Professional Documents
Culture Documents
M. Iskenderoğlu Razi Ispatı Vacib 470-477
M. Iskenderoğlu Razi Ispatı Vacib 470-477
1-Mümkün varlık varlığa çıkma veya çıkmama ihtimalinden birini diğerine ancak bir
müreccih ile tercih edebilir: Razi'ye göre, mümkün varlıkların var olma veya var olmama
durumları arasında bir seçim yapılması gerekmektedir. Bu seçimi yapacak olan bir müreccih
yani bir tercih edenin varlığı gereklidir.
2-Müreccihin var olması, hem varlığa geliş hem de varlığın devam etmesi için
gereklidir: Razi, varlığın sürekliliği ve değişiminin bir müreccihin varlığına dayandığını
savunur. Müreccih, varlığın başlangıcını ve devamını sağlamak için zorunludur.
3-Müreccihin var olması gerekir: Razi'ye göre, müreccihin var olması zorunludur. Eğer
bir müreccih yoksa, varlığın gelişimi ve devamı açıklanamaz.
4-Müreccihin eserin varlığa geliş anında var olması gerekir: Razi, bir şeyin varlığa
gelmesiyle birlikte müreccihin de var olması gerektiğini ileri sürer. Yani bir şeyin
yaratılmasıyla birlikte tercih eden de var olmalıdır.
5-Devir imkansızdır: Razi, varlığın devamlılığı için devirin yani sonsuz bir geriye doğru
gidişin imkansız olduğunu savunur. Eğer devir mümkün olsaydı, o zaman müreccihin varlığına
dair bir açıklama yapmak gerekecekti.
6-Teselsül imkansızdır: Razi'ye göre, varlıkların birleşerek sonsuz bir zincir oluşturması
imkansızdır. Varlıkların bir başlangıcı ve bir nihai noktası olmalıdır.
Razi'ye göre İbn Sina, müreccihe olan ihtiyacın burhani (rasyonel) olarak bilindiğini
iddia ederken, aynı zamanda tartışmayı bedihi (açık-sezgisel) olduğu iddiasıyla sonlandırarak
tutarsız bir tavır sergilemiştir. İbn Sina, bu öncülü ispatlamak için deliller sunarken, aynı
zamanda bedihi olduğunu savunarak bu öncülün rasyonel temeli hakkında çelişkili bir tutum
sergilemiştir. Razi'ye göre, bu durum, İbn Sina'nın burhanilik (rasyonalizm) ile bedihilik
(sezgicilik) arasındaki ilişkiyi doğru bir şekilde kuramadığını ve bu nedenle tutarsız bir
argüman ortaya koyduğunu gösterir. Razi, müreccihe olan ihtiyacın burhani (rasyonel) olarak
bilindiğini savunur ve bu öncülün ispatı için birçok delil sunduğunu belirtir. Bu deliller,
varlığın nedenine dair rasyonel düşünceler, nedensellik prensipleri ve varlığın gerekli bir
sebep tarafından yaratılması gibi argümanları içerebilir. Razi'nin bu eleştirisi, İbn Sina ve Razi
gibi farklı düşünürler arasındaki felsefi anlayış ve yöntem farklılıklarını ortaya koymaktadır.
İbn Sina daha çok rasyonalist bir yaklaşımı benimserken, Razi daha çok burhani (rasyonel) ve
kelamcı yöntemlere dayanan bir argüman geliştirmiştir. Bu farklı yaklaşımlar, Tanrı'nın
varlığının ispatlanması konusunda farklı argümanlar ve delillerin kullanılmasına yol açmıştır.