1.

ĐẠI cương
Định nghĩa
Sinh lý bệnh theo nghĩa tổng quát nhất là môn học về những thay đổi chức
năng của cơ thể, cơ quan, mô và tế bào khi chúng bị bệnh.
Như các môn Y học khác, Sinh lý bệnh đi từ cụ thể tới tổng quát, từ hiện tượng
tới quy luật và từ thực tiễn tới lý luận.
Sinh lý bệnh nghiên cứu những trường hợp bệnh lý cụ thể, phát hiện và mô tả
những thay đổi về sự hoạt động chức năng của cơ thể, cơ quan, mô và tế bào
khi chúng bị bệnh; từ đó rút ra những quy luật riêng chi phối chúng. Ở mức
chung hơn nữa, Sinh lý bệnh rút ra những quy luật lớn và tổng quát nhất chi
phối mọi cơ thể, mọi cơ quan, mô và tế bào mắc những bệnh khác nhau.
Dưới đây là vài ví dụ từ cụ thể đi tới tổng quát để rút ra các quy luật từ riêng tới
chung.
Tim có thể mắc hàng chục bệnh khác nhau, với những triệu chứng và diễn biến
không giống nhau. Cơ thể mắc một bệnh tim hoạt động theo những quy luật
riêng chi phối bệnh đó nhưng tất cả các bệnh tim vẫn diễn ra theo một số quy
luật chung của bệnh này và được mô tả trong Sinh lý bệnh Tuần hoàn.
Rất nhiều bệnh có viêm, dù xảy ra ở các cơ quan có chức năng rất khác nhau :
viêm tim, viêm da, viêm khớp, viêm gan..., và mỗi bệnh cụ thể này diễn ra theo
những quy luật của nó. Viêm tim không thể giống với viêm gan. Tuy nhiên, mỗi
bệnh đó lại cùng tuân theo một quy luật chung hơn, đó là quy luật bệnh lý trong
viêm nói chung sẽ đượ c trình bà y trong viêm

Nhiều bệnh có rố i loạ n chuyển hoá : bệnh gan, nộ i tiết, suy dinh dưỡ ng, thậ n, xơ
vữ a độ ng mạ ch..., vớ i nhữ ng biểu hiện đa dạ ng rất khá c nhau do nhữ ng quy luậ t
riêng củ a từ ng bệnh chi phố i. Cá c bệnh nà y lạ i cù ng phụ thuộ c và o mộ t số quy
luậ t chung hơn; quy luậ t trong rố i loạ n chuyển hoá.
Sự tổ ng quát hoá cao nhấ t trong nghiên cứ u Sinh lý bệnh nhằ m trả lờ i các câu hỏ i
như : bệnh (nó i chung) là gì ? cá c bệnh diễn ra theo nhữ ng quy luậ t nà o? quá
trình là nh bệnh và tử vong diễn ra thế nà o...
Sự ra đờ i
Sinh lý bệnh là mô n họ c tương đố i trẻ, hình thà nh và i tră m nă m nay từ hai nguồ n
nghiên cứ u chủ yếu :
a) Nhữ ng nghiên cứ u á p dụ ng củ a mô n Sinh lý họ c, trong đó cá c nhà Sinh lý. họ c
bắ t đầ u đo đạ c, khả o cứ u trên bệnh nhâ n nhằ m phụ c vụ lâ m sà ng. Trong quá khứ ,
ta thấ y xuấ t hiện cá c phâ n mô n có cá c tên gọ i như Sinh lý ứ ng dụ ng, hoặ c Sinh lý
lâ m sà ng.
b) Nhữ ng nghiên cứ u bệnh họ c thoạ t đầu là nghiên cứ u về hình thá i (đạ i thể và vi
thể) chủ yếu là ở các mô và cơ quan đã hết hoạ t độ ng (ví dụ , ở xá c, ở các cơ quan
đã lấ y khỏ i cơ thể) nhưng khi đủ điều kiện thì cá c nhà Bệnh họ c dù ng cả phương
phá p thă m dò chứ c nă ng để nghiên cứ u cá c mô và cơ quan cò n đang hoạ t độ ng
nhờ vậ y bệnh lý họ c đượ c nghiên cứ u sâu hơn và đầ y đủ hơn.
Nộ i dung mô n họ c
Khi Sinh lý bệnh đã phá t triển khá đầ y đủ , nó đượ c định nghĩa như trên và bao
gồ m hai nộ i dung lớ n là Sinh lý bệnh cá c cơ quan-hệ thố ng và Sinh lý bệnh đạ i
cương
Sinh lý bệnh cơ quan
Nghiên cứ u sự thay đổ i trong các hoạ t độ ng Tạ o huyết, Hô hấ p, Tuầ n hoà n, Tiêu
hoá , Chứ c nă ng gan, Bài tiết, Nộ i tiết, Thầ n kinh...khi cá c cơ quan nà y bị bệnh.
Sinh lý bệnh đạ i cương: có thể chia thà nh hai phầ n nhỏ :
* Sinh lý bệnh cá c quá trình bệnh lý chung, nghĩa là cá c quá trình bệnh có thể gặ p
ỏ nhiều bệnh cụ thể (Viêm, Số t, Rố i loạ n chuyển hoá, Rố i loạ n miễn dịch, Lã o hoá,
Đó i, Rố i loạ n phá t triển mô , Sinh lý bệnh mô liên kết...), và
* Các khá i niệm và quy luậ t chung nhấ t về bệnh, như:
Bệnh là gì (các quan niệm);
Nguyên nhâ n nó i chung củ a bệnh;
Cơ chế phá t sinh, diễn biến, kết thú c củ a bệnh nó i chung; Tính phả n ứ ng củ a cơ
thể vớ i bệnh.
2. VỊ TRÍ, TÍNH CHẤ T VÀ VAI TRÒ MÔ N HỌ C
2.1. Vị TRÍ
2.1.1. Mô n tiền lâ m sà ng
Sinh lý bệnh và Giải phẫ u bệnh là hai cấu thà nh củ a mô n Bệnh lý họ c. Nó i đú ng
hơn, Bệnh lý họ c trong quá trình phá t triển từ nghiên cứ u hình thái sang nghiên
cứ u chứ c nă ng đượ c chia thà nh Sinh lý bệnh và Giả i phẫ u bệnh, và do vậ y cù ng
đượ c xếp và o nhó m các mô n họ c tiền lâ m sà ng, đượ c dạ y và o nă m thứ ba - trướ c
khi sinh viễn chính thứ c họ c các mô n lâ m sà ng và dự phò ng (mô n nghiệp vụ ).
Cù ng hà ng vớ i Sinh lý bệnh và Giả i phẫ u bệnh là các mô n dạ y về nguyên lý chữ a
bệnh bằ ng nộ i khoa (Dượ c lý họ c) và bằ ng ngoạ i khoa (phẫ u thuậ t thự c hà nh).