1

หน่วยการเรียนรู้ที่

โครงสร้างอะตอมและตารางธาตุ

ตัวชี้วัด
• ระบุว่าสารเป็นธาตุหรือสารประกอบ และอยู่ในรูปอะตอม โมเลกุล หรือไอออนจากสูตรเคมี
• เปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างของแบบจาลองอะตอมของโบร์กับแบบจาลองอะตอมแบบกลุ่มหมอก
• ระบุจานวนโปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอนของอะตอม และไอออนที่เกิดจากอะตอมเดียว
• เขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์ของธาตุและระบุการเป็นไอโซโทป
• ระบุหมู่และคาบของธาตุและระบุว่าธาตุเป็นโลหะ อโลหะ กึ่งโลหะ กลุ่มธาตุเรพรีเซนเททีฟ หรือกลุ่มธาตุแทรนซิชันจากตารางธาตุ
• เปรียบเทียบสมบัติการนาไฟฟ้า การให้และรับอิเล็กตรอนระหว่างธาตุในกลุ่มโลหะกับอโลหะ
• สืบค้นข้อมูลและนาเสนอตัวอย่างประโยชน์และอันตรายที่เกิดจากธาตุเรพรีเซนเททีฟ และธาตุแทรนซิชัน
1
พัฒนาการของ
แบบจาลองอะตอม
“ อะตอม (atom) คือ คาที่ใช้เรียก
หน่วยที่เล็กที่สุดของสสาร
แบบจาลองอะตอม คือ ภาพที่นักวิทยาศาสตร์
สร้างขึ้นโดยใช้ข้อมูลจากการทดลองเพื่อ
อธิบายโครงสร้างภายในของอะตอม
แบบจำลองอะตอมของดอลตัน

อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมตัน
มีขนาดเล็กมาก ซึ่งแบ่งแยก
สร้างขึ้น หรือสูญหายไปไม่ได้

4
จอห์น ดอลตัน รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับอะตอมและนาเสนอ
 แบบจำลองอะตอมของทอมสั น

• อะตอมมีลักษณะเป็นทรงกลมประกอบด้วยโปรตอน
และอิเล็กตรอน
• อะตอมโดยปกติจะมีสภาพเป็นกลางทางไฟฟ้า
• โปรตอนและอิเล็กตรอนมีจานวนเท่ากันกระจายอยู่
สมาเสมอภายในอะตอม
เซอร์โจเซฟ จอห์น ทอมสัน ศึกษาโครงสร้างภายใน
อะตอมจากการทดลองกับหลอดรังสีแคโทด 5
 แบบจำลองอะตอมของรัทเทอร์ ฟอร์ ด

• อะตอมประกอบด้วยนิวเคลียสทีมีโปรตอนอยู่ตรงกลาง
• นิวเคลียสมีขนาดเล็ก มีมวลมากและมีประจุบวก
• มีอิเล็กตรอนอยู่รอบ ๆ นิวเคลียส ซึงมีมวลน้อยมาก และมี
ประจุลบ
• จานวนอิเล็กตรอนเท่ากับจานวนโปรตอน

ลอร์ดเออร์เนสต์ รัทเทอร์ฟอร์ด ศึกษาโครงสร้างภายใน 6

อะตอมโดยยิงอนุภาคแอลฟาไปยังแผ่นทองคา
 แบบจำลองอะตอมของโบร์

• อิเล็กตรอนอยู่เป็นระดับพลังงานรอบนิวเคลียส
• อิเล็กตรอนที่อยู่ใกล้นิวเคลียสมากที่สุดมีระดับพลังงาน
ต่าที่สุด คือ K หรือ n = 1
• ระดับพลังงานถัดไป คือ L M N จนถึง Q ตามลาดับ

นีลส์ โบร์ ศึกษาโครงสร้างภายในอะตอมจาก

7
สเปกตรัมของแสงที่ได้จากการเผาสารประกอบ
 แบบจำลองอะตอมแบบกลุ่มหมอก

• อิเล็กตรอนเคลื่อนที่เป็นรูปทรงต่าง ๆ ตามระดับพลังงาน
• อิเล็กตรอนมีขนาดเล็กมากและเคลื่อนที่อย่างรวดเร็ว
ตลอดเวลา
• อะตอมประกอบด้วยกลุ่มหมอกอิเล็กตรอนรอบนิวเคลียส

นักวิทยาศาสตร์ค้นคว้าเพิ่มเติมและพบว่าอิเล็กตรอน
ไม่ได้เคลื่อนที่ตามแบบจาลองอะตอมของโบร์ 8
VDO
 สรุปแบบจาลองอะตอม
+ -+-
- -
-
+ + - +
++
++
-+- - -

ดอลตัน ทอมสัน รัทเทอร์ฟอร์ด โบร์ แบบกลุ่มหมอก

พ.ศ. 2346 พ.ศ. 2447 พ.ศ. 2454 พ.ศ. 2456 พ.ศ. 2469 - ปัจจุบัน

ประกอบด้วย เป็นทรงกลม ประกอบด้วย เป็นทรงกลม ประกอบด้วย เป็นทรงกลม ประกอบด้วยนิวเคลียส

เป็นทรงกลม + โปรตอนมีประจุบวก นิวเคลียสที่มีประจุบวกอยู่ นิวเคลียสอยู่ตรงกลางอะตอม อยู่ตรงกลางอะตอม และอิเล็กตรอน
มีขนาดเล็กที่สุด - อิเล็กตรอนมีประจุลบ ตรงกลางอะตอม โดยมี มีอิเล็กตรอนเคลื่อนที่อยู่โดยรอบ เคลื่อนที่อยู่รอบ ๆ นิวเคลียส ไม่มี
ไม่สามารถแบ่งแยกได้ อิเล็กตรอนที่มีประจุลบวิ่ง
กระจายอยู่อย่างสม่าเสมอ อยู ่รอบ ๆ นิวเคลียส อะตอมเป็นระดับชั้นพลังงาน ทิศทางแน่นอน
2
อนุภาคมูลฐาน
ภายในอะตอม
• อะตอมประกอบด้วยอนุภาค 3 ชนิด ได้แก่
อิเล็กตรอน โปรตอน และนิวตรอน
• โปรตอนและนิวตรอนอยู่รวมกันภายในนิวเคลียส และ
มีอิเล็กตรอนเคลื่อนที่รอบนิวเคลียส
• อะตอมของธาตุแต่ละชนิดมีจานวนอนุภาคมูลฐาน
แตกต่างกัน โดยจานวนโปรตอนเป็นตัวกาหนดชนิด
ของธาตุ

12
 ข้ อมูลอนุภำคมูลฐำนภำยในอะตอม

มวล ประจุ
อนุภาค สัญลักษณ์
(กรัม) คูลอมบ์ ค่าประจุ
อิเล็กตรอน e- 9.109 x 10-28 -1.6002 x 10-19 -1
โปรตอน p+ 1.67 x 10-24 +1.6002 x 10-19 +1
นิวตรอน n 1.67 x 10-24 0 0

13
องค์ประกอบของอะตอม

อิเล็กตรอน (e-)
นิวเคลียส
โปรตรอน (p+)
นิวตรอน (n)
3
สัญลักษณ์นิวเคลียร์
 สัญลักษณ์นิวเคลียร์ คือ สัญลักษณ์ที่เขียนแสดงชื่อธาตุและ
รายละเอียดของอนุภาคมูลฐานภายในอะตอมของธาตุ

X
เลขมวล A

เลขอะตอม Z สัญลักษณ์ธาตุ

เลขมวล คือ ผลรวมของจานวนโปรตอนและนิวตรอนในนิวเคลียส

เลขอะตอม คือ จานวนโปรตอนในนิวเคลียส
16

15
“ วิธีเขียนสัญลักษณ์นิวเคลียร์
▰ เขียนเลขอะตอมไว้มมุ ล่างซ้าย
▰ เขียนเลขมวลไว้มมุ บนซ้ายของสัญลักษณ์ธาตุ

16
 18

17
สัญลักษณ์นิวเคลียร์ สัญลักษณ์ที่แสดงชนิดของธาตุ เลขมวล และเลขอะตอมของธาตุ โดยเราสามารถใช้เลขมวลและ
(nuclear symbol) เลขอะตอมในการหาจานวนอนุภาคมูลฐานของอะตอมได้

เลขมวล A จานวนโปรตรอน = Z
(mass number)

เลขอะตอม Z
X จานวนอิเล็กตรอน = จานวนโปรตรอน = Z
จานวนนิวตรอน = เลขมวล - เลขอะตอม = A - Z
(atomic number)

สัญลักษณ์ของธาตุ
โมเลกุล อนุภาคที่เล็กที่สุดของธาตุหรือสารประกอบที่เกิดจากอะตอมอย่างน้อย 2 อะตอมมารวมกัน
(molecule) และจัดเรียงตัวอย่างแน่นอน

โมเลกุลของแก๊สไฮโดรเจน โมเลกุลของน้า

H H H
H O

เกิดจากการรวมตัวของไฮโดรเจน 2 อะตอม เป็นโมเลกุลของสารประกอบที่เกิดจากไฮโดรเจน

2 อะตอมรวมตัวกับออกซิเจน 1 อะตอม
 4
ไอออนและไอโซโทป
“ ไอออนของธาตุ คือ สภาวะที่อะตอมของธาตุ
มีจานวนโปรตอนและอิเล็กตรอนไม่เท่ากัน
ทาให้ไม่เป็นกลางทางไฟฟ้า มีสองสภาวะ
คือ ไอออนบวก และไอออนลบ
 ไอออนบวก

ไอออนบวก คื อ อะตอมสู ญ เสี ย อิ เ ล็ ก ตรอนออกไป เพื่ อ ให้

อิ เ ล็ ก ตรอนวงนอกสุ ด ครบ 8 ตั ว มั ก เกิ ด ในธาตุ ก ลุ่ ม โลหะ เช่ น
อะลูมิเนียม ที่สูญเสียอิเล็กตรอนวงนอกสุด 3 ตัว ทาให้มีประจุ +3
23
 ไอออนลบ

ไอออนลบ คื อ อะตอมรั บ อิ เ ล็ ก ตรอนเข้ า มาในอะตอม เพื่ อ ให้

อิเล็กตรอนวงนอกสุดครบ 8 ตัว มักเกิดในธาตุกลุ่มอโลหะ เช่น
คลอรีน ที่รับอิเล็กตรอนเข้ามา 1 ตัว ทาให้มีประจุ -1
24
“
ไอโซโทป คือ อะตอมของธาตุชนิดเดียวกัน
ที่มีจานวนโปรตอนเท่ากัน แต่มีจานวน
นิวตรอนต่างกัน
 ข้ อมูลไอโซโทปของออกซิเจน

สัญลักษณ์
จานวนโปรตอน จานวนอิเล็กตรอน จานวนนิวตรอน เลขมวล
นิวเคลียร์
𝟏𝟔
𝟖𝑶 8 8 8 16
𝟏𝟕
𝟖𝑶 8 8 9 17
𝟏𝟖
𝟖𝑶 8 8 10 18
26
 ข้ อมูลไอโซโทปของไฮโดรเจน

สัญลักษณ์
ชื่อ จานวนโปรตอน จานวนนิวตรอน จานวนอิเล็กตรอน
นิวเคลียร์
ไฮโดรเจน
𝟏
𝟏𝑯 โปรเทียม
1 0 1
𝟐
𝟏𝑯 ดิวทีเรียม 1 1 1
𝟑
𝟏𝑯 ทริเทียม 1 2 1
27
ไอออนและไอโซโทปของธาตุ
ไอออน ไอโซโทป
ธาตุที่มีจานวนอิเล็กตรอนกับจานวนโปรตอนไม่เท่ากัน อะตอมของธาตุชนิดเดียวกันที่มีจานวนโปรตอนเท่ากันแต่มีจานวน
ไอออนบวก ไอออนลบ นิวตรอนแตกต่างกัน
ธาตุไฮโดรเจนมี 3 ไอโซโทป คือ โปรเทียม ดิวเทอเรียม และทริเทียม
มีจานวนอิเล็กตรอน มีจานวนอิเล็กตรอน
= p+
น้อยกว่า มากกว่า =n
จานวนโปรตอน จานวนโปรตอน = e−
โปรเทียม ดิวเทอเรียม ทริเทียม
23 32 2− (Protium, H, 11H) (deuterium, D, 21H) (tritium, T, 31H)
+
11 Na 16 S ธาตุคาร์บอนมี 3 ไอโซโทป คือ คาร์บอน-12 คาร์บอน-13 และคาร์บอน-14

โซเดียมไอออน : ซัลเฟอร์ไอออน : = p+
จานวนโปรตอน = 11 จานวนโปรตอน = 16 =n
จานวนนิวตรอน = 12 ไอออน จานวนนิวตรอน = 16 ไอออน = e−
บวก ลบ
จานวนอิเล็กตรอน = 10 จานวนอิเล็กตรอน = 18 คาร์บอน-12 ( 126C) คาร์บอน-13 ( 136C) คาร์บอน-14 ( 146C)
 5
ตารางธาตุ
วิวัฒนาการของการสร้างตารางธาตุ

โยฮันน์ เดอเบอไรเนอร์ จอห์น นิวแลนด์ ดิมิทรี อิวาโนวิชเมเดเลเอฟ เฮนรี โมสลีย์

กฎชุดสาม กฎออกเตต กฎพิริออดิก จัดเรียงธาตุตามเลขอะตอม

เมื่อจัดเรียงธาตุตามมวลอะตอมจากน้อยไป ถ้านาธาตุมา 8 ธาตุ แล้วจัดเรียงธาตุตาม เมื่อนาธาตุมาเรียงลาดับตามน้าหนักที่เพิ่มขึ้น เนื่องจากสมบัติต่าง ๆ ของธาตุมีความสัมพันธ์
หามากมวลอะตอมของธาตุที่อยู่ตรงกลาง มวลจากน้อยไปหามาก ธาตุตัวที่ 8 จะมี จะไดกลุ่มของธาตุที่มีสมบัติทางเคมีและสมบัติ กับโปรตอนในนิวเคลียสหรือเลขอะตอม
จะเป็นค่าเฉลี่ยของมวลอะตอมของธาตุ สมบัติคล้ายคลึงกับธาตุตัวที่ 1 เสมอ ทางกายภาพเป็นชุด ๆ มากกว่ามวลอะตอม และเป็นตารางธาตุที่ใช้
ตัวบนและตัวล่าง ถึงปัจจุบัน
 ตารางธาตุในปัจจุบัน
ธาตุแฮโลเจน 7A แก๊Inert
สเฉื่อย 8A
gas
1A โลหะแอลคาไล
Alkali metal
Halogen
ธาตุแชลโคเจน 6A
chalcogen 7A
2A โลหะแอลคาไลน์
Alkaline earth
เอิร์ท
ธาตุกึ่งโลหะ
Metalloid
ธาตุแทรนซิชัน
Transition
“ องค์การนานาชาติทางเคมี (IUPAC) ตกลงให้
เรียกชื่อธาตุที่มีเลขอะตอมตั้งแต่ 100 ขึ้นไป
และยังไม่มีการกาหนดสัญลักษณ์ที่แน่นอน
ตามระบบตัวเลขในภาษาละติน และลง
ท้ายเสียงของชื่อธาตุด้วยเ ียม (-ium)

7
ตัวเลขในภำษำละติน

0 1 2 3 4
นิล อูน ไบ ไตร ควอด
(nil) (un) (bi) (tri) (quad)

5 6 7 8 9
เพนต์ เฮกซ์ เซปต์ ออกต์ เอนน์
(pent) (hex) (sept) (oct) (enn)
34

8
กำรเรียกชื่ อธำตุ

35

9
“ ธาตุเรพรีเซนเททีฟ มีทั้งหมด 8 หมู่
และธาตุบางหมู่มีชื่อเฉพาะ
▰ หมู่ IA เรียกว่า โลหะแอลคาไล
▰ หมู่ IIA เรียกว่า โลหะแอลคาไลน์เอิร์ท
▰ หมู่ VIIA เรียกว่า แฮโลเจน
▰ หมู่ VIIIA เรียกว่า แก๊สเฉื่อย

10
“
ธาตุแทรนซิชัน อยู่ระหว่างธาตุเรพรีเซนเททีฟ
หมู่ IIA กับ หมู่ IIIA แบ่งออกเป็น 8 หมู่
มี 10 แถว เนื่องจาก หมู่ VIIIB มี 3 แถว

11
 ชนิดและสมบัติของธาตุ

ธาตุโลหะ ธาตุอโลหะ ธาตุกึ่งโลหะ

• มีสถานะเป็นของแข็ง
(ยกเว้นปรอทเป็นของเหลว)
• มีจุดเดือด จุดหลอมเหลวสูง
• นาไฟฟ้าและความร้อนได้ดีมาก
• มีทั้ง 3 สถานะ
• มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว
และความหนาแน่นต่า
• ไม่นาไฟฟ้าและความร้อน
(ยกเว้นแกรไฟต์สามารถนาไฟฟ้าได้)
• มีสถานะเป็นของแข็ง
• มีจุดเดือด จุดหลอมเหลว
และความหนาแน่นสูง
• นาไฟฟ้าได้ดี เมื่ออุณหภูมิสูงขึ้น
ธาตุหมู่ 1A
โลหะแอลคาไล
1
ลักษณะและสมบัติ :
ส่วนใหญ่มีสีเงิน เป็นโลหะเนื้ออ่อน มีความเป็นโลหะสูง มีความหนาแน่นต่า มีความว่องไวใน
2
การเกิดปฏิกิริยาเคมีสูง
3
ลิเทียม (Li) โซเดียม (Na)
4

6
ใช้เป็นขั้วแบตเตอรี่ ใช้ประโยชน์ของโซเดียมในรูปของสารประกอบ
เช่น ผงฟูหรือโซเดียมไฮโดรเจนคาร์บอเนต (NaHCO3)
7 นามาใช้ทาขนมปังให้ฟู
ธาตุหมู่ 2A
โลหะแอลคาไลเอิร์ท
2
ลักษณะและสมบัติ :
ส่วนใหญ่มีสีเงิน เป็นโลหะเนื้ออ่อน แต่มีความแข็ง และมีความหนาแน่นมากกว่าธาตุหมู่ 1A
2
เกิดปฏิกิริยาเคมีกับน้าและธาตุหมู่ 7A ได้ดี แต่ปฏิกิริยารุนแรงน้อยกว่าธาตุหมู่ 1A
3
แคลเซียม (Ca) แบเรียม (Ba)
4

6
เป็นส่วนประกอบที่สาคัญของโครงสร้าง นามาใช้ประโยชน์ในหลายด้าน เช่น ด้านการขุดเจาะน้ามัน
ร่างกาย เช่น กระดูกและฟัน การทาเหมืองแร่ การถ่ายภาพเอกซเรย์ทางการแพทย์
7
ธาตุหมู่ 7A
ธาตุแฮโลเจน
17
ลักษณะและสมบัติ :
มีความเป็นอโลหะสูง มีความว่องไวต่อการเกิดปฏิกิริยาเคมี ในธรรมชาติมักพบธาตุหมู่นี้ในลักษณะ
2 โมเลกุลคู่ เมื่อรวมตัวกับไฮโดรเจนจะมีสมบัติเป็นกรดรุนแรง

3
ฟลูออรีน (F) คลอรีน (CI)
4

6
ใช้ประโยชน์ฟลูออรีนในรูปของสารประกอบ มีคุณสมบัติในการฆ่าเชื้อโรคได้ดี จึงนิยมนามาเติม
เช่น โซเดียมฟลูออไรด์ (NaF) ใช้เติมลงใน ลงในสระน้า เพื่อให้น้าสะอาด
7 ยาสีฟัน เพื่อช่วยป้องกันฟันผุ
ธาตุหมู่ 8A
แก๊สเฉื่อย
18
ลักษณะและสมบัติ :
1 เป็นแก๊สไม่มีสี ไม่มีกลิ่น ละลายน้าได้เล็กน้อย มีความว่องไวในการเกิดปฏิกิริยาเคมีต่า

2
ฮีเลียม (He) นีออน (Ne) และอาร์กอน (Ar)
3

6 บรรจุในบอลลูนหรือลูกโป่งสวรรค์ ใช้บรรจุในหลอดไฟฟ้า
บรรจุลงในถังแก๊สสาหรับนักประดาน้า และในหลอดไฟโฆษณา
7
ธาตุแทรนซิชัน
3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
ลักษณะและสมบัติ :
1 มีสถานะเป็นของแข็ง (ยกเว้นปรอทเป็นของเหลว)
มีความเป็นโลหะน้อยกว่าโลหะหมู่ 1A และ 2A มีจุดเดือด
2
จุดหลอมเหลว และความหนาแน่นสูง นาไฟฟ้าได้ สามารถ
3 เกิดสารประกอบได้มากมายหลายชนิด รวมทั้งสารประกอบ
เชิงซ้อนที่มีสีสันเฉพาะตัว
4

เหล็ก (Fe) ทองแดง (Cu)

ใช้ในงานก่อสร้าง เป็นส่วนประกอบของลวดตะปู ใช้ทาสายไฟฟ้า อุปกรณ์ไฟฟ้าต่างๆ

ทากระป๋องบรรจุอาหาร ทองแดงผสมสังกะสีใช้ทากลอนประตู
 6
ธาตุกัมมันตรังสี
“
ธาตุที่มีนิวเคลียสไม่เสถียร และนิวเคลียสของธาตุ
สามารถแผ่รังสีได้ เมื่อเกิดการเปลี่ยนแปลง
ภายในนิวเคลียสจนเกิดเป็นธาตุใหม่
เรียกว่า ธาตุกัมมันตรังสี
“
ปรากฏการณ์ที่ธาตุกัมมันตรังสีแผ่รังสีชนิดต่าง ๆ
ได้แก่ รังสีแอลฟา รังสีเบตา และรังสีแกมมา
เรียกว่า กัมมันตภาพรังสี
 ตำรำงแสดงสมบัติของรังสี แต่ ละชนิด

ชนิดของรังสี ประจุ มวล อานาจทะลุทะลวง ตัวอย่าง

รังสีแอลฟา 4.00276
+2 ต่า
𝟒
𝟐𝑯𝒆 หรือ ∝ amu

รังสีเบตา สูงกว่ารังสีแอลฟา
-1 0.000540 amu
𝟎
−𝟏𝒆 หรือ β 100 เท่า

47
รังสีแกมมา
ไม่มีประจุ ไม่มีมวล สูงมาก
𝛾
สมกำรนิวเคลียร์

การแผ่รังสีของธาตุกัมมันตรังสี เรียกว่าปฏิกิริยานิวเคลียร์
สามารถเขียนแทนด้วย สมการนิวเคลียร์
ตัวอย่างสมการนิวเคลียร์
𝟐𝟏𝟎 𝟐𝟏𝟎 𝟎
𝟖𝟑𝑩𝒊 𝟖𝟒𝑷𝒐 + −𝟏𝒆

𝟐𝟑𝟐 𝟐𝟐𝟖 𝟒
𝟗𝟎𝑻𝒉 𝟖𝟖𝑹𝒂 + 𝟐𝑯𝒆

𝟓𝟗 𝟔𝟎
𝟐𝟕𝑪𝒐 + 𝟏𝟎𝒏 𝟐𝟕𝑪𝒐 + γ 48
“ ปฏิกิริยานิวเคลียร์ เป็นการเปลี่ยนแปลงภายใน
นิวเคลียสของอะตอม และให้พลังงานออกมา
มากมาย ปฏิกิริยานิวเคลียร์มีสองประเภท
คือ ปฏิกิริยาฟิชชัน และปฏิกิริยาฟิวชัน
ปฏิกริ ิยำฟิ ชชัน

เป็นกระบวนการ
ที่นิวเคลียสของธาตุหนัก
ถูกชนด้วยอนุภาคนิวตรอน
แล้วเกิดการแตกตัวออกเป็น
นิวเคลียสของธาตุที่เบากว่า
และให้พลังงานออกมา
จานวนมาก
50
 ปฏิกริ ิยำฟิ วชัน

51
เกิดจากการรวมตัวของนิวเคลียสที่มีมวลต่า ทาให้นิวเคลียสของธาตุใหม่มีมวล
มากกว่าเดิม และคายพลังงานออกมาจานวนมาก
“
ครึ่งชีวิต คือ ค่าคงตัวที่ใช้เปรียบเทียบอัตรา
การสลายตัวของธาตุกัมมันตรังสี
 ครึ่งชีวิตของ C-14

มี C-14 10 กรัม เมื่อเวลาผ่านไป เมื่อเวลาผ่านไป อีก 5,730 ปี

5,730 ปี เหลือ C-14 อยู่ 5 กรัม เหลือ C-14 อยู่ 1.25 กรัม

เมื่อเวลาผ่านไป อีก 5,730 ปี เมื่อเวลาผ่านไปอีก 5,730 ปี

เหลือ C-14 อยู่ 2.5 กรัม เหลือ C-14 อยู่ 0.625
53 กรัม
กรำฟแสดงอัตรำกำรสลำยตัวของ C-14

54
 ประโยชน์ ของธำตุกมั มันตรังสี

ด้านธรณีวิทยา ด้านพลังงาน ด้านการแพทย์

ใช้หาอายุทางธรณีวิทยาของ ใช้ในการผลิตกระแสไฟฟ้า ใช้ศึกษาความผิดปกติของ
หินและซากดึกดาบรรพ์ อวัยวะในร่างกาย ใช้รักษา
โรคมะเร็ง

ด้านการถนอมอาหาร ด้านเกษตรกรรม ด้านอุตสาหกรรม

ใช้ทาลายแบคทีเรีย ทาให้ ใช้ปรับปรุงเมล็ดพันธุ์พืช ใช้ตรวจหารอยรั่วของ
เก็บรักษาอาหารไว้ได้นาน ท่อขนส่งของเหลว
55
 กำรป้ องกันอันตรำยจำกธำตุกมั มันตรังสี

การนาธาตุกัมมันตรังสีมาใช้ต้องมีการป้องกันไม่ให้ร่างกายได้รับรังสี โดยใช้ชุดป้องกันรังสี 56

และใช้เวลาทางานในบริเวณนั้นให้สั้นที่สุด รวมทั้งอยู่ห่างจากแหล่งกาเนิดรังสีให้มากที่สุด
 7
ธาตุและสารประกอบ
“
ธาตุ คือ สารเนื้อเดียวที่มีองค์ประกอบของอะตอม
เพียงชนิดเดียว โดยพบในรูปอะตอม โมเลกุล
และไอออน เช่น แก๊สฮีเลียม ซิลิกอน
กามะถัน แก๊สออกซิเจน
“ สารประกอบ คือ สารเนื้อเดียวที่ประกอบด้วยอะตอม
ของธาตุมากกว่า 1 ชนิดขึ้นไปมารวมกันด้วย
แรงยึดเหนี่ยวทางเคมี มีอัตราส่วนของ
องค์ประกอบที่แน่นอน ส่วนใหญ่
พบในรูปโมเลกุล
 ตัวอย่ ำงสำรประกอบในรู ปของโมเลกุล

สารประกอบ องค์ประกอบ

ธาตุโซเดียม 1 อะตอม
โซเดียมคลอไรด์ (NaCl)
และธาตุคลอรีน 1 อะตอม

ธาตุคาร์บอน 1 อะตอม
แก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ (CO2)
และธาตุออกซิเจน 2 อะตอม

ธาตุคาร์บอน 6 อะตอม
น้าตาลกลูโคส (C6H12O6) ธาตุไฮโดรเจน 12 อะตอม
60
และธาตุออกซิเจน 2 อะตอม
แบบสอบปรนัยเพือพัฒนาทักษะ
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์
และแนวข้อสอบ o-net
1. นักวิทยาศาสตร์ท่านแรกที่เสนอแนวคิดเกี่ยวกับอะตอม
และเป็นที่ยอมรับคือใคร
1 โบร์
2 ดอลตัน
3 ทอมสัน
4 รัทเทอร์ฟอร์ด
5 กลุ่มหมอกอิเล็กตรอน

เฉลย 2 เหตุผล นักวิทยาศาสตร์คนแรกที่เสนอแนวคิด

เกี่ยวกับแบบจาลองอะตอม คือ จอห์น ดอลตัน
2. เพราะเหตุใด อนุภาคแอลฟาส่วนใหญ่จึงทะลุผ่านแผ่น
ทองคาบางได้
1 นิวเคลียสมีมวลมาก
2 อะตอมมีที่ว่างเยอะมาก
3 นิวเคลียสมีประจุบวกจานวนมาก
4 อิเล็กตรอนในอะตอมไม่สามารถต้านอนุภาคแอลฟาได้
5 ถูกทุกข้อที่กล่าวมา

เฉลย 2 เหตุผล จากการทดลองของรัทเทอร์ฟอร์ดพบว่า อนุภาค

แอลฟาส่วนใหญ่เคลื่อนที่เป็นเส้นตรง นั่นแสดงว่า อะตอมมีพื้นที่ว่างใน
อะตอมจานวนมาก
3. แบบจาลองอะตอมที่ใช้ในปัจจุบัน “แบบกลุ่มหมอก” แบบจาลองอะตอมดังกล่าว
ควรจะเป็นแบบจาลองที่สมบูรณ์ถูกต้องหรือว่าคงจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก
1 ไม่น่าจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก เพราะแบบจาลองเสนอขึ้นจาก
ข้อมูลการทดลอง
2 ไม่น่าจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก เพราะความรู้ทางวิทยาศาสตร์
ในปัจจุบันได้เจริญถึงขีดสุด
3 ไม่น่าจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก เพราะแบบจาลองอะตอมนี้ เกิดจาก
การคิดที่สมเหตุสมผลที่สุดแล้ว
4 อาจจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก เพราะแบบจาลองเป็นเรื่องที่
นักวิทยาศาสตร์จินตนาการขึ้น
5 อาจจะมีการเปลี่ยนแปลงอีก เพราะโครงสร้างของอะตอมย่อม
เปลี่ยนแปลงไปได้เสมอหากมีข้อมูลใหม่มาสนับสนุน
เฉลย 5 เหตุผล องค์ความรู้ทางวิทยาศาสตร์อาจจะเปลี่ยนแปลงได้
หากมีข้อมูลใหม่มาสนับสนุน
4. ข้อใดกล่าวถูกต้องเกี่ยวกับแบบจาลองอะตอมของโบร์

1 อิเล็กตรอนไม่เคลื่อนที่ แต่อยู่เฉพาะที่
2 อิเล็กตรอนเคลื่อนที่รอบนิวเคลียสเป็นชั้น ๆ
3 อิเล็กตรอนที่อยู่ใกล้นิวเคลียสจะมีพลังงานสูง
4 ทาการทดลองยิงรังสีแอลฟาไปยังแผ่นทองคา
5 อิเล็กตรอนในระดับพลังงานที่ 1 จะมีพลังงานมากที่สุด

เฉลย 2 เหตุผล นีลส์ โบร์ เสนอว่า อิเล็กตรอนที่อยู่รอบ ๆ

นิวเคลียสนั้นไม่ได้อยู่รวมกันที่เดียวทั้งหมด แต่อยู่เป็นระดับ
พลังงานรอบนิวเคลียส
5. อะตอมใดที่นิวเคลียสมีนิวตรอนมากที่สุด

1 245
95A
เฉลย 5 เหตุผล
237
2 93B จานวนนิวตรอน = เลขมวล (A) – เลขอะตอม (Z)
239
3 93C 97E มีจานวนนิวตรอน = 248 – 97 = 151
248
239
4 92D จึงเป็นอะตอมที่นิวเคลียสมีนิวตรอนมากที่สุด
248
5 97E 95A มีจานวนนิวตรอน 245 – 95 = 150
245

93B มีจานวนนิวตรอน 237 – 93 = 144

237

93C มีจานวนนิวตรอน 239 – 93 = 146

239

92D มีจานวนนิวตรอน 239 – 92 = 147

239
6. A และ B เป็นอะตอมของธาตุเดียวกันมีเลขมวลเท่ากับ 26 และ 27
ตามลาดับ ถ้า B มี 14 นิวตรอนจานวนอิเล็กตรอนของ A จะเป็นเท่าใด
1 12
2 13
3 14
4 15
5 16
เฉลย 2 เหตุผล ธาตุ B มีเลขมวลเท่ากับ 27 และมีนิวตรอนเท่ากับ 14
ดังนั้น ธาตุ B จะมีจานวนโปรตอน = 27-14 = 13 ตัว ซึ่งจากคาถาม
กาหนดว่า A และ B เป็นอะตอมของธาตุเดียวกัน นั่นแสดงว่า A มีจานวน
โปรตอน = 13 ตัว ด้วยเช่นกัน
 7. อนุภาคข้อใดมีจานวนอิเล็กตรอนเท่ากัน
1 Ne Na+ F-
10 11 9
2 Na + Al3+ P3-
11 13 15
3 Ca Ca + Ca2+
20 20 20
4 Cl - S P+
17 16 15
5 O 2- Mg2+ P3-
8 12 15

เฉลย 1 เหตุผล ธาตุ Ne มีจานวนโปรตอน = 10 ตัว และมีจานวนอิเล็กตรอน = 10 ตัว

ธาตุ Na มีจานวนอิเล็กตรอน = 11 ตัว เมื่อกลายเป็นไอออนของ Na+ มีการสูญเสียอิเล็กตรอน
1 ตัว จึงมีจานวนอิเล็กตรอน = 11-1 = 10 ตัว ธาตุ F มีจานวนอิเล็กตรอน = 9 ตัว เมื่อ
กลายเป็นไอออนของ F- มีการรับอิเล็กตรอน 1 ตัว จึงทาให้มีอิเล็กตรอน = 9 + 1 = 10 ตัว
ตาราง จานวนอนุภาคนิวตรอนและโปรตอนของธาตุ X Y และ Z
จานวนอนุภาค เฉลย 4 เหตุผล ไอโซโทป คือ
ธาตุ นิวตรอน โปรตอน
อะตอมของธาตุเดียวกันที่มีจานวน
X 7 7
Y 8 7
โปรตอนเท่ากัน แต่มีจานวนนิวตรอน
Z 8 8 ต่างกัน ดังนั้น X และ Y มีจานวน
8. ข้อความใดกล่าวถูกต้อง โปรตอนเท่ากัน แต่มีจานวนนิวตรอน
ต่างกัน
1 X Y และ Z เป็นธาตุต่างกัน
2 X Y และ Z เป็นธาตุชนิดเดียวกัน
3 Y และ Z เป็นไอโซโทปของธาตุเดียวกัน
4 X และ Y เป็นไอโซโทปของธาตุเดียวกัน
5 Y และ Z มีนิวตรอนและอิเล็กตรอนเท่ากัน
อนุภาค A และ B มีจานวนโปรตอน นิวตรอน และอิเล็กตรอน ดังนี้
อนุภาค โปรตอน นิวตรอน อิเล็กตรอน
A 13 14 12
B 14 14 14
9. ข้อความใดกล่าวไม่ถูกต้อง
1 อนุภาค A เป็นไอออนบวก 3 อนุภาค B เป็นกลางทางไฟฟ้า
2 อนุภาคทั้งสองมีเลขมวลเท่ากัน 4 อนุภาคทั้งสองไม่เป็นไอโซโทปกัน
5 อนุภาคทั้งสองมีเลขอะตอมต่างกัน
เฉลย 3 เหตุผล
เลขมวล = จานวนโปรตอน + จานวนนิวตรอน
โดยเลขมวลของอนุภาค A = 13+14 = 27 ส่วนเลขมวลของอนุภาค B = 14+14 = 28
ดังนั้น อนุภาค A และ B มีเลขมวลไม่เท่ากัน
10. ถ้าสามารถดึงอิเล็กตรอนจากธาตุ
Sb ออกมาได้ 4 ตัว และดึงโปรตอน
ออกมา 3 ตัว ข้อใดเป็นผลที่เกิดขึ้น
(กาหนดให้ เลขอะตอม Cd=48
เลขอะตอม Sb=51)
1 Sb+
2 Sb2+
3 Cd+
4 Cd2+
5 ข้อมูลไม่เพียงพอ
เฉลย 3 เหตุผล ถ้าดึงโปรตอน
ออกจากธาตุ Sb 3 ตัว จะเหลือโปรตอน
ในอะตอม = 51-3 = 48 ตัว และเมื่อ
จานวนโปรตอนเปลี่ยนไปจะกลายเป็น
ธาตุใหม่ คือ Cd ถ้าดึงอิเล็กตรอน
ออกจากธาตุ Sb 4 ตัวจะเหลืออิเล็กตรอน
ในอะตอม = 51-7 = 47 ตัว จะเห็นได้ว่า
ธาตุใหม่ที่ได้มีจานวนโปรตอนมากกว่า
อิเล็กตรอน = 48-47 = 1 ตัว จึงเป็น
ไอออนบวก (cation)
 11. ข้อความใดกล่าวถูกต้อง
A จอห์น นิวแลนด์ (John Newlands) ได้จัดเรียงตามมวลอะตอม
พบว่า ลาดับที่ 8 จะคล้ายกับธาตุลาดับที่ 1 แต่ไม่รวมแก๊สเฉื่อย
B เมนเดเลเยฟ ได้จัดเรียงธาตุตามมวลอะตอมจากน้อยไปมาก ซึ่งเป็น
รากฐานของตารางธาตุในปัจจุบัน
C ไมเออร์จัดธาตุแบบชุดสาม โดยธาตุตรงกลางมีมวลอะตอมเท่ากับ
ค่าเฉลี่ยของมวลอะตอมของธาตุแรกและธาตุที่สาม

1 ข้อ A และ B เฉลย 1 เหตุผล A และ B กล่าวถูกต้อง

2 ข้อ B และ C ส่วน C ไม่ถูกต้อง เพราะธาตุแบบชุดสาม
3 ข้อ A และ C โดยธาตุตรงกลางมีมวลอะตอมเท่ากับ
4 ข้อ A B และ C ค่าเฉลี่ยของมวลอะตอมของธาตุแรกและ
5 เฉพาะข้อ B เท่านั้น ธาตุที่สาม เป็นแนวคิดของเดอเบอร์ไรเนอร์
 ใช้ข้อมูลจากตาราง ตอบคาถามข้อ 12
H He
Li Be B C N 6 1 Ne
Na 5 Al Si 3 S Cl 4
2 Ca

12. ธาตุกลุ่มใดเป็นอโลหะ
1 5, 3, 6
2 2, 5, 3
3 3, 6, 1
4 6, 1, 5
5 2, 1, 4
เฉลย 3 เหตุผล ธาตุหมู่ 5A 6A และ 7A จัดเป็นธาตุอโลหะ
 ใช้ข้อมูลจากตาราง ตอบคาถามข้อ 13
H He
Li Be B C N 6 1 Ne
Na 5 Al Si 3 S Cl 4
2 Ca

13. ข้อใดเป็นสมบัติของธาตุหมายเลข 6
1 ตีเป็นแผ่นบาง ๆ ได้
2 ไม่นาไฟฟ้า
3 จุดเดือดสูง
4 ให้อิเล็กตรอนง่าย
5 เกิดเป็นไอออนบวก
เฉลย 2 เหตุผล ธาตุหมายเลข 6 เป็นธาตุอโลหะจึงไม่สามารถนาไฟฟ้าได้
40
 14. ข้อใดไม่สามารถใช้เป็นข้อมูลในการจาแนกธาตุ
ออกเป็นโลหะหรืออโลหะได้
1 การนาไฟฟ้า
2 ความเปราะ
3 จุดเยือกแข็ง
4 การละลายน้า
5 การให้หรือรับอิเล็กตรอน

เฉลย 4 เหตุผล สมบัติที่ใช้ในการจาแนกธาตุออกเป็นโลหะและอโลหะ ได้แก่ การนาไฟฟ้า

ความเหนียว (เปราะ) จุดเดือด จุดหลอมเหลว และการให้และรับอิเล็กตรอน
 15. ข้อใดเป็นโลหะทุกชนิด

1 Si Na K และ Fe
2 Cu Sn C และ Zn
3 Li Ca Al และ Cu
4 Na P Al และ Zn
5 Mg Ge Cl และ N

เฉลย 3 เหตุผล Li Ca Al และ Zn เป็นธาตุโลหะ ส่วน Si เป็นธาตุกึ่งโลหะ C เป็นธาตุ

อโลหะ P เป็นธาตุอโลหะ Ge เป็นธาตุกึ่งโลหะ Cl และ N เป็นธาตุอโลหะ
 16. ข้อใดเป็นธาตุทั้งหมด
1 ปรอท ไอโอดีน ดีบุก
2 กามะถัน เกลือแกง น้า
3 ทองแดง ทองเหลือง ทองคา
4 น้าตาลกลูโคส ไนโตรเจน ฮีเลียม
5 คาร์บอน คาร์บอนไดออกไซด์ ออกซิเจน

เฉลย 1 เหตุผล ปรอท ไอโอดีน ดีบุก เป็นธาตุ ส่วนเกลือแกง (NaCl) เป็นสารประกอบ

ทองเหลือง เป็นสารละลาย (Cu+Zn) น้าตาลกลูโคส (C6H12O6) เป็นสารประกอบ
คาร์บอนไดออกไซด์ (CO2) เป็นสารประกอบ
17. ข้อใดเป็นสารประกอบ
1 น้ากลั่น
2 น้าเชื่อม
3 กามะถัน
4 ทองเหลือง
5 แก๊สไนโตรเจน

เฉลย 1 เหตุผล น้ากลั่น มีสูตรโมเลกุล H2O ซึ่งประกอบด้วยธาตุ 2 ชนิดมา

รวมกันทางเคมี
18. ข้อใดไม่ใช่ประโยชน์ของธาตุทองแดง
1 เป็นส่วนผสมของทองเหลือง
2 เป็นส่วนผสมของทองบรอนซ์
3 ทาให้เลือดกุ้งและหมึกเป็นสีน้าเงิน
4 ช่วยในกระบวนการชีวเคมีของมนุษย์
5 เคลือบด้วยสังกะสีใช้ทากระเบื้องมุงหลังคา

เฉลย 5 เหตุผล เคลือบด้วยสังกะสีใช้ทากระเบื้องมุงหลังคา เป็นประโยชน์

ของธาตุเหล็ก กล่าวคือ นาเหล็กมาเคลือบผิวด้วยสังกะสีทากระเบื้องมุงหลังคา
19. ข้อใดไม่ใช่ประโยชน์ของธาตุไอโอดีน
1 ใช้ทาสารละลายทิงเจอร์ไอโอดีน
2 หากขาดจะทาให้เกิดโรคคอพอก
3 เป็นองค์ประกอบสาคัญของเลือด
4 เป็นองค์ประกอบของฮอร์โมนไทรอกซิน
5 ข้อ 2 และ 4

เฉลย 3 เหตุผล ธาตุไอโอดีนไม่ได้เป็นส่วนประกอบของเลือด แต่ธาตุที่เป็น

ส่วนประกอบสาคัญของเลือดมนุษย์ คือ ธาตุ Fe
20. ธาตุกัมมันตรังสีชนิดหนึ่งมีค่าครึ่งชีวิตเท่ากับ 12 วัน โดยเริ่มต้นมี
จานวน 20 กรัม เมื่อปล่อยทิ้งไว้เหลืออยู่ 1.25 กรัม ธาตุกัมมันตรังสีนี้
ใช้เวลาในการสลายตัวกี่วัน
1 20 วัน
2 24 วัน
3 36 วัน
4 48 วัน
5 120 วัน

12 วัน 12 วัน 12 วัน 12 วัน

เฉลย 4 เหตุผล 20 g → 10 g→ 5 g → 2.5 g → 1.25 g
ดังนั้น ธาตุกัมมันตรังสีนี้ใช้เวลาในการสลายตัว 48 วัน
O-net
O-net 62 ธาตุ A B C D และ E มีเลขอะตอมที่เป็นเลขคี่เรียงลาดับจาก
น้อยไปมากอย่างต่อเนื่อง โดยอะตอมของธาตุ A B C และ D มีจานวนโปรตอน
น้อยกว่านิวตรอน 1 อนุภาค และธาตุ E มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 40
19𝑬
จากข้อมูล จานวนอนุภาคในนิวเคลียสของธาตุในข้อใดถูกต้อง

1 ธาตุ A มีจานวนอนุภาคในนิวเคลียส 22 อนุภาค

2 ธาตุ B มีจานวนอนุภาคในนิวเคลียส 13 อนุภาค
3 ธาตุ C มีจานวนอนุภาคในนิวเคลียส 16 อนุภาค
4 ธาตุ D มีจานวนอนุภาคในนิวเคลียส 35 อนุภาค
5 ธาตุ E มีจานวนอนุภาคในนิวเคลียส 59 อนุภาค
O-net

เฉลย 4 เหตุผล อนุภาคในนิวเคลียส เรียกว่า นิวคลีออน

ประกอบด้วย นิวตรอน และโปรตอน ซึ่งนิวตรอน+โปรตอน=เลขมวล
11A มีเลขมวล 23
23

13B มีเลขมวล 27
27

15C มีเลขมวล 31
31

17𝑫 มีเลขมวล 31
35

19E มีเลขมวล 31
40
O-net
O-net 61 พิจารณาข้อมูลบางส่วนของจานวนอนุภาคมูลฐานและเลข
มวลของธาตุ L M และ Q ดังนี้
จานวนอนุภาคมูลฐาน เลขมวล
ธาตุ
โปรตอน นิวตรอน
L 9 10
M 12 22
Q 12 24

จากข้อมูล ข้อความใดต่อไปนี้ถูกต้อง
1 M และ Q เป็นไอโซโทปกัน
2 เลขอะตอมของธาตุ M เท่ากับ 12
3 สัญลักษณ์นิวเคลียร์ของธาตุ M คือ 22
12𝑴
4 Q+ ไอออนมีจานวนอิเล็กตรอนเท่ากับนิวตรอน
5 L- ไอออนกับธาตุ M มีจานวนอิเล็กตรอนเท่ากัน
O-net

เฉลย 5 เหตุผล L- มีจานวนอิเล็กตรอน เท่ากับ 10

M มีจานวนอิเล็กตรอน เท่ากับ 10
จานวนอนุภาคมูลฐาน เลขมวล
ธาตุ
โปรตอน นิวตรอน
L 9 10 19
M 10 12 22
Q 12 12 24
O-net
O-net 61 กาหนดตาแหน่งของธาตุ 7 ชนิด ในคาบที่ 1-4 ของตารางธาตุ ดังนี้

จากข้อมูล ข้อสรุปใดต่อไปนี้ถูกต้อง
1 ธาตุ A B C และ E เป็นธาตุโลหะ
2 ธาตุ F และ G มีสมบัติทางเคมีแตกต่างกัน
3 ธาตุ A C D และ G มีเวเลนซ์อิเล็กตรอนเท่ากับ 3
4 ความเป็นอโลหะของธาตุ G มากกว่า F
5 ความว่องไวในการเกิดปฏิกิริยาของธาตุกับน้า เรียงจาก
มากไปน้อย คือ B A C
O-net
เฉลย 5 เหตุผล ธาตุ A B C และ D เป็นธาตุโลหะ
ธาตุ E เป็นธาตุกึ่งโลหะ
ธาตุ F และ G เป็นธาตุอโลหะ
ความเป็นโลหะของธาตุตามแนวโน้มตารางธาตุจะเรียงจากล่างขึ้นบน
ธาตุที่มีความเป็นโลหะมาก จะสามารถทาปฏิกิริยากับน้าได้ดี
O-net
O-net 60 R X และ Z เป็นสัญลักษณ์สมมติของธาตุ 3 ชนิด
R มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 115𝑹 อะตอม X มี 10 อิเล็กตรอน และ 10 นิวตรอน
ส่วน Z มีเลขอะตอมมากกว่า X อยู่ 1 และมีนิวตรอนเป็น 2 เท่าของ R
ข้อใดถูกต้อง
1 Z มีเลขมวล 22
2 R มี 11 นิวตรอน
3 X มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 20
10𝑋
4 เลขมวลของ Z เท่ากับเลขอะตอมของ R
5 จานวนโปรตอนในอะตอมของ 3 ธาตุนี้รวมกันเท่ากับ 28
O-net
เฉลย 3
R มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 115𝑹 มีอิเล็กตรอน 5 นิวตรอน 6 มวล 11
X มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 20
10𝑿 เนื่องจากมี 10 อิเล็กตรอน และ 10 นิวตรอน
Z มีสัญลักษณ์นิวเคลียร์ 23
11𝒁 เนื่องจากมีเลขอะตอมมากกว่า X อยู่ 1(x=10) และ
มีนิวตรอนเป็น 2 เท่าของ R (R=6) จึงมีเลขอะตอม 11 นิวตรอน 12 มวล 23