May 2 uri ang kahulugan ng nasyon:
YUNIT-5
BATAYANG KAALAMAN SA MGA TEORYA SA
PANANALIKSIK
NASYONALISMO
- sistema ng paniniwala o ideyolohiyang
politikal ng pagiging makabansa, ng
katapatan sa interes ng bansa, ng
identipikasyon nang may pagmamalaki sa
kultura at tradisyon ng bansa at ng
paglulunggating matamo ang pambansang
pagsulong (Philippine Cultural Education)
- makabayang pilosopiya na tumutugon
hindi lamang sa pagiging makabayan kundi
sa pagkakaroon ng paninindigan,
karapatan, diwa at pakikisangkot para sa
lipunan(Philippine EJournals)
- pag-ibig sa bayan at bahagi nito ang
paggigiit sa soberanya ng bansa, kalayan
at pag-asa sa sariling kakayahan (Lichauco,
1968)
- malinaw na konsepto ng mga elementong
bumubuo sa pagiging nasyon ng isang
bansa at bagay na nagtatangi at
nagpapakita ng kaibahan nito sa iba pang
nasyon(Alfonso, 1967 et. al)
- pagsasakripisyo para sa
bayan(Rizal)Handang kalimutan ng isang
taong Makabayan ang kanyang sarili para
maisulong ang kabutihan ng kanyang mga
kababayan.
- katapatan sa mga institusyon, tradisyon at
pagpapahalaga sa kasaysayan (Abueva,
1999)
Ayon sa akdang “Nationalism”(2009) ni Antony
Smith, propesor sa London School of Economics
ang nasyonalismo ay maaaring nagmula sa
pagkakaroon ng nasyon
1. Objective factors
- mga kahulugang nakatuon sa wika,
relihiyon, asal, teritoryo at institusyon
(nakabatay sa geographical notion o
pagsasama-sama ng mga tao sa iisang
teritoryo)
- ang mga naninirahan sa iisang teritoryo
ang bumubuo ng nasyon at ang pananatili
nila sa bansa ang nagiging sukatan ng
nasyonalismo (Lopez, propesor ng
Literature sa Faculty Arts and Letters ng
UST
2. Subjective factors
- tumutukoy sa mga kahulugang nakasentro
sa mga saloobin, pang-unawa at
sentimyento ng mga mamamayan.
Sa perspektiba ng politika at sosyolohiya,
mayroong 3 paradigma upang maunawaan ang
pinagmulan at batayan ng nasyonalismo:
(Smith, 2012)
1. primordialism (perrenialism)
- ang nasyonalismo ay isang likas na phenomena
na kinakaharap ng bawat nasyon
2. ethnosymbolism
- isang paradigmang komplikado, nakabatay sa
perspektibo at ipinaliliwanag na ang isang
nasyonalismo ay isang dinamiko,
ebolusyonaryong phenomena na
kinasasangkutan ng historikal na kahulugan, sa
pamamagitan ng subhektibong ugnayan ng
nasyon sa kanyang pambansang simbolo.
3. modernism
– nagmumunkahi na ang nasyonalismo ay dapat
tingnan bilang pinakabagong penomenang
panlipunan na nangangailangan ng istrukturang
sosyo-ekonomiko ng makabagong lipunan.
San Juan et al, (2019)
Sa aklat nabanggit na sa isang bansang dating
kolonya gaya ng Pilipinas, isa sa mga
karaniwang lente ng pagsipat sa mga
pananaliksik ang mga diskurso sa nasyonalismo.
Miseducation of the Filipino
- Isang magandang halimbawa ng
pagdidiskurso sa nasyonalismo ni Renato
Constantino, na malayang isinalin ni
Martinez sa Filipino bilang “Lisyang
Edukasyon ng mga Pilipino.”
“Sa nasabing artikulo, sinuri ni Constantino ang
kasaysayan ng edukasyon sa bansa, partikular
ang sitwasyon nito sa panahong direktang
kolonya pa ang Pilipinas. Nilinaw niya ang
nasyonalismo ay hindi lamang isyung kultural,
kundi politikal at ekonomiko rin.”
Mga halimbawa ng mga akdang nasulat ng
ating mga bayani na tumatalakay sa
nasyonalismo
1. “Pag-ibig sa Tinubuang Lupa” at sanaysay na
“Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog” ni
Andres Bonifacio
2. “Kartilya ng Katipunan” at ng sanaysay na
“Ningnging at Liwanag” ni Emilio Jacinto.
Ang mga pagsusuri sa mga akda ng mga
bayaning Pilipino ay mainam ding sanggunian
para sa mga diskurso hinggil sa nasyonalismo
1. gaya ng sanaysay na “Ang Apat na
Himagsikan ni Francisco Balagtas” ni Lope K.
Santos at
2. ang artikulong “Perspetibo, Realismo, at
Nasyonalismo” ni Rolando Tolentino.
Teoryang Dependensya
- kilala sa tawag na Teoria de la
Independencia o Teorya ng Dependensiya
at nakaugat sa Amerika Latina
- paniniwala na ang pinagkukunang-yaman
ay dumadaloy mula sa “silid”ng nasa
mahihirap na kalagayan tungo sa “sentro”
ng mayayamang estado, kung saan ang
kapalit ng pag-unlad ay ang paghihirap ng
isa. Ito ang sentral na argumento ng
teoryang dependensya na ang mahihirap
na estado ay pinagkaitan at ang
mayayaman ay pinagkalooban sa paraan
kung paano isinama ang mahihirap sa
“pamamalakad ng mundo”
- Ang teoryang dependensya ay wala na
masyadong tagapagtaguyod bilang isang
pangkalahatang teorya, ngunit ang ilang
manunulat ay nakipagdebate sa patuloy
nitong kaugnayan bilang isang
pangkonseptong oriyentasyon sa
paghahati-hati ng yaman ng mundo.
Raúl Prebisch at Theotônio dos Santos
- kilalang teorista
- Ayon sa kanila, ang pagsasamantala ng
mga bansang industriyalisado sa mga
bansang mahihirap ay sa pamamagitan ng
neokolonyalismo sa ekonomiya na
nakaapekto rin nang malaki sa sistemang
politikal at kultural ng bansa.
Halimbawa: ang pagpasok ng dayuhang
puhunan o foreign investment na nagtutulak sa
maraming mamamayang magtrabaho sa ibang
bansa at ang higit na pagtutuon ng pansin ng
bansang gaya ng Pilipinas ang paggamit ng
Ingles sa mataas na antas ng edukasyon.
Sa isa pang artikulo ni San Juan (“Pambansang
Salbabida at Kadena ng Dependensiya: Isang
Kritikal na Pagsusuri sa Labor Export Policy
(LEP) ng Pilipinas”)
- ay ipinaliwanag nito ang kritisismo ng mga
tagapagtaguyod ng Teoryang
Dependensiya sa neokolonyal na
sistemang nangingibabaw sa mga bansang
gaya ng Pilipinas. Aniya, “Mas
nakikinabang ang mga bansang mauunlad
 at/o mayaman sa kapital sa ganitong
sistema.
Marxismo (Maranan, 2018)
- metodo ng sosyo-ekonomikong pagsusuri
na kung saan ay tinitingnan ang ugnayan
ng klase at tunggaliang panlipunan (class
conflict) gamit ang interpretasyon ng pag-
unlad ng kasaysayan at ginagamitan din ng
diyalektikal na pananaw ng
transpormasyong panlipunan o social
transformation
- isa itong pandaigdigang pananaw at
pagsusuri ng lipunan na nakatuon sa
ugnayan at hidwaan ng mga antas ng
lipunan na gumagamit ng materyalistang
interpretasyon ng takbo ng kasaysayan at
diyalektikong pananaw ng pagbabago ng
lipunan.
Ayon sa Marxistang analisis
- nagaganap ang tunggalian ng mga uri sa
kapitalismo dahil sa paglala ng mga
kontradiksyon sa pagitan ng produkto,
mekanisado at maayos na paggawa ng
ploretariat at ng pribadong pagmamay-ari
at pribadong paglalaan ng labis na
produkto sa anyo ng labis na halaga (o
kita) ng iilang pribadong nagmamay-ari na
tinatawag na burges.
Sosyalismo
- isang sistemang sosyo-ekonomiko batay
sa kooperatibang pag-aari ng paraan ng
produksyon ng bawat isa at produksyong
tuwirang isinasaayos upang gamitin.
Sa paniniwala ni Karl Marx, habang patuloy na
sumusulong ang puwersang produktibo at
teknolohiya, magbibigay-daan ang sosyalismo
sa isang yugto ng komunismong pagbabago ng
lipunan.
Komunismo
- ay magiging isang makataong lipunan na
walang kaurian o estado at naninindigan
sa panlahatang pagmamay-ari at sa
prinsipyong “Mula sa bawat isa ayon sa
kanyang kakayahan, para sa bawat isa sa
kanyang pangangailangan”
Ang Marxismo sa Pilipinas (San Juan, et al,
2019)
- ay karaniwang ginagamit sa panunuring
pampanitikan kung saan, sa ganitong
konteksto ay inaalam ang uring
panlipunan(social class) na nasa teksto,
pelikula at iba pa; ang tunggalian ng mga
uring panlipunan; ang nang-api at inapi,
nagsamantala o pinagsamantalahan ang
pagkakalarawan sa mga karakter; ang
paraan ng pagsamantala sa iba ng ilang
karakter; at kung aling uring panlipunan
ang nagtatagumpay sa huli.
Ang pagsusuring Marxismo ay inilapat na sa
artikulong “Kontra-Gahum:Pagsipat sa Tema,
Pilosopiya at Ideolohiya ng Piling
Kontemporaryong Tulang Radikal Tungo sa
Kontekstwalisasyon ng Kritisimong Marxista” ni
San Juan (2010).
Sinusuri ng Marxismo ang mga patakarang
ekonomiko at mga planong pangkaunlaran,
particular ang epekto nito sa uring mangggawa
at iba pang sector.
Feminismo
- maituturing na malapit na malapit sa
Marxismo ay isa batayang teoretikal.
Pokus Feminismo
- ay nakatuon naman sa pang-aapi o
pagsasamantala sa isang partikular na
kasarian(babae).
Ipinaliwanag sa sanaysay ni Taguiwalo (2013) na
may pamagat na “Ang Marxistang Lapit sa Isyu
ng Kababaihan” ang malinaw na ugnayan ng
Marxismo at Feminismo. Konektado rin sa
marxismo ang perspektibang “Mga Tinig Mula
sa Ibaba” ni Teresita Gimenez Maceda.
Maceda (1996)
- tinalakay niya ang kasaysayan ng mga
kilusang panlipunan sa Pilipnas sa
pamamagitan ng pagsusuri at
kontekstwalisasyon ng mga awitin ng mga
nabanggit na organisasyon ng mga
manggagawa, magsasaka at iba pa.
Pantayong Pananaw
- isang deskriptibong konsepto na
tumutukoy sa anumang kalipunan na
nagtataglay ng pinag-isa at panloob na
artikulasyon at linggwistik-kultural na
istruktura ng komunikasyon at interaksyon
ng kahalagahan ng pagkakaisa ng layunin
at dahilan ng pananatili
Ang pakikibaka ng Tanggol Wika laban sa banta
ng pagsira sa wikang Filipino ay maaaring
binabalutan ng konteksto ng pantayong
pananaw. Ang mga pangkat etniko at mga
kalipunang sosyal, kasama ang mga kababaihan
at LGBT na naghahanap ng pantay na pagtingin
ay dapat ring tingnan sa pagtataglay nito ng
pantayong pananaw (Maranan, 2018)
Ang pantayong pananaw (San Juan, et
al.,2019)
- ay isang konsepto at hinuha ng
multilinggwal na historyador na si Dr. Zeus
A. Salazar mula sa Unibersidad ng Pilipinas
na nag-aadhika ng isang nagsasariling
diskurso ng mga Pilipino sa wikang
pambansa para sa kasaysayan at agham
panlipunan.
Pantawang Pananaw
Ayon kay Bro. Clifford Sorita,
- sa panayam sa kanya ni Apples Jalandoni
(2018) na higit sa kaligayahan ay
mayroong tatlong (f) na kayamanan ang
lipunan: faith (pananalig), family (pamilya)
at friends (mga kaibigan)
- -Kaugnay ng kaligayahan ang konteksto ng
pantawang pananaw na binubuo ng 2
salitang “pagtawa at pananaw”. Pagtawa -
mahalagang kakampi ng tao upang
pagaanin at pasayahin anuman ang
kanyang kalagayan o antas sa buhay
- maituturing itong mekanismo ng
damdamin na humahanap ng solusyon
kung paanong matuturuan ang tao na
hanapin ang anumang bagay sa paraang
magaan at nakakaaliw
- Maituturing itong mekanismo ng
damdamin na humahanap ng solusyon
kung paanong matuturuan ang tao na
hanapin ang anumang bagay sa paraang
magaan at nakakaaliw.
Ang pantawang pananaw ni Rhoderick Nuncio
- ay nakapokus naman sa katutubong
pagsipat sa paraan ng pagpapatawa ng
mga Pilipino. Mababasa sa artikulong
“Saysay at Salaysay ng Pantawang
Pananaw Mula Pamumusong Hanggang
Impersonasyon” pagsusuri ni Nuncio
(2010) sa kasaysayan ng pagpapatawa sa
bansa.
May limang elemento ang pantawang
pananaw:
1. midyum
2. konteksto
3. content o anyo
 4. actor
5. manonood
Isang diwa ng karanasang Pilipino ang
pantawang pananaw. Nakapaloob ito sa
karanasan ng tawa bilang kritika, bilang
pagtuligsa sa kapangyarihan at kaayusan sa
lipunan na mababakas mula pa sa oral na
tradisyon, bago pa dumating ang mga Kastila,
hanggang sa paglaganap ng mass media ngayon.
Ang bahaging ito ay tumutukoy sa midyum ng
pantawang pananaw.
Ang midyum ay daluyan na kung saan nagiging
laganap o natatangi ang pantawang pananaw.
Kasama rin sa elementong ito ang lunan o ang
daluyan, halimbawa, sa entablado, kalye, radyo
at telebisyon. Samantala, nakapaloob sa
daluyang ito ang iba’t ibang anyo na
kinabibilangan ng kwentong bayan, entremes,
sainete, drama, bodabil, dulang panradyo at
impersonasyon bilang palabas sa telebisyon.
Ang mga nagsisiganap o mga aktor, karakter
ang tinaguriang mga pusong, aktor/komedyante
at impersoneytor. Ang mga isyung panlipunan
na tumatahak sa sosyal at pulitikal na kalagayan
ng bansa ang bumubuo sa konteksto ng
pantawang pananaw.
Teorya ng Banga
- mula sa ideya ni Prospero Covar(1993)
- “Kaalamang Bayang Dalumat ng
Pagkataong Pilipino.”
- “Tambalang lapit ang pamamaraan sa
pagdalumat ng pagkataong Pilipino: kung
may labas, may loob; kung may kaluluwa,
may budhi.
Ginamit na halimbawa ang katawan ng tao
bilang isang banga: may labas, loob, at lalim; at
pinagagalaw ng tambalan ng budhi at
kaluluwa.”
Covar
- isang halimbawa ang pagsipat sa “labas”
ng pagkataong Pilipino ang paliwanag
hinggil sa mukha: “Sa madaling sabi, sa
mukha nasasalamin ang samu’t saring
karanasan. Salamin ang mukha ng
damdami’t kalooban ng pagkataong nililok
ng kulturang karanasan.” Ang loob naman
ay “(m)alalim at malawak ang pinag-
uugatan
YUNIT 6
BATAYANG KAALAMAN SA METODOLOHIYA SA
PANANALIKSIK PANLIPUNAN
Ayon kay Walliman (2011, sa San Juan et al.,
2019),
- isa sa pinakakilalang manunulat hinggil sa
praktika ng pananaliksik, ang mga metodo
sa pananaliksik ay tumutukoy sa mga tiyak
na teknik ng pagtitipon at pagsusuri ng
datos upang makabuo ng mga
konklusyong mapaninindigan (reliable).
Metodo
- ito ang pinakamahalagang bahagi ng
pananaliksik na kailangang itakda sa
pasimula pa lamang ng pag-iisip ng paksa.
Inilalarawan ng metodo ng pag-aaral ang
akto ng mananaliksik sa pagsusuri ng mga
suliranin ng pag-aaral at ang mga dahilan
sa paggamit ng tiyak na pamamaraan
upang matukoy, piliin, iproseso, at
analisahin ang impormasyon para sa pag-
unawa sa suliranin.
Dalawang pangunahing katanungan ng metodo
1. paraan ng pagkolekta ng datos
2. paraan ng pag-analisa.
Kailangang lagging direkta, tiyak, at ginagamitan
ng pandiwa na nasa pangnagdaang
kapanahunan ang pagsulat ng metodo.
Sa pilosopiya, ang metodo ang batayang
simulain at tuntunin ng pagbubuo sa isang
sistemang pilosopiko o proseso ng pagsisiyasat ;
ang pag-aaral ng mga simulaing naging batayan
sa pagkabuo ng iba’t ibang agham at paggamit
ng pagsisiyasat na siyentipiko.
Samantala, idinagdag ni Walliman, (binanggit
nina San Juan) na kaugnay ng metodolohiya,
may walong proseso na maaaring isagawa sa
pananaliksik (na maaaring pagsama-samahin sa
alinmang pananaliksik batay sa
suliranin/tanong/layunin ng pananaliksik):
1. Pagkakategorya o Kategorisasyon.
Tumutukoy ito sa pagbubuo ng tipolohiya o
set ng mga pangalan o pagpapangkat-
pangkat ng mga bagay, pangyayari,
konsepto, at iba pa. Kapaki-pakinabang ito
sa pagpapaliwanag kung ano-ano o sino-
sino ang magkakasama sa isang kategorya,
at bakit o paano sila naging magkakasama
sa isang kategoryang iyon
2. Paglalarawan o Deskripsyon. Tumutukoy
ito sa pagtitipon ng mga datos na nakabatay
sa mga obserbasyon.
3. Pagpapaliwanag. Tumutukoy sa prosesong
higit pa sa simpleng paglalahad lamang ng
datos o impormasyon, upang bigyang-linaw
ang kabuluhan ng nito sa konteksto ng iba’t
ibang aspektong kultural, politikal,
ekonomiko, at iba pa.
4. Pagtataya o Ebalwasyon. Tumutukoy sa
pagsusuri sa kalidad ng mga bagay,
pangyayari, at iba pa
5. Paghahambing o Pagkukumpara.
Tumutukoy ito sa pagsusuri ng mga
pagkakatulad at pagkakaiba ng dalawa o
higit pang bagay at iba pa, tungo sa mas
malinaw na pag-unawa sa isang
penomenon.
6. Paglalahad/Pagpapakita ng
Ugnayan/Relasyon o Korelasyon.
Tumutukoy sa pag-iimbestiga para makita
kung nakaiimpluwensya ba ang isang
penomenon sa isa pa, at kung
nakaiimpluwensya nga ay sa anong paraan
o paano?
7. Paglalahad/Pagbibigay ng Prediksyon.
Tumutukoy sa paglalarawan sa posibleng
mangyari sa isang bagay, penomenonn at
iba pa batay sa matibay na korelasyon ng
mga penomenong sinuri/pinaghambing.
8. Pagtatakda ng kontrol. Tumutukoy sa
paglalahad ng mga paraan upang ag isa o
higit pang bagay (gaya ng teknolohiya) ay
maisailalim sa kontrol ng mga
tao/mananaliksik tungo sa mas epektibo
at/o mas ligtas na paggamit nito.
Bukod sa mga nasabing proseso, tinukoy rin ni
Walliman ang 10 disenyo ng pananaliksik gaya
ng historikal, deskriptibo, korelasyon,
komparatibo, komparatibo, eksperimental,
simulasyon, ebalwasyon, aksyon, etnolohikal, at
kultural.
Sa aklat ni Maranan (2018)
- binanggit ang dalawang pangkat ng
metodo ng pananaliksik. Ito’y
kinabibilangang ng:
1) ang pangkat ng empirical-analytical na nag-
aaral sa agham panlipunan na katulad ng
pag-aaral sa mga agham na likas. Ang tipo
ng pananaliksik na ito ay nakatuon sa
kaalaman sa layunin, mga katanungan ng
pananaliksik na maaring masagot ng oo o
hindi, at ang operasyonal na kahulugan ng
mga susukating baryabol.
Ang pangkat na ito ay gumagamit ng
deduktibong pangangatwiran na may
pagsasaalang-alang sa umiiral na teorya bilang
pundasyon sa pagbuo ng hinuha o palagay na
kailangang suriin.
2) ang interpretatibong pangkat ng metodo
ay nakatuon sa pag-unawa sa phenomena
gamit ang komprehensibo at holistikong
pamamaraan. Kasangkot sa pangkat na ito
ang pag-alam sa mga kasagutan sa tanong
na bakit, paano, at anong pamamaraan ang
ginagamit ng tao sa kanilang ginagawa
upang matamo ang inaasahang kasagutan.
Ang ilan pang karagdagang paliwanag tungkol
sa mga bahagi ng metodo ay ang mga
sumusunod:
1) mga salik sa pagkuha ng mga datos na sinuri
para sa kwantitatibo at mga paksa at
lokasyon ng paksa, kung kwalitatibo;
2) mga kagamitan at metodo na ginamit sa
pagtukoy at pangungulekta ng
impormasyon, at mga pamamaraan kung
paano tinukoy ang mahahalagang baryabol;
3) mga pamamaraan kung paano ginamit ang
datos at paano ito inanalisa; at
4) tiyak na kasangkapan o estratehiya ng
pananaliksik na iyong ginamit sa pagsagot
sa mga hinuha o palagay at mga inilahad na
katanungan kaugnay ng mga suliranin ng
pag-aaral.
Bilang karagdagan, ang epektibong
metodolohiya ay kailangang:
5) magpaliwanag sa pangkalahatang metodo
sa pagsukat sa mga suliranin ng
pananaliksik.;
6) magpaliwanag kung paano ang dulog ay
umangkop sa pangkalahatang disenyo ng
pag-aaral.;
7) magpaliwanag sa tiyak na metodo sa
pangangalap ng datos. Mahalaga rin na
ipaliwanag kung ano ang kahalagahan ng
datos upang bigyan ng solusyon ang
kasalukuyang suliranin;
8) magpaliwanag sa paraang nais gamitin
upang suriin ang kalalabasan ng pag-aaral.
Dapat isaalang-alang ang paggamit ng alinman
sa mga sumusunod: estadistikang
pagpapahalaga, teoretikal na perspektiba, at
iba pa;
9) magpaliwanag sa sanligan ng metodo na
hindi maliwanag sa mga magbabasa;
10) isaalang-alang ang proseso sa pagpili ng
sampol;
11) matapat na mailahad ang potensyal na
limitasyon ng pag-aaral na maaaring
makaapekto sa mga datos na makakalap;
12) kailangang magsagawa ng serye ng rebisyon
upang umangkop ang papel sa aktwal na
ginamit na metodo sa pag-aaral;
13) detalyadong mailahad ang deskripsyon ng
metodo kung kwalitatibo ang pag-aaral
sapagkat ang mananaliksik ang pangunahing
pinagkukunan ng datos.
Mga karaniwan at mas tiyak na pamamaraan o
metodo ng pananaliksik sa Filipino sa iba’t ibang
larangan:
Etnograpiya
- ay tinukoy bilang isang maliwanag na
account ng buhay panlipunan at kultura sa
isang partikular na sistemang panlipunan
batay sa maraming detalyadong
obserbasyon ng kung ano ang tunay na
ginagawa ng mga tao sa setting ng
lipunan.
- ay maaaring inilarawan bilang pareho,
mga pamamaraan ng pananaliksik sa
husay at dami na ginagamit ng mga
sosyolohista kapag nag-aaral ng mga tiyak
na grupo, komunidad o institusyon na
natagpuan na isang bahagi ng isang mas
malaking kumplikadong lipunan.
- ay nagmula sa salitang Griyegong ethnos
na nangangahulugang “mga tao” at
grapiya na nangangahulugang
“pagsusulat.” Isa itong uri ng pananaliksik
na kadalasang ginagamit sa larangan ng
agham panlipunan, partikular sa
antropolohiya at ilang sangay ng pag-aaral
 sa sosyolohiya, at nakatuon sa isang mapanatili ang pagkakaiba ng katotohanan
malalimang pag-aaral sa isang kultura. o realidad sa siyentipikong pananaw;
3. Hanapin ang ugnayan ng simbolo at
Ang metodolohiyang ito ng pag-aaral ay
kanilang kahulugan sa isinagawang
maaaring gumamit ng parehong kwantitatibo at
pakikisalamuha sa mga tao sa lipunan o
kwalitatibong pag-aaral.
komunidad;
Ayon naman kay Genzuk (2003) (makikita sa 4. Magsagawa ng pagtatala sa lahat ng
aklat nina San Juan et al., 2019), obserbasyon partikular sa pag-uugali ng
mga tao;
- nakasandig sa “malapitan, personal na 5. Pagtuunan ng pansin ang prosesong ginamit
karanasan, at posibleng partisipasyon, sa pangangalap ng datos, mga kalakasan at
hinggil lamang sa obserbasyon ng kahinaan;
mananaliksik” na karaniwang 6. Ang bawat gawain ay nararapat na maging
nagsasagawa ng pag-aaral sa mga pangkat uri ng simbolikong pakikisalamuha.
na multidisiplinari. Karaniwang pokus ng
etnograpiya ang intensibo o marubdob na
pag-aaral sa wika at kultura, isang
larangan o domeyn, at pagsasama-sama
ng paraang historikal, obserbasyon,
interbyu at pagtitipon ng dokumento,
tungo sa pagkakaroon ng datos gaya ng
mga siniping pahayag (quotations),
paglalarawan o deskripsyon, at mga
siniping bahagi ng dokumento (excerpts)
na karaniwang ibinabahagi sa paraang
naratibo o pasalaysay.

Ang etnograpiya ay pinakakaraniwang

ginagamit ng mga sosyolohista na tumutukoy sa
lipunan pati na rin ang iminungkahing
pananaliksik para sa mga pag-aaral na
kinasasangkutan ng paglahok ng kalahok. Sa
loob ng lipunan maaari itong magamit para sa
mga samahan, pamayanan, kulto, atbp.

Sa aklat ni Maranan (2018),

- nabanggit ang ilang pamamaraan sa

pagsasagawa ng etnograpiyang pag-aaral.

1. Pagsama-samahin ang simbolikong

kahulugan na nakalap buhat sa pakikipag-
ugnayan sa tao sa lipunan;
2. Magsagawa ng pagsusuri sa mga datos na
may iisang pananaw at pagsumikapan ding