Adam Koc

Adam Ignacy Koc, ps. Witold, Szlachetny, Adam Adam Ignacy Koc
Krajewski, Adam Warmiński, Witold Warmiński (ur. 31 Witold, Szlachetny, Adam Krajewski,
lipca 1891 w Suwałkach, zm. 3 lutego 1969 w Nowym Jorku) Adam Warmiński, Witold Warmiński
– polski wojskowy i polityk, poseł, dziennikarz, pułkownik
dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, wolnomularz,
uczestnik walk o niepodległość Polski w I wojnie światowej i
wojnie polsko-bolszewickiej, Komendant Naczelny Związku
Legionistów Polskich od 1936 do 1938.

Życiorys
W młodości członek Związku Rewolucyjnego Młodzieży
Narodowej, potem Związku Walki Czynnej i Związku
Strzeleckiego. Komendant okręgu warszawskiego, a
następnie Komendant Naczelny Polskiej Organizacji
Wojskowej i oficer Legionów Polskich. Członek tzw.
Pułkownik piechoty
Konwentu Organizacji A. Od grudnia 1919 w Wojsku
Polskim. Podczas wojny polsko-bolszewickiej dowódca 201 Data 31 lipca 1891
pułku piechoty Obrony Warszawy, a następnie Dywizji i miejsce
urodzenia
Suwałki, Królestwo
Ochotniczej (31 lipca – 3 grudnia 1920). Później na różnych Polskie
stanowiskach w Ministerstwie Spraw Wojskowych. Data 3 lutego 1969
Uczestnik przewrotu majowego po stronie sił dowodzonych i miejsce
Nowy Jork
przez Józefa Piłsudskiego. Później na stanowisku szefa śmierci
sztabu Dowództwa Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie (od 14 Przebieg służby
września 1926 do 4 marca 1928). Lata od 1915
służby
Uważany za członka tzw. grupy pułkowników. Poseł na
Siły Armia Austro-
Sejm II, III (z ramienia Bezpartyjnego Bloku Współpracy z zbrojne
Rządem) i IV kadencji w latach 1928–1936 oraz senator V Węgier
kadencji w latach 1938–1939. Członek Koła Wojsko Polskie
Parlamentarnego Obozu Zjednoczenia Narodowego w 1938
Formacja
roku[1]. Od 1929 do 1930 redaktor naczelny prosanacyjnych Legiony Polskie
dzienników – najpierw Głosu Prawdy, a potem Gazety Jednostki 5 Pułk Piechoty
Polskiej.
5 Pułk Piechoty
Wiceminister skarbu (od 23 grudnia 1930 do grudnia 1935) Legionów
oraz komisarz rządowy w Banku Polskim (styczeń 1932 – Główne I wojna światowa,
grudzień 1935). Jeden z głównych negocjatorów i autorów wojny i
wojna polsko-
bitwy
umów pożyczkowych II Rzeczypospolitej z Francją i Wielką bolszewicka
Brytanią. Prezes Banku Polskiego od 7 lutego 1936 do 27
kwietnia 1936.
Odznaczenia
Po śmierci Józefa Piłsudskiego w grupie zwolenników gen.
Edwarda Śmigłego-Rydza. Komendant Naczelny Związku
Legionistów Polskich (24 maja 1936 – 25 czerwca 1938).
Współautor programu, a następnie szef Obozu Zjednoczenia
Narodowego (luty 1937 – styczeń 1938). Zwolennik zbliżenia
sanacji z Narodową Demokracją i Ruchem Narodowo-
Radykalnym „Falanga”.

Podczas kampanii wrześniowej w 1939 koordynował Adam Koc

ewakuację złota Banku Polskiego z kraju. Wiceminister
skarbu (od 10 września 1939) w gabinecie Felicjana Sławoja
Składkowskiego, potem minister skarbu (30 września 1939
– 9 grudnia 1939) oraz minister przemysłu i handlu (9
października 1939 – 9 grudnia 1939), a następnie II
podsekretarz stanu w Ministerstwie Skarbu w rządzie
emigracyjnym Władysława Sikorskiego. Od 1940 aż do
śmierci przebywał w Stanach Zjednoczonych, gdzie był m.in.
wicedyrektorem Instytutu Józefa Piłsudskiego w Ameryce.

Wczesne lata
Adam Koc przyszedł na świat w rodzinie pieczętującej się Data 8 sierpnia 1891
herbem Dąbrowa, pochodzącej z Podlasia. Jego dziadek, i miejsce
urodzenia
Suwałki
Leon, był powstańcem styczniowym, burmistrzem
podsuwalskiego Filipowa i Serej, a babka, Waleria – Data 3 lutego 1969
kurierką Rządu Narodowego. Ojciec, Włodzimierz Koc śmierci
(1848–1925) nauczał języków starożytnych. Z jego Minister skarbu
małżeństwa z Heleną z domu Pisanko (1862–1894) na świat Okres od 30 września 1939
przyszło trzech braci: Adam Ignacy, Leon Wacław (1892–
do 9 grudnia 1939
1954, późniejszy pułkownik dyplomowany Wojska
Polskiego) oraz Stefan (1889–1908)[2]. Poprzednik Eugeniusz
Kwiatkowski
Matka Koca zmarła w 1894. Po jej śmierci, dziećmi Następca Henryk Strasburger
zaopiekowała się siostra Heleny, Elżbieta Pisanko. W 1899
rodzina przeniosła się do wynajmowanego mieszkania w Minister przemysłu i handlu
Suwałkach, przy ul. Krzywej 80. Od 1900 Adam Koc uczył Okres od 9 października 1939
się w szkole elementarnej, a od 1901 w rosyjskim do 9 grudnia 1939
Gimnazjum Męskim w Suwałkach. Najprawdopodobniej w Poprzednik Antoni Roman
tym czasie rozpoczął on działalność niepodległościową,
uczestnicząc w kółkach samokształceniowych[3]. Następca Henryk Strasburger

Jesienią 1905, w czasie rewolucji, był członkiem komitetu strajku szkolnego gimnazjalistów. Ze
względu na swoje zaangażowanie w działalność tej organizacji, został relegowany ze szkoły (razem
z Aleksandrem Putrą). W tym czasie należał zapewne także do Narodowego Związku Robotniczego,
będącego organizacją bliską Narodowej Demokracji (aktywnym działaczem NZR był brat Adama,
Stefan Koc)[4]. W styczniu 1906 rozpoczął naukę w Polskiej Prywatnej Siedmioklasowej Szkole
Handlowej w Suwałkach (obecnie Zespół Szkół nr 2)[5]. Następnie ojciec wysłał go do Krakowa,
gdzie miał trafić na Wydział Filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego. Aby tak się jednak stało,
musiał zdać maturę w jednym z krakowskich gimnazjów. Doszło do tego 20 czerwca 1912 w IV
gimnazjum klasycznym w podkrakowskim Podgórzu (obecnie IV Liceum Ogólnokształcące im.
Tadeusza Kościuszki). Koc uzyskał oceny bardzo przeciętne (w większości dostateczne, jedynie z
łaciny i greki otrzymał ocenę dobrą)[6], jednak wystarczające do rozpoczęcia nauki na Wydziale
Filozoficznym UJ, studiując polonistykę[7].

Działalność niepodległościowa
Przystępując do egzaminu maturalnego Koc już od trzech lat
przebywał w Krakowie, gdzie zaangażował się w działalność
niepodległościową. Zaliczany był wówczas do radykalnej
młodzieży narodowej. Jego mentorem był Władysław
Studnicki, a wśród najbliższych współpracowników znaleźli się
Aleksander Putra, Bogusław Kunc i Bolesław Dąbrowski.
Jesienią 1909 Koc wstąpił do nowo powstałego Związku
Rewolucyjnego Młodzieży Narodowej (ZRMN), który następnie
został włączony przez Studnickiego do konspiracyjnego Grupa członków ZWC z Krakowa
Związku Walki Czynnej (ZWC), pomimo jego obaw co do (1911). Adam Koc pierwszy od lewej
wpływów socjalistycznych w tej organizacji. Adam Koc przybrał
wówczas konspiracyjny pseudonim Witold[8]. Do organizacji
wprowadził w 1911 swego brata, Leona[9].

Koc zaangażował się także w działalność Związku Strzeleckiego,

legalnej organizacji powiązanej z ZWC. Początkowo był
skarbnikiem krakowskiego oddziału tej organizacji. Na
przełomie maja i czerwca 1910 został wysłany przez Józefa
Piłsudskiego i Kazimierza Sosnkowskiego do Grodna (gdzie Zjazd Związku Strzeleckiego we
przebywał jego ojciec, wówczas już emeryt), w celu Lwowie (przed 1914). Adam Koc
sporządzenia szczegółowego opisu tamtejszej twierdzy trzeci od lewej
rosyjskiej. Zadanie wykonał, a mapy z naniesionymi szkicami
przekazał wysłanemu przez organizację Aleksandrowi
Prystorowi[10]. Powodzenie tej misji najprawdopodobniej zadecydowało o tym, że w 1913 Koc
został przyjęty na wyższy kurs oficerski ZWC (w ramach oficerskiej szkoły Związku Strzeleckiego w
Stróży koło Limanowej), a wiosną 1914 zdał egzamin, uzyskując stopień oficera Związku i Znak
oficerski „Parasol”[11]. Od października 1913 był także adiutantem Komendy Głównej Związku
Strzeleckiego dla spraw zaboru rosyjskiego[12].

Polska Organizacja Wojskowa

Po wybuchu I wojny światowej, 10 sierpnia 1914, wykonując instrukcję przekazaną mu wcześniej

przez Walerego Sławka, Adam Koc przybył wraz z bratem z Druskienik do Warszawy i samorzutnie
objął komendę nad Związkami Strzeleckimi funkcjonującymi na terenie zaboru rosyjskiego[13].
Nawiązał także kontakt z Karolem Rybasiewiczem, komendantem Polskich Drużyn Strzeleckich w
Królestwie Polskim. Z inicjatywy Koca doszło do połączenia obu organizacji. Został on zastępcą
Rybasiewicza, który objął dowództwo nad połączonymi podmiotami[14]. 22 października 1914
bezimienna dotąd organizacja przyjęła nazwę Polskiej Organizacji Wojskowej. Dowództwo nad nią
objął wysłannik Piłsudskiego, Tadeusz Żuliński. Głównym zadaniem POW była działalność
dywersyjna na tyłach sił rosyjskich. Adam Koc pod pseudonimem Witold został członkiem
Komendy Naczelnej POW[15], a na początku 1915 – również komendantem okręgu
warszawskiego[16]. W lutym 1915 Koc został awansowany na podporucznika[17][a]. Chciał brać
udział w walkach prowadzonych przez Legiony Polskie – pragnął walczyć z Rosjanami z bronią w
ręku. Okazją do tego miała stać się misja przekazania raportów z działalności POW Piłsudskiemu,
na jaką wysłał go Żuliński. Zazwyczaj kurierzy Polskiej Organizacji Wojskowej docierali do I
Brygady Legionów Polskich poprzez linię frontu. Po jego ustabilizowaniu okazało się to
niemożliwe. Koc musiał wobec tego wykorzystać północną drogę kurierską – poprzez Finlandię i
Szwecję. Pod fałszywym nazwiskiem Adam Krajewski, wyruszył z Warszawy 25 maja 1915[18].

Najpierw trafił do Petersburga, skąd udał się w kierunku granicy fińskiej. Tam nielegalnie
przekroczył granicę i poprzez Terijoki trafił do Helsinek. Stamtąd, nie bez komplikacji[b],
przedostał się na terytorium szwedzkie. Cała operacja została przeprowadzona we współpracy z
fińskimi organizacjami niepodległościowymi[19]. W Sztokholmie Koc spotkał innego wysłannika
POW, Aleksandra Sulkiewicza. Ze względu na problemy z uzyskaniem wiz austro-węgierskich, obaj
członkowie Polskiej Organizacji Wojskowej musieli udać się do Kopenhagi. Po uzyskaniu wizy Koc
trafił do Piotrkowa Trybunalskiego, gdzie spotkał Adama Skwarczyńskiego. Stamtąd pojechał do
Krakowa, gdzie otrzymał mundur legionisty i mógł złożyć raport Piłsudskiemu[20].

Legiony Polskie
Po wykonaniu zadania Koc został wcielony do II batalionu 5 pułku
piechoty, tzw. „Zuchowatych”[20] w składzie III Brygady Legionów. Po
zdobyciu przez wojska państw centralnych Lublina, otrzymał zadanie
pokrywające się z jego wcześniejszymi doświadczeniami
konspiracyjnymi. Miał zająć się wspieraniem Wydziału Narodowego
Lubelskiego (WNL) – organizacji propagującej na terenie
Lubelszczyzny politykę Piłsudskiego (rywalizującego z c.k. Komendą
Legionów)[20]. Działalnością tą zwrócił na siebie uwagę władz austro-
węgierskich, wobec czego został odesłany do służby liniowej. Dla Koca
było to szczególnie trudne, ponieważ był słabego zdrowia (przeszedł
zapalenie płuc i malarię), a dodatkowo cierpiał na znaczną wadę
wzroku. Jak pisał:

Adam Koc jako żołnierz

W pełnieniu moich obowiązków natrafiłem na Legionów Polskich
trudności, ponieważ miałem kłopoty ze wzrokiem. W
nocy nic nie widziałem, a co raz zdarzały się nocne
wypady, gdy po zapadnięciu zmroku wychodziliśmy
na patrolowanie przedpola. Należało więc wyszukać
sobie ordynansa bojowego, który mógłby w nocy
zastępować osłabiony wzrok, prowadząc w
ciemnościach [c][21] .

18 września 1916 Koc został ciężko ranny w bitwie pod

Sitowiczami nad Stochodem. Został trafiony kulą karabinową Ranny porucznik Koc na noszach,
w okolice wątroby. Wydarzyło się to podczas misji jesień 1916
zwiadowczej, podczas prowadzenia wywiadu obserwacyjnego
pozycji Rosjan ze stanowiska zorganizowanego na dębie. Tego
dnia poległ sierżant Aleksander Sulkiewicz, próbując udzielić pomocy rannemu Kocowi. Po
ściągnięciu z drzewa, rannym zaopiekował się dr Felicjan Sławoj Składkowski. Koca zabrano do
Zakładu Sanitarnego Brygady[22]. Następnie trafił do szpitala legionowego w Lublinie, a potem do
szpitala urządzonego w pałacu Pod Baranami w Krakowie[23].

Rekonwalescencja zakończyła się 31 stycznia 1917. Koc wrócił do działalności politycznej w I

Brygadzie, gdzie został jednym z założycieli tzw. Towarzystwa Analfabetów – tajnej organizacji
polityczno-wojskowej żołnierzy służących w 5 pułku piechoty, popierających niepodległościową
politykę Piłsudskiego. W tym czasie był już jednym z piłsudczyków cieszących się znaczącym
autorytetem w Legionach[23].

Ze względu na swą działalność, został karnie przeniesiony przez dowództwo do Ostrowi

Mazowieckiej, gdzie miał odbyć drugi kurs wyszkolenia. 22 lipca 1917, po kryzysie przysięgowym,
jako oficer został internowany w obozie w Beniaminowie. Tymczasem jego brat, ppor. Leon Koc w
przebraniu szeregowego został internowany wraz ze swoimi żołnierzami w obozie w
Szczypiornie[24]. W obozie w Beniaminowie Adam Koc kontynuował piłsudczykowską działalność
propagandową, przekonując internowanych o konieczności dalszego oporu. 22 kwietnia 1918
został zwolniony z obozu ze względu na zły stan zdrowia[25].

Znów w POW
Po zwolnieniu z obozu Koc powrócił do działalności konspiracyjnej w Polskiej Organizacji
Wojskowej i objął Komendę Naczelną POW nr 1 w Warszawie, obejmującą swoim działaniem
obszar okupacji niemieckiej. Przejął ją po Janie Zdanowiczu-Opielińskim, który następnie
przekonał Komendanta Głównego POW Edwarda Śmigłego-Rydza, aby ten mianował Koca
Komendantem Naczelnym POW[d][26].

Adam Koc zastąpił także Tadeusza Kasprzyckiego w Konwencie Organizacji A, powołanym latem
1917 przez Bogusława Miedzińskiego, Jędrzeja Moraczewskiego i Kasprzyckiego,
zakonspirowanym kierownictwie obozu piłsudczykowskiego[26].

Jako Komendant Naczelny, Koc (używający wówczas pseudonimu Szlachetny) zreorganizował

podległą mu strukturę Komendy, wprowadził także w życie rozkaz Śmigłego-Rydza dotyczący
utworzenia oddziałów lotnych do działań dywersyjnych. Inicjował również akcje przeciwko policji
niemieckiej oraz koordynował współpracę POW z Pogotowiem Bojowym PPS. Sprawna działalność
w tych sferach sprawiła znaczący wzrost jego autorytetu. Zacieśniały się także jego relacje z
Miedzińskim (który w strukturze POW odpowiadał za kontakty z partiami politycznymi) oraz ze
Śmigłym-Rydzem. Tego ostatniego Koc czasowo zastąpił podczas pobytu Komendanta Głównego
Polskiej Organizacji Wojskowej w Kijowie (wrzesień 1918)[27].

Po utworzeniu tzw. rządu lubelskiego (7 listopada 1918), w Warszawie zaczęły powstawać

niemieckie rady żołnierskie. Koc był inicjatorem rozbrajania części z nich. 10 listopada 1918 razem
z księciem Lubomirskim, członkiem Rady Regencyjnej, na czele grupy działaczy POW, witał na
dworcu kolejowym w Warszawie Józefa Piłsudskiego oraz Kazimierza Sosnkowskiego, którzy
wracali do kraju po zwolnieniu z twierdzy w Magdeburgu[28]. Zaraz potem Koc wydał rozkaz o
rozbrojeniu niemieckich wojsk okupacyjnych. Do akcji przystąpiło ok. 50 tys. członków POW,
którym w krótkim czasie udało się w sposób zorganizowany przejąć władzę od Niemców[29].

Służba w Wojsku Polskim

Pomimo sprawowania przez Koca funkcji Komendanta
Naczelnego POW (wraz z odzyskaniem przez Polskę
niepodległości, jedynie część członków Polskiej Organizacji
Wojskowej została wcielona do Wojska Polskiego), przeszedł
on na etat wojskowy[30], jednocześnie pełniąc funkcję referenta
POW w Oddziale I Organizacyjnym Sztabu Generalnego WP.
W marcu 1919 struktura podległa A.Kocowi została
podporządkowana Oddziałowi VI Informacyjnemu Sztabu
Generalnego, który w maju 1919 zmienił nazwę na Oddział II. Bogusław Miedziński, Adam Koc i
Dekretem Naczelnego Wodza z 17 grudnia 1919 Koc został Marian Zyndram-Kościałkowski
oficjalnie przyjęty do Wojska Polskiego [31] w stopniu kapitana. podczas służby w Wojsku Polskim
Najpierw służył w Biurze Wywiadowczym Oddziału II, a
następnie wysłano go na przeszkolenie w ramach Wojennej
Szkoły Sztabu Generalnego (od 13 czerwca do 1 grudnia 1919). Potem został szefem Sekcji IV
Propagandy i Opieki nad Żołnierzem[32]. Jednocześnie dalej sprawował stanowisko Komendanta
POW, choć trudno wskazać, które jego ówczesne działania były wykonywane w ramach
wojskowych obowiązków służbowych, a które dotyczyły działalności Polskiej Organizacji
Wojskowej[33]. 1 stycznia 1920 Koc został sekretarzem Kapituły
Tymczasowej Orderu Virtuti Militari[34][35] (jako jeden z
pierwszych dziesięciu kawalerów tego orderu po 1919[36]). Był
również w składzie jej Komisji Statutowej[37][35]. W maju i
czerwcu 1920 przebywał na Ukrainie, gdzie m.in. sprawował
funkcję oficera łącznikowego przy atamanie Symonie
Petlurze[38].
Sztab Dywizji Ochotniczej po
11 czerwca 1920 Adam Koc został zatwierdzony z dniem 1
zajęciu Grodna podczas wojny
kwietnia 1920 w stopniu podpułkownika, w piechocie, w grupie
polsko-bolszewickiej. Ppłk Adam
oficerów byłych Legionów Polskich[39]. 18 lipca 1920 objął Koc na środku, z Orderem Virtuti
dowództwo 201 pułku piechoty[38]. Został on utworzony w Militari na piersi
ramach Armii Ochotniczej, powstałej na skutek akcji
mobilizacyjnej Wojska Polskiego, rozpoczętej w trakcie wojny
polsko-bolszewickiej mocą decyzji Rady Obrony Państwa. 201
Pułk Piechoty wszedł w skład 5 Armii dowodzonej przez gen.
Władysława Sikorskiego. W jego składzie znaleźli się przede
wszystkim członkowie POW (m.in. Witold Giełżyński, Tadeusz
Hołówko, Stanisław Thugutt oraz Aleksander Prystor). Pod
koniec lipca oddział zajął pozycję pod Surażem i rozpoczął
udział w walkach. 31 lipca pułk włączono w skład nowo
powstałej Dywizji Ochotniczej, nad którą dowództwo objął ppłk
Adam Koc. Trafiła ona na Front Północny. Brała udział m.in. w
akcjach zaczepnych, zdobywając 16 sierpnia 1920
Nasielsk[40][41]. Nie udało się jej jednak zniszczyć 3 Korpusu
Kawalerii dowodzonego przez Gaj-Chana, któremu udało się
wyrwać z okrążenia[42]. Później Dywizja Ochotnicza weszła w
skład 3 Armii dowodzonej przez gen. Rydza-Śmigłego i zdobyła
m.in. Grodno[43]. Część żołnierzy dywizji (na polecenie
Piłsudskiego) wzięło także udział w tzw. „buncie”
Żeligowskiego[44]. 3 grudnia 1920 dywizja została rozwiązana, Adam Koc w mundurze pułkownika
a sam Koc od 20 stycznia 1921 brał udział w miesięcznym
kursie informacyjnym dla wyższych dowódców, który odbył się
w Warszawie[45].

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, został skierowany przez Piłsudskiego na stanowisko

szefa nowo utworzonego w Oddziale III Sztabu Generalnego Wydziału Przysposobienia Rezerw.
Jego zadaniem stało się wspieranie różnego rodzaju stowarzyszeń przygotowujących ludność na
wybuch ewentualnego nowego konfliktu zbrojnego. W obszarze zainteresowania Wydziału
pozostawało także szkolenie wojskowe młodzieży i rezerwistów[37]. W maju 1921 uczestniczył, jako
delegat Ministerstwa Spraw Wojskowych, w obradach Międzynarodowego Zjazdu
Strzeleckiego[46]. W tym czasie publikował m.in. w Strzelcu, Rządzie i Wojsku, czy Bellonie.
Opowiadał się za większym związaniem społeczeństwa z armią i demokratyzacją stosunków
panujących w wojsku[47]. Jego praca była pozytywnie oceniana zarówno przez ówczesnego szef
Oddziału III Sztabu Generalnego płk. Mariana Kukiela, jak i ministra spraw wojskowych, gen.
Stanisława Szeptyckiego[48]. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu podpułkownika ze
starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 135. lokatą w korpusie oficerów piechoty[49][50].

W połowie grudnia 1922, po zabójstwie prezydenta Gabriela Narutowicza, Koc wziął udział w
zebraniu piłsudczykowskich oficerów (m.in. Bogusława Miedzińskiego, Ignacego Matuszewskiego,
Ignacego Bornera, Konrada Libickiego, Kazimierza Stamirowskiego, Henryka Floyar-Rajchmana),
które odbyło się w siedzibie II Oddziału. Planowali oni wykorzystać powstałe zamieszanie i
doprowadzić do uspokojenia sytuacji poprzez działania wojsk pod dowództwem Piłsudskiego.
Nawiązano kontakt z PPS, przy pomocy którego wspomniani oficerowie chcieli doprowadzić do
ogłoszenia strajku generalnego. Plany te zostały zniweczone przez Ignacego Daszyńskiego, który
nie udzielił im poparcia[51].

Od 2 listopada 1923 roku był słuchaczem III Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w
Warszawie. Z dniem 25 września 1924 roku został zwolniony z obowiązków zastępcy członka
Oficerskiego Trybunału Orzekającego[52]. 15 października 1924, po ukończeniu kursu i otrzymaniu
dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Inspektoratu Armii Nr II
w Warszawie na stanowisko I referenta (na czele tego inspektoratu stał gen. dywizji Lucjan
Żeligowski). Pełniąc służbę w sztabach pozostawał oficerem nadetatowym 5 Pułku Piechoty
Legionów w Wilnie. 1 grudnia 1924 został awansowany na pułkownika ze starszeństwem z 15
sierpnia 1924 i 17. lokatą w korpusie oficerów piechoty[53][54]. Z dniem 1 lutego 1925 został
mianowany zastępcą komendanta Doświadczalnego Centrum Wyszkolenia Armii w
Rembertowie[55][53].

Koc był członkiem tajnej organizacji pod nazwą „Honor i Ojczyzna” zwanej też „Strażnicą”
założonej jesienią 1921 przez gen. Władysława Sikorskiego za wiedzą i zgodą Piłsudskiego oraz
Sosnkowskiego. Razem z płk. Kazimierzem Młodzianowskim, jako reprezentant Legionów i POW,
był członkiem kapituły tej organizacji[56]. Została ona rozwiązana w 1923. Tuż przed przewrotem
majowym Koc był także (wspólnie z wieloma innymi czołowymi piłsudczykami) członkiem
wolnomularskiej Wielkiej Loży Narodowej Polski[57], do której wstąpił z polecenia
Piłsudskiego[58].

Koc-grupa i przewrót majowy

W tym czasie w warszawskim mieszkaniu Koca (jak również w kawiarni Mała Ziemiańska przy ul.
Mazowieckiej w Warszawie) odbywały się regularne spotkania oficerów piłsudczykowskich,
planujących zorganizowanie powrotu Piłsudskiego do władzy. Była to nieformalna tzw. Koc-grupa.
W spotkaniach tych brali udział, poza samym gospodarzem, m.in. Józef Beck, Ignacy Matuszewski,
Bogusław Miedziński, Kazimierz Stamirowski, Kazimierz Świtalski, Henryk Floyar-Rajchman,
Stefan i Roman Starzyńscy[59]. Na przełomie jesieni i zimy 1925 Koc–grupa została rozwiązana na
polecenie Piłsudskiego (mimo że formalnie nigdy jej nie zawiązano), co było niemałym
zaskoczeniem dla samego Adama Koca[60].

Od 11 kwietnia 1926 płk. Adam Koc pełnił służbę na stanowisku szefa Wydziału Wyznań
Niekatolickich Ministerstwa Spraw Wojskowych. Dzięki objęciu tej funkcji, przebywał stale w
Warszawie, co ułatwiło mu prowadzenie przygotowań do piłsudczykowskiego zamachu stanu. Tuż
przed tym wydarzeniem, jego rolą było poinformowanie o przygotowywanym przewrocie
niektórych dowódców opowiadających się za Piłsudskim. W nocy z 11 na 12 maja wraz z ppłk.
Anatolem Minkowskim, ppłk. Feliksem Kwiatkiem oraz mjr. Karolem Lilienfeld-Krzewskim
odwiedził dowódcę 36 Pułku Piechoty płk. Kazimierza Sawickiego i zakomunikował mu, że
marszałek postanowił przejąć władzę w państwie[61]. Nawiązał także kontakt z gen. Tadeuszem
Piskorem, dowódcą 28 Dywizji Piechoty, skierowanej później do Cytadeli Warszawskiej[62]. W
trakcie samego zamachu, Koc razem z Miedzińskim prawdopodobnie negocjował także z
przedstawicielami kolejowych związków zawodowych ogłoszenie strajku na kolei. Nie udało im się
jednak ustalić miejsca pobytu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, co wywołało
niezadowolenie Piłsudskiego[62].

Tuż po przewrocie majowym, Koc był inicjatorem i organizatorem „Cyrulika Warszawskiego” –

prosanacyjnego czasopisma humorystycznego (czasopismo ukazywało się do 1934)[63].
Od 14 września 1926[64] do 4 marca 1928 Koc zajmował stanowisko szefa sztabu Dowództwa
Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. Według Mariana Romeyki w powszechnym odbiorze Adam Koc
miał na tym stanowisku „nadzorować” dowódcę korpusu, gen. Władysława Sikorskiego[65].
Zaprzecza temu Bogusław Miedziński twierdząc, że w tym samym czasie Pierwszy Marszałek Polski
pozbył się z Warszawy oficerów z dawnej Koc–grupy, nie wyjaśniając jednak, dlaczego do tego
doszło[66].

W marcu 1928 przeniesiony został do dyspozycji komendanta Kadry Oficerów Piechoty[67]. Z

dniem 26 marca tego samego roku przeniesiony w stan nieczynny na czas trwania kadencji
sejmowej[68], a z dniem 30 kwietnia 1930 w stan spoczynku[69].

Działalność polityczna i gospodarcza

Od 1927 do 1928 Koc brał udział w posiedzeniach Gabinetu Prezesa Rady Ministrów, podczas
których decydowano na temat bieżącej polityki obozu sanacyjnego[70]. Wszedł także w skład
Lwowskiego Wojewódzkiego Komitetu Regionalnego (jednej ze struktur grupujących urzędników i
przedstawicieli organizacji społecznych, mających koordynować działania wyborcze
piłsudczyków)[71].

Koc był jedną z pierwszych dziesięciu osób odznaczonych Krzyżem Niepodległości. Sprawował
także funkcję członka Kapituły tego odznaczenia. W grudniu 1928 wszedł w skład Głównej Komisji
dla Odznaczeń za Pracę Niepodległościową udzielonych w 10 rocznicę Powstania Państwa
Polskiego[72].

Poseł i dziennikarz

W wyniku wyborów parlamentarnych w 1928, Koc został posłem z ramienia Bezpartyjnego Bloku
Współpracy z Rządem (BBWR), wybranym z listy państwowej. Był już wówczas zaliczany do tzw.
grupy pułkowników (ścisłego otoczenia i najbliższych współpracowników Józefa Piłsudskiego,
pełniących kierowniczą rolę w BBWR i państwie polskim), choć np. Andrzej Chojnowski uważa, że
Koc i Miedziński zostali odsunięci nieco przez Piłsudskiego na dalszy plan[73]. Z kolei Antoni
Czubiński był zdania, że Koc w ogóle nie wchodził w skład tego nieformalnego zespołu[74].

Jako poseł BBWR, w latach 1928–1929 i ponownie od 1930 pełnił rolę przewodniczącego grupy
posłów i senatorów BBWR z Małopolski Wschodniej[75]. Był również Kierownikiem Działu
Propagandowego BBWR. Później na tym stanowisku zastąpił go Miedziński, któremu przekazano
zarządzanie prorządową Gazetą Polską[76]. Pozostawał aktywny także w sferze działalności
organizacji kombatanckich – w marcu 1928 został wybrany na prezesa Związku Peowiaków[76]. Był
także wiceprezesem Zarządu Związku Strzeleckiego[76].

W styczniu 1929 Adam Koc zastąpił Wojciecha Stpiczyńskiego na stanowisku redaktora naczelnego
nieoficjalnego rządowego dziennika Głos Prawdy[77]. Decyzję o tej nominacji podjął prezes BBWR,
Walery Sławek[78], chcąc postawić na czele tego wydawnictwa osobę możliwą do zaakceptowania
dla środowisk konserwatywnych, o poparcie których w tym czasie starała się sanacja.
Podstawowym zadaniem Koca było uzdrowienie sytuacji finansowej dziennika. 30 października
1929, w wyniku połączenia Głosu Prawdy z Epoką, powstała Gazeta Polska. Na przełomie marca i
kwietnia 1930 na stanowisku naczelnego tego dziennika Koca zastąpił Bogusław Miedziński[79].

Wiceminister skarbu
13 grudnia 1930 prasa poinformowała, że rząd zadecydował o przedstawieniu prezydentowi
Ignacemu Mościckiemu kandydatury Koca na stanowisko wiceministra skarbu[80]. 24 grudnia
natomiast pojawiła się informacja, że głowa państwa podpisała poprzedniego dnia nominację tego
polityka do objęcia wspomnianej funkcji[81]. W tym czasie ministrem skarbu był Ignacy
Matuszewski, zastąpiony potem przez Jana Piłsudskiego, a następnie przez Władysława
Zawadzkiego. Kocowi podlegał Departament II Obrotu Pieniężnego, zajmujący się kwestiami m.in.
długu zagranicznego i wewnętrznego, organizacji giełd, pracy Banku Polskiego, kontaktów z
zagranicą i funkcjonowania prywatnych przedsiębiorstw bankowych. Zdaniem Janusza Mierzwy,
biografa Adama Koca, objął on stanowisko wiceministra skarbu, pomimo braku doświadczenia
ekonomicznego, ze względu na cechy swojego charakteru: uczciwość i skromność. Wiązało się to z
plotkami na temat nieprzejrzystej sytuacji wokół Banku Polskiego (pogłoski na temat
łapówkarstwa), jakie dotarły do Piłsudskiego[82].

Na początku stycznia 1932 Adam Koc został także komisarzem rządowym w Banku Polskim[83] –
osobą, której zadaniem było zapewnienie sprawnej komunikacji pomiędzy rządem a władzami
banku (prezesem i radą)[84]. Początkowo postrzegany jako laik i osoba o dość liberalnych
poglądach na gospodarkę, Koc dał się poznać jako pragmatyk, dopuszczający rozwiązania
interwencjonistyczne, a nawet etatystyczne, jeśli tylko były one skuteczne[85]. Funkcję komisarza
rządowego w Banku Polskim pełnił do początku 1936[85].

Francuskie i brytyjskie pożyczki kolejowe

Jako wiceminister skarbu odpowiedzialny za utrzymywanie

kontaktów z zagranicznymi kontrahentami państwa polskiego,
Koc był zaangażowany m.in. w sprawę pozyskania pożyczki od
Francji, która miała zostać przeznaczona na dokończenie
budowy tzw. magistrali węglowej – inwestycji kolejowej o
kluczowym znaczeniu, linii łączącej Śląsk z Gdynią,
przeznaczonej dla przewozów węgla. W połowie lutego 1931
Koc wyjechał do Paryża, gdzie brał udział w negocjacjach,
podczas których ustalono finansowe aspekty pożyczki[86][87]. Polska delegacja w Londynie,
Na mocy umowy, koncesję (mającą obowiązywać do 31 grudnia negocjująca warunki pożyczki na
1975) na dokończenie budowy linii (odcinki Herby Nowe – elektryfikację Warszawskiego Węzła
Inowrocław i Nowa Wieś Wielka – Gdynia) otrzymało Kolejowego (czerwiec 1933) –
Francusko-Polskie Towarzystwo Kolejowe, które zostało także wiceminister skarbu Adam Koc
upoważnione do eksploatowania infrastruktury na odcinku od czwarty od prawej
Siemkowic do Częstochowy[88]. Porozumienie zawarte przez
Koca po raz pierwszy oddawało odcinek polskiej linii kolejowej
w dzierżawę prywatnej, zagranicznej firmie. Taka konstrukcja
umowy spotkała się z pozytywnym przyjęciem ze strony obozu
rządowego (wskazywano m.in. na znaczenie pozyskania
środków od państwa zaprzyjaźnionego z II RP) oraz z krytyką
płynącą ze strony partii opozycyjnych[88]. Sam Koc od 13 maja
1933 do 25 kwietnia 1936 zasiadał (wraz z przedstawicielami
innych ministerstw) w Radzie Francusko-Polskiego
Towarzystwa Kolejowego, jako jej wiceprezes[89]. Podejmował Adam Koc (w środku) na pokładzie
także starania o kolejną pożyczkę z Francji – tym razem miała statku MS Piłsudski, w drodze
ona być przeznaczona na elektryfikację Warszawskiego Węzła powrotnej z USA. Październik 1935
Kolejowego. Do jej udzielenia jednak nie doszło[90][91].
Kocowi udało się natomiast wynegocjować umowę na
elektryfikację Warszawskiego Węzła Kolejowego z partnerami
brytyjskimi. 8 lipca 1933 parafowano porozumienie z English
Electric Ltd. i Metropolitan Vickers Electrical Co. Ltd.
opiewające na kwotę 1 mln 980 tys. funtów (tj. ok. 60 mln
ówczesnych złotych). Bardzo korzystna dla strony polskiej
umowa zakładała zakończenie inwestycji w przeciągu 3–4 lat,
przy zamówieniu potrzebnych urządzeń w Polsce, a także
rozbudowę zakładów elektrotechnicznych w kraju i elektrowni
w okolicach Warszawy przy wykorzystaniu kapitału
brytyjskiego[92]. Umowa została podpisana 2 sierpnia 1933[93].
Jak wskazywał sam Koc w wywiadzie udzielonym Gazecie
Polskiej:

Elektryfikacja węzła warszawskiego nie tylko będzie

miała znaczenie komunikacyjne, ale wpłynie dodatnio Adam Koc w połowie lat 30. XX
na stan zatrudnienia naszego przemysłu i naszych sił wieku
roboczych. Z pobytu w Londynie jestem bardzo
zadowolony. Dał on mi możność nawiązania licznych
stosunków i osobistego poznania wielu wybitnych
ludzi z angielskich sfer bankowych i przemysłowych.
Myślę, że ten kontakt osobisty, podtrzymywany z obu
stron, wzmoże obopólne zrozumienie się i pozwoli na
stopniowy dalszy rozwój współpracy gospodarczej
(...)[93].

W czerwcu i lipcu 1933 Koc przewodził polskiej delegacji na światową konferencję ekonomiczną w
Londynie. Przedstawił podczas niej pomysły na walkę z międzynarodowym kryzysem
gospodarczym – jako główny cel wskazał stabilizację waluty poprzez liberalizację handlu i
obniżenie ceł[94]. 3 lipca polska delegacja podpisała deklarację tzw. „państw złotych”: Francji,
Włoch, Belgii, Holandii, Szwajcarii i Polski. Na jej mocy rządy wymienionych państw wyraziły wolę
utrzymania w swoich krajach funkcjonowania swobodnego standardu złota według obecnie
obowiązujących parytetów w ramach istniejącego ustawodawstwa monetarnego[95].

24 kwietnia 1934 Koc podpisał kolejną umowę z partnerami brytyjskimi – tym razem chodziło o
kontrakt z The Westinghouse Brake and Saxiby Co. Ltd. – London na modernizację taboru
kolejowego. Na jego mocy Polskie Koleje Państwowe otrzymały pożyczkę na instalację hamulców
zespolonych w wagonach towarowych. Jej wartość wyniosła 1,98 mln funtów[96][91]. Jak
wskazywał sam Koc, umowa

Ma [...] znaczenie podwójne: po pierwsze spowoduje poważny napływ kapitałów

zagranicznych do Polski i da zatrudnienie licznym rzeszom pracowników; po drugie
zapewni wielki postęp techniczny polskiemu kolejnictwu, powiększając znakomicie
sprawność i szybkość przebiegu pociągów towarowych. Umowa ta jest największą
transakcją kredytowo-towarową, jaką Polska kiedykolwiek zawarła[97].

Po śmierci Józefa Piłsudskiego, Koc wszedł w skład Naczelnego Komitetu Uczczenia Pamięci
Marszałka Józefa Piłsudskiego[98]. Znalazł się także w grupie piłsudczyków opowiadających się za
objęciem stanowiska Generalnego Inspektora Sił Zbrojnych (GISZ) przez gen. Kazimierza
Sosnkowskiego. Prezydent Mościcki zadecydował jednak, że zostanie nim gen. Edward Śmigły-
Rydz[99]. Wobec takiego rozwoju wypadków, Koc popierał Walerego Sławka, jako osobę mającą
przejąć przywództwo pośród piłsudczyków. Okazał się on jednak niezdolny do takiego posunięcia.
To pogłębiło proces tzw. dekompozycji obozu rządzącego po odejściu Piłsudskiego. Adam Koc
potrafił odnaleźć się w nowej sytuacji. Wkrótce zaakceptował wzmocnienie pozycji Śmigłego-
Rydza. Sam w tym czasie był (wraz z Ignacym Matuszewskim) jednym z najbardziej prawicowych
członków grupy pułkowników[100]. Wkrótce współtworzył, wspólnie z Wojciechem Stpiczyńskim i
Bogusławem Miedzińskim tzw. grupę GISZ – wysoko postawionych piłsudczyków chcących
budować przeciwwagę dla tzw. grupy pałacowej – prezydenta Mościckiego i jego protegowanego,
Eugeniusza Kwiatkowskiego[101].

W wyniku wyborów parlamentarnych we wrześniu 1935, Koc wszedł w skład Sejmu, dostając się do
niego z listy BBWR, z okręgu nr 43 (powiaty: suwalski, augustowski, sokólski)[102]. Otrzymał 67
408 głosów[103].

15 września 1935 Adam Koc udał się w rejs na pokładzie statku MS Piłsudski do USA i Kanady.
Jego celem było pozyskanie w Stanach Zjednoczonych pożyczki emisyjnej. Koc wszedł w skład
grupy polskich dygnitarzy (m.in. gen. Gustaw Orlicz-Dreszer, gen. Aleksander Osiński, gen.
Bolesław Wieniawa-Długoszowski, Stefan Starzyński, płk Ignacy Matuszewski). Dopłynąwszy do
USA, Koc spotkał się z przedstawicielami Polonii i prezydentem Franklinem Delano
Rooseveltem[104]. Zwiedził również giełdę nowojorską. Spotkał się także z amerykańskimi
bankowcami i przedstawicielami tamtejszego świata finansowego. Ostatecznie jednak wyprawa
zakończyła się fiaskiem i pożyczki nie udało się pozyskać[105]. Tymczasem w kraju, po dymisji
gabinetu Walerego Sławka, kandydatura Adama Koca została wysunięta przez gen. Rydza-
Śmigłego na szefa rządu. Została ona jednak odrzucona przez prezydenta Mościckiego, ze względu
na konflikt pomiędzy Kocem a Eugeniuszem Kwiatkowskim. Premierem został Marian Zyndram-
Kościałkowski[105].

Prezes Banku Polskiego

W grudniu 1935 Koc podał się do dymisji ze stanowiska

wiceministra skarbu. Jego współpraca z nowym ministrem
skarbu – Eugeniuszem Kwiatkowskim – nie była możliwa ze
względu na poważne rozbieżności poglądów na gospodarkę.
Mimo tego, według doniesienia prasowego, podczas
pożegnalnego spotkania minister serdecznie wyrażał się o płk.
Kocu i zadeklarował współpracę aparatu skarbowego
pułkownikiem na nowym stanowisku[106]. 7 lutego 1936 Koc
został nominowany przez prezydenta RP na prezesa Banku
Polskiego[107]. Tuż po objęciu tego stanowiska, udał się w dwie
podróże służbowe: do Francji (spotkał się m.in. z
gubernatorem Banque de France Jeanem Tannerym,
ministrem spraw zagranicznych Francji Pierre-Étienne
Flandinem oraz z tamtejszym ministrem finansów Marcelem
Régnierem) i Wielkiej Brytanii (złożył wizytę m.in.
gubernatorowi Banku Anglii, Montagu Normanowi)[108].
Przedmiotem odbytych tam rozmów były ponownie kwestie Adam Koc w 1936
pożyczkowe[108].

Jako prezes Banku Polskiego, Koc opowiadał się za popieraniem rentownych podmiotów
gospodarczych, bliską współpracą z bankami państwowymi i prywatnymi, pracą na rzecz
odbudowy kredytu i odtworzenia rynku kapitałowego w Polsce. Był zwolennikiem obrony
polskiego zapasu złota i utrzymywania ścisłego kontaktu z zagranicznymi bankami emisyjnymi.
Postulował rozwiązania stałe i pewne, sprzeciwiał się jakimkolwiek planom manipulacji
walutą[109].

Pod koniec marca 1936 doszło do gwałtownego załamania stanu rezerw dewizowych, a miesiąc
później, podczas spotkania na Zamku Królewskim w Warszawie (udział w nim wzięli: prezydent
Mościcki, premier Zyndram-Kościałkowski, Rydz-Śmigły, gen. Tadeusz Kasprzycki, Władysław
Raczkiewicz, Roman Górecki, Juliusz Ulrych oraz Juliusz Poniatowski) Koc zaprezentował projekt
prezydenckiego dekretu o dewaluacji złotego. Przeciwko tym planom wypowiedział się jednak sam
Ignacy Mościcki i pomysł nie został przyjęty[110]. Oznaczało to zwycięstwo koncepcji
Kwiatkowskiego i wprowadzenie ograniczeń dewizowych[111]. Kocowi udało się jeszcze
przeforsować plan przeznaczenia przez Bank Polski 20 mln zł na zatrudnienie bezrobotnych przy
robotach drogowych[112], jednak wiedział on dobrze o tym, że nie będzie w stanie firmować swym
nazwiskiem polityki gospodarczej rządu, z którą się nie utożsamiał. 27 kwietnia 1936 podał się do
dymisji ze stanowiska prezesa Banku Polskiego. O fakcie tym prasa poinformowała 9 maja
1936[113].

Od 1936 był Komendantem Naczelnym Związku Legionistów Polskich[114]. W styczniu 1938 udał
się na dłuższy urlop i wobec tego jego miejsce objął gen. Jan Kazimierz Kruszewski[115].

Od końca 1938 Koc pracował w Banku Handlowym, będąc od 30 marca 1939 jego wiceprezesem.
Zajmował się m.in. polityką kredytową, kontaktami z bankami zagranicznymi i obowiązkami
skarbowymi banku[116].

Na czele Obozu Zjednoczenia Narodowego

Konsolidacja większości prawicowych piłsudczyków wokół

osoby Śmigłego-Rydza, skutkowała alienacją Walerego Sławka.
30 października 1935 Sławek rozwiązał sanacyjną organizację
polityczną, Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. Śmigły-
Rydz i jego współpracownicy rozpoczęli więc prace nad
stworzeniem nowego ugrupowania. Początkiem było
zapewnienie sobie przywództwa w legionowej organizacji
kombatanckiej – Związku Legionistów Polskich (ZLP). 24 maja
1936, Sławek stracił stanowisko Komendanta Naczelnego ZLP.
Na jego miejsce wybrano Adama Koca. Odbyło się to w
kontrowersyjnych okolicznościach – zebrani podczas XIII
Walnego Zjazdu Delegatów ZLP organizacji nie byli
jednomyślni, proponowali na stanowisko szefa ZLP gen.
Sosnkowskiego. Dopiero przemówienie Śmigłego-Rydza
uspokoiło sytuację[117].

W tym czasie Koc był już najbliższym współpracownikiem Karykatura Adama Koca i Walerego
Śmigłego-Rydza, stąd też to jemu powierzył stworzenie Sławka
programu nowego ugrupowania. 24 maja 1936 Generalny
Inspektor Sił Zbrojnych podczas Zjazdu Legionistów w
Warszawie wygłosił przemówienie, które zostało uznane za wyraźne zasygnalizowanie woli
utworzenia nowej organizacji politycznej grupującej siły sanacyjne. Jedną z głównych idei była
konsolidacja różnych sił narodu wokół poprawy obronności Polski[118]. Na początku 1937 w
rządowej Gazecie Polskiej ukazał się artykuł Bogusława Miedzińskiego, będący zapowiedzią
poszukiwania przez sanację nowych form organizacyjnych dla swojej działalności. Autor
wskazywał także na konieczność podjęcia współpracy z endecją[119]. W tym czasie sam Miedziński
oraz Koc prowadzili rozmowy z młodymi narodowcami – Ruchem Narodowo-Radykalnym
„Falanga”[120][121]. Inni działacze sanacyjni dyskutowali
natomiast z przywódcami Stronnictwa Ludowego – Maciejem
Ratajem i Janem Dąbskim, jednak bez rezultatów[119]. Nie
uzyskano tu kompromisu w trzech zasadniczych dla
Stronnictwa kwestiach: zmiany ordynacji wyborczej poprzez
wspólne opracowanie nowej, przyśpieszenia biegu reformy
rolnej i powrotu Witosa do kraju. Marszałek Edward Śmigły-Rydz
przemawia do zebranych delegatów
Gdy okazało się, że Koc nie był w stanie samodzielnie i szybko na XIII Walnym Zjeździe Delegatów
opracować programu politycznego nowego ugrupowania, w Związku Legionistów Polskich
grudniu 1936 zadanie to przejął Miedziński. Jednak ani (ZLP). Za stołem prezydialnym stoi
Śmigły-Rydz, ani Koc nie zaakceptowali przygotowanego przez Komendant Naczelny ZLP, płk Adam
niego tekstu. Generalny Inspektor postanowił zatem samemu Koc (24 maja 1936)
stworzyć deklarację programową nowo tworzonej organizacji.
Opracował ją w ciągu tygodnia. Brak w tekście wzmianki o
reformie rolnej uniemożliwiał Miedzińskiemu prowadzenie
rozmów ze stronnictwami ludowymi na temat ewentualnej
współpracy. Zagroził wobec tego wycofaniem się z życia
politycznego obozu sanacyjnego[122]. W styczniu 1937 Śmigły-
Rydz, Koc i Miedziński spotkali się w Zakopanem, gdzie przez
dwa dni dyskutowali na temat zmian w programie stworzonym
przez generała. Ostatecznie do tekstu wprowadzono pewne
poprawki. Były to niezwykle ogólnikowe sformułowania Adam Koc przed mikrofonem
dotyczące reformy rolnej, pochodzące z projektu radiowym, podczas wygłaszania
Miedzińskiego [123] . deklaracji ideowo-politycznej Obozu
Zjednoczenia Narodowego (21
21 lutego 1937 o godzinie 17.30[124] Adam Koc, jako osoba lutego 1937)
desygnowana przez Śmigłego-Rydza na szefa Obozu
Zjednoczenia Narodowego (OZN), wygłosił przez radio
przemówienie, w którym ogłosił utworzenie nowej sanacyjnej
organizacji politycznej[125][126]. Przedstawił deklarację ideowo-
polityczną OZN, w której podkreślał prymat państwa oraz hasła
solidaryzmu społecznego, obrony kraju, antykomunizmu oraz
naczelną rolę armii w życiu państwa. Ważną częścią ideologii
Obozu miało być także hasło konsolidacji wokół wodza narodu
– marszałka Edwarda Śmigłego-Rydza. Program zawierał
również twierdzenia o silnym związaniu narodu polskiego z Lider OZN, Adam Koc, z wizytą u
Kościołem katolickim. Deklaracja mówiła też o konieczności prezydenta RP Ignacego
tolerancji wobec mniejszości narodowych, ale wzywała do Mościckiego (24 lutego 1937)
konkurencji z Żydami na płaszczyźnie gospodarczej i
kulturalnej. Tak przedstawione zasady ideologii OZN zbliżały ją
do haseł głoszonych przez endecję. Wśród działaczy narodowej demokracji pojawiły się nawet
zarzuty popełnienia ideowego plagiatu przez twórców Obozu[127]. Wystąpienie Koca zostało
bardzo krytycznie odebrane przez opozycję[128] i część obozu piłsudczykowskiego o lewicowych
poglądach. Zauważono także brak charyzmy w samym odczytującym tekst deklaracji[129]. Pomimo
tego, prasa prorządowa publikowała informacje propagandowe o entuzjastycznym odezwie
różnych środowisk na wezwanie do konsolidacji narodowej, wygłoszone przez Koca[130].

22 czerwca 1937 utworzono organizację młodzieżową OZN – Związek Młodej Polski. Formalnie na
jej czele stał Adam Koc, jednak faktycznie przywództwo w niej sprawował Jerzy Rutkowski
(oficjalnie – zastępca Koca, od 28 października 1937 formalnie kierownik ZMP[131]),
współpracownik Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga” (oficjalnie Koc zaprzeczył związkom
OZN z „Falangą”[132]). Takie posunięcie było efektem nawiązania współpracy z liderem tego
ugrupowania, Bolesławem Piaseckim[133]. Została ona
negatywnie oceniona przez dużą część środowisk legionowych i
peowiackich. Wyrazem tego były głosy niezadowolenia podczas
XIV Ogólnego Zjazdu Związku Legionistów Polskich w
Krakowie[134]. W październiku 1937 Koc złożył rezygnację z
szefostwa w ZMP, przekazując je Rutkowskiemu[135].
Ostatecznie, ze względu na zmasowaną krytykę, jaka spadła na
kierownictwo OZN za współpracę z RNR „Falanga” i
radykalizację młodych narodowców, 22 kwietnia 1938 doszło
do oficjalnego zakończenia współpracy pomiędzy obiema
organizacjami[136].

19 lipca 1937 w polskiej prasie pojawiła się informacja o

nieudanym zamachu na pułkownika Koca[137][138]. Według
informacji zawartych w artykule, do próby zamordowania
polityka przebywającego w jego willi w Świdrach Małych miało
dojść 18 lipca ok. godziny 22. Zamachowiec, na skutek Przemawiający Adam Koc, luty 1938
nieudolnego obchodzenia się z materiałem wybuchowym,
zginął w wyniku przedwczesnej eksplozji bomby, którą
planował zabić Koca. W wyniku śledztwa ustalono, że
niedoszłym zabójcą był Wojciech Bieganek z Różopola[139].
Prasa prorządowa sugerowała, że był on częścią spisku, który
został zawiązany przez wrogów politycznych Koca[140].
Wyników śledztwa jednak nigdy nie ogłoszono[141].

To wydarzenie oraz opór względem OZN, według części relacji,

miały wpłynąć na powstanie planów zbrojnego przejęcia
władzy w państwie przez Obóz Zjednoczenia Narodowego i Dom Adama Koca, przy którym
„Falangę”. Sam Koc miał planować, przy rzekomym poparciu usiłowano zamachu (1937)
Śmigłego-Rydza, „noc św. Bartłomieja” lub „krwawy kwadrans”
– fizyczną likwidację przeciwników Obozu Zjednoczenia
Narodowego wewnątrz sanacji. Na czele zamachowców mieli stanąć wiceminister spraw
wewnętrznych Jerzy Paciorkowski i płk. Zygmunt Wenda[142]. Rzekomo planowany zamach miał
zakończyć się zamordowaniem ok. 3 tys. osób (w tym prezydenta Mościckiego, Sławka, Janiny
Prystorowej oraz Aleksandry Piłsudskiej[142]). Informacje o zamachu stanu (pierwotnie zawarte w
przekazach osób związanych z tzw. Frontem Morges lub Komunistyczną Partią Polski[143]), które
miało planować kierownictwo OZN, nie zostały potwierdzone[e]. Zaprzeczył im sam Śmigły-Rydz
pod koniec października 1937[145].

Edward Śmigły-Rydz zdawał sobie sprawę z nieudolności Koca jako szefa OZN. Nie był on
dynamicznym liderem, jaki był potrzebny dla przeprowadzenia akcji konsolidacji narodu.
Wyczerpany nerwowo przez spory z Kwiatkowskim, podupadający na zdrowiu, przyjął misję
szefowania OZN jako rozkaz wydany przez swego wodza[146]. Nie doceniał także siły i znaczenia
opozycyjnych partii politycznych[147]. 10 stycznia 1938 Koc złożył rezygnację z pełnionego
stanowiska – oficjalnie z powodów zdrowotnych[148]. Faktycznie jednak został zmuszony do tego
przez Śmigłego-Rydza[149]. Następcą Koca na stanowisku szefa OZN został gen. Stanisław
Skwarczyński, choć Śmigły-Rydz rozpatrywał także kandydaturę Michała Grażyńskiego[150].
Nominacja Skwarczyńskiego była próbą wciągnięcia do współpracy środowisk kombatanckich,
grupujących „starych” piłsudczyków. 25 czerwca 1938 zakończyła się także kadencja Koca jako
komendanta naczelnego ZLP. Zastąpił go na tym stanowisku Juliusz Ulrych[151].

Londyńskie negocjacje

W wyniku wyborów w 1938, Koc został wybrany do Senatu.

Wszedł w skład Komisji Regulaminowej izby. Pełnił także
funkcję przewodniczącego Komisji Wojskowej[152].

W marcu 1939 Koc wyjechał ponownie do Londynu, gdzie

prowadził negocjacje mające na celu uzyskanie przez Bank
Handlowy kredytu rembursowego. W tym czasie działał
również nieoficjalnie, na rzecz poprawy pozycji Polski w
Wielkiej Brytanii. Koc odbył szereg spotkań z Ambasador RP Edward Raczyński
przedstawicielami brytyjskiego rządu i biznesu, przygotowując oraz Adam Koc podczas jego wizyty
grunt pod planowaną wizytę polskiego ministra spraw w Londynie (czerwiec 1939)
zagranicznych, Józefa Becka [153] . Po powrocie, w
porozumieniu z marszałkiem Rydzem-Śmigłym, przekonywał
polski rząd do rozpoczęcia rozmów z Brytyjczykami w celu pozyskania kredytów materiałowego i
gotówkowego, mających służyć wzmocnieniu polskiej armii w obliczu spodziewanego konfliktu
zbrojnego. 10 czerwca 1939 Koc otrzymał instrukcje od ministra Kwiatkowskiego, który postawił go
na czele rządowej delegacji mającej podjąć negocjacje w Londynie. 13 czerwca 1939 wyruszyła ona
do Wielkiej Brytanii. Potrzeby polskiej armii początkowo szacowano na 50–60 mln funtów.
Później zostały one ograniczone do 24 mln funtów[153]. Rozmowy toczyły się bardzo wolno, Wielka
Brytania próbowała powiązać planowaną pożyczkę z proponowanym przez nią przystąpieniem
Polski do tzw. bloku szterlingowego[154]. Koc był zwolennikiem takiego rozwiązania, w
przeciwieństwie do Kwiatkowskiego[155]. Ostatecznie nie doszło do porozumienia w kwestii
kredytu gotówkowego (rozmowy w tej sprawie planowano podjąć jesienią). 2 sierpnia 1939
podpisano natomiast umowę dotyczącą kredytu towarowego, opiewającego na 8 mln funtów[156].

Na emigracji
Po wybuchu II wojny światowej, Koc opowiedział się za przekazaniem zasobów złota
przechowywanego w Banku Polskim władzom wojskowym w celu zakupu przez nie materiału
wojennego. 3 września 1939 został nominowany przez II wiceministra spraw wojskowych i szefa
Administracji Armii, gen. Aleksandra Litwinowicza na stanowisko ds. finansowych w Sztabie
Generalnym[157]. Jednocześnie powołano go do czynnej służby wojskowej[157]. Następnie
koordynował on przygotowania do wywiezienia złota Banku Polskiego samochodami z
Warszawy[158], ustalając z jego kierownictwem m.in. wielkość ładunku i terminy załadunku.
Pierwszy transport wyruszył do Brześcia 4 września, drugi – 5 września do Łucka przez Lublin.
Sam Koc wyruszył z Warszawy razem z tym ostatnim. W drodze towarzyszyli mu m.in. Henryk
Floyar-Rajchman i Ignacy Matuszewski, którym następnie przekazał pieczę nad cennym
ładunkiem[159].

10 września 1939 został nominowany przez prezydenta Mościckiego na stanowisko wiceministra

skarbu. 11 września opuścił Polskę, trafiając do Czerniowiec. Tam prowadził (wraz z ambasadorem
RP w Bukareszcie Rogerem Raczyńskim) negocjacje z władzami Rumunii na temat zezwolenia na
przejazd transportów ze złotem przez terytorium tego państwa. W tym czasie Koc otrzymał od
polskiego rządu misję sfinalizowania operacji kredytowych z Wielką Brytanią. Pozyskane środki
miały zostać przekazane bezpośrednio na potrzeby armii. Z Czerniowiec Koc trafił do Bukaresztu.
Tam polecił Henrykowi Gruberowi przesłanie do oddziału Powszechnej Kasy Oszczędności w
Nowym Jorku dyspozycji wypłacenia mu 2 milionów złotych. Suma ta miała być prawdopodobnie
przeznaczona na zaspokojenie podstawowych potrzeb żołnierzy polskiej armii[160]. Koc nie
poinformował PKO, jakie ma być przeznaczenie tej kwoty, a jego polecenie ze względów
formalnych nie zostało wykonane[160].

Po przybyciu do Paryża (według różnych źródeł – 16, 17 lub 18 września[160]), Koc skupił się na
organizacji struktur polskiego Ministerstwa Skarbu na emigracji. Po internowaniu rządu polskiego
w Rumunii i ustąpieniu prezydenta Mościckiego, był on najwyższym rangą przedstawicielem
polskiej Rady Ministrów we Francji. Przez pewien czas wchodził w skład rady zastępującej rząd,
wraz z ambasadorem RP we Francji Juliuszem Łukasiewiczem, wiceministrem spraw
zagranicznych Janem Szembekiem i gen. Stanisławem Burhardt-Bukackim. Utrzymywał też
kontakty z przedstawicielami przedwrześniowej opozycji (m.in. gen. Sikorskim), zdając sobie
sprawę z konieczności utworzenia rządu koalicyjnego[161]. Według Adama Pragiera Adam Koc
odegrał wręcz decydującą rolę w tym, że przejęcie władzy przez ugrupowania opozycyjne względem
rządów sanacyjnych odbyło się w sposób łagodny i formalny[162].

Minister skarbu oraz minister przemysłu i handlu

30 września 1939 został powołany, a w dniu następnym zaprzysiężony na stanowisko ministra

skarbu w rządzie Władysława Sikorskiego na uchodźstwie[163]. 9 października został także
ministrem przemysłu i handlu. Był jednym z dwóch piłsudczyków wchodzących w skład rządu
emigracyjnego (August Zaleski objął tekę ministra spraw zagranicznych). Na stanowisku tym dążył
przede wszystkim do zabezpieczenia wierzytelności rządu polskiego za granicą oraz udzielania
pomocy polskim uchodźcom w Rumunii, Francji i na Węgrzech. Dążył także do maksymalnego
ograniczania wydatków (m.in. udzielając w odezwie z 10 października 1939 urlopu bezpłatnego
większości urzędników zatrudnionych dotąd w administracji państwowej[164]). Starał się także
doprowadzić do ogłoszenia moratorium na spłatę polskich długów państwowych. Podpisał także z
Wielką Brytanią nową umowę kredytową, na kwotę 5 mln funtów[165].

Po przybyciu do Francji transportu ze złotem Banku Polskiego, odpowiedzialny za tę operację płk

Ignacy Matuszewski został zaatakowany przez członków rządu wywodzących się z
przedwrześniowych partii opozycyjnych. Popadł on w konflikt także z Adamem Kocem, zarzucając
mu brak reakcji na te ataki, a nieco później wręcz oskarżając go o ich inspirowanie[166]. Minister
był także ostro krytykowany przez prof. Stanisława Kota, który prowadził działania rozliczające
piłsudczyków z ich działalności przedwrześniowej. Zarzucał on Kocowi czerpanie zysków z
pożyczek udzielanych przez państwa zachodnie i zmonopolizowania eksportu z Polski, a także
dążenie do zapewnienia sanacji większych wpływów w rządzie. Przedmiotem zastrzeżeń wobec
pułkownika stała się także wypłata marszałkowej Piłsudskiej jednorazowej pensji w wysokości 30
tys. funtów. Wobec tych zarzutów, 9 grudnia 1939 Adam Koc złożył dymisję ze stanowiska ministra
skarbu oraz ministra przemysłu i handlu, obejmując funkcję II podsekretarza stanu w tym
resorcie. Jego następcą został Henryk Strasburger, z którym dalsza jego współpraca układała się
bez przeszkód[167].

Wiosną 1940 Koc został obarczony winą za zaprzepaszczenie polskiego złota, które podczas działań
wojennych we Francji, zostało przetransportowane do Afryki Północnej. Najprawdopodobniej z
tego powodu opuścił on rząd emigracyjny, choć dokładna data tego wydarzenia nie jest znana. 18
czerwca 1940, wraz z innymi członkami gabinetu Sikorskiego został ewakuowany do Wielkiej
Brytanii na pokładzie angielskiego statku towarowego Nylon wypływającego z Bordeaux. 21
czerwca witał na dworcu Paddington prezydenta Władysława Raczkiewicza przybywającego do
Londynu. Polityk ten był jednym z obrońców działań Koca, któremu w tym czasie zarzucano m.in.
przedwczesne opuszczenie Francji[168].
Po otrzymaniu informacji, że złoto Banku Polskiego jest w Dakarze, gen. Sikorski polecił Kocowi
przeprowadzenie próby odzyskania tego drogocennego ładunku. Pułkownik zaproponował, że
skoro zasoby te znajdują się na terytorium Francji okupowanej przez Niemcy, jedynym
rozwiązaniem jest zażądanie od władz USA, aby te „zaaresztowały” część depozytu złota Banku
Francji w Nowym Jorku. Sikorski zaaprobował ten plan, dodatkowo mając nadzieję, że wysłany do
Stanów Zjednoczonych Koc rozpocznie także rozmowy w sprawie udzielenia przez władze tego
państwa pożyczki dla rządu polskiego. Miał on także wybadać grunt pod zaangażowanie
tamtejszych sfer finansowych w przyszłą odbudowę Polski. W połowie września 1940 Adam Koc
wypłynął z Liverpoolu do USA. Do celu dotarł 4 października. Na miejscu okazało się, że z
wnioskiem o przejęcie części francuskiego złota zwrócili się do władz Stanów Zjednoczonych także
Belgowie[169]. 3 maja Sikorski mianował Koca przewodniczącym komitetu mającego doprowadzić
do odzyskania złota. Przeciwko tej nominacji zaprotestował minister Strasburger, jak również szef
Banku Polskiego, prof. Bohdan Winiarski (związany z obozem narodowym). 6 czerwca 1941 prace
komitetu zostały zawieszone na polecenie Sikorskiego[169].

Ostatnie lata

Podczas pobytu w USA, Koc został jednym ze

współzałożycieli Polskiego Instytutu Nauk i Sztuk w
Ameryce. Była to stacja naukowa Polskiej Akademii
Umiejętności[170].

Wiosną 1941 z Kocem skontaktował się płk. Leon

Mitkiewicz, który zaproponował mu utworzenie tajnej
organizacji działającej na terenie Ameryki Południowej.
Miała to być grupa o charakterze terrorystycznym,
prowadząca działania odwetowe na mieszkających tam
Niemcach, będąca zemstą za zbrodniczą działalność ich Grób Adama Koca w Oksfordzie
rodaków w okupowanej Polsce. W maju 1942 powstał
konkretny plan utworzenia organizacji, przygotowany przez
powołanego ponownie do służby czynnej Koca, który funkcjonował wówczas pod pseudonimem
Witold Warmiński. Nie wszedł on jednak w fazę realizacji, ponieważ 11 czerwca 1942 gen. Sikorski
zdecydował o rezygnacji z tych planów[170].

Do zakończenia wojny Koc pracował w biurze radcy finansowego ambasady polskiej w USA. Starał
się także bezskutecznie objąć stanowisko w biurze UNRRA[171]. Od 1945 do 1950 był zatrudniony
jako kucharz w pensjonacie w Sea Cliff, należącym do Stanisława Strzetelskiego[171]. Potem przez
krótki czas w 1952 współpracował z hotelem The Sherry-Netherland w Nowym Jorku. Mieszkał
wówczas w niewielkim mieszkaniu przy 14 West 64th Street na Manhattanie[172]. Handlował
żywnością, a następnie został zatrudniony w hotelu Waldorf-Astoria. W tym czasie utrzymywał
kontakty z innymi piłsudczykami przebywającymi na emigracji w USA – m.in. z Henrykiem
Floyarem-Rajchmanem, czy Wacławem Jędrzejewiczem. Podjął także współpracę z Radiem Wolna
Europa i Komitetem Wolnej Europy[172]. Włączył się również w działalność Instytutu Józefa
Piłsudskiego (od 1954 r. był przewodniczącym Komisji Rewizyjnej, a od 1956 sprawował funkcję
wicedyrektora i kierownika Sekcji Archiwalno-Bibliotecznej tej instytucji, 19 marca 1957 wybrany
członkiem rady tejże[173])[174]. Rozpoczął także spisywanie swoich wspomnień. Praca ta nie została
przez niego dokończona[174].

W latach 60. pogłębiły się jego problemy zdrowotne, będące skutkiem rany poniesionej podczas
bitwy pod Sitowiczami. Okazało się, że konieczna jest operacja pęcherzyka żółciowego. Dodatkowo,
usunięto mu wyrostek robaczkowy. Operacja na krótko poprawiła sytuację. Pogarszał się także
wzrok Adama Koca. W nocy z 11 na 12 listopada 1968 doznał udaru mózgu, co spowodowało paraliż
ciała. Zmarł 3 lutego 1969 w szpitalu im. Franklina Delano Roosevelta w Nowym Jorku. Został
pochowany 11 lutego 1969 na cmentarzu Wolvercote w Oksfordzie (na życzenie rodziny spoczął
obok brata, Leona)[175]. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązki Wojskowe w
Warszawie (kwatera A12-7-29)[176].

Rodzina i życie prywatne

Adam Koc nigdy się nie ożenił[177]. Po śmierci rodziców i
starszego brata Stefana (1889–1908), jego najbliższą rodziną
był brat Leon Wacław Koc (1892–1954) – pułkownik
dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu
Virtuti Militari. Z małżeństwa z Janiną Godlewską (1895–
1943) miał on trójkę dzieci: Agnieszkę (ur. 1920), Wacława
Teodora (1923–1990) oraz Andrzeja Władysława (1925–1944,
Parterowy dom letniskowy Adama
zginął w powstaniu warszawskim)[178][179][f]. Koca w Świdrach Małych pod
Otwockiem
W czasie sprawowania funkcji rządowych Adam Koc mieszkał
w Warszawie najpierw przy ul. Hożej 22[180], a następnie przy
Alei Szucha 16[103]. Był także właścicielem niewielkiego, parterowego, dwuizbowego domu
letniskowego w Świdrach Małych, nieopodal drogi Warszawa – Otwock zakupionego od Stanisława
Dziadulewicza[181] (obecny adres tej posiadłości to Józefów, al. Nadwiślańska 250). W skład
posesji wchodził także sad owocowy, ogród warzywny i nieduży zagajnik. W posiadłości tej na stałe
mieszkał ogrodnik oraz dwie służące. Koc spędzał tam wolny czas, zazwyczaj jednak nocując w
Warszawie[182].

Adam Koc próbował swoich sił w twórczości poetyckiej. Swe wiersze publikował pod pseudonimem
Adam Warmiński w wydawanym w latach 20. XX wieku piłsudczykowskim miesięczniku ideowo-
programowym Droga. W 1921 wydawnictwo Ignis wydało zbiór jego utworów (również pod
wcześniej wspomnianym pseudonimem) w tomiku Wiersze i proza[183][184].

Koc jako pierwowzór postaci literackiej

Koc stał się pierwowzorem postaci literackiej majora Pycia, występującej w powieści Juliusza
Kaden-Bandrowskiego Generał Barcz[185]. Jak można przeczytać w przedmowie do jednego z
wydań tej książki:

Podobieństwa między bohaterem powieściowym a jego prawdziwym modelem [są]

najbardziej wyraziste. Styl bycia, sylwetka majora, charakterystyczny wygląd wskazują
na pułkownika Adama Koca[186].

Ordery i odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (21 stycznia 1920)[34]
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[187][188][189]
Krzyż Niepodległości z Mieczami (6 listopada 1930)[190][191]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[192]
Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[189]
Złoty Krzyż Zasługi (23 lipca 1938)[193]
 Krzyż Zasługi Wojsk Litwy Środkowej[194]
Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
Odznaka za Rany i Kontuzje[195]
Znak oficerski „Parasol” (1914)[11]
Odznaka pamiątkowa POW[195]
Odznaka Sztabu Generalnego[195]
Komandor Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 24 października 1929)[196]
Oficer Orderu Legii Honorowej (III Republika Francuska)[197]

Uwagi
a. Forma awansu była dość nietypowa. Żuliński otrzymał od Piłsudskiego nominacje na
podporuczników in blanco. Jednym z nich został Adam Koc. Dokument był antydatowany na
jesień 1914, a miejscem jego wystawienia były Jakubowice[17].
b. Okazało się, że nieco wcześniej tą samą drogą podążali inni kurierzy POW – Aleksander
Sulkiewicz i Stanisław Downarowicz. Koc nie został poinformowany przez Żulińskiego o ich
wyjeździe. Zostali oni przewiezieni do Szwecji łodzią motorową i brak było informacji o
powodzeniu tej misji. Ostatecznie Koc zdecydował się opuścić terytorium fińskie, nie czekając
na wiadomość o losie kurierów POW[19].
c. Ordynansem Koca został starszy żołnierz Jerzy Biel (zgłosił się na ochotnika)[21].
d. W tym czasie Komendant Główny stał na czele Polskiej Organizacji Wojskowej, a podlegali mu
trzej Komendanci Naczelni. Później ich liczba zwiększyła się do czterech[26].
e. Janusz Mierzwa, biograf Adama Koca, podkreśla fantastyczny charakter pogłosek o rzekomo
przygotowywanym przez pułkownika, kierownictwo OZN i „Falangę” krwawym zamachu stanu.
Jako źródło tych plotek wskazuje opozycję antysanacyjną, komunistów lub zwolenników
Walerego Sławka. Jak podkreśla, o nieprawdziwości pogłosek świadczy m.in. to, że prezydent
Mościcki (którego likwidację miał rzekomo planować Koc), nominował go we wrześniu 1939 na
stanowisko wiceministra skarbu. Co więcej, Koc wszedł także w skład emigracyjnego rządu
niechętnego sanacji gen. Władysława Sikorskiego[144].
f. W niektórych publikacjach najbliższa rodzina Leona Koca jest mylnie opisywana jako żona i
dzieci Adama Koca. Zob. m.in.Anna Herbich: Dziewczyny z Powstania. Kraków: Znak
Horyzont, 2014, s. 264–265. ISBN 978-83-240-3009-5.

Przypisy
1. Prace parlamentarne O.Z.N. 1938/39 r.,
Warszawa 1939, s. 40.
2. Mierzwa 2006 ↓, s. 20.
3. Mierzwa 2006 ↓, s. 21.
4. Mierzwa 2006 ↓, s. 22.
5. Mierzwa 2006 ↓, s. 23.
6. Mierzwa 2006 ↓, s. 24.
7. Mierzwa 2006 ↓, s. 25.
8. Mierzwa 2006 ↓, s. 26–27.
9. Mierzwa 2006 ↓, s. 28.
10. Mierzwa 2006 ↓, s. 33–34.
11. Mierzwa 2006 ↓, s. 30.
12. Mierzwa 2006 ↓, s. 35.
13. Mierzwa 2006 ↓, s. 36–37.
14. Mierzwa 2006 ↓, s. 38.
15. Mierzwa 2006 ↓, s. 40.
16. Mierzwa 2006 ↓, s. 41.
17. Mierzwa 2006 ↓, s. 42.
18. Mierzwa 2006 ↓, s. 43.
19. Mierzwa 2006 ↓, s. 44.
20. Mierzwa 2006 ↓, s. 48.
21. Koc 2005 ↓, s. 194.
22. Mierzwa 2006 ↓, s. 51.
23. Mierzwa 2006 ↓, s. 52.
24. Składkowski 1938 ↓, s. 26.
25. Mierzwa 2006 ↓, s. 54.
26. Mierzwa 2006 ↓, s. 55.
27. Mierzwa 2006 ↓, s. 57.
28. Mierzwa 2006 ↓, s. 59–60.
29. Mierzwa 2006 ↓, s. 60.
30. Mierzwa 2006 ↓, s. 63.
31. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 1 z
17.01.1920 r., s. 8.
32. Mierzwa 2006 ↓, s. 64.
33. Mierzwa 2006 ↓, s. 66.
34. Rozkaz Naczelnego Wodza z 1 stycznia
1920 r. (Dziennik Rozkazów 1920 r. Nr 1,
poz. 1 (http://www.sbc.org.pl/dlibra/docmeta
data?id=12257)).
35. Filipow 1990 ↓, s. 85.
36. Majchrowski 1994 ↓, s. 522.
37. Mierzwa 2006 ↓, s. 74.
38. Mierzwa 2006 ↓, s. 67.
39. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw
Wojskowych Nr 23 z 23 czerwca 1920 roku,
poz. 595.
40. Mierzwa 2006 ↓, s. 69.
41. Wyszczelski 1997 ↓, s. 191.
42. Wyszczelski 1997 ↓, s. 243.
43. Mierzwa 2006 ↓, s. 71.
44. Mierzwa 2006 ↓, s. 72.
45. Mierzwa 2006 ↓, s. 73.
46. Mierzwa 2006 ↓, s. 75.
47. Mierzwa 2006 ↓, s. 76–77.
48. Mierzwa 2006 ↓, s. 78.
49. Lista starszeństwa oficerów zawodowych.
Załącznik do Dziennika Personalnego
Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8
czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne
Ministerstwa Spraw Wojskowych,
Warszawa 1922, s. 24.
50. Rocznik Oficerski 1923 (http://www.wbc.poz
nan.pl/dlibra/docmetadata?id=119157).
Warszawa: Ministerstwo Spraw
Wojskowych, 1923, s. 10, 137, 398.
51. Mierzwa 2006 ↓, s. 83.
52. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 111 z 19
października 1924 roku, s. 618.
53. Mierzwa 2006 ↓, s. 80.
54. Rocznik Oficerski 1924 (http://www.wbc.poz
nan.pl/dlibra/docmetadata?id=59165).
Warszawa: Ministerstwo Spraw
Wojskowych, 1924, s. 39, 133, 340.
55. Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw
Wojskowych Nr 17 z 14 lutego 1925 roku,
s. 75.
56. Chajn 1984 ↓, s. 161.
57. Hass 1984 ↓, s. 232.
58. Hass 1992 ↓, s. 519–558.
59. Adamczyk 2000 ↓, s. 68–69.
60. Mierzwa 2006 ↓, s. 87–88.
61. Mierzwa 2006 ↓, s. 89–90.
62. Mierzwa 2006 ↓, s. 90.
63. Mierzwa 2006 ↓, s. 91–93.
64. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 37 z
14.06.1926 r.
65. Romeyko 1967 ↓, s. 558.
66. Mierzwa 2006 ↓, s. 93.
67. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 8 z
21.03.1928 r., s. 87.
68. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 9 z
26.04.1928 r., s. 176.
69. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 8 z
31.03.1930 r.
70. Kaszuba 2004 ↓, s. 17.
71. Mierzwa 2006 ↓, s. 97.
72. Filipow 1998 ↓, s. 8.
73. Chojnowski 1986 ↓, s. 170.
74. Czubiński 1962 ↓, s. 25.
75. Mierzwa 2006 ↓, s. 99.
76. Mierzwa 2006 ↓, s. 100.
77. Mierzwa 2006 ↓, s. 102.
78. Mierzwa 2006 ↓, s. 103.
79. Mierzwa 2006 ↓, s. 106.
80. P. poseł Adam Koc podsekretarzem stanu
w Ministerstwie Skarbu (http://polona.pl/ite
m/9598101/0/). „Gazeta Polska”, s. 1, 13
grudnia 1930.
81. Nowy wiceminister skarbu pos. Adam Koc
(http://polona.pl/item/9598206/1/). „Gazeta
Polska”, s. 2, 24 grudnia 1930.
82. Mierzwa 2006 ↓, s. 114.
83. Wiceminister skarbu p. A. Koc –
komisarzem rządowym w Banku Polskim (h
ttp://polona.pl/item/9600602/0/). „Gazeta
Polska”, s. 1, 3 stycznia 1932.
84. Mierzwa 2006 ↓, s. 118.
85. Mierzwa 2006 ↓, s. 120.
86. Mierzwa 2006 ↓, s. 123.
87. Dzień polityczny (http://polona.pl/item/9599
697/1/). „Gazeta Polska”, s. 2, 27 marca
1931.
88. Mierzwa 2006 ↓, s. 124.
89. Mierzwa 2006 ↓, s. 126.
90. Mierzwa 2006 ↓, s. 126–127.
91. Grobelny 2016 ↓, s. 84.
 92. Pożyczka angielska na elektryfikację węzła
warszawskiego (http://polona.pl/item/96011
12/0/). „Gazeta Polska”, s. 1, 8 lipca 1933.
93. Podpisanie pożyczki angielskiej (http://polo
na.pl/item/9601212/0/). „Gazeta Polska”, s.
1, 3 sierpnia 1933.
94. Mierzwa 2006 ↓, s. 135.
95. Deklaracja państw „złotych” (http://polona.p
l/item/9601101/1/). „Gazeta Polska”, s. 2, 4
lipca 1933.
96. Mierzwa 2006 ↓, s. 131.
97. Florian Sokołów. Znaczenie tranzakcji
kredytowej z tow. „Westinghouse”. Wywiad
specjalny u ministra Adama Koca (http://pol
ona.pl/item/9602524/0/). „Gazeta Polska”,
s. 1, 26 kwietnia 1934.
98. Kaszuba 2004 ↓, s. 252.
99. Mierzwa 2006 ↓, s. 156.
100. Mierzwa 2006 ↓, s. 157.
101. Mierzwa 2006 ↓, s. 160.
102. Majchrowski 1994 ↓, s. 523.
103. Zieleniewski 1936 ↓, s. 177.
104. Minister A. Koc u Prezydenta Roosevelta (h
ttp://polona.pl/item/9602878/1/). „Gazeta
Polska”, s. 2, 27 września 1935.
105. Mierzwa 2006 ↓, s. 139.
106. Pożegnanie prezesa A. Koca (http://jbc.bj.u
j.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=44340).
„Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 39 z 18 lutego
1936.
107. Wiceminister A. Koc Prezesem Banku
Polskiego (http://polona.pl/item/9604487/
0/). „Gazeta Polska”, s. 1, 8 lutego 1936.
108. Mierzwa 2006 ↓, s. 143–144.
109. Mierzwa 2006 ↓, s. 145.
110. Mierzwa 2006 ↓, s. 146.
111. Mierzwa 2006 ↓, s. 147.
112. Bank Polski przeznacza 20 milj. na
natychmiastowe zatrudnienie bezrobotnych
(http://polona.pl/item/9604225/1/). „Gazeta
Polska”, s. 2, 26 kwietnia 1936.
113. Minister Adam Koc ustąpił z prezesury
Banku Polskiego (http://polona.pl/item/9604
284/0/). „Gazeta Polska”, s. 1, 9 maja 1936.
114. Związek Legionistów Polskich 1936-1938 r.
Sprawozdanie Zarządu Głównego Związku
Legionistów Polskich, Warszawa 1938, s.
33.
115. Nowy komendant Zw. Legionistów (https://j
bc.bj.uj.edu.pl/publication/922299).
„Wschód”. Nr 73, s. 5, 30 stycznia 1938.
116. Mierzwa 2006 ↓, s. 151.
117. Mierzwa 2006 ↓, s. 164.
118. Deklaracja ideowa obozu płk Koca.
„Dziennik Poznański”, s. 1, 22 lutego 1937.
119. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 544.
120. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 543.
121. Majchrowski 1985 ↓, s. 51.
122. Mierzwa 2006 ↓, s. 169.
123. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 545.
124. Jędruszczak 1963 ↓, s. 102.
125. Jutro pułk. Adam Koc ogłosi deklarację
polityczną (http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-
content?id=40497). „Gazeta Lwowska”, s.
1, nr 41 z 21 lutego 1937.
126. Deklaracja ideowo-polityczna Obozu
tworzonego przez pułk. Adama Koca (http://
jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=4049
9). „Gazeta Lwowska”, s. 1–2, nr 42 z 23
lutego 1937.
127. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 546.
128. Kaszuba 2004 ↓, s. 180.
129. Mierzwa 2006 ↓, s. 171.
130. Mierzwa 2006 ↓, s. 174.
131. J. Rutkowski kierownikiem Z. M. P. (http://jb
c.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=4082
9). „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 247 z 29
października 1937.
132. Wywiad u pułkownika Adama Koca (http://jb
c.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=4082
9). „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 247 z 29
października 1937.
133. Mierzwa 2006 ↓, s. 179.
134. Mierzwa 2006 ↓, s. 180.
135. Mierzwa 2006 ↓, s. 181.
136. Mierzwa 2006 ↓, s. 182.
137. Nieudany zamach bombowy na pł. Adama
Koca (http://polona.pl/item/9604743/0/).
„Gazeta Polska”, s. 1, 19 lipca 1937.
138. Nieudany zamach bombowy na pułk. Koca
(http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id
=40706). „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 160 z
20 lipca 1937.
139. Ujawnienie sprawcy zamachu na płk.
Adama Koca (http://polona.pl/item/960475
3/0/). „Gazeta Polska”, s. 1, 29 lipca 1937.
140. Środowisko, które musi być zniszczone po
zamachu na pułk. Koca (http://jbc.bj.uj.edu.
pl/dlibra/plain-content?id=40707). „Gazeta
Lwowska”, s. 1, nr 161 z 21 lipca 1937.
141. Mierzwa 2006 ↓, s. 186.
142. Mierzwa 2006 ↓, s. 187.
143. Mierzwa 2006 ↓, s. 186–188.
144. Mierzwa 2006 ↓, s. 190–192.
145. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 572.
146. Mierzwa 2006 ↓, s. 192.
147. Majchrowski 1985 ↓, s. 49.
148. Zmiana na stanowisku szefa O. Z. N. (htt
p://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=9
4370). „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 7 z 12
stycznia 1938.
149. Majchrowski 1985 ↓, s. 180.
150. Ajnenkiel 1980 ↓, s. 577–578.
151. Mierzwa 2006 ↓, s. 196.
152. Mierzwa 2006 ↓, s. 199.
153. Mierzwa 2006 ↓, s. 200.
154. Mierzwa 2006 ↓, s. 203.
155. Morawski 1998 ↓, s. 36.
156. Mierzwa 2006 ↓, s. 207.
157. Mierzwa 2006 ↓, s. 209.
158. Jerzy Łazor. Od Grabskiego do
Kwiatkowskiego. Kredyt w Drugiej
Rzeczypospolitej (http://www.mowiawieki.p
l/templates/site_pic/files/HistoriaBankowosc
iNaZiemiachPolskich_04.pdf). „Mówią
Wieki”. Nr 3 (650), 2014.
159. Mierzwa 2006 ↓, s. 2010–211.
160. Mierzwa 2006 ↓, s. 212.
161. Mierzwa 2006 ↓, s. 215.
162. Pragier 1975 ↓, s. 13.
163. Kunert i Walkowski 2005 ↓, s. 132.
164. Mierzwa 2006 ↓, s. 218.
165. Mierzwa 2006 ↓, s. 219.
166. Mierzwa 2006 ↓, s. 220.
167. Mierzwa 2006 ↓, s. 221.
168. Mierzwa 2006 ↓, s. 223.
169. Mierzwa 2006 ↓, s. 224.
170. Mierzwa 2006 ↓, s. 225.
171. Mierzwa 2006 ↓, s. 226.
172. Mierzwa 2006 ↓, s. 227.
173. Sprawozdanie Instytutu za rok 1957 (http
s://www.pilsudski.org/data/biuletyn/Biuletyn-
15.pdf). „Biuletyn Informacyjny”. 1, s. 4,
1958. Instytut Józefa Piłsudskiego w
Ameryce.
174. Mierzwa 2006 ↓, s. 228.
175. Mierzwa 2006 ↓, s. 229.
176. Adam Koc (https://senat.edu.pl/historia/sen
at-rp-w-latach-1922-1939/senatorowie-ii-rp/
senator/adam-koc)
177. Mierzwa 2006 ↓, s. 211.
178. Janina Kocowa (1895-1943) (https://web.ar
chive.org/web/20160310185541/http://www.
buw.uw.edu.pl/images/aktualnosci_2014/ja
nina_kocowa_biogram_www.pdf). [dostęp
2015-09-12]. [zarchiwizowane z tego
adresu (http://www.buw.uw.edu.pl/images/a
ktualnosci_2014/janina_kocowa_biogram_
www.pdf) (2016-03-10)]. (pol.).
179. Andrzej Władysław Koc (http://www.1944.p
l/historia/powstancze-biogramy/Andrzej_Ko
c). Powstańcze Biogramy. [dostęp 2015-09-
20]. (pol.).
180. Ogłoszenie Państwowej Komisji Wyborczej
z dnia 24 listopada 1930.
181. Zbrodniczy zamach na płk. A. Koca (http://j
bc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=1059
46). „Nowy Dziennik”, s. 1, 20 lipca 1937.
182. Nieudany zamach bombowy na płk. A.
Koca (http://polona.pl/item/9604744/0/).
„Gazeta Polska”, s. 1, 20 lipca 1937.
183. Mierzwa 2006 ↓, s. 81.
184. Warmiński 1921 ↓.
185. Kaden-Bandrowski 1997 ↓.
186. Kaden-Bandrowski 1997 ↓, s. 45.
187. M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 (https://isap.
sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WM
P19362630468) „za wybitne zasługi w
służbie państwowej”.
188. Wysokie odznaczenie dla płk. Koca (http://j
bc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=4462
0). „Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 263 z 14
listopada 1936.
189. Koc Adam Ignacy 1891–1969 (https://bs.sej
m.gov.pl/F?func=find-b&request=00000066
8&find_code=SYS&local_base=ARS10).
Biblioteka Sejmowa. [dostęp 2017-06-22].
190. M.P. z 1930 r. nr 260, poz. 349 (https://isap.
sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WM
P19302600349) „za pracę w dziele
odzyskania niepodległości”.
191. Odznaczenia Krzyżem Niepodległości (htt
p://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=4
3092). „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 66 z 21
marca 1931.
192. Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie
pierwszej kapituły 1921–1924 (http://kpbc.u
kw.edu.pl/dlibra/plain-content?id=87843).
Warszawa: Prezydium Rady Ministrów,
1926, s. 25.
193. Odznaczenia (http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/pl
ain-content?id=106627). „Nowy Dziennik”,
s. 4, nr 220 z 11 sierpnia 1938.
194. Rozporządzenie Ministra Spraw
Wojskowych G.M.I.L. 1254 z 1926 r.
(Dziennik Personalny z 1926 r. Nr 12, s. 70)
(http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/docmetad
ata?id=93932).
195. Na podstawie fotografii Plik:Adam Koc
VM.jpg.
196. Wręczenie odznaczeń czeskich (http://dlibr
a.kul.pl/dlibra/doccontent?id=5643&from=F
BC). „Dzień Polski”, s. 1, nr 288 z 25
października 1929.
197. Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 9 z
26.04.1928 r., s. 119.

Bibliografia
Arkadiusz Adamczyk: Bogusław Miedziński (1891–1972): biografia polityczna. Toruń:
Wydawnictwo Adam Marszałek, 2000. ISBN 83-7174-415-3.
Andrzej Ajnenkiel: Polska po przewrocie majowym. Zarys dziejów politycznych Polski 1926–
1939. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1980. ISBN 83-214-0047-7.
Leon Chajn: Polskie wolnomularstwo 1920–1938. Warszawa: Czytelnik, 1984.
ISBN 83-07-00952-9.
Andrzej Chojnowski: Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z
Rządem. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1986. ISBN 83-04-02293-1.
Antoni Czubiński: Centrolew: Kształtowanie się i rozwój demokratycznej opozycji
antysanacyjnej w Polsce w latach 1926–1930. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1962.
Krzysztof Filipow: Order Virtuti Militari: 1792–1945. Warszawa: Bellona, 1990.
ISBN 83-11-07789-4.
Krzysztof Filipow: Krzyż i Medal Niepodległości (http://pbc.biaman.pl/Content/21476/Krzy%C
5%BC%20i%20medal.pdf). Białystok: Ośrodek Badań Historii Wojskowej. Muzeum Wojska,
1998. ISBN 83-86232-90-0.
Andrzej Garlicki: Józef Piłsudski 1867–1935. Warszawa: Spółdzielnia Wydawnictwa
„Czytelnik”, 1989. ISBN 83-07-01715-7.
Michał Grobelny. Jak w II RP kolej budowali. „Rynek Kolejowy”. 3/2016. Warszawa: ZDG TOR
Sp. z o.o. ISSN 1644-1958 (http://worldcat.org/issn/1644-1958).
Ludwik Hass: Ambicje, rachuby, rzeczywistość: Wolnomularstwo w Europie Środkowo-
Wschodniej 1905–1928. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984.
ISBN 83-01-03824-1.
Ludwik Hass. Skład osobowy wolnomularstwa polskiego w II Rzeczypospolitej (Wielka Loża
Narodowa). „Przegląd Historyczny”. 3, 1992. Warszawa.
Tadeusz Jędruszczak: Piłsudczycy bez Piłsudskiego. Powstanie Obozu Zjednoczenia
Narodowego w 1937 roku. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
Wacław Jędrzejewicz: Wspomnienia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1993.
ISBN 83-04-04126-X.
Juliusz Kaden-Bandrowski: Generał Barcz. Kraków: TAiWPN „Universitas”, 1997.
ISBN 83-7052-942-9.
Elżbieta Kaszuba: System propagandy państwowej obozu rządzącego w Polsce w latach
1926–1939. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2004. ISBN 83-7322-877-2.
Adam Koc: Wspomnienia. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół „Ossolineum”, 2005.
ISBN 83-7095-080-9.
Andrzej Krzysztof Kunert, Zygmunt Walkowski: Kronika kampanii wrześniowej 1939.
Warszawa: Wydawnictwo Edipresse Polska, 2005. ISBN 83-60160-99-6.
Jacek Majchrowski: Kto był kim w drugiej Rzeczypospolitej. T. II. Warszawa: Polska Oficyna
Wydawnicza „BGW”, 1994. ISBN 83-7066-569-1.
Jacek Majchrowski: Silni – zwarci – gotowi: myśl polityczna Obozu Zjednoczenia Narodowego.
Warszawa: PWN, 1985. ISBN 83-01-05323-2.
Janusz Mierzwa: Pułkownik Adam Koc. Biografia polityczna. Kraków: Historia Iagellonica,
2006, seria: Studia z Historii XX Wieku, t. 2. ISBN 83-88737-33-3. OCLC 164499244 (http://wo
 rldcat.org/oclc/164499244).
Wojciech Morawski: Słownik historyczny bankowości polskiej do 1939 roku (http://otworzksiazk
e.pl/images/ksiazki/slownik_historyczny_bankowosci_polskiej/slownik_historyczny_bankowosc
i_polskiej.pdf). Kraków: Muza SA, 1998. ISBN 83-7079-947-7.
Marian Romeyko: Przed i po Maju. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1967.
ISBN 83-11-06884-4.
Adam Pragier: Czas teraźniejszy. Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 1975.
Felicjan Sławoj Składkowski: Benjaminów: 1917–1918. Warszawa: Instytut Józefa
Piłsudskiego poświęcony Badaniu Najnowszej Historii Polski, 1938.
Adam Warmiński: Wiersze i proza. Warszawa: Ignis, 1921.
Konrad Wrzos. Z żołnierza – dziennikarz, z dziennikarza – skarbowiec (http://polona.pl/item/21
589928/0/). „Polska Zbrojna”. 13 lutego, 1936.
Lech Wyszczelski: Warszawa 1920. Warszawa: Bellona, 1997. ISBN 83-11-08399-1.
Leon Zieleniewski: Sejm i Senat 1935–1940: IV kadencja (http://ebuw.uw.edu.pl/dlibra/doccont
ent?id=32868&from=FBC). Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1936.
Wykaz Legionistów Polskich 1914–1918. Adam Koc (https://web.archive.org/web/2016031206
5110/http://mjp.najlepszemedia.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/31091-koc). Muzeum
Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. [dostęp 2015-10-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (http://
mjp.najlepszemedia.pl/wykaz-legionistow/wykaz/legionista/31091-koc) (2016-03-12)].
Życiorys pułk. Adama Koc (http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/plain-content?id=40497). „Gazeta
Lwowska”, s. 1–2, nr 41 z 21 lutego 1937.
Deklaracja ideowo-polityczna Obozu tworzonego przez pułk. Adama Koca (http://jbc.bj.uj.edu.
pl/dlibra/plain-content?id=40499). „Gazeta Lwowska”, s. 1–2, nr 42 z 23 lutego 1937.
Wywiad u pułkownika Adama Koca (http://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/docmetadata?id=40829).
„Gazeta Lwowska”, s. 1, nr 247 z 29 października 1937.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Adam_Koc&oldid=70744207”