Professional Documents
Culture Documents
C H E M I S T R Y
Unit 06|Theory Book
wldnksl ridhkh - 2
16 ldKavh
O S Se Te Po
wf,day f,daydf,day
ldKavfha my<g h;a u f,dayuh iajNdjh jeä jqj o 16 jk ldKAvfha tlÿ uQ,øjHhla j;a ienE f,day f,i
l%shd fkdlrhs'
TlaislrK wjia:dj +6 yd -2 ys ia:dhs;dj ldKavfha my<g h;a u wvq jk w;r +4 TlaislrK wjia:dfõ
ia:dhs;dj jeä fõ'
O (Tlaiscka)
úoHd.drfha § ksmoùu :
KClO3 KCl + O2 W;afm%arl - MnO2 fyda Pt
∆
´fidaka (O3)
lgql .kaOhla we;s w;r my< jdhqf.da,fha § jdhq ¥Ilhls' øj wjia:dfõ ks,a meye;sh' nkaOk fldaKh
111.5° fõ'
´fidka vhsTlaisckaj,g jvd m%n, Tlaisldrlhls' ixj¾ê; rgj,a /il c,fha CIqø Ôùka kik úIîc
kdYlhla f,i ´fidaka Ndú; flf¾' laf,daÍka fuka fkdj" úIîc kdYl l%shdj,sfha § ´fidaka lsisÿ ydksodhl
w;=reM,hla ksmojkafka ke;'
c,h (𝐇𝟐 𝐎)
iajNdjfha mj;sk iq,n; u ødjlhhs' my; mßÈ iajhx whkSlrKhg ,laùfuka H + yd OH − ,nd fok neúka
wï,hla fuka u NIauhla f,i o yeisÍug Bg yelshdj we;' tkï c,h WNhfm%daál m%fNaohls'
m%N, H nkaOk mej;Su fya;=fjka ldur WIAK;ajfha § ÿiai%dù øjhla f,i mj;S'
c,hg jvd ;rula wdï,sl fõ'
H2O2 ys m%;sl%shd
T’yrKh T’lrKh
H2O H2O2 O2
-2 -1 0
Tlail
s drl .=K
2. 2 H+ + H2O2 + 2 I − I2 + 2 H2O
Tlaiy
s drl .=K
2. 3 H2O2 + Cr2O2−
7 +8H
+
2Cr3+ + 3 O2 + 7 H2O
nyqrEmS wdldr
iaMálrE wiaMálrEmS
Tlaiscka fuka fkdj" i,a*¾ ish mrudKq iu`. oaú;aj nkaOk idokjdg jvd tal nkaOk idohs'
jvd;a u iq,n nyqrEmS wdldrh jkafka α-i,a*¾ (α - S8) hkqfjka ye|skafjk frdïniSh i,a*¾h'
frdïniSh i,a*¾ yd taldk;s i,a*¾ my; (a) fmkajd § we;s mßÈ th i,a*¾ mrudKq wglska iukaú; pl%Sh
wlajla ^zig - zag) ieliqulska hq;a" Tgqkakl yevfhka hqla; wKq j,ska iukaú; fõ'
frdïniSh 𝐒 taldk;s 𝐒
95 °C g jvd by< WIaK;ajhg r;a lsÍfï oS iq,nj yuq jk wfkla nyqrEmS wdldrh jk taldk;s i,a*¾ β -
i,a*¾ (β - S8) njg ish weiqreï wdldrh fjkia lr .kshs'
ixjD; odu iys; ú,Sk i,a*¾ laIKslj isis,a lsÍfï §, újD; odu iys; ;dm iqúld¾h i,a*¾ njg mßj¾;kh
fõ' i,a*¾j, wiaMálrEms wdldrh wia:dhS fõ'
´kE u nyqrEmS wdldrhla l,a .;jq úg frdïniSh S njg mßj¾;kh fõ'
i,a*¾ j, m%;sl%shd
1. S + O2 SO2
2. S + 2Cl2 SCl4
∆
S + 3F2 SF6
∆
H2S ys m%;sl%shd
wdï,sl .=K
Tlail
s drl .=K
Tlaisydrl .=K
H2S S / (H2SO4)
-2 0 +6
1. 6H+ + 2MnO−
4 + 5H2S 5 S + 2Mn2+ + 8H+
2. 8H+ + Cr2O2−
7 + 3H2S 3 S + 2Cr3+ + 7H2O
HSO−
3 + H2O ⇌ H3O + SO3
+ 2−
S SO2 SO2−
4
T’yrKh T’lrKh
Tlaisldrl .=K 0 +4 +6
Tlaisydrl .=K
1. 2H2O + 2MnO−
4 + 5SO2 5 SO2−
4 + 2 Mn
2+
2. 2H+ + Cr2O2−
7 + 3SO2 3 SO2−
4 + 2 Cr
3+
HSO−
4 + H2O → H3O + SO4
+ 2−
jd;fha
i,a*hsv/ S SO2
oykh
450℃
2SO2 + O2 2 SO3
V2O5(s)
H2SO4 ys m%;sl%shd
Tlaisldrl .=K
2H+ + H2SO4 + Br − H
+
6. Br2 + SO2 + 2H2O
7. H2SO4 + Cl− X
8. H2SO4 + Fe2+ X
wdï,sl .=K
1. H2SO4 + Mg MgSO4 + H2
úc,ldrl .=K
id
C6H12O6 + H2SO4 6C + H2SO4.6H2O
id
CH3CH2OH + H2SO4 CH2 = CH2 + H2SO4.H2O
c,fha ødú; Tlaiscka iu`. i,a*shqria wï,h m%;sls%hd lr i,a*shqßla wï,h ksmojhs'
jd;h yuqfõ i,a*shqria wï,h TlaislrK ùu fya;=fjka tys ieu úg u iq`M m%udKhla i,a*shqßla wï,h wvx.= fõ'
H2 S2 O3 → S + SO2 + H2 O
2 S2 O2− − 2−
3 + I2 → 2 I + S4 O6
nkaOk Èf.ys úp,kh u; F2 jeäu nkaOk Yla;shla yd I2 wvq u nkaOk Yla;shla ±ßh hq;=h' kuq;a m%dfhda.l
s j
nkaOk Yla;sh u; ye,ck úp,kh my; mßÈ fõ'
by; wm.ukh ;=< isÿ ù we;s wm.ukh jkafka F2 ys nkaOk Yla;sh widudkH f,i wvq ùuhs'
óg fya;=j,
F hkq mDIaÀl iDK wfrdamK >k;ajh jeä mrudKqjls' tjeks mrudKq folla flá nkaOkhlska ne`§ we;s úg
mrudKq foflys we;s tlir bf,lafg%dak w;r by< úl¾IK l%shd;aul fõ' tu ksid wod< nkaOkh ;rula ÿ¾j,
fõ'
Cl2 ys by< úoHq;a RK;djh fya;=fjka th myiqfjka TlaisyrKh fjñka m%N, Tlaisldrlhla f,i yeisf¾'
is';'
Cl2 + 2 NaOH NaCl + NaOCl + H2O
W'id'
3Cl2 + 6NaOH 5NaCl + NaClO3 +3 H2O
my< WIaK;aj j, § ia:dhS jqj o r;a lsÍfï § OCl− my; mßÈ oaúOdlrKh fõ' flfia jqj o OBr − yd OI − my<
WIaK;aj j, § o wia:dhS jk neúka tajd my< WIaK;aj j, § o oaúOdlrKh ùu isÿ fõ' wdï,sl ;;a;aj hgf;a
HOCl g jvd ClO ̅ ia:dhs fõ' ta ksid NdIañl ;;a;aj hgf;a oaúOdlrK m%;sls%hd uQ,l
s fõ'
+1 -1 5
je'
3Cl2 + NH3 NCl3 + 3HCl
je'
3Cl2 + 8NH3 N2 + 6NH4Cl
Cu + Cl2 ∆ CuCl
yhsv%cka fya,hsv
by; yhsv%cka fya,hsv w;ßka HF muKla ÿn, wdï,sl jk w;r wfklajd m%N, wdï,sl fõ'
HF nkaOkh idfmalaIj flá neúka tu nkaOk jvd;a Yla;su;a fõ' tu ksid tu nkaOkh ú>gkh ù udOHhg H+
yd F − ksoyia lsÍu wvqfjka isÿ fõ'
HF yer wfkl=;a m%fNao wKql ialkaOh jeäjk ms<sfj,g wmlsrK n, m%N, jk ksid øjdxl o tu ms<sfj,g jeä
fõ'
HF ys H nkaOk l%shd;aul jk neúka tys øjdxl ;dmdxl widudkH f,i wvq ù we;'
18 ldKavhg wh;a uQ,øjH ish,a, m%;sls%hdYS,s ke;s tal mrudKql jdhq fõ'
Xe muKla O yd F iu`. ie,lsh hq;= ixfhda. m%udKhla idohs'
18 ldKavhg wh;a ish¨ uQ,øjH Ok bf,lafg%dak ,nd .ekSfï tka;e,amshla orhs'
yhsv%hv
s yd tajdfha .=K
wdj¾;hla yryd jfï isg ol=Kg hEfï § uQ,øjHj, úoHq;a RK;dj jeä jk ksid laf,darhsv c,úÉfþokh ùfï
yelshdj jeä fõ' ;=kajk wdj¾;fha we;s 𝐬 f.dkqfõ uQ,øjH j, laf,darhsv whksl jk w;r 𝐩 f.dkqfõ uQ,øjHj,
laf,darhsv iyixhqc fõ'
wekdhk úYaf,aIKh
wekdhk úYaf,aIKh
𝐍𝐎− −
𝟐 yd 𝐍𝐎𝟑 y`ÿkd .ekSu
;' H+
1) NO3− X
;' H+
NO2− ÿUqre jdhqj (NO2)
NO3−
id' H+
ÿUqre jdhqj (NO2)
NO2−
mÍlaIK k<hlg w¨; iEÿ FeSO4 ødjKhla yd NO3− wvx.= ødjKhla tl;= lrhs' wk;=rej k<fha ì;a;sh Èf.a
ìxÿ jYfhka idkaø wï,hla tl;= lrhs' fuúg FeSO4 yd NO3− l,dm fjka jk iSudfõ ÿUqre j,hla we;s fõ'
3) NO3−
Al fyda Zn fkia,¾
fyda NH3 ÿUqre mdg
OH- /∆
NO2−
SO2−
BaCl2 BaSO3 ;' H+ Èh fõ'
3
ÿ¾j, wï,j,ska jHq;amkak jk wekdhk
iqÿ ↓
idok wjlafIam ;kql wï, yuqfõ ødjKh
BaCl4 fõ'
SO2−
4 BaSO4 ;' H+ BaSO4
iqÿ ↓ iqÿ ↓
𝐒𝟐 𝐎𝟐−
𝟑 y`ÿkd .ekSu
1) S2 O2−
3 + 2H+ S ↓ + SO2↑ + H2O
Wod :-
2)
Èh fõ'
id'NH3
AgNO3
Br − AgBr ↓ iqÿ X
;'NH3
✓
id'NH3
AgNO3
I− AgI ↓ <d ly X
;'NH3
X
id'NH3
3) nqnqf,a mÍlaIdj
legdhk úYaf,aIKh
① ldKavh
m<uqjk fmrkhg msg;ska H2S nqnq,kh lrhs' 1 ldKavfha § fhÿ HCl fya;=fjka udOHfha by< H+ idkaøKhla mj;shs'
tu ksid H2S ys ú>gkh ÿ¾j, ù udOHfha [S2-] wvq fõ'
②
③
H2S 2H+ ↑ + S2- ↓
①
③ ldKavh
NH4OH NH4+ ↑ + OH − ↓
① ③
Ni2+ NiS
l`:
Co2+ CoS
⑤ ldKavh
Ca2+ CaCO3
Ba2+ BaCO3