Lefkoşa Surları

TÜRKLERİN Kıbrıs’ı almak üzere olduğu dönemde Venedikliler, Lefkoşa şehrini savunabilmek
için, kentin çevresindeki eski Lüzinyan surlarının yerine 1567 yılında yeni surlar yapmaya
başladılar. Surların planını Guilio Savorgnano adlı ünlü Venedikli bir mühendis çizmiştir. Daire
şeklinde 3 mil çevresi olan bu surların üzerinde, her biri birer kale sayılabilecek 11 burç ve
toplam 3 kapı bulunmaktadır. Surlar, dışı taşla örülmüş kalın toprak duvarlardı. Surlarda
bulunan kapıların adları, kuzeyde "Porta Del Proveditore - Girne Kapısı-" doğuda "Porta
Guiliana- Magosa kapısı" ve batıda "Porta Domenico - Baf Kapısı" dır. Venedikliler surları
yapabilmek için 3 millik çevrenin dışında bulunan evleri, sarayları, manastır ve kiliseleri yıkıp
taşlarını surların yapımında kullanmışlardır. Surların yapımında Frenk soylularının ve diğer
katkısı olan kişilerin adları da (Rochas, Loredano, Barbaro gibi) burçlara verilmiştir.
Venedikliler Lefkoşa kenti surlarını bitirmeden Osmanlılar tarafından yenilgiye uğratılmışlardır.

Lefkoşa'nın konum olarak Kıbrıs adasının merkezi bir yerinde bulunması, Kıbrıs'a damgasını
vuran medeniyetler için önemli bir etken olmuş, Roma medeniyeti ile başlayan “Casturm”
kavramı Bizans'la “Kaleye” dönüşmüş ve kısa bir süre Templer Şovalyelerinde kalan Lefkoşa,
1192'de Lüzinyan Kırallığının adada hakimiyeti ile başkent olmuştur. 300 yıla yakın süren
Lüzinyan Kırallığı döneminde Lefkoşa Ortaçağ Feudal Şehir anlayışı ile yönetilmiş ve adanın
idari başkenti olarak kalmıştır.
100 yıla yakın süren Venedik dönemi ile başkent Lefkoşa'da feudal düzen aristokratik
anlayışla devam etmiştir. Venedik döneminde Rönesans'la gelen yeni fikirler ve yenilikler
benimsenmiş ve Lefkoşa'ya uygulanmaya başlanmıştır. Rönesans'la birlikte yavaş yavaş
önemini kaybeden Kilise anlayışı Ortaçağ kentlerinin şehir dokusunu değiştirmiş, Kilisenin ve
Kilise etrafında oluşan meydanların kentin en önemli simgesi olarak bilinmesi tarihe
karışmaya başlamıştır. Rönesans ile ortaya atılan yeni “İdeal Şehir” kavramı Lefkoşa şehrine
de uygulanmıştır. 1567-1670 yılları arasında Lefkoşa şehrini koruma amaçlı o dönemin
mimarlarından “Giulio Savorgnano” tarafından yapılan Lefkoşa surları Doğu Akdeniz'deki
“Palmanova” şehrinin surları ile benzer plandadır. Palmonavo, Venedik Cumhuriyeti sınırları
içinde oluşturulan planlanmış Rönesans şehridir ve Rönesans döneminde tam olarak
tasarlanan ve uygulanan “İdeal Şehir” anlayışını simgeler. Askeri mimarinin en mükemmel
örneklerinden biri olan Lefkoşa Surları, 5 km uzunluğunda, birbrilerine uzaklıkları eş 11
burçtan (fig 1) ve 3 anıtsal kapıdan oluşmaktadır. Magosa Kapısı (G.Kıbrıs), Baf Kapısı
(G.Kıbrıs) ve Kuzey Kıbrıs'ta bulunan Girne Kapısı surlar içinin ve dışının sirkülasyonunu
halen sağlamaktadır. 1974 Barış Harekatı ile ikiye bölünen Lefkoşa Şehri ve tarihi şehir
surlarının tam yuvarlak plan biçimini algılamak biraz zordur. Lefkoşa'nın Kuzey bölümünde
bulunan tarihi şehir surları iyi durumdadır ve KKTC Eski Eserler ve Müzeler Dairesi
Kontruollüğünde etap etap borçların ve sur duvarlarının restorasyonları ve bakımları
yapılmaktadır.
Lefkoşa şehrinin oluşumundaki bütün bu birbiri ile ilişkili ve birbirini takip eden değişiklikler,
Lefkoşa surlariçinin bugünkü tarihi dokusunu oluşturmuş, ve şehri bir tarihi merkez haline
getirmiştir. Fakat bu tarihi şehrin engellenemez bir şekilde modernist akımlara ve günümüz
ihtiyaçlarına ayak uydurmaya çalıştırılması birçok tarihi değeri bulunan binaların yıkımına,
sokak genişletmelere yol açmış ve tarihi kent dokusunda bozulmalara neden olmuştur.
                    

Kaynakça:
BRUNO, A (1987) “The Fortıfıed Cıty of Nicosia” UNDP Mission in Cyprus
ENLART, C. (1899) Gothic Art anda Renaissance in Cyprus”. Paris, Earnest 
Leroux.
HANWORTH, R (1983) “The Heritage of Northern Cyprus” Tezel Offset, Norhern Cyprus
KKTC Ministry of Foreign Affairs and Defense (1996) “The Cultural Heritage of Northern
Cyprus Its Protection and Preservation “Nicosia, Northern Cyprus
ROTH, L(1993) “Mimarlığın Öyküsü”. İstanbul, Kabalcı Yayınevi
YILDIZ, N.(1999) “History of Cypriot Civilizations” Eastern Mediterranean University,
Famagusta

Lefkoşa'nın Tarihi ve Turistik Yerleri >> Lefkoşa Surları

  

TÜRKLERİN Kıbrıs’ı almak üzere olduğu dönemde Venedikliler,

Lefkoşa şehrini savunabilmek için, kentin çevresindeki eski Lüzinyan
surlarının yerine 1567 yılında yeni surlar yapmaya başladılar. Surların
planını Guilio Savorgnano adlı ünlü Venedikli bir mühendis çizmiştir.
Daire şeklinde 3 mil çevresi olan bu surların üzerinde, her biri birer kale
sayılabilecek 11 burç ve toplam 3 kapı bulunmaktadır. Surlar, dışı taşla
örülmüş kalın toprak duvarlardı. Surlarda bulunan kapıların adları,
kuzeyde "Porta Del Proveditore - Girne Kapısı-" doğuda "Porta
Guiliana- Magosa kapısı" ve batıda "Porta Domenico - Baf Kapısı" dır.
Venedikliler surları yapabilmek için 3 millik çevrenin dışında bulunan
evleri, sarayları, manastır ve kiliseleri yıkıp taşlarını surların yapımında
kullanmışlardır. Surların yapımında Frenk soylularının ve diğer katkısı
olan kişilerin adları da (Rochas, Loredano, Barbaro gibi) burçlara
verilmiştir. Venedikliler Lefkoşa kenti surlarını bitirmeden Osmanlılar
tarafından yenilgiye uğratılmışlardır