Roos van Leary;

een korte uitleg

Uit veel onderzoeken naar menselijke relaties komen telkens twee hoofddimensies van gedrag naar
voren:
1. Gedrag m.b.t. controle, invloed en dominantie: boven of onder gedrag
• Boven-gedrag: neemt de leiding
• Onder-gedrag: laat de leiding over aan een ander
2. Gedrag m.b.t. intimiteit en affectie: samen of Ik- of tegen gedrag
• Samen-gedrag: op samenwerken gericht
• Ik- of Tegen-gedrag: individueel gericht
Het ene gedragspatroon roept het andere op.

Leary ontdekte de volgende 3 gedragspatronen:

1. Boven-gedrag roept meestal onder-gedrag op.
2. Samen-gedrag wekt meestal samen-gedrag op.
3. Tegen-gedrag roept tegen-gedrag op.

Hierdoor ontstaan de volgende gedragsstijlen, weergegeven in de Roos van Leary:

Aanvallend gedrag:
Iemand neemt de leiding en werkt eerder tegen, dan samen = Boven-tegen gedrag.
Leidingnemend gedrag:
Iemand neemt de leiding die ook wil samenwerken = Boven-samen gedrag.
Defensief gedrag:
Iemand die tegenwerkt en ook de leiding niet neemt = Onder-tegen gedrag.
Hulpvragend gedrag:
Iemand neemt niet de leiding, maar wil wel graag samenwerken = Onder-samen gedrag.

Mensen bevestigen elkaar voortdurend in hun gedrag. Boven-tegen gedrag (aanvallend/agressief)

lokt onder-tegengedrag (defensief) uit, dat op zijn beurt weer boven-tegengedrag oproept. Dit kan
leiden tot een conflictsituatie.

Het tegenovergestelde kan ook: als de één zich hulpvragend opstelt, zal de ander leidingnemend
reageren. Dit leidt tot afhankelijkheid.
Acht posities
Door middel van de Roos van Leary kun je je eigen reacties op gedrag van anderen analyseren. En de
reactie van de ander op jou. Nu zijn de volgende posities mogelijk:

1. Boven-Samen
• zelfdefinitie: ik ben sterker/beter dan jij; ik overzie “het”
• definitie van de ander: jij bent zwak en hulpbehoevend
• relatiedefinitie: jij moet naar mij luisteren

2. Samen-Boven
• zelfdefinitie: ik ben evenwichtig, betrouwbaar en sympathiek
• definitie van de ander: jij bent ook evenwichtig en sympathiek
• relatiedefinitie: wij mogen elkaar graag

3. Samen-Onder
• zelfdefinitie: ik ben vriendelijk, aardig en meegaand
• definitie van de ander: jij bent ook vriendelijk en aardig
• relatiedefinitie: zeg maar wat je wilt; ik ben tot alles bereid

4. Onder-Samen
• zelfdefinitie: ik ben zwak en gewillig, ik heb hulp nodig
• definitie van de ander: jij bent steviger dan ik
• relatiedefinitie: jij moet mij helpen en leiding geven

5. Onder-Tegen
• zelfdefinitie: ik doe alles verkeerd; het is mijn eigen schuld
• definitie van de ander: jij bent bedreigend
• relatiedefinitie: bemoei je maar niet met mij

6. Tegen-Onder
• zelfdefinitie: ik ben anders dan anderen; ik heb niemand nodig
• definitie van de ander: jij bent onbetrouwbaar; jij mag mij niet
• relatiedefinitie: verwerp me, haat me maar

7. Tegen-Boven
• zelfdefinitie: ik ben kwaad, bedreigend
• definitie van de ander: jij bent vijandig en machteloos
• relatiedefinitie: wees bang voor mij

8. Boven-Tegen
• zelfdefinitie: ik ben beter dan wie ook, ik vertrouw alleen op mezelf
• definitie van de ander: jij bent vijandig en zwak
• relatiedefinitie: kijk naar mij en voel je minderwaardig
 Productief Contra-productief

1. Leidinggevend Accepteert Doet gewichtig; domineert;

gedragspatroon verantwoordelijkheid; gedraagt zich dictatoriaal.
neemt initiatief; vraag
respect.

2. Helpend Bezorgd; helpend; ‘over-aardig’;

gedragspatroon bemoedigt anderen; vergevingsgezind.
vriendelijk.

3. Aanpassend Coöperatief; aangenaam; Makkelijk te beïnvloeden;

gedragspatroon vol begrip. over-conventioneel; gaat
snel akkoord.

4. Afhankelijk Dankbaar; volrespect voor Laat anderen beslissen; wil

gedragspatroon anderen; wil het anderen dat anderen voor
naar de zin maken. hem/haar zorgen; neemt
dingen snel aan.

5. Teruggetrokken Bescheiden; kritisch naar Schuw/timide; schaamt

gedragspatroon zichzelf; gehoorzaam; zich voor zichzelf; weinig
schuldgevoelig. zelfvertrouwen.

6. Opstandig Gevoelig; snel geraakt; Bitter; vergeeft moeilijk;

gedragspatroon sceptisch; benadrukt schept er genoegen in
verschil tussen zichzelf en gedragspatronen te
de anderen. doorbreken.

7. Agressief Open en eerlijk; Bot/sarcastisch; vaak boos;

gedragspatroon uitgesproken maar eerlijk ‘wreed’.
kritisch.

8. Concurrerend Onafhankelijk; zakelijk Berekenend; egoïstisch;

gedragspatroon stellend; zelfvertrouwen. bluffer; koel.