TÜRK EĞİTİM TARİHİ SINAV SORULARI

• İslamiyetten önceki Türk eğitimini özetleyiniz

• Farabi
• İbni sina
• Ali kuşçu
• Piri reis
• Evliya çelebi
• Seydi Ali reis
• Kadızadei rumi
• Molla Fenari
• Selim sabit efendi
• Selçuklularda medreselerin yayılmasının başlıca nedenleri
• Nizamülmülk
• Ahi birliklerinin eğitim faaliyetlerini anlatınız
• İhtisas medreselerini anlatınız
• Şehzadegan mektebi
• Enderun mektebi
• Tıp mektepleri
• Eğitimde ilk yenileşme hareketleri özetleyiniz
• Usulü cedid
• Mithat paşa ıslahaneleri
• Mektebi sultani
• Kız eğitimini değerlendiriniz
• Tanzimat dönemi genel değerlendirmesini yapınız

İslamiyetten önceki Türk eğitimini özetleyiniz

Türklerin 10.yy.da Müslüman olmalarından önce öne çıkan devletleri Hunlar, Göktürkler ve
Uygurlardır.
*Hunlar’ın eğitim anlayışını göçebe yaşayış biçimleri şekillendirmiştir. Sözlü kültüre sahiptirler ve
törenin önemi büyüktür.
*Göktürklerin yaşayıp biçimi de Hunlara benzer fakat hunlardan farkı Orhun Anıtları gibi yazılı eserler
bırakmış olmalarıdır
*Uygurlar ise yerleşik hayata geçerek Maniheizim dinini benimsemişlerdir. Et ve süt ürünlerini
tüketmeyen uygurlar savaşçı özelliklerini yitirmişlerdir.Basım tekniğini bulmuşlar ve bu sayede okur
yazar oranları artmıştır, komşu ülkelerde katiplik bürokratlık danışmanlık tercümanlık yapmışlardır.

Farabi’nin Türk eğitim tarihindeki yeri

*Aristo’dan sonra “ikinci öğretmen” (muallimi evel)
*Türk eğitim tarihinde ilk kez doğrudan eğitim bilimine ilişkin görüşler ileri süren bilgindir.
*Eğitim ve öğretimi ayırır.
*Farabi’ye göre eğitimin amacı mutluluğu bulmak ve bireyi topluma yararlı hale getirmektir.
*Farabi’ye göre üç tür eğitimci vardır:
- aile reisi (aile fertlerinin)
- öğretmen (çocuk ve gençlerin)
- devlet başkanı (milletin)
*Öğretimde kolaydan zora gidilmeyi desteklemiştir.
*Öğretmen ne sert ne yumuşak olmalı, ılımlı olmalıdır.
İbni Sina’nın Türk eğitim tarihindeki yeri
*Farabi’den sonra “üçüncü öğretmen” (muallimi salis)
*Eğitimin doğumla başlaması gerektiğini savunur. Çocuğa iyi bir isim konulmalı, çocuk sütten kesilince
eğitimine başlanmalı, fazla baskı yapılmamalı, gerekirse cezalandırılmalıdır der.
-eğitim kadın erkek herkes içindir
-çocuklar okullarda akran ve arkadaşlarıyla birlikte eğitilmeli
-çocuklar oyunla eğitilmeli
-eğitimi anne baba üstlenmeli
-çocuklara meslek eğitimi verilmeli
-çocuğun zevk ve ilgileri genel-mesleki eğitimde göz ününde bulundurulmalı

Selçuklularda medreselerin yayılmasının başlıca nedenleri

1. Selçukluların çevrelerindeki Şii ve Fatimiler’in mezhep propagandalarına karşı koyma ihtiyacı
2. Yeni ele geçirilen ülkelere kültürel ve sosyal açıdan da sahip olmak için gerekli insanları
yetiştirme ihtiyacı
3. Genişleyen imparatorluğun yönetimi için memur ve din adamı yetiştirme ihtiyacı
4. İslamiyeti yeni benimsemiş oğuz topluluklarının yeni inançlarının pekiştirilme ve eskilerinin
silinme gereğinin duyulması

Nizamülmülk’ün Türk eğitim tarihindeki yeri

Nizamülmülk’e göre devlet yönetiminin temel ilkesi adalettir.
Büyük kentlerde çok sayıda Nizamiye Medresesi ve benzerlerini kurarak, medreselerin örgün eğitim
kurumu olarak ön plana çıkmasını sağlamıştır.

Ahi birliklerinin eğitim faaliyetleri

İslam dininin esaslarına göre düzenlenmişlerdir.
1. İnsan bir bütün olarak ele alınmış, ona yalnız mesleki değil dini ahlaki bilgiler de
verilmiştir.
2. İş başında yapılan eğitimin iş dışında yapılan eğitimle bütünleşmesi sağlanmıştır
3. Eğitim ömür boyu süren bir faaliyettir
4. Köylere kadar varan bir teşkilat kurulmuştur
5. Sistem ahilik prensiplerine uymayı kabul eden herkese açıktır
6. Dersler yetkili kişiler tarafından verilir
7. Eğitim ücretsizdir

İhtisas medreselerini anlatınız

İhtisası gerektiren bir dalda ağırlıklı eğitim öğretim yapan medreselerdir
1. Darul Kurra: Kurani Kerimin öğretildiği, bir bölümün ya da tamamının ezberletilip okuma
usüllerinin talim ettirildiği yer
2. Darul Hadis: Hz.. Peygamber’in hadislerinin tedris ve tetkiklerinin yapıldığı yer
3. Darul Tıb: Tıp eğitim öğretimi ile tedavinin birlikte yürütüldüğü yer
Kadızade-i Rumi
Matematik ve astım alanında çalışmalar yapmıştır.
Ali Kuşçu onun öğrencisidir.

Molla Fenari
Osmanlı Dev.nin ilk şeyhülislamıdır.
Mantık, matematik, astronomi, dini bilimler alanlarında çalışmalar yapmıştır.

Ali Kuşçu
Matematik, astronomi bilginidir.
Semerkant’taki rasathanenin müdürlüğünü yapmıştır.
Ayasofya medreselerinde matematik ve astronomi dersleri vermiştir.
Önemli eserleri:
-Fetih risalesi
-Matematik risalesi
-Astronomi risalesi

Piri Reis
Kaptan-ı Derya
Denizcilik Kitabı (Kitab-ı Bahriye)
Dünyadaki pek çok okyanus ve kıyıları büyük bir isabetle çizmiştir.

Seydi Ali Reis

Osmanlı donanmasında komutanlık yapmış Hint Deniz Seferlerinde Portekizlileri mağlup etmiştir.
Askerleriyle yaya olarak uzun bir yolculuk yapmış ve yolculuk sırasındaki gözlemlerini
Memleketlerin Aynası (Miratül Memalik) adlı kitabında toplamıştır.

Evliya Çelebi
Oldukça fazla ülke gezmiş, deneyim ve gözlemlerini Seyehatname adlı kitabında toplamıştır.

Kemal Paşazade
Osmanlı şeyhülislamı
Tevarihi Ali Osman en önemli eseri

Katip Çelebi
Tarih, coğrafya, astronomi alanında çalışmalar yapmıştır.
Pozitif bilimlerin önemini vurgulamış, medreselerden fen bilimlerinin çıkarılmasını eleştirmiştir
-Bibliyografya(Keşfüz Zünun)
-Tarih(Fezleke)
-Coğrafya(Cihannüma)
-Denizcilik Tarihi(Tuhafetül Kibar fi Esfarl Bihar)

Şehzadegan Mektebi
Şehzadelere sıbyan mektebi seviyesine eğitim veren kurumdur

Enderun Mektebi
Hristiyan ailelerden devşirilen çocukların seçilerek alındığı bir saray okuludur.
Kanuni devrinden itibaren Türk çocukları da alınmaya başlandı.
Temel özelliği okulun sarat içinde bulunması ve tüm derslerin Türkçe verilmesidir.
Sadrazamlar, eyalet valileri, yeniçeri ağaları, ressamlar, mimarlar, müzikçiler vb medresenin
yetiştiremediği kişiler yetiştirilirdi.
Tıp Mektepleri

Eğitimde ilk yenileşme hareketlerini özetleyiniz

Eğitimde yenileşme askeri okulların açılmasıyla başlamıştır.
Yabancı uzmanlara görev verilmiş ve Batı dilleri programlara girmiştir.
2. Mahmut’un çıkardığı ferman ile ilköğretim zorunluluğu gelmiştir.
Batı ile ilişkiler artmış, Avrupa’ya öğrenci gönderilmiştir.

Usul-i Cedit
Okuma yazma öğretimi konusunda başarısız olan sıbyan mekteplerinde bu güçlüğü yenme amacıyla
denenen bir öğretim metodudur.
Selim Sabit Efendi’nin önemli bi rolü vardır
Usul-i cedit’e göre okuma yazma öğreten ilk kitabı yayımlamıştır

Mithat Paşa ıslahaneleri

Mithat Paşa’nın açılmasına ön ayak olduğu ıslahaneler daha sonra sanayi mekteplerine dönüşerek
bugünkü mesleki ve teknik okullarının yanı sıra çocuk ıslahevlerinin çekirdeğini oluşturmuştur.

Mektebi Sultani (Galatasaray Lisesi)

Mekteb-i Sultani’nin kuruluşu, esas itibariyle bir ihtiyacın giderilmesini öngörmekteydi. rüşdiye
sayısında artışlar meydana geldi. Buradan da yüksek öğrenim kurumu olarak medreselere devam
ediliyordu. Fakat Rüştiyeler yüksek öğrenime hazırlık açısından lise eğitiminden çok ortaokul
konumunda bulunuyorlardı. Bundan dolayı Rüştiye ile Medrese arasındaki boşluğu giderecek ara
eğitim veren lise tarzı müesseselere ihtiyaç duyuluyordu. Eğitimdeki bu boşluk genellikle Türkler için
geçerli bulunmaktaydı. Buna karşılık Gayrımüslim ahali sahip oldukları mektepler itibariyle böyle bir
boşluk hissetmemekteydiler.
İlk tecrübe olarak, Galata Sarayı binasında bir okul açılması uygun görüldü. Burası daha sonra diğer
vilayetlere açılacak liselere örnek teşkil edecekti.

Kız eğitimini değerlendiriniz

Kız çocuklarının geleneksel mahalle mektepleri dışında resmi eğitim kurumlarında eğitilmesi Tanzimat
dönemiyle başlamıştır.
Kız öğretmen okullarının açılması kadınlara yeni bir meslek sahası imkanı sunmuş ve Türk kadınının
resmi olarak çalışma hayatına girişi, ilk olarak eğitim alanında olmuştur.

Tanzimat Dönemi genel değerlendirmesini yapınız

Tanzimat döneminden önce sadece askeri okullar açılarak eğitim modernleştirilmeye başlanmıştı.
Tanzimat’la birlikte ise personel ihtiyacı göz önüne alınarak yeni okullar açılmıştır.
30 Nisan 1857 tarihli genelgeyle Maarif-i Umumiye Nezareti kurulmuş ve sıradan tebaa için eğitim
imkanları genişletilmiştir.
1869 tarihli Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ile her düzeyde parasız ve zorunlu eğitim uygulamaya
konuldu. Hiçbir zaman tam anlamıyla hayata geçirilmemesine rağmen önemli bir yenilik sayılır.
Artık Osmanlı Devleti eğitime sadece elit kadronun yetişmesi gözüyle bakmıyor bütün yurttaşlarına
modern bir eğitim sağlama yükümlülüğünü kabul ediyordu.