Stanisław Dubois

Stanisław Józef Dubois (ur. 9 stycznia 1901 w Stanisław Dubois

Warszawie, zm. 21 sierpnia 1942 w KL Auschwitz) –
polski działacz Polskiej Partii Socjalistycznej, Organizacji
Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego,
publicysta. Brał udział w powstaniu śląskim i wojnie
polsko-bolszewickiej 1920. Był twórcą i przewodniczącym
Czerwonego Harcerstwa TUR. W latach 1928–1933
sprawował mandat posła II i III kadencji Sejmu RP, a od
1938 – radnego Warszawy. Pracował na stanowisku
sekretarza redakcji gazety Robotnik. Jako przeciwnik
rządzącej po 1926 r. sanacji został w 1930 r. uwięziony w
Twierdzy Brzeskiej, a następnie skazany w procesie
brzeskim na trzy lata więzienia. Brał udział w wojnie
obronnej 1939 r., a następnie w lewicowej konspiracji
antyhitlerowskiej. Niespełna rok po klęsce Polski został
Pełne imię i Stanisław Józef
aresztowany i trafił do obozu koncentracyjnego nazwisko
Auschwitz-Birkenau, gdzie uczestniczył w obozowej Dubois
konspiracji ppor. Witolda Pileckiego. Rozstrzelany w Data i miejsce 9 stycznia 1901
1942. urodzenia
Warszawa, Królestwo
Polskie
Dzieciństwo i młodość Data i miejsce 21 sierpnia 1942
śmierci
KL Auschwitz,
Był synem Mieczysława, adwokata pracującego w Oświęcim, Polska pod
charakterze radcy prawnego w Kasie Przemysłowców okupacją III Rzeszy
Warszawy i Stanisławy z domu Rafalskiej. Pradziadem Poseł na Sejm RP II i III kadencji
jego był Karol August Dubois, paryżanin, oficer armii Okres od 1928
napoleońskiej, który po 1812 r. aż do śmierci pracował
do 1933
jako nauczyciel gimnazjalny na Podolu i Wołyniu[1]. W
trakcie nauki w gimnazjach im. Mikołaja Reja, Jana Przynależność Polska Partia
polityczna
Zamoyskiego i Wojciecha Górskiego był członkiem tajnego Socjalistyczna
harcerstwa. W szkole Górskiego zorganizował wraz z Przewodniczącego Okręgowego
pięcioma kolegami kółko samokształceniowe Znicz, które Komitetu Robotniczego PPS w
Białymstoku
wydawało pisemko Museion[2]. Poglądy socjalistyczne
przyjął pod wpływem swego nauczyciela literatury polskiej Okres od 1928
z gimnazjum Norberta Barlickiego. Jego przyjaciel, do 1933
Walery Zbijewski wspominał: Przynależność Polska Partia
polityczna
Socjalistyczna
Odznaczenia
6 sierpnia na stokach Cytadeli Warszawskiej
usłyszeliśmy takie przemówienie poświęcone
rocznicy stracenia członków Rządu Narodowego,
które przeszło nasze oczekiwania. Tym niezwykłym
Stanisław Dubois
mówcą był przedstawiciel PPS Norbert Barlicki.
Stanisław Józef Dubois
Do dzisiejszego dnia nie mogę zapomnieć jego kapral
niesamowitego wzroku, wyrazistej gestykulacji, Data
jasnej konstrukcji jego przemówienia, i miejsce
 druzgocących argumentów, wspaniałości języka oraz urodzenia 9 stycznia 1901
– co najbardziej nas przejęło – siły przekonania i Warszawa
bezprzykładnej odwagi. W pewnej odległości na Data 21 sierpnia 1942
wozie ciężarowym stali niemieccy żandarmi, pogroził śmierci
im pięścią i pełnym uniesienia głosem zakrzyknął „ze Przebieg służby
światem całym zwycięzcy – z nami przegracie!”. Obaj Siły Polska Organizacja
poczuliśmy, że z przerażenia włosy zjeżyły nam się na zbrojne
głowie. Tłum ryczał bezprzytomnie. Niemcy Wojskowa
zeskoczyli z wozu. Zaczęto pospiesznie rozchodzić Milicja Ludowa PPS
się. Barlicki w otoczeniu kilku towarzyszy spokojnie Wojsko Polskie
wycofał się ku miastu. Szliśmy w pewnej odległości Czerwone
za nim. Staszek mówił śpiesznie, zduszonym od Harcerstwo
emocji głosem: Walery, nie można dłużej się Towarzystwa
zastanawiać, trzeba za nim iść i to natychmiast[3] Uniwersytetu
Robotniczego
Czerwona Strzała
OM TUR
W 1918 r. Dubois wstąpił do Związku Młodzieży Postępowo- Służba Zwycięstwu
Niepodległościowej, późniejszego Związku Polskiej Polski
Młodzieży Socjalistycznej (ZPMS). Organizacja ta działała Barykady Wolności
pod patronatem PPS – dotychczasowej PPS-Frakcji Związek
Rewolucyjnej. W ZPMS był redaktorem pisma Jutro, pisząc Organizacji Wojskowej
pod ps. S-ek. Według informacji przekazanej w biogramie
Jednostki Grupa Wawelberg
sejmowym, w tym czasie przebywał w więzieniu niemieckim
za działalność w organizacjach socjalistycznych[4], lecz brak Stanowiska Przewodniczący
na to potwierdzenia w źródłach. Czerwonego
Harcerstwa
We wrześniu 1918 r. Dubois został członkiem PPS. Organizator
Uczestniczył w rozbrajaniu żołnierzy niemieckich na terenie Czerwonej Strzały OM
Warszawy. Według jego własnej relacji należał wówczas TUR
także do Polskiej Organizacji Wojskowej (POW) i Milicji Komendant Barykad
Ludowej PPS[5]. Jesienią 1918 r. został uczniem gimnazjum Wolności
w Płocku, gdzie założył z kolegami czasopismo Główne Wojna polsko-
socjalistycznej młodzieży szkolnej Znicz. Po odzyskaniu wojny i
bolszewicka
przez Polskę niepodległości brał udział w organizacji bitwy
Bitwa Warszawska
wyborów do Rady Delegatów Robotniczych w Warszawie. III powstanie śląskie
Na wiosnę 1919 r. powrócił do stolicy, w celu podjęcia nauki II wojna światowa
w Gimnazjum Rocha Kowalskiego. W tym czasie na Zjeździe
ZPMS został wybrany przewodniczącym jej Komitetu
Centralnego[6].

Na wieść o wybuchu powstania na Śląsku 29 sierpnia 1919 r.

wraz z całym zarządem ZPMS przedostał się na teren
walk[7]. Po powstaniu wraz z innymi członkami PPS i
Narodowej Partii Robotniczej (NPR) działał na rzecz
wsparcia Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska w
Wydziale Plebiscytowym „B” Oddziału II Sztabu Oddział Dywersyjny kpt. Tadeusza
Generalnego WP na czele z por. Tadeuszem Puszczyńskim. Puszczyńskiego ps. Wawelberg w III
Został też jednym z założycieli Uniwersytetu Robotniczego powstaniu śląskim. Stanisław Dubois w
im. Franciszka Morawskiego[8]. drugim rzędzie czwarty od lewej

W 1920 r. Dubois wstąpił ochotniczo do wojska i

uczestniczył w wojnie polsko-bolszewickiej. W czasie Bitwy Warszawskiej został ranny w nogę[9].
W 1921 r. ponownie udał się na Śląsk, aby wziąć udział w trzecim powstaniu śląskim. Walczył w
jednostce dywersyjnej „Wawelberg”. W pododdziale, dowodzonym przez kpr. Bohdana de Nisau
ps. Zagozda (oddział ppor. Lucjana Miładowskiego), dosłużył się stopnia kaprala. W skład
pododdziału wchodzili również: kpr. Wiktor Wiechaczek, Stanisław Saks i Stanisław Leśniewski. 31
maja 1921 r. brał udział w akcji wysadzenia mostu drogowego na trasie Gogolin – Strzelce Opolskie
i zniszczenia torów kolejowych na linii Opole – Strzelce Opolskie[10].

Za czyny, dokonane podczas wojny polsko-bolszewickiej i powstań na Śląsku, został odznaczony w

1921 r. Krzyżem Walecznych oraz Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy.

Działacz PPS i Czerwonego Harcerstwa

W 1920 Dubois rozpoczął studia na Wolnej Wszechnicy
Polskiej w Warszawie. W trakcie studiów objął funkcję
wiceprezesa Stowarzyszenia Bratniej Pomocy WWP[11]. Po
rozłamie w ZPMS dokonanym przez komunistów w sierpniu
1921 kontynuował działalność organizacji aż do jej zaniku w
1922[12]. W maju 1922 Dubois razem z Wacławem
Brunerem i Bohdanem de Nissau był jednym z
organizatorów I Zjazdu Związku Niezależnej Młodzieży
Socjalistycznej.
Zarząd Stowarzyszenia Bratniej
Po utworzeniu w 1922 Towarzystwa Uniwersytetu Pomocy Wolnej Wszechnicy Polskiej w
Robotniczego (TUR) wstąpił w jego skład. 15 kwietnia 1923 1921 r. Siedzą: po lewej – Tomasz
znalazł się w Centralnym Wydziale Młodzieży, powołanym Piskorski, prezes i po prawej –
Stanisław Dubois – wiceprezes
przez Zarząd Główny TUR. Współpracował w nim z
Wacławem Brunerem (przewodniczącym), Władysławem
Landau, Ludwikiem Cohnem, Stanisławem Garlickim,
Stanisławem Niemyskim, Eugenią Pragierową[13],
Mieczysławem Tyllem i Lucyną Woliniewską. W pierwszych
trzech latach istnienia działalność Wydziału koncentrowała
się na jednoczeniu organizacji młodzieżowych –
dotychczasowych kół ZPMS oraz Związku Polskiej
Młodzieży Robotniczej „Siła” – w koła młodzieży TUR.
Nawiązano też współpracę ze śląskim Stowarzyszeniem
Młodzieży Robotniczej „Siła”. Pod koniec 1924 r. koła III Ogólnokrajowa Konferencja
młodzieży TUR liczyły 1500, w 1926 r. – 4901 członków, Czerwonego Harcerstwa w Warszawie,
w siedzibie Związku Zawodowego
zrzeszonych w 59 organizacjach[14]. Na II Zjeździe TUR w
Kolejarzy w maju 1931. W drugim
listopadzie 1925 wydano zgodę na tworzenie
rzędzie siedzą od lewej: Somerfeld, Jan
autonomicznych struktur młodzieżowych.
Janiak, Zygmunt Piotrowski, Tomasz
Na zjeździe młodzieżówki TUR w lutym 1926 w Warszawie Arciszewski, Kazimierz Czapiński,
Wanda Pożaryska, Stanisław Dubois,
została powołana Organizacja Młodzieży TUR (OM TUR).
Olga Boguszówna, Kazimierz
Dubois wszedł do Komitetu Centralnego. Został również
Wojciechowski, Józef Żarnowiecki
przewodniczącym komitetu redakcyjnego pisma Głos
Młodzieży Robotniczej. Był komendantem pierwszego
krajowego zlotu młodzieży robotniczej odbytego w maju
1927 oraz jednym z organizatorów Dnia Młodzieży Robotniczej organizowanego coroczne 6
października. W lutym 1929 na II Zjeździe OM TUR Dubois został wybrany na
wiceprzewodniczącego Komitetu Centralnego OM TUR.
26 kwietnia 1926 Dubois wraz z grupą młodzieży socjalistycznej wziął udział w zgromadzeniu
młodzieży akademickiej organizowanym przez organizacje narodowe. W trakcie spotkania doszło
do wydarzenia, które zaważyło na jego przyszłości. Dubois przed rozpoczęciem wiecu, spoliczkował
działacza młodzieży narodowej Antoniego Opęchowskiego. Tenże (prawdopodobnie agent policji)
zadenuncjował Dubois w 1941. W sierpniu 1943 Opęchowski został zlikwidowany przez Armię
Krajową[15].

W 1929 był współtwórcą i przewodniczącym Referatu Harcerskiego przy Komitecie Centralnym

OM TUR, od 1931 do 1939 przewodniczącym Rady Głównej Czerwonego Harcerstwa TUR.
Pierwsze gromady (drużyny) zakładał już w 1926 w Warszawie z Eugenią Pragierową, Stanisławem
Garlickim i Józefem Deptułą.

Od listopada 1927 do lutego 1928 jako przedstawiciel OM TUR wchodził w skład Zarządu
Związków Robotniczych Stowarzyszeń Sportowych RP, któremu przewodniczył Rajmund
Jaworowski[16].

Redaktor Robotnika
Od września do listopada 1922 (Biała) – wspierał
Kazimierza Czapińskiego w zwycięskiej kampanii wyborczej
do Sejmu. Redagował m.in. dwutygodnik OKR PPS w Białej
– „Wiadomości Społeczne”. Sukcesy dziennikarskie
spowodowały, iż Czapiński polecił go redaktorowi
naczelnemu Robotnika Feliksowi Perlowi[17]. Rozpoczął
wówczas współpracę z centralnym organem PPS. W 1925
Feliks Perl zaangażował Dubois na stanowisko sekretarza
redakcji Robotnika, które z przerwami pełnił do 1939. W Zespół redakcyjny Robotnika. Od
związku z działalnością redakcyjną otrzymał w styczniu 1928 prawej: Jan Maurycy Borski,
Mieczysław Niedziałkowski, Bolesława
dwa wyroki, po miesiącu aresztu, które jednak nie zostały
Kopelówna, Stojen-Stefanowski,
wykonane. W zespole redakcyjnym, na zmianę z Bolesławą
Stanisław Dubois, Adam Obarski
Kopelówną pełnił funkcje sekretarza redakcji, pisał artykuły
oraz prowadził rubrykę Przegląd Prasy. Jak wspominał Jan
Mulak, terminujący wówczas w gazecie:

Przed wojną Przegląd Prasy był jednym z najostrzejszych narzędzi walki politycznej. Na tej
małej arenie odbywała się walka na kontrargumenty, odbieranie tematów, naświetlanie,
ośmieszanie przeciwników, łapanie ich za słówka[18]. [W latach późniejszych Mulak pisał]:
Niedziałkowski nie odbierał etatu redakcyjnego Stanisławowi Dubois, który całkowicie był
pochłonięty sprawami organizacyjnymi w Czerwonym Harcerstwie i Organizacji Młodzieży
TUR, swoim okręgiem w Hajnówce, przez co w ostatnich latach przed wojną udzielał się
mało w pracach redakcyjnych[19]

W trakcie przewrotu majowego w 1926 PPS aktywnie wsparła Piłsudskiego formując bataliony
robotnicze, oraz organizując 13 maja kluczowy dla przebiegu wydarzeń strajk Związku
Zawodowego Kolejarzy[20]. Postawa PPS spowodowała wydanie przez Komisariat Rządu m. stoł.
Warszawy decyzji o zawieszeniu wydawania „Robotnika”. Redaktor naczelny Feliks Perl podjął
decyzję o dalszym wydawaniu gazety w formie jednodniówki[21]. Całą pracę wydawniczą w tych
dniach wziął na siebie Dubois wraz z Janem Maurycym Borskim. Samodzielnie obaj wydali kolejne
numery gazety[22]. Poparcie PPS dla Piłsudskiego, jako przyszłego prezydenta zostało wyrażone 26
maja na pięciu wiecach socjalistycznych w Warszawie[23]. Tym większym zaskoczeniem okazała się
odmowa przyjęcia wyboru na stanowisko Prezydenta przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 31
maja. W tym dniu odbywała się wielka manifestacja PPS na Placu Teatralnym, w trakcie której
Dubois w przemówieniu potępił Piłsudskiego za tę decyzję[24].

Po demonstracyjnych spotkaniach premiera Józefa Piłsudskiego z przedstawicielami polskiej

arystokracji w październiku 1926 na zamku w Nieświeżu i w Dzikowie, oraz wprowadzeniu
przedstawicieli obozu konserwatywnego do rządu (według relacji Józefa Mieszkowskiego) Dubois
zwrócił na ręce Piłsudskiego otrzymany za zasługi bojowe Krzyż Walecznych[25]. Według tej samej
relacji, wywołało to pogróżki pod adresem Dubois, a nawet stało się przyczyną umieszczenia go na
liście więźniów w 1930[25]. Sprawa zwrócenia Krzyża Walecznych nie była potwierdzana w żadnych
innych publikowanych źródłach i relacjach.

Poseł PPS na Podlasiu

Już w 1923 Dubois rozpoczął działalność polityczną na Podlasiu. 10 marca 1923 wraz z Tadeuszem
Wieniawą-Długoszowskim (bratem generała) zadebiutował na wiecu w Łomży na uroczystościach
30-lecia PPS. W maju 1923, wraz ze Stanisławem Garlickim, był organizatorem wiecu w Ostrowi
Mazowieckiej. Ogółem w latach 1923–1939 Dubois odbył na terenie województwa białostockiego,
co najmniej 189 wieców, zebrań i odczytów w 35 miejscowościach[26]. Dzięki jego aktywności, PPS
uzyskała w wyborach parlamentarnych w marcu 1928 w okręgu nr 4 (Ostrów Mazowiecka, Bielsk
Podlaski, Wysokie Mazowieckie) 16,96% głosów[27], wobec 3,65% uzyskanych w wyborach w 1922.
Najlepsze wyniki osiągnięto w powiecie bielskim – 25,4%[4], zwłaszcza na obszarach wiejskich
zamieszkałych przez ludność białoruską, w gminach Pasynki – 82,2%, Kleszczele – 73,8%, Łosinka
(wraz z Hajnówką) – 76,7%. Dzięki zwycięstwu PPS, Dubois został wybrany posłem na Sejm II
kadencji. Akcja wyborcza była o tyle trudna, że na początku kampanii Dubois złamał nogę[28]. W
kampanii efektywnie wspierali go działacze PPS, OM TUR i ZNMS z Warszawy: Józef Mieszkowski,
Tadeusz Jabłoński, Stanisław Niemyski, Kazimierz Wojciechowski, Ludwik Cohn, Stanisław
Garlicki. Istotnym wsparciem był też socjalistyczny magistrat w Ostrowi Mazowieckiej na czele z
burmistrzem Stanisławem Leśniewskim, działaczem ZNMS i PPS. Okręg, gdzie działał Dubois,
żartobliwie nazywano „okręgiem wyborczym ZNMS” – z uwagi na liderów listy i zaangażowanie
działaczy młodzieżowych[24]. W Sejmie II kadencji 27-letni Dubois był, obok Adama Ciołkosza,
najmłodszym posłem. Wszedł do komisji opieki społecznej i inwalidzkiej[29].

W październiku 1928 Dubois został wybrany na przewodniczącego Okręgowego Komitetu

Robotniczego PPS Białystok (pełnił tę funkcję do 1933)[30]. W 1929 wspierał kampanię wyborczą
PPS do Rady Miejskiej w Grodnie, zaś w Białymstoku, po wyborach we wrześniu 1934, frakcja
socjalistyczna demonstracyjnie zgłosiła jego kandydaturę na prezydenta miasta. Propozycja została
jednak odrzucona z powodów formalnych.

W 1929 Dubois organizował na terenie województwa białostockiego kampanię przeciwko łamaniu

demokracji w państwie. Po najściu oficerów na Sejm w październiku 1929, z polecenia wojewody
odmówiono zgody na zorganizowanie z jego udziałem, w dniu 3 listopada 10 wieców
protestacyjnych w tej sprawie. Wojewoda zakazał również organizowania kolejnych – w Hajnówce
i Białowieży, z okazji 25 rocznicy demonstracji na Placu Grzybowskim. Mimo tego odbyły się one w
ramach spotkań poselskich. Dotarciu Dubois na wiec próbowała przeszkodzić policja, która
zatrzymała ciężarówkę, potem taksówkę, którymi usiłował dotrzeć do celu. W końcu na wiec
Dubois dojechał rowerem[31]. W sprawie o „udział w zbiegowisku publicznym, które dopuściło się
oporu wobec władzy” zostało wszczęte śledztwo[32]. Podczas organizacji obchodów 1 maja 1929
Dubois został zatrzymany na dworcu w Białymstoku, w celu wylegitymowania. Wypuszczono go
dopiero po zakończeniu Święta Pracy[33].
Dubois organizował działania na terenie całego kraju. 3 lipca 1929 przemawiał na zlocie tysiąca
działaczy TUR w Ząbkowicach. Po próbie rozbicia pochodu OM TUR przez policję 5 października
1929 organizował i przemawiał na wiecu przed redakcją Robotnika. 1 listopada 1929, podczas
starcia przy Cytadeli Warszawskiej po wiecu PPS, organizowanym ku czci ofiar rewolucji 1905–
1907, on i Adam Pragier zostali zranieni przez policję. Jak twierdził Adam Pragier, atak policyjny
był prowokacją przeciw PPS, skierowaną na podburzenie zebranych do antyrządowych okrzyków.
Prowokacja i atak na posłów spotkały się z ostrym protestem marszałka Ignacego Daszyńskiego,
który skierował pisma w tej sprawie do premiera i ministra spraw wewnętrznych[34].

W czerwcu 1930 Dubois przemawiał na zlocie młodzieży robotniczej we Lwowie. W lipcu 1930
uczestniczył w zlocie blisko 2 tys. młodych socjalistów Zagłębia Dąbrowskiego. Brał również udział
w działaniach na rzecz powołania Centrolewu i w kongresie krakowskim. W doniesieniach
policyjnych z września 1930 stwierdzono:

Jeśli chodzi o byłego posła Dubois, zdradza on wielkie zdolności jako aranżer
bezpośrednich wystąpień ulicznych, a ponadto dbał o stronę techniczną redakcji
Robotnika[35]

Oskarżony w „procesie brzeskim”

30 sierpnia 1930 r. Sejm został rozwiązany. Kilkunastu posłów, których już nie chronił mandat
poselski zostało uwięzionych. Dubois znalazł się wśród nich. Akcję aresztowania przeprowadzono
na wyraźne polecenie Józefa Piłsudskiego śledzącego na bieżąco akcję zatrzymań.

W nocy z 9 na 10 września 1930 r. Dubois został aresztowany i osadzony w twierdzy brzeskiej. W

tym czasie jego żona poroniła i była umierająca. Z tego powodu Dubois pod dozorem przybył na
jeden dzień do Warszawy[36]. Lidia Ciołkoszowa wspominała:

Sędzia śledczy powiedział mu, że dopóki stan się nie poprawi, może codziennie zgłaszać się
do komendanta twierdzy brzeskiej Kostka-Biernackiego, który będzie zawiadamiany o
stanie zdrowia żony. Kiedy Staszek przyszedł do Kostka-Biernackiego, ten mu oświadczył:
„Jak umrze, to powiem”[37]

Dubois znajdował się w areszcie w Brześciu do 22 listopada 1930 r., jednak nie przeszkodziło mu to
w kandydowaniu do kolejnych wyborów parlamentarnych – 16 listopada z okręgu Ostrów
Mazowiecka. Kandydował z listy nr 7 z ramienia Związku Obrony Prawa i Wolności Ludu
Stronnictw Centrolewu, zrzeszającego PPS, PSL „Wyzwolenie”, PSL „Piast” i NPR. Osobisty jego
udział w kampanii wyborczej był jednak niemożliwy. Mimo nacisku władz, nikt z uwięzionych w
twierdzy brzeskiej polityków, poza Adamem Pragierem, nie zrezygnował z kandydowania do
Sejmu. W wyborach Dubois przegrał z Michałem Rogiem. Jednak, po dokonaniu podziału
wszystkich mandatów poselskich w skali ogólnopaństwowej, Róg objął mandat z listy państwowej,
a zwolniony przezeń mandat z listy okręgowej objął Dubois[38].

22 listopada 1930 r. wraz Norbertem Barlickim i Adamem Ciołkoszem Dubois został przeniesiony
do więzienia w Grójcu, skąd 29 grudnia 1930 r. zwolniono go jako ostatniego, wraz z Kazimierzem
Bagińskim[39], za kaucją 10 tys. zł. Kaucję tę podobno wpłacił Ludwik Cohn[40]. Z więzienia do
Warszawy przywiózł go taksówką Tadeusz Jabłoński z OM TUR[41].
W marcu 1931 r. w trakcie debaty sejmowej nad zmianą
rozporządzenia Prezydenta RP o Krzyżu i Medalu
Niepodległości zaatakował rząd:

Ci, co szli walczyć o niepodległość pod

sztandarami PPS, których zasługi zawsze
czciliśmy i czcimy, szli na szubienice i na katorgę
nie dla orderów, ale nagrodą, o której marzyli
miała być dla nich niepodległa Polska
demokratyczna i ludowa. Pierwsze lata
niepodległości były dla nich nagrodą i szczęściem, Nocne posiedzenie Sejmu w nocy z 26 na
gdyż myśleli, że ich ideał, ich marzenie się ziści. 27 stycznia 1931, na którym poruszano
Ostatecznie jednak lata, gdy demokracja została sprawę Brześcia. Przemawia poseł
pogrzebana, gdy lud jest odpychany od państwa, Stanisław Dubois
gnębiony i nękany przez dyktaturę, przyniosły im
rozczarowanie. Obecna Polska kapitalistyczna i
rządzona według wzorów faszystowskich stała się
zaprzeczeniem tego, o czym marzyli. Nie o taką
Polskę walczyli, nie od takiej Polski będą brali
krzyże za zasługi, poniesione w walce o
niepodległość.

[…] dajecie krzyże ludziom, którzy swem

zachowaniem wykreślają Polskę z rządu państw
cywilizowanych, dajecie go ludziom, którzy
rzucają na Polskę cień zwyrodnienia i
bezeceństwa. A jeśli mówię to ja – więzień brzeski
(Wrzawa), to myślę że Panowie nie wątpią na
chwilę, o czem ja mówię, wiecie Panowie, iż
mówię o Kostku-Biernackim – przywódcy
oprawców brzeskich[42].

Od października 1931 r. do stycznia 1932 r. był sądzony w tzw. procesie brzeskim przez Sąd
Okręgowy w Warszawie. Obrońcami Dubois byli adwokaci Kazimierz Sterling i Stanisław Benkiel.
W dniu 26 października 1931 r. odczytano akt oskarżenia. W uzasadnieniu stwierdzono:

Na czele okr. kom. rob. stał pos. Dubois. Dnia 16 września 1929 r. na wiecu w temże mieście
oświadczył on: „że policja polityczna – to prowokacja, że jak nie ma co robić, to robi
komunę, że w ostatnich wyborach, policja brała czynny udział i że – kradziono głosy
socjalistyczne”. Dn. 9 listopada 1929 r. pos. Dubois podburza zebranych do
przeciwrządowych wystąpień. Tłum zerwał i rzucił w błoto godło państwowe”[43]

Dodatkowo oskarżono Dubois o kierowanie akcją prasową na terenie PPS. W odpowiedzi na

oskarżenie Dubois stwierdził, że akcją prasową zajmuje się z racji pełnienia funkcji sekretarza
redakcji Robotnika, a w ramach TUR nie były organizowane bojówki ani milicja.

W drugim dniu procesu, 27 października, Dubois złożył oświadczenie:

 Zarzuca nam akt oskarżenia, że przygotowaliśmy spisek dla obalenia rządu. Jak się robi
spisek, mogliśmy się nauczyć w maju 1926 r. Ale my, którzy reprezentujemy ruch
społeczny, nie możemy marzyć o realizowaniu swych planów drogą spisku. Chcieliśmy rząd
obalić – gdyż stał on na przeszkodzie realizacji naszego programu. Mieliśmy prawo
występować przeciwko rządowi na terenie Sejmu, a po jego uniemożliwieniu mieliśmy
prawo odwołać się do społeczeństwa. Działaliśmy całkowicie legalnie. […] Ja na
zakończenie powiem. Może zapaść w tej sprawie wyrok skazujący, ale przed sądem historii
stoję dumny – spełniłem obowiązek posła i obywatela[44]

W dniu 11 listopada 1931 r. jako świadek zeznawał wywiadowca policji w Zawierciu – Mieczysław
Olszewski. Orzekł on, że obserwował działalność Dubois w Zawierciu w pierwszych miesiącach
1930 roku. Jego zdaniem w tym czasie organizowano tajnie milicję PPS i odbywały się, rozpędzone
przez policję, manewry TUR. Dubois natomiast uczestniczył w ze zlocie TUR w lipcu. Zdaniem
świadka Dubois twierdził, że „nie wystarczy mieć wolną Polskę, a nie mieć praw”[45].

30 listopada, w 31 dniu rozprawy, doszło do gwałtownego sporu pomiędzy Pragierem, Dubois a

prokuratorem Grabowskim. Prokurator usiłował załączyć do sprawy nielegalnie zdobyte prywatne
dokumenty świadków. Sąd ukarał Adama Pragiera i Dubois grzywną po 100 zł, jednak nie załączył
dokumentów do akt[46].

Wyrokiem sądu w dniu 13 stycznia 1932 r. Stanisław Dubois został skazany na 3 lata więzienia z
utratą praw publicznych i obywatelskich praw honorowych na 5 lat[47]. Po rozprawach
apelacyjnych w lipcu 1933 r. i ponownych rozprawach Sąd Najwyższy zatwierdził wyrok w
październiku 1933 roku.

Po ogłoszeniu wyroku 7 stycznia 1932 w ostatnim słowie

Dubois rzekł:

Toczy się też między nami, panie prokuratorze,

zacięta walka o formy i polityczno-ustrojowe
Polski. Czy Polska ma być państwem wolnym
równych obywateli, terenem rozwoju sił
społecznych, ustrojem ładu i prawa, w którym
normalnie rozwijać się będzie rywalizacja różnych
grup, różnych klas społecznych, prawa przez
wszystkich szanowanego i wszystkich na równi Podczas przerwy procesu brzeskiego stoi
obowiązującego, z godnym swej roli i nazwy adwokat Sterling, siedzą od lewej: Herman
Sejmem, z harmonijnie działającymi czynnikami Lieberman, Wincenty Witos, Stanisław
Dubois, Kazimierz Bagiński
władzy, z kontrolą, przedstawicieli narodu nad
rządem, z wolnością sumienia, przekonań, zebrań
i pracy, z niezależnymi sądami?

Czy też ma być Polska państwem policyjnym, w

którym rozkaz i posłuszeństwo woli jednostki jest
najwyższym prawem i najpierwszym
obowiązkiem? Czy ma być Polska krajem, gdzie
zeznania policyjnego konfidenta więcej ważą niż
słowa powszechnie szanowanych ludzi i mężów
stanu? Jakąż Polskę chcemy mieć, panowie
sędziowie, czy jedną, czy drugą, czy Polskę
dyktatury, czy Polskę demokratyczną, ludową?
Czy Polskę kliki uprzywilejowanej, czy Polskę
 szarych mas ludowych? Która z nich będzie trwalej, sprawiedliwiej budowana i na
silniejszych podstawach oparta – Polska Montwiłłów czy Polska Radziwiłłów?[48]

W maju 1933 r. Dubois był autorem żartu wobec sanacji. Wraz z Anielą Bełzówną i Zbigniewem
Mitznerem przygotował urzędowe pismo, którego treść brzmiała:

W związku z nominowaniem przez Pana Marszałka Piłsudskiego Pana Prezydenta

Mościckiego na następną kadencję niniejszym odwołuję Zgromadzenie Narodowe w dniu 8
V 1933 roku. Podpisano – Marszałek Sejmu

Zadbano o elegancki druk i poinformowano zainteresowanych oraz między innymi dziennikarzy.

Sprawa spowodowała zamieszanie, a prasa rządowa była zmuszona do prostowania fałszywej
informacji. Ówczesna policja nie odkryła autorów listu[49].

23 września 1933 r. postanowieniem sądu został aresztowany i osadzony w więzieniu

mokotowskim. Grupa działaczy OM TUR odprowadziła Dubois do komisariatu przy ul. Szpitalnej.
W tym czasie odebrano rejenturę w Brześciu Kujawskim jego ojcu (odzyskał ją w roku 1938),
siostra Zofia nie mogła uzyskać zatrudnienia po studiach. W więzieniu Dubois pisał artykuły do
Robotnika pod ps. Maciej Kazimierski.

W dniu 17 stycznia 1934 r. Państwowa Komisja Wyborcza ogłosiła wygaśnięcie jego mandatu
poselskiego. Wraz z nim mandaty utracili Norbert Barlicki, Władysław Kiernik, Herman
Lieberman, Wincenty Witos i Adam Ciołkosz[50]. Na miejsce Dubois do sejmu wszedł Roman Jan
Janowski z Ostrowi Mazowieckiej. Po protestach krajowej i zagranicznej opinii publicznej – S.
Dubois został uwolniony 29 września 1934, z zawieszeniem reszty kary na trzy lata.

Na lewym skrzydle PPS

Na XXII Kongresie PPS w 1931, Dubois został wybrany do Rady
Naczelnej PPS. Po opuszczeniu więzienia stał się zwolennikiem
zdecydowanej polityki przeciw rządowi. W 1934 zaczął tworzyć na
wzór austriackiego Republikanischer Schutzbund przy OM TUR –
organizację „Czerwona Strzała” o charakterze paramilitarnym[51].
Uznawany za zwolennika radykalizacji i współpracy wszystkich
organizacji lewicowych. Mimo to na XXIII Kongresie PPS w 1934,
ponownie wybrano go członkiem Rady Naczelnej PPS. Był inicjatorem
autonomizacji OM TUR, jako samodzielnej siły politycznej.
Radykalizacja i próby usamodzielnienia OM TUR, oraz obawa przed
rozwiązaniem „starego” TUR były jedną z przyczyn jej likwidacji w
Rysunek opublikowany w
1936 przez władze partyjne i utworzeniu Sekcji Młodzieży PPS. Dubois
gazecie „Rozwój” przy
nie zdecydował się na wejściu w skład Centralnego Wydziału
okazji trwającego procesu
Młodzieży PPS. Skupił się wówczas na działaniach Czerwonego brzeskiego 4 listopada 1931
Harcerstwa TUR. W sierpniu 1935 na spotkaniu kierownictwa OM
TUR wyrażał poparcie dla tzw. jednolitego frontu z komunistami.
Wyraźnie jednak zaznaczał:
 Współpracę z komunistami winny rozpocząć tylko ośrodki zorganizowane dobrze i
współpraca ta ograniczyć się musi tylko do określonych akcji, nie może zaś być rozumiana
jako pewien sojusz, uprawniający komunistów do wspólnych obrad, zebrań itp.[47]

Jednocześnie bardzo ostro przeciwstawiał się wejściu działaczy KZMP do struktur Czerwonego
Harcerstwa[52]. Jak wspominał Władysław Jagiełło za tę konsekwencję, na wiecu robotniczym na
Woli został wówczas wygwizdany przez młodzież komunistyczną[53].

W dniu 10 września 1935, Dubois zorganizował wraz z OM TUR, Cukunft, Frajhajt i innymi
organizacjami młodzieżowymi demonstrację antywojenną, w związku z napaścią Włoch na
Abisynię pod ambasadą włoską. W trakcie demonstracji, połączonej z wybiciem szyb w
ambasadzie, zatrzymano 30 osób, w tym Stanisława Dubois[54]. Ponownie organizował wiece
antywojenne 29 września i 27 października 1935.

Od 15 października 1936 uczestniczył razem z Norbertem Barlickim, w charakterze zastępcy

redaktora naczelnego, w redagowaniu jednolitofrontowego Dziennika Popularnego. Pismo to,
wydawane i finansowane przez zamożnych działaczy KPP, Jerzego Jakubowskiego-Muszkatenblita
i Piotra Wojciechowskiego[55], budziło duże kontrowersje w środowisku socjalistów. Do
pierwszego starcia doszło na posiedzeniu Rady Naczelnej PPS w listopadzie 1936. W styczniu 1937
Centralny Komitet Wykonawczy PPS wystosował do Dubois i Barlickiego pismo zabraniające
współpracy z Dziennikiem Popularnym (dziennik ostatecznie został zlikwidowany przez władze w
marcu 1937).

Jak wspominał działacz PPS Zygmunt Zaremba:

Stasiek wyszedł z Brześcia wychudzony, wymizerowany, ale w najlepszej formie ducha. Stał
się tylko bardziej zacięty, bardziej małomówny, więcej zamknięty w sobie. Mam wrażenie,
że potworne przeżycia brzeskie stępiły w nim wrażliwość na metody komunistyczne. Od tej
daty bowiem dostrzegaliśmy skłonność Dubois do szukania a przynajmniej nieunikania
kontaktów z komunistami[56]

Był zdecydowanym przeciwnikiem polskiej idei nacjonalistycznej. 18 lipca 1936 w Warszawie przy
ul. Nowy Świat, róg Chmielnej – bojówka RNR Falangi dopuściła się napaści, gdzie poraniono
nożami Stanisława Dubois. Jeden z zadanych ciosów trafił w okolice serca, co spowodowało
sześciotygodniowym pobytem szpitalnym. Zamachowcy nie zostali schwytani[57].

W lutym 1937 na XXIV Kongresie PPS, Dubois nie został już wybrany do Rady Naczelnej, ale do
Centralnej Komisji Rewizyjnej PPS. W trakcie Kongresu jego wystąpienie w obronie linii Dziennika
Popularnego było nieprzychylnie przyjęte przez delegatów[58].

Jak wspominała Lidia Ciołkoszowa:

Pamiętam, że Kongresie radomskim w 1937 grupa jednolitofrontowa była już bardzo słaba.
Adam Pragier w rozmowie z nami zauważył: „Biedny Stasiek – Barlicki zawinął go w
Dziennik Popularny i rzucił na pożarcie Kongresowi”[59]
Według informacji policyjnych, wyborowi Dubois do Rady Naczelnej przeciwstawił się Jan
Kwapiński, który zagroził złożeniem mandatu i wycofaniem delegacji warszawskiej z Kongresu[60].
Podobnie do rady nie weszli Ludwik Cohn i Jan Krzesławski. Jedynie Norbert Barlicki został
wybrany do składu rady, aby nie zmniejszać mu szans wyboru na Prezydenta Łodzi.

W październiku 1937 za sformułowania, obrażające władze na wiecu w Bielsku Podlaskim, skazano

go na dwa miesiące aresztu[31]. Już w listopadzie 1937 brał udział w organizowanych przez PPS
obchodach rocznicy niepodległości w Łodzi. Jego bardzo radykalne wystąpienie, zawierało
zdaniem informatorów policyjnych „szereg obraźliwych zwrotów pod adresem rządu i Edwarda
Rydza-Śmigłego, marszałka Polski”. Za wypowiedź tę wytoczono Dubois parę miesięcy później –
proces sądowy[61]. W tym czasie utrzymywał również kontakty ze skazanymi, w procesie brzeskim
– przebywającymi na emigracji. W połowie września 1937 wraz ze Stefanem Korbońskim i
przebywającym na wygnaniu Kazimierzem Bagińskim wziął udział w pogrzebie Tomasza
Masaryka, pierwszego prezydenta Czechosłowacji[62].

Od lutego 1935 do września 1939 był członkiem egzekutywy Warszawskiego Okręgowego Komitetu
Robotniczego PPS. W wyborach samorządowych w dniu 18 grudnia 1938 wraz Bronisławem
Ziemięckim, Zygmuntem Zarembą, Tomaszem Arciszewskim, Adamem Próchnikiem, Marianem
Nowickim, Stanisławem Garlickim, Stanisławem Grylowskim i innymi działaczami PPS uzyskał
mandat radnego w Warszawie[63].

W pierwszych dniach września 1939 Dubois miał stanąć przed Centralnym Sądem Partyjnym w
sprawie dyscyplinarnej, dotyczącej, jak wspominał Kazimierz Pużak: „jego co najmniej
nieodpowiedniego zachowania w redakcji Robotnika”[64]. Było to prawdopodobnie zdarzenie
wynikłe z nadużywania alkoholu. Ten aspekt życia ostatnich lat przed wojną pojawia się we
wspomnieniach m.in. Teofila Głowackiego[65] i Jana Mulaka[18]. Rozprawa z uwagi na wojnę
została umorzona.

Okres wojny i okupacji

W czasie kampanii obronnej we wrześniu 1939 odniósł się negatywnie do tworzenia ochotniczych
oddziałów saperskich przez PPS w Warszawie (późniejsze Robotnicze Bataliony Warszawy),
pytając: „Jakże to ludzie pójdą na wojnę z samymi szpadlami?”[66]. Wraz ze szwagrem Andrzejem
Czaykowskim opuścił Warszawę, i zgłosił się ochotniczo do batalionu saperów[67]. Brak jest
bliższych danych o tym epizodzie. Wiadomo, że 8 września wraz z grupą członków PPS, w
odpowiedź na radiowy apel płk. Umiastowskiego, wzywający wszystkich mężczyzn do opuszczenia
stolicy, opuścił miasto do Ośrodka RTPD w Helenowie. Wczesnym rankiem, cześć działaczy: w tym
Adam Próchnik, Wilhelm Topinek i Józef Dzięgielewski wróciło do Warszawy, zaś
czterdziestoosobowa grupa ruszyła do Mińska, gdzie podobno formowano oddziały wojskowe.
Następnie poprzez Siedlce postanowili skierować się w stronę Brześcia[68].

Po klęsce znalazł się w Kowlu okupowanym przez Związek Radziecki. Według relacji Adama
Ciołkosza – Wanda Wasilewska, współpracująca wówczas z władzami radzieckim informowała go,
że władze wojskowe okazały jej „odnalezione” dokumenty polskiego Oddziału II Sztabu
Generalnego WP, z których „wynikało”, że Mieczysław Mastek i Stanisław Dubois byli agentami II
Oddziału. Mieczysław Mastek został aresztowany przez NKWD[69]. Sugerowało to, że również
Dubois był zagrożony uwięzieniem. W listopadzie 1939 po aresztowaniu w Kowlu przez NKWD
kolejnego działacza PPS i sekretarza generalnego Związku Zawodowego Kolejarzy Stanisława
Grylowskiego, przedostał się przez kordon do Warszawy. Według relacji jednego ze swoich
współpracowników, Tadeusza Jabłońskiego, Dubois negatywnie odnosił się do okupacji sowieckiej
i działalności Wandy Wasilewskiej[70].
Po powrocie do Warszawy Dubois rozpoczął współpracę z Mieczysławem Niedziałkowskim, który
pełnił funkcję Komisarza Cywilnego, oraz przewodniczącego Głównej Rady Politycznej przy
dowódcy Służby Zwycięstwu Polski (SZP). Niedziałkowski mianował Dubois swoim zastępcą w tym
gremium[71]. W tym czasie Dubois zgromadził wokół siebie grupę członków Czerwonego
harcerstwa i OM TUR. Dzięki współpracy z Niedziałkowskim organizował druk i kolportaż pisma
SZP-ZWZ Wiadomości Polskie, oraz kolportaż pism Żołnierz Polski, Biuletyn Informacyjny[72].
Ponadto skierowany przez Niedziałkowskiego, przez kilka miesięcy wchodził w skład redakcji
pisma „Wiadomości Polskie”[73].

Po aresztowaniu Niedziałkowskiego, podziemna PPS-WRN nie uznała powołania Dubois do

Politycznego Komitetu Porozumiewawczego, powstałym w lutym 1940. Przedstawicielem PPS
został Kazimierz Pużak[74]. Tadeusz Jabłoński napisał:

Nie czuł się […] związany z główną organizacją podziemną PPS, która zaczęła występować
pod nazwą „Wolność Równość Niepodległość”. Trzymał go bowiem na uboczu zawsze
małomówny i zazwyczaj, jak twierdził tajemniczy, a ponadto wieczny konspirator Kazimierz
Pużak. Dowiedział się bowiem, że istnieją ze strony Pużaka, zamiary przerzucenia go na
zachód pod pretekstem, ze przeszkadza swoim zachowaniem się zasadniczo surowej
konspiracji. On jednak, Stanisław Dubois, na to nie wyraża zgody[75]

Stefan Kobrzyński, działacz PPS-WRN wspominał, że podobno od listopada 1939 do lutego 1940
Dubois wchodził wraz z Józefem Dzięgielewskim i Bolesławem Dratwą, w skład kierownictwa
warszawskiej PPS-WRN. Jednak żadne źródła tego nie potwierdzają. Znany był natomiast spór
dotyczący braku stosowania zasad konspiracji przez Dubois. Kobrzyński napisał:

W lutym albo w marcu 1940 dowiedziałem się od Dratwy, że Dubois nie przestrzega zasad
konspiracji, że często bywa w kawiarniach i restauracjach i z tego powodu partia poleciła
mu (ze względu na jego i towarzyszy bezpieczeństwo) opuścić na pewien czas Warszawę.
Pomimo tego zalecenia Dubois jednak Warszawy nie opuścił[76]

Już w tym czasie nie nocował w swoim mieszkaniu, bowiem po aresztowaniu Niedziałkowskiego
było ono pod obserwacją, zaś od stycznia 1940 kilkukrotnie przychodziło po niego Gestapo[77].

Dubois w oparciu o członków Czerwonego Harcerstwa TUR oraz OM TUR zorganizował

samodzielną socjalistyczną grupę konspiracyjną. Odmówił jednak Norbertowi Barlickiemu zgody
na tworzenie odrębnej od PPS-WRN – partii socjalistycznej. Barlicki współdziałał wówczas z
konkurencyjnym dla konspiracji wojskowej SZP-ZWZ Centralnym Komitetem Organizacji
Niepodległościowych. Według relacji jednego ze współpracowników – członkowie grupy chcieli
używać nazwy PPS z dodatkiem „Lewica”.

Przeciwstawił się temu kategorycznie Stasiek Dubois tłumacząc, że ze względu na sytuację

międzynarodową ze względu na wewnętrzną sytuację polityczną w kraju, bezwzględnie jest
potrzebna PPS z całym wachlarzem jej odchyleń i poglądów politycznych – od lewa do
prawa – i nie możemy wystąpić z nową nazwą Polska Partia Socjalistyczna-Lewica,
ponieważ byłoby to sankcjonowanie rozłamu w partii. Jakkolwiek de facto występują
kolosalne różnice, to nie możemy być grupą rozłamową[78]
Potwierdzają to meldunki ZWZ. Według raportów ZWZ z początku 1940 przedstawionych na
konferencji w Belgradzie 29 maja – 2 czerwca 1940 stwierdzono:

Frondę Komitetowi Porozumiewawczemu, stworzonemu z dużym wysiłkiem przez

Stolarskiego [Tokarzewski] i Rakonia [Rowecki] robi tzw. „Komitet Centralny Stronnictw
Niepodległościowych”. PPS reprezentuje w tym Komitecie grupa B.[Barlickiego]. Według
oceny Oddziału Propag[andowo]- Inf[ormacyjnego] Komendy okupacji B.[Barlicki] – nie
ma poważnego oparcia w terenie. Grupa D. [Dubois], która nie podporządkowała się B.
[Barlickiemu] jest w kontakcie z Rakoniem [Rowecki][79]

Fakt współpracy Dubois i jego grupy z Kierownictwem Walki Cywilnej, potwierdzał również szef
KWC Stefan Korboński[80]. Uczestniczący w konspiracji PPS-WRN Zygmunt Zaremba wspominał,
iż Dubois budował zbyt dużą organizację jak na warunki konspiracji. Mogła być zbyt widoczna i
umożliwić penetrację przez Gestapo[81]. Takiego samego zdania był także Władysław Jagiełło,
bliski współpracownik Dubois:

Naszym zmartwieniem był początkowo brak umiejętności konspiracyjnych. Stasiek Dubois

miał bowiem duże skłonności do pracy z szerokim rozmachem, co w warunkach konspiracji
było nie tylko niewskazane, ale wręcz niebezpieczne[82]

Takie zachowanie tłumaczyłoby wstrzemięźliwość PPS-WRN, w kontaktach z Dubois. Według

wspomnień Wacława Zagórskiego – Dubois pytany o kontakt z Zarembą stwierdził:

Bardzo wątpię czy Zaremba zechce się z wami zobaczyć. […] Ze mną też nie chce się
widzieć. Ukrywa się przed towarzyszami jak przed Niemcami[83]

W trakcie tej rozmowy Dubois deklarował, iż ma zorganizowanych ponad trzystu robotników.

Według relacji Tadeusza Jabłońskiego w marcu 1940 był przypadkowo aresztowany i zwolniony, co
dało mu poczucie że posiada „bezpieczne” dokumenty[84]. O rozmachu działalności Dubois w
konspiracji wspominał przybyły w kwietniu 1940 z Wilna emisariusz Organizacji „Wolność”
Wacław Zagórski, który przytaczał anegdotkę opowiedzianą przez Dubois.

W trakcie okupacji do Dubois podszedł policjant granatowy i stwierdził: Panie pośle! Ja

bardzo pana proszę, niech pan nie spaceruje po mieście. Nie powinien się pan narażać.
Pana w Warszawie zna zbyt wielu ludzi. Ja nie doniosę, ale kto inny doniesie. Szkoda by
było Pana. Uwierzycie? – stwierdził Dubois – Tak mi powiedział glina, który na pewno
przed wojną rozpędzał wiece na których przemawiałem![85]

Po odsunięciu od głównego nurtu konspiracji Dubois podjął współpracę z Komendą Obrońców

Polski. Na podstawie umowy z mjr Stefanem Kiesłowskim podobno wprowadził do KOP trzy
plutony socjalistów[86]. W maju 1940 grupa Dubois wydała jeden numer pisma Nowe Jutro, a od
czerwca 1940, początkowo bez zgody swego lidera, – pismo „Barykada Wolności” oraz pismo
Proletariusz, które później stały się początkiem samodzielnej grupy politycznej Barykada
Wolności.

Na Pawiaku i w Auschwitz
21 sierpnia 1940 Dubois, który wówczas używał
imienia Stanisław Dębski, został aresztowany przez
Gestapo wraz z Janem Maurycym Borskim, mjr.
Stefanem Kiesłowskim i Haliną Staniszewską w
restauracji Kazimierza („U Kazika”) przy ul.
Ordynackiej. Jan Mulak wskazywał, że aresztowano
również Jadwigę Ostróżkównę[87]. Tuż po
zatrzymaniu Dubois na miejsce przybył umówiony z Stanisław Dubois jako więzień KL-Auschwitz
nim Stefan Korboński, który następnie ostrzegł Illę
Genachow i Mieczysława Ferszta z grupy
konspiracyjnej Dubois[88]. Z Pawiaka wysłał gryps zalecający dla ułatwienia obrony dalsze
wydawanie pism grupy oraz informujący, że był dwukrotnie przesłuchiwany bez bicia[89].

Po pobycie na Pawiaku, w dniu 22 września 1940 został wywieziony do niemieckiego obozu

koncentracyjnego KL Auschwitz, gdzie otrzymał numer obozowy 3904. Od początku pobytu w
obozie uczestniczył w organizowaniu konspiracyjnych grup PPS[90].

W końcu listopada 1940 został ponownie wysłany do Warszawy na Pawiak, gdzie był
przesłuchiwany jako świadek w innym śledztwie. W połowie 1941 został zidentyfikowany przez
agenta Gestapo, polskiego działacza nacjonalistycznego Antoniego Opęchowskiego i 29 maja 1941
ponownie wysłany do Auschwitz. Według raportu rtm. Witolda Pileckiego Dubois wraz z prof.
Rybarskim, Konstantym Jagiełłą działał w komórce politycznej Organizacji Wojskowej w
Oświęcimiu[91]. Początkowo wspólnie z Norbertem Barlickim, a następnie, po śmierci Barlickiego
27 września 1941 roku, samodzielnie kierował około 100-osobową socjalistyczną organizacją
konspiracyjną w ramach ruchu oporu w Auschwitz[92]. W październiku 1941 roku po scaleniu
odrębnie działających organizacji konspiracyjnych w obozie został wiceprzewodniczącym komitetu
politycznego ruchu oporu, wśród zadań komitetu była m.in. organizacja planowanego powstania w
obozie[93].

Jak twierdził w swoich wspomnieniach Zygmunt Zaremba w jednym z grypsów od Dubois z obozu
„przyniósł również sprecyzowanie wiary politycznej: wypowiedział się zdecydowanie za
zlikwidowaniem rozłamów, za powrotem jego grupy do szeregów PPS”[94]. Chęć połączenia
struktur PPS potwierdził również w swoim wspomnieniu Stefan Kobrzyński:

Wyrażany był wówczas przed Dubois Kuryłowicza i innych pogląd, że nastąpi jedność w
PPS[95]

Z inicjatywy żony Kazimiery dwukrotnie usiłowano wydobyć Dubois z Auschwitz. W 1941 i na

początku 1942 próbowano przekupić wysokiego oficera Gestapo. Próby nie powiodły się. Oficer
zwrócił pieniądze, za które miał opłacić zwolnienie i oświadczył, że „nic w tej sprawie zrobić nie
może i żeby nie robili żadnych starań, ponieważ sprawa zwolnienia Dubois z obozu jest
beznadziejna”. Według Stefana Kobrzyńskiego na Dubois został już wydany wyrok, dlatego każda
podejmowana próba byłaby skazana na niepowodzenie[96]. 19 sierpnia 1942 Dubois został
wezwany do komendanta obozu Auschwitz Rudolfa Hoessa, który osobiście wręczył mu paczkę ze
Szwecji (dwa pudełka sardynek i pół kilograma cukru). Otrzymanie paczki było zaskoczeniem,
ponieważ w tym czasie wstrzymano dostarczania przesyłek innym więźniom[97]. Niektórzy uznali,
że wysłana paczka przyczyniła się do dekonspiracji Dubois, jednak w chwili, gdy przesyłka ze
Szwecji dotarła do Polski, policja znała już prawdziwe nazwisko więźnia. Współwięzień z Auschwitz
– Stefan Kobrzyński – twierdził, że już podczas drugiego pobytu Dubois w obozie (po denuncjacji
w Warszawie) nosił on nazwisko „Dębski-Dubois”[96].

21 sierpnia 1942 roku Dubois został rozstrzelany pod Czarną Ścianą (Ścianą Śmierci) przy Bloku 11.
Na miejsce egzekucji zaprowadzili go: szef Politische Abteilung Max Grabner z tłumaczem, przy
bramie obozu dołączył do nich Gerhard Palitzsch[98]. Jego symboliczny grób znajduje się na
cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 85-5-11)[99].

Rodzina
Dubois miał dwie siostry: Zofię – po mężu Czajkowską oraz Marię – po mężu Karnkowską.

Od 15 stycznia 1927 był żonaty z Kazimierą z Jaworskich (1900–1982), pracownicą administracji

Robotnika. Jego synem był znany adwokat Maciej Dubois (1933–2016), sędzia Trybunału Stanu w
latach 1989–1991, były dziekan Izby Adwokackiej w Warszawie, obrońca w procesach
politycznych[100]. Jego wnukiem jest Jacek Dubois – adwokat.

Dubois był członkiem Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Domy Spółdzielcze” powstałej 4

maja 1923. Spółdzielnia w 1929 rozpoczęła budowę domu przy al. 3 Maja 2 w Warszawie pod
nazwą „Powiśle”, która zakończona została w 1931. Dubois mieszkał w tym domu aż do
aresztowania, co upamiętnia odsłonięta w 1957 roku tablica[101]. Do spółdzielni tej należeli
również: Tomasz Arciszewski, Jan Maurycy Borski, Maria Wittek, Eleonora Gałecka-Strug, Helena
Hołówko, Jan Kwapiński, arch. Maciej Nowicki, Kazimierz Pużak, Hanna Szapiro-Sawicka,
Sylweriusz Treugutt, Aleksandra z Giedroyciów Korczewska, Michał Sapieha, Jadwiga Zan. W
domu spółdzielni mieściło się archiwum PPS prowadzone przez Teresę Perlową oraz Robotnicze
Towarzystwo Przyjaciół Dzieci[102].

Wykorzystanie wizerunku Dubois w Polsce Ludowej

Po śmierci imię Stanisława Dubois zostało wykorzystane przez
organizacje komunistyczne jako symbol walki o Polskę
socjalistyczną. W deklaracji programowej Polskiej Partii
Robotniczej (PPR) O co walczymy? z listopada 1943 stwierdzono,
że:

Bezkompromisowość PPR w walce z okupantem i rodzimą

reakcją wypływa z siły bojowników proletariatu:
Waryńskiego i Okrzei, Barlickiego i Dubois, Buczka i
Nowotki, którzy złożyli swoje życie za idee Polski wolnej i
postępowej[103]

Tablica upamiętniająca
Odwoływanie się do Dubois, jako pozytywnego bohatera,
Stanisława Dubois, na domu
obowiązywało po 1945. W deklaracji ideowej Związku Młodzieży
przy ul. 3 Maja 2 w Warszawie,
Polskiej (ZMP) w lipcu 1948 zapisano:
gdzie mieszkał w latach 1931–
1940
 Przykładem walki o Polskę Ludową są niezapomniane
postaci przywódców młodzieży polskiej, Stanisława
Dubois, Hanki Sawickiej, Janka Krasickiego i Wojtka
Janczaka[104]

Dubois został również uznany za prekursora jedności PPS i PPR. Tablica na budynku Szkoły
W sierpniu 1948 na specjalnej akademii z okazji piątej rocznicy Podstawowej nr 34 przy ul.
jego śmierci ówczesny sekretarz generalny „lubelskiej” PPS Józef Kruczkowskiego 12B w
Cyrankiewicz wygłosił przemówienie Stanisław Dubois – Warszawie
bojownik o jedność klasy robotniczej[105]. Dubois umieszczono
zatem wśród protoplastów Polskiej Zjednoczonej Partii
Robotniczej. Jak skomentował to emigracyjny socjalista Adam
Ciołkosz:

[…] Próchnik, Barlicki i Dubois uważani są niezmiennie za

pionierów jedności ruchu robotniczego, co miałoby
oznaczać połączenie się PPS z partią komunistyczną.
Nieboszczycy są o tyle wygodni, że cokolwiek o nich się
powie i napisze – nie mogą zgłosić sprostowania. Tablica poświęcona nadaniu
Nazwiska Barlickiego i Dubois widniały wśród dwunastu imienia Stanisława Dubois
nazwisk wypisanych na czerwonym sztandarze afisza Państwowemu Gimnazjum i
awizującego „kongres jedności klasy robotniczej” w Liceum w Koszalinie w 1948.
grudniu 1948, co prawda poniżej nazwisk Róży Obecnie I LO im. Dubois
Luksemburg, Marchlewskiego i Dzierżyńskiego, ale bądź
co bądź w jednej z nimi kolumnie. Co powiedzieliby dzisiaj
na takie uhonorowanie oni obaj: Dubois i Barlicki? Któż to
może wiedzieć – komuniści twierdzą, że wiedzą, ale w
rzeczywistości nikt nie wie. Tyle tylko powinniśmy
przypomnieć, że w roku 1920 Marchlewski i Dzierżyński
szli za wojskami rosyjskimi obejmować władzę w podbitej
Polsce, natomiast Barlicki wchodził w skład Rady Obrony
Państwa, zaś Dubois walczył z najazdem bolszewickim w
sposób jeszcze bardziej zdecydowany, bo z karabinem w
ręku[106]

Ordery i odznaczenia
Order Krzyża Grunwaldu I klasy (pośmiertnie, uchwała KRN z 3 stycznia 1945)[107][108]
Krzyż Walecznych (1921)
Krzyż na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasługi I klasy (1921)
Śląski Krzyż Powstańczy (pośmietnie)
Krzyż Oświęcimski (pośmiertnie, 1985)[109]

Upamiętnienie

Miasta
Stanisław Dubois jest patronem ulic w: Białymstoku, Bielsku-
Białej, Bydgoszczy, Czeremsze, Częstochowie, Dąbrowie
Górniczej, Gdańsku, Gliwicach, Gubinie, Hajnówce, Kołobrzegu,
Krakowie, Lesznie, Lublinie, Łapach, Łobzie, Łodzi, Mielniku,
Namysłowie, Nysie, Opolu, Ostrowi Mazowieckiej, Ostrzeszowie,
Policach, Starachowicach, Strzelinie, Szczecinie, Tomaszowie
Mazowieckim, Wałbrzychu, Warszawie, Wrocławiu oraz Zgierzu.
Tablica Miejskiego Systemu
Nadanie imienia Informacji upamiętniająca
polityka Stanisława Dubois, na
Imię Stanisława Dubois nosi: ul. jego imienia w Warszawie

od 18 czerwca 1966 Szkoła Podstawowa nr 34 w Warszawie

(wówczas przy ul. Drewnianej 8, następnie – od 1 IX 1969 r. – przy ul. Kruczkowskiego 12b),
od 1947 I Liceum Ogólnokształcące w Koszalinie,
od 1 lutego 1967 Technikum Ekonomiczne (następnie Zespół Szkół Zawodowych nr 2) w
Ostrowi Mazowieckiej[110]. W kwietniu 1969 społeczeństwo miasta przekazało szkole sztandar.
Uroczystość odbyła się z udziałem żony Stanisława Dubois – Kazimiery oraz syna Macieja.
Prawdopodobnie w 2002, przy zmianie nazwy na Zespół Szkół nr 2 imię patrona zniknęło z
nazwy szkoły.

Imię S. Dubois nosiły:

od 1950 nieistniejące obecnie Zakłady Przemysłu Bawełnianego w Łodzi (późniejsze ZPB

„Polino”),
statek – drobnicowiec – Polskich Linii Oceanicznych pływający w latach 1965–1981[111],
od 1967 – Hufiec ZHP Warszawa-Praga-Północ. W 2003 hufiec zrezygnował z jego patronatu,
a w 2005 przyjął imię Wigierczyków[112],
w roku szkolnym 1971/72 na 50-lecie szkolnictwa zawodowego imię Stanisława Dubois,
nadano Technikum Mechanicznemu w Starachowicach. Obecnie szkoła funkcjonuje w ramach
Zespołu Szkół Zawodowych Nr 2 w Starachowicach i nie używa imienia.[113]

Ku pamięci

W celu legitymizacji władzy komunistycznej w powojennej Polsce,

jako przywódca RPPS[114], 3 stycznia 1945 został odznaczony
pośmiertnie Orderem Krzyża Grunwaldu I klasy[107].

17 września 2005 odsłonięto w Sejmie tablicę poświęconą posłom

Hall główny Sejmu (pierwsze
II Rzeczypospolitej poległym i pomordowanym w czasie II wojny
piętro) – tablica upamiętniająca
światowej. Na tablicy znajduje się również nazwisko Dubois.
posłów poległych
8 czerwca 2006, w 66. rocznicę przybycia pierwszego transportu pomordowanych w czasie II
wojny światowej. W drugiej
więźniów do KL Auschwitz, Sejm RP złożył hołd wszystkim
kolumnie od lewej na pierwszym
ofiarom nazistowskich zbrodni. Wśród więźniów pierwszego
miejscu nazwisko Dubois
transportu wymienione zostało nazwisko Stanisława Dubois.

Filatelistyka
15 grudnia 1978 Poczta Polska wydała okolicznościową serię znaczków pocztowych
„Działacze polskiego ruchu robotniczego” składającą się z czterech znaczków. Na znaczkach
 przedstawiono podobizny: Adolfa Warskiego, Juliana Leńskiego, Aleksandra Zawadzkiego i
Stanisława Dubois[115].

Stanisław Dubois w kulturze

Film

Postać Dubois pojawiała się w polskich filmach fabularnych:

„…Gdziekolwiek jesteś Panie Prezydencie…” (1978, reż. Andrzej Trzos-Rastawiecki). W roli

Dubois wystąpił Jerzy Zass[116].
„Zamach stanu” (1980, reż. Ryszard Filipski). W roli Dubois wystąpił Gabriel Nehrebecki[117].

Przypisy
1. Zbigniew Szczygielski: Wstęp, [w:] Stanisław Dubois, Wybór artykułów i przemówień.
Warszawa: Książka i wiedza, 1988, s. 5.
2. Marian Romaniuk: Stanisław Dubois (1901–1942), [w:] Przegląd Socjalistyczny nr 4(13).
Warszawa: Stowarzyszenie Ruch Społeczny „Praca-Pokój-Sprawiedliwość”, 2007, s. 73.
3. 1877-1957.80-lecie szkoły Wojciecha Górskiego. Warszawa: Nakł. Komitetu Organizacyjnego
Jubileuszowego Zjazdu b. Wychowanków Szkół Wojciecha Górskiego, 1957, s. 59–60.
4. Tadeusz i Karol Rzepeccy: Sejm i Senat 1928–1933. Poznań: Wielkopolska Księgarnia
Nakładowa Karola Rzepeckiego, 1928, s. 22.
5. Stanisław Dubois: Artykuły i przemówienia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968, s. 450.
6. Zbigniew Szczygielski: Wstęp, [w:] Stanisław Dubois, Wybór artykułów i przemówień.
Warszawa: Książka i wiedza, 1988, s. 6.
7. Marian Marek Drozdowski: Warszawa wobec powstań śląskich i plebiscytu, [w:] Warszawa XX
wieku. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1976, s. 89.
8. Zyta Zarzycka: Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku 1919–1921. Warszawa:
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, s. 50.
9. Tadeusz Jabłoński: O Stanisławie Dubois, w: PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, T. 1.
Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, s. 291.
10. Zyta Zarzycka: Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku 1919–1921. Warszawa:
Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989, s. 162–163.
11. Zbigniew Szczygielski: Wstęp, w: Stanisław Dubois, Wybór artykułów i przemówień. Warszawa:
Książka i wiedza, 1988, s. 8.
12. Jan Tomicki: Lewica socjalistyczna w Polsce 1918–1939. Warszawa: Książka i Wiedza, 1982,
s. 144.
13. Eugeniusz Rudziński, Roman Olszyna: Pasja ich życia. Warszawa: Iskry, 1960, s. 29.
14. Eugeniusz Rudziński: Młodzi socjaliści 1918–1939. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza,
1980, s. 45.
15. Tadeusz Jabłoński: Młodość mego pokolenia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977, s. 317.
16. Bartosz Machalica: Geneza i początki rozwoju robotniczego ruchu sportowego w Polsce.
Lewica.pl, dostęp 31 stycznia 2010. Lewica.pl (http://www.lewica.pl/index.php?id=14066).
17. Zbigniew Szczygielski: Wstęp, [w:] Stanisław Dubois, Wybór artykułów i przemówień.
Warszawa: Książka i wiedza, 1988, s. 9–10.
18. Jan Mulak: Dlaczego?. Warszawa: Wydawnictwo Kto jest kim, 2006, s. 43.
19. Jan Mulak: Dlaczego?. Warszawa: Wydawnictwo Kto jest kim, 2006, s. 42.
20. Aleksandra Tymieniecka: Warszawska organizacja PPS 1918–1939. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 100–102.
21. Michał Śliwa: Feliks Perl. Warszawa: Książka i Wiedza, 1988, s. 334.
22. Tadeusz Jabłoński: Młodość mego pokolenia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977, s. 324.
23. Aleksandra Tymieniecka: Warszawska organizacja PPS 1918–1939. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, 1982, s. 194.
24. Józef Tadeusz Mieszkowski: Wspomnienia dziennikarza socjalisty. Warszawa: Książka i
Wiedza, 1971, s. 375.
25. Józef Tadeusz Mieszkowski: Wspomnienia dziennikarza socjalisty. Warszawa: Książka i
Wiedza, 1971, s. 405.
26. Jan Jerzy Milewski: Dubois Stanisław (1901–1942). Działacz socjalistyczny, publicysta.
Białystok: www.wrotapodlasia.pl, 2006, s. 42. Wrota Podlasia (https://www.wrotapodlasia.pl/pl/
media/Biografie-odnalezione-w-czasie/I-edycja/Dubois_Stanislaw_(1901-1942).html).
27. Tadeusz i Karol Rzepeccy: Sejm i Senat 1928–1933. Poznań: Wielkopolska Księgarnia
Nakładowa Karola Rzepeckiego, 1928, s. 21.
28. Eugeniusz Rudziński, Roman Olszyna: Pasja ich życia. Warszawa: Iskry, 1960, s. 39.
29. Tadeusz i Karol Rzepeccy: Sejm i Senat 1928–1933. Poznań: Wielkopolska Księgarnia
Nakładowa Karola Rzepeckiego, 1928, s. 205.
30. Jerzy Milewski: Mało znana działalność Stanisława Dubois, [w:] Jerzy Milewski, Z dziejów
województwa białostockiego w okresie międzywojennym. Białystok: Instytut Historii
Uniwersytetu w Białymstoku, 1999, s. 82–83.
31. Jerzy Milewski: Mało znana działalność Stanisława Dubois, [w:] Jerzy Milewski, Z dziejów
województwa białostockiego w okresie międzywojennym. Białystok: Instytut Historii
Uniwersytetu w Białymstoku, 1999, s. 85.
32. Stanisław Dubois: Artykuły i przemówienia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968, s. 453–454.
33. Jerzy Milewski: Mało znana działalność Stanisława Dubois, [w:] Jerzy Milewski, Z dziejów
województwa białostockiego w okresie międzywojennym. Białystok: Instytut Historii
Uniwersytetu w Białymstoku, 1999, s. 84.
34. Adam Pragier: Czas przeszły dokonany. Londyn: B.Świderski, 1966, s. 365–366.
35. Eugeniusz Rudziński, Roman Olszyna: Pasja ich życia. Warszawa: Iskry, 1960, s. 45.
36. Adam Próchnik: Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, 1983, s. 306.
37. Lidia Ciołkoszowa: Spojrzenie wstecz. Paris: Editions du Dialogue, 1995, s. 62.
38. Ogłoszenie Państwowej Komisji Wyborczej z 3 grudnia 1930 r., Monitor Polski z 1930 r. Nr 280,
poz. 387 s. 2.
39. Adam Pragier: Czas przeszły dokonany. Londyn: B.Świderski, 1966, s. 401.
40. Tadeusz Jabłoński: Młodość mego pokolenia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977, s. 277.
41. Tadeusz Jabłoński: Młodość mego pokolenia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977, s. 340.
42. Zbigniew Puchalski, Tadeusz Wawrzyński: Krzyż i Medal Niepodległości. Warszawa: Bellona,
1994, s. 72–73.
43. Proces 11 więźniów brzeskich przed sądem Okręgowym w Warszawie. Cieszyn: Nakładem
Pawła Kalety w Cieszynie, 1932, s. 14.
44. Proces 11 więźniów brzeskich przed sądem Okręgowym w Warszawie. Cieszyn: Nakładem
Pawła Kalety w Cieszynie, 1932, s. 25.
45. Proces 11 więźniów brzeskich przed sądem Okręgowym w Warszawie. Cieszyn: Nakładem
Pawła Kalety w Cieszynie, 1932, s. 91.
46. Proces 11 więźniów brzeskich przed sądem Okręgowym w Warszawie. Cieszyn: Nakładem
Pawła Kalety w Cieszynie, 1932, s. 161.
47. Stanisław Dubois: Artykuły i przemówienia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968, s. 455.
48. Jan Tomicki: Stanisław Dubois. Warszawa: Iskry, 1980, s. 81.
49. Tomasz Borejza: Światłością zwyciężymy mrok. Warszawa: (dostęp z 31 stycznia 2010).
Lewica.pl (http://www.lewica.pl/index.php?id=11374).
50. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 17 stycznia 1934 r. Nr 2553/34, Monitor
Polski z 1934 r., Nr 16, poz. 21 z 20 stycznia 1934 r.
51. Tadeusz Jabłoński: O Stanisławie Dubois, [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, T. 1.
Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, s. 293.
52. Stanisław Dubois: Artykuły i przemówienia. Warszawa: Książka i Wiedza, 1968, s. 464–465.
53. Władysław Jagiełło: Wspomnienia młodzieżowca, [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, T.
1. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, s. 315.
54. Eugeniusz Rudziński, Roman Olszyna: Pasja ich życia. Warszawa: Iskry, 1960, s. 84.
55. Jan Tomicki: Norbert Barlicki 1880–1941. Działalność polityczna. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 342.
56. Zygmunt Zaremba: Wojna i konspiracja. Londyn: B. Świderski, 1957, s. 111.
57. Tadeusz Jabłoński: O Stanisławie Dubois – wspomnienie osobiste, w: Stanisław Dubois, Wybór
artykułów i przemówień. Warszawa: Książka i wiedza, 1988, s. 41.
58. Jan Tomicki: Norbert Barlicki 1880–1941. Działalność polityczna. Warszawa: Państwowe
Wydawnictwo Naukowe, 1968, s. 373.
59. Lidia Ciołkoszowa: Spojrzenie wstecz. Paris: Editions du Dialogue, 1995, s. 103.
60. Z Pola Walki nr 4(20). Warszawa: Książka i Wiedza, 1962, s. 202.
61. Maria Nartonowicz-Kot: Polski ruch socjalistyczny w Łodzi w latach 1927–1939. Łódź:
Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 2001, s. 121.
62. Portal IPN Stefan Korboński (https://web.archive.org/web/20160304084651/http://korbonski.ip
n.gov.pl/kor/biogram/8533,Biogram.html?poz=2). korbonski.ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego
adresu (http://korbonski.ipn.gov.pl/kor/biogram/8533,Biogram.html?poz=2) (2016-03-04)]..
63. Aleksandra Tymieniecka: Warszawska organizacja PPS 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo
Uniwersytetu Łódzkiego, 1982, s. 238.
64. Kazimierz Pużak: Wspomnienia 1939–1934. Gdańsk: Towarzystwo Wydawnicze „Graf”, 1988,
s. 8.
65. Teofil Głowacki: Górny bieg. Warszawa: Książka i Wiedza, 1983, s. 210.
66. Zygmunt Zaremba: Wojna i konspiracja. Londyn: B.Świderski, 1957, s. 31.
67. Tadeusz Jabłoński: Powrót, [w:] Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–
1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, 1994, s.
429.
68. Ryszard Siudalski: PPS Dzielnica „Czyste” w Warszawie, [w:] PPS. Wspomnienia z lat 1918–
1939, T. 2. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, s. 979.
69. Adam Ciołkosz: Wanda Wasilewska. Dwa szkice biograficzne. Londyn: Polonia Book Fund Ltd,
1977, s. 24.
70. Tadeusz Jabłoński: Powrót, [w:] Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–
1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, 1994, s.
429–430.
71. Stefan Korboński: Polskie państwo podziemne. Przewodnik po Podziemiu z lat 1939–1945.
Bydgoszcz: Wydawnictwo „Nasza Przyszłość”, 1989, s. 25.
72. Józef Kretkowski: Barykada Wolności, [w:] Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i
okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania
Nauki, 1994, s. 608–609.
73. Grzegorz Mazur: Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945. Warszawa: Instytut
Wydawniczy „Pax”, 1987, s. 30.
74. Stefan Korboński: W imieniu Rzeczypospolitej. Warszawa-Waszyngton: Fundacja im. Stefana
Korbońskiego, 2005, s. 135.
75. Tadeusz Jabłoński: Powrót, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–
1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, 1994, s.
430.
76. Stefan Kobrzyński: W okupowanej Warszawie, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i
okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania
Nauki, 1994, s. 507.
77. Tadeusz Jabłoński: O Stanisławie Dubois – wspomnienie osobiste, [w:] Stanisław Dubois,
Wybór artykułów i przemówień. Warszawa: Książka i wiedza, 1988, s. 47.
78. Józef Kretkowski: Barykada Wolności, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji
1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja Upowszechniania Nauki,
1994, s. 606.
79. Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, Tom I. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź:
Ossolineum, 1990, s. 247.
80. Stefan Korboński: Bohaterowie państwa podziemnego – jak ich znałem. Warszawa: Agencja
Omnipress, 1990, s. 82.
81. Zygmunt Zaremba: Wojna i konspiracja. Londyn: B.Świderski, 1957, s. 90.
82. Władysław Jagiełło: Ze wspomnień okupacyjnych, w: Polska Partia Socjalistyczna w latach
wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa: Polska Fundacja
Upowszechniania Nauki, 1994, s. 456.
83. Wacław Zagórski: Wolność w niewoli. Londyn: Nakładem autora i czytelników-przedpłacicieli,
1971, s. 97.
84. Tadeusz Jabłoński: O Stanisławie Dubois – wspomnienie osobiste, [w:] Stanisław Dubois,
Wybór artykułów i przemówień. Warszawa: Książka i Wiedza, 1988, s. 48.
85. Wacław Zagórski: Wolność w niewoli. Londyn: Nakładem autora i czytelników-przedpłacicieli,
1971, s. 99.
86. Krzysztof Dunin-Wąsowicz: Polski ruch socjalistyczny 1939–1945. Warszawa: Instytut Historii
PAN, 1993, s. 47.
87. Jan Mulak: Dlaczego?. Warszawa: Wydawnictwo Kto jest kim, 2006, s. 58.
88. Stefan Korboński: W imieniu Rzeczypospolitej. Warszawa-Waszyngton: Fundacja im. Stefana
Korbońskiego, 2005, s. 136.
89. Jan Mulak: Dlaczego?. Warszawa: Wydawnictwo Kto jest kim, 2006, s. 59.
90. Andrzej M. Kobos: Witold Pilecki w Piekle XX Wieku. Warszawa: www.zwoje-scrolls.com,
(dostęp z 31 stycznia 2010). Zwoje, 5(9) 1998 (http://archive.is/20121204170917/http://www.zw
oje-scrolls.com/zwoje09/text02p.htm).
91. Jacek Pawłowicz: Witold Pilecki – ochotnik do piekła, [w:] „Biuletyn Instytutu Pamięci
Narodowej” nr 4(99). Warszawa: IPN, 2009, s. 95.
92. Henryk Świebodzki: Ruch oporu. W: Wacław Długoborski: Auschwitz 1940-1945: węzłowe
zagadnienia z dziejów obozu. T. 4. Oświęcim-Brzezinka: 1995, s. 36–37. ISBN 83-85047-52-2.
93. Świebodzki 1995 ↓, s. 40.
94. Zygmunt Zaremba: Wojna i konspiracja. Londyn: B.Świderski, 1957, s. 112.
95. Stefan Kobrzyński: , w: Socjaliści w niemieckich obozach koncentracyjnych, w: Polska Partia
Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa:
Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, 1994, s. 526.
96. Stefan Kobrzyński: Socjaliści w niemieckich obozach koncentracyjnych, [w:] Polska Partia
Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1. Warszawa:
Polska Fundacja Upowszechniania Nauki, 1994, s. 522.
97. Stefan Kobrzyński: Stanisław Dubois i towarzysze na Pawiaku i w Oświęcimiu, [w:] W
gromadach czerwonego harcerstwa TUR. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza,
1982, s. 260.
98. Stefan Kobrzyński: Stanisław Dubois i towarzysze na Pawiaku i w Oświęcimiu, [w:] W
gromadach czerwonego harcerstwa TUR. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza,
1982, s. 261.
99. Cmentarz Stare Powązki: KAZIMIERA DUBOIS (https://cmentarze.um.warszawa.pl/pomnik.asp
x?pom_id=24539), [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-04-
09].
100. Adam Strzembosz: Adwokaci – obrońcy pracowników naukowych i studentów Uniwersytetu
Warszawskiego w stanie wojennym. Warszawa: 2003 (dostęp 31 stycznia 2010). „Palestra.
Pismo adwokatury polskiej”, nr 1-2/2003 (http://www.palestra.pl/index.php?go=artykul&id=890).
101. Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie kalendarz ilustrowany 1959”, s. 86,
1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
102. Informacja o Spółdzielni Budowlano-Mieszkaniowej „Domy Spółdzielcze” (https://web.archive.o
rg/web/20170118051631/http://spoldzielniemieszkaniowe.pl/main/spoldzielnia-budowlano-mies
zkaniowa-domy-spoldzielcze,141,45,.html). [dostęp 2017-01-16]. [zarchiwizowane z tego
adresu (http://spoldzielniemieszkaniowe.pl/main/spoldzielnia-budowlano-mieszkaniowa-domy-s
poldzielcze,141,45,.html) (18 stycznia 2017)]. (pol.).
103. Deklaracja Programowa PPR, w: Dokumenty programowe polskiego ruchu robotniczego 1878-
1984, Warszawa 1986, s. 316.
104. Dokumenty programowe polskiego ruchu robotniczego 1878-1984. Warszawa: Książka i
Wiedza, 1986, s. 408.
105. Józef Cyrankiewicz: Stanisław Dubois – bojownik o jedność klasy robotniczej, [w:] „Przegląd
socjalistyczny”, nr 7–8 z sierpnia/września 1948 r. Warszawa: CKW PPS, 1948.
106. Adam Ciołkosz: Walka o prawdę. Wybór artykułów 1940-1978. Londyn: Polonia Book Fund Ltd,
1989, s. 269.
107. Aleksander Mazur: Order Krzyża Grunwaldu. Warszawa: MON, 1988, s. 94.
108. Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu: monografia historyczna, 2005, s. 158.
109. Stefan Oberleitner, Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705-1990:
vademecum dla kolekcjonerów. Polska Rzeczpospolita Ludowa, 1944-1990, Wydawnictwo
Kanion, 1992, s. 123.
110. Historia szkoły – Ekonomik (https://ekonomik.szkola.pl/?page_id=38), ekonomik.szkola.pl
[dostęp 2023-05-06].
111. J.M., Cz. Knabbe: m/s Stanisław Dubois (http://graptolite.net/Facta_Nautica/PLO/Stanislaw_Du
bois.html). [dostęp 2010-02-01]. (pol.).
112. J. Garboliński: Uchwała Zjazdu Nadzwyczajnego Hufca Warszawa Praga Północ w sprawie
wyboru bohatera hufca (https://web.archive.org/web/20170118032305/http://www.hufiec.pragap
olnoc.zhp.pl/bohater-hufca/item/121-uchwala-zjazdu-nadzwyczajnego-hufca-warszawa-praga-p
olnoc-w-sprawie-wyboru-bohatera-hufca). [dostęp 2017-01-16]. [zarchiwizowane z tego adresu
(http://www.hufiec.pragapolnoc.zhp.pl/bohater-hufca/item/121-uchwala-zjazdu-nadzwyczajnego
-hufca-warszawa-praga-polnoc-w-sprawie-wyboru-bohatera-hufca) (18 stycznia 2017)]. (pol.).
113. Historia (https://technikum.net.pl/www/index.php/szkola/historia), technikum.net.pl/ [dostęp
2023-05-06].
114. Zbigniew Puchalski: Dzieje polskich znaków zaszczytnych. Warszawa: Wyd. Sejmowe, 2000, s.
252.
115. Katalog znaczków 1978, na: Filatelistyka.org (http://www.filatelistyka.org/catalog/02451-02454.j
sp). [dostęp 2010-02-04]. (pol.).
116. „…Gdziekolwiek jesteś Panie Prezydencie…”, w: FilmPolski.pl (http://www.filmpolski.pl/fp/inde
x.php/12627). [dostęp 2010-02-05]. (pol.).
117. „Zamach stanu”, w: FilmPolski.pl (http://www.filmpolski.pl/fp/index.php/12939). [dostęp 2010-
02-05]. (pol.).

Bibliografia

Bibliografia
Dokumenty programowe polskiego ruchu robotniczego 1878–1984, red. N. Kołomejczyk, B.
Syzdek, Warszawa 1986, ISBN 83-05-11760-X.
Dubois S., Artykuły i przemówienia, Warszawa 1968.
 Dubois S., Wybór artykułów i przemówień, Z. Szczygielski, Warszawa: Książka i Wiedza,
1988, ISBN 83-05-11925-4, OCLC 834577668 (http://worldcat.org/oclc/834577668).
Głowacki T., Górny bieg, Warszawa 1983.
Jabłoński T., Młodość mego pokolenia, Warszawa 1977.
Korboński S., Bohaterowie państwa podziemnego – jak ich znałem, Warszawa: Omnipress,
1990, ISBN 83-85028-07-2, OCLC 834083371 (http://worldcat.org/oclc/834083371).
Korboński S., Polskie Państwo podziemne. Przewodnik po Podziemiu z lat 1939–1945,
Bydgoszcz 1989.
Korboński S., W imieniu Rzeczypospolitej, Warszawa-Waszyngton 2005, ISBN 83-921492-0-4.
Mieszkowski J., Wspomnienia dziennikarza socjalisty, Warszawa 1971.
Polska Partia Socjalistyczna w latach wojny i okupacji 1939–1945. Księga wspomnień, T. 1,
red. W. Czarnecki W. i in., Warszawa 1994, ISBN 83-85618-09-0.
PPS. Wspomnienia z lat 1918–1939, J. Cesarski (red.), G. Iwański (oprac.), H. Jabłoński, t. 1,
Warszawa: Książka i Wiedza, 1987, ISBN 83-05-11291-8, OCLC 835888412 (http://worldcat.or
g/oclc/835888412).
Pużak K., Wspomnienia 1939–1945, Gdańsk 1988.
Proces 11 więźniów brzeskich przed sądem Okręgowym w Warszawie, Cieszyn 1932.
W gromadach Czerwonego Harcerstwa TUR, red. K.Wojciechowski, Warszawa 1982
ISBN 83-203-9238-2.

Opracowania

Wydawnictwa zwarte
1877–1957. 80-lecie szkoły Wojciecha Górskiego, Warszawa 1957.
Armia Krajowa w dokumentach 1939–1945, Tom I, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź
1990, ISBN 83-04-03629-0.
Ciołkosz A., Walka o prawdę. Wybór artykułów 1940–1978, Londyn 1989,
ISBN 0-902352-71-7.
Ciołkosz A., Wanda Wasilewska. Dwa szkice biograficzne, Londyn 1977.
Ciołkoszowa L., Spojrzenie wstecz, A. Friszke (oprac.), K. Rutkowski (oprac.), Paris: Éditions
du Dialogue, 1995, ISBN 2-85316-071-8, OCLC 743411028 (http://worldcat.org/oclc/74341102
8).
Dunin-Wąsowicz K., Polski ruch socjalistyczny 1939–1945, Warszawa: Instytut Historii PAN
[Polskiej Akademii Nauk], 1993, ISBN 83-900846-6-X, OCLC 834071700 (http://worldcat.org/o
clc/834071700).
Mazur G., Biuro Informacji i Propagandy SZP-ZWZ-AK 1939–1945, Warszawa 1987,
ISBN 83-211-0892-X.
Milewski J., Z dziejów województwa białostockiego w okresie międzywojennym, Białystok
1999, ISBN 83-87881-08-2.
Mulak J., Dlaczego? A. Ziemski (red.), Warszawa: Wydawnictwo „Kto jest Kim”, 2006,
ISBN 83-906213-4-7, ISBN 978-83-906213-4-0, OCLC 76343507 (http://worldcat.org/oclc/763
43507).
Nartonowicz-Kot M., Polski ruch socjalistyczny w Łodzi w latach 1927–1939, Łódź: Wyd.
Uniwersytetu Łódzkiego, 2001, ISBN 83-7171-426-2, OCLC 751262198 (http://worldcat.org/ocl
c/751262198).
Pragier A., Czas przeszły dokonany, Londyn 1966.
Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej, Warszawa: Państ. Wyd. Naukowe,
1983, ISBN 83-01-04376-8, OCLC 830220195 (http://worldcat.org/oclc/830220195).
Puchalski Z., Wawrzyński T., Krzyż i Medal Niepodległości, Warszawa: Bellona, 1994,
ISBN 83-11-08344-4, OCLC 830099329 (http://worldcat.org/oclc/830099329).
 Rzepecki T., Rzepecki K.,Sejm i Senat 1928–1933, Poznań 1928.
Rudziński E., Młodzi socjaliści, Warszawa 1980.
Rudziński E., Olszyna R., Pasja ich życia, Warszawa 1960.
Tomicki J., Lewica socjalistyczna w Polsce 1918–1939, wyd. 1, Warszawa: Książka i Wiedza,
1982, ISBN 83-05-11067-2, OCLC 10696102 (http://worldcat.org/oclc/10696102).
Tomicki J., Norbert Barlicki, Warszawa 1968.
Tomicki J., Stanisław Dubois, Warszawa: Iskry, 1980, ISBN 83-207-0123-6, OCLC 830239542
(http://worldcat.org/oclc/830239542).
Tymieniecka A., Warszawska organizacja PPS 1918–1939, Warszawa 1982,
ISBN 83-01-04204-4.
Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971.
Zaremba Z., Wojna i konspiracja, Londyn 1957.
Zarzycka Z., Polskie działania specjalne na Górnym Śląsku 1919–1921, Warszawa: Wyd. Min.
Obrony Narodowej, 1989, ISBN 83-11-07583-2, OCLC 749852577 (http://worldcat.org/oclc/749
852577).

Wydawnictwa ciągłe
Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 99 (2009) nr 4 (https://web.archive.org/web/2010041602
4330/https://ipn.gov.pl/download.php?s=1&id=18249). ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego
adresu (https://ipn.gov.pl/download.php?s=1&id=18249) (2010-04-16)]. (dostęp 31 stycznia
2010).
Monitor Polski, 2 (1930), nr 280.
Monitor Polski, 16 (1934).
Palestra, 1–2 (2003) (http://www.palestra.pl/index.php?go=artykul&id=890) (dostęp 31 stycznia
2010).
Przegląd socjalistyczny, nr 7–8 (1948).
Przegląd Socjalistyczny, nr 4 (13) (2007),
ISSN 1895–2283 (http://worldcat.org/issn/1895–2283).
Z Pola Walki 20 (1962), nr 4.

Artykuły w wersji elektronicznej

Borejza T., Światłością zwyciężymy mrok (http://www.lewica.pl/index.php?id=11374) (dostęp
31 stycznia 2010).
Dubois Stanisław (1901–1942). Działacz socjalistyczny, publicysta, na stronie Wrota Podlasia
(https://web.archive.org/web/20170118033916/https://www.wrotapodlasia.pl/pl/media/Biografie
-odnalezione-w-czasie/I-edycja/Dubois_Stanislaw_(1901-1942).html). wrotapodlasia.pl.
[zarchiwizowane z tego adresu (https://www.wrotapodlasia.pl/pl/media/Biografie-odnalezione-
w-czasie/I-edycja/Dubois_Stanislaw_(1901-1942).html) (2017-01-18)]. (dostęp 16 stycznia
2017).
Garboliński J., Uchwała Zjazdu Nadzwyczajnego Hufca Warszawa Praga Północ w sprawie
wyboru bohatera hufca z dn. 11 grudnia 2005 (https://web.archive.org/web/20120127083840/h
ttp://www.archiwum.pragapolnoc.zhp.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=594).
archiwum.pragapolnoc.zhp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (http://www.archiwum.pragapoln
oc.zhp.pl/index2.php?option=com_content&do_pdf=1&id=594) (2012-01-27)]. (dostęp 2 lutego
2010).
Hufiec Warszawa Praga Północ im. „Wigierczyków”, Uchwała Zjazdu Nadzwyczajnego Hufca
Warszawa Praga Północ w sprawie wyboru bohatera hufca z dn. 11 grudnia 2005 (https://web.
archive.org/web/20170118032305/http://www.hufiec.pragapolnoc.zhp.pl/bohater-hufca/item/12
1-uchwala-zjazdu-nadzwyczajnego-hufca-warszawa-praga-polnoc-w-sprawie-wyboru-bohatera
-hufca). hufiec.pragapolnoc.zhp.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (http://www.hufiec.pragapol
 noc.zhp.pl/bohater-hufca/item/121-uchwala-zjazdu-nadzwyczajnego-hufca-warszawa-praga-p
olnoc-w-sprawie-wyboru-bohatera-hufca) (2017-01-18)]. (dostęp 16 stycznia 2017).
Kobos A. M., Witold Pilecki w piekle XX wieku (https://archive.is/20121204170917/http://www.z
woje-scrolls.com/zwoje09/text02p.htm) (dostęp 31 stycznia 2010).
Machalica B., Geneza i początki rozwoju robotniczego ruchu sportowego w Polsce (http://ww
w.lewica.pl/index.php?id=14066) (dostęp 31 stycznia 2010).
M. J., Knabbe Cz., M/s Stanisław Dubois (http://graptolite.net/Facta_Nautica/PLO/Stanislaw_D
ubois.html) (dostęp 31 stycznia 2010).
Pilecki W., Raport „W” (http://www.polandpolska.org/dokumenty/witold/raport-witolda-w.htm)
(dostęp 31 stycznia 2010).
Spółdzielnia Budowlano-Mieszkaniowa „Domy Spółdzielcze” (https://web.archive.org/web/201
70118051631/http://spoldzielniemieszkaniowe.pl/main/spoldzielnia-budowlano-mieszkaniowa-
domy-spoldzielcze,141,45,.html). spoldzielniemieszkaniowe.pl. [zarchiwizowane z tego adresu
(http://spoldzielniemieszkaniowe.pl/main/spoldzielnia-budowlano-mieszkaniowa-domy-spoldzie
lcze,141,45,.html) (2017-01-18)]. (dostęp 16 stycznia 2017).
Stefan Korboński – biogram na stronie IPN (https://web.archive.org/web/20160304084651/htt
p://korbonski.ipn.gov.pl/kor/biogram/8533,Biogram.html?poz=2). korbonski.ipn.gov.pl.
[zarchiwizowane z tego adresu (http://korbonski.ipn.gov.pl/kor/biogram/8533,Biogram.html?poz
=2) (2016-03-04)]. (dostęp 16 stycznia 2017).

Linki zewnętrzne
Dubois Stanisław (1901–1942). Działacz socjalistyczny, publicysta (https://web.archive.org/we
b/20170118033916/https://www.wrotapodlasia.pl/pl/media/Biografie-odnalezione-w-czasie/I-ed
ycja/Dubois_Stanislaw_(1901-1942).html). wrotapodlasia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (h
ttps://www.wrotapodlasia.pl/pl/media/Biografie-odnalezione-w-czasie/I-edycja/Dubois_Stanisla
w_(1901-1942).html) (2017-01-18)]..
Zygmunt Zaremba: Stanisław Dubois (1957) (http://lewicowo.pl/stanislaw-dubois/).
Portal IPN. Stefan Korboński (http://korbonski.ipn.gov.pl/).

Publikacje Stanisława Dubois

Stanisław Dubois, Dzień Młodzieży Robotniczej 1927 (http://lewicowo.pl/dzien-mlodziezy-robot

niczej/)
Stanisław Dubois, Obrazki z niezbyt odległych okolic 1928 (http://lewicowo.pl/obrazki-z-niezbyt
-odleglych-okolic/)
Stanisław Dubois, Przemówienie w związku z pacyfikacją w Małopolsce wschodniej 1931 (htt
p://lewicowo.pl/przemowienie-w-zwiazku-z-pacyfikacja-w-malopolsce-wschodniej/)
Stanisław Dubois W czerwonym Borysławiu 1931 (http://lewicowo.pl/w-czerwonym-boryslawi
u/)
Stanisław Dubois Przemówienie przeciwko cenzurze sanacyjnej1932 (http://lewicowo.pl/przem
owienie-przeciwko-cenzurze-sanacyjnej/)
Stanisław Dubois, Przemówienie w dyskusji nad ustawą o szkołach akademickich 1933 (http://l
ewicowo.pl/przemowienie-w-dyskusji-nad-ustawa-o-szkolach-akademickich/)
Stanisław Dubois, Pogrzeb krakowski. Ulica łzami zmyta… 1936 (http://lewicowo.pl/pogrzeb-kr
akowski-ulica-lzami-zmyta/)
Stanisław Dubois Nie bardzo podłe miasto Mińsk Mazowiecki jak po oblężeniu 1936 (http://lewi
cowo.pl/nie-bardzo-podle-miasto-minsk-mazowiecki-jak-po-oblezeniu/)
Stanisław Dubois, 300 milionów i 200 rodzin. Tylko 300 milionów. 1937 (http://lewicowo.pl/300-
milionow-i-200-rodzin-tylko-300-milionow/)
Stanisław Dubois, Pod ciężkim jarzmem. Mniejszość polska w Niemczech 1938 (http://lewicow
o.pl/pod-ciezkim-jarzmem-mniejszosc-polska-w-niemczech/)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Dubois&oldid=70556845”