eupOpzn afc
    te9 (Vl C) eno6oleu e- ono4Ac pllutonpztd 0e9
    Przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 632

    Wyraienie to jest identycznez (16.1),a wiec uklad z rys. 16.5 realizuje P


    przetwornik cyfrowo-analogowy. red6
    Przetwornik C/A z ptznl4czanymipojemno6ciamima tak4 sam4wad€
    jak uklad z rys. 16.2: stosunek najwigkszejdo najmniejszejpojemno6ci
    Ir
    wynosi T, @ jest nierealizowalne technologiczniedla du2ej warto6ci n
    Pol4czenie pojemno6ci w drabinkg wymagaloby kondensator6w o nie
    uziemionych elektrodach, co zwigksza wpbw pojemno6ci paso2ytni- i oCd
    czych i zakl6cef. Dlatego przetworniki tego typu nie s4 wigkszeni2 o6-
    miobitowe.
    U

    16.2.3 Realizacje scalone przetwornik6w C/A


    Fc6r
    Om6wionepowy2ejukladyprzetwornik6wcyfrowo-analogowych wyja6niaj4
    ich zasady pracy. W praktycznych realizacjachschematys4 nieco bardne)
    zloZone.W szczeg6lno6cinapigcieodniesieniaU,"1jestnajczg6ciejuzyskiwane
    a
    jako spadeknapigciapr4du Ircy fra.rezystancjiodniesieniaR,sp prz! czlfr
    pr4d odniesieniawytwarzaskompensowane zr6dlo pr4dowe. s
    r@
    dohg
    n/2 lo?d
    R 2R 2R 2R
    R R R Irn
    1_F F1-___-J- J:-_
    wz)- uour
    I
    1+-/

    Rys. 16.6. SchematprzetwornikaC/A z jednakowymiir6dlami prqdowymi


    -fr
    Na rysunku 16.5 przedstawionoschematprzetwornika CIA z ied,- rF. I
    nakowymi ir6dlami pr4dowymi, zasilaj4cymi drabinkg rezystancyjnA
    WzmacniaczoperacyjnyWrzapewnrawla6ciw4polaryzaqgbazytranzystore P
    {, utrzymuj4c jednocze6niepotendal kolektora dokladnie na masie,dzigkr Fr&
    wla6ciwo6ciwirtualnej ziemi na wej6ciuodwracaj4cym.Prad plyn1cy przsz ft6e
    tranzystor T, ma wigc warto661,"! : EnlR taki sam pr4d plynie przsz i6e
    "t, T2...T"tworzyuklady ir6dd
    rezystorR*. TranzystorT, wrazz tranzystorami lDd
    pr4dowych,realizuj4cpr4dy qF
    Ht
    1 : l r c R-
    !R : f rE,R.
    i (16.t i rrl
    i(16(
    {qs'st)t G'gr)
    1ppgry,(pe
    zxud eyaf,f
    ztztd tcbufr
    n{ry'ers?ut
    nrcgff,t eu et,telspezrdnu,{rnoptrdrrmtrporTrurfmo4eupelz4luroAqazld erolsfzuz4r
    tu[,{cue1s,
    gr.ulanopbld z y/3 e>;ruronnezrd
    Wepgq ltuiluozBnn leueqcg 'Z'9! 'sAU
    -valz vlc
    wlzc f,ztd'I'
    tatv. euuaq4sfzn[
    *uufl : rn n
    tL
    Q'gt) feppreg oce
    tfepgefiful q
    (t'qt) t (qq'gl)ctfnumgro4
    4'euqowVf,rymnez
    (qs'gl) ( a * " ' -* 6 - - t ; *) \Ti 3E
    "7-* - - t: L * 1 - - r n o 1 7
    \,|2-- -go gr-uezs4
    pouf,n e,tolcg[d,n e1c61deueFzcel4so I -milzosed
    aIII o lr9ro
    z rcgo1ru,nf
    (eg'qr) (*,."'+ fi*',)r: nrr tcgouuefod f
    5pu,l tues t:
    :tu[,bue1s,(zu d4qgerp zeztd qcf,voze,nmgptrd
    tuns 1se[ 221 ofleatf,ceredouzcelucew'!^ s. ,btfe,w(p,{,n ru1 ptr6 efnz4aarg'9
    (Vl d enodopu e- onotlAc Pltutomteztd zeg
    Przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 63{ ld..q.nt/ a

    Tablica 16.1 wasciwoscir6invchrearizacji


    przetwornik6w
    c/A rtq!
    Rezystory Rezystancja Wsp6lczynnik Wsp6lczynnik WspolbieZno56 Liczba :irp
    na kwadrat napigciowy temperaturowy temperaturowa bit6w
    nts
    Rezystory 2mo 2s0.10-6N 1500.10-5/K + 1 5 . 1 0 - 6 4 < 8 Clo
    dyfuzyjne
    'obz]
    Rezystory I-2kA (300-800).70-6N 1000'10-6lK + 10.10-6A( 10 P
    implantowane
    lrcry
    Rezystory 2ka 0 150'10-6/K t1'to-e7 L2 eh
    cienkowarstwowe
    ucl h

    W zaleinoSciod liczby bit6w i l4danejdokladno6ci:,rlhnesArealiza+


    drabinek rezystancyjnychw pzetwomikach c/A. w tablicy 1,.6.1przcd-
    stawionowla6ciwoSci rezystor6wi przetwornik6wwykonywanychroznymr ...
    technologiami. ,:.
    wsp6lczesnieprodukowaneprzetworniki mai4 rozbudowaneuklady .::
    cyfrowena wsp6lnejstrukturzekrzemowej.Przyklademmois by6 16-bito*y
    podw6jny przetwornik TDA1543 firmy philips, maiacy rejestry danycl
    cyfrowych ladowane szeregowo,co wymagajednego tylko zaciik,, *.ji
    ciowegobitowego.Blok sterowaniai synchronizacjikontroluj" ptacg
    cyfrowejukladu. Drabinki rezystancyjnes4 podzielonena 2- czq;6ci: "rEfii
    pigiio-
    -
    i jedenastobitowe,
    pol4czoneze sob4dzielnikiem25,tj. 32-krotnym.

    16.3 pRzETWoRNtKtANArocowo-cyFRowE
    (A/c) t
    qo
    16.3.1 Parametry przetwornik6w A/C Fri
    (
    Przetwornik analogowo-cyfrowy jest ukladem elektronicznymo jednym rpr
    wejsciu,na kt6rejestpodanysygnalanarogowy,orazo n wyj$ciach,nakt6rych DGft
    znajdujesig przetwotzonainformacjacyfrowao sygnalewejsciowym . prze-
    twarzaniadokonujesigna o96l w naturalnymkodziedw6jkowym,tzn.liczba rtl!
    I
    dw6jkowa odpowiadai4caslowu wyjSciowemu jest proporcjonalnado war- a?icl
    to6ci sygnaluanalogowego.Funkcjg przej6ciow4przetwornika Alc opisuje
    kor:
    nastepuj4cewyra2enie:
    Fa

    #:S+$+'++
    oga
    (16.8) I
    Prs
    ^r,

    Dle r
    rqd
    l'f
    ?rrl3,$olqgrd 99o,rq1o1s3zcpt$ -ezrd ertor
    'r"nvaT,l| rsour{,nfeupoqcod ?gouerl ezs43r,ileu lvaulsr"n1fi : 'n"lg, -otopue ru
    (g'gl)upe
    (o'sr) nv> 'r+
    -orgz -nD "'
    :csoutlgJelueuolqeds 9,(geuw,tod'uzt rusrcSrde
    'nV
    T.vtzs16r,nggop"rtlo guertuz5tsuerm,todetu,[notoleue p6,$ {eqgJd
    qcfl(ufe1o1 rueuerqod ,(zp6tu e4turo,nlezrd c eWVPoteu,nurdod e1q (s'sr)
    ?{mJoalsz d eyerylzp ttcgolqfzs euozcruerEo
    c5r,n $ef 'e,nor;,{c-o,noEopu" ellrezJ",nlezrd
    9go,nq1o1s3z3
    auelu(uo4op "rlrellolgord 'l; sar4o oc cuz,lol
    No[ rru?fir"r\olqgrd fzpdru qcedAlspo,n efnsrdo3/y
    -ggrd 6e[ oEe,toEopue qed,$ oEenongfe,ngtou"l[ 1fsremuo nsezc -J"rr oP ?ul
    oEeuozcyols i(14egets JV €Tluoarlezrd .IuzFI"P lr eulolsl ozPr?g Egzcuu;4\
    '"rrr",nolels ercSmnsezrd -azrd'U,(/
    1
    Ap}1gzerceaolzcuz-oJI eaoryecrrto,noltnlem,{p{q Cp ts eue,uorut;eq qcfr914eu'
    'I'9I 'sfJ euoltrslspezrd opNoz oc 'Vl3 nlped(zrd ,n ufupef o
    'ggsods"u "{IurortrlszJd
    azolrl8'9I 'srfrz e1,$sfrell"r"qC
    4ef Hgl ,rl [eupeplpo geEorgpo
    'u ,rg{g fgzrl1 epgorza\ ,(zrd 5rs tfezsdelod gnueui(p serryz t 4uf
    'rfcez,{1uz,rlptn ov grez'rz uo
    lsouf,nI nV oPoEsmoEopue stc-3rdeuoteu
    -pufs4eu 1eunsoN61sunfueu 3/y eryuro,nlezrdrytwoutp uasa.DPZ
    3/y e>lutornpzd t t ' n h z h 'url(
    e>;lpArc1>leteqC'8'9
    ernorcg[ezrd I'sAU v n l t t I -orc6rdrcg
    p$zc Soer
    t00
    -g[e,nn4sp
    0t0
    gcfuep ,{4
    tr,0 ,ino4g-91,
    001 ,(pey4naue
    l0t
    0il nur(uz-orqc
    -psztd l'gT
    lil
    apeapar ts,
    apll.frn
    'qc,{nongf,(,t^rgllq
    Fo Bu gS'I g/1 qn1[ell
    -orcardeu No €u nv,ll T tsou{,n uef Ptlg'[elsord nql feue,l,{rurd feqeept
    po g'9I 's,{rz y1,{1s,ftell"J?qc
    [emo4poqcst4;,{qcpo tupufsleu lset drQil
    'dcozttvuomq pATq trlel 3/y e4luronFzrd uerpuered u,{,loale1spo6
    (tuu,ruftezrdtr-q1euozctlod,{14und)(g'91)ggoqepz
    eppe11op gc,{ctfelqeds 93rdeu W nyzfi+ o qc,(uopppo 93rduu ep
    'zlSrunsezrd Fe[3l,{Ffre14pr
    Qz,nodapeugc,{,trongt(,r.sgllq fuerwz Aqe {4
    -"q, 'fi : Ily oEe,uongfe,lerc3rdeu9gofru,n evlnlqgr:otuzslsruufep
    ',rrg{g ep o,nopeplfiztd'8'9I 'sfr ]sef c/v ETluoltrl
    6- "u "uol/trslspezrd
    989 b lV) anotfc - onoOopue rytunnleztd ?e9
    Przetworniki cyfrowo- analogowe i analogowo_cyfrowe
    636 *rudn&'r

    ,W: Trft2n (16.10ar h


    r-rr 16
    nufDo
    r'|9p
    Crpr
    ito r
    4rn
    brr
    f* 2 2f^o-' (16.10b)
    rr
    gdzie
    fa^o,jestnajwigksz4
    czgstotliwo6ci4
    w widmiesygnalu.
    Gdy r
    hyzLtr6 162 Nalery oblie,y| czgstotliwoS6pr6bkowania *hd
    sygnalu analogowegona wejsciu
    8-bitowego przetwornika A/c bez i ; ukladem
    pr7[qaco-pamigtai4cym" jeili noi
    f,t : f,t*: 10 kHz
    r kol
    Rozwi4zanic:
    itau
    Bezukladu pr6bkuj4co_pamiptaj4cego
    zgodniez (L6.L0a) trtz rl
    L: n.l0i|'256:8 MHz "Frec
    Stosuj4cu&ladpr6bkuj4co_pamigtaj4cy 4
    zgodniez (l 6.10b)
    f: 20ktrz
    T
    Wynik dla pierwszegoprzypadkujest nierealizowalny
    w praktyce.

    16.3.2 Calkujqce przetMrorniki A/C

    cyfrowednalaj4 na zasadzieprzetwarzania lg
    st najpierw zrnienianyna impuls o czasie
    rigciaanalogowego. Impuls ten otwierana IU'erto
    diczaj4cegoimpulsy ze1ara.Stanlicznika
    orpch
    iowegonapigciaanalogowego.

    It

    co dI
    Pr
    od aa
    @ n
    ACz
    sr.r T
    Rt's. tO.g. Schemat blokowy RC. S
    calkujqcegopaetwornikaA/C
    rys t(
    r 'eol'gI 'sfr
    c/v e)llur
    eu ,{uol,nelspszrd lsel eryuro,nlezrd oEsrtel fmo4olq l"Eeqcs 'tU l^,\o)olq lE
    fe,nosezr [e1ep n,riQd,n Sbesueduo4 e[npo,nod elrwcrl €rcr",llo J ns
    -vzt emeasf,zl:ggsods ,{,rocrug-orerzpt 'uemuao{Isc wr(ufg,npod z ilV
    Ilc"TluJoalsud m oEsl 3ls e{lun '€Tuezr"Nr ,(mlereduel us,nf1d,n pod
    ruou?ruz I uolnz.uor etelpod er9l1 ?rolufalq 3y [e,nosezcfepp po
    ?gov.zlllezotef pe[ elpro,npzrd oEeuor,tgruo tpe,n tmoitrclspod
    tnolfg,np Sqzqtez cwnelllnN IIge['(g'gt)Ic,soqeFzupur,todpooc
    (qsrsr)
    ff*:*
    :gelsodelorg(ztd (egt'gt) eluegerfn pUlS ',2 - N uzl ',(uorqedeu u
    lf,g {.ruzc1r"n :, nelp dqe'auergopryl ?,{qfuu,tod tlnn tU lcgoU"l[ "Truzcq
    ?JgIAlo
    "u
    enszc o qn
    (esrgr)
    tffvtr:'Tr: e\aYznnpz
    N
    1se[ elsBzcod eryuzc11w1s nt enfltz n8elqezrd
    J
    ngo,[r11o1sazc
    Azt4'npgfeneu oEe,toEopueercArdeuop fqeuofcrodord Nef
    fat rt
    krgr) 'n#:t
    :g lTuerq EIorBr$osezc(11'91)z elupo?T
    'an elrldtdeu
    BrrrulsuJ"usecord,(ufe1o45F eufzcodzor I C ngouuefod enr€r[opeFoJz?Jo
    ?{mzclJ eFrs,trosBlsepd}1seu e 'oEe,nopgfrfuln4sefer oP ?{luzcll nIIBN
    aruesrdgzrdepaJoungr e[nponod eruufzcoues qnl S/S ledds ,{ufs1o1eu
    e1szr peII1 'rcllorluol eu puE{s e[epod r g 54uurg €qcpo oc tlsru eu $o[ tuffiW
    npgF,f, gu ote/
    $rs emerw erolereduo4 nlcg[,$t Brr rruts (fc0[e$r-ued-oc0fn4q9rd peyry
    zsztd erwozod udpts eu tuelu(ufz4n) 7n ?toue,tr epEQso ^n fp9
    (u'st) I tnng: ^n
    (qorsr)
    :tpgoqepz z erupoflzorro1ull
    Els?J"u a1&1deu14e175n,n ero1z.6s1qnpg[,{n elutszcoupf 'D ete?cz -Epop'rod)
    ,rgspdq ewzxtrtz euflzcodzot{rwcll t g a4uerq "u ,{ctferanqo rxosd,t ueN
    nrcsfe,teu n;
    5p epe[od zrolereduol nlcglin ?N.[ €rolsf,zrle4srutJ,{$u nponod z 3 lgto eu 3p ef
    p,souuetod ellru,loPulzot I A epg[e,n) e+tu,zcrl epu,norezf,n erudSlseu pef (e9191
    '(7 elcg[e,n) nuep oEempezrdod n4se[er op eruesdszrd etrEe1ou,n9r
    efnpo,rod "4nrzcrl (i[o1g-1.to1g) g/g np9[an' nuBN I"uE{S '6'9I 'sfr
    "relortuo{
    ?u ?uorrtr?lsprzrd "u (zorgr)
    Nef 3/y elruro,nlezrd oEectfn4lecsruEI€FPePesBz
    Leg b | fl enotfc - o rvro6 op ue pl!ut ontaztd 9t9,
    Przetworniki cyfrowo-analogowe i analogowo-cyfrowe 638 *tetworniki a

    ,) tntegrator
    malnie
    -U4 KLucz stosuj
    Komparat1r *yjScir

    PrryLhi
    dokladr

    Rozwtq
    CzEstot
    uzyskal

    Rys. 16.10. ZasadadzialaniaprzetwornikaA/C z podw6jnym cafkowaniem:schemat


    blokowy (a) orazprzebiegnapigciaza integratorem(b)
    0,

    Dzialanie ukladu odbywa sig w dw6ch etapach.W pierwszymklucz Czgstol


    podajedo integratoranapi€cieanalogowe-(J nna okre6lonyczasTer. Czas Matsn
    ten jest dobrany tak, aby
    T^
    Tr"1'fa : 7^ (16.14)
    Zgodnir
    Mo2na to uzyska6,otwieraj4c bramkg B w chwili wyzerowanialicznika
    i zamykaj4cw chwili jego napelnienia,co sygnalizujestan ,,.E["na wyjSciu
    cany. Po czasieT4 napigciew wgZlelTwynosi
    tC.3.3 Prze
    -uw
    . : un_ uA2n wpn
    lr"! : (16.15)
    RC RC_-:
    k uklad
    impu
    Kontroler zeruje terazlicznik, przel4czaklucz w doln4 pozycjg i napigcie u, stan li
    liniowo maleje zgodnie z zalehnofici1: w tyr
    stawi
    .. un 2 ur"r .
    uw:-RC (16.10
    k-E;t
    Liczntk ilicza impulsy (bramka B jest otwarta) fr u* osi4gniepo czasie
    Twarto66zero,co spowodujeprzel4czenie wyjSciaintegratoraw stan niski
    i zamknigciebramki B. W czasieTponownego zliczaniaimpuls6wlicznik
    osi4gniestan

    N : ?l.r : f r Z (16.17)
    rro-

    W tym przypadku liczba N nie zale?yod stalej czasowejRC ani


    od czgstotliwoSci
    1f1.Przetworniki A/C z podw6jnym calkowaniemod-
    znaczajqsig wipc du24 stalo6ci4parametr6w.Maj4 teL dobr4liniowo56,
    ograniczon4jedyniejako6ci4integratora.Cykl przstwananiatrwa maksy- Rys.
    ui^ulor^,\zuelusz.5zds ez J/V pllulo/! tazrd ^Mo{og lpLuaqcs 'tl'91 'sAU -r{s4eue,r
    'g9o,uo1ut
    -PO UX}III?II
    IUE tU [a,
    (n'gt)
    Irucll llrgs
    .p[$u u"ls a
    epezc od e
    an9tfiy
    Ol'sr)
    lr ouol,$"$
    'II'9I 's,ft 3U Ul(]ro{olg elc€Iuaqc6
    -psztd of {"[ ',{rnoEopue-o,tlo4rb 4turo,rqaz.rdc?llosols?z nlec ur,$ rtl
    &epp'ufmonsfertn ruarc6rdeuu,furroEopuuz oEdc?fnumgrodt e4wc11uels dz e1c{dzul
    ,{ctzpa1gpsp1nlsquloluu n1 5p efnsols ;1,qu",url elsszcutfuep o nqndq
    ds]'. ppergod oEaotfezpemord,n
    pelsod ^r GTrrBz.rBtrteztd eropr8elq nP"Hn
    5p e4mn u,{ulor,tz uepagSzrdsu gc,(,noryb-oanoEopue gce41trJoll1ezrd
    6 Grqr)
    ruAulorrvrz uregueT6zrdsez 3/y ;4;uro^ tezJd e'e'gt
    nnsff,n eu *
    'vl gg ggsou,iueuuptod z.ol,u,$gr 8ryEcll slut
    CU ?^rosBzcepts (Zt'gt) uletroz,tlez eppo?7
    T (vt'gt)
    srtos: :*r
    I
    I /-n :,
    I !sow(^ n Eg lTtrr"rq szzc,(upur(s4zyq suzA'r2s
    li
    "I.cr",rrlo
    zHI I g N nZ,lt = ffrsowl,t eretez99o,rqgo6542 zcq4 u,(zs
    il
    g-a@6 '*- t-ol'l'o
    I
    I lBrllgqss :llstut
    pou,{,n,ngyq eqzcl 'pgoupeqop feueptgepals,kn
    qoo l[ 'zH{ 93 = f rsou,&n6y alrf4f,ztd z Eelu€zcllgoz alvpotz ewe,nolgg.td99o,n1pop5z3
    '4nmfunzoy
    'zHI '%t'0 Bllsoufr$
    0I lsou{,n npuE(s elEpr,f, ,n 99o,ng1oplzczuput{s4ul,t1 ?toEPBIloP
    691 pq1,{zr;
    otaf,(qu '6'9I 'sdr z A/rg u4unnaazrd oteotfru8ertn,ftleutered gf,zc11go.,(zeI"N
    'tI oP qc,{,tlopg&itl
    lr-oilq erqzcil o /trg{IllJo/trluJd qc,{zsferupegop[euficvzgtat oP eF efnso1s
    h 011uqce1
    'qcfulorrt op c31,tl51sblezrlrpz st pgurompzrd eTuFIr
    "T/"7-C
    6t9 b I fl ano4Ac-onodoleueryunnpad 8t9
    Przetworniki cyfrow o -anaIog o w e i an aIog owo - cytrowe 640

    Po doprowadzeniusygnalustartukontrolerprzyjmujeinformacjgz kom- w sta


    paratora. Je6li na wyjSciu komparatora jest stan wysoki, oznacizato, 2e pozos
    U,t ) U"u i kontroler przel4czalicznik w uklad liczenia do g6ry (up). bitu l
    W przeciwnymprzypadku Ecznrkpracujew ukladziehczentado dolu (ilown). zosta
    Zliczanie trwa do chwili zniany stanu na wyj6ciu komparatora, co oznracr* dokor
    zr6wnanie sig napig6 Un oraz Uct^ i odpowiednie napelnienie licznika I\
    Nastgpujezamknieciebramki B. Sygnal,,Load"przepisujestan licznika do pnyt
    rejestruwyj6ciowegoi proceszaczynasQod nowa.NaprgcieU,,y wystgpuj4ce
    w zale2no6ci(16.8)znajdujesig w przetwornku C/A, kt6rego zakresmusi
    odpowiada6parametromkomparatorai licznika
    Dokladno66i liniowo6i om6wionegoprzetwornrkazileiy od jakorfti
    zastosowanegow nim przetwornika C/A. Uklad jest znacznieszybszyod
    calkuj4cego,EdyLliczba zlicznrtw kaZdymcyklu odpowiadajedynie zrrianie
    napigciaUr. Spotykanesa uproszczonewersjetego typu przetwornikaAlC,
    stosuj4celicznikjednokierunkowy.W tym przypadkujednakw ka2dymcyklu
    licznik musi by6 zerowany i rczpoczynal hczrnie od nowa, co znacmie
    wydlu2aczasprzetwaruania.

    U1
    ---------t

    Ryls.16.12. SchematblokowyprzetwornikaA/C z sukcesywn4aproksymacjq FF.


    Trols
    Przetwornikianalogowo-cyfrowe, w kt6rychlicmikjest napelnianykole|
    nymi impulsamizegarowymi,s4z zalo2eniapowolne,gdy2w n ajgorszympruy- T
    padku czasprzetwarzanrawynosi2;'ff4, co przy duhejliczbiebit6w z mo2ebyt asad
    wielko6ci4znacznA. Wady tej unika przetwornikz sukcesywn4 aproksymacja EE
    kt6regoschematblokowyjestprzedstawiony narys.I6.lz.Vktzdkontrolerazr Sm
    pomocArejestrusukcesywnego ustawiakolejnebity rejestruw zaleino6ciod icu
    informacji uzyskanejz komparatora poprzozprzetwornikcyfrowo-analogowy. ft
    Po impulsie startu najstarszybit (MSB) w rejestrzesukcesywnyrrjert iko r
    ustawianyw stanie,,1".Je6linapigcieUslaokaie sigmniejszeodU ^, stantcl lr,rfu
    jest pozostawiony,je6li wigksze,MSB wracado stanu,,0"i kontrolerustawi rtlz
    &riz
    'eucluorDlele .{P?PIO
    It
    '?JopJ?druo{eilr€1r\oJoz eu?A\fuo1opJfq ezotulcsouulelodrrueruezcttr./n JeJ
    fzplvn qceseDlo/l\ 'Euozczsordneruzceuz?tg ezou npslln elcezper "I]l\"lsn
    us1 ue6'r11
    oc zezrd'SOW ,{uzquteu,{p4se[aro4ef zeuatgt zcal"rg/a ryuro,tpzrd oryef lsef rry(u.r{
    o41fi ep fzqs g'91'sfr eu 1ufrcgouurefod .ne1se2rcgouurefodgchlrzzcbpztd 'fnoEoleue-
    eopqcel N gewfzrlo Eu;4ovtSlcenleet tu1s,furo4 erulgEezczg'SOI [O I POrcsouze
    '('IzI rur(t m) uurelodrg etEolouqcel ou,lr\gr"z6ef uue,rosolg
    SOW I 1el
    'qcfmo4fc A\gp"Hn gc11g,{zszero qcrfuroSoleue
    &\op?Hn gcfufl(2,{cerd
    ezrnl "zsJeJoJlu
    'tfceul,{s1or
    -InJN feupe[Bu Brrr"uolrfinol e8eru,{4 rfceufs4orde feum,{sec>1ns Apesez gf,gezortru
    feng3zcleutfnsols feuolecslcelsod a\ euu.troztteetaly DlruJoa\]ezJd -Az:'d ra(zsx
    -[e1o4,{ue
    Dunnrseclns
    z o/v nlruro^lezrd,* nrlsalorpruer^elsnrlz{capsarry1ry1:ffit"''""1t
    'TJZCeUZ OC
    n11dcurdpz
    '3/y apuron
    eruenmeru{
    po ,{zsgfzs
    rcgoluf po ,{
    $nul saJ{"z
    act[nd51sf,rn /
    'oEe.tolrg-g npep1,(zrd op u
    e1pnrlseferEluerll\slsnfzicep sor4lftttouoll\B]spezrdgI'9I n4unsfr e51 'ETruzc[
    "4rrzcq
    elu
    'Ulu otSt(tenrl Eruezremlezrd 'fnoreEaz ser4ouepefoc euumduolop EzJEvzo oc'?
    11lb
    lsefnlrq o8epze4eruell\?lsn g9e1'oEeltolcg!fu1 nrlse[arop fuestdezrdefe1soz '(unop)nlop
    '(dn) f;g? o
    nrlsoforuelsl fuozcpo1ezefe1soz H,{c atgllq qctrysfzs.trnruoll\Elsnod'nllq
    oEeudApeu op zpogcrzrdrelo4uo4I eJazop lorl\od gn1g4ufpeleruer.telsozod e4'ol En)er
    ryl"n logopel\ eluezpr\BJds eu[eJo4e[nd51se51 'rlg ,{udStseu eruels,$
    .,1" -uro4z Slceu
    Ln9 b lil amo4Ac-onoOoleue DllutoMpztd 0?9
    Przetworniki cyfrow o - anaIog ow e i an aIog ow o - cyfrowe 642 btuwfiki tt

    I 6.3.4 R6wnolegle przetworniki analogowo-cyfrowe Hcr tC.2 |


    Najszybszymiprzetwornikamianalogowo-cyfrowymi, wymagajAcymi jednak ?; ;t
    najbardziejrozbudowanego (ang.
    ukladu, sqprzetwornikirdwnolegle parallel I
    ilbo flashADC).ZbudowanesAonez T - 1komparator6w,kt6re por6wnuj4
    napigcieanalogoweUnz2n - 1 napigcinmiodniesienia. W zale2no6ci od
    stan6wna wyjSciachposzczeg6lnych komparator6wjest ustawianewyjScie
    cyfrowe przetwornika. Schematblokowy ukladu jest przedstawionyna
    rys. 16.14.dla przykladu 7-bitowego.Zastosowanodwa dodatkowekom-
    paratorysluZ4ce do wykrycia zbytduilegolub zbyt malegonapigciaanalogo'
    wego,wykr aczajqce go poza zaktes ptzetwaruany.

    Zfi

    Ll Za
    4 ra2 0b
    b zP
    E ?
    rcl 0b
    o (
    / z t

    I
    UTER
    0
    L Gort
    ls9,
    zffi
    tozft
    1 Gret
    Rys. 16.14. Siedmiobitowy r6wnoleglyprzetwornikAy'C N.Y
    { KuIl
    Gdy napigciewej6ciowe(J nwzrastaod minimalnegodo maksymalnego, wKi
    stany na wyj6ciach kolejnych komparator6w zmieniajg sie, co zostaje 5. lrt(
    przetworzoaepflzezenkoder (np. w postaci ROM) na odpowiedni4liczft War,
    dw6jkow4siedmiobitow4.Na wyj6ciu,,niedopelnienie"pojawiasigstan 6. Milt
    gdy Ut 1U,"!L.Na wyj6ciu ,,przepelnienie" ".EI-
    pojawia sig stan ,,H" gdy
    Ut ) Urcta.Pvetwatzaniesygnaluanalogowego nastgpujew czasiejednego
    cyklu zegara-
    W tablicy 16.2 podsumowanowlaSciwo6cir62nych przetwornik6w
    analogowo-cyfrowych.
    r
    t rrg{ruroalsl
    oEeupfers
    'gl zwot 'L86T'L 'sqlto4caPor4w i'Y dpE ..if' u
    N lMl-ar?r9ow leqBr9 "I u"rrIFI4l[ g
    'sg5l ?asztr"ll\ .;f uels 3p
    '51164'anofiqotm-otto.{tc7ano$c-ono&o1owpnutoaSaudauq"tg :'I plcorg"Z '11 ,ttuo4rl 'g 4zn,ntppq
    'tg6l efslsoz oc
    B^[?zsr"l['?X!\ 'oEequufsl
    znofulnm-ono$tc 1ato,{tfc-ono0qoto plltttowaztd:'l1l HsnoqcepBN "V "7as11aa 'g
    "JnqIT
    'z'9'd 'I,
    986I N
    ',(0p.11
    uqol 'ht4ssanil pttil.rsnte4nc4c ptlothawt
    SON holtuv :J'D seureg qepoterg 't
    "g
    'sl I
    ll'zpzsr
    'u4$a?
    1get.X N',(q!lilT Wrc4?ptm$an4 Aqum gg7rypm m1od1g:'gUBIVouoqeJgZ
    't'€ 'd
    t86I
    Bntz$r?i[ 'AdA[ rdfils 'oAauz4uo44a1a oiltlluralw rwrlrotoroqul :(roqeper) 'g fqrcg 'I
    vcvrvtN?tdnznvunlvutltl
    'tr1'91'stt z
    npqil (c 17191 'sfi z npat{n (q !II'9I's,(r z npe;4n (u lep 21ry,t1 1 pgo,rpolslzc o
    rdez oSeotfnso1r 3r/y e4u.ronpzrd ote,nollq-8 quuzJ"/npzrd sezcdupuds4eu gIzqlqg 9"91
    'sr/ gg opa,nolqgrd sar4o i(uptu,(sryu qtllua s,fr) ur4trre^\o{lq,u,{Elg,trpodz
    pt lOt'gt
    o8e,ro;rq-g3/y r4ruro,npzrd et6ez 9go,t111o1s3zc z"ro CU tnosuzc tp5 gIzqqg 79ry
    '6'9I 's/g z
    3/y n4urolgezrd ^r ?Jolo4uol luzcfol 1etuellcsgemouodotdeT191
    8g sg
    ez& pdn 09 0z oForp
    ogqfzs'oeprl pqq
    ayuezlr,ll4ez;;dI SOI^[ ae 00I 3[upeJ9 epepu,tgX
    z[ce1pnuo1a1ag srt s7t stt sr/
    !ct(uep son I
    alwzlr"mlazil pdn gc, SI OI I oporp
    'erno.lelqod 09 09 0€ alllPery e.fc'euilslorda
    son 08 -otopueqC
    AfiztAztd son 09I ozl 00I 09 eIusl eu,n(s5Olng -uro{ ell[ollc
    suI su suI sru eu r{uorarre
    ?rIeEqsl son 0€ s I €'o eForp aptff,tl errel
    son 00I w s I e!upery eFlB,$o{lEc
    ,fi1unynu son Osz 00I 0€ 0z e!rrsl eu[9,ttpo6 Po nsou?ap
    tfnumgrodal
    {qtI rlp.?l ilq0r ilq8 uq9 'tue)
    7a77omil
    eF",lroSOlst'z rr?orourmt vlwznmlaztd sez1 epeuo$r11 dr1 luupefrurfctl
    gfty aag1;uro/yrrezrd
    tuleureredZ.gI eCllqel
    8?9 b I il eMo4A? - or*odopue Hlunnpztd
    zv9
    ffipnrt

    r ilrF

    17
    UKtADYZASTLAJACE
    lm
    h

    rrrno

    *lr b
    hr
    -f'r(
    Fila6r
    r TAr
    fgt
    OGF
    a-t
    rrfrt
    t -rrr
    .l r|rlFo
    17.1 WPRowADZENIE rg.r
    E.T
    Nieodl4cznym ukladem wsp6lpracujqcym z urz1dzeniamielektronicznla fdr
    jestzasilacznapigciastalego.Mo2eto by6po prostu bateria,jelelijednako* Fffi
    do zasilania ukladu jest czerpanaz sieci pr4du zmiennego,zasilaicz. g
    przetwornikiem napigcia zmiennegona napigcie stale. Przetwornik rrb
    nazywa sip prostownikiem- Przy zasilaniubateryjnym zachodziczgstobc
    potrzebauzyskanianapigciastalegowigkszegoni2 napigciebaterii.W zasb
    czumusiw6wczaswystgpowad uklad nazywanyprzetwornicqnapigcia stalq
    (ang.ilc-dc conuerter).
    Napigciestale otrzymanew jeden z wymienionychpowyzejspos6bor
    podlega wahaniom pod wplywem zmian napigciasieci, obci42enia,to
    peratury lub czasu.W celu wyeliminowaniatych mian stosujesig ukla,t
    stabilizatorfw napigciastalego.Maj4 one za zadarie dostarczy6naprcct
    stalegoo niezmienionejwartoSciprzy nnieniaj4cymsig napigciustalymr
    wejdciui przy zmiennymobci42eniu.
    Z definicji wymienionych blok6w funkcjonalnych zasilacz| wynitr
    ze s4 to uklady nieliniowe. w prostowniku przebiegzmiennyjest pra l-, lt.
    twarzanyna napigciestale,nastgpujewigc zmianawidma sygnalu.Moza E
    to uzyskadtylko przy zastosowaniuelement6wnieliniowych.W przetworni!,
    napigcia stalego naleiy wpierw wytworzy6 przebiegzmienny, pzern:r Pr:
    sformowadgo i wyprostowa6.wreszcie w stabilizatorzenie ma propc. t'.. g
    r*rr
    cjonalnoscimigdzynapigciamiwejsciowymi wyjsciowym,a wigc zareto*,
    jest r6wnie2nieliniowa. \
    Zasilaczpowiniendostarczy6do urz4dzeniaelektrycznego ;";1rts(
    odpowiedc-1
    czgstokro6znacznqmoc.Jestto wigc vzqdzenieenergetyczne, :nF
    projektoua.c
    I' epp?T{n me4'Elnn4sm el perqezr4 'rA s.mqbtqo 1[cuepfzereu epSrdeur eue,no11e[
    '?lupelnodp
    nptrd tqgezrd gaz qZ'Ll'sfr eu 'eg'91 's[t eu ouoltr"lspazrd 7ttfrts!*r{.zc
    -azt nguaVfi?qoo ofiaualugpodonpt{E{rulrolsord petr{n fzslsordfeg
    'fmorqlep c,goqeluz&
    'r{unr€,rr tfeJger4o (l op (e -rodord eu
    Itreuele efncerd gcplef ^r lsepuopu t4ru
    -,ro6ord ptolel o tfnp,(cep (p op (e ^t euoluefirl(,n frletuure4 -uu4ezrd 'r(
    nryuronpzrd
    (g) nryuarolso:d.H"f m 7 znrdtrilwr y euzoy4l'qa
    '(e) ullstani{zcszr
    ulstuszbrcqo
    -ezrd 6e[ ,{
    npbrdEerqazrd z ^MolMgpdoupefltu^ olsord 'Z'[t 'sAU
    t4ru,(,t dazl
    eu w{ep nl
    ulrF4deugfni
    ,(pagn 5p a[
    7 -ue1 'upe7t.r
    /n
    ltJ ,tlgqgsods[a
    ohapwolc4il
    Aanolo;q
    e>;luarolsord *,€qcs't'[t'slu -?Jls?z/lr'[r
    losocJ goqols5zc pp
    A@ p[?l llurol$d
    1se[zcegsrz t
    'rui(ctfnlsord couluupefge
    ercuarueJaeu 5r.se1,ne[oder.oll 'uO auzc{tlsa\atcdrdeu euJeu,{sptu (; Jttt,(uzcguo4
    i(Nllr"I : zq) temolfzczs
    11) oEe,uolfizczs
    Ic,souerr op nptrd INtoUE^r[ewce1n4sqnl'(NIII:
    op otetrelsnptrd Ieunsop ole[eue,nopgep'nptrd nq?1zs4qluudzclgds.,tl(a
    lmlnp - : t&t ?ilu/holsoJdernotcgf,fulefcuelsfzar (p
    elcldeuop npg[,tru A":TIH
    IcFouE,$
    eu feuueluzfenopq4sepSrdeu
    Ieunsop o1ef,(uemor-ugep t4.ru,no1sordn1c9[i(tr€u t yeppr ryuu,(rc19ds,tt(c
    i"d/d - dh err;cf,teEreueggounerds (q
    igln : oll emorcOrdeu ggouaterds(e
    :ts e4matopord
    rrrraJleru?J?dpr,{momerspod 'I'rI 'sfr eu ,(uol,tlqspezrd pef g5tdeu g
    ,rgptrd tuIu rrrgc,{cttndfis,{,lrueluezcurrzoz?Ip/rolsoJd f,vro1o1ql"ulegc5
    urAufAcuelsAzer
    uegueTbgcqo
    z !{!u^ olsord L'Z'LL
    t)ltNl orsoud z'LL
    ',{roudr,$ r frolslzueR'f,polp
    19to uu ts 1u,$ Fu4nauelg
    npqln gcetueurelen qcduoce4 fcow {ce4Jeu,$do uemerup6lEzmnz
    9?9 pllut orsotd
    Uklady zasilajqce 6i: hElrr."lt

    jest wykorzystana tylko jedna pol6wka sinusoidalnego


    napigcia c-e_,
    ciowego e-Ptzebiegpr4duw zakrlsie -n < ot I nmo2na zapisad jar: t:

    Ecosat
    i. : : I'cosrrrrdla -; . ,, . ( 1 7I.r
    lcrnt
    ffff I
    f,

    T 7 t
    i:0 dla -n<oil1 -t oraz < @ t < n ( 1 7: :
    ,
    ,Efi g
    ptzy czymI*: .E (1-' I LElll
    r*R, Frda
    T-r
    r jest rezystanci4szeregow4
    diody. w powy2sz
    ym wzorz, pominigtonapicc rcrrr b
    progowedigdy U r, * nie wprowadza duzegoblgdu,je6li E >> (J przebrcl
    r. 4 p(rl
    napigciawyj6ciowegou moina zapisa6jako:

    u:iRz (1;.-:

    Skladowestaleprzebieg6wi orazz s4ich wartoSciamisrednimiza okrer Rc


    od at : -Tt do at : n, ti. pd.su'
    Iu _l E
    I _ (17.4r L'
    Tt ft r*Rr,
    qd
    (17.4b
    7t

    Z rysr
    Zdefiniowaneuprzednioparametryprostownikamozna wyruzil w postac r kin
    nastgpuj4cych zale2no6ci:

    (r7.t

    (r7.6:

    skuteczn4warto66pr4du i moina obliczyl na podstawie(12.1) Fyr. 1i


    iako: : fft/p.c

    r, " ! : W
    _ l " r \ r * ^ " ) d o t :t i L E g7.T: Or
    ln r*o lgtile[
    'f,osto'
    st4d wsp6lczynnikksztaltu sta\r ro
    t
    oteupplosnuls4ea-otrod nqo BIp eq'c,lzpJerl(ls
    cu?otr['€'rI 's,fi Bu ouor1lr?N
    -psztd eul cezllaot lcto/tqtrou eltrrp oEergt1.'f,no4*to1oilnup ryu*rolsotil
    Orseq,{1odsfepg3ry 'ec,(14erd,n i(trenosols olpezr o1ozrd1se[?perq31
    evir./ew,1 lcgou,nerds?'olJe,n tTnp ep lu^rolsord fuornourg Q'tr)
    "Iu
    (q) uA^ ollsou elzpelln nlrlueporp zzerc (e) usrlporg uiluozpemordAmz
    r{zcszrueruezbtcqoz itnnolnng;odnnnp
    ulgrolpuuolsuerlz :r.uAlsrn 'E'Z! 'sAU :o)pf (
    ltun^olsord
    O'tr)
    'l
    (q G'rr)
    'g:vn pou,futurcircponTmJerI ar pe6od t 9
    appo1p uu qcOldeu ?gouu,t eqeurds4eu 4 'e4ya[,m g'91 nlunsrfu 2
    IP -:not
    (out) l:
    NP gv'u)
    Ptrs
    ,r_1:n (ev'tt)
    ,!r.
    :3p efnudz4o npocl?lzs4szrdod ,['Iln :7U 5ls unelspod
    lp['(el'f t) pgoqelezz euozqlgooal1u19,(qepoute,nolcg$mefcuepfzaX serlo 8z lurlu
    l7'l N G'tr)
    gelulel lmu,fqgds,tr phs'npDrd fepp fe,*oputr1s 1 nptrd [eu Eeqezr6'rn
    -zcelnry lc,sou".,nagl?IP"rnl f,cru4olz {els?lareld o4ufeuozcllgo 9,tg e-zotu epdpuuolep
    u4ru,rolsord nlcgFrtreu nptrd leuuenuzfemopul4s?uzceln4s?,solJ"A\
    'oEeupprosnusnEargezrd
    oEaqedn4pedfzrd ,$ 4u ezsfepurrfuere,nplse[f plosnun 4am9pd arqalzs4,n Q'tr)
    ntelgszrd ewf,zn coul 7unreluod'Vlnlg:*d ouonrclspod wf,zc f,ztd
    "u* r' . " , v (ql'rr)
    ,ltr I nlg
    : _oO
    G'tr) i-"--,L;,#;* (ern)
    (e'rr) :o4uf gesrdeze
    l:", -gfen acOrdu
    LV9 !\tur o$otd 9?9
    Uklady zasilajEce 64f! tzrgtniki

    przebiegue pflEz obci42enieR, przeplywajednakowy pr4d o ksztalcie fr

    pol6wki sinusoidy.W ukladach tych wykorzystujesig wigc pelny przebieg ptzt c


    napigciazmiennego.Ksztalty pr4d6w i napig6przedstawionona ry* 17.4. moEl
    Pr4d mo2naw zakresie-n < @t < 7t zapisalanalityczniew postaci: z
    Tstec
    .. tL tL
    OIa -; < tDt 1 , (L7.rla)
    z 2 L

    dla -ft<tt.-! otaz (17.1lb) a6 dl


    z
    12 . r t . n
    L

    e,u,l Poro

    r(
    2
    r 0
    \/-'\/
    fi
    2
    xf
    trt(
    \
    zJt ut
    tfpujr
    kszta
    *ielo
    *.om
    Bj6(
    e*'ror
    \ z
    \-Lr'

    Rfo. 17.4. Przebiegi w prostowniku dwupol6wkowym z obciEieniem rzeczywistym:


    1 - napigcie u, 2 - napigcie e, 3 - prEd i t722 Pro
    Analogiczniejak w przypadkuprostownikajednopol6wkowegootrzy- t*'ce
    muje sig nastgpuj4cewyraileniana podstawoweparametry prostownika nik6'
    dwupol6wkowegoz obci4ileniemrzeczywistym: kton
    magi
    bys
    (17.12a)
    moz
    obcii
    spos
    zob
    (L7.r2b)
    PrzE
    poli
    polc
    (t7.I3a) stal:
    na
    I"l dio<
    k.' : (17.13b) obc
    I* t,t
    stau

    ciol
    nv 0,48 (r7.14) prol

    -
    'qg'rl 's,ft eu ouez"{oO of
    ryl'oSeueano]sord (vt'u)
    'ontop
    nEelgezrdnseJ4ooEeupefenzzc A\ emloJTn,np4zupet 5rstlezruillod
    -go{€[ etzcdluepl ts elq,tefz o3e,tolrnglodn.np nP"I4n n4pedr(zrd11
    'u9'41'sfr Bu euollr"1s .
    -pszrd ?s nlpedfzrd oEel e1ppelqezr6 37y trtosezc tleN ez uruaztpqo (qerul)
    Sfcne$,{zerzszrd 3rse[n,nopeyzory Jol"suePuo4r e1$u4uez efelsoz€Po1p
    'a po ezs4Srn n ewSldeuefnufz4n szJol€suapuo{ lt\ fuemoufzeEeruz
    IeunpBI
    'e[apur a erc6rdeudpC 'fU >>r nluezopz fztd) 3l talosuzc tpp (erl''n)
    ez uercAlduu ru& Ap efnpetr rol?suepuo{ tcDsocg'nEatqazrdl{aqlod
    ,
    lepppop er1ezc,no8enoqmglodoupef np"nn opedfzrd 4 $no1,tg1od
    -nAp) qg'41 'sift eu zeno(,ino4,t91odoupefe9'11 's,{r ouo1$Elspezrd
    "u
    cqo z lrrg{rulrolsord f pepln
    ut&mog c;ouwatoil-outf ntotsI zat unya Vb1 @u'n)
    'ru,(ul(c4npur-ouf,(cuelsi(zeruroruaztlcqoz
    zero tu,(rnorcgouurefod-ouffcue1s,{zel urerueztlcqo z r4lu,tlolsord ggsods
    ue1,n3p efnrufzrlg'ulepegtpqo ufl z?etszsal9gouf,b1nPqgq etueTttcgo
    op epelou,n-or ggouurafodcblezcblfatd :qgsodsplefo,np,r c?A\ozrlsarzerrzovt
    el fpe11n'alepur ap{deu ol fpE'suzcmgalnrue7tnqo,n tf9erno4tep,fudq
    (eu'n)
    .oEene,rolsordqc6rdeuoteuualuz n1fzczsels"zc/rrSrtreuefqdp,nou,(zeEeur
    zero urueru13l,(qfpzs[epuz iel[trepz e^\ol\?lspod e,np dgr$epleds ar9f4
    'qcfuf,fuue11?eJ/$gluorueleelrel[osolsez 51ssfepf,n e1st,n,(zcoqciinoryu elJu,tlolsor
    -,ropord rrgp€I{n or-upezrdod qc,(uoralgruolcgofi\Ict?l,nzluaplerdod nleo6 -r{zr1ooEa,
    r,utuvro;cgouuelod utegueTbgcqoz !I!u^ o]sord Z'Z'LL
    :utAppMzcez
    'euloJtNz
    ep6r.deu ezs4S1,n aFloJIna{P'tufmoroleuuoJsu€Jl n1ped,{zrdm'1 enopgDin
    paf ezslSutr'ezs45ranpaf polp Bqzrrrl'dueno>15druo4s
    zfcuz1s,ftar?elurtr.oJ
    fezpreg 6af pegn ls"Iuol"N 'gepfh 4mufzc19ds,tl,{zs[epu e1uloDlolepr
    zBJo lctoupef [au,t.or lctou"lr feupepl ezs?[q e]vzcevz nptrd nqgpsl
    uu r{,to4,n.o1odnlrP
    gpu,ftctrgds/taI ?gou/tlsJds 4luao}sord :1lsoru,tleot[nd!1
    -seu gtdtrcflr €qou ,{,no4,t9;odnaP I -ouPel r4tu,nolsord ct[nu,n9ro6
    (qqrut) g : vn
    :oEe,no41sotu
    np?HnEIpt€z (qtt'n) u
    (egt'u) frz:vn
    (eu'u)
    :IuaJolslluoJslrc.rlz nP"l{n ?lp qc"Pop €u auzce$rtr
    elCr.deusqeuds4eru eg 'e4mf.rng'41 ,ngser$a z I g'41 n4unvfu 7 :nelsod
    'V'91 tfu eu
    npgpfneW tZ:,r 'utalolelruoJslr".qz nPsHn elP rnuo't* r:'lrt#l#;f,
    Eergezrddqa
    Gl'n) l:wt errylzq o
    6t9 Hlurno$otd 8?9
    Uklady asilajEce 65: t#dc4"lt ' ,

    L Drr
    n\
    lf:r!
    R

    1,
    l.
    trr@J
    trd
    t a

    O :ai

    Rys. 17.5' Prostownik z obciq2eniem rezystancyjno-pojemnoSciowym:jednopol6wkov,t


    (a) idwupol6wkowy (b) F*

    \-L'

    f - '
    :arFl

    Rys. 17.6. Przebiegiw prostowniku z obciq2eniemrezystancyjno-pojemnosciowym: jec-


    nopol6wkowym (a), dwupof6wkowym (b), I - napigcie u, 2 - napiqciee, j - prqd i t

    rlEl
    Z pokazanychprzebieg6wwynika, ze dzigki kondensatorowinapi€oc ! all
    ajestbardziejzbli2oneksztaltemdo napigciastalegoi dla du2ejstalejczasowq
    RrC d42yono do szczytowejwarto6cinapi€ciazmiennegoE. prostownil
    z obci42eruem rezystancyjno-pojemnoSciowym jest nazywanydlategocz€sro
    prostownikiemszczytowyzr.Drugim wnioskiemjest stwierdznnie,Le pr4a
    plynie przezkr6tszy okres ni w przypadkuobciEienia rzeczywistego (k4r
    przeplywuprzezdiodgjestmniejszyod z),co nieuchronniemusiprowadzi6do
    pogorszeniawarto6ciwsp6lczynnik6wksztaltuk, i kr. Jestto powa2nawada tT
    prostownik6wtegotypu,kt6remuszastosowa6 diodyodpornenaduie pr4dy
    szczytowew przewodzeniu.Znaczny pr4d mo2er6wnie| przeplyn4t,prztz
    diody w chwili wlilczenia,gdy
    pojemnosicjest nie naladowana,achwilo\re
    napigcie E jest maksymalne.Zjawisko to wprowadza ograniczeniena
    maksymaln4warto66C. rbd
    Dokladna analizaukladuprostownikowegoz rys.17.5niejest latwa,gdlz
    nileialoby rozwi4zacnieliniowe r6wnanie r6hniczkowepierwszegorzgdu
    7Nw 'np3zroE
    @atr) v:i:@-@El
    $pEanlq
    , :5p efnu,tzrlo7U : iln cblettlle$pod
    ?u eluez
    er[o[ \gc
    (coul) (o - o8r) (6soc@
    - @qs) r zuztd gbu
    #: ft: dptrdeqn
    :?slsode$rqf,z.l.d(eel' U) EWtaEI'q-J,
    eyaqzu.ilm'nptrd,aagspdtulra 'ferqgEo 'gnl (gg'rl 's,tr z ,fino1,n-ogodn,np oPflzp€a
    4ru,nolsord)nptrd,(qndur e,rp 5rstpe[od nserlo oEeupefersezc.trrltef 1t$ oEels
    pbtd 4 ,a
    (eo;rr) (o - oar) :(6soc6-@qg#: (r')prl : r olsizc oEa
    + i Iluaolsord
    p,roseze[
    ip9owevz z ercdrdeur,t
    eqorra oEgfzcSqg';,{ue,nolsordfn ptrd Aw:cqf,znritlouuls1?y eluegtpqo
    zazrd arufld f nptrd Blupery ?top€,tr) nEarqezrdoEel epls €^ropBIIS
    ; pbrd-
    -pe[:ulmo;c
    -eour.r.n[od uerAzer
    -ou[Ac liif";g ; 11:il;: 3,:''"r1*,:-
    r.*lue7Dpqo' I ilH I
    I t
    (sul) (osoJ-t(DsoJ)-: -: I
    g n - lrtlsocg
    $rc,soqsJez ,{seafsdo fsel tsz I ptrd
    tunoylgqodou
    (u'u) "h: L: @soc
    :lc9ou?alBz
    z Bwot,I ?Il9erlo @
    ItX'@ op @- po n9rt1e1p o1,fi eF4d Sgorpzazsd t ptrd v > t@ > 1t-
    ene.rl€z ,n ez ?qp,tn qcdl mgteygazrd Z 'L'Ll 'sfr eu ouol,tqspezrd
    01 ryl 'g > n alrlt\gr I eI?$ 1se[ z e1c61deunuel q5tzp t ggouuefod
    tznp eu t rolesuepuo1.a4'fryo1ez ug'41 's,{r z p"Fln ctfn4edzoX
    ,
    'fafpod euolrtrBlspczrdeluelsoz po1ew
    qqlq zeupq 'npcfln oE4 nsrdo,(po1eueuoqqq(zrdOrsefnso1sso,{11urd6
    t99 t4lur o$otd 099
    Uklady zasilajqce 652 e'astowniki

    - e =

    0,4 0,6 Rys. 17.8. Wykres do obliczaniakqta @ prze-


    A+ plywu prqdu

    Z wyrailenia(17.20)wynika, 2e k4t @ przeplywu pr4du zalebytylko od


    parametr6wukladu(r,m orazR") imoze byi obliczonygraficznielubmetod4 RYs.
    w prc
    kolejnychptzybli2ert.Na rysunku 17.8przedstawionowykres tej zalehnosci.
    Znaj4ek4t @, molna obliczyt wszystkieinteresuj4cepanmetry prosto-
    otaz
    wnika. Maksymalna wartodi chwilowa pr4du pnez diodg, obliczona na
    podstawiezale2no6ci(1?.18):
    F
    I*:1(1 -cos@)
    St4d
    St4d
    I m sin@ - @cos@
    kr:
    IM rt 1 - cos@
    (r7.2r)
    Wylr
    Skuteczn4 warto66 pr4du moina obliczy6 z zaleilnoilci;
    I

    I"! : 14,'d,,^
    v 7 t ;
    Sk4d:

    m
    t*;@cos2@-lsinzo
    t - I"t - n
    (r7.22) t
    f
    rM
    -
    1 - cos@
    Rys
    cy,n
    Krzywe do obliczaniawsp6lczynnik6wksztaltu pr4du przez diodgprosto-
    wnika przedstawiono na rys. 17.9ai t7.9b.
    W celu obliczeniasprawno6cienergetycznejnaleiy znaleil moc wej6- k4ta
    ciow4 pr4du zmiennego IIl€tr
    netr
    P"^: li ,"o"rrj {"o.r,- cos@)d(ar
    t): ,q*(t - lr*ro) lYyp
    TE6 r Znr\ 2 zen
    /
    pro
    (t7.23a)
    dan
    'uft qce4lsoupel&r€4[u/t\o]sordt,rnorcqf,{an t[cuelsfzer fsel @ e1t4 oEeuep
    (ew'n)
    qp fern,ftr4 ler alpelfgc"N 'II'4I 'sf.r eu tf ouoralelspezrd zlm,nolsord
    ru,{pp rueptrd u ru,{p6 ruelcArdeu,fup3p tryoqepz e3rn pef 1w;qvq /
    -ur,&rn
    rw(1,{zp5ru?govz.epz(6soc6 - @qs)z/I op gwlt7 fuemolsord,{,n (.@z
    ptrd fue,rao4npe.E FBIIuoleu'6soc op aupuo[crodord$el gln ercSrdeu eu
    -crro4nperz eq (qOl'f
    9eill,,l. t) t AV U) Ictou?apz 7'1w(uzcf,1lJ"IreIIU?po1euI
    '6 e1t4 -gfein cou
    erl11?otu6e[ ar-us4ulaolsord [enopgf,{,n rfcuels,fteJ smezclqo
    po 961duur ,ngptrd lcgoqe1uz relT?reqc ,tudhsezrd eu npb@zme7
    -olsord 5p
    j!,'ilil,::;S"'.:"il"ffi1t::lt
    -ueuzs,urasuezDscqoze>;luanorsordtJ,liift"HJ:"''
    0 2 0 Qz'n)
    (',*
    '0I'rI 's,ft Bu ouolA\slspezrd
    lctou?eFz[e1ser4[6
    - @
    @zoF+ taz t
    $z'n)
    a
    (vz'n) : :dh
    - @zqs
    @ - @zsoc@ d
    :PtlS
    @tz'n) - @zuts)
    (@- @zsoc@ In : d
    ffi:
    BU ?UOzCq
    n1cgf,{,$
    eu otepN nptrd cour zBJo -opord frlar
    pgoqepz l
    uiA^,\olggouuelod
    -oullc upplzet uetueTtlcqo z n1tunaopotdrn
    'e'tl 's,tU tpopuqnle
    nplrd (q) l€uzcelnls r (e) teuleurAslBultcgoll?/v\ Bluezotlgoop erurAzty
    po o4ldl ,(
    v o't,a'os'ob'oz'o
    -ezrd @ elD>lell
    {/r',
    I /
    (q
    999 pilur orsotd
    299
    Uklady asilajqce 6stl

    o o,os o,t u5 0,2 _


    $ $tno e cos
    o)
    Rys. 17.11. Krzywado obliczaniarezystancjiwyj6ciowej pretownika z obciEienin
    cyjno- pojemno5ciowym
    rezystan

    Nale2ypodkre6lidfakt,zE wzrost predu stalegoI obct4haj4egoprostownik


    powoduje zrrniejszenie sig U nie tylko z powodu spadku napigcia nr
    rezystancjidiody r, jak to zachodzt.w przypadku obci42eniarzeczywistegq
    leczr6wniei z powodu zwigkszaniasigk4ta @.Prostownik ma wigc wigkszl
    rezystandgwyj6ciow4.
    Z wykresu na rys. 17.7 wynika, 2e maksymalnenapigciewsteoznen
    diodzie, bez wzglgduna liczbg pol6wek prostowanych,
    Un: E + U x 2E (t7.6t
    Na wykresiez rys.t7.7 przyjeto zalohenie,henapigcieu : U, tj.pominigo
    wplyw tgtnier{na warto6ci pr4d6w, napteci kata @. Rozwa2aniapozosta!1
    slusznedla niewielkiej warto6ci wsp6lczynnika tgtnief moina ja oblica{,
    I mnoZ4cskuteczn4warto66skladowej podstawowejpr4du i przezreaktancj3
    pojemno6ciC i dziel4cpruezwartofi6napigciastalegotl.Mohnastwierdzi6, b
    skladowapodstawowatgtnief ma pulsacjgwa;wsp6lczynnik tgtnieri
    sinm@cos@- mcosm@sin@
    L -
    Jz rnmaC(m2 - l)cos@ $7.m
    Tgtnieniad424do zeru,gdyk4t @- 0, tj. dla przypadkuidealnegoprostowni-
    ka szczytowego.Zalehno66(17.2Q jestprzedstawionagnficznie na rys. 17.lil

    t/7trcyyr1

    Ryls. 17.12. Krzywa do obliczaniawsp6lc4ynnika


    tgtniefiw prostownikuz obciq2eniemrezvstancyjno-
    0,2 0l 0,60,9 1,0 A -poiemno6ciowym dla/: 50 Hz
    r
    .A vn eFpolp Bu euzceprtr ercirdzp
    6.5 : g :
    u
    tg'g : L,(VC tt) ntoza ez euzcfletreue ggou,rzrdg -ou[Aruels
    'Vs t" 'gg?'0 : ltcrza s.Z
    ZgOl : I pLts "l {Ce'U) e>luuAzc;
    'n,souuefod nq qIs Hr,r emzceuz 'u4 .yu tI ptts
    ,' LIC : EZ'O/I :
    .z€soJ - I 1L
    _:tl l
    tto:
    .ZtsoJgsb - "Z€uF 7
    :fJ?'Lilnroz^ rZ
    '[f 'A
    'ngouuafodzeq nlpedi(z:d irr au'[etuu eru'zrlco:z
    6'9 : gsoc/4 : g:(Ll'L1)n'rozr^c'Z
    "ZE: @
    :g'11'sdr eu nsa.qi(,t2
    . wr.z 7191's[tt
    €90'0:-:v -fUrnOlSO
    ,.2t
    V : uzeto
    t $elusz ; d[e1,uu1spod c{,t e 'oEe,no4sour npslln eluo,f,osolssz zeztd 6s efnu,ftr1o @z'u)
    enol,ngpdurp erue,rolsord u 'Jepeuctfnuliztit \OCU) ntoza d'Z 'rt11r.slolsord ,n 6e1qez.rdeu
    yeq$ nQd,r ,$uu acttepey4ez eyaezr1p.fztil Cn[ ud ryow gl OO0I : 3 n1ped,(zrd 11
    'A xp etzpop eu auzcaprn en0tdtu tor e,norcgf,ir efcu4sr{zar '8?'0 : yelul
    tI'8 : tt t = r eluerurS;
    'VE t" :(qef t4'c,1zplc
    S'SS : Z f /^ I : t U\ r.tozta sz,{uzcep4s ptr6
    5lcuet{eer
    '9fzc1Jgotf
    v u s ' 8 t: 7 1 - ^1
    tfepozod z
    :(B€I'rI) irozt sz lpolp zezfirorl-rrry- pt a o$lunuod.
    'gf'g - cb evzc(letnve ggou,nurdg
    U 'v/t+t v
    Gz'n)
    96'0.-
    . z t c -a
    A lI'8 = ?u guzceN
    s
    :6pe[nu,(z4o'UV = q = ,rct[amelspd'fFZl'L1')wozaez g = p n4ped,{ad1a tzs4Snr cdr
    U 00I = Iln ='ry queTtoqo {cuap,{zaa 'oEe1s,tt,{
    :4tmzbgttrzoy Eu ?rc6rd?
    'zH 4u,nolsord
    0S = /tsouf,r l'ors ?to,f,lllolgz)'ltl 000I - J zelo O : C
    Blp?"uolopgezcnQOVZ = tSf[Aua',t.Ileuersd otafg&ntlqo I vIIl0S = lnptrdezrogod
    fztd ttS = n ercetdBsIctfup ,tnol,t9pdn,rp lp,tolsord qenollefordez fz.epN 171 pq{zr6
    u,nlueTbqcq
    'dg qcd,noreluodgc"phzr,{zrd'qcellurolgpo a'du
    'dcou
    le4ew qcvnqlsez ,tr eluuAosols?z ezslazslevc6p afnp[euz ?ilut\
    -oNoJd p"pF fuomgurg 'fcou [e4npqce4u,nolsord ,l[ eulazrzsndoperu
    '1 oteue,nolsoJd/itr nptrd po azsISLtrgorloleltr ts trf nptrd eu
    $e[ oc
    -I?EfsI"u rcgogetluz't[nze1s,t 11nqepsl eryuufzclgds,rllcsop?,lrs,tlodf;
    'fcou feleu ,tg1mllolsoJd Elp r.lfzc '7y v;rut.zblcqotfclrcNdzerngogen
    rlcf?np elp (02'rI) rgzn'rod) o1 efndSp[11'Olu > @ Iourue,n,(uolqsds
    ?fq uepl,trod ec,{11urda) Hlerllleru Ne[ @ tL1. e4luet{unren Pod u,{f
    -srm/lzesztnFa?tlcqo Azsdz-merue1q51ezs[epu l lcgoulr"Jdsezsdeleu uf,n
    -orcgouue[od-ou0[cuelsf,zetwslutzblcqozlyu,nolsordbtfninounspo;
    999 t4!uMotsotd ?99
    Uklady zasilajqce 656 Prostowniki

    Rezystancjewyj5ciow4moina obliczy6z wykresuna rys. 17.11.Zmiennana osi odcigtychma PrAr


    warto561/z $in@ - @cos@): 0,018i nachyle,trie krzywejw tym punkciemoina oszacowad
    na
    warto5610-St4dr* : LO//m : 20 (l, zna,eniewigcejnit bezpojemnoSci.Prostowniktenjest t -
    bardziej wra:i:liwyna zniany pr4du obci4ienia
    TEtnieniamoinaobhczyfzcwzort(Tl2Qlubzwykresu17.12dlam: 2iA : Q063.Otrzymuje napigcb
    slpJ ztt crot - 12o,st4dt - 0,021,kilkadziesi4trazy mniejnii bezpojemnosci-
    fJ=
    ,Drsz

    Sprawn
    rczystan
    Rys. 17.13. Prostownikdo ladowaniaakumulatora PrE
    gdyi pie
    Zaleimoi,crwyprowadzonedla pmypadku prostownika z obcr4inniem indukcY
    pojemno6ciowym mogg by6 wykorzystane dla szczeg6lne5oprzypadku mienne
    prostownikabezpojemno6ciladuj4cegoakumulator(rys.t7.L3).Napigciena
    akumulatorze zmniejszakut przeplywu pradu i dziala jakby w obwodzie In,
    istnialapojemno66.ZalEimo66(I7.L7)pozostaje sluszna,moixrawigcobliczy6
    k4t @, a st4d wszystkie pozostale parametry prostownika- Szeregowa otuzna
    rczystancjaRr"wrazz rezystancj4diody odgrywarol€ rezystancjir, zastgpz4
    zai rczystancjgobci42eniaR, mo2na obliczyt z zalehno{ct(L7.n). Analogicz- un
    nie moina uwzglgdnidwplyw napigciaUr, k4t przeplywu@.
    jest "tt'niejszajpego zmniejszenie
    Jefli wplyw ten niewielki, mo2na go uwzglgdnif prz,ez pnyq
    w obliczeniachamplitudy E o warto66Ur.
    ztozkh
    Ws
    17.2.3 Prostowniki z obciqieniem indukcyjnym l =
    Druga moi;liwo66zmniejszeniatgtnief i poprawieniaparanetr6w prostow-
    nika polega na wl4czeniuw szeregz oba4zeniemindukcyjno6ci.Otrzymuje Przecil
    sig w6wczasprostownik z obciqienietnrezystancyjno-indukcyjnym, jak po- tgtnien
    kazano na rys. 17.14.Rozwi1zanieto jest mo2liwetylko dla prostownika obct4z
    dwupol6wkowego, gdy? pt1d przez indukcyjnoSdmusi by6 ci4g;\y,czngo szczyt
    nie zapewnia uklad jednopol6wkowy. Je{li zalo2y sig, 2e rezystancjediod warto6
    i transformatoras4pomijalne,napigciew wgZle.,4.ma ksztaftdwupol6wkowo prosto
    wyprostowanegoprzebiegu e, jak krzywa 1 na rys. 17.4. Na prawo od
    wezll A uklad jest liniowy, mo2na wigc zastosowadzasadgsuperpozycji
    dla skladowej stalej i zmiennej. 17.2.4 Prost
    Om6u
    regulo
    wejSc
    wnika
    Rys. 17.14. Uklad prostownikadwupol6w-
    kowego z obciq2eniem rezystancyino-induk-
    odbyu
    cyjnym uiycie
    42 UHadY elektronica
    I "'ammo4leP ,$"Hn zt
    '(n{11cat qcfpn
    Tafloquor uo4lls-V)S €ue) ,n-oro1s,ft,{1
    efup aget ptorqzot{ 'qc,(u[,{cue1s[zarqcelueurele,"u t€r1s zeq 9e,n,{qpo -rlnpul-ou[i
    -algpdnanp e
    0p ouul,tod oEemongf,{,tqc6rdzu eruez-ruqoerzpE',{cou [egJept gc€4rutr
    -opord,n p,soqgterczsrr Fpoqcez gfcelnteregezr1od'epp 6ef oternopgfarr
    ?[cfideu g epqlldue ile?p/['n otepls ercSrdeuoEs,norcgfi(,n erue,noJnEer
    rcso^\rfzorutfep ep AId truspo1pz er\oIrur\olsord ,(pe;4npt]op euolrrgrro
    gurerolsArAl z ;4;unnolsord t Z.LL
    rfc,ftodrodn
    po ornurd
    'ngredure
    laCfn r leltrsezp ntr€zrI eypbrd o ,(corufeznp alg4ru,nolsord o.to1,n9;od
    qp eqsfzro4 arylgfltzczsol Nef lcgoupef t{s1g \ eryauf,znlodsncsope,n poppefcue
    rrzceuzoqceruaru$1qcfpru f,ztd vt n-'I + I : nI nptrd ?gog?,vremolf,zczs oBezc'f,tril
    eluFzcoupef ',(coru qeznpqcwcellsBzlfi euo ts cdr,neuemosolS'emaprcgo e4.manopo
    ptrd fzu151,n ul gfzc {y,c9opu,n psf ezsferuur
    urr'ezsfalutuur,{1tsepepl34 -od 4el'wfu
    ur$ nl.nr,nolsord ,t 'tu,{,notcgouuefod nluegtpqo fztd 4tu errrr$raxrzrd afnu,(z4g a
    -nolsord n-
    Gz'n)
    1sef(gZ'rI) I (LZ'Li tcsowpqzeulelspodeu,tuozqJqogerur4ryuu(zqgds11
    ?JalJnod Eerezseu 7n nterguztd npq4zorz
    sueru,(z4o'+ : qznteuzcrlovfieq feErup ercSldeuouol,nelspodru,(zc,(zrd
    gi ayuazsfeuru
    '6 nluQdazr
    (qsz'rr) -zcrEoJeuy(g
    bzdil1sez,t1
    enoEarazg I
    c6m
    ,c,(zq1go
    (eaz'u) apoomqo n
    euep{dep (
    oEauuepuz nlpedfzrd o
    rr6;arigrzld
    nptrd Spnlgduru5p afnutuao '7U <<7@Celp'pt1g 'g,soufrtrlnpul ureruaztpqo
    zazrd euopunp ts gvz tzs4[,n'7n w3PildeueFrrpnl /$ Brrrelu feps,rue$gr(p€
    'fewcruour?q B/olPlnunl
    fepnrp z epn.op 31sepugs nr-us.ztpqon,(uuarw ptr6
    'ur{uf,buelsr{zar
    ruepo4tpgo z n4ged&ztd,u.{"[ 'v/C : o&c61,tn pef e,rorcArdeuggounerdg
    u
    @n'n) fl;: 'aI : n
    c
    'frsoII
    :t?z el?N elcOyduu
    etnufalg.ggp.g
    7vy
    (en'u) g c : I 1seluelTu,nolsoJ
    BU??iNtgJBzSOsUz
    :ruerozrrl
    sn e7er,fulnFe?tlcqo^ul fpp ptr6 tu qcr($rcporso
    Lgg t4!ur^orsotd 999
    Uklady zasilajqce 658 Prostowniki

    ^) przetw
    u/ It napi€c
    rys. 17
    rystyka
    rys. 17
    W pier
    napigc
    wl4cze
    wartoS
    napigc
    zrys. I
    statyczne(c)
    Rys. 17.15. Tyrystor:zasadakonstrukcji(a), symbol(b) orazcharakterystyki
    Je
    w radi
    h) z zalei

    Maksy

    c) un
    u,e
    W mia
    warto6
    spada<
    wl4czo
    by6 sh
    rozwi4
    to66na
    R1ts.17.16. ftostownik trzylazowyz tyrystorami:
    schemat(a), paebiegibezregulacji(b)
    i przebiegiz regulacjq(c)
    U,

    Tyrystor jest p6lprzewodnikowymelementemPNPN, kt6rego konstruk- Sp


    q4 oznaczeniei charakterystyki statycznesA przedstawionena rys. 17.15. pol6wl
    W zaleinoSciod napigciadoprowadzonegodo bramki tyrystor osi4gastan w pfos
    zal4uony dlar62nychnapigcanodywzglgdemkatody. Po zal4ueniu napi€cie obliczy
    bramki nie ma wpfuwu na dnalanie tyrystora i mo2eon by6 wyl4pzonytylko
    Wpfille;z zn;asznezmniejszenienapigcia anodowego. Istniej4 konstrukcje l =
    tyrystor6w, tt6re mo2na wyl4czyt napieciembramki, nie bpd4 one jednak
    w tym miejscu omawiane. Or
    7-ewzg)gduna zakreszastosowaf w urz4dzeniachenergetycznych(trak- ny z inr
    cja elektryczna,wanny elektrolityczne,linie wysokiegonapigciastalegoitp), tgtnien
    'frols,(r,{l ztztd npbtd
    ?goUEA\trrop,nqc tquru,{s4eur r erueru131 '(d1rotepl
    uzsfe;uw.oc.'epagtlcqo tfcuepfzei z Eatazs,ntuozctl,n trcgoufifu4npq z,{u -Ien) qc,{
    -"AosolsVfgqow ',{corufaznpuepetr1nfcDpSq'4ruarolsord fuur.,reug
    4uupefeu
    Qt'n) nz8tL,zt+ Iltst,g: I efc4n4su
    o1ff1fuoz
    uruar-q51ptfse'ca1'Ll 'sdrz n8erqazldg,soge,u twceln4s ctfnpfeuzg,(zqJqo epdrdeun
    e[euzo141 :n vlbtl uelsorzirlez tfuSerzrrnr u,{,ro4,ngtrodnr*rp
    nlmrrolsord,$ uelseEtrs
    's,{,r z e11ufm .ote,ro1,r91od
    7p ezsfspru ts epalupl c t g9I'rI 1e1 91'41's,{rr
    -nap eru uzslSrn 6ef oEenrongfg4e4uano6ord e,nrotc6rdeu g,sou,rerdg -1n4suo1
    (qle'rr) gc,L,o: ggg.o: q*n
    |ror
    c6r,t pef ;1 ulc5rdeu99o1
    -J€r[ I 1ru?Jotsfrdl z qcfuurrnoln8er
    n9q1u,no1sord qcerueztpnzor
    qcfucfqerd
    "ulerulutl,n aue1,$ods ts o11puztp rcto$aar e?np
    TI
    .etusqs c,(q
    efepezrd (OS'ft) ar.ueper,{al
    LflEtp 9r(ge[e6azrd nptrd ,ruQdezrd.r{uorct1,r
    fselpp rots,{r,$ uopeqg,frg1l rr's€zc e[nd56fm gl2l < n Azr1'ersz op epeds
    ezrotsdr,$u,{uozct;,t o npefo,nzneu apSldeu[er-oqfztd'glu: rp lc,sope,r
    op 4E(OE'L1)z enpotz efepu 4 ap{deu n elb4lcgog"^\ nlsorz]ir\Srelu A\
    (ettn) g€8.0
    - g#: **n
    Ne[ I 0 = p €lp efnd$6{,rr oEauumolsord,fulepSldBugtop"r\ euJeufs4etr41
    (Oe'ft) psocg,
    +:r*r$*p -;.{
    +:(lca)plcasoc " i e *: n
    Eft r gE L
    . '
    :lcgoqqtBzz
    g[zF/l1qo z ercardeu4 tpper,s ?gouelr 'r rsouf,$ gcBrr?rp"Jl[
    euogurfn"u?oru
    ufue,nolnEer nlmnolsord ,n emezct;,$ epepTgdo ga7e1
    (c) euzcltrepu
    nqpud,{zrd ,#"]';"Jlll;
    ep 4V ezsleruu$e[ cgl'rl 'sf,tz n4ped,{zrd
    €lupeJg?top"Ar eg'e1qnr(zco1sef'ualueprygdo z c6r,ne 'fe,ro8ord lctogu.rr
    elCldeu o1 zazrd nlc3pEtpo od oreldop a[ndfiseu erop,{r,g emezcttrt
    nlpedfzld u6nrp 6'[srtolplqc lcgop? \ fszsl$1,Yrfeu o oEeuuerurzelCldeu
    e.ruefolun op fuozcQop rolsfrfl fuozcbtr,t lsef n4ped,(zrd rufzs,rueld 16
    'nruaTtrcgoev n ercr3l.deu 'sfr
    W1zs{ oueze4odtuorgnrEod tptt {cSt'Ll
    uu (c) e4i(pflalqeruqc 'du) ?fcnaptsr z wto (cSf'4 'si{r eu (e) e1,(1sfr
    -eqzruqc) 1[eeJnterznqfirdeu rtaqozrd r I ggyLl'sfr eu gezt91'41 .sfr
    ouoritdrlspezrd e{nr,nolsord oEo14e1psptn 'oEenongfe,'r ep6rdeu
    "IL
    o?enon1trzt1np?qrkld ?lp euor \otuo tuelsoz nuero5f:r$ z nnuro,npzrd
    699 !4tuMotsotd 899
    Uklail asilajqce 660 Filtracja napip

    : Zal4czandetyrystor6wz op6lnieniem o i4dany k4t umorebyt dokonane w


    kilkoma sposobami-Mozna odpowiednio polaryzowa6brarnkg napigciem wieks
    stalym lub zmiennymlub doprowadat do niej impulsy napigciaprzesuwane wejSc
    w fazie wzglgdemprzebiegue: Eslnat. w
    kadoy
    PrzyLhd 17J Nirleiy oblieyd napigclestale i tetoierdaw prostowniku tr6jfazowym z tyrys- czynn
    torami it5li E - 2000 V dla k4ta a r6wnego0o oraz 30o. indukr
    prosto
    Rozwirymie
    (rys. 1
    Dla c : (f ze wzor6w(17.31a)oraz(17.32\,
    iods
    U: 1660V;1: Q183 w
    drogt
    Dlac:3(f:u = 1438V;t =O,42
    w stos
    a
    17,3 FTLTRAqTA
    NAPTEC
    zAsrLAJAcYcH t
    ril celu znniejszenia tgtnieri miEdzy uklad prostownika a obcrqreniejest
    napl€c
    wtr4cany czesto filtr dolnoprzepustowy,kt6ry wprowadza male tlumienie
    napigciastalego,duie za6dla przebieg6wzmiennych.NajczgSciej stosowanyn
    filtrem jest czu'6rnik LC, pokazany na rys. L7.17,przy czym speftnionesa
    rp,wszgnier6wno6ci: a
    t
    *u fi.; @L>>
    R; #., ^, (L7.33',)

    Ptzykla
    Aby spehid te nier6wno6cidla czgstotliwo6cisieci/: 50Ha indukcyjnoScis4 zastosu
    realizowanejako dlawiki na rdzeniachferromagnetycznych.
    Rozwi4
    L
    Dla flt
    F
    Da filt
    Rys. 17.17. Uklad filtru trC stosowanagow prostow' Jednoc
    nikach
    ul
    Jeieli rezystancjaszeregowauzwojelriadlrwika jest pomijdna wobecRp U
    skladowestalena wej6ciui wyj6ciufiltru s4takie same,tzn- U : Ur. Stozunek stqd ws1
    amplitud skladowych zmiennych natomiast (przyjmuje sQ podstawow4 Dla pro
    hannonicznq kt6ra jest najmniej tlumiona):
    tF

    Ot84 tp t
    Dla pro
    Up":a_ (r7.34) lF,
    Uz F
    ot8.Z t, t
    C7 'i.4ItJ vtp ?/o9O'O: WF/ICO'O= r7 zP-to
    cu n4M elP o/oL'o: 6z/TZdO: r'
    (vt'u)
    rn(morc,souuefoduerueptngo z e41u,no1sord
    e1q
    e7 lu,11.tJ
    BIPyo7l,O: 00t/9t.0 - d7zeto
    CU nBIB elp o/oLl : 6Z/tl'O : d1
    :ts ntcgf,(,$zu e1mp431ruflsrru(zcazrluerue?t|cgoz eryu,rolsord e1q
    '6'Z: pt6
    t.nornelspo
    160,ll'€ nlrmsols in fuol,netdod1se[ge;u1]1ryuu,(zc;9ds,t
    4eunsolg'r
    oII = {y ceqo,ne
    16.0= tn
    00I
    t@StLl rgzm)nlunsop ,n eels t,$opBIIs lunn CU .qJUelutozcoupef -rurolsold an o6i
    fI'€ - s-0I .01'[a7, : i :(qsg'rt)z eytpotz'cu n4U
    "|q
    00i d e-ol'1. 7(99u7).j- g
    (,&no1,r9pdn,np4u,nolsord) Z = u Blp lVe'U) z elupotz !sou,t,neberllg t? nr1g 8161
    :ayDzb!firzoy
    .{,t000I = t ! U0I - U qnl Jrt000I : Czaro H I =?!n efnsolsrz
    yi et'1'.Ll npzg,(ad z ,n9lru,nopo.rd qct[,(r$ ou upau131 gfzcngo &.epN tll ptfiIzrd ts rc,soufr{c
    G,t'u)
    (qss'rr)
    ts euoJqads
    ur(uu,tosols
    10
    fU >>=_ eW)n{unsop a\ ermeFuztvz elCld"u eluerrunDelB
    ) ise[ epaz-tpq
    (ess'rr)
    nTUnsoFin
    auorumg lsef oIBN elcSld?u szcitrgil\ 'Eerolsfzer Tfi'Btrp H?elc I Forp
    ctfnd$pBz'CU 4IS culrosols fepu ozpJ?qgc?zce[sezd\
    "qow,(cou 'ausztpqo fuo4s po I
    B)Furlolsordfuo4s po :,fio1?suepuol?,ilrpt[ndip,{,[ eFp?Hn,r'(g'41 .sfr)
    ttlfinopgouua[od uepegtlcgo z e:llrra\olsord n4peddzrd A\'?ilu,nopord
    op bE?e1eu DngoufIclnpq tsaf Z T/{rBIp ot '(ll'LT 'sfr) w(uffclnpur
    szraq{Jurlc o er-ueqtpgoBru TruitaolsoJdlle?ef 'nuolzc otepz,e ,rglpudzc -si&,t1z u.&noza
    -trgds/suraufzco[ s?zca\ga\Ne[ I[csr1FJ:1pudzc1-odsal,iyro4ped,{16.otrop"I
    -su1qcfuozctlodnRFJaguotzc Bu?ou*"ljffi#r"^
    "ilFt ?"aosolsuz eUS,t[nSeZJdBI
    4e,n9trodqc,(uuarolsordtgzcll rsefta ?toilel1l
    'lcgoupefpo ezs431,n uacfiduu 04r
    "r.Crd"u
    .puncanz euuuoqopg
    9,{qeuq,nod I t{cotll{ uZalyuft zc7gilsm 5rse,nr{zeu.{ ?,soilel1\
    t99 tlcAcblepsu?eldeueheryU 099
    Uklady zasilajqce 662 Stabilizatoryt

    17.4 srABtLtzAToRy
    NAptEC
    zAstLAJAcycH uour

    Napigciastaleuzyskanez prostownikapodlegaj4wahaniomwynikaj4cwze
    zmian napigcia sieci, obci42ena i temperatury.Dlatego dobry zasilacz
    powinienmie6uklad stabilizacjinapigcia.
    Podstawowymiparametramistabilizatora s4
    - wsp6lczynnik S:
    stabilizacji: (t7.36a)
    #h
    - rezystancja wyjSciowat r^t : LUour
    (17.36b)
    LIoar
    - zakres poprawnej pracy: Urn^in, UrN^o*,Iogr^r* Iogr^o*.
    Om6wione obecnie zostan4 najczgsciejspotykane uklady stabilizator6w
    napig6 stalych. Il

    17.4.1 Stabilizatory z diodq Zenera ottzyt

    Najprostszym stabilizatorem jest uklad wykorzystuj4cy zakres przebicra


    lawinowego lub Zenera w diodach zwanych diodami Zenera, przedstawiony t
    na rys. 17.18. Mo2e byi on stosowany w prostych zasilaczach o nie
    regulowanym napigciu wyj6ciowym lub jako napigcie odniesienia w bardziej otuz:
    rozbudowanych stabilizatorach ze sptzgienim zwrotnym lub w stabilizato-
    rach impulsowych. Napigcie wyj6ciowe U su7 jest jednoczesnienapigciem na
    diodzie Zenera pracuj4cej w zakresie przebicia i jest ono z dobrym przybliirc-
    s
    niem stale.Wykorzystuj4c odcinkowo liniowy model diody zrys.2.25,moina
    w zakresieprzebicia przyj46zaleilnofil pr4du 1, od napigcia(Jsu7 w postaci:
    fl
    Uoo, - Us
    Io: (r7.37)
    rB
    Pruyl
    gdzieU"jest napigciemprzebicia(przyjgtymtutaj jako wartodi dodatnia), 2
    r, jest rezystancj4przyrostow4diody w zakresieprzebicia. pfac)
    mnie
    pow0
    najm
    Rrluo, Nap
    I Rys.17.18.Najprostszy
    ukladstabilizatora
    z diodq Zenerc

    Z rysunku 17.18wynikaj4 nastgpuj4cezaleilnoilci:


    st4d
    Uoar:Unt-IovrR-IrR (17.38)
    t
    R6wnanieto przedstawiaw polu charakterystykdiody I, : f(U oo) hnig
    prost4 o nachyleniuR, przedstawion4na rys. l7 .19. Jejprzecigciez charuk- Przy
    terystyk4statyczn4diody wyznaczapunkt pracyQ. dopu
    /
    :e{rufrl {po1p nlepou Z'*ryd ootueuqszsndop
    euozaot4eztdg,{qeuq,nod stv * I Sporyzeuil au1pbtilu,{upu,{s4uw r(zr4 -T?J?rlc z e
    8n : auully
    5r-uJ1
    1,rno
    fiv'n) V1f,{al * yrw'tno, *
    (se'a)
    Ptls
    4uQ7 _ -sllol _
    cn - *NIn
    Brclez!l!gPt
    :8n N rnon c?.fnrm0krd 'gesrdeu €uz.ou gI'rI n1eueqcs erl[?lspodep
    ,JnoI z7,toutulJir e1pfzsferuufeu
    A
    1sef,{porp pEfi Af U'srfu z u4ru,{,n{?f 'e.rrbuupdzer eruezslOr,nz efnpo,tod
    fewc,{1ep 14,$s,fta11uruqc eruerindzrlazoiergq feppod'urw(II po,(zsferuu
    pDrd ,cDuf$ uemrnod ep $pop zezt1'f,porp eofls,frequreqc 8 fcetd
    n14und epegolod eupzczsndop eufeqs tlqpqo "u
    ser7m7 '(uplepop
    1[ce411qe1s c
    'U >> sr qp euzsqs ts erue41q,tzr4
    Qtu)
    (col'rr) "t=lv :wr
    "ro 'JU
    :lcqsod ar t4l
    eu4ow'97.7.
    a! ct 7N -tzggfztdwA
    (ew'n) o " + ; + I : s
    u eu tuarcdrde
    -ol?zlllq?ls tt
    :Ot't1)fqugep zvero feppreg.re.
    3IU O qcezc
    8t - 7>r \
    (cos'rr) -an - l/st
    - .u --5- * llnon - NIII ,{uoptelspez
    u ' : \ u d / uqqezrd se
    S1sefnufz4o
    ?u
    (eat'u) = i-rno.
    rrgJolBzrpg?l
    (gg'fl) op ctfernelspo;
    zerc (29'g1)?gourr11az
    g l'Z ! 'stu z elzpqln ^ @grn)
    ereu€Zlpo;p lced nqund eguezceuzAg 'et'tl 'sAU
    (egtn)
    T.ceVSvz,trqo
    ezwtcbleryt$,t
    e99 tqcLcblepsezVdldeu fuo1e4pqe1g 299
    Uklady asilajqce 664 Stabilizatory m

    Pn, : Io^o*(Un * Ipororry) 17.4.2 Stabil

    st4d 7-nam
    sprzgin
    , naplQc
    U3 , PN.,,
    Ioro*:-
    +
    - zrt-- ," (17.42) wzmoc
    eleme,
    Maksymalny pr4d plynie pnez diodg dla U11.,,**oraz l6u7^r,,.Sted: wzmac
    przeds
    Uw,**-(Un*rslp^"r)
    - t o tt t r m ' l r : t D nru r
    R Irx
    r

    a wrec

    Un*r-* - Un * r"Io** i IsuT^h,R + ID*R (17.43)

    Przyklad 171 Naleiy ptzeanalizowaf wb6ciwo5ci stabilizatora z diod4 Taeta o danych:


    Ut : 8 V, ra = 2 Q R = 100O, R,-' : 500trl Rr*, = 2W Pm : 1 W, fr,t = 0.
    Rozwiry,anie':,
    o-
    Io* - L2LnA (wz6r L7.421
    Bt's.ll
    I
    I,o o r * U
    r : 4 ] - : 1" 6 n r l t ,I o o r n n = - :U" * Ior-r"
    i:::4,L2mA (wzbr 17.39a)
    B
    I

    por6v
    I U n * , = 8 + 1 6 ' 0 '11Q = 9 , 6 V (wzbt 17.4L)
    i odn
    'i Urr* = I + 0,L2L'2+ 4,12'o,L+ 0,L2L'1fl)= 20,75v (wz6r 17.43) sowa
    d U
    ,S=1+0,05+50^v51 (wz6r 17.4&) w baz

    ro,c= 196O (wzor lZ'(}b)

    W pehyn za^kresie
    stabilizacjiIJoo, wahasigod 8 Y do 8)42Y.
    WrezystorzeR jest traconamoc P* :(Ir*** Iovr^u)(Un*-Uoor*) = 1J7 IV.

    Uru
    Jedyn4 zaletqstabilizator6w z diod4 Tnnerajest ich prostota Do wad
    tlaldzy zaliczyfi:
    - brak moiliwo6ci regulacji naplecia wyj6ciowego;
    - duin moc tracona w rczystorueR: r
    - duilaz:mienno66 poloienia punktu WacyQprzy zmianiepraduobci4Zenia.
    Ostatnia niedogodnoS6 moiB byl maczaiezmniejszonaprzezzastosowa-
    nie wt6rnika emiterowegow polAczeniuanalogicznymdo pok^zanegona I
    rys. 4.35dlapnypadku Zr6dlanapigciowego.Uklady takie s4czgstostosowa- sprz€
    ne jako lokalne irddla napi€cia stalegow strukturze ukladu scalonego. elem
    T
    ulcAydeu 'oEeu
    oEe,no1cg[ftn 51q9rde[ePzU-rU TIulaIzC'euzcmorqeledlueuele
    eupnprautpulctfnso1scal ozrfeelz'du euTourfr914 tudqor,nz ueruszezrds -?arosols0
    ez Erowz.lrg"ls PBtrTnfzsNordfeu ouol^{"lsPeztdlZ'Lt n>1unsrfte51 er ofleuY
    -?il{OSOISEZ
    ultulornnzureluezOzdsez etc 'zrueztlcq
    -6deu erolezt;rqeF
    o6slsotdleu€qcs ' !Z'[ I'sAU
    Psrr o(J ?
    '\r
    no1 (qw'u twll,)
    'er,oerucevrzll'ez np{q tuelcSldeueclrlsJggnl erzuqA\ (q76 tgzll)
    'rnol zr.;o trrn
    ril(ue,torep dcotu tselo6,{zuen 6ef fctfnp3eJ 1olg Po
    ufuTspzap ,fuerdap4und o enueT tPoP z towrr1p,qeNeluzc5ruelfue,nos GV'tl tgzn)
    -ueduols o4e[ ,(uernoz{€eJlsef sllleFalupo slcArdeuIolS '"Iualsa1uPo!
    hVtt tgzn)
    ote,norcgf,{,rl931deullggJd SoluZgrsluculrlzt\ fctfemceuum-oct[numgrod
    'ulc6rdeuruel41ulelzpnlsord od fangSzcfeu1se[fcttnlggrd 1o1g
    1o1g
    (e5g21tgznl
    ez sloleztltqelsAmololqleueqcs 'OZ't 'sAU
    uiuloJn\z urelueT6zrds t
    (7p'11tgzn)
    'O : 4ryof ',l
    :qc,(uepo er
    (w'u)
    '93'41'S,{r
    3U OUOr\{slSpeZrd
    o1 1u['dct[nlnter 1 epSldeudctfnzrper'ornoc1u79r fctfepcewz,tl :ph
    'dctfn4ggrd :54o1q "FelsaruPo
    i(re1zc9r.uz9r,{,tc$r,n euzo;41'oEect[nlnteJ nluetuele
    u1runrrrgtroJap,ftl r np5g qeutds qgsodsusl lI otsue4s,{znnpelucoutzl\ Qv'u)
    '.rarn ?ruelseppo Itrop5rdeu u,{,tocJoza\ 7 Jno11 oEe,norcgf,$nqc6ldeu
    pySzc npeulrgrod zu etalod elmr4lur.zP EPEseZrufulor,nz uerue4Szrds
    u,{uurefn z qcgrop4llg"ls l[ 9e4s,{znEqorn PtoA\IcgEIx\ezsdelerszcevz
    urAulor^ z uregueT0zrds
    ez fuo1ez;1;qelsZ'9'ZL
    d eu fuo4eztp qelg
    tqcAcblepsez 901
    Uklady zasilajqce 660 Stabilizatory |

    tUovr, gdne y : Rzl(Rr + Rr), gdy pr4d plynecy przez diodg D, jest 7n wz
    pomijalny. Od rcgo napigcia odejmowanejest napigcie U, diody Zenera,
    utrzymywane na stalej warto6ci gdy? ptqd pbn4cy przez t4 diodg zaleLy
    jedynie od stabilizowanego U
    napigcia(Jovr i rezystancjiRr, R2 oraz R". Do
    bazytranzystoraI jest wigcdoprowadzonenapipie yU su7 - (JD.Przyjmu-
    j4c odcinkami liniowy model tranzystora { opisywanyfunkda przej6ciow4 imou
    o postaci: duzej
    zrnien
    Icrr : g^rr(Unnrr - Ur) dla U1671 ) Ur (l7.tAa) rezyst
    Z
    Icrt : O dla U3371( U" (r7.44b) !,um
    i Uct
    otrzymuje sig: Iovr .
    Uour
    Icrt : g^rt(lUovr - UD - Ur) (t7.4s) diody
    dolu c
    86ry z
    matyc
    Przykle
    dla nas
    Ucrt : Un - IcrtRc 07.46)
    rcgulaq
    P"*,,
    flanzystor! Tz i Ts pracui4iako wt6rnik w ukladzieDarlingtona,st4d:
    Rozwi4

    Uour: Ucrt - 2Ur: (Jn - g^rrRc(lllovr - (Jn- Ur) - 2U, (l7.aZa) l^

    yn
    Um : Uour(l * tg",rrR,) - g^rrRc(Un * U) + 2Ur $7.47b)
    Pr4d pr
    Moina teraz obliczydwspolczynnikstabilizacji:
    s
    t : (17.48) fo"

    Moina spostrzegie wielko$6 lgnrtRc jest ujemnym wzmocnieniem Gdvr


    w pgtli sprzg2eniazwrotnego, wsp6lczynnik stabilizacji s jest wigc r6wny G d yr =
    r6inicy zwrotnej F ukladu. w bardziej rozbudowanych stabilizatoracl
    NajnD
    napigciad4zy sig do uzyskaniajak najwigkszegowzrnocnienia
    i zamia
    Przy da

    __I*'n
    u
    Zmizna
    .Nt -
    g^rt(l * lg^rrRc)
    (r7.4e)
    7
    L6g'L:ilrlron
    'uuJefiuod pe[ r aotilrnol poud,n qusptpqo elualurz Azril rno 11y srcardeu euelwz
    Gv'u)
    6u gl :
    go'o ilrlrol
    A9€= ilutol'Praon
    : **n
    g0.0,S _ Z _-"d
    5[cue1s,{
    *n'n)
    ,ptls '*-ol(4vrao n - rsoudn eg rzrolsfzuert n euuleppi$r cou equuils1e1r1 pef €.1ro
    '?BnozlMBls eferzrd ps1{n I z.;,ro1s,{zw4 l1s ouppo {r11 nprzsferuw u,ftspp,(zr4
    'L
    ez'ctztls
    LL'g lsou'('r L L W[uBz I
    _ S
    ZZ'O: 4-Nrn _ N\) oSpe4uqoe,ropa[,&rep{duu,(pe1,r'ng'g x **'nepOrdeuozs4ufelq gc?Jolual
    wr r"f 'A : too r ,{ungr c{,
    A t'g : 17zeto Vu 9'9 : L n 9619 : rt,(p9
    trrllzeto rr'rl'LS : rnon r gg5g = [{p{) uIoIuoIUCO
    Gv'tt ryzn) Ll'g: VE 9'g =
    6L ' l'o - -ot
    (6v'tt qzn) u t€'o :
    I $v'tr)
    (W'tt tgz,n) 6 i C : 1 . t r . S 6 9 ' 0 +I = S
    tlr
    o 'r1 Azeqptrd c0[afruod arru$Z Sporpzezrd ptr6
    ,' = I
    Vrl OL= *n
    4',(
    gw'n)
    969'0=
    (OS'tt rgz,u) *'t (en'nl r
    886'0=
    :4nmzb.ttttzoy
    :pt1s'
    az-Er'ilrd
    'Ll =sn oper{tzn nptrdrgqod'1t"'S oFenpzaotoraomf,OtsrcAldeuefcqntar Ov'nl
    VE 0S"'0
    'A gI = ttr? 'Sru €r'D'Sru rr-A 'tE dU
    00I = 0, = 0I = tJq I = ay:qcf,uopqcfctfndAlseuap
    's&tz olrqreryrs o arcqdeuewln4llqs5
    lZ' Ll lcto,f,Icg"lnqr,nozywrazil,{ZepN gLI Pqt[XzJd
    ,{zrd '9go
    'e1 ropdzueq trrp epSy
    ?ezfrsztd t8otu pgolruir sznPilqz tcgolre,n qcQeut
    ,(uo4s po fuozcruerEo1se[qu t'nol gbtd epzsaJA ca wquYzfrsztd gez,ftgE ?9o|J?tr o
    po'zJ €nenpo qnl'cJ BJolsfztre4Bluecfseutrc,so,tqpoueuozcIIrBJEo nloP
    po $ef ^il/2 errolctlorr epSldeg 'zae1&ppo qnl €Iflqead nserlez zzq f,porp Gv'u)
    epg[d,r op 'eJ BJolsfzrrcr1Blueodwuop ?lzpetrordol qoIAI 'a7np6ef rno2
    e1c61deu'epu pa[ { ,{pC 'BJoN,(ztrBr1elwzfroz:il op ?FPc,trord rnol
    alzpLrd tu&np Aztd ot e?on 'tupu,$leur ?,solre,r elu Ert"17 I
    'rnol znto xr
    eu1uur-qu Nefeaolcgfflu erc5$"u pgoupefe14q1qlsef d'fpg 17'/t" @vtru)
    -..\
    :rlgnerrruJ?dqcezqg,sovttefiIg,,vE lu".6o nP"Hn fc"Jd [eumerdodssrTez
    'vHWZ tpoP z u,$sord
    rzrclezrlJ1el,s ttr 4rvtnot 3[cuu1s,{zsr (ew'n)
    tzsferuu r 5 ?gofre,trtzs4Omewz,cew,gewlfz4oI elropgf,{,netcOtdeu ?EIueIIrE
    u,{u1or,nz ueruezazrds ez szrcle4ll.q€N lL 'rr-f lctouea [e?nP
    "qoru
    elp ersqs 6ef ema41qfzta'lr BTuleEPSuerr''zzeztdeuemolnter9r{qo?oEI t,lopgfezrd
    -nu[fzr6'e1
    t" rvrru,f + | oO {U'zeto
    (os'rt) rn + cn N rn7 - (n + sn)r[rru6 + ^Ir.tl
    - rno11
    f,p1vz 6go
    'enue7 Ap
    s,nongfiinepOdeusg ? m,{,n(qn'n)nrczt sZ 6ef 26 3p
    L99 tqcAcbley t qe1g
    sez gild eu fuo1ezq 999
    Uklady zasilajqce 668 Stabilizatory n

    zttanz
    tota, z
    regulo
    Za
    IiSn
    wYjSc
    tJanzt
    20kQ t4 kQ
    wyjSc
    Ts z
    mono
    zapes
    stabili
    rozsz
    iemitt
    wyj6c
    2A.\
    scalo
    ikom
    Rys" 17:22. Schematscalonegostabilizatora
    napigcia
    17.4.3 Stab
    Na tej samejzasadzies4 realizowanescalonestabitizntorynapigcia-Na Pods
    rysunku LT.22przrastawiono typowy schemattakiegoukladu.sklada sigon jest t
    zasadniczoz trzeohczlon6w: Rwu
    1) skompensowanego wzorcanapigcr4 obejmuj4cegotranzystor Tn,tranzys- ' ztym
    tory T, i 7} pracuj4cejako diody oraz diodg Zenen; tym :
    2) re wnracniacza r62nicowegoz tranzystorami T, i Tr; i Pra
    3) z elementuregulowanegoi ukladu zabezpi*zsnraprzd zwarciemztran- \
    zyslorami?io, 7j1 iTrr.Tnnzystory T2,Ts,Tsipol4czonyjako dioda I i klur
    maj4 role pomocnicze,kt6re zostan4dalej wyja6nione. realil
    zam
    nywt
    wan:

    Urnl
    t
    rezystancjaRr, o duirj wartosci (20 ko), jest zrealizowanajako przewgiona I

    warstwa P migdzy obszaramiN ptzy ujemnej polaryzacji obu zl4cz I


    Do zacisku 6 regulatora jest doprowadzonenapigciez elementupr6b-
    ,;
    kuj4cego,kt6rym jest zrcguly zewngtrznydzielnik napigciastabilizowanego. rtowy
    od wartoscitegonapigciazalezynapigcrewyjdcioweukladu,kt6re moin by6
    regulowaneod 2 do 30 V. wzmocniony we wzmacniaczut6hucrowymsygnal
    blgdu z kolektora I jest podawanydo bazy tranzystoraTrr, kt6ry iraz kair
    f
    €rol€zlpq"1s oEe,nospdu4oEepTe4
    f4feue feud35,t ,tagleou1q 'u1c61deu zr.tm Atg
    tp,sSzctmoateppod ,{ctpa,g P"nn ouolAB}sPazrdEC'LI n4unsfr e1q pu8(s ui(
    gfigqowt
    (q) (IanoDlernnnp) {6elouan9rzero (e) (larrol 'oEauurn
    pe;1n:o6ennos;ndurl
    -qeloupe[ iarro6erezs elolezrltqelsicetd Apesezelcerlsnl; 'gz't t 'sAU -q.ordn1
    d
    euozlnttt
    e?'ot illr
    nmezctpi
    Iuepoqc,f
    'zJfzeqbt
    ',{coru f
    .npqwzaellsuzA\ du1s,{zro4elulgEezczszcq'f,uno1zso{ I flrs,rr Blcetao?I,I
    -oryldtuory [elzpreqpegn 51sefnudz4o erceilnzerd\ 'gerln5le[ceqp.;euem,{u
    -olop pa[ur(zc od'suezturtlpzrdorupel,uodpo',ngspdu;6?tc,tl eu"IueTIEBz
    ltr eryur
    o1u[ i(gnp
    ,rrJer.d,r. 'gc,$rospdrm .tgrolvzlllqs]s
    6e[ epls epSldeuqcfrgr4 al lFBzIpaJ
    op ppe,nord e1 e[cdeouo; 'elcJurtazor qnl elcre,nzo?[q,lu1spazrd eztnll I r"gupolp o
    efcuz1luerts nufuffcelnter rueluaruelegez.a['gturyun?u?otuler fPen -trB4 z Ur
    zr-uagtpqo nptrd r
    oEe,nopgfert B.ru"q?aeulezczsndopts ezslStl ut ?zsfaruw urfl
    "FI.&u 'e41epter-u1sefeuzc,{letreueg,sou,nerds
    urfl z
    f$[l'%0S op yo11qcecper8,n -sr(zuur1"',
    nrytnrz 11' 17'g1'sfuz erzp"nn,r €Jazro6,{zuB4qnl 8I'rI'sdr z erpepln n y
    sztotsfzet :w(ctfnp8ar epuarualaur,{rtnoEerezs itr 8uoc"4 cotu eTnp naf uo 5p epu
    leptp fcerd o ,trgJol€41l.quporupszrdod qc,(uom-ouo tpen tmonelspog u111
    znSld
    ernoslndur; tuo1ez;g;qels g't'Z !
    ',{uzcflSouou
    FI{n,tuopcs fnotoleue f,nod,(rfazprzqfcu'n-orolereduol t
    gcr{u0(ceredodzcer.uceruza 4ogo tptronels e,norc6rdeurftoleap.gulsauol"c6
    ep'tfnpo,tod 1 npegn ?tout?sJellpntTnp eu ?[nzu1s,tsl lcgo,lucg"Ltyv Z
    'Brol3zl[g?ls ua1cg[,{,n
    op ,{noptrd sar{pz V/'rzttzszotqgsodsual /r
    sezc,tg,n1se[ro11a1o1 "u?ory otauzqSu,tlszBJelIueI
    oEargl4'dNa fcou urolsfzuerl
    fnq g I e l1irycez,fup0ruayaezctlf.zrdzszrd oternoptrd nsarluz elueaezszor
    e,t[?oru rsaf 'Vtu gg ptrd ,{qeur,{s1utuI A 0€ oP Z Po oEeue,nozgqels
    qCldeu eluu4sfzn ?1u.$d"z e?our P?Hn '?to)1e[ t1os,(,t eot[up,tmdez
    zlc6rduu,{ro1e4gqu1s ?EtrozIFeJ qcr(uolecsr$gp?I{n qcfuzclglouou
    Eorctorrrctel,t g{zp eg'e4pf,t "u?otu
    elualv|;zPnstdoo6eq19q oteuupod7
    'ota,top,s[,{,nnptrd nNoJzt[ oEezqepop cblezczsndoparu'afapu ealop,slQt
    e1c{de51arJ I rU frolsfzuert e$1cpot[e1soz1 5p erepllo 0r; ro1s,(zuer1
    aq'a[npo,todtfcuelMzerlat uu epag"u 4apeds'yul 96dzcorlozrd o8amolcgf,(,tl
    nptrd ggouetrfp8:g 0I IctoUB r o ro6,{zerepz45u,tez9,{zct;,tlf,zepu917
    r;prriw,fzpbq211'oTJro$,fuuerlNa[eprertnzuephdptztdwaywzccltdzeguT
    'erueTtpqo ptrd f1r,no4;ucep,(1d ttgtl zsztd'rur(uu,toptar
    rrreluerualersel zTJ ropfzuerl s"zt,rrg,rr| @7-rt*szfqap € | e nsrcu;zEtol
    -z4pqep,(cerd faupurou dzr6'euolEqlruq PEPInfrnomlzra uarols,(zue4 z
    t4cAcblel1sez gCd eu tuo4e411ge1g
    899
    Uklady asilajqce OVO Stabilizatory n

    przyjmuje sig,ze napigcrewyj6cioweUsuT jeststale.Moi:na w6wczasnapisa6


    Al
    zale2no6cina pr4d rz ptyn4cyprzezindukcyjnoSdL.
    Dla klucza K zamknigtego.(dioda D odcigta):
    sl
    r r ----U m - U o v r na wy
    t -
    rl.mlln'T - (17.s1a) skladc
    L
    duzyc
    Dla klucza K otwartego (dioda D zwartc4jeioli przyjqf U, nv 0): dodat
    Calku
    ir:Ir^*- uTt napig(
    (17.51b)
    powie

    ur: -

    Rfts.17.24. Frzebiegprqdupaez indukcyj- P


    0 TqT' f no6Cw ukladziezrys 17.23a poptz
    kladnr
    W stanie ustalonym,dla okresu kluczowania T i czasuzarnknigcia A
    klucza [, podstawiaj4cir(Tr): Iz^on onz ir(T): IL^h, otrzymuje sig D i h
    (por.rys. 17.24) wyprc
    T,
    uour: urM
    ff tt

    T
    (r7.s2) a

    Skladowastala pr4du a wig


    induk
    Iyo** * I1^y, tworn
    Iovr : (17.s3)
    z
    poprz
    plynie przez rezystancjgR, a wlgc impul
    powir
    Uovt
    r, o u r : (17.s4) Uour
    R, tealiz
    sowy!
    Podstawiaj4c(17.54),(17.53)omz (17.52)do (17.51)otrzymujesig:
    nikien
    N
    Irn**: voor( r;=?i
    " " ' \ !R ' * ) (17.ssa) Wzmr
    2L )
    i sten
    - t;ra
    It^ir,: ,trr(! (17.55b) prowa
    rR r 2 L l) komp
    stAdzaS wypel
    r
    eu euoru oT"lsozoc'npatrqntrudfs op u,(uleuofcrodorderuerqeddn
    "[d,l
    n4mu,ftctr9ds,[ o '-n ,(ult1o1sord tergezrd 5ls efnrufz4o erolereduol
    nlcg[l{,t oEew4Sn^szz,tqlepslopd Eelgezrd,(uozpe,lord (qss'n)
    erolereduo4 ectfecer,npoer-u
    -op 6e[ "N'?JolsJausE e1c9[ea 'uarolereduo4 efnre1s1
    'V tV "N
    ! - b,n np{g p6fs ?ruc€ruza [u[,$eredo z*lvll.evr,l
    "ootnr ru (ess'rr)
    'e1veft1nzor otezsnrer.d pel4lztd ouortrqspeud eg7'21 nlunsfr ep
    .
    'rno uerc6rdeuu,{ue,norels ur{up.qe1wrueITIu
    1y
    -lnzwztd z fuz.ergowes p"Hn qnl,ngqndu lctoloJezsfeuenopEero uf,los
    {ndq rueJol?reueEru.,{qezppo z :qcd,nospdur ,llgrol"zluqep elcuzrper
    enupts eue4i(1odg 1[ce4p.gepefnuo4opg/rg 4eunsolseu eotfem,{1d 6 rno11 (vs'u)
    sycSldzu :oteulor,tz eruezSzrdsupoJp m euelu(uo4op ?fg euuplod
    el zfceln8ere1c61deu ezlotezl5rqelsl& 'X ruezcnq otectfnreN oEe,tospdul
    nEerqezrdemelqedd,t Suuruz zeztdodc61ne 7/r; n4unsolsSueruz zezrdod
    eue,ropEer qAg qow non errrirdaue4 t4mfn Qgti lcrovzpluz Z
    'S'rI'd,n qc,{uo1,tl9uo'qcf,r|ollelnnpqc"cFuolq Ggu)
    -ezrd ,t ,(ue,[osols Nef ug] pEIIn rcgou[dc4npweu erc6rdeun1u"aolnPul
    'oEemo1c9[e,n po ezs151t ?trq nr o?otu e,tror,g[,{n e1c{deu c51,ne
    Halzp
    tJ -J
    (ts'n) NI17- rnon (zs'u)
    tJ
    ?rorlzefezSrsefnurft4o gupenordf ,tl
    qc,(wc6opuu ctfnuo4oq 'ruacsferu euo1uelurczts 7 9gou0(clnPq I C $s efnufzr
    epolp urft.oq $'gEZ'Ll's,{r eu ,{uor,tulspezrdNef p"PF du,tl,{1eure11y srcbruTue
    'trcgoupey4
    -op bcbler'imls,{,t z euolqeds otrfq puoc - rno17 slqop ompezrdod
    -[c>;npurzaz
    e$fiztd Age unon >>t.fl Itouagrelu Bu[s ?uolqeds 9,{q ?uulrtrod
    7)8 .d z ? :-', ! i t : ,- n
    Ogtr) -J)rnon
    : ( - : --J - 1i t p "'rLJ
    J(J \rJ )WT
    phls'lZ' Ll's,{r eu oteuu,tolserTszllJ"zsgo mqczrer,tod (qrs'rr)
    'ger-qAf zpSldeu
    elod er-uezelerrzzeztd olsord cfzcrlgo eu?oru St OrypC
    fpnqldue ggogen 5rsefnudzrlo nsszcelsorlo tui(1n nptrd Eelgezrdctfnl;eC
    'Zl0 + rl) op B,$rl ,ftgq 't'noI - ululepop (onv
    T,lrJ Po "1 nptrd etserlolgd
    od efnd{seu n1cg[,(,r,eu yemdl el.c61deu eqew(s1eu't lcgolren qc&nP
    eIEsnSlss[19Eoeu oc'ayelue4bngoSfcuelsAzetzsztdleuuenuzfe.nopqls (ets'tt)
    "[p
    ,n,tdgzrd$p eruruod \lqe1'Jll n9o,lq1o1s5rc o gerq$ ep5rduurucgfd,neu
    sruzls,nodcttnpo,nod'ggouue[od zezJdewfld nptrd ?,troP"PIS
    "ImeFrz
    (cSS'ft) ( r n o n - n n ) 3 : , 7t J - J rno11-qql--qI:aIV
    "' 2 gesrdeusez
    tL9 tlcAcblepsez gdtd eu AJoIezqIgetS 01.9
    Uklady asilajqce 672 Stabilizatory na

    b) Ro
    ,ug
    impuls
    uour astabit
    t
    na wej
    6ciowe

    U1

    Do uz:

    k-

    RW. 17.25. Stabilizatorimpulsowy z generatoremzewngtrznym:


    przebiegi(b,c,d) Naw
    Urr-
    Pl
    rys. 17.25b,c i d. Gdy sygnal blgdu jest dodatni, en oznacza,irc napipie
    w6wc
    wyjScioweU6uy jestwiekszeodU,"1(L + RzlRJ, stosunekflryestmaly, co
    powoduje,zgodniez (17.52),mniejszenie OdoT
    U ovr.Dla ujemnegosygnalublSu
    llOur I
    sytuacjajest odwrotnu Przy duiym wzmocnieniuw petli sygnal blgdu jest
    bliski zer4 a wigc odcigt
    lsazt
    u o v r= u , " r ( t . (17.58) ' ptzefl
    *) N
    Uklad powinienby6tak zaprojektowany,aby tranzystorreguluj4cyTbyl inajn
    przez napierciez komparatora albo odcigty, albo nasycony. Osi4ga sig pr4d
    w6wczasniewielkiestraty mocy i sprawnoSdosi4gaNo/o.Talet4om6wionego
    stabilizatorajest stalaczgstottiwoS6
    rys.l
    kluczowania,zaleina tylko od generatora
    przebiegupiloksztaltnego. pnzgn

    Urcf_
    obciq
    0 SOWY
    nalez
    n2 wartl
    w lil
    obw<
    Rt
    \
    z rys
    waf,u
    TEW
    Rys. 17.20. Schematsamobieinegostabilizatora
    impulsowego zewl
    43 UkladY elektronit
    r 'elErleurmz
    " aEcmoJl{3la rp"Hn €t
    arruzotlopsszct\ort\ls ) l'7'e nzy'ry fluauele rlto X zcn1;xgcr(u45uatez I
    rnglslcszop euozpeAordopts /" ntezrlertlrJetuznercslaneqo op'ue11unre,n
    pod oEeuopcs?Jotszl1lqe6np"lry z eue1s,{zro4,{,tl 9,{qtEou 9g'91's[t z
    I
    erceruegcseu aotfndSpfal emersemposrcSrduur ,{atocruzgrzc"mc"Irf,zl\ I
    'e4mlnzrtztd ngo,nqlo6Szcpo ezsferuu fzr-t gl ololo Ne[ t? npol\qo
    arlosu?uozar?gol[Ulolsozcsz'51n3ertucr{14erd 5ts u1,(1odsezmleJel[ /V\
    cuozperrordezrdletnttp6q ep I eupnuz ts el4ef ?ruazclgo 'rno11lcgop",rr
    fepls zpezolezzq' 97'21'sf,rz npox\qoyszc[go gcfupegop ?"uoloP t4apu
    'qcfupelgolues argrot€zlp.qu1s qc,(,tos
    lcgoaqpolsSzcfe1eruezcqgonlec 11
    Jndu4 tpum tzs4Srmfeu6ef e1?got\tct€tr 7tr't'no17utcStdeupo 1 eluegtlcgo
    tY
    ''V .*
    po e6alzzn4ped,{zrdu,{1,n pe[eluenozcnpl?goa\Ino1sAz3 ,n tnL
    zv
    '.zn ervzceuzlgEo
    eu'ery.u1nzrezrd
    Ictog?r\eplqg lsefaro14 on po rui(zsferuur
    : tr tn urolzreua
    ,(zera6lq
    uercordeu . ru' ?to11el1yU9tt?gou?e1ezl lz' Ll'sfr otauoratg
    "4Iu
    :oO "t&?f- 77 zr.to *wI : rt fipf 't[nd51sf,n gez flnzteztd rnol : \ p?.td 5n eEtrsg
    fpE'qce11,nqcmtfndOts,{rt,rnontcsepe,n euterq5'rnonlxseyp,t fezslerurufeu1 ptq"6dctfn
    fezs45ptfeu u1p tfnd5psu elu f1nz;eztd e? 'l{uJ ?llteqPod f?eFN
    1nzrcud (es'n)
    ' "V r"';l au,ngrzerel
    ,(u,nouodr.dtreu '?tolre,nfl epEtrso.r'no F
    2t Apg v t
    z : [ -tV ,
    '(qIS'rI) blcgouqepz z evtpo?z e[spu 't pbtd ',$5rcpo
    tsel +^rn epSldeut€z
    efe1soz +Nrn gtou?nr epEtrso lno2 1se[np6n 1
    X zcnD1'O:znllnzlazrd afndhseu
    efnpetr'(et 'rnof - ptrd 'rl op n$1g npdl
    ,(pt r 2 ggourue[od S'ft) ttc,soqelez Awsldo 1 O
    po ,{ct[erq p7'91'sfueuser:1o ol 1se1',$rulqo 1se[y zcq41st4os,{,n sezc^rga\ oc'rQeup
    e+Nrl12 Jnon e4 'Artfiiwf(zt"_nn elCdeuaz
    1se[ e4.mlnzrezrdenonglln ercSrdsu
    erCrdeu euozpernordop lsel vzceruoavxzt ect[ecer,npoap elcgfa,n e51
    Zr' _,U Iy
    r.ff{
    Age' f,zclr;6lfunrfcereuataru1ue4s,ftnoq
    '" - +Nrn
    'Ie'ln
    (asil '" * jn+t
    +'"
    :erua$erupor oEe,norc,s
    -f,{,n $1dzu tfcfzodredns 6a[ ezcetucauzrl tudctfece!$poeTunngfam eu o<ran4
    ercOldeuwfzc f,ztd't'tl 's,fi eu feuornelspezrderz,qasez eu ,{Uedo'f,qtqepe
    'gZ'Ll'sfr ?u euoll\4spozrd6af u,(,noqndurJ
    4plnzrezrd [u1n1ouenosolsrz
    ruerolureuat wfuzetqoues z oEe,tosFdIEI erc1rzzlqqelsepaztpnzoa
    eL9 tlcAcb[e11sez eu tuo4ez1yqe1g
    V01d zL9
    Uklady zasilajqce 674 Prietwornice r
    Przythd 176, Naletryobliczyi elementyu&ladu samobieinegostabilizatoraimFuLlsowego,
    aby stanad
    uzyskadnapigciewyjfciowe5Vztptnie,lrinmi1%.NapigcieUn- 10Y,Rz:5O,przyjmujesig obejm
    Nr\ow: Q1 orazczgstofliwo56 kluczowania/: I lcllz. nerz2
    Rozwi4zanie: R(
    wytwo
    Tr uoo, pobier
    =05 (wz6t L7.52) takcie
    T urn
    w kt6r
    L n4al
    OkreskluczowaniaT=-:1ms, sted?i:0J ms Pr
    f
    zsym
    Ioor: L A, st4dAf, - 0,1A (wz6r l7-54) samot
    $zelfu
    uoo'rr-r)=25nrH silne c
    L= ' (wz6t 17.55c)
    LI,

    uosr(T - Tr)T (1 - O,S)'tO-e


    C : :80 lE (wz6t 17.56)
    8U& 8 . 0 , 0 1' 2 5 ' 1 0 - 3
    utN*
    A
    Czgstotliwofdrezonansowa.,;fu= ---l- = 64 tlzjest istotnie ok-L5 razymniejszaod J
    2rElLC I
    a wigc i4dana czgstotliwoSdkluczowaniabgdziezrealizowana.
    Chcqc,aby neprgciehisterezybylo malewobecU oonig.lvo, ezyli50 mV, i ptzyjmujp naprgcie
    zasilaniawzlorasniasre10 V, otrzlm.ujesig

    1 R o
    0,05=10-- _ , stC *:199 v
    ,r f -
    R r R l n!, h
    Rl
    w6wc
    uztvo
    R"
    Uoo, * U-r;-: sted Ut = 4975V UNz'
    rr,1 f _
    r(2
    tra'iz,
    !
    Moina pn4yjp trp. R, : 100O , w6wczasR, n: Z) td).
    pobi€
    J
    pr4d
    17.5 pRzETWoRNrcENAptEctAsrArEGo magl
    pfrzs
    Przetwornicanapi€ciastalego(ang.dcic conoerier)jest urz4dzeniemzasilaj4- nasy
    cym zamieniaj4cymmniejsz4warto66napi€ciastalegona wej6ciuna wigkszg stepu
    warto66napigciastalegona wyjsciu. uzyskuje srgto przezjego zamiangna mato
    przeblegzmienrty,zwiglszenieamplitudy przez transformator i ponownym znas
    wyprostowaniu W celu zapewnieniadu2ejsprawnoSciprzebiegzmiennyma nasy
    z regulyksztalt prostok4tny,co umoiliwia praogtranzystor6ww dw6chtylko uzwc
    r
    utncpo tavp;rzg*lz;sef vJ'Ez nlue[o,tzn €u z.eml\-oJ c6rrnz 'Tz uuefo,$zn ory,(1qcg
    eu r{uuarrr
    uuep{dzu qepedso1efnpo,tlodgce4pedtztdngo d\'€Fszpr 5n uerueo,(seu
    pezrduruscrfteuz 99!t,n?AIua.oJe?olur; rolsdzuerl zroN,fuue4 ausc,(seuz u,{urtouod
    'ero1eru ea Suetwez
    ep,sfrfu I ?llretloseu8eu nptrd No.u,u ,{urnolder e[nponod oc
    -JoJsu?r1 fuzc,{puEeruorralyezpJ$rsrc,(seuoqp :4s,nefzgc-oapqc[ct[nd35 tzs16r,n eu
    -tfelrszzuen
    -eu z oteugef npo,tod z ,cldtpeu a?otu nseoord eruercgo1u7 'erueo,{seu
    oEefggo4oq3p ezsl4awz, fzeq arzpbrduiQers f,ztd oc'T,1 rolsfzuery zeztd
    zarui[gJopfld eFE,noseuEstu ptrd,{ct[e6"Jetr ual'nFezPJ,n euzc,$ederu
    e[c4npu1r gellrln4s s5?reu ?aTur[-oJ o.ffroluq'n7 yezpt,{ctfnsetfeu ptrd
    ornollrlJGls"J?urz npe[o,uzna\ f,r,f1sldld"u ue,rv(1dmpod etugzcouPaf
    .rs 2rno ptrd,{uererqod
    fz, 1
    ngfrnon - rno7 ptrd e1u,i$ nruezttcqo 6
    Ns[ Hrn up3ldeu epgry sz
    i
    'rC epoTpzeru,t-orpafe$ppo'euuefn arcSrdeu actfeutcpo6ef z; erols,{zue4
    't'2fzvxr17- rao17I ug?,rrlo trzlz2Nr17
    eFEqBu emgezcoupef $elzO
    "PoP
    uuls
    I
    alClduu paf z,zntuelonznep 'r{ue,n,{rufz4podpe[er-ueoi(seu 1e,znruefomzn
    'Nr^2 epSldeu sezclfigi[
    Ea rzfEFNrn epSldeu ap"/$o{npul e[npo,nod oc
    afnuedrz nruefo,nznep ',{uoo,{s.?u g?zTg 'f13lcpoNe[ zJ roN, nsll az',{u
    -fpufifurdfe,noll?louP3fIclulol$ezrd eluerypp Apesezerusru,sef,{,t nlooA\
    o6eps e1c6ldeuAclutoanleadBm
    'sAu tz
    -o11epupe[leuzelqoueslButeqos' LZ'LL'sAA a
    elCr.deu
    c&[nu[
    zy
    , 0( , -2 ' l
    L] { 9o vzs[e1uf,
    ta
    a' I Ntn
    Z2' ly
    nonl1g a a bgu tgzn)
    v ""r
    T
    (c9g'1;. tgzl')
    'np?Hn fcerd rs14ureqc,(ufdc"J€ueEeJ I auloJl\z apez3zrdse1ul"PoPeup
    blewmedezez epafo,nzq ?1ueofs€ul epSppo 1u"Irels ,tzpOttuevezcbpzrd
    'oEeuTalqolrrus (j9'11 tgza)
    enucfll,b ts 1 ezcnJ4 o4e[ bleryVP 1l I TJ ,ftofs,{zuur;
    qpedfzrd eW LZ' Ll's/ft €u ourzu4od 4e[ luerolulrlJoJslr?4ur,{uzc,{4eu,{sz
    ',{uqos,rlrcezrdpegn oT?[ Bu?lro4l?eJ1s3[?lroll?louPef ecturolgezr4
    que?tlcqo op evanf.za4ezrdualod z ?u
    -s.Aroufz"E?Iu I Blctfellrz ?uBJelgodNaf sltJeue nseJlo V95zc zaztdqcfJgl{ llt
    'qEZ'Ll'sdJ z p?I{n sJtfnso$ e,uo14u}nltrPzBJo'o8eaoslndu4nEetqezrdap191 (CS'tt tgzn)
    rufupef ,u Cr,n e'elugtzcoupefepg[,{,t oP z euurelqod
    "tr?Av(zu4aztdtgcgfe,t
    1sr[ cottr qcrfigfl A AE6LT's,ft z PclTn oEeuuerw nEelqrzrd sllrflJoiril^r
    op ectfnso6 e,rtrollgloupaf :ep.ro,rgezrd epzPor'",tlP 5Is €F?-oJzoU
    'uarolereueE tu,(rlzrlSuamzz'au
    -pngzA\ocgo Tptg ,t,noqndrul telgezrd dctfszre,uil,n 4lulnzrazrd geanoul[eqo 5n efnuf,furd'1;9
    'vz1 ?lq4qonres i(qe 'ote,nosJnd
    9dq tEour eor-u.lo,l$szrd':e1c5ppoI quecfs"u :qt?rlets
    9Ls oDeF$ e!?eldeu e?lutonpztd vL9
    Uklafr zasilaj4ce 676

    tranzystor Tr.Zachodzi prooesregeneracyjoy,po.kt6rym Zi jest odcigty, ?i


    za6nasycony.Napigcie Ury jest tetaznauzwojeniu z'yotwarta jestdioda Dr,
    na obciE2eniuza6R" nadal wystgpujenapigcie(J our.KondensatorC slu2ydo
    elininacji wptywu stanu nieustalonego pr,zy gzel4czaniu Proces mag-
    nesowaniardzeniaw przeciwtym kierunku prznhegateraz analogpcznie, ai
    do wyjSciaz nasyceniattaazystota Tr.
    Na rysunku 17.28 ptzndstawiono przebiegi napi€c i pr4d6w podczas lrt
    pracy przetwornicyjednotaktowej.

    gdzie I
    w
    16wny
    urytain

    In

    gdzie.
    Cz
    tranzy
    kl6cen
    Tr
    genera
    modul
    napigc
    Ryr. 17.28. Przebieginapigdi prqd6nry
    w przetwornicyjadnotaktowaj
    t-
    Jeieli kolejae prrclrrrfiy nastgpuj4 pod wptywem nasycenia rdzenia,,
    czgstofliwoSdkluczownniajest okre6lonaprzszzaleimofilnarastaniastrumie-
    nia od napigciana uzwojeniu:

    d@ dB utu*
    Izr:UIN:"t71:ZtAE (17.50)

    gdzie4 jest powierzchnQprzekroju rdrznni4-


    lD-strumieniem,B-indukcj4
    magnetycznq W czasie polokresu kluczowania ff2 ndnkcJa mienia sig Rrls. 1'
    liniowo od -.Bro, do *Bor,czyho 2Br*. Sted
    2Bo-*zrA: UtnT/2
    Pr
    (L7.6ta\
    ku sa
    otaz CIy, z
    , 1 U r v niu zv
    ' (17.61b)
    T 4zr,4B* i nasy
    r7
    'fuecfseu r
    ,(nuunpo epzc114,tc1se[ rolsdzue4 Ez eruefot'zn zeztd nlueuloJt\z ilu F'tg'u)
    -q}zrrdsntueu[,{cereueEer z '[25
    r45rzg 'tpop tupsf t urerols,{zuer1w,(upef
    -u,$e[od p?Hn ol Nef '62'LI's/.t eu ,{uormelspezrd 1se[oEauzetqotu€s nI
    -pedfztd ?lp l"ruegcs lergrl 'emoqulnrnp sclurotuezrd lsel Ezs]sord
    (elB'u)
    oOeqels feuzetqouesleuJeqcs'62'l,t 'sAU
    etcltdeulcturon4gzldlennol>;elnnnp 51serueru
    tfc1npq -
    (os'rr)
    -eFrrn4s
    'quezpr "r
    w
    F,l o
    angpbrdr 96d
    'oEe1e1sqc6ldeu
    zeruA\gJ
    rueJolszrlrgsls arsaps ecluroanlezrd 'rno uercStdeu ?u"A\oFPouI
    n
    'eroleraueE
    VAqqow qc,{ctfec,(seu n9s1ndu1?toloJezserusszcouPel 1eZef
    oteuzrlSu,nezz errelllrelzcnqzelu,r\gr ?fq bflouu za I r,1,frolvkuer;
    'ozsle5r]sfzJo4 azs,nrard'e1uaogfrl
    lsef eyuez};ytrzot
    -ez r fle4s ezsqStmezpenordm qvezpt eluecdseuo? oqperols,{zuerl
    ,r-orpmeredl upegtlcqo po n4pud,{zrdrudl m f4epz yeErp99oltlpo1s5z3
    'tU tU ureruezcttrod ufpalourngr lsef sy eFpE
    I
    rV
    - 7 2 "U -.n- _ rtt'r
    --t
    Gqu)
    - rn
    tn'n
    :rrralozr\3rsszprfar
    gg'g1's[.rz ayugoBz [t9t4 'f,zequreptrd lsa[ r'zrt elzP?'srzq . Traf futttgJ
    lsal (29'rI) zsztd fuesrdo ptrd tlezaf Jdtlseu erueo,(seuz etcgff6
    'rz erualomzntrcgoul,{c{npq 6ef 17 eupE
    l-f+ lZ- J n o y - l J I
    t ' N I n - l -
    Qqu) J z,z sezcpodan
    :(c8Z'Ll 'sfrrod) brt9ouzeleztnesldo ?9oUeA\ew eruezcblezrd 4e'eyazct6,
    ptr4'eue,no41dtuo4s oceluts -Euru secor
    lltltrlo rrr [eppreg llgoqepz'eruezpr
    epaci(seu "rollelo{
    ,n uetcgfe,n pezrd erueofseu z rzpoqciitt ro1s,{zuer1
    lage1 op Igqs 2 ro
    zrolsfznerl 'rg upolp pe
    rcto,r\rctel,rr1 elue4tpqo po Euz.elezelu n1ped,furdutdr m 1se[9go,n51o1s5z3 fu d15ppo1
    o6e1e7s
    elcQdeu eJrurcMt?ztd 91.9
    Uklady zasilajqce : .., .678 Przetwornice ,

    W celu wyja5nienia.dzinlaniaprzetwornicyprzyjmijny, h tranzystor a)


    jest nasycony,pojemno66C zaf jest naladowana do napigcia U6u7. Pr4d "t
    it w uzwojeniu pierwotnym i pffez tranzystor narasta.liniowo zgodnie utfl

    zza.JeznofiaE , ;,
    0
    . Urrv
    ir:ft (17.64)
    1 ,, 21
    u1uT
    22
    gdzie.L, jest indukcyjno6cQuzwojeniazr. Napigcieindukowanena uzwojeniu
    z, odcina diodg D i pr,znzobciqienie R1 plynie prqd z naladowanej D/ ) t l
    pojemno$ciC.
    Gdy tranzystorwyjdziez nasyceniapo czasieTrztychsamychpowod6w
    co w przypadku przetwornicy jednotaktowej, nast4pi jego regeneracyjne
    odcigcie.Shumief w rdzeniu zaczpamalec, a wigczgodniezewzorem(17.60) C/ ) 1 2
    napigciena uzwojenia z, zrrrieniaatak, otwiera sig dioda D i w uzwojeniu
    plynie pr4d i, o pocz4tkowejwarto6ci

    iz(Tt):ir(?i) (17.65) d)
    '
    +:7r; uo

    Napigcie na uzwojeniu pozostajer6wne uovr, st4d pr4d i, malejezgodnie


    z zaleznofictq,

    iz: irgr)+ - yf: t 07.6q Rfa.1

    Pr4d i, spadado znrapo czasieTr: Rozu

    ,,:#i,(r)+:#i,(r)? (17.67)
    , I

    W chwili tej napigciana uzwojeniachs4 r6wne zerrr,ttanz.ystorotwiera sig Napi


    i procesrczpoczyrrasig od nowa. Na rysunku 17.30przedstawionoprzabieg Iour
    napleci pr4d6w w przetwornicy dwutaktowej. kt6re
    Zale?nofifnapigciaUsuTod Ury niejest w tym przypadkutak prosta,jak wielk
    dla przetwornicyjednotaktowej, gdy?obdqianie niejest nigdy dol4czonedo wych
    wej6cia albo dioda D, albo tranzystor Ts4 odcigte.Nalezynajpienv obliczy| pnel
    pr4d 6rdni w obciEieniu I
    wzro
    i trar
    ztvat
    przy
    a wir
    wad
    (17.68a) wsa
    rr
    'qcfctfeFs€z rlc?p€pln gcf ulerzporDes ar
    eu"A\osolsleqpu ts',(1o1sordfeznporurur'e,rno14e1ntp aJmJola1szJd pe,n
    qc,{1npo.trody'ewezbrrqo gc"u€fiuz f,ztd 6rseruartmcsontJlolsizcoSme
    'rno zJ (tg't1) tgz6'f,zcelrsez r[ce1eo1ds4e fzrd
    17po Vgoqelezev e[nze>1s,r
    Srseotfea?pz leltgbzcnlcrenzot o,nlsyezcerdzeqsru efnd{sfn fe1n1'erileiltz
    eu fe,nrper,n[a,to14e1oups[ fcturomlezrd po ntusluqgrp 16 'ero1v(zue4t
    ,(polperuazczsFrz op ezsa?zol tzpefi\ord'etueztrcqonIBJg f,z.;;f,t'no1lsorzlr\
    IuozcruurEoem,{zepu fo,noqe1nnp ,(crurolrleztd pen qc,(uzz,tod oq
    'fsno1lu1oupef fuuro,npzrd ,cr{zc11q
    n4pud,{zrdAre{reuolopoplsoz o11ef'etuecfseuz ero1s,{zuu4 emezpoqc,(,n op auozct
    r; nsezc iluelgaDlo od (Vg'tt) z Euozrrlgo c,tq ezou (T.1)r1ggo41e1,n 1u['elsord
    gc?rozt\qcfl,t ectfndfis,{11'zyps mo11 ,ov4epz elepeyuez}z1nzor oEergl4
    'rnon ruepSpz,n ea\ol"rp"r${ alueua\.oJ 5rs efnudzrlo T6frnon-Jno1 fergezrd o
    ctferarulspo4't'no1?Fs.ztlcqonptrd po f4apz elqls e^rorcsp(,n ep{dep 5rseranqo
    (qeg'rt) (Z-jli{z_ J Nrz- rno17 Qqn)
    \', (D't f
    :6rsefnu,{zr1srnoll urapSpzn(u3q'fl) ctfnztnuoX
    faalol>;elnnnplcturonnlezld nn nngpbrdt 95tdeu tOetqeztg '08'tl 'sAU
    0qu)
    erupotz efe
    Gg'u)
    ('t) 7't nrugfortm ,t
    (Og'ft) uero
    eufdcereueE
    ,tlgpo,nod q
    ' tn feuenopepu
    nluefo,nzne
    -Lln7n
    1,7
    (vg'u)
    erupotz om
    fir4'tno1
    h to1sf,zue4e
    61.9 o6ale7s elcQdeu e?lutoMrezld 8L9
    Uklady asilajqce 680

    Przetwornicedwutaktowes4natomiastnajczgSciej stosowanymukladem
    do wytwarzania duipgs napipia stalego w uz4dzeniach bateryjnych, np.
    w odbiornikach telewizyjnych,lampach blyskowych itp., gdzie odl4czenie
    obci4zeniajestmalo prawdopodobne.54 to najczgsciejuklady obcowzbudne,
    w kt6rych tranzystor Tzrys. L7.29jexltsterowanyzoddaelnegogeneratora
    impulsowego.Wsp6lczynnik wypelnienia impuls6w jest regulowanynapig-
    ciem wyjSciowymprzetwornicy, w ukladziejak na rys. 7.25a,w ten spos6b DODATE
    uzyskujesigjednoczeSniestabilizacjg.
    Czgstofliwofif prz.el4czaniamusi by6 na tyle duZa, by pr4d ptyn4cy
    prz,eztranzystor w takcie { nie osQgn4l warto6ci pr4du nasyceniaoraz
    by pr4d ptynAcy przez diodp w takcie T, nre spadl do zen^ PruebiegS
    pokazane na rys. 17.30b otaz c nie maj4 wigc ksztalt6w tr6jk4tnych
    lecz,tapezowe. Wigkszo66element6w takiej przetwornicy moZe byt zre-
    alizowanajako uklad scalony.

    Zsdrnia
    l7.l Obliczy6napigciestalew prostowniku dwupol6wkowymz obciE2e,niem R"C o paramet-
    rach: E=L4,L Y, Rr,=500 C2,r!= 5 Q. DobraCpojemno5dC takA aby t€tnienis
    wynosily1%.
    17.2 ObliczyCR-wprostownikudoladowaniaakumulatora12,6V,jereliFstdostppnenapigcie
    zmienneo warto6ciskutecznej24Y, a Srednipr4d ladowaniawynosi 2 A oPrs sKRoC
    173 Obliczydk4t przeptywu2@w jednopol6wkowymprostowaikuz obci4ieniemr;rrtywi*
    t],m, jeieli E = 8 V przy uwzglgdnieniuU, = 0,7 V. Pien*'sz4czy
    n A Powt6rzydobliczeniaz zadaniaL7.1, jeinli uwzglgui signapigcieUr = 0,7 Y prnz jego pomoc4prog
    odjgcieod E.
    17S Obliczy6parametryprostownikaz obci42eniemindukcyjnym,j eisli E : 500V, t = 100A
    dotycz4cymi
    L : 0 , 1 H . P t z y i 4ri := 0 i U r = 0 . .CIR, np. U
    17.6 Wlprowadzifl zaleimoit,na warto5dnapipciaSredniegoU na obci4ireniuw prostowuiku np. NE, PE,
    z rys. 17.&" jeheliu > n/6. Pierwszy
    l1J Obliczy6 Qtnienia w prostowniku z obciEieniemindukcyjnym bz i z pojernno$ci4
    najdogodnie
    r6wuolegftz Ru jeinh L: LH, C = lfi) lF, Ra = 1fl) O.
    flA Zaprojektowadstabilizator z diod4 7-enen,rby Wy zmiaaiepr4du obci4ircniaod 1 do dane ukladu
    10 mA i znianie napigciawej6ciowegood 9 do 15V jego napigciewyjSciowezmienialosig odniesienian
    od8do&2V. alfanumeryc
    17.9 T.aprqektowaduklad stabilizatora o schemaciejak !a rys. L721, aby dawal napigcie mentu wedlu
    wyj6ciowe10 V + Q1 V, przy napigciu wej5ciowym20 V t5 Y- Przyl4t,g,71 = 40 tnS
    iUr=5Y' -
    17.10 Wyprowadzit,wz6r (17.571. R rezYst
    L - indukc
    C - pojem
    LTTERATURA
    UZUPEtNTAJACA
    V - niezal
    l. Borkowski A.: Uklady salorc w stabilizatorachnaprgcbstalego.WNT, WarszawE1979.
    I - niezak
    2 Chirlisn P.M.: z{natysisand ilesignof integratedelectronic circuits.Harper and Row, N. Y.
    t987,rozAz.L9. G - zr6dlo
    3. Konopiriski T: Eleknoniczncurzqdzeniazasihj4cemalej i Sreilniejnocy. WNT, Wanzawa E - ir6dlo
    1970. F - ir6dla
    4. Lucitiski I.: Uklady tyt'ystorcwe.WNT, WarszawaL973. -
    5. Millman J., Grabel A.: Microelecnonics.McGraw-Hil|, N. Y. l987,rozdz- 17. H zr6dlo
    6. PawlowskiJ.: Poilstawoweukladyelel<troniczne.Nieliniowe D - dioda
    uklady anatogowe.T. II. WKI+
    WarszawaL979,rozlz. 3. Q - tranzl
    =
    r(urelodrgro1s,{zuer1- }
    ?POIP_ CT ?){A\'rI'r'e
    't
    uaptrd elr?^roJelse,nopSldeuolpgrz,- H
    rusptrd elrc,rroJelse,rnoptrdopgry - d
    - g erntZUell'11\1
    ruercArdeueu€nrore$ealorc3rdeuolpqxq
    uerc3rdeuelrca\oJelsertoptrd olPgry - D
    I N ,trou Pu
    emoptrd otPgx1eu4eleze\a- I '6L61 e^\gzc
    e,nolcSrdeuolpgry euzel"zer.u- A
    ggouuefod- 3
    - 'I
    9gou0blnPut
    ro1s,{zer- a
    trs6
    5w gg:
    :nPoT oEaotfnd{seu EntrPe..tl nlueur aJc0peup,rap
    z fzsnrerd ryuPel'qc'(rzc'{reunlreJls
    ilp o;eparuz er
    eluelef,nze51'OJeIUnusIrI Eluelselupo op,,I po qwqttj
    urftglI itl'npu14n euep
    5,t er41s,{zs,t
    qeue 5,tmeugeqdeu 6s[ felupoEopfeu tpgouuefod z
    leue,vrofPa tuezsJell\ tuf,zslual4
    'dU n1.rU,tO1So.r
    ,n
    NttCg'gd'gN'du
    tuaro1,(pe ufqo,toP fvemozlleev' t ?ool = r'loo
    erueTqpozrd1 Onzeutqo,tloP Plttr '
    o&rlztztd 1y 1'
    nuufclnnsq r nPe11nnufueP zruoq
    e, o?"irctvo4lela npEln fe'torelndu -snrr(zazr ueru
    Y
    lCtdsd nu\lvugoudANoc9u)lssldo elc3deuaudS
    upe1qfi ,(qe t
    -purwud o pzy
    -an gfiq az
    qcfqb[94
    6erqezr4 rt
    zUro epreO,
    ,{ctu,{$ pDr
    v )lrvooo qgsodsue1n
    -3deu,{uem
    erolersust o
    'aupnqz,noc
    amazcttrpoer
    'du'qcduffta
    uapugnuilur
    089
    Dodatek A 682 Opis skrdcon

    J - ftatuystor FET zl4czowy I


    M - tranzystorMOS odpo
    X - poduklad (makromodel). talon

    Dla ka2degoelementuukladu jest przeznaczotyjeden wiersz po nazwie Przyll


    elementu nalely wpisad numery wgzl6w, migdzy kt6rymi ten elementjest
    c
    wl4czony,jako pierwszy wpisuje sig wgzel,kt6rego potencjal jex;tuznanyza
    dodatni. Nastgpn4 liczb4 iest warto66 elementu w jednostkach sI przy \
    zastosowaniunastgpuj4cychskr6t6w: wcTi
    T:E12 G:E9 I
    MEG:E6 K:E3 M:E-3
    U:E-6 N:E-9 P:E-12
    na:zw
    F:E-15
    W przypadkuelement6wp6lprzewodnikowychlub podukladu zamiast I
    wartoScinale2ywpisa6nznw€modelulub podukladu. t
    wadz
    Przyldady 16wr
    R12015K r62n
    cM23sP zatk
    vo509 okre
    (}1210MOD1
    geon
    mo2
    Wezb diody wpisujesigw kolejno6ci:anoda-katodaWgdy tranzystora ich c
    bipolarnego:kolektor-baza-emiter(ewentualnie podlo2e).Tranzystorauni-
    polarnego:dren-bramka-ir6dlo-podloin. w zr6dlachsterowanychpierwsze Przyl
    drrie liczby dotycz4wgzl6w,migdzykt6re ir6dlo jest wl4czone.Kolejne dwie
    liczby to wgzfu steruj4cedla ir6dla sterowanegonapigciem.Dra 2r6dla
    sterowanegopr4demwpisujesig nazwg ir6dNanapigciowego(np. o zerowym
    napigciu),prydprzeznieplyn4cyjest pr4demsterui4cym.W podukladzielub
    makromodelukolejnoS6wgzl6wjest okreSlonaw opisie.
    w6u
    Przyklady tym
    E 11 0 2 0 1 0 0 nap
    vs23 poc
    FX40VS1K Sci(
    Dane o poszczeg6lnychelementachmog4 by6 uzupelnionedanymi
    dodatkowymi. Rezystormo2emie6dwa wsp6lczynniki zaleino{niod tempe-
    Przy
    ratury: R : R(0)[1+ TC 1(rT)+ T Cq6a)2f, w postaci:
    R 1 2 0 1 5 KT C : 0 . 0 0 1 , 0 . 0 1 5
    Indukcyjno66i pojemno66mog4 by6 nieliniowe,opisanewielomianem
    potggowymw funkcji odpowiedniopr4du lub napigcia:
    L : L 0 +L 1+ l +L 2 * 1 2 + . . . . niez
    G : C 0 * C 1 * U .gr -2 * g z * . . . . we.
    I
    'qcru z ,ft4 euestdo[e1n1tuelsoT 'a'n
    -oTull Frr€4ulcPor ezcuP"gr{n'e,noqndul'eupplosnuls'ep}s qc'(u7el€zelu
    W;U
    ' ' ' ' ^gi"igo, nTIH EIIrs^roIuIJeP? ?toAqtrorusfnprrrczrd-urerEor;
    .ozsrbtnrelsercardEugnl nptrd fzcfr1oP31 zmo4ttzcod 9,sope11 ruenBlqo
    z=ct c'o)t o sA (t)noa o t xr
    o L zf
    I | ! ool ootoo e o z (z)lrroa
    ,Qug,{zr4 -eduef p
    '"f,se+ f,xne+ Aze+xre+oe rw(uup
    t1 "xBe+
    I
    t:
    qnl oEPE
    9'0'9'0=Cltxtt:Sd not:Od + u,&[orgz
    dOOl=SVdOOt=OVnOg=M no!=l ZoOWO 0 I Z rW Epgry Et
    z-:cl llo o'z voolo 0 z to anrp eufal
    ,lpuR,&ra ezsrueldq
    -pn eropl
    'i(ponqoqct erolsfzuet
    lsBlru?znp
    666'08'1 \n r{)
    'du ') 3re1geu Veutzcvz0p pnur
    "lrzuu
    ErrIo]$P'{zp{9tg
    ?,q e?o1g
    [e['euuefaz,tggoufdc4nPq nu€r)9ouf'{c4npur
    '17 eu emolfzcod
    lsouiflnrcgouurefod
    oppalanodpo DsI'0 I S IcqoUEl[ fzrd 15 q
    e$r.deu'IC I 03 rrue4uu,fzclgds,t
    ez Aueuz
    z=cl t'0s A10dE z v{c lsef lueura
    PEIt[,fzld erazsuod',
    'oEeuo1u1
    -snelu nu?$ Huezcllqo op suqurlod 'qc5r.deu gn1 nptrd oppel'nodpo
    (uogtlpuo7 totiu1 i,no4ttcod ptopc,s evePez z.eFIAgr 9dq tEo11
    lJtdsd nutefiotd Auocat4sstdg 289
    t89
    Dodatek A 684 Opis skrdcon
    W przypadka ir6dlanapigcia stalegomo2nato zaznaczylwpisuj4cprzed .\C
    warto6cQlitery DC:
    n
    v050DC9 (
    W przypadku h6dla sinusoidalnegodo analizymalosygnalowej nalezy
    wpisadlitery AC, po czympoda6amplitudgi fazg.czgstotliwoS6jest w6wczas T
    podana w instrukcji dotycz4cej obliczef zmisnnspl4dowych. przy opisie 916w
    ir6dla d'o analizy stanu nieustalonegostosujesig postad sIN (przesunigcie zzasi
    w V lub A, amplituda,czgstotliwoS6, op6inieniew sekundach,wsp6lczynnik .l
    ttumienia w 1/s).
    J
    Przyklady PSP
    ptzyl
    vl 40AC245
    znalr
    v 2 3 0 s t N ( o1 1 0 0 M E G 0 0 )

    W przypadku Zr6dla impulsowegostosujesig opis w postaci:PULSE


    (warto66pocz4tkowa,warto66impulsu, op6znienie,czas narastania, czas
    l
    (
    opadania,szerokoSdimpulsu,okres powtarzania).
    Dla skoku jednostkowegozapisma posta6: stalq
    (Ac)'t
    v 3 3 0 P U L S E (1o0 0 )
    pominigtotu danedotycz4cekodca impulsui powtarzania. elem
    I
    Druge czg6ci4zbioru wejsciowegos4 instrukcje obliczeniowe,nazywane
    kartami kontrolnymi. zaczynaj4 sig one zawsz.e pr4d
    od kropki. wygodnie jest
    umie6ci6instrukcjg o tre6ci: nazv
    wieo
    . W I D T Hl N : 8 0 O U T : 8 0
    ograniczaj4c4format do szeroko6ciekranu monitora. Przyl
    Instrukcja .MODEL opizuje model elementu p6lprzewodnikowego
    w nastgpuj4oejpostaci
    .MODELNazwa-modelu
    typ-elementu
    dane-modelu
    Typem elementumog4 by6 nastgpuj4ceokre6lenia:NpN lub pNp dla
    tranzystorabipolarnego,D dla diody, NJF lub pJF dla FETa zl4czowego
    z kanalemtypu N lub P i odpowiednioNMos lub pMos dra tranzystora
    typu MOS. Danemodelupodajesigwedlugoznaczefopisanychw p. 2.3.ptzy wza
    braku danychprogram podstawiawartoScidefaultowe. Kol,
    wo6
    Przyklady

    . M O D E LM O D l N P N B F : 5 0 I S = 1 . 0 E - 1 3
    . M O D E LD I O D AD

    Je6li w analizowanym ukladzie definiuje sig poduklad, z.gloszonyjako stos


    element o nazwie zaczynajqcej sig od X, to nale2y go opisad w zbiotzndanych wyjr
    zaczynaj1cych sig od wiersza:
    Nn (s)AJr'
    u,t[olc,slellAI ?a\olct lilr qcf,wptzt
    '.{I Sfc4nrlsut 5ts efnso1s o4ef fuoz
    rctollar/l! rctoutelo{ ,n tfndSreu !er-or1 od
    sllru;lv(zn nlec 41
    CO ep fono1sor,{zrd {tuslr-Elul qn1 1fcuellrusu?.q
    9rr^l00t )l e 3lo cv'
    Azta'e'Z
    erOlsr(zU
    oflamozc
    t'0 z 0 zs^ 9'001.0 ts^ cc' ?tp dNd
    0rzs^
    E Zr s ^
    s'oor o tn ioll
    EZSA o8enory
    :Xpqilzrd
    'r(Bauered qcl oufelo4 3p eluerw(n FP-ory[oo3$
    pef qupotl
    SUerfu{ze
    qcr4s,{zs,nfcerd llgt{und u,(rnotcgD(inazrorqz /n ?Fr?{sfm nlec 6
    (NVUD oteuoPPneP nue$ eP zero (3Y)
    '(3(J) oteprs
    ru,{upplosnurpuqeuE,$ ru,{pu z nP€l4noEeuertoz,{reeulz"lP
    nptrd e1peue,ru(uo4op9,{q tEou oEeuzcluoJqelenP"Hn "mszc11go s?zc '?tt&1s
    8 1 1 ' W O N d€O1 1 ' gs'Ind:p
    w L v n9 9 t 0 2 I lx
    :?FrflPJelr$1s
    ?fitP ootfndhseu 5p V4Eevz
    ,(uumod WLVi o8euf,(cerado1'zceluce:lgE./r nlePoIIIoJlPtu ?lp pel4fztd
    e1,1:a4e1ogqqU eu 0p otoo?fqo,nod er.uezpralnpgfzn-[4Eeu'iICIdSd
    nuurgbrO'aoelo[qlq,n 5rs,$t[np[euz lapoulor4eur,(u€tp{zn6af 1e7e1
    scNr' ryuudzclgd
    z ercOmnsez
    :IuezsJert$
    o8 gfzeyoryz r lg4t mod1u'(uepod FrlP.Ptrdsez arsrdofzt1,
    erppoflz,ceqdofzepupuplnpodelud0pe5l'gce,todfis[,na7ouep\u,{u,tl-op sercmg,t1s
    ',tglz5m rfcererunu
    erftford ,n rfczreunu po ?uzeFzeru6e[ urgil 11 A+eplu[e,ro
    9 ? e z l v)tlvu€ r)3€ns'
    :du
    Ap6p1sazeN l)Cgns' pezldctfnqdt
    989 ZJtdSd nwetOotd Auocqt4s ttdg ?89
    Dodatek A Opis skrdcon

    Analizg stanu nieustalonego wywotuje instrukcja .TRAN, po kt6rej z


    kolejno podaje sig: krok analizy w sekundacb,czaskofca walizy i czas zbi6r
    pocz4tku analizy(defaultowawarto66ostatniejwielkoScijest 0). Dodatkowo P
    moina dodai stwierdzenieUIC; lrtilrc oznacz4ie warto6cipocz4tkowenie
    P
    wynikaj4 z obliczonego punktu prlc!, lecz z zadanychwarto6ci IC pl;zy
    poszczeg6lnychparametrach.Na ptzyklad: sdtu
    w zbi
    . T R A N1 O N1 U U I C urucl
    Wyniki obliczef moina ottzymaf w postacitablic lub wykresu.Okre6laj4 F
    to instrukcjezaczynaj1ce srgod.PRINT lub,P-LOT. Kolejno nale?ywpisaC
    Iitery DC lub AC lub TRAN w zalE2no6ciod tego,czy wyniki s4 podawane
    w funkcji napigcia(lub pr4du),czgstotliwo6ci,czy teZc"as,r.Nastgpniewpisuje
    sig wielkorfi:i,kt6re chcemywydrukbwad lub wykrer{li6.W anal:zieDC lub
    TRAN s4to napigciaw wgzlachlub migdzywgzlami oruzpr4dy ptznzfu6dla
    napigcioweo danej nazwie. W przypadku analizy AC moiB to by6 czg{6 RE
    rzeczywistanapigcra(VR), urojona (VI), modul (VM), faza (VP) lub modul
    w deeybelach(VDts).
    Przyldady
    .PR|NTAC VM(2)VP(2)VDB(2,3)
    .PLOTDC V(4) t(VS)
    .PLOTrRAN V(4i t(VS)

    Je6li program PSPICE jest wyposakony w postprocesor graficzny


    PROBE, nale2y wprowadzii instr.ukcjg.PROBE, kt6ra go wywoluje. Wy-
    swietlonena monitorze obja.6nieniawystarczaj4do obstugitej proceduryi nie
    wymagaj4komentarzy Rys.
    Obliczenia sg wykonywane dla temperatury nominalnej
    TNOM:27"C(300 K). Mo2na i4 zmienr| za pomocQinstrukcji .TEMP
    z podaniemnowych wartoSci,pamigtaj4c,ilew opisieelement6wnaleLypodal pr';z
    odpowiedniewspolczynnikitemperaturowe.TemperaturQodniesieniapozos-
    taje TNOM -27"C. Moina j4 anieni6 za pomoc4karty:
    TNOM: liczbadodatnia
    .OPTIONS
    DIa oszczgdnoSci
    papieru przy wydruku rezultat6w warto zastosowad
    instrukcjg
    .OPTIONS
    NOPAGE
    l$6ra daje cr4gly wydruk bez podzialu na strony.
    Program PSPICE mo2er6wnie2 obltczat wrailiwo6ci maloprzyrostowe
    (instrukcja .SENS),dokona6 amhzQFouriera (instrukcjq .FOUR), ustalad
    szczeg6lowewarunki pocz4tkowe(instrukcje.NODESET oraz .IQ, obliczac
    szumy (instrukcja .NOISE) i ustala6 szeregdodatkowych warunk6w na
    prooedurg obliczef. Mo2liwoSci te nie hde w tej skr6conej instrukcji
    omawiane.Pomocjest dostgpnaw pliku README
    zcollr 890 ?o
    [cow I Lv to fcfnasul
    l.cow s9z a ?u rl[gTItU
    roow 0t9 ro Vez4lgo'(
    n00t 6 I zJ ,ceplsn'(
    n00rez n arlOlSOfr(ZfC
    8 t 0 6 ] U
    9299 tU
    L l 9 L Z U
    98Lt tU
    )8tgt €u ??ltrOSOISB
    )9'l z I 9U
    08:InO 08:Nl HICIM'
    A3OWNlrdOrS
    -sozodqua
    :ocbfnd5peu,ct,tlelspezrd ,cepodfTa
    ?lP qcfuup r.otqzo'nopegfzra
    eU?OuI'V'S/fu z ,(cOUVzCH$xJ/errmr dr lsJ. rq
    feuJeqruo
    AcourEzcelucBtuz^^
    o6ennopelllzd rculeqcg 'l'V 'sAU
    lCldsd m oOeueanolnurr{s
    erurfrnpoo
    -d11 'efnp,r
    ,{uzcgaf r
    ppou gnJ (
    9$zc 9fq o
    qpgryzsz.l;
    qnl cc elz
    efnsldn ep$
    euenepodti
    '<lslue> 9eqd,trQepr
    3goud tfzJgoqg'n
    cezqd 9qo,rvful 6sl oE Bu?otlt 'errscflersolrc uo 51serueqcnm
    qgo1d eroseoordpodepe,n,tzn nlpedr(zrd AyI1O'V/1[ZVN sz:torqza
    euE,llogc?zts ;4mf11 'qcftrep uolqz trtzeu lsel UIC'VAIZVN aFPE
    fzrd 91 ng
    eruernoryb
    ,;;"#;,H"ffiJ;H:: oaroll"Poq
    lfclnrlsur [epletso [q nzsrerznl[ Iualosml z cbtwsozod tgrgz s?zc I dqfeu
    qcf uep tgrq7 '
    ?e^oqcez I ONiI' t fcry4sur c fznyo4ez f,2.eleu Vezqlgo op fer-o11od
    t89 :lJtdsd nutetOotd luocaqs vdg 989
    Dodatek A 688
    vc 40Dc 12
    v 1 1 0 srN (0 1 1 E 3l M)
    .MODEL MOD1 NPN
    .MODEL MOD2 PNP
    .TRAN O.OsM 3M
    .PLOT TRAN V(9)
    .oP DOD
    .OPTIONSNOPAGE
    .PROBE
    .END

    SYGN

    Sygn
    argun
    zobta
    praktl
    kowat
    iprrer
    jedaa

    T
    -3

    Rys. I

    T
    - cia
    - cia
    c
    wlaSc
    x
    4 Uklady elektroniq
    ra
    ewiruorllele fp"tr{n tt
    (t's) fttf+a)x:(u)x
    :rcgoa\rcg"I^\
    fectfndhsuu o 3t1c Nef fuelu{ruu N slseJ4o o urfmosenlo ue€tr3
    'll<u '0
    I : (u)n > u eIp g : (u)nf (u)n fmo4o4sStrc -
    "lp:lO u elp : 'l
    + 0 @)g : (O)gl (u)9,{,[oslndurrEtrc -
    :eupr4sfp ,QeuEfseuleluetueleemp eobfnd{seu 5rsefnrur"yeq
    'l'g
    obeuterpApnleubAsorup^r\ozerqoz 'sAU
    I
    I
    I
    I
    '[auzcfzg oEefpo nru€t\repo m gelu{4edzor
    1fcelerdrelurferuotreuE{s 4uupaf
    Evqow(u)x?itc uiluzcfleueletu wep5pza\pod '9'I 's,ft euora\€lspendl
    'd,t euorugefda\ol"lsoz oc noEe,noEoleue qed,{s "uotetrEtrcelrrel\ol
    Z'l
    -qgrd zeztd fuemftu,{zr1o pef fuler4si(p 1euEft aaglpudfz:d qcfuzc,{1>1erd
    'I'g 's,fi eu euoln?$pezrdral qeu8,{soteqel err€raoz"Jqoz
    1cgozs431,tA
    ernzrrJ"Jg 'qcf1t,rlo41ucgz4l qc,{u[e1o1urar8trc ototp6q 'u nluaurnEle
    e1p Auolger4o(z)x f,noqzcg Eblc zeztd fue,n,(srdo1se[,{u1ar4s,(p puEfg
    t'vtcvl tuolsNvul | 3N.Lu)|s^oA?vNgAs
    E )SrVOOC
    Dodatek B 690 Sygnaly dyskn

    Ciegiem sinusoidalnymo pulsacji o4 nazywasig ci4g o postaci n-N


    nicowe
    x(n) : Asin(ann* q) (8.2) M:0

    WielkoS6arow wyraieniu (B.2)ma wymiar k4ta (radiany)i, ja6li nie jest v(


    ona wsp6hnietnaz n, ctq1(B.2)nie jest ci4giemokresowym.Nalezy zun6ci6 M
    uwagg,irc 2 qgisinusoidalne o pulsacjachao otaz@s* k2n s4 identyczne.
    Do przetwarzania sygnal6w dyskretnych stu24 elektronicme uklady v(
    dyskretne.Omaczaj4coperacjgstacjonarneprz,etwarzajec4sygnalsymbolem co dlar
    T,ptzetworzonysygnalmohnazapisatjako ciag y(z) w postaci: towiE
    istnieje
    y(n) : r[x(n)] (8.3) Je
    sigo ul
    Ukhd dyskretny nazywamyliniowym, gdy jest spelniona zalefuo66z rcspon
    odpou
    Tfacr(n) + bx2@)f: aTlxln)] + bTlx2(n)j: ay{n) + byr(n) (84) powia
    Sy
    Wykorzystuj4c oczywist4 zaleLno66:, kretn4
    f(n)=
    +qo

    x(n): I- @ r(k)6(n- k) (B.s)


    t=
    v
    dla ukladu liniowego wyra2enie(8.3) mo2na zapisu6:
    W pot
    rtg I +co
    H(d',)
    y(n):rl x f t ) l : I x ( k ) r [ 6 f u - k :) f
    l_t=-co " ( k ) 6 ( n -I ft=-@ Istotn
    jcrt.W
    : T'(rlh@-k): f 'tn -k)h(k) (8.6) jest ol
    t=-co t=-co sygna
    dodar
    gdzie h(n - k) jest odpowiedzQ ukladu na op6Zniony ci4g impulsowy. D
    Wyra2enie(8.6) nazywa sigsplotemdyskretnymOstatnia posta6jest sluszna rczc,l4
    dla uklad6w niezmiennychwzglgdemprzesunigcia. sygnd
    W odr62nieniuod uklad6w analogowychci4glych,dla kt6rych opensla
    Tjest opisywanar6wnaniem r62niczkowym,w przypadku sygnal6wi ukla- x
    d6w dyskretnych wystgpuj4 r6wnania r62nicowe o nastgpuj4cejpostaci
    og6lnej w przypadku liniowym:
    Wyra:
    f l I $
    (8.7) ciegly
    Lo*y(o-k)- lb,x(n-r) Fouri
    t=0 r=O
    transf
    Fizyczna interpretacja r6wnania r62nicowego (8.7) jest nastgpuj4ca:od-
    powiedZy(n) zalely od sygnalupobudzaj4cegox(n) oraz od odpowiedzi
    x
    i sygnal6w pobudzaj4cych,op6inionych odpowiednio az do argument6w
    ./
    (rrs) @pu.fGe)xf ,r{gluewnE
    ?:rr* rzoermodp
    -po :ectfn
    :oEeupr4s,(pqeuEf s GJerJnod$eurogsuerl
    tulormpo w #oursp,cesrdeu Evz.ornerueurngrodzezrd pQg ?JerJnod
    tarszs np"[Izor qcfrzcmouruq p,sot\11totsiznz 3p dctfepq1s dptp 0's)
    "u
    ,&noEopuu tred,{s eu lueroztt ez ew[luepl empruroJ ref (91'$ erue4zrf6
    nepod lbo
    (ol's) ,,1-e(u;x'f : Gp)x -?Hn I lltgls
    ufceredo qc/
    :3lsefntu,{z4o(u)r ntreuEds
    oteqo,nop ,{puEdso8a,tospdtut nEttc po aurneu g?;dityczor euzsqs peft
    Eu?ou (6'9)"Jq'euleJ{s,(p
    urarozn [euuqdo?relrnod ftuuro3snurl feu1er1s,{p 5fqqyag 'r{,tloqndUJ
    zZ rcgonlorloppr oca op nluepop
    fzrd 3rs er-u'oueze4i(m ryffrgq'(Z'O tptowzapz oEeuusrdo quuE$
    ".mapw
    rup5pz,nn 5p 'vz erser{o o e,noserlo paf
    IC,sorqcg?lrrr up['e1q,n,{zco ol lsef (s's)
    oEeupr4s,(pnp?t{n ?A\orcgoarlno56zc e4,(6dre11u ruqt ez'ptp e1p,{6'caf
    guze1u'rfanlueunErs erus,nod56,{nlsef ufptp uepuqn ztquqgt tulotE
    'oteuler4sfp npq{n t,nonso,nqlols5zct4flsdrellzreqc ?uolodsaz (.op)g
    lsef
    ',[,toqndul Etlc eu npEFIntupemodpo 1se[(2)q nwtnt{,n urfzszf,rod
    A\
    o-={ @-={
    (O'g) : pr-e('D1 3 u.F: <t-"t&QDq 7 : (u),f
    ",PGP)H
    G's)
    ,n ;: (g's) z : (u)p
    ,(uolodsez,(uzcruorureq "u?o' "*;;'uop
    ludfs furzrludzog ?JelmoJ fieurogsueq butanl
    -s{p favenz'urelrnog ercelruoJsrr"4getelpod ?Eou eqarqsfp fpu6,(g
    '0: e,noqndul ppe;,rod
    N e1ptfnd51s,{,n (r's) (u)
    -po euozcgo4g'(asaoilsat asgttdut4 aUu{ul-Vil'Eue t,nospdrur Tpamodpo
    uuozcyolser-u) ION pupln ot tsaf n4pudfzrd tufu,tqcozrd 19,'(awoilsat :?9O
    aslnilwlatpq|Ug 'Eue'earospdrut Tpemodpoeuozcyo$)IOS qcepetrqn o 5n
    IirrgrDels?zc,$suozcgo{s1se[,$$oqndulEtlc 3u nPsHnzpamodpoggel (e's)
    lufcDfnryec tuep?p[nu,(uleqsfp u ruffi?rc r(zpAnus.rEopueeqad efemlq
    eyu4'ouvze$,n S'g'd 11 'oEect[n{uc npe;4n4tupamodpo ,{uleqsr{pCyn of :
    ',{no>1o4s oe
    6e1 Etp eu f,nospdrug6?p €1ueilr?zp?Hn e?nzcevzo I : , uelogul,{sp
    "[p ,(pe14newc
    (qe'd (u)n,p = (u)t 'eucfluapr t
    1se[(eg'g)Errr"uA\grweywzzblnzor (z)g : (u)x elpo4 'czp,terds ?u?ol l c;cott*z f,qe
    (ee's) (u)x:(1 -u)fo-(u)t 6e[ap 6a['
    :,ce1sod?tu 0 -.nf (z's)
    7:erol: N o npSzrotszs,n:e1de,nocp?-oJeru"ul[gr ozslsord[e1q'oEa,nocru
    -?gJ Blu€ul\gr wap)zt frne,rv(zeu1y tpro4pc bgzcrJl'W - u zeto N - u p"ls
    t69 g e{ceutolsue4 t euget>1sAp
    fieudtg 069
    Dodatek B 692 Sygnaly Wl

    xl

    Forma
    nikami
    Rys, 8.2. Pr6bkowany przebieg sinusoidalny przwa
    zbieLn
    JeSlisygnaldyskretnyjest otrzymany z pr6bkowania z okresem? sinu-
    soidalnego sygnalu ci4glego o pulsacji O, wystgpuje w6wczas zaleinofif
    (por. rys. B.2): lzn., i
    (8.12) plaszc
    a:ClT
    zrmien
    Je6li sygnalanalogowy crqglyma widmo sygnatuw zakresiepulsacji od spolor
    0 do O' to zgodnie z wyprowadzonymi powyiej wla6ciwo6ciamiwidmo jednos
    sygnalu-pr6bkowanego X(e/') : X(dnr) jest okresoweo okresie2n, iak Tr
    przedstawionona rys. B.3. Jak wynika z rys. 8.3b, widma sygnatupr6b- g
    kowanegomogena siebienachodzi6,je6li QrT > n. Zjawiskoto nazywasig
    nakladaniernwid,m(ang. aliasing)i je6li ono wystgpuje,skladoweo wielkich Z defi
    s4dodawanedo widma podstawowego
    czgstotliwo6ciach jako czgstotliwo6ci
    mniejsze.Wynika st4d minimalna czgstotliwoS6 F, pr6bkowania sygnalu, g
    aNanaczgstotliwo6cQ Nyquista: g

    F "> 2 F s (8.13)
    I
    W praktycznych ukladach skladowe sygnalu cl4glego o czgstofliwoSciach g
    wigkszychni2 F"l2 powinny byt prz.edpr6bkowaniem odfiltrowane.
    xl

    a
    z
    (8.7)
    z (8.1
    -2r
    -2r -QsT
    -QsT 0 0sT 2x u
    t
    I
    RW. 8.3. Widmo przebieguciqglego(a) orazdyskretnegopr6bkowanego(b) t'

    W ukladach dyskretnych, podobnie jak w analogowych ukladach Wyra


    ciagtych,transformata Fouriera jest u2ytecznapruy widmowej reprezentacji
    sygnal6w.W przypadku stan6w nieustalonychlub og6lnegobadania wla6-
    ciwo6ci ukladu (np. stabilno6ci)stosowanajest ffansformata ff, bedq@
    odpowiednikiem transformacji Laplac€a dla uklad6w ci4glych. Z definicji,
    transformatafi jest operacj4o postaci:
    O={
    ,-"o 3 .rfiugep
    7
    (el'fl) ffipbg A
    +--W--@)u
    ,-"tq7 -t"I/tr elu?P
    n tfc4uezard
    :.celsodelar(z)g Sfcuelrrusuerleu eruezurdlyl IIo"PBI4n rt
    o=r o={ (q)
    0r's) (")X,-r'q\ : @ ) ,rt- r o o 3
    N N
    :3rse[nuAz4o (gqt'g) I (€9I'g) z
    '0'g)
    ctfelsdzro4 eruezeil,rroflat fleuro;sue4 feuuo4sngoctfnuoloq
    1 fi
    er[oJrrrzgJeT.u?u/[-or ?u?olu 5 apwolsuel} tcouod e7
    91,ne1spazrd
    (Sgt'g) (9'g) tuelolds lsef (u)rtt (z)tP)x : P)tut
    @tsz
    0srs) dcluzrEo,nerd (z)x uq : (o)x
    'eII?rf,i
    (agt's) feuoTlzrdslcgouelr orturd (*z).X : l@\*xlg
    gcsr.cgolrrl
    (ppt's) omerd ,'rP z-:l(u)xu)g
    "fiI?/$olzcp79r (r)xp (ers)
    (cgt'g) qnl euolodsazr
    alsytl.fzanzt (rt-o)X : l@)x"of6
    (qgt'g) ele3pnsazrdornerd (z)youz: (0u + u)xffi 'nleue,{ser
    tcgo,nlpoS
    :rcgoarcg?l,rl
    gc,(uulelpl eryu,tn (tt'g) 1[clugep2 {crIIeIA o e
    5p u,tfzeu o
    (ssrs) @)tq + @)xo : l(u){q + (u)xof5 -q9rd qedf
    :'uz1t,no1u11
    tfceredo $el fi 4ef
    'zg apor
    "l"uuoJslr?Jl
    eu
    'z erlz,fzrlzseld oEalro4lsoupaf OIUPIdT IIIISIo
    n83r4o ez4Sunez1se[ s dtrz,{zczseplgdfe,tlerdurel4luPelaodPo'sfeuolods po 1fcespde
    -ez Auz,tznzse$cof [auoforn Iso €u i(ze1ereunog ,$euro;slrgrl ?uueFru
    ,rlgPBHnz yto4ped,turdol epeltlodPo 'z fuztzvseld
    qcfrgtl e1p'qc,{1Etrc
    (zrs)
    u,{,no41soupefntaqo eu i4a1 BJeIJnOd,{leurroJsuer}suueFuz 4 "vz1
    ,P:Z ?lowelpz sl
    Gt's) -nuls J rrres
    elp EJelJnodfpurro;suu4 op 31sezpe,nordsfr;z.;tzenro$ve$Eqarqz
    'fuolodsez n4ped,(zrd
    eq'ctztlsodsau?oluo,rqe1(91'g)t ot'd ctlnurn9ro6
    'gluem€'J terezs eu (z)y ercArultzor rug4ru
    ru,(qgEo ,n 6e[ z luetunEry
    -ui(zc1gds,n
    ts (u)x otaular4s,{pnttp fzerf,tl fi eqevryp.1sugrl Areru1?1grod
    O- =U
    (rrs) , _ r ( u ) x7 :l@)xfA:P)X
    969 g elceulolsuet t eupt>lsftp AleudAg 269
    Dodatek B 694 Sygnaly dysk

    Transmitancja ukladu dyskretnegojest funkcj4 wymiern4 operatora zes-


    polonegoIfz,ptzy czymwsp6lczynniki b, i a*s4wsp6lczynnikamiw linis$/)rm
    r6wnaniu r62nicowym opisuj4cym uklad. Rozklad zer i biegun6w funkcji
    H(z) decyduje o czasowej i czgstotliwo6ciowejcharakterystyce ukladu.
    W szczeg6lno6ci, dla ukladu stabilnego bieguny musze znajdowa6 sig
    wewn4trzjednostkowegookrggu na plaszczyiniez.
    Zzaletno(cr(8.12)i (B.15)wynika analogiamiedzyoperatoramiz otazs,
    z+dT (8.1e)
    gdzie,jak poptzndnio, Tjest okresempr6bkowania sygnalu analogowego.
    Zgodnie z poprzednimi wnioskami zaleimoi6,ta transformujelew4 polplasz-
    czyzngzmiennej s do wngtrza okrggu jednostkowego na plaszczyinie z,
    natomiast prawe p6lplaszczyztg- aa zevtn4ttztego okrggu.

    Przyklad B. Nalety zbadat, wbfictwo6ci ukladu opiunego nastEpujecymr6wnaniem 162-


    nicowym:
    Y(n) - ay(n - 1) = x(n) - Fx(n - Iu{)
    Rozwi4zanie:
    Metod4rekurencyjn4moimazbadatodpowiediimpulsow4h(n)napobudzeniesygnalemd(n).
    Uklad jest przyczynowy,wiecy(n) = 0 dla z < 0.

    Dlan : 0 : y(0) - 0 = 1 - 0st4d y(0) : t


    dlan : 1 : y(1) - a - 0 - 0st4dy(Ll : a
    dlan = 2 : yQ) - a2 : 0 - 0stad t (2) : a2
    dlan = N < M : y(N) - ail = 0 - 0stad y(N) = ax Rys'
    dlan = M : y(M) - aM = O - aMstady(M) = 0
    dh,n = N > M : y ( I O - 0 = 0 - 0 s t a d y ( N )= 0

    Badanyuklad jest typu SOI, jego odpowiedZimpulsowakohczy sigpo M taktach. zwiq


    Funkcja transmitancji ukladu zgodniez (8.18)ma posta& c7.ag
    | - {z-M pod(
    : .-
    H1z'1 -
    L - A Z ' anal
    Tar6wno licznik, jak i mianownik maj4 miejscaz&towez = c. Sted licznik jest podzielnypnez
    mianownik; tlumaczyto fakt uzyskaniaukladu SOI mimo r6wnania r62nicowegopierwszego
    rz4du.Wzglgdemzmiennejz vklad ma wigc M - 1 miejsczerowych:
    2r
    z.:ay'i k:L...M-l
    otazM-l-hotnybiegunzr-0.Przedstawionotonarys.B.4.dlaprzypadkuM=8,a-O,7.
    Charakterystykgczqstotliwo6ciow4
    ukladu moina uzyskadprzezpodstawieniez = *t
    -
    L Fe-tuM
    H(d\:
    L - ae-J'
    Gdy pulsacjaarukladudyskretnego zmieniasig,odpowiadajecy jej punkt exp(-!o) poruszasig
    po okrggujednostkowym..Modul transmitancjijest proporcjonalnydo iloczynuodleglo6citego
    punktu od wszystkichmiejsczerowych.Jestoczywiste,ie transmitancjata osi4gaminimuq gdy
    punkt znajdujesip naprzeciwkaidego z zer.Szkictego przebieguprzedstawionona rys. B.5.
    'g'g's,(rzu
    ,(pt'umurrur
    otel lcgopelp
    0Jsazsn:od@
    lae=
    'L'O:o'8:
    otezsnrold oE
    zeuil f,qetzpt
    qcqtttc gcfa\oEopue
    IrrgpBIIn n4pedfzrd ,![ eosfepl ol €uI au ,n9ue1,{r1qc,{uu1t etcgfepod
    'oEeuprls,{p npegn t^losgzc
    oEeuuluteur,&n/r\gP?Hngc11?lapu,to14e[or4
    'tp8
    hzpar,rodpo e fernongoaqllo$$zcq,$sifta14er?gcule{slzs4 ,{zp$tutn4z}tt11z
    oEeu!(c1n1qoEaaalqeIII eFI npeglkrd oEepord o34 z e4u,{m 1e1
    rlc>;un1
    npe11nrfcueltulsuell '9'g 'sAg
    1'g npelllzrd z o6eulet4sAp 1npo61
    o 00t 002 001 0
    (n)g uqu6,(se
    -?9Jr[eJuBu
    'z atw,fztizg
    -zse$pd t,rr
    'oEe,notopur
    I rezPelIzoU 't'g 'sAU
    ;'g npel$zd z angun6elq (ors)
    'Jtnto z IUIE
    5n genopf
    'npeftn ao,
    fclu$ ,ngu
    UdrnOrUl,nr
    -sez urolere
    969 fi elce.arclsuen ! eupDls&p AleuDAg r69
    Zarys analizy i

    7r
    naq/rc
    formk
    Przylh
    wartoSc

    DODATEKC

    Romt4
    Pierws
    jest na
    odpow
    wejSci
    jeSlijes

    b
    ZARYS ANALIZY I SYNTEZY CYFROVVYCHUKTADOW KOMBINACYJNYCH
    Druga
    nazyw
    Cyftowymuklademkombinacyjnwnuzywanyjest uklad, w kt6rym stanyna ?f.rlt n
    wyjSoiachzale24tylkood stan6wlogicznychna wej6ciach,nie zaleh4natomiast skhda
    od stan6wpoprzednich.Najbardziej oczywistyn zapisemwla6ciwo6ciukladu
    b
    kombinacyjnegojest tablica wmtofici,w kt6rej kaZdejkombinacji stan6w
    wejfciowychs4przyporz4dkowane odpowiedniestanywyj5ciowe.Wla6ciwo&:i Moinr
    te moina r6wniei zapisal analitycznieza pomoc4funkcji logicznychBoole'a
    Definiuje sig trzy podstawowefunkcje boolowskig z kt6rych moina I
    zestawi6dowoln4 zNo2oa4 funkcjg logiczn4: dwu
    ptze
    negacja(NoT)b:d (C.la)
    odpc
    suma(OR) b : ar*a2 (C.lb) K6l1
    iloczyn (AND) b : dfz (C.lc)
    W tablicy C.l podanotablice warto6citych funkcji. a/ ) t
    I

    TABLICA C.l. tauticewartoscipodstawowych


    funkcjibootowskich
    Suma Iloczyn

    4tdz 00 01 10 LL 4taz 00 01 10 1 1
    b 0 1 1 I b 0 0 0 I

    Rys'
    t 4rH\---oa ard)--o
    a2F--7_-_/ a2o--_/ n6w
    (q) uns ulzrol! zeto (e) angu
    -Azco;geurns :suzctuouel tcelsod zazdod ;a z tlclun; efcezt;eeg 'L'C 'sr{U
    npel>1Azrd
    r.lc!)
    Ep
    z D /
    tn (D
    (crc)
    '[euuenu Sfce3eu ezcet&o nlcglal\ unuper,nodpof,zrd o{IgX
    'I'C 's,ft Iug,Yrp ectlepermodpo
    (qrc)
    ?u ouolawppozrdts ulfuzcruou?T Irlolcelsod
    T{urerg Z zeztd
    (elc)
    el:ri4pet eyrrP I'C np€Hfzrd z levzrrflol llc{unJ
    'np€Hn
    "lO'[t'[emor*qsrzll\n^{P
    vf,c,q'azrdqcgFa oP qctleA\z l?uEi(sur,{r-ol4iY\
    mEol lcelsod a\ tA\oPBI{n 0[cez11eer eld\llzourn Elrzlrtuolrel?€lsod Buzotu gcfr
    'e.eJoogqcf
    'lctou".rr Solqeltu"pvz tfenqeds(g'C)t (Z'C)afclutg q'clzpmesds?uz.o4
    rc,soarrgEl
    ( D + ' 9 + r p ) ( E o - +z o + t ? ) f 7 + " Q + t o ) ( E o+ z D + r o ) : q rrgusN rlct
    (g'C)
    nPslln lcso
    'fauuarurzfa1z 3tsqc,(ctfepq:p
    :qu,(pe[ lssl ttgeftfcz8eu[a[ z qnl u&{uzcpolurerezeuo 1se[59e[ lssrrrrolBu
    qc,$nopg[ear qci(uuegrzSurns5p i(zro,n1lfceurgurol qcfl z leP.\ qp t nn9[,(,trBv ti.tsz fuBN ru{
    ecfifepepnodpo 5p erelqd,rn
    efceulquro:1 ptoU"i{r f,qlqqZ'(uatxowfluz)butttsbu1ad [ue,$,{z?u "u
    .qcd,norca[e.trqci(uueluz ums weu,{zcol11se[aucruowl ,celsodz8n.lq
    lsef 4uurtzc fpn>1
    HCANTA
    Ep?prpqEozoro+ Eetorg + EOz?,re
    : e
    (cc)
    ruuez pef;1ge[
    'feuueSuz z A;s Ictf"pells qc,$noJc.sfem
    tfceEeu [e[ qn1 tuzcdol t1u(pe[ euo pef 1J9a[ [O
    qcfuuepuzufzcoll Als,(z.ro,t1faeurqurol qcfi z lep4zz4ep I ntcgf,(,neu ou,(pa[ ac?fepuptlodpo
    .5ceo1q.ooq 31serergd,t'IctoUB/nf.c.1lqet waufzcoXwfuprl ftnnfzeu ls4
    Z'(lzlla:ru1w'Etrr.)
    qcfuuenuz,ngui(zco1J
    ,og4up"11sezf,ry.w4.rpf,nrorcgfe,r turns 1se[euzcmouel ,c4sod ?zs,rleld
    :agmzbluzoy
    I 0 0 I 0 I I 0 q
    ED
    I 0 I 0 I 0 I 0
    zD
    I I 0 0 I I 0 0
    To
    I I I I
    0 0 0 0
    (ote,nory(c?roputnsfuns epg!(arr
    o1lsef pgoge,n
    ,(cng4tezsgruod &epN l'C prq'{zrd
    {c1urgeuzc$ou"Ifurro; elgogestdeu
    ,n [euor,nelspezrd
    'evjpemfiznd euolu9?fla ol eru"lsoz'11?t(.un!uoual lntoI
    "u
    qcgap z feupaf ltelsod x\ bls.$oloog efc{unJ lef gesrdeu ls"rugcfl€u
    trr4or;u feuzcfol IlcIunJ lauo4olz faqomop ptops,t\ Sc1qzr cbleuT
    169 tll\ul Jeutquol / qperyn q?AAo4AJ AzetuAst AzqeuesAJeZ
    Dodatek C 698 Zarys analizy t

    TABLICA G.2. poatawowe prawa algebryBoole'a wigc s


    Kstu
    Wa6ciwoScisumy Wa5ciwoSci iloczynu WlaSciwo5cinegacji I\,
    a * O : a a0:0 E = a wymit
    a * L : L a L : a szyta
    jedne
    a * a : a aa:a
    cieg I
    a * E = L ad:O przed
    prawo de Morgana: cyfro\
    -*:a+6+a

    f f i = 6 f , s -
    inne waine toisamo6ci:
    a * ab = a\l + b, - a, a * d,b: a * a * 6 = d,(a+ 6l : da + A6: a + b
    (a + b)(a * c) = aa + ab + ac * bc : a + a(b+ c) * bc : 4L + b + c) + bc = a * tu

    Posta6kanonicznaniejestnajprostszymsposobem zapisukombinacyjnej I
    funkdi cyfrowej.Mo2nadokona6jej uproszczeri,stosuj4cpodstawoweprawa jedyn
    algebryBoole'a.Prawa te s4 zebranew tablicy C.2. sum
    Procedura upraszczaniamoZe miec za zadanie uzyskanie rcalizacji w3
    zlatwiejszymido uiycn bramkami lub zmniejszenieliczby bramek,na 0g6l uwze
    kosztemzwigkszenialiczby warstw. kaiLd
    leLe
    hzyklad C.2 Nalei,y zr:ealizowatfunkcjg logiczn4z poprzedniegozadaai4 u2ywaj4cbramek I
    NAND (negacjailoczynu).
    Rozwi4zanie: Funl
    speh
    Korzystajqcz to2samoSci d = a moimaz,anegowatwyj6ciabramekAND na rys. C.1 i wejfcia
    brartki OR. Korzystaj4cz pierwszejpostaciprawade Morganaw tzbl.C.2, otrzymujesiguklad
    z rys.C.2. funk
    wlaS
    wPi
    przl
    zni(
    jedv

    dlat
    Rtts. C.Z. Realizacja
    funkcji (z przykladuC2) bramkamiNAND zuri
    dne
    Upraszczaniepostaci kanonicznejfunkcji Boole'a polega na grupo- war
    waniu skladnik6w, wyl4czaniu ptzed nawias, mno2eniu skladnik6w st4(
    jedynkg lub dodawaniuto2samo6ciowego
    przez toilsamo6ciow4 zora-Pro-
    cedurataka wymagaprzy zlo2onychfunkcjachznacznelintuicji, w praktyce
    (L'l'z'l)!: q ec,{p1erd,
    -otd'etsz
    (1'3 npzgdzrd z rlc1uq e1p)sdez ptp A\oTuP?pI
    'rngu,{zcopqcfqed qcruper,tlodpo turns lssf euzcruolrs{?31sod'I ?toU?A\ -odnrE eu
    uu e[c4un;euurn,{Isdzorqzcl gcPpf BIP'crzpleulls,{zcrelsfm'uilq31sepp
    eplduz ,t tt ctfnsldez r. t,no4f9np {zc1 o4ef qcfltopgfem qc,{uueruz
    Ictou"a\ ct[n1erdre1u1 {c4uq srdez fuocgrls 5rs efnso1sols3rc oEelelp
    'ecs[ep oznp
    ?gop tfnrufez eq8neure;1edeur qnl lcgou€^\ €cllg"I
    G'c) (o + zo)('o + to)(zo + rD) - q
    :,ce.tro8euez[ze1eulure4udpef
    ts eJgfl 'e1 'qcered gcf,ulgflezczsod,n 6rs qc,(ctfeluollrlz slu gcfuuar-urz
    tuns lsaf fpryl qcfrgDl z 'n94tuu[zn \xezn nu,{zcop ,celsodru1pud,ftrd
    urdl aterueuoznzsotdnefcrynU'nzsJeIA\ urftues ur,{1mr arurunlol fezsluerd,n
    wetezzSlr7dm alSfn9,{gezour,{uurn1o4 fe1ul€lsooJez:euzctJ4,{c tcgomlc;u;,n
    'sfr z r[c1un;
    eu uqEneure; udeul zf,p? 't:rzd fzrl 3rs efn>1s,(zn 4q EJ
    pey4n5rsefnul
    u1q'eqEneureyeldeureu t& euemodnrE??uo4op?u?otuaruzctEoleuy
    '€'C 'sfr z Soqgzluuo etqods t I'C'e
    "pt[e,n
    az'clzpmetds€uzotrrl{
    '?uzcruolrerycelsod uzqsorderuzEuzlsefel efc4ung
    71u
    (l'C) Eoro* zorP * Eozo: Q
    :louerq ctfe,r,
    :efceEeuo4e[ efnd$s,{m'tuetaz1ss[uuuagrz laze1
    .drudlauepergSrgom 5lsectferuel[z eruouueIIIEerwkcop,n ,{ct[eut fpryl
    '141upep1s BIr€A\I4nzso4 'eruroq,{zrleuorup3pz,nn 19toeu'4e
    6 eu elc4un;euozczsordn 'fred g ,tl
    '5u,(uem,ftezrdnrnatuqouoz:lewo fce4per a
    Ne[ III elcfzod w0zc fztd 4ef
    gfizctpdevqorur4w(pefg'3 n4unsfr ?N 'PrlDIIuesgJ4r9,tzc'r{redm (tuouns
    rudqed acbfepermodpo) esz qn1(ruoufzcopulfqed ecbfepzr,nodpo) r4ufpaf e.$erdeAolf,l
    alqers4oqo ecb4e1cbzcbtr'51se[n4s,{znfeuzcttol lfcluq eluezczsord61 fau0(ceurgr
    -a 4*o = xq
    o6emor;Ic etol t--l
    t l t
    I
    -eurnseluslserueztd;[c1un1e;p q6neute; edeyl 'g'3 'sAg Ll- i_t -! -.t F]
    t--
    l r l t n 'L! 0
    !) L , I L- "- -i
    0t TI t0 00 x
    'ut,(,nor;,{c
    ozJol?tunsA\ ?lualseluezrdfclun; u1p zgEneuru;1 Sdeur ouolmelspezrd
    g'3 n4unvfu eg 'rnf,to4[9,rnpeppo4 .t qcfuprnpu qzql qcfutelo4 Etn
    'II 'I0'00 3[cuem4aso1 efepqc,(uuerurzllcg1t\p?lO 'nilq oEsupaf
    Tu tuq'0I
    tpgopu,t o11,$5ls [UWgr ezsJeIA\ gn1,tuurn1o4slupelstseytrrp,{qe'491fzs
    -reyr\I uglnlo '4nlPz,l-ell"luerulzts enorcsfemevvsr.urz'qgsodsf,noreruiitl
    -n,np dqgSszlz;sa tuesldez lctou"a\ tc11ge1pef ugEneurzy udu;41
    'oqDnouny
    filow epopw qcru op fpe1e51'eu?A\ozlunf'to3pz ,(popur 3rs sfnso1sc3m
    669 tqcAulAceutgtxolMgpeptn qcAnotlAc AzatuAsr Azqeuesfue7
    Dodatek C 700

    Druga posta6 kanoniczna jest iloczynem odpowiednich pehych sum,


    st4d zapis:

    b : If (0,3,5,6) (C.6a)

    Tablice Karnaugha s4 wygodnym narzgdziemminimalaaqi funkcji


    cyfrowych,gdy liczba zaniennychwejSciowychnie przekraua 6. W przypadku DO
    wigkszejliczby zrniennychstosowanes4 inne metody,np. metodatabulacji.
    Wykracza ona poza zakrestego podrgcznika.

    Przyklad C.3 Nale2y zminimalizowaci zaproponowactalizacjp ptzy uiryciubramek NAND


    tunkcji logicanej4 zmiennychzapisanejjako b : fl(1,3,7,9,15).
    Rozwi4zanie:

    x m
    0
    01

    I
    11

    3 T-.
    10

    00 1 0
    ---l
    0 l r '
    --4 1 l o
    01 I t 1 l 0 l 1 ZARI

    ttl 13
    l1
    i
    1
    |
    l 0
    l5 l 1 4 cvfr
    t_1__ I - - J l l
    na$
    E l f-l t
    10 1 l 0 r
    10t
    l wvi6
    Lt__ _:_l niejs
    cou
    Tablica Karnaugha ma postai jak pokazano poniircj (w rogu kaidej kratki zapisanoliczbg
    dziesigtn4odpowiadaj4c4
    dw6jkowejliczbiewejSciowej). Jedynkiwystgpuj4ce w tablicymoina
    pol4czy6w jedn46semkg(pierwszaiczwattakolumna)jedn4czw6rkgi jedn4parg,jak pokazano kacl
    linirmi przerywanymi. prue
    Skad: tzut
    b:de,*-ara"*arard, (c.7) cho
    i chr(
    I
    a 0j
    Q4
    dwr
    u1
    A2 mo,
    uklr
    star
    Rys. C.4. Realizacja
    funkcji z pr4ykladuC.3 jest
    sta
    Realizacjatej funkcji jest pokazanana r!s. C.44 a na rys.C.4bwersjastosuj4cabramki NAND, ilze
    otrzymarn na zasadzieuiytej w przykladzieC.2. zac
    sta
    qNvNt{EeI|
    'eu?ll[ozc
    -nl1 DllulnzJazJd tlnsop euficue,rr4es,{pegn evololz ec'{14erd6
    ',(uzcruorqc
    (t'c)
    ouezeqod4e['l
    zqour ^(c11q
    $qzq1oueqd
    HCANTACNIA )3S A gOV?)n HCM/\OUIAC AZ3INAS I ^ZI]VNV SAUVZ
    cNvN leul?r
    rfczlnqel e
    G )IIVCOO nlpedfzrdl
    1[c4uq 1[c
    (ug'c)
    'uns qcfq
    00t
    Dodatek D 702 Zarys analizy '

    (a) (b) bgd4o


    w dod
    ao a7 '4n-I Qo Qt 'Q^-t A
    0 0 0 .. 0 . 1 1 1. . 1
    0 0 0 0 I q
    q

    0 0 0 110 0 001 0
    o
    0 0 I 1
    Qt 0
    a
    1 11 1 001 1 101 1
    I Qo 0 1
    Funk
    I I
    Qo I 1

    (c)

    q o A
    m 0 0 0 0 10x I

    11 1 11 1 XX1 O

    Rfo. D.l . Opisy ukladusekwencyjnego:


    rablicawarro6ci(a), rablicaprzej66(b), tablica Rfrs. I
    pobudzeri(c)

    przedstawionena rys. D.1, gdzie symbolem Q oznaczonobieZ4cystan I


    wyj6ciowy,symbolemq stan poprzedni. tym
    Spektakularnymsposobemopisuwla6ciwofciukladusekwencyjnego jest sche
    wykresstandw.Pokazujeon, jakie sQstany wyj6cioweukladu w kolejnych stab
    cyklachzegaraprzy danychstanachwej6ciowych.Przyklad takiegowykresu wykr
    dla jednego wej6ciai dw6ch wyj66jest pokazanyna rys. D.2. W kaildym sekw
    okrggu sA podane stany wyj6ciowe,wzdlu| linii lqcz4cejte okrggi - stan l
    wejScia.W podanym przykladne dla a:1 uklad przechodziprzezkolejne kt6r,
    stanywyj66,dla a: 0 - pozostajew poprzednimstanie. pods
    ukla
    0 wyz\

    6cio
    rysu
    ptze
    toso
    sync
    pop
    0 Rys. D.2. Przyklad
    wykresu
    stan6w tego
    sigs
    Wykres stan6w jest podstaw4 do stworzenia tablicy stan6w, w kt6rej ptzf
    jest zapisany stan wyj66po takcie zegarowym dla danego stanu poprzedniego bart
    i dla danego stanu wej6i. Na rysunku D.3 podano tablica stan6w dla sek
    przykladu z ty s. D -2.Na tej podstawie m ohna zkolei napisa6 r 6wnaniestanilw, tycl
    r
    'elzpentzrd €u euolut€f,r{&\slu"lsoz a\gp€Pln qcfl 'mguols4
    trguut
    "lP
    otappeza
    pr9t1 lr ',
    'ellp1\osol
    oaroT1lnso6Nelfzelufs €mPeooJd
    pp-r4nzJezrdol ts 11e?e['€lsoJd
    -sez tnelsoz l{lulnzJezJd eqel ',celrroPffiPz f.zepu 1e4o7'Z l1rvtnznzrd
    sup1o4za
    u?N - 6a
    u,{naqn
    nser1,ftt ot
    qcdufalol r
    1se[oteuf,
    ue6 fctz*
    'sA z npe;llzrd BIP,l gues PolnBl 'E'O 'sAU
    Z'O Bcltq4'(q) It
    00 II II
    II OI OI
    OI IO IO
    IO 00 00
    coto zoto
    .b rb
    l=o 0:t
    fudbseu usls ppezrdod u4g
    elr?Podfpoptu ctlnsols'91c9ordneu4ourer e[3{und
    'c nIl"PoP.'r\ ?eTuA\gJ
    oz7rb+ Dzprb_
    * pzbrb+ ezbr|: zO
    * p.z?rb: rO
    Dz7rb+ ozbr\ + D_zbrb
    :c nTl€PoPlr
    'du eotp}q
    gc,(u€pod pesez En;pelr tus,taolnuuoJstuzcluouE{ trceNod
    t A4eue sfuez
    tlc$u[ArueM\esMQpeHn qcLMotl^c Aze'/UAs zoL
    EOL
    Dodatek D 704 Zarys analizy
    Przyklad D.l Nale4y zaprojektowaf,uklad sekwencyjnyralizuj4cy wykres stau6wz rys.D.2. W kratl
    Rozwiq,anie: tak, ab
    lub jed
    Zgodnie z poprzednimi rczwaiariami nale2y zastosowaddwa przerzutniki. Niech to b$4
    przerzutniki fKn oznaczoneliterami A i B. Tablica pobudzerizostanieuloZonana podstawie cia- Pr:
    na rys
    tablicy stan6w z rys. D.3 oraz tablicy pobudzeriptzerzuhika JK z rys. 14.18.

    Stanpoprzedni Stannastgpny
    KA JA KB JB
    4rQza QtQ"
    m0 00 x 0 x 0
    001 01 x 0 x I

    010 01 X 0 0 x
    011 10 x I x
    100 10 0 x x 0
    101 11 0 x x
    110 11 0 X 0 x
    Rfts. I
    111 00 I x 1 x
    Wobl
    W kolumnachKA i JA naleiy wpisa6stanyna wej6ciachprzerzutnikaA daj4cez4dan4s€kwencjg moiliY
    przej6C,
    to samow kolumnachKB i JB dotyczyprzerzutnikaB. SymbolX oznaczastannieistotny
    Fftzsn
    Fng, don't care state).
    Kolejnym etapem projektowaniajest synteza sieci kombinacyjnej,daj4cej odpowiednie
    pobudzenie na wejfciach przerzutnik6w. W tym celu naleiy uloiyd mapy Karnaugha I
    dla czterech wej56 KA, JA, KB oraz JB i dokonad miaimalizacji funkcji. Zmiennymi sekw
    wej6ciowymi na tych mapach se er, 4z oraz o, gdyi iiAdany przerzvt ma u)etsi od wykr
    tych wlaSniewielko6ci.
    dla r
    formr
    JA ku zr
    QrQz Q$z
    a 00 01 11 10 a 00 01 11 10 Przyk

    0 x X 0 0 0 0 0 x x
    T-- -- --l
    x i x
    1_i 0 0 1 X I x
    _ _ J

    KA: aLz JA: a4z ,^1


    KB JB vr
    )K 00 01 11 t0 X 00 01 l l 10
    Rys.

    0 X 0 0 x U 0 X x 0
    Rozw
    T--
    I LL I I
    I
    _I_i I
    L_1_ X X __1_i Przyk
    KB:a
    po5re
    IB: a

    45 Uklady elektroni
    r
    "'eEcruoJr{ale rPqln st
    :,nousls [c11q4 e,nlcrupergod
    'f5ord
    zeq ',ngng?snsarli(,n z ompergodzeq eqtneu:e;X Adw't gflol/.t. euzour ez 14 5e[ peP1,tzr6
    :4wofuoaoy
    'g'O 's,{U
    7'q npeqlzd op ^ guelssat4A41
    'g'q 's,fi eu Qepp z.q PBI{,tzJd
    4e[,t9uz1s alserlf,n o ,(uf,{cue,n1asP?pln ??^iollafordrz
    'euoz.orzfatrPreqelncsuz n{
    ruretcgfenstfnrels,{puE,(s ?ctfnuuoJ
    -padfzld rudl a\ lsol;f A\gIIIDnzJezrd
    '0
    euffc?urqtuol PIS :l : o ?IP - I0 eIu?N A\ 932 aluslsozod : p ?[P
    (aguuls elsar{flr
    efndOpeu91 nu?N op I0 nu"N eze\cglszrd{euPefu,fiolf ,n w Fqepz e
    'oteuf,{cuertles rw(uuaru2 .f
    rn(uqopod o np?T{n 3ze1u,(sptlolpley(23 5ts urnels(zod
    np?Dfn l@41par fa6ord alulgEezczsoP ilzPe^rord pq,{zrd duepo4 eqEneue; ,(
    etupeJ.nodpof
    It'lolsgeluuels
    nlu'Arosols'z .1gcryqepazazsordn
    I{aEp?to,$Ict'I,th olsef.n:1sdzq
    "tr}r:#o#lif"* 5fcue.rqes tuepl
    af.apoc'qc,{u1o1sp;u lrrgllBls o?nP a[nd!1s,(,neqtneun;1 qcedeu a epgn41.f.ztdutduozqlqo 71
    Z'C o o6eullcuennlesnpelln elceztleeg 't'O 'sAU
    'sArz inguels elser>;rUvr
    'sdr eu
    ?'(I et,nelspodeu e
    'e[c
    ,(uo1,r4spezrd1sef leruaqcg 'np"t{n illcvz1lw ?Iitrll?oum eruozclgo euozpe,nordezrg DFq ol qcelN
    -TunJ er/n4spod faf eu euepod 1sa[ q1qz1 z tplel. po4 '4eu,(pefqnl
    "B?^rozll?lumlurz
    &rz erqen op qc{ctfetey(zrd Idnlt e1v(zred euzcllelu I oznP elrrlllzour ,celsfzn fge tz1
    ilqolz ol &epN't oql"'0 oqp ?l,t{"lspodeu4oru'y loquIs efndelsdrtrt qcifrg{ ,n'qcu$zr{ i[ 'Z'q'srft z t^gw
    90t tqcAu[AcuenlesMgpeptn qcLMotlL? AzeruAst A4eue sfuez noL
    Dodatek D 706

    KA 'A
    4z 0 9z
    4t I 4r 0 I

    0 x x 0 0 if
    I I 1 1 x Lri
    KA: 1 JA: ez
    KB JB ROZV
    0 1 Qz
    4r 0 1

    - -'1
    0 x 0 0 I X r
    _ J

    1 I X I I 0 X
    KB :4r JB: 4r

    4 13 al

    ct
    przykladD.2
    Rys. D.6. Schematukladurealizujqcego

    Schematukladu realizuj4cegoi4dany wykresstan6wprzedstawiarys.D.6.Jestto uklad licznika


    \czqcegodo trzech, przy qW przypadkoweznalezieniesig w stanie@wartp zr;rujego przy l A a
    najbliZvlm lak cie zegatz. 2 3 v
    k
    , A Z
    25 tr
    u r z
    2.10 r
    z.tr

    LIz I

    Ltt -

    ?^t4 r
    Lls )
    Ll6
    ?f7
    2Jt
    22n
    ?21
    r
    yuVZ=sqf 'Su SS'l:-A'Ll'l- -nn tTz
    t{W itl'1 : z1 WZ
    Nw1
    Vt ttO coqo.f,Vtt SIb zBro yu fltI : c1 ceqoin tgrl gp - 8lz
    (npporu oteuq z id ZLZ qnD dd LL? : b'dd tlqb : rC V gE'O: aI Ltz
    A s?- n\w1:1 gtz
    I[d$s"u ro$Izusq !u 8'6: ] !u t6b: tI ttz
    o :ztl 3'ro ./nEg'O:Gl ira
    tw c.I rP t7 ztg
    - = t - 4 t -
    (t)ep
    etz
    I tp rA tzP
    07_w
    -- --
    [+ - :'Ys Ntz
    E I
    e / o s ' L | =. l ttz
    'cv
    ?uzoul
    'c/o6:elu otz
    z 6Z
    t[8l fl
    rrz:Sggggbl- 610'0: ?rz N';SO'O!
    ft-C,l - ggtl * cczil'gL$+ l'El: - 6l'0: ttz ra
    ntl
    S0'0= s !g0tl : ttq igLSZ:
    iSLj-lt'rtl 9S'g: lt{l !56-("rtl t6g1=l',tl fr05+ SOb- tf, t6Zl+ 18?: rd TT,
    ato1,r1p,1
    ,za + r(uZ,caUZ + rls €1scts1 vl ,{zJdoE efruez
    oo+o o@-(o ElFrzql p?Hnof
    : l((o)sl
    -
    [,.'*'"i]* [," 'l'flo.,,r
    (l+rcXt-ttZlt ,L
    "'Tl = u :ttolT: tq i- *oo tr
    YZ v v
    NVO\ZV|N\rI/TMZOU
    90r.
    Rozwiqzania zadart 708 Rozwiqzaniaz

    3-1 4:32Y 413 C


    32 Io : L,4nA +11 c
    33 R:2;34kO 41s d
    3A R":3kQ,Rr = 25kd\R2: 17tl) s
    35 PI]NKT PRACYTRANZYSTORA .v
    vl 30Dc10 R
    RC235K R
    RF 2 1 /BOK F
    01210MOD F
    L O DN P Nl S : 1 . 0 E - 1 4s r = l ( X )N F : 1 V A F : 5 0 I K F : 0 . 1 I S E : 1 E - 1 2
    . M O o EM F
    + N E : 2 B R : 1 N R - 1 V A R : 5 0 I K R: 2 0 M I S C : 1 E - 1 2 F
    + N C- 2 R B: 5 0 R B M: t 0 I R B: 0 . 1 R E: 1 R C: 1 0 (
    .oP (
    .OPTIONS NOPAGE (
    .END (
    (
    Ic = 1,01ml\UcB: 489 V, U"" = Q655V
    I
    35 Rs : Q6 lO, RD = 3,4 kO I
    3J Rr : 9lfl, Rl : 27 Mn I

    3J S : 47,S' : -0,11 ttrS,S' = 50' 10-r nA


    39 Rr : 1,3ld)
    3.10 E c : - 5 V
    3.11 Icr : L3,3mA, Ic2: 16,6mA
    +t hztto= -Q98; ftrrro - 15q hzro = 49;hrr,o = 750O
    (2 fu: 52 kQ tc = 20C\ &, - 088
    43 Rc : 4 kf} Rr : 10 kr} Rr, = 123 k0
    4A &ro: -35,1; k-to = -L\3
    45 R p = 2 k o
    45 WG: k. = 10;WEI:ft- = Q91
    Rc 1 415
    4:l + o,r dla rnalegoRr i duiego R!r,tj. dtfie kr.ro
    4,t7
    n ag"" | + C*Rrot, r--!
    | + 418
    R:.
    @, h 1

    ?o ^rt, - : ^ da duiego R", tj. duie lc-ro


    1 + C"R"o, r*, t*,u!,
    -hrrn
    .
    Ka: - {n
    L+i;

    49 Nt = 3L4Qi knto : 526i k,.ro = L6,75


    410 fs1 : 127MHlftz = 25,54MH2
    s.l
    o,962 52
    411 kur:
    (.uk)('.#t) 5A
    55
    55
    412 Cs : E6,6 ttpi Cr >> 1,7 1tF;C2 >> 13 pF 5J
    zHf'ii-ll'&zeto ZHII A0'l LE
    9S
    '60'0: C
    oI : "1
    t4t '6;LL- t'\ 95
    u lzz :
    = !.!,l .1p1lg,L: l*l1J\61\: t"tt
    6ll- w
    (tl s'gz- ru'u{ s'6I : 'U c9
    Ar t-t
    151gZ: tgAI gC : I'S
    /'u)b
    a-g 1{l 1'*r + - dol
    sp tg'o e I0I'I : 71'g :
    cltt
    / gf \ 'nr-rb * tcj
    tu ae L: * t)- ,f ,*, = "ru
    \= ,r , I
    zU+rU
    : on 6lY
    O : sU :{cerueduol lesru"tt' ( r U _ t y ) o n + t t ' n + t U r f l
    u r 9 ' 8= z y : r y i t r o l : " u tr? i
    L sl? - "rg Ltl ol'tLqrp'g1d,y,
    !(Pl 0I = tU l'{ 0I :
    rU 37u g7'g = t1 gtl
    A 6'S- ='g- I
    oNl'
    rsoud' I
    lgvdoN sNolrdo'
    do'
    (e)an (e)wn 3v lold'
    (e)an (e)tu 3v rNlud'
    0ln0! 0l € 330 f,v'
    OO!= SU dO! = ll:) dZ = 3m N! = J dNd ZOOyI1]OOll'
    OO!= SU dot = lr? dZ = Cl:) Nt = ll NdN IOOII llOOvI'
    n! cv 0 I lA
    zl300t cA
    zoom890 to
    l o o l r l8 4 t € X )
    l o o t t l9 s L @
    l o o Y '0l e g l o
    nq)l 6 I Z3
    n00l t z 19
    8t06 lU z r - r r= c
    9299 eu Zt-ll: lsl l'
    LJgL ZA
    98t? lu
    )Sretsu
    )19'IZ I 9U
    m : rno 08 : Nl HrolM
    I'COTTI NitrdoJs
    ZHINZ"'ztlozao sI?
    d u t g < { c ir?
    grl Sg - "C €r?
    yepez eruezbuazog
    Romniqzania
    adart 710 Rozwiqzania

    5a 6rr:ffi,O.2:180o,O.r: -5(f,6r- -1,0,= -1 *+,T :0J85


    v3
    5.9 Linie pokrywajQsig z p6lprostymi prostopadlymido osi Re wyc,hodz4cymiz biegun6w
    t5
    r..Jr..
    -1Xi;rdezec''mido to.
    8.6
    5.10 Pnecigciez osiq Re da lepl x 8;4; Ql; Ql; Q8. &7
    5.11 oorr:0,44;olrr: 4,56i@t = Li@rz: L Miedzy224,56 ta
    Al'2 T:8,11
    6.1 L: LLkIrz 89
    I &11
    G 3 f * - -
    h&c, &12
    54 Ir*: -EB+ZIV &13
    tZl,3 mA; Ur*:86-llYillz*-
    55 Rz : I kn, Rr : 133kq k.t = -L33
    9.1
    55 R, w zalresie od 3 k(l do 30 ld)
    92
    6.9 Ri : 100kO Rr : I kf\ Cz = 0,16 trE,Cr = 1,6nF
    93
    5.10 r-c = @.Dajqcw modelachVt: L50V, r- ng l0 MO 9A
    Cll A,IAD = 0,82
    6.12 Cz : 30P4 R. * 8,8kfl R. = 0 h2r.r = 37fi,ha.2 = 4285,1,, : ?-t5. 10-16A,
    Io: \76'lO-'6A,g. = Q114mS,g-: 1,14n$Ro,= eRoe = smes, : 55,4$
    pozostaleelementynieistotnedla zbioru daaychz b;h/..6.1
    6.13 4 : 18,11mS,k. - )ll,!
    7.1 R. - 103Otr = -8,1
    72 C. = 36ApF,It:318 MHz
    73 R.: 52(\kuto = -13,42
    7A L= 43 1*1,t, = 28 Ml:lz
    75 rro = m$fa: Sl2Mfl4knro = -9$l
    s
    r+-Q
    @
    7.5 h=k* , rlrr: wzbr(4.33b).Qo, : O,414
    s t '
    1+_
    @t2 @o

    s
    1+-Q
    @t2

    ('.;-?")('.#'
    71 lq: k,o Q: arR"c,

    78 L: O,L2pH,t, x 6 ns 95
    &1 A:6A,r:5,6{\C = /$pF 95
    t2 Qoo.p. = Ql*;otrr: @oQ,o
    1ttl
    &3 R : 4 0 l ( L ^ L = 7 1 t H , C= 3 1p F , r : 0 0 1 1 8 1tr2
    1tI3
    I 1|t4
    &4 Kb:

    -zc)+r Je,e"
    r
    : x ewpl .x+xl+E
    u zgz>>"". ""1 v:42 9or
    I exltx9+f,9+I "ot
    I 0 ' 0 : x ' 1 g ; tl l: N'tdWZ: J tlll I
    z1g1l1-Zf1: *f 'Wt 00€ : ? '.{u 09 : {3 gtrI
    @ : r4t'(p1I - : /-r5rl & :'C'gg :'{tH00I :'*1t A0I
    L LtO:
    tn?IPrl[lg,e = f :ENV .89,1= o
    r_01 mI
    *t
    Ilt : v6
    tg
    o/oL'O: E{'8'0 : '{'r11 € : d'A l'8 : 96
    oNt'
    lsoud'
    (4)Ax! unol'
    l9vdoN sNolrdo'
    do'
    k)n ruvurrora'
    vr€ m90'0Nvur
    s9: rs dNdzoon 1100w'
    ']loom'
    os = rs NdNloon
    (o xt e's o)Htso I en
    9CO90 ZA
    93009 lA
    z o o y r l4 t 9 to
    r o o v l z E 9e O
    zoowztt zo
    toonzSt lo
    *4 r'09t zl
    rtr 8r? =
    o/oL'0: 1 l'0e9 ll
    SlSs = rotlt
    E O Z] U 'V
    cr-0l '58?
    00lzlDu
    (n=lno(n=Nl HrOIM
    ICO}TT NEIdOIS v5
    *n
    z/"g = a6
    -adcy1gEZ=oI:*I -f 'r11 c6
    ,11SS.0 Vfl'I = Eg?="d'A6S't =*17
    *d 'lL'O = *d'r!t 4d
    ,lf I'S = ! 'r![ Sg'E= 6'0 = I.5
    tU = tU = rU €Il
    grd1nE=3 $46I = ?Ui(H I :,U = €,U= 1Y-= lU = U =
    t'os !.ld z2 igil L9V: tC ZIT
    L'gZ= OSZ-
    girlgdy = 3 !5u S0'0 - rg IIT
    INOJ 6t
    /dlt
    88oI :
    t7
    lg0? = zu igd BL6 - c? :WI Stl =
    77 i1l? = rz lgu Ll - ? ipl 6'9: 88
    :7 43
    ff'O : l gtg'O - wigdgTT: X:Pl1 '"U
    zH 00€ : 'jV tar100l = 98
    (tl €'82: zu
    : U I9 ' 9 S : r U : S Z I O ' O : r l g d l Z E = J iwtL'g:7 ilg:zO :g?l=tO 9t
    ngunier.g z ru,
    JoN -
    :
    (+. +)+:"'' tx<r'x: (+.+)i sgdo:
    yepez eruezilnzog olL
    LIL
    Ronriqzania zadart 712 Romriqzania z

    105 & = 1,51(1,R : 5J kq C : LL8 ff, U* :1,5V 1a10 q,


    1|t7 Q : 4 T 13.11q'
    11.1 Ua: -O,O?'5ln
    lOrrUb m 14.1 &
    ttz U* : -0g52ln10Ur, [v] ul
    113 U. : Qlexp(77uh) re k,
    14.3 ht

    115 Uo* : - t r"f&5\ 14.4 C


    ,T \R E. I
    145 U
    1L6 Ru : 1,4lfl, R3 : 0,87kO
    tl^X R" : Q67 kf,l Io : 2J4 nA
    l{l D
    11.8 C = 10 r,F,U : 0,1...10V
    "rn 149 R
    1410 .R
    1411 0
    1a3 fr
    134 I\
    15.5 I
    15.5 I
    15.7 I
    15.8 t
    R.l . Schematdo rozwiqzania
    zadania11.8 15.9 I
    1s.10 I
    1s.11I
    1 1 . 9 A . F: 8 k H z
    1s.13I
    11.10Cl : 35 pR Cz = 30 nF
    l
    ll.l2 Fn: 1,93MHa F,r: Lil,93MHz,Qt = 5,4,Q,2= 54
    162 1
    lLlSU:43mV
    15.3 |
    ll'l4 A@t- 23 Mrad/s, Aar. = 85 krad/s
    L7.l
    l?-l Cs : 3,4 pF
    172 1
    17'2 ton - 3il D$ tor, = 428ns
    173
    l?3 tor = 138ois,toFp: 821ns
    t7A
    l2A ton - 266 rrs,toFF= 1,47 lts
    175
    l?,5 ton = 16 ns, tor, : 55 ns
    l2,5 I o, : 0,47 nA, (JDF= 0,63V
    l?-7 tox = L2r;s,toFp: 141 ns t7s
    lr.l0 UD* = 198 V, Uo^t, : -4545 V
    tLll t-: 2lts, t-,, : 101 tts,IlFzmaldp prawiedwukrotnie t7J
    132 Kz = 375
    174
    i l L ? r n n v0 d t a u h < 4 y ; I n -
    17.9
    < uh < 4,tv
    tdh4v
    U,- U.
    I ^r , = - * d b 4 , 1 V < u b < 4' g 5 v'-s
    ;In=* -43.10-3dh llb> 4g6V
    23ffi ?20
    134 Cr. - 90 PF
    13.5 Asymptota narastada pr4du kolellora pozostajqpnI u, l*z C ddale sigdo C"
    1
    t3? l) tu.n : Q,t8ps; 2) tru : Q41 ps
    illa k" : -3,34
    l:r9 * (0,5),B: (1,5I C: (3,41?: (3,13,3,13I
    k" : 47
    r
    {t opl
    Lg6\ <4t
    (F 9lz : 'U'S9g'0: {' '99 - g f.LI
    q.1 **r
    Agt'o: , r n s f o: * d ' ( t E : e r t ' o o l : u'8:8n'0 - s4r
    t/otl : "l Yos'L: I tLl
    r\3: n vlr
    ( "i - !s(F
    +. /sE
    tu 'A 8I€ : n 94I
    v t'€ol = nI'V l'E : "I'o/ol7 = t tt 8I't :
    LgZl = n rLl
    = aLl
    "0rI @Z
    v tI'8 = nl'ltlg? = "u'I€'I = Y7l €9 : "u'"2'89= @ cLl
    .{t OOtN ) :L Stet : A'91d0 : Y t'Ll
    s! | = tJ(c'sd S : tl (q M gSZ= tJ (eglrr
    crt5aavtU"HIIOl=DI 0l
    tyrvY:EI ,rVY:t>l
    Eyrfy=ZI tryoyqey:6 ,EyoV=lI 'Ey+oy=1A oyty+'Y:OI 'I =
    0) €IlI
    4uzcll ?",f,oJtzt^ | | =
    zy zeJo| : 'Y Ttoqf,zseyz &optt ttst
    4'91npug,(zrd z1lfo n FPoIpa EIzc od I00'0I0'I0I 0IEI
    ol'l'62's'll'9'El csr
    .V@o = = ,I gEI
    "I b_ry
    toro r",to tooo'rob Iulzcog '(zr1eugezgod LEI
    UO t{EBJq e,noo9[e,rn,np7 zeto
    rp - t1:rp rI: elb :
    = : tI = : 1 1- o 1 9 E I
    " I 3ri "Ii1
    0 : €I : z1'ra = r1'I = of grSI
    (6'8'L'9'ET)\3=v4fPt'Eo-o|-+egz?+&ptgrynluedesslp'dNtsr
    try,{pef pef SV + w(gV + 3y) e[r utg gEI
    t"U'LS? = ttn 1'1'll
    sr!1 - 1'Utr SI = z"U t;q S =
    = rc'du89= t tE0z = u : ru 0r}r
    uloz < uu'.{dgc
    Ltvz- ="9'u€€€:u 6?r
    i(uo1-sarloeruuepI
    = S'I: U"l61'13ers;nduru'(p4r1odltztntill: X'I: f el61 Lvl
    r'u+ Iu
    fa#a (rtr - "g)= "^n' "u + rfl : tan ,.tr
    'gd tc wr
    "u'o/I po es$r,n fzetg'go4,(1 €9'oI:
    o/o9E'b\p €€'Ifrq vE 99'E= (")r1 g?I
    *"n un <<tg Aptarzq x t1 Tll
    nr't :|io1
    (r)rn 'ul
    'A gg? - lzton 'Eg'g- : "r 'L sL'v- - (c)'/l 'L tl : 9gz : \ r?r
    s u s ' s l , : 6 ' 9+ t 8 9 : t t r t l
    sUISS=tOftt
    yepez euezblntzog ZLL
    E 'L
    Skorowidz
    - psqn
    - przrl
    - przg,
    - r€g€r
    - wQo
    - wylE
    - 2ycit
    czptotl
    SKOROWIDZ - maks
    czw6rn
    - drab
    - kratc
    -'pafl

    DAC 6
    Darlinl
    deemfa
    dekode
    --je
    demod
    demult
    ADC 625 - - NOR 506 detekta
    - -/czt
    adresowanie dwuwymiarowe601 --,parametry506,507
    - stos
    algebraBoole'adwuwarto6ciowa29 - - przelotowa 543
    - - , podstawoweprawa 698 - szgz
    - - TTL 508
    - sync
    analizawrailiwo6ciowa55 ---tr6jstanowa53l
    - wart
    AND 696 - - - zdiodami Schottky'ego528
    ASIC 622 dewiac
    otwartym kolektorem 525 - puls
    automatycznaregulacjawzmocnienia418
    dioda 1
    -474
    Calkowaaieanalogowe237 - - r l :
    Biegunyfunkcji wymiernej 45 - czasowa (impulsowa) ukladu liniowe-
    bilans mocy harmonicznych393 go 50 - - , 3
    t

    bit 29 charakterystykaczgstotliwoSciowa
    ukladu li-
    - najbardziej macz4cy 626 dobror
    niowego30,31,4
    - najmniej znacz4cy626 dodaw
    anplitudowa 44
    bloki fimkcjonalne353 DRAIv
    fazowa 44
    bQdy przetwornika A/C 635 - dynamicna 377 dwuwr
    - - cl^ 626 627 --'I
    - maksymalnieplaska 2n, n0
    --p(
    Bodegowarunek stabilno5ci2(D charakterystykiasymptotyczneBodego 45
    boohtrap 246,354503 dynam
    ci4g impulsowy689
    bramkacyfrowa 32,506 - okresowy689 dyskry
    - - AND-OR-INVERT 528 - sinusoidalny590
    - - cMos 540 - skokowy 589
    - - ECL 516 CMRR 165 EAPR
    - - t2L 522 czasdostgpu602 E2PR
    - - I3L 533 - magzzynowaniano6nik6w 476 efekt I
    - - MOS 533 - martwy 556 - Milt
    ---dynamiczna544 - narastania5L,4@,474 eleme
    - - MTL s22 - opadania467,476,483 eleme
    - - NAND 506 - op6Znienia51, 471,482"556 - p6lt
    7
    (x)s rol"rtelul €9 eao4upoaezrdlgd -
    "Iemw '97
    169 UII 6LZ'EE eulu{11eIluswale
    791 oteulor,rz eluetpuds sldo {ureluerua;e
    gtl _
    "IelFIi[
    g1 otelpeg qep
    lw Euigo'cleEl 9Lt
    IO9 I^[OUdzA
    I09 I IOUdVfl
    IZt P"FPoIE ?goloqeF
    tlt 1!uo,$Fzrd 4rsqllg
    sz 99o1s3t
    "^$sgarqopodopmerd
    lraqlsotu z - - 6€t rcto,lqFolsSzcro1eu5u,ft1s,(p
    68€ ggg fcerd n14undeverutzerzcpueu,(p
    "uelal f,roqulgtlp - -
    1gg gg oEapoga
    39 ,(q1qe6ep erupfcuelod - -
    s8€'t9€cu - f.rleurered' - - 0
    - T76E ezr,ory1ot
    EBg!W uapO;duu,tuef"4sozd
    99 d,tlotu11lFloIAn^rP
    z8t
    "&tussplt 9I9 I Mq
    619 vflegtell epB,lr?poP
    157 o,IOEOJUUU
    6lg rsutdtoJ ggg o8aaosueuozarnpo^rgo?orqop
    uraPEizrds ez - -
    946 urr{u1or,nz -rI nPBnn Blttolt
    gg And56uz,luureqce'- -
    898 C'I -
    - - 99 ,&ropryo,ro4uJcpo-' - - -e/nolull
    96€ nP?FI
    ".eoreld 99 f,uzrlgerfleporu' - -
    56€'89€ i$toc.rrm4-
    149 ,tno4u[g,tp -
    0Ln'
    -ZW'gpl' L6'
    @-Eg e,rotr1upo,naz.rd1gd
    19€ rolB&tue9 "po;p
    tzt ilc"sFd -
    lZ? ptoalno$lzc efcuprap szsu
    7gg terupergptouu,r - 8ZSot
    969 opls,nolooq olclunJ -
    569 ,(uzcluo.rqcur(s
    97 o[ feuuaruz - - ggtr f,mo1f,zcn-
    gg s anoprado eurerud,r -
    g1g ec0fns;do- 6€t n{mso$ -
    6€? pto/{rlForslzc/- -
    9Zt qesssg
    "fcrynJ LEt frslroillapp
    469 faqs,nolooqilcryq Buzcluou?tl?turoJ g5g .res:pldnpuag
    89E ^nl -
    OEt'g7';tnpdds zlreppouep
    995 Ipnrgduo efonllng
    €69 .N p9.r9odsuepel" - -
    169 UI.{
    - 55,9,iro4,(c repolep
    EZE'LLZ gregcaouun[odyuf,ue@ead z 8ZVsz?I(g,?€p
    919 ,(,nolsndezrdOrno4Porg - -
    - - ZLI q'n4':ttreuqEqlruq
    919 d,nolsndezrdourgt
    716 ,$rolsndezrdoupp- -
    sz9cvq
    g1g o,to;-em1pg -
    llg,inolsndazdoao{po4 -
    156 fwc,{l11epozed - 6€ ezcoqor[4eueJed' -
    IZg NHX - LgE,ElE,0*o1r.q-
    119 ,ftro6ndezrdourgt - 9gg ,turo1qqr,lp -
    119,{,nolsndazrdoulop - c;c,4tJJg^{zc
    ll1'LLZ 3X ,(u,td14a4g 937 ilceroud tuput,(s1ttu -
    g9'€€ rad gtt qc,(useprge8rp 99o,rqpo6lzc
    I$ SOrffC SLI'OL,tglfqou acfa -
    sl"tr '39 zJuazct$,t -
    ozt €W'LLt
    "stou E}t'tLV
    '997 ePezc{,n -
    9gg {cereueEu -
    169'829UOXA ggg nlnzrazrd -
    I09 I IOUdA gg7'LB'69 'tg ,trgllutou n1o1az:d-
    869 raPo{ua Lgg'LLl fs/trIsed -
    9tL zp!Motols
    v7//

    Skorowidz 716 Skorowidz

    JFET 63,83 --,elementy38 n-wtotn


    - rozwarriowa 38 NYquisl
    - zwarciowa37
    Kaoraughamapa 699 makromodel 91
    kaskda Ll2 -, taliz,a$a prnz sptet4 9l Obci€e
    klasaA 333 -, talizar,ja ptzEzupras?nzanie9L obwiedt
    - LB 333,342 - wmaqiacza operac.yjnego 229 obwod5
    -B333 --spr
    maksymalnaszybko5dnarastania?27
    -c333 - - - i
    mapa Karnaugha 699
    -D365 marginesfazy ?-09
    kod BCD 592 - wzmoc,nieniaZ)9 obw6d
    kompensacjaczgstotliwo5cizLO,228 - zakt6ceh507 odejm<
    - - indukcyjna271 masapozotna 234 odpow
    - - op6Lniaj4c,a2LL - wittualna 234 odstroj
    - - pojemno6ciowa2f9 matryca btanek 623 koY
    - - przyspieszaj4ca212 MESFET 63 ograni,
    - - szeregowa210 metodafunkcji opisuj4ceJ373 opis g:
    - - szerokopasmowa - prawieliniowa374 - wiel
    269
    kompilator kzemowy 622 - zrniennychstanu 319 opis o
    konduktancja iryracji 322 mnoicnie analogowe2109 oR6
    konfiguracja pracy tranzystora bipolarne- - - czterokwadrantowe 411 OTA
    go 133 - - dwukwadrantowe (dwu6wiartkowe)411
    , wB 133-135 - transkonduktancyjne 410
    , wc 133-135 model Ebersa-Molla tranzystora bipolarne- Pami
    -EA
    , wE 133-135 go 72
    ---unipolarnegol33 - Gummela-Poooa tranzystora bipolarae- - E2
    go 75 _EP
    , wD 136,137
    -PR
    , wG 135,137 modulacja 420
    - amplitudy 420 -RA
    , ws 136,137
    konwerter ujemnejimpedancji 323 - - bez fali no5nej 423 -RC
    kryterium stabilnoSciNyquista 206,207 - - jednowsQgowa423 - - t
    - - zprzyttumion4fal4 no6n44r3
    - czgstotliwo6ci420 -sR
    - fazy 4?-0 pafsl
    Liczba Gummela 74 - rol
    - kel@4'26
    licznik cyfrowy 609
    - - asyrchronicay 6LL - konduktywno*ibazy 74
    - rezystywnofcibzy 466 _:,
    ---dw6jkowy6L2
    - szeroko6cibazy 73 pasE
    ---&iesigtny612
    MOSFET 63,83 PIP(
    - - Johnsona610
    mostekWiena 387 P$(
    - - pierScieniowy 609
    multiplekser596 PLA
    - - rewersyjny614
    multiwibrator 549 PLL
    - - synchroniczny6L4
    pojE
    linie pierwiastkowe201
    logika dodatnia 554
    lustro pr4dowe 169
    Naklada:riewidm 592 _i
    napigcieodcigciakanalu 85 _I|l
    - progowetranzystoraMOS 84 -pt
    - r6inicowe 152 -sl
    I0,[acieliz
    admitancyjna 37 - sumacyjne165 - d
    --,elementy37 amplitudy 358
    niestalo6d
    - hybrydowa 38 - czgstotliwo6ci
    368,390 polt
    - impedancyjna38 NOI 691 pfE
    - mieszana38 -tr
    NOT 696
    - gg'g1 eluoi(seu-
    SZ9 I^rotolsB"-o,$orJr{c
    - - Ut auetol ptrd
    0f9 ttc"Iu/k{od" tu,tu(svclnsz
    - - . 86I erooruconzrnelod
    6€9 rur(qo.r,nzwePe4Szrdsez
    - - lL eroosdzgsrl- -
    399 ,$ePurgr
    - - S9 ,tPoP B^oqz -
    999 ,trPu"Ied'
    - Lil'nil aotfz63zrds-
    9g9,,frt[nryec-
    gg9 d,to.g,(c-ortloto;uue- g9g'8Ll '997 e*fezsedsfz.rd- m
    gtl srelH^[ -
    69 4u.ronpzrd
    9r9"uPnqz'nocqo--- 14 zrolsdzue4 - -
    sLgelL!|o'JErosPel---- 99 ,(PoP euf.dzn;,(P-
    - - - - 'SSI zc0[n1otq
    LLg e^onvln rp ,SI 9gouuafod
    9l9"qeqou€s--- EW'I'Id.
    V Lg'Wg oEaryels z.rel;deustruo'tqsud €09 v'Id
    - l(D OSId
    999 duzcruolqcufs
    gLs'lLg - s09 odld
    "lilIultrcs -
    lgg,tuzcporqcur(s:rsBflb I LZ vzcielfinetwitrOrussd
    599r- CCZ,euz,'&lorts---
    t9ssu - g7g elan1weutpotaqffcendo va .tasosluzrt--
    - 6€ szcoqoJ
    99S e^qs-DlsBl^l "Ilulgltrzc Ir1eurard
    s9s)f - g9g eroPreuet
    - 8I9'9I9 NVUS -
    ZLS'6lS ,(qq4souPe[
    - 969 e4unory1,Qn EZt
    ZLS'095BllBprof'Esoltql - -
    - 00g elrr?,no$"ut zszrd ?u8,nou?I8ord
    €99'$tS ,{q1qz1sn,tP
    - - 85S I^[OU -
    ots t[ozCogz,(uq"'r|zrlr
    s9sq- 9I9 I IVU -
    gLS'lSl ?s/{roq- 009 I loud -
    g99 ,fuzcporqcu,(ss- I09 I IOUd!I -
    -eurqodq arq
    ZLS,6qS,(qqqse - I09 XlOUdzff -
    LVSllltrinzJ;?ztd I09 I^[OUdViI -
    -eurqodq erq
    0t lcso^rlFolslzceuelwtztd lag'glg nVUq 905ttu6
    - -
    64 qc,(uruPdlun
    gY qc,(wePdg,n9.ro6fzwr1 - 119 (o,noryre;
    79g femo4upo,ntzdld,(po1p eruczc0trezd 8SZ VrO
    6Te,toterezs--- 9@ UO
    6Z# 79 ,&nqu;1nueryppo stdo
    -
    -olos,f,gr [enory,b {cuurolur epan (zqezrd 69 tp{nop11o1u,tgP?PtBfueluolelt
    97,(uzc,{PPPTePPteEazrd 99 qcrnopPlu /r'gPBttF,(wcgrrt sdo
    199 Snorols'fi'(l z - gg9 lgtzcJw,fo
    gg9 ,{nofzczs - €82 ell?llro
    26 wfivnfzrru -nperz o8enosssttozar npo.rrgo ape[o4spo
    - - - - 69 e,nospdrul Tpetnodpo
    5g9 u,(,nopgouue[od-ou$cue1s,(zoJ
    999 tuduf,{c4nPq'ou 1g7 anotoPue euemoufoPo
    -[,(cuqsi{zu ruer-ueqtpqoz,{,nol,t9pdnnp - 967,(ctfnnosedoPP-omqo
    979u{5tl(zcsz;t---- 062o.$optolruefod---
    599 ru,inoPgouue[od-ouftb 98Zolul,b]FPul---
    - - LCCelus
    -ssls,(zar ruame4?rcgoz ,(,no1n9pdoupe[ - 997 euogOzrds
    ry9 4p,to6ord Z8Z g,$osllBuozar,(Polrgo 5CZ
    99 queztPqo aSord 16 otenenoppou nEepozrdElsPel^rgo 16 otu
    009nloud L8n-gW
    '111 euzqrueu,(Pa;uo?ttcqg I(
    199qdo fuocarls' - -
    z6'19 gcldsd -
    Z6't9 iICIdSuelEord LOZ'1Wlcgol4lqqs unual(rl "fqnbIN
    97trvzr5wand 6Z :llElol/tr-tt
    zp!Motols 9LL
    LLL
    Skorowidz 718 Skorowidz
    - - , bldy przetwarzaria 626,627 srso 605 - S t
    --,parametry626,628 sl.s 45 traJ$k
    - - z drabink4rezystorow4629 sor 691 - sutD
    - - z przelqnz.aniem napigciowym 62g splot dyskretny 690 - fta.n
    pr4dowym628 sprawnoSidemodulacjiamplitudy 432 tIanzy
    - Gilberta" 414 - enetgetycz.na 296 - -
    t
    PSPICE67,92-68L sprzg2enie zwrotne 183
    pulsacjamaksymalnejmocy wyj5ciowej226 - - dodatnie183
    - rezonansowa283 - - napigciowe187
    punkt pracy 97 - - , opiselementanry184 _DN
    - - diody 97,100,107 og6lny 216 - uni
    - - , metodywyznaczania100 - - pr4dowe 187 ,
    - analityczne107 - - r6wnolegle187
    - graficzne 100 - - szeregowe187
    - - tranzystorabipolarnego60,98, 100,110 - - ujemne
    183 ,
    , wspolczynnikistato6ci115 SRAM 616 -L
    - - - unipolarnego99, 103,113 stabilizator napigciastalego64 - VI!
    - - uklad6wwielostopniowycht2l ---impulsowy669 - zlo:
    ---zdiod4Zenata662 twien
    - - - ze sprzg2eniem zwrotaym 655
    RAM 616 stabilno5dwarunkowa 208
    rejestr cyfrowy 6(X stah czasowa52 Ukla
    - przesuwaj4cy605 stopioi scalenia34 -- (
    - r6wnoleglo-szeregowy - przetnni^\y44O
    607
    - r6wnolegty 605 stosunekzwrotny L85,2L7
    - sz€regowo-r6wnolegly 607 suma galwanicma 526
    - veregowy 606 sumator cyfrowy 591 -- |
    rezonator cerasicmy 29- sygnalanalogowy 27
    - kwarcowy 291,395 - - ciqgly 27 -an
    -bo
    rezystancja typu N, stabilnazwatciowo372 - - dyskretny28,689
    - - $ stabilnarczwatciowo372 - cyfrowy 28 - cyl
    - wejSciowa r6inicowa 166 - losowy25
    - - sumacyjna166 - lustrzany 442
    - modulowany420 -Dr
    ROM 598
    r6wnanier6inicowe 590 - moduluj4cy420 -de
    - stan6w 702 - r62nicowy165 - fo
    - Van der Pola 373 - sumacyjny165 -ko
    r6imicasymetryczna528,591 symulacjakomputerowa ukladu elektronicz- - lo
    - wsQpuj4ca328 nego 92 - llx
    - zstgpuj4ca328 szumbialy 175 -mi
    - zwrotna 185,218 szumystruktutalne L75 -m
    r6zriczkowanie analogowe 237 - Srutowe175
    n4d wielomianu59 - termiczne 174
    szybko56narastaniamaksymalna227 -pr
    -pr
    -pl
    Schematzastgpczy63 Tablicapobudzeri564,568,702 -sI
    - - Beaufroya-Sparkesa71 - ptzej66 554,565,559,570,702 -sl
    --mieszanenTS-83 - stan6w 554,702 -to
    - - szumovyy 175-181 - warto6ci554,696,7U - z
    sekcjabikwadratowa311 totem-pole357,360 - z
    - - , sposobyraluaqi 3I3 transformacjabiliniowa 328 ukla
    srPo 607 transformatadyskretnaFouriera 691 -sc
    f
    8SZf4ltt{npuo:lslt8Jl - - CZg .Ba^ozpfmds euo;ece- 169 E
    ICZ iulireJ€'do - gg9 eqenoum.ford euzcpo;,(pztrry
    - 6yp tlltoza,ltpld z -
    9€Z o/notopu?,(dfruu[aPo
    1gg ,(.lroused- - uemeTtpgo z -
    tfl ru,(uzcFueu,(p
    1gg ,fipwered' - - WE'LgE elod-uelol -
    s9€q--- gg ,{uruuo[*ts - 4
    €9€C--- s? s.Is -
    8€gs--- 551 vry6e1[zlril -
    zitEv--- 57 blv1sfenoP'etr1s ePerrmsezrd-
    ?EEV,(s?H - - WE' E6Z,{ctfgleru"d-ootfn1q9rd- LA, q
    1gg ,trou - 917 fu[,(cuur:Fpuo{su".q - -
    g47 ,(,nospdtul - 117 iinoryzmgnap - -
    957 o,notopue f$fepop rtu.rvcltu'E,ltr 6gp ffiz.ouu -
    Z65 Fpt,trl g€ [rropJoJlr.E -
    979 ,$noc,tteu -
    66r"rsqmouE", -also4lalo trr
    ffi,ToH;Tj#l 1617ildfnq,tn6o1 -
    971 ,{,ro1p9.q- 979 qc,furoprepu4sTerguto4 -
    - 497 ,rgspdrq ?luBdroluroJ-
    997 Ictfece.t,rrpo
    61 ,{,nora1peIIUIg}n 97 ,(ctfnzfileudsep -
    911 o8eul 741 euofqlruq -
    -qoqq e.ropi(zsetl ,(cerd nqund ptot"ls - 794 ,tuf,bue,n:p6- -
    Zt tctouflq"rs gPu,{zqgds,r 969'169 ,(u[,(cugruo:1- -
    g91 oteuf,{corunsn;eu6,(sEluoFunn- 0OS'I9?19'67 f,no4f,c-
    94I ,ngulnzs- €0S?S€'94 de4slooq -
    8lZ Ptourtlolsord - 96'pdcofnu4,{retoflur -
    - - rurerc,sowue[od tu,(uezcQezrdz - - -
    tr7y erc6fme4 uPac,(stu
    16 fmpPour Pto:toqap - 9g'67 $uvabpz:d) Iqa.rls,tp - -
    '
    I99 l[cBrlIIJ11uu,{zq9ds,n I€ ,{,nolugepre.rd- - -
    O0t'gS'19
    'gg ,&no;u;Flrr - - -
    979 llwlneP Tu,zqs,r ,It .09 f^ro1u[ _ _ _
    E7 Elotn 9€
    wz Bwslu's|'',z/n - - 99'67 fftp - -
    99 zuP{tz,t - 67 ,&no8oPuuP,zgry1
    ,g u,no$oilz.rdo1PJ,tl-
    9S - 999 w(r
    "up{tz,r.tgd 8Z ?uoutrBlls9tuozPrelrl
    A€ NAE -
    g9 eufiflzllrzq ?to,nlper,f, EtI NdN-dNd Avoz.olz-
    gg9 otfnrez - z9€son^ - t|9
    g9g enotv8;ez- 0zl-
    gr59act[ePraFn - -8II 'SII-€II '1OI-€0I ,(csd Uund ' - -
    L8V'6L?elu?lz'tpztilt - -
    ossd- -
    299 80 - 16-g9eppotu' -
    ' 65 auzc,{1e6g,{S,(Jaqaroqc' - -
    I4, ec?,[wel,ll'go- -
    gg Iurrpd;un
    tCZ cfilwRnnPoop -
    z99sc- €99sonq -
    '€II{II '10I-86,(curdqund' - -
    0SSC ePtla,tr SII
    566 otepog lctoslqats - 8L1-1,fi eluezlbtraud' - -
    gLE?LE[ry _ €8-09elepou'--
    - 96'69 euzr,(pp g,(p,ftaqareqc' - -
    719 pao,nposOa
    gLE\LE,tpnqdue laurua,n 59 furepdq.rolsdzuzg cet fpti.rt
    s9 eul?Ellsou!c9ou?ll 171 uo1s,(zue.4-
    991 zuf,(muns -
    €erB.roclr4eJ
    "oT#'t;I;;.F
    €8S'Et OCA
    6lL zptMotols 8rL
    Skorowidz 720
    - przeciwstawny334 Zuilacz rapigcia stalego 64{
    - quasi-przeciwstawny356,360,363 zattZaSkiwadeyzmacnia+z;A TIA
    - r6inicowy 160 zeget 32
    - selektywny277 zerafunlccjiuryniernej a5
    - synchroniaznyt305 zmiennestsnu 319
    - werokopasmowy263 znieksztalenia lbiwe 45
    _ wielor3zona,rsowy306 - skroine 342
    wzmocnieniecw6rnilca 4O,4L zwierciad.lopr4lore 169
    - pgtli sprzgieniazwrotnego 185 zwis 51
    - pr4dowetranzystora 7)
    - ptz.emiany442
    - wnamiacza napigciowe 14{) bytatot IZZ
    ---skuteczne 140
    - - pr4dowe 140.
    ---skutoczne139 2r6dlonapigciowe171
    wz6r Fidlera 57 - pr4dowe 158

    9.T5!+5

    ?
    d
    1
    U

    You might also like