HAVA ARACI UYGULAMALARI – II

VİZE ÖDEVİ

Adı Soyadı: Murat Aykut Numarası: 183850700 İmzası:

Birkaç malzemeyi birleştirmek için kullanılan ve sökülemeyen bağlantı elemanlarına perçin denir.
Perçinler dolu gövdeli ve boş gövdeli olmak üzere iki şekilde incelenebilir. Uygulanacağı yere göre
uygun olanı tercih edilir.

Perçinin diğer bağlantı elemanlarına göre tercih edilmesinde en büyük sebep oldukça ince parçalarda
dahi birleştirme işini diğer birleştirme elemanlarına göre daha kolay yapabilmesidir.

Özellikleri

 Malzemenin sadece tek yönünden müdahale montaj imkânı

 Geniş çap seçeneği
 Perçinleme sonrası yüzey deformasyonunun olmaması
 Sıcaklık değişimlerine dayanıklılık
 Titreşim gibi streslere maruzziyette gevşeme olmaması
 Hızlı basit ve yüksek kaliteli birleştirme
 Birleştirme işlemi çevre dostudur ve perçinleme sırasında iş güvenliğini riske atıcı toz parça
saçılmaz.

POP PERÇİN

Pop perçinler, kör perçinlerdir. Kör perçinler arka tarafına ulaşılamayan sadece tek tarafına erişilebilen
parçalar için kullanılır. Kafa bölümü ve çivi bölümü olmak üzere iki bölümden oluşmaktadırlar.
Standart perçinlerin yanı sıra daha fazla kopma dayanımı gösterirler.

1) Şekilleri ve Kuralları

Perçin bir baş bölümü bir de çivi olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Baş kısmının farklı çeşitleri vardır.
Perçinlenecek yere bağlı olarak küresel, silindirik, konik, kare gibi geometrilerde olabilir. Bağlanacak
malzemede açılacak delikler bu baş şekillerine uygun olmalıdır.

Perçinleme işleminde çivi kısmının boyu, perçinin çapı gibi ölçüler önemlidir. Kullanılan perçin boyu,
sıkılacak olan malzemenin kalınlığı ile kullanılan perçin çapının toplamı ile elde edilir.

Örneğin malzemenin kalınlığı 9mm olsun perçin çapı 3,6mm olsun bu durumda perçin boyu 10mm +
3,6mm = 13,6mm olur yani 14 mm uzunluğunda bir perçin seçilmesi gerekir.
Perçin yapısında düşük karbonlu çelikler, bakır, bakır alüminyum alaşımları, Al, Cu, Mg, Zn gibi
malzemeler kullanılır. Perçin tipine göre değişebilir. İçerdikleri alaşımları üzerlerindeki işaretler ve harf
kodlarıyla belirtilir. Malzemesindeki alaşımlar perçinin yumuşak ve sertlik özelliklerini belirtir Örneğin
A perçini daha yumuşak daha az dayanıklılık istenen yerlerde kullanılırken E perçini daha sert
olduğundan çekme gerilimi yüksek olan yerlerde kullanılır.

Kuralları

Perçinler uluslar arası standartlara bağlanması açısından bazı isimlerle adlandırılırlar. AN, MS gibi. AN
kodları denizcilik ve havacılık standartlarını temsil ederken MS askeri standartları temsil eder.

Perçin başları ise aşağıdaki kodlarla belirtilir.

 Üniversal Bombe Başlı: 470

 Yuvarlak Başlı 435
 Mercimek Başlı 456
 Havşa Başlı 426
 Düz Başlı 442

Perçinlerin baş tipini belirten kodlar AN ve MS standartlarına göre değişiklik gösterebilir. Örneğin MS
olduğu zaman başına 20xxx eklenerek yazılır. (MS 20426 Havşa Baş gibi)

Kör Perçin çeşitleri

Standart Pop Perçin: Çoğunlukla metalik yüzeyler olmak üzere neredeyse her malzemenin
birleştirilmesinde kullanılabilirler ve en çok kullanılan çeşididir. Gövdesi özel alaşımlı alüminyumdan
ve çivisi çelik malzemedendir.

Geniş Kafalı Pop Perçin: Standart pop perçine göre daha geniş bir flanş sayesinde birleştirilecek
malzeme plastik gibi kırılgan bir malzeme ise daha sağlam tutuş sağlayarak malzemenin gömülme
olmasını ya da perçinin fırlamasını önler. Gövdesi özel alaşımlı alüminyumdan ve çivisi çelik
malzemedendir.

Havşa Kafalı Kör Perçin: Standart pop perçinden tek farkı perçin gövdesinin flanş kısmının havşa
şeklinde olmasıdır. Bu sayede perçinlenecek yüzeye havşalı delik açılarak uygulandığında yüzeyin
çıkıntısız olması sağlanır. Gövdesi özel alaşımlı alüminyumdan ve çivisi çelik malzemedendir.

Arkası Kapalı Pop Perçin: Perçinlendiği yüzeyden sıvı ve gaz geçişini minimuma indiren perçinlerdir.
Sızdırmazlık istenen yüzeyler için kullanılır. Gövdesi özel alaşımlı alüminyumdan ve çivisi çelik
malzemedendir.

Ahtapot Perçin (Örümcek Perçin): Standart perçinler genişleyip kısalarak bir birleştirme sağlarken
ahtapot perçinin gövdesi çivisi sayesinde dörde bölünerek ‘+’ şeklini alır. Bu sayede sağlam tutuş
sağlar.
 1) Havşa Başlı Perçin 2) Arkası kapalı perçin 3) Ahtapot perçin (örümcek perçin)

2) Pop Perçin Kullanım alanları

Perçinler parçaların bir daha sökülemez biçimde birleştirilip sağlamlaştırılması için tercih edilir. Pop
perçinler ise arka tarafına ulaşılmayan ya da arkadan sabitlenemeyen yüzeylerde kullanılır. Birleştirme
işlemleri için oldukça işlevseldir. Montaj işlerinde, makine tezgâhlarında, endüstriyel işlerde, mutfak
eşyalarının kulplarını sabitleştirmede sıkça kullanımına rastlanır. Yapılacak işleme uygun başlıklar
seçilmesi kullanımında çok önemlidir; örneğin uçak dış yüzeylerinde aerodinamik yapıyı korumak için
havşa başlı perçinler tercih edilir. İç yüzeylerinde ise hava kışını kesmek önemli olmadığından bomba
başlı perçinlere rastlamak mümkündür. Ya da mutfak olukları gibi su sızıntısı olabilecek yerlerde
sızdırmaz perçinler kullanılır. Paslanma problemi yoktur. Elektriği iletmez

Bomba kafa pop perçinler, otomotiv, uçak, gemi, inşaat, mobilya ve aydınlatma gibi birçok sektörde
kullanılır

Havşa kafa pop perçinler savunma sanayi, havalandırma gemi, inşaat sektörü, mobilya, elektronik,
asansör gibi geniş bir sektörde kullanılır.

Geniş kafa pop perçinler, özellikle plastik gibi daha hassas ve kırılma ihtimali yüksek olan malzemelerin
birleştirilmesinde kullanılmaktadır. Kırılgan malzemelerde daha verimli bir birleştirme sağlamaktadır.
Doğal gaz ısıtma mobilya gibi sektörlerde kullanılmaktadır.
3) İşlemin Yapılışı ve Kullanımı
Pop perçin kullanılırken öncellikle birleştirilecek malzemeler için uygun olan pop perçin çeşidi
seçilmelidir. Bunun önemi yüksek ısının olacağı bölgelerde genleşmemeli olabilir veya korozyona
uğrayacak kapalı yerlerde aşınma ve çözünme görülebilir bu durumda birleştirme işlemi tahrip olacaktır.
Bu yüzden malzeme seçimi oldukça önemlidir.

Önemli bir başka nokta da perçin montajı yapılırken perçin başlarında şekil değiştirme ihtimali vardır.
Bu yüzden kolay dövülebilen akma sınırı ideal olan malzemeler kullanılmalıdır.

İşleme başlanırken öncelikle perçinin maruz kalacağı kuvvetler hesaplandıktan sonra perçin malzemesi,
perçin çapı, delik sayısı hesaplanıp mukavemet kontrolleri yapılır.

Daha sonrasında perçin delikleri matkap gibi delik açma yöntemleriyle açılmalıdır. Perçin deliği
açılırken malzemenin genleşmesi, kalınlığı ve perçinlenme süresi hesaba katılmalıdır. Perçinin çapı
10mm veya daha küçükse soğuk perçinleme uygulanabilir, çap 10mm’den daha büyükse sıcak
perçinleme işlemi yapmak bağlantının kalitesini artırır. Sıcak perçinleme işleminde perçinlenecek
parçalara uygun değerde bir ön ısıtma uygulanır. Delikler uygun toleransta açılmalı ve delik yüzeylerine
gerekliyse rayba işlemi uygulanmalıdır.

Birleştirilecek malzemelere açılmış olan uygun büyüklükteki delikten pop perçin geçirilir. Uygulama
manüel ya da havalı perçin makineleri kullanılarak yapılabilir. Delikten geçirilen pop perçin, havalı
perçin makinesi ile birleştirilerek sıkılır.

O sırada perçinin çelik çubuğu yani çivi kısmı tabancayla çekilirken kafası yerine oturmuş olur çivinin
kafası zayıflamaya ve zayıfladığı yerden kopmaya başlar bu şekilde delikte birleştirme işlemini yapmış
olur.

Birleştirilecek malzemelere açılmış olan uygun büyüklükteki delikten pop perçin geçirilir. Uygulama
manüel ya da havalı perçin makineleri kullanılarak yapılabilir. Delikten geçirilen pop perçin, manüel ya
da havalı perçin makinesi ile birleştirilerek sıkılır.

Hesaplamalar

Perçin montaj edilecek yüzeyde birleştirmenin ve çekme dayanımlarının en iyi şekilde olması için
çekme dayanımına göre gerekli olan en az perçin sayısını hesaplamak gerekir. Bu hesaplamada hata
yapılırsa eğer örneğin daha az perçin yapılırsa bağlantıda oluşacak boşluk malzemenin mukavemetini
düşürebilir ya da çok fazla perçin yapılırsa bu kez malzeme zarar görebilir. Bu yüzden doğru sayıda
perçin uygulamak oldukça önemlidir.

Perçin sayısı hesaplandıktan sonra birleştirme şekillerini belirlemek gerekir. Hatalı birleştirme
parçaların kırılmasına sebep olabilir.
 a) Tek sıra bindirme
b) Çift sıra bindirme
c) Çift sıra çapraz bindirme

4) Yapılırken Kullanılan Ekipmanlar

Perçinleme işlemi yapılırken genellikle havalı perçin tabancaları kullanılacağı gibi manüel olarak da
yapılabilir. Perçin tabancası seçilirken perçinlerin çapına dikkat edilmelidir. Farklı türde tabancalar
vardır kullanılacağı pop perçine göre uygun olanı kullanılır.

Perçin deliğe yerleştirildikten sonra perçin başı pop perçin tabancasının başlığına iyice oturtulup tabanca
ile perçin çivisi tamamen çekilmeye başlanır. Bir süre sonra çivi çubuğu kırılır ve tabanca gövdesinde
bulunan çivi bölmesinde kalır. Çivi bölmesi doluysa eğer perçinleme yapılmadan tabanca gövdesinden
çıkarılıp temizlenir.

Kullanılacak takımdaki amaç deliğe girmiş olan perçin çivisini çekmek ve perçinin yerine iyice
oturmasını sağlamak olduğu için farklı şekillerde bu işlem yapılabilir manüel çekme gibi ama pop perçin
tabancaları bu işlem için üretilmiş aletlerdir.
5) Kalite Gereksinimleri
Normalde bir pop perçinin gövde kısmında içi özel alaşımlı ve dolu olan alüminyum telden bulunur.
Özel soğuk form makineleri dolu teli ideal uzunlukta keser, kesilen alüminyum telin iç kısmına presle
yüksek basınç uygulandıktan sonra telin içindeki malzemeyi sıvama yoluyla perçinin dış kısmına iterek
flanş haline getirir. Bu malzemenin çivisi de aynı özellikte olan alaşımlı çelik telden yapılır. Oluşan çivi
ve gövde yağlardan temizlenerek yüzey işlemi aşamalarından geçtikten sonra tam otomatik birleştirme
makineleri tarafından birleştirilir.
Kalitesiz ürünlerde ise içi dolu alüminyum tel yerine alaşımsız alüminyum borular kesilip baş kısmı
basit bir presle kıvrılarak üretilir. Bu yüzden şapka kısımları düzensizdir.
Perçinler kullanılacağı yerin amacına göre malzeme alaşımlarına sahiptirler. Bu yüzden türlere
sınıflandırılmışlardır. Örneğin multigrip perçinin gövdesi normal bir pop perçine göre daha iyi
malzemeden üretilir ayrıca gövde kısmında yer alan çizgilerden dolayı daha kuvvetli perçinleme
sağlayabilir.
Birleştirme işlemininin sağlam ve uzun ömürlü olması kullanılan alüminyum alaşımına ve üretimin
tarzının sağladığı mukavemete bağlıdır.
Kalitesiz perçinler çok küçük titreşimlerde bile kopmaya meyillidirler. Üretilecek olan yerde kalitesiz
bağlantı elemanları kullanmak ufak tasarruf olmaz üründe ciddi para ve zaman kaybı oluşturur.

6) Sökülme Yöntemi
Malzemenin bakımı ya da değişimi gibi bazı durumlarda perçinin sökülmesi gerekebilir. Perçinler
sökülebilen bağlantı elemanlarından olmadığı için çürütülerek çıkarılır ve bir daha kullanılamaz hale
gelir. Montajı yapılmış bir perçini sökmek için yapılan işlemlerden birsi perçinin başını matkap ucuyla
zayıflatmaktır. Sonra bir panç veya spatula yardımıyla perçin başı sökülür ve gövdesinden koparılmış
olur. Burada dikkat edilecek şey matkap ucunun perçin çapına uygun olması ve kopan perçin parçasının
beklenmedik yerlere düşmemesi.
Çürütmek için 3 yöntem tercih edilebilir bunlar matkapla, bileme aletiyle veya çekiç tornavida
kullanarak yapılır.

Sökülme için kullanılan diğer işlem ise bileme aletiyle baş kısmını çürütmektir ancak havşa başlı veya
düz başlı perçinlerde bu tercih edilemez
Kullanılan bir başka teknik ise çekiç ve tornavida ile yapılır perçinin başının temas ettiği noktadan açılı
bir şekilde tornavida sokulmaya çalışılır tornavidaya bir çekiçle vurularak perçin dışarı doğru zorlanır.
Böylece çürümüş olur ve sökülür.
Kaynakça
Metin TOPALAK : Tabakalı Kompozit Levhalarda Cıvata ve Kör
perçinlerin Birleşmeye olan etkisinin deneysel
olarak incelenmesi
Cahit KURBANOĞLU : Makine Elemanları Teori Konstrüksiyon ve
Problemler

https://www.percin.com.tr/percin/

https://www.percin.com.tr/kor-percin/