MGA BATAYANG TEORYA SA
PANANALIKSIK NA AKMA SA LIPUNANG
PILIPINO
TEORYA
 Malaking bahagi ng isang pag-aaral
o anumang uri ng pananaliksik ang
teorya na magsisilbing pundasyon
ng kabuuan ng pag-aaral.
 pagsusuri ng kanyang mga datos na
nakalap at sa pagsagot ng
pangkalahatan at mga espisipikong
layunin/ tanong ng pag-aaral
 binubuo ng mga
pagsasapangungusap ng mga ideya
at dalumat-salita na nagpapaliwanag
sa relasyon o pagkakaugnay-ugnay
ng mga konsepto tungkol sa
kaganapan, karanasan at
phenomenon (Nuncio at Nuncio,
2004)
 estruktura ng ugnayan sa pagitan ng
realidad at dalumat- salita.
 wika dahil ito ay gumagamit,
lumilinang ng mga salitang ‘di payak
at nakikipagtalastasan para
maunawaan at mailapit ito sa iba’t
ibang tiyak na panukat, domeyn at
kaligiran ng pananaliksik.Hindi
uunlad ang teorya at pagteteorya sa
Araling Filipino kung hindi wikang
Filipino ang gagamitin, liban na lang
sa kung nasa ibang bansa na
ibayong pananaw ang ginagamit o
Filipinong nasa Ingles ang
kinalulunalan nila. (Nuncio at
Nuncio, 2004).
AKLAT NA TALABAN - dapat isaalang-
alang ang kaugnayan at balangkas nito sa
pag-aaral.
TEORYANG MARXISMO TUNGO SA
KAPAYAPAANG NAKABATAY SA
KATARUNGAN
 MARXISMO - isang kalipunan ng
mga sosyolistang doktrina
 itinatag nina Karl Marx at Friedrich
Engels - matibay na paniniwalang
ang kapitalistang lipunan ang tunay
na dahilan ng paghihirap ng mga
tao.
 “Ang kapitalistang lipunan ay
binubuo ng mga kapitalista na
siyang nagmamay-ari ng kapital at
ng mga manggagawang gumagawa
sa kapakanan at kayamanan ng
kapitalista” – Timbreza (2002)
 dehado ang kalagayan ng mga
manggagawa dahil sa
kinasasangkapan lamang sila ng
mga kapitalista habang patuloy sa
pagkakamal ng salapi at pagyaman.
 Habang yumayaman ang mga
kapitalista ay lalo namang
naghihirap ang mga manggagawa.
 SOSYALISMO – isang uri ng
lipunang pagmamay-ari ng mga
mamamayan nito at ‘di nga mga
naghaharing uri lamang.
 Nais ng mga Marxista ang isang
klasles na lipunang may tunay na
kalayaan, pagkakapantay-pantay at
katarungan. (Timbreza, 2002)
 Partida Komunista ng Pilipinas o
Communist Party of the
Philippines at National
Democratic Front ang mga
nagtataguyod ng ilang simulain at
pag-aaral ng Marxismo
Magagamit sa mga paksang
pananaliksik na may kaugnayan sa:
 Migrasyon at diaspora
 Karahasan sa mga kababaihan
 Pang-aabuso sa mga manggagawa
 Kahirapan
 Globalisasyon at iba pa
SIKOLOHIYANG PILIPINO:
SIKOLOHIYANG NAKABATAY
SAKULTURA, KASAYSAYAN AT WIKANG
KATUTUBO
 DR. VIRGILIO G. ENRIQUEZ - sabi
ng mga dayuhang propesor na
walang sariling sikolohiya ang mga
Pilipino at ikinagalit ito ni Enriquez.
 sikolohiyang bunga ng karanasan,
kaisipan at oryentasyong Pilipino.
mahalagang dukalin at unawain ang
konsepto ng kapwa o shared identity
upang ganap na maunawaan ang
pamamaraan ng pag-iisip at
pagkikilos ng isang Pilipino.
 akmang gamitin ang pananaw na
Sikolohiyang Pilipino sa mga
pananaliksik sa kasaysayan, kultura
at wika ng mga Pilipino na nakatuon
sa paraan ng pag-iisip at
pagpapakahulugan ng mga
partisipant o saklaw ng pag-aaral.
 SIKOLOHIYA - ang pag-aaral ng
isip, diwa at asal.
Itinuturing kang hindi ibang-tao bilang kung
ikaw ay marunong ng sumusunod:
 Pakikitungo/Transaksyon/Paggalang
 Pakikisalamuha/Interaksyon
 Pakikilahok/Pagsama/Pagsali
 Pakikibagay/Pagsunod
 Pakikisama/Pakikiayon
 Pakikipagpalagayang-loob/Pagiging
 Maunawain/Pagiging Katanggap-
tanggap
 Pakikisangkot/Pakikialam
 Pakikiisa/Pagkakaisa
Mga aral at ritwal, mga dalangin, bulong,
kuwentong-bayan, alamat at epiko.
 Ang tao at ang kanyang diwa.
 Ang panahon ng pagbabagong-isip.
 Ang panahon ng pagpapahalaga sa
kilos at kakayahan ng tao.
 Ang panahon ng pagpapahalaga sa
suliranin sa lipunan.
ang maka-Pilipinong metodo sa
pangangalap ng datos na binanggit nina Pe-
pua at Marcelino gaya ng:
 Pagtatanong-tanong
 Pagmamasid-masid
 Panunuluyan
 Pakikipagkwentuhan
 Pakapa-kapa
BATAYANG KAALAMAN SA PANTAYONG
PANANAW BILANG LENTE SA MAKA-
PILIPINONG PAG-AARAL NG
KASAYSAYAN
 binuo ni DR. ZEUS SALAZAR na
kinilala bilang “ama ng bagong
kasaysayan”
 ang Pantayong Pananaw ay ang
pag-aaral ng kasaysayan natin sa
ating sariling perspektiba gamit ang
mga konsepto/dalumat at isang
wikang naiintindihan ng lahat. Ito ay
mula sa salitang tayo. Ito ay mga
kwento at kasaysayan ng Pilipinong
isinilaysay ng mga Pilipino para sa
mga Pilipino. (Chua,1989)
 dapat ang pagkukuwento ay nasa
wikang naiintindihan ng halos lahat
ng Pilipino – at sa panahong ito, ito
ay ang Wikang Filipino.
 Binabasag nito ang kinagisnan nang
makadayuhang pamamaraan ng
pagsusuri at pag- aral ng
kasaysayang tuon sa perspektiba ng
mga dayuhan.
 magkakaroon lamang ng pantayong
pananaw kapag gumagamit ang
lipunan at kalinangan ng Pilipinas ng
mga konsepto at ugali na alam ng
lahat ang kahulugan na magiging
talastasang bayan. (Salazar, 1997),
INTERSECTIONALITY: TEORYANG lipunan. Ang pantawa bilang pang +
FEMINISMO tawa ay pag-angkin at pagtukoy sa
kakanyahan at kakayahan ng tawa
 sosyolohikal na teoryang nabuo bilang kritika.
noong 1989 ni CRENSHAW, isang  Tumutukoy (ang pananaw) sa pag-
critical legal scholar na Amerikano. iisip ng tao. Pinagninilayan o pinag-
 naglalarawan kung paano ang iba’t iisipan ng tao ang pagkakaroon ng
ibang paraan ng diskriminasyon pananaw.
 tumutukoy sa kung paano ang iba’t  TAWA - reaksyong pandamdamin.
ibang sangay ng identidad gaya ng Isang mekanismo ang damdamin na
lahi, kasarian, abilidad, sekswal na nagbibigay ng laman sa puwang o
oryentasyon, relihiyon at grupong guwang sa damdamin ng isang
kinabibilanganat mga kaugnay nito taong malungkutin o taong
ay nagiging ugat ng opresyon o naghahanap ng kasiyahan sa buhay.
pagmamalupit at pagmamaliit sa  magagamit ang teoryang ito bilang
lipunan o pribelehiyo. lente sa pag-aaral o pagsusuri ng
 layunin ng teoryang ito na tugunan mga
ang rasismo, patriyarkang lipunan, o dulang panteatro (komedya
opresyon ng lahi, at iba pang uri ng at sarswela)
diskriminasyong lumilikha ng ‘di o dulang panradyo 9kwentong
pantay na pagtingin sa kababaihan. kutsero)
 ang opresyon o pagmamaliit sa o kwentong-bayan (kwento ni
isang tao Matsing), awit
 DR. OLENA HANKIVSKY - ang o sayaw
Intersectionality bilang teorya ay o pelikula
nakabatay sa paniniwalang ang o programa sa telebisyon
buhay ng tao ay multidimensyonal at o stand up comedy,
komplikado. o iba pang may elmento ng
 SYMINGTON - ito ay nag-ugat sa pagpapatawa tungo sa
prinsipyong ang tao ay nabubuhay pagbasang kritikal.
sa multi-layered identities na  KRITIKA - isang interpretasyon ang
nagmula sa pakikipag-ugnayan at pananaw
nakaugat na kasaysayan.
Ipinaliliwanag ng teoryang ito na ang Limang Mahahalagang Elemento:
tao ay bahagi ng higit pa sa isang
komunidad na maaaring makaranas o Midyum
ng pribelehiyo o opresyon nang
o Konteksto
magkasabay.
o Kontent o Anyo
o Aktor
PANTAWANG PANANAW: TAWA BILANG o Manonood
KRITIKA
Limang Katangian ng Pantawang Pananaw:
 Ito ay produkto ng kritikal na isipan
o Ito ay isang pagbasang
at nina DR. RHODERICK NUNCIO
AT ELIZABETH MORALES kritikal.
NUNCIO (2004). o Ito ay subjective na
 ay nangangahulugang tawa bilang pagbasag sa imahe at
kritika sa mga isyu at tauhan sa katawan.
o Ang pananaw na ito ay may
 kasaysayan.
o
Ito ay intersubjective.
o
Ito ay kapwa intertekstwal at
repleksibo
TEORYANG DEPENDENSYA

 Ito ay ipinakilala ni RAUL

PREBISCH na noon ay director ng
United Nations Economic
Commission for Latin America.
 kapalit na patuloy na pagyaman ng
mga mayayaman nang mga bansa
sa mundo ay ang patuloy na
paghihirap ng mga maliliit, mahihirap
at walang kalaban-labang mga
bansa bunsod ng mga ‘di
makatarungang polisiyang pang-
ekonomiyang nararanasan mula
noon hanggang sa kasalukuyang
panahon.
 Labis ang ‘di pagkakapantay-pantay
ng ekonomiyang pandaigdig sa
distribusyon ng kapangyarihan at
yaman bunga ng kolonyalismo at
neokolonyalismo. Ito ang naglalagay
sa maraming bansa sa posisyon ng
dependent o umasa.
 DEPENDENSYA SA DAYUHAN -
ginagamit upang ipaliwanag ang
pagkabigo ng mga ‘di
industrialisadong bansa na
magpaunlad ng ekonomiya sa kabila
ng mga puhunan mula sa mga
industrialisadong mga bansa.
 KOLONYALISMO - ang ablilidad at
kapangyarihan ng mga
industrialisado at nangungunang
bansa na epektibong manakawan ng
mahalagang resorses ang kanilang
mga kolonya tulad ng lakas-
paggawa at mga natural na element
at mineral.
 NEOKOLONYALISMO - tumutukoy
sa pangkalahatang dominasyon ng
mga makapangyarihang bansa sa
mga banang ‘di mauunlad kasama
ang kanilang mga kolonya sa
pamamagitan ng panggigipit at
opresibong rehimeng political.
(Crossman, 2018)