Laat los en check in

bij jezelf, in het ‘hier en nu’ (1)

Sluit je ogen & ADEM een aantal maal volgens deze ademcyclus:

- 4 tellen in
- 2 tellen vasthouden
- 6 tellen uitademen
- 2 tellen vasthouden

Rustig ademen is aan ons brein zeggen: ‘Het is veilig’. Als je ademt
kan je beter connectie maken met je besliscentrum. Wanneer je je
adem inhoudt, kan je niet meer helder denken en spreken.
 Laat los en check in
bij jezelf en in het ‘hier en nu’ (2)
Benoem door WAARNEMING:

•5 dingen die je nu ziet

•4 dingen die je nu voelt
•3 dingen die je nu hoort
•2 dingen die je nu ruikt
•1 ding dat je nu smaakt

Door je aandacht te richten op concrete zintuigelijke waarnemingen in het ‘hier en nu’, kan je:

- de radarfunctie neutraliseren van je ‘reptielenbrein’ (dat gericht is op ‘overleven’ en

verantwoordelijk is voor de fight/flight/freeze respons) en van je amygdala (deel in het
‘zoogdierenbrein’ dat gelinkt wordt aan sterke emoties als angst en woede).

- de aandacht afleiden van storende oordelen en gedachten.

- jezelf reguleren, aankomen in het hier en nu, en zo rustiger en helderder communiceren.

Ons brein kan opgedeeld worden
in 3 delen:
 Het ‘REPTIELENBREIN’ zorgt er mee voor dat ieder mens
ONBEWUSTE VOOROORDELEN (‘BIASES’) heeft:

- Reptielenbrein = ons ‘instinct

- Regelt basisbehoeften (eten/drinken, slaap, temperatuur, zelfbescherming)

- Bij dreigend gevaar zijn er drie mogelijk basale overlevingsreacties: vechten,

vluchten, verstarren (fight, flight, freeze)

- Wat ‘anders’ is dan ‘jezelf’ of ‘je groep’ houdt mogelijk gevaar in volgens ons
reptielenbrein. Oorspronkelijk is dat ‘andere’ een gevaarlijk dier, een andere
‘stam’ mensen, gevaarlijke natuurelementen, …. Dingen die levensbedreigend
zijn.
 “If you have a brain, you have a bias”
(Femi Otitoju, pionier in ‘Unconscious Bias’-training in het VK)

IEDER mens heeft vooroordelen (‘biases’). Veel van deze vooroordelen zijn ‘onbewust’.

Maar WAT je met je vooroordelen doet, dat bepaal JIJ ZÉLF.

Blijf je bij de instinctieve reactie van je reptielenbrein, ook in een communicatieve situatie die niet
levensbedreigend is (bv. een confrontatie met een andere mening, of iemand die een ander
waardenkader heeft dan jij)?

Of laat je je mensenbrein mee je denken en handelen bepalen?

 Heeft jouw brein een ‘bias’?
Wie zie je?
Wat denk en voel je?
Wat zijn je verwachtingen?

https://open.spotify.com/track/6yalDzJGNoUQ2
qSDlAdqU8?si=aaaf45d3084c41b7
Was het dit?
 Interpersoonlijke waarneming:
een aantal algemene gedragstendenzen
(cursus p.24-27)

• Afzonderlijke waarnemingen worden één geïntegreerde

waarneming (die meestal een interpretatie/oordeel wordt)
• De eerste indruk weegt door
• Generalisatie naar de toekomst
• Associatieredeneringen
• Categorisatie
• Halo-effect vs. Horn-effect
 Deze gedragstendenzen (kunnen) leiden tot
een (voor)oordeel tegenover mensen.
Dit (voor)oordeel wordt bepaald door:
• Je persoonlijke geschiedenis

• Je visie op (specifieke) mensen/zaken

• De culturele groepering waartoe je behoort

• Je ervaring met een specifiek persoon

• Hoe vaak je een ‘gelijkaardige’ situatie hebt meegemaakt

• Je gemoedstoestand op een specifiek moment

• Onbewuste vooroordelen die ontstaan vanuit ons ‘overlevingsinstinct’ (cf. ons reptielenbrein)

• Meer info over verschillende soorten ‘biases’ vind je op:

The Different Types of Unconscious Bias – EW Group (theewgroup.com)

Illustratie bovenstaande algemene gedragstendensen in interpersoonlijke waarneming:
Filmpje ‘A portrait session with a twist’
https://www.youtube.com/watch?v=F-TyPfYMDK8
1 persoon, 6 fotografen/6 interpretaties
 Verbeter je communicatie door
DE CONFRONTATIE MET JE VOOROORDELEN AAN TE GAAN

1) Word je bewust van het feit dat je (voor)oordelen hebt: ‘If

you have a brain, you have a bias’ – ‘Als je een brein hebt,
heb je een vooroordeel’

2) Probeer inzicht te krijgen in waar die (voor)oordelen

vandaan komen

3) Probeer buiten je kader te treden en in het (waarden)kader

van je gesprekspartner(s) te treden om deze beter te
begrijpen.
TEST: Zijn jouw waarden die van een ander? Wat is JOUW waardenkader?
Rangschik de volgende basiswaarden
in volgorde van belangrijkheid

Gastvrijheid Religie

Zelfvertrouwen Opkomen voor je mening

Gehoorzaamheid Zelfstandigheid

Respect voor ouders Een goede schoolopleiding

Trouw aan familie Goede manieren

Groepsoefening tijdens de les: geef je persoonlijke volgorde in op www.menti.com

Code: 7860396
 Verbeter je communicatie door
‘ACTIEF’ te ‘LUISTEREN’
(cursus p. 32 – 44)

Er zijn 3 soorten van ‘LUISTEREN’:

• Passief luisteren = gericht op ‘jezelf’ & eigen gedachten en

emoties (weinig contact)

• Luisteren met bericht van ontvangst = gericht op ‘de ander’ &

de inhoud van de boodschap (focus op ‘begrijpen’)

• Actief luisteren = gericht op ‘de ander’ EN ‘jezelf’, met

aandacht voor inhoud én gevoelens & behoeften (veel
contact, focus op ‘verbinden’)
 ACTIEF LUISTEREN: WAT?
• Als 1ste beschreven door psychotherapeut Carl Rogers (1951,
cliëntgerichte therapie)

• Luisteren met oprechte aandacht

• Met maximale inspanning om de zender te begrijpen: de

inhoud van zijn boodschap, zijn gevoelens, & zijn behoeften.

• Voortdurend signaal geven dat zender begrepen wordt en

zijn/haar bijdrage waardevol is.
 ACTIEF LUISTEREN: HOE?

• Luisteren met empathie en begrip

• Samenvattingen maken
• Vragen en Doorvragen

LSD: Luisteren – Samenvatten - Doorvragen

• Met eigen gevoelsreacties die aansluiten bij de gevoelens

van de zender (Ik begrijp dat …., Ik kan me voorstellen dat
…., Dat zal inderdaad niet evident geweest zijn …)
 ACTIEF LUISTEREN: WAAROM?
• Gesprekspartner voelt zich begrepen

• Gesprekspartner voelt zich gestimuleerd om zijn

verhaal te vertellen zoals hij het werkelijk ervaart

• Meer kans op helderheid en duidelijkheid

• Meer kans dat de gesprekspartner op zijn beurt ook

naar jou luistert
 Actief luisteren = SAMENVATTEN
• In je eigen woorden (Ik hoor je zeggen dat …. Je gaf als voorbeeld …..)
• Zonder eigen mening/oordeel toe te voegen (Begrijp ik het goed dat …)
• Zonder advies geven of problemen op te lossen voor de gesprekspartner
• Verbaal spiegelen: ontvanger houdt zender spiegel voor van diens eigen
woorden

WAAROM?
• Aanmoedigen om verder te spreken
• Controle om misverstanden te voorkomen
• Gesprek uitdiepen
• Zender zal minder snel van onderwerp afdwalen
Actief luisteren = VRAGEN STELLEN
NIET:

• Sturend of suggestief: “Is het niet zo dat …?”, “Vind je ook niet dat ….?”, “Zou ….
niet gewoon het beste idee zijn?”, ….
• Samengestelde vragen: “ …. of …..?”

WEL:

• Open vragen = W-vragen (wie, wat, waar, wanneer, waarom, hoe)

• Leidende vragen: “Laten we het nu eens hebben over ….”
• Opvolgingsvragen: “Je sprak over … Kan je dat verder toelichten?”
• SAMEN naar een oplossing zoeken door vragen te stellen: --- > “Hoe kunnen we
dit volgens jou oplossen” i.p.v. een oplossing op te dringen (gedeelde
verantwoordelijkheid)
 Actief luisteren = BENOEMEN
• Beschrijven zonder oordeel

• Je eigen visie als een perspectief zien, niet als de waarheid

--- > door ik-boodschappen te gebruiken: “Ik zie dat je boos bent” i.p.v. “Jij kan
je emoties niet bedwingen”. “Ik heb het gevoel dat je deze oefening niet graag
doet” i.p.v. “Jij bent tegendraads”

• De gevoelens en behoeften achter de woorden van de ander benoemen

• Je eigen gevoelens en behoeften benoemen

Hieronder vind je een voorbeeld van

een GESPREKSMODEL van ACTIEF LUISTEREN:
     
STAP Wat doe je als leerkracht? Voorbeeld van effectief gedrag
     
   
1. Toon openheid ‘Wat kan ik voor u doen?’ ‘Wat is er aan de hand?’
 
   
2. ‘Ik hoor dat u zich grote zorgen maakt over de resultaten
Luister actief van uw kind’
 

   
3.   ‘Ook ik maak me zorgen over de voortgang en wil graag het
Benoem je eigen behoeften en maximale bereiken.’
emoties  

   
4. ‘Daar zijn we het dus over eens. En ik wil nu graag goede
  maatregelen nemen om de situatie te verbeteren.’
Schets een gemeenschappelijk  
belang

     
5. Luister actief ‘Wat moet er volgens u nu gebeuren?’
 
     
6. Erken het standpunt van de ‘Ik hoor hoe belangrijk dit voor u is. Daarom wil ik
ander en doe een voorstellen om de volgende aanpak te kiezen.’
tegenvoorstel
 OEFENING ACTIEF LUISTEREN

- Bedenk een concrete conflict-casus

Bv. Een collega uit je vakgroep komt nooit naar de

vakvergadering.
Bv. Een leerling geeft tijdens de les altijd (kwetsende)
opmerkingen aan medeleerlingen.

- Vul het stappenplan van het gespreksmodel ‘Actief luisteren’

in om tot een positief (conflictoplossend) resultaat te komen,
Verbeter je communicatie door aandacht te hebben voor
NON-VERBALITEIT

• Non-verbaliteit over het algemeen grotere geloofwaardigheid

dan verbaliteit (nl. minder beheersbaar)
• Aangeleerd (cultureel bepaald) en niet-aangeleerd
(aangeboren)
• Gesloten vs. Open houding
• Congruente communicatie: als verbaal én non- en paraverbaal
dezelfde boodschap wordt verzonden
• Heb aandacht voor je eigen non-verbaliteit (pas bewust aan)
én die van je communicatiepartner(s). Wat vertelt de non-
verbale taal van je communicatiepartner? Wordt naast een
actieve luisteraar, ook een actieve kijker.
 Onderdeel van non-verbaliteit =
Interpersoonlijke afstand (Edward Hall)
(jaren ’60 van de 20ste eeuw)
(cursus p. 29-30)

- Publieke zone (meer dan 3 meter)

- Sociale zone (1,20 meter tot 3 meter)
- Persoonlijke zone (45 cm tot 1,20 meter)
- Intieme zone (0 cm tot 45 cm)

Wordt bepaald door:

- Sociale/persoonlijke relatie
- (Verwachting) aard gesprek
- Fysieke beperking van de ruimte
- Geslacht
- Cultuur
- Leeftijd
- Corona heeft hier heel wat veranderd/teweeg gebracht. Voel je dit nog steeds?
 Meer weten over ‘non-verbale taal’?
Bekijk de volgende Ted-Talks:

- “Your body language may shape who you are” (Amy Cuddy):
https://www.youtube.com/watch?v=ZZZ7k8cMA-4&t=608s

- “Body language, the key to your subconsciousness” (Ann Washburn):

https://www.youtube.com/watch?v=_v36Vt9GmH8

- “The power of nonverbal communications (Joe Navarro)

https://www.youtube.com/watch?v=HRl0dvPRkSI

-Ted-talk ‘Body Language, the power is in the palm of your hands’ (Allen Pease)
www.youtube.com/watch?v=ZZZ7k8cMA-4&t=855s (positie van je handen/handpalmen bepaalt
de manier van de informatie-opname door de luisteraars)

-Voorbeeld van een gedetailleerde analyse van handposities: Donald Trump:

www.youtube.com/watch?v=1p7sOsDHLiw
Aandacht voor non-verbaliteit met de ‘LOOPGAAS’-METHODE
Van Dijck & Boves
(cursus p. 44 – 50)

• L : LACHEN
• O : OOGCONTACT
• O : ONTSPANNEN HOUDING
• P : POSITIEVE POSITIE
• G : GERICHT OP DE ANDER
• A : AANRAKEN (control and/or console)
• A : AANMOEDIGENDE SIGNALEN
• S : SPIEGELEN

Meer info op: Opmaak 1 (webs.com)

 ‘P’ van ‘Positieve Positie’ volgens Allen Pease
(Australisch communicatiedeskundige, gespecialiseerd in ‘lichaamstaal’)

PLAATS WAAR SPREKER STAAT, BEPAALT INFORMATIE-OPNAME DOOR PUBLIEK

 ‘P’ van ‘Positieve Positie’ volgens Allen Pease
(Australisch communicatiedeskundige, gespecialiseerd in ‘lichaamstaal’)

PLAATS WAAR GESPREKSPARTNERS ZITTEN BEPAALT HUN VERHOUDING:

B & D = rivaliserend, D & E = coöperatief, B & E = onafhankelijk, A & B = positieve gesprekskansen