Professional Documents
Culture Documents
- Pagpapalitan ng liham
Kabanata 1: Isang Pagtitipon
b. Kabutihan
a. Naghanda si Kap Tiyago ng hapunan para kay Ibarra - Paghankan sa santo ->relihiyoso
- Bisita: padre damaso, kapitan tinong, g. Laruja, c. Kagandahan
padre sibyla - Walang kamtayang pagmamahal ni Ibarra kay
- Bukas sa lahat: mapagbigay mclara
b. Nagtalo ang pari at Kap Heneral - Pagsakripisyo; pagkasentimental
- Simbahang katoliko vs pamahalaan d. Simbolismo
c. Pagdating ni Ibarra - Malayong pagkawalay: <3 bayan at <3 kay Maria
- Kulturang alemanya: pagpapakilala sa sarili clara
d. Laruja sa Pinas - Hindi perpekto si Mclara dahil sa kanyang
- Libro tungkol sa pinas na nakita ni rizal sa europa: pagmamahal kay Ibarra
Antonio morga (hindi malinaw ang impormasyon) - Leonor rivera = maria clara (inspirasyon)
- Pagtulos ng dalawang kandila
Kabanata 2: Si Ibarra // Kabanata 3: Ang Hapunan e. Asotea
a. Minaliit ni Damaso si Ibarra - Purong pagmamahal; walang ginagawang masama
- Nagsayang lamang ng oras si Ibarra
- Maunlad ang bansa kapag Malaya Kabanata 8: Mga gunita
a. Maynila
Kabanata 4: Erehe at Pilibustero // Kabanata 5: Pangarap sa - Walang pinagbago (dahil sa prayle)
Gabing Madilim - Pagkita kay damaso (masama ang tingin)
a. Kinaingitan si Don Rafael dahil sa kanyang kayaman - Pagkita kay K.Tinong (kasama ang 2 anak) sa
- Pagbukas ng daan sa Esp -> Pil kartela
- Rason ni TGuevarra: (1) pagbukas ng daan Esp- b. Arroceros
>Pil, (2) katiwalian; pagpadala ng surveyors, (3) - Paggawaan ng tabako
paglgay ng tao sa isang posisyon na di c. Jardin botaniko
karapatdpat, (4) pagyakap ng Pil sa kulturang - Hambing sa europa
Kastila at (5) di tiyak na katagalan ng paglilingkod - Hindi Malaya ang tao
sa lipunan d. Bagumbayan
b. Pinagbintangan sa pagpatay sa isang artilyero - Naalala ang gurong pari
- Artilyero: hindi marunong magbasa - “hindi lahat ng kumikinang ay ginto.”
- Artilyero (symb): kastila; kapangyarihan kahit
mangmang Kabanata 9: Mga Bagay-bagay ukol sa bayan
c. Naakusahan si DRafael bilang Erehe at Pilibustero - Pagkasilaw: takot sa kastila
- Erehe: tumutuligsa sa kagawian ng mga kristiyano; - Hambing sa kabanata 4
hindi nangungumpisal - Prayleng may sakit sa mata: ayaw ipagamot dahil
- Pilibustero: kaaway ng pamahalaan; malayang takot sa paggamot (matanda at baka di kayanin)
kaisipan simbo: pagkabulag ng mga kastila
- Don Rafael: hindi nangungumpisal;
pangungumpisal sa isang tao na mas makasalanan Kabanata 10: Ang bayan ng San Diego
pa (paring kristiyano) a. Heograpiya
d. Takot ang mga pil abogado na tumulong - Baybayin ng lawa
e. Napawalang sala matapos ang isang taon - Bukirin at palayan ang paligid
f. Namatay dahil sa paghihirap: kawalang katarungan b. Bayan
g. Simbolismo - Plaza sa gitna ng bayan
- Liwasan: walang pagbabago ang mga pil - Simboryo (pinakamataas na poste ng simbahan)
- Pangungulila ni Ibarra sa ama: pangungulila ni rizal c. Alamat ng gubat ng San Diego
- Don Rafael: kawalang katarungan d. Simbolismo
- Gubat: primitibong pinoy
Kabanata 6: Si Kapitan Tiyago - Matandang kastila: mananakop na kastila
a. Don Santiago delos santos - Lawa sa gitna ng gubat: pagkagalad ng likas na
- Santiago ng mga santo yaman
- Hindi nakapag-aral; dominikano; negosyante - Pinambili ng kastila: 3Gs.
- Kasundo ang simbahan (nabibili ang kabanalan), - Pagkamatay ng kastila: don Rafael; likas na yaman
pamahalaan (pera sa simbahan), at mamamayan at kristiyanismo
(lupain) - San diego: katabi ng bagong bayan (bagong bayan:
b. Maria clara gomburza; san diego: saksi sa pagkamatay ng
- Hindi tunay na anak gomburza)
- Mestisa; iba ang kulay ng mata; kamuka ni Damaso
c. Pia Alba
- Asawa ni kap tiyago Kabanata 11: Mga Makapangyarihan
- Ginahasa ni damaso = maria clara
a. Don Raphael: walang hatak sa bayan, mahina ang
Kabanata 7: Pag-uulyaw sa asotea impluwensya; may magandang loob
a. Katotohanan
b. Tiyago: mayaman ngunit hindi makapangyarihan;
- Tradisyunal na panliligaw; mataas na pagrespeto
sa babae pinagtatawanan; sinasalubong ng banda; ginagamit ang
posisyon upang maipalabas na siya’y d. Pagsunog sa krus: (1) pagiging hipokrito ng mga
makapangyarihan; sunud-sunuran, nagbibigay ng suhol relihiyoso, (2) pagsunog sa mga aral ng Diyos
c. Salvi: ikinukumpara sa Santo Papa; maingat sa e. Buto sa paanan ng krus: babala, kasanayan sa ganitong
tungkulin at mahigpit mansermon; paraan ng parusa -> pangyayari, (1) mamamatay ang sinumang lumaban, (2)
multa ito ang magiging sanhi ng pagkamatay
d. Alperes: ikinukumpara sa Hari ng Espanya; paraan ng
parusa -> pananakit Kabanata 15: Ang mga Sakristan
Kabanata 12: Araw ng mga Patay a. Sisa: ina ni Crispin at Basilio; maganda at kabigha-
bighani
a. Hayop vs Tao: asal o kamalian ng tao; hayop -> b. Pedro: asawa ni Sisa; iresponsable, palaboy
nakakulong sa sementeryo; hindi pagrespeto ng tao sa c. Inihahalintulad si Sisa sa Pilipinas (mahina ang loob,
patay -> sepultorero hinahayaang maabuso ang sarili); babae sa karaniwang
b. Sementeryo: dalawang sepultorerong naguusap tungkol panahon
sa kanilang gagawin -> ang isa ay may konsensya, ang d. Mataas na pagtingin sa kanyang asawa: itinuturing itong
isa naman ay sanay na bathala; ang anak: mga anghel
c. May ipinapahukay ang ‘malaking kura’ na bangkay (20 e. Handa sa hapunan: kahirapan
araw pa lamang na nakalibing) dahil ayaw ng kura na
bigyan ito ng matinong libing (paglipat sa sementeryo Sisa Pilipinas
ng mga intsik); matapos ihukay, tinapon ito sa lawa Kasawian sa anak Kahirapan sa manggawa,
hindi makatakas
d. Mababa ang tingin ng mga kastila sa mga tsino dahil
Kasawian sa asawa Espanya (pagmamalupit)
sinubukan ng isang Tsino na angkinin ang Pilipinas (iresponsable)
Mahina ang loob na Mahina ang loob na
Simbolismo: lumaban sa asawa lumaban sa espanya
a. Pagtapon sa bangkay: patay pa dapat ang matakot
sa buhay dahil sa mga nagagawa nito
b. Pagsunog sa malaking krus: kapangyarihan ni Kabanata 17: Si Basilio
Damaso sa mga lalabag sakanya
c. Pagpapahalaga sa patay a. Umuwi si Basilio ng wala si Crispin
d. Mababang pagtingin: (1) hindi katoliko, (2) b. Nag alala ang ina dahil sa sugat ni Basilio
pagpapataw ng mataas na buwis c. Panaginip: Pagkamatay ni Basilio
d. Basilio: kinakatawan ang Pilipino – pagmamaltrato
Kabanata 13: Mga Babala ng Sigwa e. Ayaw na ni Basilio maging sakristan
a. Bumisita si Ibarra sa libingan ng ama ngunit hindi ito Mga plano ni Basilio sa hinaharap: (1) Lumipat ng
mahanap dahil nalipat na daw ito sa libingan ng mga tinatrabahuan at lumipat kay Ibarra, (2) sunduin si Crispin at
intsik (ngunit itinapon talaga ito sa lawa) at sinisi si Salvi pag-aaralin kay Pilosopong Tasyo, (3) mabuhay ng wala ang
para dito ama
b. Nagdilim ang langit: sigwa – unos, bagyo; konotasyon –
masamang pangyayari Kabanata 18: Kaluluwang Nagdurusa
c. Sigwa sa kabanata: (1) pag-aaway ni Ibarra kay Salvi,
(2) simula ng pagbuhos ng galit ni Ibarra
a. Mga maling paniniwala/ugali: (1) tsismis, (2) pagbili ng b. Simbolismo: (1) baklad – teritoryo ng Pilipinas, (2) isda
kabanalan – indulgencia plenaria; bili, donasyon, – yaman ng Pilipinas, (3) buwaya – mananakop/Kastila,
kumpisal; pagkawala ng ibigsabihin ng kapatawaran, (3) (4) pagtalon – pagaalsa; pagkakaisa
paninisi, (4) paghuhusga, (5) kahinaan ng loob ->
Kabanata 24: Gubat
kabaliwan
b. Mga nagdurusa: (1) Sisa – dahil sa anak; (2) Salvi – a. Pamboboso ni PSalvi sa mga babaeng naliligo
dahil kay Crispin, inkwentro nit okay Ibarra, (3) Manong b. Gulong ng Kapalaran: (1) pinunit ni Salvi dahil labag sa
at Manang – paghahanap ng indulgencia dahil pananampalataya ang hula, (2) “ang pangarap ay
nawawala si Salvi pangarap lamang” – taliwas sa mensaheng dala ng
telegrama para kay Ibarra tungkol sa paaralan
c. Pagdakip kay Elias
Kabanata 19: Ang Karanasan ng Isang Guro
Kabanata 25: Bahay ng Pilosopo
a. Usapan ng guro at ni Ibarra
b. Kapangitan na nais ipakita: palpak na sistema ng a. Paguusap ni Tasyo at Ibarra – paghingi ng payo ukol sa
edukasyon pagtayo ng paaralan
c. Napalitan ang layunin ni Ibarra, at itinuloy ang nais ng b. “wag kang humingi ng payo sa akin” – pagsanguni sa
ama na magpatayo ng paaralan isang baliw, hindi sumusuporta ang mga mayayaman sa
d. Mga suliranin: (1) pamamalo, (2) kakulangan sa payo ng isang baliw
kagamitan; silong sa kumbento; kawalan ng guro; c. Pagyubok ng rosas sa hangin – pagiging matatag
walang gusali at mga libro, (3) kawalan ng interes, (4)
walang suporta ang mga magulang; pagmulta ng Kabanata 26: Bisperas ng Pista
magulang sa guro upang paluin ang bata
a. Magarbong pagdiriwang ng pista habang abala si Ibarra
Kabanata 20: Ang Pulong sa Tribunal sa pag-aayos ng paaralan
b. May mga bagay na mas mahalaga pa kaysa sa mga
a. Tribunal – bulwagan; nagusap tungkol sa pista panandaliang okasyon o selebrasyon
b. Liberal laban sa konserbador
c. Liberal: Don Filipino Lino; humingi ng tulong kay Tasyo; Kabanata 27: Takip-silim
simpleng pagdiriwang (ayon kay Tasyo)
d. Konserbador: Kap. Basilio; magarbong pagdiriwang a. Ugaling Pilipino: (1) pagkaingit – pagkaingit ni Tiyago
e. Nabalewala ang pag-aaway dahil ang nais parin ng kura kay Ibarra; magpapatayo na rin ito ng kumbento, (2)
ang masusunod mapagbigay – pagbigay ng relikaryo
f. Nais ipakita: nangingibabaw ang kapangyarihan ng b. Simbolismo: (1) ketongin – hindi ito nakakahawa dahil
kura; kawalan ng sariling paninindigan; pagsasayang ng sa paglapit ni Sisa dito; (2) sakit sa lipunan ang ketong
pera para sa magarbong okasyon – korupsyon, gahaman, pagmamalabis, katamaran; --
g. Kasalukuyan: Pilipino: wala ng lunas ang sakit, Rizal: may lunas ito at
a. Liberal - > oposisyon tugon
b. Konserbador -> administrasyon
Kabanata 28: Ilang Sulat
Kabanata 21: Kasaysayan ng Isang Ina
a. Laman ng mga sulat: pangyayari sa pista tulad ng
a. Dalawang guardia civil ang nakita ni Sisa sa kanyang sugal, komedya, misa ni PMartin, misa mayor, kainan at
bahay; dinakip nito si Sisa sayawan
b. Nais manguna ni Sisa sa paglalakad: walang
kinalaman; mahirap man, ito ay may dignidad at Kabanata 29: Ang Umaga
kahihiyan
c. Kwartel: Alperes – pinalaya si Sisa sa paniniwalang ang a. Araw ng pista; malaking parte ng Noli ang nilaan para
kura ang nasa likod ng pang-aaresto sa pista
d. Pagiging mangmang ng guardia civil dahil kani-kanino b. Prusisyon – pagiging magastos; pagpapakita ng estado
lamang ito sumusunod ng buhay ng bawat Pilipino
e. Pagkabaliw ni Sisa: pagkabulok ng Pilipinas c. Intsik – pagbenta ng kandila; nagpabinyag ->
nagpapakitang superior ang katolikong simbahan
Kabanata 22: Liwanag at Dilim d. Tasyo – payak na kasuotan
e. Hermano mayor – pagimbintang kumain upang
a. Liwanag: (1) paguusap ni Maria Clara at Ibarra, (2) ipakitang mayaman ito
papalapit na pistang pambukid, (3) paghingi ng tulong ni
Pedro para kay Sisa at mga anak Kabanata 30: Sa Simbahan
b. Dilim: pagtanggi ni MClara kay PSalvi – pagseselos ni
PSalvi kay Ibarra; nakakalimutan ng pari ang obligasyon a. Sermon – nagkakahalaga ng P250; ngunit hindi nabibili
nito; si MClara ang kasiglahan sa buhay ni PSalvi ang kabanalan
b. Agua bendita – pagkawalang saysay ng kabanalan
Kabanata 23: Pangingisda c. Tingin ni PDamaso kay (1) Ibarra – para sakanya ang
sermon, kaya making dapat ito, (2) PMartin – mas
a. Ugaling Pilipino: konserbatibo – paghiwalay ng babae magaling magsermon si PDamaso
sa lalaki d. Alkalde – magarbong kasuotan; pinatotohanan ang
Filipino time o pagdating ng wala sa napagusapang
oras d. Sakit ng lipunan: pagkagahaman