‫بش‬

‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي‬

‫و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫‪1‬‬
‫ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ ﺷﺠﺎﻋﻲ‬
‫‪2‬‬
‫ﺳﺎﻧﺎز ﻏﺎزي‬
‫‪3‬‬
‫ﻣﻬﺘﺎب ﺑﻴﺮاﻧﻮﻧﺪ‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﭘﺬﻳﺮش‪1391/12/12 :‬‬ ‫ﺗﺎرﻳﺦ درﻳﺎﻓﺖ‪1391/10/5 :‬‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫در ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺧﻴﺮ روﻧﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻓﺰاﻳﻨﺪهاي در ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺑﻪوﻳﮋه در ﺑﺨﺶ ﺑﺮق اﻳﺠﺎد ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﺑﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و ﻛﺎﻫﺶ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي‪ ،‬ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮد ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫ﻏﻴﺮﻓﺴﻴﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻫﻤﭽﻮن اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪ ﭘﺬﻳﺮ )ﺑﺎد‪ ،‬ﺑﺮق آﺑﻲ و ﺧﻮرﺷﻴﺪي( و ﻧﻴﺰ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻋﻮاﻣﻞ‬
‫ﻣﺘﻌﺪدي دراﻧﺘﺨﺎب ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺐ از ﺑﻴﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺘﻌﺪد ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ از آن ﺟﻤﻠﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‬
‫ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ و اﻗﻠﻴﻤﻲ ﻣﻨﻄﻘﻪ‪ ،‬دارا ﺑﻮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﻋﻮاﻣﻞ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻓﻨﻲ و ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ و اﺛﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي ﺑﺮ آن‪ ،‬ﮔﺮاﻳﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫روشﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﻛﺎراﻳﻲ ﺑﺎﻻﺗﺮ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺎ آﻟﻮدﮔﻲ ﻛﻤﺘﺮ اﺳﺖ‪ .‬از ﻣﻴﺎن ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺗﻲ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺮق‪ ،‬اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ‬
‫روش ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر در ﺣﺪ ﺻﻔﺮ ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ ﻣﺰﻳﺖ داراي‬
‫وﻳﮋﮔﻲﻫﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي از اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ‪ ،‬اﻃﻤﻴﻨﺎن دﺳﺘﺮﺳﻲ ﺑﻪ‬
‫ﻣﻨﺒﻊ ﺳﻮﺧﺖ و از دﻳﺪﮔﺎه اﻗﺘﺼﺎدي ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴﺎت ﺑﻬﺮهﺑﺮداري‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زاﺋﺪات و ﻧﻴﺰ ﺑﺮﭼﻴﺪن ﺳﺎﻳﺖ ﭘﺲ از اﺗﻤﺎم زﻣﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ در ﻛﻨﺎر‬
‫زﻏﺎلﺳﻨﮓ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﺑﺮق در دﻫﻪﻫﺎي آﺗﻲ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺳﻌﻲ ﮔﺮدﻳﺪه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد‬
‫دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي در زﻣﻴﻨﻪ ﻛﺎرﺑﺮد و ﻋﺪم ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﺴﻴﺎر وﺳﻴﻊ و‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻲ در ﻣﻮرد اﺛﺮات ﺣﺎﺻﻞ از ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي از ﻣﻨﻈﺮ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬در اﻧﺘﻬﺎ در ﺑﺨﺶ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮق ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ‬
‫و ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺷﺎﻣﻞ اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ‬
‫در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻗﺎﺑﻞ رﻗﺎﺑﺖ و ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ وﻟﻴﻜﻦ ﻫﻤﭽﻨﺎن دﻏﺪﻏﻪ ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي و ﻧﻴﺰ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎﻣﻞ و ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺑﺮوز ﺣﻮادث ﺑﻌﻨﻮان ﻣﻌﻀﻼت ﻣﻮﺟﻮد ﭘﻴﺸﺮو ﻗﺮار‬
‫دارد‪.‬‬
‫واژﮔﺎن ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬ﺑﺮق ﻓﺴﻴﻠﻲ‬
‫ﻃﺒﻘﻪﺑﻨﺪي ‪N7, P28 :JEL‬‬

‫‪ .1‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﭘﺮﻧﺪ‪) ،‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه ﻣﺴﺌﻮل( ‪E.Mail:shojaee_75@yahoo.com‬‬
‫‪ .2‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﭘﺮﻧﺪ‪E.Mail: sanaz_ghazi2001@yahoo.com ،‬‬
‫‪ .3‬داﻧﺸﺠﻮي رﺷﺘﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﭘﺮﻧﺪ‪E.Mail: o_mahtab1989@yahoo.com ،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪28‬‬

‫‪ .1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ روﻧﺪ روزاﻓﺰون ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻃﻲ دو دﻫﻪ اﺧﻴﺮ و اﻳﺠﺎد اﻧﻮاع‬
‫آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك و ﺳﻤﻲ و اﻧﺘﺸﺎر آن در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﻧﺴﺎن‪ ،‬ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎي ﺟﺪي و ﻣﻬﻤﻲ‬
‫ﺑﺮاي ﺑﺸﺮ در ﺣﺎل و آﻳﻨﺪه ﺑﻪدﻧﺒﺎل دارد‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ اﻳﻦ روﻧﺪ ﺑﻪدﻟﻴﻞ اﺛﺮات ﻣﺨﺮب و‬
‫ﻣﺮﮔﺒﺎر آن در آﻳﻨﺪه ﺗﺪاوم ﭼﻨﺪاﻧﻲ ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬از اﻳﻦرو ﺑﻪﺟﻬﺖ اﻓﺰاﻳﺶ ﺧﻄﺮات و‬
‫ﻧﮕﺮاﻧﻲﻫﺎ ﺗﺪرﻳﺠﻲ در ﻣﻮرد اﺛﺮات ﻣﺨﺮب اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺎرﺑﺮد ﻓﺮآﻳﻨﺪ‬
‫اﻧﺮژيﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬واﺿﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ از ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از رﻫﻴﺎﻓﺖﻫﺎي‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮاي ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﺑﺎ اﻓﺰاﻳﺶ دﻣﺎي ﻛﺮه زﻣﻴﻦ و ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻳﺎد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﻜﻪ آﻣﺎر ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺟﻬﺎن ﺑﺎ ﻇﺮﻓﻴﺖ‬
‫ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪاﻧﺪ ﺳﺎﻻﻧﻪ از اﻧﺘﺸﺎر ‪ 8‬درﺻﺪ از ﮔﺎزﻫﺎي دياﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ در ﻓﻀﺎ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻘﺶ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺮق آﺑﻲ ﻋﻤﻞ ﻛﺮدهاﻧﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻨﺎﻧﭽﻪ ﻇﺮﻓﻴﺖﻫﺎي در دﺳﺖ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻓﻌﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺎ ﺧﻮراك ذﻏﺎلﺳﻨﮓ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﺷﺪ‪ ،‬ﺳﺎﻻﻧﻪ ﺑﺎﻟﻎ ﺑﺮ ‪ 1800‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ‬
‫دياﻛﺴﻴﺪﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﭼﻨﺪﻳﻦ ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﺧﻄﺮﻧﺎك دياﻛﺴﻴﺪﮔﻮﮔﺮد و ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﺣﺪود ‪70‬‬
‫ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ و ﻣﻌﺎدل ‪ 90‬ﻫﺰار ﺗﻦ ﻓﻠﺰات ﺳﻨﮕﻴﻦ در ﻓﻀﺎ و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ اﻧﺴﺎن‬
‫ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻀﺮات آن ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ اﻧﻜﺎر اﺳﺖ‪ .‬ﻟﺬا در ﺻﻮرت رﻓﻊ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻣﺴﺎﻳﻞ ﺳﻴﺎﺳﻲ‬
‫و ﻧﻴﺰ دارا ﺑﻮدن ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻨﺎﺳﺐ و رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺎﻣﻞ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﮔﺴﺘﺮش اﻧﺮژي‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي در ﺟﻬﺎن ﺑﻪوﻳﮋه در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺟﻬﺎن ﺳﻮم‪ ،‬اﻳﻦ اﻧﺮژي در دﻫﻪﻫﺎي‬
‫آﻳﻨﺪه ﻧﻘﺶ ﻣﻬﻤﻲ در ﻛﺎﻫﺶ آﻟﻮدﮔﻲ و اﻧﺘﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي اﻳﻔﺎ ﺧﻮاﻫﺪ ﻧﻤﻮد‪(3) .‬‬
‫در ﺣﺎﻟﻴﻜﻪ آﻟﻮدﮔﻲﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺳﺒﺐ وﻗﻮع ﺣﻮادث و ﻣﺸﻜﻼت ﺑﺴﻴﺎر‬
‫زﻳﺎد ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و اﻧﺴﺎنﻫﺎ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي ﮔﺎزﻫﺎي ﺳﻤﻲ و ﻣﻀﺮ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ و ﻣﺸﻜﻞ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﻧﻴﺰ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ رﻓﻊ وﻟﻴﻜﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﻛﺎﻣﻞ ﺑﺮﻃﺮف ﻧﺸﺪه‬
‫اﺳﺖ و ﻫﻨﻮز ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از ﻣﻮارد ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮ ﻣﻄﺮح ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻛﻢ ﺑﻮدن ﺣﺠﻢ‬
‫زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻋﻠﻮم ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه در اﻳﻦ زﻣﻴﻨﻪ ﻫﻨﻮز در ﺑﻴﻦ‬
‫ﻣﺘﺨﺼﺼﻴﻦ اﻳﻦ ﺣﻮزه ﺟﺎي ﺑﺤﺚ و اﺧﺘﻼف ﻧﻈﺮ ﺑﺴﻴﺎر وﺟﻮد دارد‪ .‬از روشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪد‬
‫ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه ﺑﺮاي دﻓﻊ زاﺋﺪات رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ ﻫﻤﭽﻮن دﻓﻦ در زﻳﺮ ﺑﺴﺘﺮ اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬دﻓﻦ در‬
 ‫‪29‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫زﻳﺮزﻣﻴﻦ‪ ،‬دﻓﻦ در ﻣﻌﺎدن ﻣﺘﺮوﻛﻪ ﻣﺲ و ﻧﻤﻚ‪ ،‬ﭘﺮﺗﺎب ﺑﻪ ﻓﻀﺎي ﺧﺎرج از ﺟﻮ و دﻓﻦ در‬
‫ﻳﺦﻫﺎي ﻗﻄﺒﻲ ﻛﻪ ﻫﺮ ﻛﺪام ﺑﺎ ﺗﻬﺪﻳﺪاﺗﻲ ﺟﺪي ﻣﻮاﺟﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ روش دﻓﻦ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻳﻦ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ در‬
‫ﺻﺨﺮهﻫﺎي ﻋﻤﻴﻖ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ و اﺳﺘﺘﺎر اﻳﻤﻨﻲ ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻮﺟﻮد را ﺗﺎ‬
‫ﺣﺪودي ﺑﺮﻃﺮف ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪3) .‬و‪(4‬‬
‫از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﻋﺘﺮاﺿﺎت و ﻣﺨﺎﻟﻔﺖﻫﺎ در زﻣﻴﻨﻪ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي‬
‫اﺗﻤﻲ ﺑﻪﺧﺎﻃﺮ ﻋﺪم رﻋﺎﻳﺖ ﻛﺎﻣﻞ اﺻﻮل اﻳﻤﻨﻲ و وﻗﻮع ﺣﻮادث و اﻧﻔﺠﺎرات در ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻧﻈﻴﺮ ﺣﺎدﺛﻪ اﺧﻴﺮ در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﭼﺮﻧﻮﺑﻴﻞ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻛﻪ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﺛﺮﮔﺬاري ﺷﺪﻳﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻ و ﭘﺮﺗﻮزاﻳﻲ ﻗﻮي ﻣﻮاد ﻫﺴﺘﻪاي اﻧﺘﺸﺎرﻳﺎﻓﺘﻪ در اﺛﺮ ﻳﻚ‬
‫ﻓﺎﺟﻌﻪ ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺰ اﺗﺨﺎذ ﺳﻴﺎﺳﺖﻫﺎي و ﺗﺼﻤﻴﻤﺎت ﻣﻠﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ‬
‫ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮد‪ .‬اﻳﻦ ﻗﻀﻴﻪ ﺗﺎ ﺣﺪي داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻛﺸﻮر آﻟﻤﺎن ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻜﻲ از‬
‫ﭘﻴﺸﺮوان ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ روﻳﻜﺮد ﺧﻮد را ﺟﻬﺖ ﺗﻌﻄﻴﻠﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﻫﺴﺘﻪاش را ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2020‬اﻋﻼم ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻫﻤﭽﻮن ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺎدي ﺑﺎ‬
‫ﻧﺼﺐ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﺑﺎدي در ﺧﻄﻮط ﺳﺎﺣﻠﻲ و اﻳﺠﺎد ﻣﺰرﻋﻪ ﺑﺎدي و ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺳﻬﻢ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر زﻳﺎدي از ﻧﻴﺎز اﻧﺮژي ﺑﺮق ﺧﻮد را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻔﺎﻫﻴﻢ اﻣﻨﻴﺖ ﻣﻠﻲ‪ ،‬اﻣﻨﻴﺖ ﻫﻤﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﮔﺮو‬
‫دﺳﺘﺮﺳﻲ ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﻪ اﻧﺮژي اﺳﺖ و ﺑﻲﺟﻬﺖ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﻳﻚ ﺑﺨﺶ اﺳﺘﺮاﺗﮋﻳﻚ و‬
‫زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﻣﻬﻢ در اﻗﺘﺼﺎد ﻫﺮ ﻛﺸﻮر ﺑﻪﺣﺴﺎب ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺗﻌﺎﻣﻼت اﻧﺮژي و اﻗﺘﺼﺎد ﺗﺎ ﺑﺪاﻧﺠﺎ‬
‫ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در ادﺑﻴﺎت اﻗﺘﺼﺎدي اﻣﺮوزي ﻣﻴﺰان ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي در ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻴﺰان ﻋﺮﺿﻪ‬
‫و ﻣﺼﺮف ﺳﺮاﻧﻪ اﻧﺮژي اوﻟﻴﻪ و ﻣﻴﺰان ﺳﺮاﻧﻪ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺑﻪﺻﻮرت‬
‫ﻳﻜﻲ از ﺷﺎﺧﺺﻫﺎي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺑﺎﻟﻔﻌﻞ و ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﺳﻄﺢ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎ در آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﻛﺸﻮر ﻧﻔﺖﺧﻴﺰ و داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﻈﻴﻢ ﮔﺎز در ﮔﺮوه‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺻﺎدرﻛﻨﻨﺪه اﻧﺮژي اوﻟﻴﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﺸﻮرﻫﺎ‬
‫در ﺳﻪ دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ دو ﻣﺴﺌﻠﻪ ﻋﻤﺪه در ﺑﺨﺶ اﻧﺮژي در راﺑﻄﻪ ﺑﺎ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي‬
‫ﻣﻄﺮح ﺑﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف رﺷﺪ و ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدي و ﺑﻬﺒﻮد ﺳﻄﺢ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﺮدم اﻳﺠﺎب‬
‫ﻛﺮده اﺳﺖ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﻻزم ﺑﺮاي ﺗﺪاوم ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﮔﺴﺘﺮش آنﻫﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺷﻮد‪ .‬از‬
‫ﻃﺮف دﻳﮕﺮ واﺑﺴﺘﮕﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻛﺸﻮر ﺑﻪ درآﻣﺪﻫﺎي ارزي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮوش ﻧﻔﺖ و واﺑﺴﺘﮕﻲ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪30‬‬

‫اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﺨﺶﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺑﺨﺶ ﻧﻔﺖ و ﭘﺎﻳﺎنﭘﺬﻳﺮي اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ در‬
‫دﻫﻪﻫﺎي آﻳﻨﺪه ﭼﮕﻮﻧﮕﻲ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي را زﻳﺮ ﺳﻮال ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ روﻧﺪ روﺑﻪ‬
‫ﺗﺰاﺋﺪ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﭘﻴﺶﺑﻴﻨﻲ ﺷﺪه اﻳﻦ ﻧﻮع ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي ﻣﻬﻢ در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ آﺗﻲ‬
‫ﺑﻪ ﺗﻤﺎم ﺧﻮاﻫﺪ رﺳﻴﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻧﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي دوران ﺧﻮد را ﭘﺸﺖ ﺳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪاﻧﺪ و اﻧﺮژي ﻓﻘﻂ از ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ )اﻧﺮژي آب‪ ،‬ﺑﺎد‪،‬‬
‫ﺟﺰر و ﻣﺪ‪ ،‬اﻗﻴﺎﻧﻮﺳﻲ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي و اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي( ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺳﻬﻢ ﺟﺰر و ﻣﺪ‬
‫اﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ‪ ،‬اﻧﺮژي زﻣﻴﻦ ﮔﺮﻣﺎﻳﻲ و ﺧﻮرﺷﻴﺪي و آب ﺟﺎري ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود اﺳﺖ و ﻫﺰﻳﻨﻪ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از آنﻫﺎ ﺑﻴﺶ از آن ﻣﻴﺰان اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﺻﻮرت درﺻﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﻼﺣﻈﻪاي از اﻧﺮژي‬
‫ﺧﻮاﺳﺖ ﺷﺪه ﺑﺸﺮ در آﻳﻨﺪه درآﻳﻨﺪ‪ .‬ﭘﺲ از ﮔﺬﺷﺖ ﺣﺪود ﻧﻴﻢ ﻗﺮن از ﻛﺸﻒ واﻗﻌﻪ ﺷﻜﺎﻓﺖ‬
‫اﻣﺮوزه اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺣﺪود ‪ %17‬اﻧﺮژي ﻛﻞ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﺟﻬﺎن را ﺗﺎﻣﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﻳﻦ ﻣﻘﺪار‬
‫اﻧﺮژي ﻣﻌﺎدل ﺑﺎ ﻣﺼﺮف ‪ 45‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﺗﻦ ﻧﻔﺖ در ﺳﺎل ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻃﺮﻓﺪاران‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي در دﻧﻴﺎ اﻋﺘﻘﺎد دارﻧﺪ ﻛﻪ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﻓﺰاﻳﻨﺪه‬
‫اﻧﺮژي و ﺗﻬﻲ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ در دﻫﻪﻫﺎي آﻳﻨﺪه‪ ،‬اﻧﺘﺸﺎر در ﺣﺪ ﺻﻔﺮ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي زﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ و ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ ﻗﺮار‬
‫داﺷﺘﻪ و ﺟﻬﺎن ﻓﺮدا ﺑﺮاي ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺨﺶ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪاي از ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﺧﻮد ﭼﺎرهاي ﺟﺰ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﻧﺨﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد روﻳﻜﺮد ﻣﺘﻌﺪد‬
‫وذﻛﺮ دﻻﻳﻞ ﻣﺘﻨﻮع در ﺧﺼﻮص ﻛﺎرﺑﺮد و ﻳﺎ ﻋﺪم ﻛﺎرﺑﺮد اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش‬
‫ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﮔﺴﺘﺮدهاي ﺑﺮ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺻﻮرت ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ و ﺑﺎ ذﻛﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي ﺑﺮاي ﻛﺸﻮر اﻳﻦدو ﻧﻴﺮوﮔﺎه از‬
‫ﺑﻌﺪ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮرد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ ﺳﭙﺲ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺟﻤﻴﻊ‬
‫ﻣﻮارد ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﺷﺪه اﺳﺖ‪3) .‬و‪(4‬‬

‫‪ .2‬ﭘﻴﺸﻴﻨﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫‪ .2-1‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت داﺧﻠﻲ‬

‫ﻣﻬﺮﭘﺮور )‪ (1388‬ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي اﺣﺪاث ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬

‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﺌﻮرﻳﻚ و ﻛﺘﺎﺑﺨﺎﻧﻪاي و ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
 ‫‪31‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﭘﺮوژه ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ارزش ﻓﻌﻠﻲ ﺧﺎﻟﺺ )‪ (NPV‬ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ‬
‫ﺑﻪ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺗﻌﺪاد ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﻳﺮان‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﺳﺮﻛﻮﻳﺮ ﺳﻤﻨﺎن ﻣﻮرد‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺪف از اراﺋﻪ اﻳﻦ ﭘﮋوﻫﺶ‪ ،‬ﻣﻮﺿﻮع اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﻪﻃﻮري ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ‬
‫ﭘﺲ از ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي اﺣﺪاث ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺑﻪ‬
‫اﺛﺒﺎت ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺑﻮدن اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲرﺳﺪ‪ .‬وﻟﻲ اﻳﻦ ﺳﻮال را‬
‫ﻣﻄﺮح ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ اﻳﻦ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺎ اﻧﺮژيﻫﺎي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ دﻳﮕﺮي ﻣﺜﻞ ﺑﺮق آﺑﻲ‪ ،‬ﺧﻮرﺷﻴﺪي‬
‫و‪ ...‬اﻧﺠﺎم ﺷﻮد آﻳﺎ از ﻟﺤﺎظ اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺑﺎز ﻫﻢ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد ﻳﺎ ﺧﻴﺮ؟ )‪(6‬‬
‫ﻓﺎﻃﻤﻪ ﻏﻼﻣﻲ )‪ (1388‬ﺑﻪ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮق ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﺑﺮق آﺑﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺮق از ﺷﺒﻜﻪ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي در روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺮق ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﺪم وﺟﻮد ﻳﻚ ﻧﺮخ ﺗﻨﺰﻳﻞ واﺣﺪ‪ ،‬اﻳﻦ‬
‫ﭘﺮوژه ﺑﺎ ﺳﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺳﻨﺎرﻳﻮﻫﺎ ﻧﺮخ ﺗﻮرم و ﻧﺮخ ﺑﻬﺮهﻫﺎي‬
‫واﻗﻌﻲ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ ﻣﺸﺨﺺ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﭙﺲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ‬
‫ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‪ ،‬درآﻣﺪﻫﺎ و ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎ ﺑﻪ درﻳﺎﻓﺖ و ﭘﺮداﺧﺖ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺳﻨﺎرﻳﻮ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‬
‫ﺑﺮق در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق آﺑﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻛﻤﺘﺮ از ﻗﻴﻤﺖ ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪي ﻧﺎﺷﻲ از ﮔﺴﺘﺮش ﺷﺒﻜﻪ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﻧﺮژي ﺑﺮق آﺑﻲ ﻛﻮﭼﻚ در ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي روﺳﺘﺎﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ذﺧﺎﻳﺮ آﺑﻲ‬
‫ﻛﺎﻓﻲ دارﻧﺪ داراي ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺖ‪(7) .‬‬
‫ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ و ﻫﻤﻜﺎران در ﻣﻄﺎﻟﻌﻪاي ﺿﻤﻦ ﻣﻌﺮﻓﻲ ﺗﻌﺪاد ﻧﻘﺎط داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ آﺑﻲ اﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﺑﺮق آﺑﻲ در ﻳﻜﻲ از ﺟﺎﻳﮕﺎهﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران‬
‫ﭘﺮداﺧﺘﻪ و ﺑﻪ ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق آﺑﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻧﻘﺶ آن در ﭘﺎﻳﺪاري ﺷﺒﻜﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ روش ﺗﺤﻠﻴﻠﻲ و ﺗﻮﺻﻴﻔﻲ و ﮔﺮدآوري اﻃﻼﻋﺎت از روش آﻣﺎري و اﺳﻨﺎدي ﭘﺮداﺧﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ اﺑﺘﺪا ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق آﺑﻲ ﻛﻮﭼﻚ راﺑﺮآورد ﻧﻤﻮده‪ ،‬ﺳﭙﺲ‬
‫ﻋﻮاﻣﻞ ﻣﻮﺛﺮ در ﺗﻐﻴﻴﺮات ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق آﺑﻲ ﻛﻮﭼﻚ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي آﻣﺮﻳﻜﺎ‪ ،‬ﻛﺎﻧﺎدا و‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺷﺮق آﺳﻴﺎ را ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ اﺳﺘﺎن‬
‫ﻣﺎزﻧﺪران ﺑﻪ ﻟﺤﺎظ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎﻳﻲ داراي ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺑﺰرگ اﻧﺮژي آﺑﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﭘﺎﻳﻴﻦ ﺑﻮدن‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪32‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه اﻧﺮژي ﺑﺮق آﺑﻲ و ﻋﺪم آﻻﻳﻨﺪﮔﻲ آن ﺑﺮاي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ‪ ،‬آن را ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻦ‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﺮاي ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ‪ .‬از ﻃﺮﻓﻲ واﻗﻊ ﺷﺪن ﻣﺮاﻛﺰ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺮق آﺑﻲ ﻛﻮﭼﻚ در ﻣﻨﺎﻃﻖ روﺳﺘﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻓﺮﺻﺖﻫﺎي ﺷﻐﻠﻲ و اﻣﻜﺎن رﺷﺪ‬
‫و ﺗﻮﺳﻌﻪ آن و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﺗﻠﻔﺎت ﺷﺒﻜﻪ ﺗﻮزﻳﻊ ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪(8) .‬‬

‫‪ .2-2‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺧﺎرﺟﻲ‬

‫ﻟﺰورد )‪ (2002‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاي ﺑﺎﺑﺮرﺳﻲ ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻓﺘﻮوﻟﺘﺎﺋﻴﻚ و اﻗﺘﺼﺎد ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‪،‬‬

‫ﺿﻤﻦ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي از روش ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﭼﺮﺧﻪ ﻋﻤﺮ و‬
‫ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ آن ﺑﺎ ﻫﺰﻳﻨﻪ واﺣﺪ اﻧﺮژي ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻴﺰان ﻣﺰاﻳﺎي اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ‬
‫ﺳﻴﺴﺘﻢ ﭘﺮداﺧﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮ اﻋﻼم ﻧﻤﻮده ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﻛﻪ در ﺑﺨﺶ‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري و ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺴﺎﻳﻞ ﻣﻬﻤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ را ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ ،‬ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن ﻫﺰﻳﻨﻪ و اﺛﺮات ﻣﺨﺮب ﻣﺤﻴﻂ‬
‫زﻳﺴﺖ ﻫﻤﻮاره ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺘﺨﺼﺼﺎن ﺑﻮده و ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬اﻫﻤﻴﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻣﻨﻴﺖ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻣﻮرد ﺗﺎﻛﻴﺪ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻻزم ﺑﺮاي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري در ﻛﺸﻮرﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ را ﺗﺤﺖاﻟﺸﻌﺎع ﺧﻮد ﻗﺮار ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺣﺎل ﺳﻮال اﺳﺎﺳﻲ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ آﻳﺎ‬
‫اﻣﻜﺎن ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﻪوﺳﻴﻠﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي وﺟﻮد دارد ﻳﺎ ﺣﺪاﻗﻞ در‬
‫آﻳﻨﺪه وﺟﻮد ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ؟‬
‫اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺳﻌﻲ دارد ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺎﻻ ﺑﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‬
‫در ﻛﺸﻮر و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺎ درﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻪ ﺑﺮرﺳﻲ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻮﺿﻮع ﻣﺰﺑﻮر ﺑﭙﺮدازد‪ .‬در اﻳﻦ ﺑﺮرﺳﻲ اﺑﺘﺪا ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﻪ ازاي ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ در ﻫﺮ ﻳﻚ از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه‪،‬‬
‫ﺳﭙﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻧﺘﺸﺎر آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ و ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪاي از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﻣﻨﻈﻮر‬
‫ﻧﻤﻮدن ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺧﺎرﺟﻲ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه‪ ،‬ارزﻳﺎﺑﻲ ﻻزم ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻣﺸﺨﺺ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ درﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اﺳﺘﻔﺎده از ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪﺷﺪه از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي اﻗﺘﺼﺎدي‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪﻧﻈﺮ ﻣﻲرﺳﺪ ﺑﺎﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﺗﻘﺎﺿﺎي ﺑﺮق و ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﺑﺎﻻ‬
‫‪33‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﺑﻮدن ﻣﻴﺰان آﻟﻮدﮔﻲ ﺣﺎﺻﻞ از اﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪،‬‬
‫ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺪاﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪(10) .‬‬
‫در ﺗﺤﻘﻴﻖ دﻳﮕﺮي ﺷﻮراي ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻧﺮژي )‪ (1996‬ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن‬
‫را ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻗﺮار داده اﺳﺖ‪ .‬ﻫﺪف از اﻳﻦ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ‪ ،‬ﻳﺎﻓﺘﻦ ﺟﺎﻳﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي اﻧﺮژي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ‬
‫ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬در ﻣﺼﺮف ﻛﻠﻲ اﻧﺮژي ﺟﻬﺎﻧﻲ و ﺑﺮرﺳﻲ ﺟﻨﺒﻪﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻧﺮژيﻫﺎي ﻧﻮ در‬
‫ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺟﻬﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪(5) .‬‬

‫ﻧﮕﺎﻫﻲ اﺟﻤﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﺳﻴﻜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي و ﻓﺴﻴﻠﻲ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻓﺴﻴﻠﻲ‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﺗﺒﺪﻳﻞ اﻧﺮژي‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﻪ ﺣﺮارت و ﺳﭙﺲ اﺳﺘﻔﺎده از ﺣﺮارت ﺑﺮاي ﮔﺮدش ﺗﻮرﺑﻴﻦ و ژﻧﺮاﺗﻮرﻫﺎ م ﺑﺎﺷﺪ‪،‬‬
‫ﺻﻮرت ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از دﻳﺪﮔﺎه زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺖ و ﻧﻴﺰ روش ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ از‬
‫ﺳﻮﺧﺖ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ را ﻣﻲﺗﻮان زﻏﺎ ﺳﻨﮓ‪ ،‬ﮔﺎز و ﻧﻔﺖ و ﻣﺸﺘﻘﺎت آن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻔﺖ ﮔﺎز و ﻧﻔﺖ ﻛﻮره‬
‫داﻧﺴﺖ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ و ﻳﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﻣﺸﺘﻘﺎت آن در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺮق ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﻣﺘﻌﺪد ﻓﻨﻲ و‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﻛﻠﻴﻪ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن و ﻧﻴﺰ در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﺎز‬
‫ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻣﺸﻜﻼت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ زاﻳﺪات‪ ،‬ﺑﻪﺧﺼﻮص زاﻳﺪات ﺟﺎﻣﺪ و ﻧﻴﻤﻪﺟﺎﻣﺪ را در‬
‫ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق و ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﺑﻪﻣﻴﺰان ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﻛﺎرﺑﺮد ﻧﻔﺖ ﮔﺎز ﻫﻢ ﻏﺎﻟﺒﺎً در‬
‫ﺗﻮرﺑﻴﻦﻫﺎي ﮔﺎزي و ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي دﻳﺰﻟﻲ اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از ﻧﻔﺖ ﻛﻮره ﻋﻤﺪﺗﺎً در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي‬
‫ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﻓﺼﻮل ﺳﺮد ﺳﺎل اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ وﺟﻮد اﻧﻮاع ﻧﺎﺧﺎﻟﺼﻲﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﮔﻮﮔﺮد در آن‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و زاﻳﺪات ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫ﺑﻪﻃﻮر ﭼﺸﻤﮕﻴﺮي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬در ﻳﻚ ﻧﮕﺮش ﮔﺴﺘﺮده‪ ،‬ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ در ﻛﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ اﺳﺘﺨﺮاج زﻏﺎلﺳﻨﮓ‪ ،‬ﻧﻔﺖ و ﻳﺎ ﮔﺎز‪ ،‬ﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎ‪ ،‬آﻣﺎدهﺳﺎزي و‬
‫ﭘﺎﻻﻳﺶ آنﻫﺎ وﺟﻮد دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻗﺒﻼً اﺷﺎره ﮔﺮدﻳﺪ ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻛﻪ از‬
‫دﻳﺪﮔﺎه ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﻳﺪ در ﺻﻨﻌﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از اﻫﻤﻴﺖ زﻳﺎدي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻪﻃﻮر‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﺮ ﻣﻘﺪار و ﻧﻮع زاﻳﺪات ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻣﺆﺛﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ ،‬روش اﻧﺘﺨﺎﺑﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪34‬‬

‫ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ ﻣﻮاد زاﻳﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪي از ﻧﻈﺮ ﻛﻤﻲ وﻛﻴﻔﻲ ﻣﻮﺛﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻧﻮع ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫ﺑﺮق ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ در اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖﻫﺎﻳﻲ از ﻧﻈﺮ ﺳﺎزﮔﺎري ﻓﻨﺎوري‬
‫اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ ﻛﻪ اﺛﺮ زﻳﺎدي ﺑﺮ آﻟﻮدﮔﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ اﻧﻮاع ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ‬
‫در‪ ،‬آنﻫﺎ ﺑﺎ اﺣﺘﺮاق ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ‪ ،‬ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮد ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪ :‬ﻧﻴﺮوﮔﺎ ﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫ﺑﺨﺎري ﻣﺘﻌﺎرف‪ ،‬ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﮔﺎزي و ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﭼﺮﺧﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ )‪1‬و‪(3‬‬
‫در ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ اﻳﺮان ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ داراي دو ﺗﺎ ﭼﻬﺎر واﺣﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺎ ﻇﺮﻓﺖﻫﺎﻳﻲ از‬
‫‪ 12/5‬ﻣﮕﺎوات )ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﻓﻴﺮوزي در ﺗﻬﺮان( ﺗﺎ ‪ 440‬ﻣﮕﺎوات )ﻣﺎﻧﻨﺪ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺣﺮارﺗﻲ ﺷﻬﻴﺪ ﺳﻠﻴﻤﻲ ﻧﻜﺎ ﻣﺎزﻧﺪران( اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .1‬اﺟﺰاي اﺳﺎﺳﻲ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺎ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﺑﺨﺎر)‪(3‬‬
‫‪35‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ زاﻳﺪات ﺻﻨﻌﺖ ﺑﺮق ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از اﻳﻦ ﻧﻮع ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺎ‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺎﻳﻊ و ﺟﺎﻣﺪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﻧﻴﺰ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺳﻬﻢ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‬
‫ﻛﺸﻮر ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ ﺑﺨﺎر ﻣﺘﻌﺎرف اﻧﺠﺎم ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي‬

‫ﺿﺮورت اﺳﺘﻔﺎده از اﻧﺮژي ﻫﺴﺖ اي ﻫﻢ از ﻧﻈﺮ راﻫﺒﺮدي و ﻫﻢ از ﺟﻨﺒﻪ اﻗﺘﺼﺎدي در ﺑﺴﻴﺎري از‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻗﺮار دارد‪ .‬اﻳﻦ ﺿﺮورت ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﺑﻴﺸﺘﺮ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ‬
‫ﺑﺎ راهاﻧﺪازي ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺰرگ ﻣﻲﺗﻮان از ﻣﺼﺮف روزاﻧﻪ ‪ 50000‬ﺑﺸﻜﻪ ﻧﻔﺖ‬
‫ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي ﻧﻤﻮد‪ .‬ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻔﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺮﻣﺎﻳﻪﮔﺬاري ﺑﺮاي‬
‫ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي در ﻋﺮض ﭼﻨﺪ ﺳﺎل ﺟﺒﺮان ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺮدﻳﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ اﻳﻦ روش ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫اﻳﻨﻜﻪ ذﺧﺎﻳﺮ ﻧﻔﺖ ﺟﻬﺎﻧﻲ رو ﺑﻪ ﻛﺎﻫﺶ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ روش ﻣﻄﻤﺌﻦ ﺑﺮاي آﻳﻨﺪه در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬ﻫﺮ ﭼﻨﺪ دﻳﺪﮔﺎه ﻫﺎي ﻣﻨﻔﻲ‬
‫ﻧﻴﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از اﻧﺮژي ﻫﺴﺖ اي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ارﺗﺒﺎط ﺑﺎ ﻣﺴﺎﻳﻞ‬
‫ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻳﺎ اﺣﺘﻤﺎﻻت ﺑﺮوز ﻓﺎﺟﻌﻪﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي از‬
‫ﺣﺮارت ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه از اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده در ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺨﺎر ﻳﺎ ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﮔﺎز و‬
‫ﺑﺨﺎر ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ ﺣﺮارت ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﺷﻜﺎﻓﺖ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ اوراﻧﻴﻮم ﺑﻪﻋﻨﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻣﻌﺎدن اوراﻧﻴﻮم در ﻃﺒﻴﻌﺖ وﺟﻮد داﺷﺘﻪ و ﺑﻪﻃﻮر ﻣﺘﻌﺎرف ﻣﻮرد اﺳﺘﺨﺮاج و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ اﻳﻦ ﻣﺤﺼﻮﻻت در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﻓﺮآوري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮان آﻧﻬﺎ را ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻜﺎر ﺑﺮد‪ .‬اوراﻧﻴﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ داراي دو اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 235‬و ‪ 238‬م ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﻓﻘﻂ از اوراﻧﻴﻮم ‪ 235‬ﺑﺮاي ﺷﻜﺎﻓﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺗﻨﻬﺎ ‪ 0/7‬درﺻﺪ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻃﺒﻴﻌﻲ اوراﻧﻴﻮم را ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲدﻫﺪ‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ راﻛﺘﻮرﻫﺎ ﻗﺎدرﻧﺪ از اوراﻧﻴﻮم ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﻨﻨﺪ اﻣﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ راﻛﺘﻮرﻫﺎ اوراﻧﻴﻮﻣﻲ را ﻛﻪ ﻗﺪري ﻏﻨﻲ ﺷﺪه اﺳﺖ ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻜﺎر ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﻮع اوراﻧﻴﻮم‪ ،‬درﺻﺪ اﻳﺰوﺗﻮپ ‪ 235‬اﻓﺰاﻳﺶ داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در‬
‫درون راﻛﺘﻮر‪ ،‬ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺷﻜﺎﻓﺖ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﺑﻪوﻗﻮع ﻣﻲﭘﻴﻮﻧﺪد‪ .‬اوراﻧﻴﻮم ‪ 235‬ﺷﻜﺎﻓﺘﻪ ﺷﺪه و ﺑﻪ‬
‫اﻧﺮژي و اﺗﻢﻫﺎي ﺳﺒﻜﺘﺮ ﻛﻪ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﻜﺎﻓﺖ ﻣﻮﺳﻮﻣﻨﺪ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ از‬
‫ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﻜﺎﻓﺖ ﺑﻪ ﺷﺪت رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬ﻣﻘﺪاري از اوراﻧﻴﻮم ‪ 238‬ﺑﻪ ﻣﺤﺼﻮﻻت‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪36‬‬

‫ﺳﻨﮕﻴﻦﺗﺮ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ آﻧﻬﺎ ﻧﻴﺰ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﺑﺎ ﺧﺮوج از‬
‫راﻛﺘﻮر )ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪﺻﻮرت ﺳﺎﻻﻧﻪ( ﺣﺎوي اوراﻧﻴﻮم ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه‪ ،‬ﻣﺤﺼﻮﻻت ﺷﻜﺎﻓﺖ‪ ،‬ﭘﻠﻮﺗﻮﻧﻴﻮم‬
‫و ﺳﺎﻳﺮ اﺗﻢﻫﺎي ﺳﻨﮕﻴﻦ اﺳﺖ‪ .‬از ﻧﻈﺮ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه را ﺣﻞ ﻧﻤﻮده و‬
‫ﺗﺤﺖ ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ آﻧﺮا ﻓﺮآوري و ﻣﺠﺪدا اوراﻧﻴﻮم و ﭘﻠﻮﺗﻮﻧﻴﻮم ﻣﺼﺮف ﻧﺸﺪه را از آن‬
‫ﺟﺪا و ﻣﻮرد ﻣﺼﺮف ﻗﺮار داد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﻲﺗﻮان ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف ﺷﺪه را ﺑﺪون ﻓﺮآوري‬
‫ﻣﺴﺘﻘﻴﻤﺎ ﺑﻪﻋﻨﻮان ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺮاي ﻓﺮآﻳﻨﺪ دﻓﻊ ارﺳﺎل ﻧﻤﻮد‪ .‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ در ﺣﺎل‬
‫ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ از اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻛﺎر ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ‬
‫رآﻛﺘﻮرﻫﺎي آﺑﻲ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر‪ ،1‬رآﻛﺘﻮﻫﺎي آﺑﻲ ﺟﻮﺷﺎن‪ ،2‬راﻛﺘﻮرﻫﺎي ﺧﻨﻚ ﺷﻮﻧﺪه ﺑﺎ ﮔﺎز‪،3‬‬
‫راﻛﺘﻮرﻫﺎي ‪ CANDU4‬اﺷﺎره ﻧﻤﻮد)‪2‬و‪ (5‬ﻧﻮﻋﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ اﺳﺘﻔﺎده را در ﺳﻄﺢ ﺟﻬﺎن دارد‬
‫راﻛﺘﻮر آﺑﻲ ﺗﺤﺖ ﻓﺸﺎر اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻣﺮاﺣﻞ اﺳﺎﺳﻲ ﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺷﻜﻞ‪ .2‬ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪ اي ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ از ﻣﻌﺪن ﺗﺎ دﻓﻊ‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ )ﺳﻴﻜﻞ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي(‬

‫)‪1. Pressurized Water Reactor(PWR‬‬

‫)‪2. Boiling Water Reactor (BWR‬‬
‫)‪3. Gas- cooled reactor(GCR‬‬
‫‪4. Canada Deuterium Uranium‬‬
‫‪37‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ‬

‫ﺑﻪ دﻻﻳﻞ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن در ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻪوﻳﮋه ﺟﻮاﻣﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲﻫﺎي ﺑﺎﻟﻘﻮه‬
‫ﺧﻮﻳﺶ از رﺷﺪ ﺳﺮﻳﻌﻲ ﺑﺮﺧﻮردار ﻣﻲﮔﺮدﻧﺪ‪ ،‬در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ راه را ﺑﺮ‬
‫اوﻟﻮﻳﺖﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻣﻲﺑﻨﺪﻧﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﺑﺮوز ﺑﺮﺧﻲ ﻣﻮاﻧﻊ و ﻋﻮارض‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ورود آﻻﻳﻨﺪ ﻫﺎي ﺟﺎﻣﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز ﺑﻪ آب و ﻫﻮا و ﺧﺎك در ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺤﻠﻲ‪ ،‬ﻣﻨﻄﻘﻪاي‪،‬‬
‫ﻣﻠﻲ و ﺣﺘﻲ ﻓﺮاﻣﻠﻲ اﻣﺮي اﺟﺘﻨﺎب ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ را ﻣﻲ ﺗﻮان‬
‫ﺑﻪ دو ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪي ﻧﻤﻮد‪(3) .‬‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ داراي اﺛﺮات ﺑﺎﻟﻘﻮه ﻣﻨﻔﻲ ﺗﺪرﻳﺠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ ﻛﻪ‬
‫ﻧﺨﺴﺖ ﺑﺎ اﺟﺮاي ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي آﻣﺎدهﺳﺎزي اراﺿﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﭘﺎﻛﺘﺮاﺷﻲ ﻣﺤﻞ اﺣﺪاث‪،‬‬
‫ﮔﻮدﺑﺮداري‪ ،‬ﺧﺎﻛﺒﺮداري‪ ،‬زﻫﻜﺸﻲ و ﻻﻳﺮوﺑﻲ از ﻋﻤﺪهﺗﺮﻳﻦ اﻗﺪاﻣﺎت در اﻳﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺑﻪﺷﻤﺎر‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﻋﻼوه ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬اﺳﺘﺨﺪام و ﺑﻜﺎرﮔﻴﺮي ﺗﻌﺪاد زﻳﺎدي از ﻛﺎرﮔﺮان در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ‬
‫ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‪ ،‬اﺛﺮات ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻪ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ اﻳﺠﺎد ﻧﻤﺎﻳﺪ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﺛﺮات ﻋﻤﺪه‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻋﺒﺎرت از ورود ﻛﺎرﮔﺮان ﺑﻪ ﻣﻨﻄﻘﻪ در ﻃﻲ ﻣﺮاﺣﻞ ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ واﺣﺪ اﺳﺖ‪ .‬ﺣﺘﻲ ﺗﺎ ﭼﻨﺪ‬
‫ﻫﺰار ﻛﺎرﮔﺮ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ در ﻃﻲ ﺳﺎلﻫﺎي اﺟﺮاي ﻛﺎرﻫﺎي ﺳﺎﺧﺘﻤﺎﻧﻲ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺰرگ ﺑﻪ ﻛﺎر‬
‫اﺷﺘﻐﺎل ﻳﺎﺑﻨﺪ و اﻳﻦ ﺗﻌﺪاد در ﺟﺮﻳﺎن ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﺑﻪ ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﻛﺎرﮔﺮ ﺗﻘﻠﻴﻞ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ‬
‫ﺟﺎﻣﻌﻪ ﭘﺬﻳﺮﻧﺪه‪ ،‬ﻛﻮﭼﻚ ﺑﺎﺷﺪ ﻓﺸﺎر وارده ﺑﻴﺸﺘﺮ و ﻣﻠﻤﻮﺳﺘﺮ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﻣﺮﺣﻠﻪاي‬
‫وﺿﻌﻴﺘﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﺷﻬﺮ ﺳﺮﻳﻊ اﻟﺮﺷﺪ ﭘﺪﻳﺪ ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﺎﻟﻄﺒﻊ اﻳﻦ اﻣﺮ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻨﻔﻲ و ﻗﺎﺑﻞ‬
‫ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺑﻪ ﺗﺎﺳﻴﺴﺎت زﻳﺮﺑﻨﺎﻳﻲ ﺟﺎﻣﻌﻪ )ﻣﺪرﺳﻪ‪ ،‬ﭘﻠﻴﺲ ‪،‬آﺗﺶﻧﺸﺎﻧﻲ ‪ ،‬اﻣﻜﺎﻧﺎت و ﺧﺪﻣﺎت‬
‫ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ و درﻣﺎﻧﻲ و ‪ (.....‬ﺧﻮاﻫﺪ ﮔﺬاﺷﺖ‪ .‬ﺟﺎﺑﺠﺎﻳﻲ ﺟﻤﻌﻴﺖﻫﺎي ﻣﺤﻠﻲ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻧﻴﺎزﻣﻨﺪيﻫﺎي‬
‫ﭘﺮوژه و اﻣﻜﺎﻧﺎت ﺟﺎﻧﺒﻲ آن در اراﺿﻲ ﭘﻴﺮاﻣﻮن ﭘﺪﻳﺪ ﺧﻮاﻫﺪ آﻣﺪ و آﺷﻔﺘﮕﻲﻫﺎي ﻋﻤﺪهاي‬
‫درﺣﻤﻞوﻧﻘﻞ و ﺗﺮاﻓﻴﻚ ﻣﺤﻠﻲ در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺳﺎﺧﺖوﺳﺎز و ﺑﻬﺮهﺑﺮداري از ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮوز ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫در ﺑﺨﺶ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري اﻧﻮاع اﺻﻠﻲ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ و ﻣﻬﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﻧﻬﺎ در ﻓﺮآﻳﻨﺪﻫﺎي اﺻﻠﻲ و‬
‫ﻓﺮﻋﻲ ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي ﺑﺮق ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬در اﻛﺜﺮ‬
‫روشﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺣﺘﻲ در روشﻫﺎي ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در اﻧﺮژيﻫﺎي ﻧﻮ ﻳﺎ ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪ‬
‫ﻧﻮﻋﻲ ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﮔﺎزي ﻳﺎ ﺗﻮرﺑﻴﻦ ﺑﺨﺎر ﻣﻮرد ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎري از آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺑﻬﺮهﺑﺮداري واﺣﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﻣﺸﺎﺑﻬﺖﻫﺎي‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪38‬‬

‫ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﺑﺴﻴﺎري از آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺧﺼﻮص در ﭼﺮﺧﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﺑﺮق‪ ،‬ﺑﻪﻃﻮر ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻳﺎ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﻣﺼﺮف ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻏﻴﺮﻓﺴﻴﻠﻲ وﺟﻮد ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬در ﻋﻴﻦ ﺣﺎل در ﻫﻤﺎن ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻣﻤﻜﻦ اﺳﺖ آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﺎﺷﻲ از ﻣﻮاد اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻨﺒﻊ اﺻﻠﻲ اﻧﺮژي ﻳﺎ ﻣﻮاد ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده در ﻓﺮآﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﮔﺮدﻧﺪ‪(3) .‬‬
‫در ﻧﻴﺮوﮔﺎ ﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﺟﺎي اﺳﺘﻔﺎده از ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﺨﺎر از ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در ﺣﻘﻴﻘﺖ در اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﺎ ﻳﻚ راﻛﺘﻮر ﻫﺴﺘﻪاي وﺟﻮد دارد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه آن‬
‫از روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﭼﺮﺧﻪﻫﺎي ﺑﺨﺎر ﻳﺎ ﮔﺎز ﻳﺎ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﻳﻦ دو ﺟﻬﺖ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي ﺑﺮق اﺳﺘﻔﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ اﺟﺰاي اﺻﻠﻲ ﻳﻚ ﭼﺮﺧﻪ ﺑﺨﺎر ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺗﻮرﺑﻴﻦ‪ ،‬ژﻧﺮاﺗﻮر‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻨﺪه‪ ،‬ﮔﺮﻣﻜﻦﻫﺎ و‬
‫ﻣﺒﺪلﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬ﺗﺼﻔﻴﻪ ﺧﺎﻧﻪ آب و ﺑﺴﻴﺎري اﺟﺰاي دﻳﮕﺮ در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻧﻴﺰ وﺟﻮد‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬آﻟﻮدﮔﻲ اﺣﺘﻤﺎﻟﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﻫﺮ ﻳﻚ از اﻳﻦ ﺑﺨﺶﻫﺎ ﺗﺎ ﺣﺪودي ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫ﺑﺨﺎر ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و ﺗﻨﻬﺎ ﺗﻔﺎوت ﻣﻮﺟﻮد‪ ،‬در آﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺖ اﺳﺖ‪ .‬از‬
‫دﻳﮕﺮآﻻﻳﻨﺪهﻫﺎي اﺻﻠﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺣﺎﺻﻞ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻮاد ﻫﻤﻮاره ﭘﺲ از دﻓﻊ در زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ ﻳﺎ ﻓﺎﺿﻼبﻫﺎي ﺷﻬﺮي و ﺻﻨﻌﺘﻲ از ﻃﺮﻳﻖ‬
‫ﺧﺎك وآب وارد آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ ﻳﺎ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﺣﻴﻮاﻧﺎت‬
‫و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ‪ .‬اﺳﺘﻔﺎده از ﮔﻴﺎﻫﺎن آﻟﻮده و ﻣﺼﺮف ﺷﻴﺮ و ﮔﻮﺷﺖ ﺣﻴﻮاﻧﺎﺗﻲ ﻛﻪ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ آب ﻳﺎ ﮔﻴﺎه آﻟﻮده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺟﺐ ورود اﻳﻦ ﻣﻮاد ﺑﻪ ﺑﺪن اﻧﺴﺎن ﺷﺪه و ﻋﻮارض‬
‫ﺑﻲﺷﻤﺎري در ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآورﻧﺪ‪ .‬ﺧﻄﺮ آﻟﻮدﮔﻲ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻣﻮاد رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ از‬
‫ﻃﺮﻳﻖ آب در ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﻮارد ﻣﻮرد ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪﺣﺪي ﻛﻪ دﻓﻊ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ ﻣﻮاد در‬
‫آب درﻳﺎﻫﺎ واﻗﻴﺎﻧﻮسﻫﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﭘﻠﻮﺗﻮﻧﻴﻢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻬﻴﻪ ﺑﻤﺐﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻈﺎﻣﻲ ﻣﻮرد‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد‪ .‬اﻳﻦ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ ﺑﻪ ﺣﺎﻟﺖ ﺧﻤﻴﺮي و ﻳﺎ ﺳﻴﺎل درﻣﺨﺎزن ﻣﺨﺼﻮص ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻔﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﺪ ﻛﺮدن اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ ﺑﻪﻛﺎر ﻣﻲرود‪ ،‬ﻋﺒﺎرﺗﻨﺪ از‪:‬‬
‫ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺷﻔﺎف ﻳﺎ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎﻟﻲ ﻛﺮدن آنﻫﺎ اﺳﺖ‪ .‬از ﺟﻤﻠﻪ ﻣﺸﻜﻼت و ﺧﻄﺮات ﺣﺎﺻﻞ از‬
‫ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪﻣﻮارد ذﻳﻞ اﺷﺎره ﻧﻤﻮد‪:‬‬
‫‪39‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﺧﻄﺮ واﭘﺎﺷﻲ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮي‪ :‬ﺧﻄﺮ ﻋﻤﺪه ﻧﺎﺷﻲ از اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻌﻀﻲ ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﺮﻫﺎ زﻣﺎن‬
‫ﻓﻌﺎل زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮي را ﺑﻪ ﻫﺰاران ﺳﺎل ﻣﻲرﺳﺎﻧﻨﺪ‪ .‬واﭘﺎﺷﻲ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮي ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺧﻮد را ﻃﻲ ﻛﻨﺪ ﺣﺘﻲ اﮔﺮ ﻫﺰار ﺳﺎل ﻃﻮل ﺑﻜﺸﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺮاواﻧﻲ زﺑﺎﻟﻪ ﻫﺴﺘﻪاي‪ :‬دﻳﺮ ﻳﺎ ﭘﺲ ﻧﻴﻢ ـ ﻋﻤﺮﻫﺎ ﻣﺸﻜﻞ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬در ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﻣﻘﺪار زﻳﺎدي زﺑﺎﻟﻪ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮي ﺑﻪوﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ‪ ،‬آﻣﺎر وزارت اﻧﺮژي آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫از ﺳﺎل ‪ 1946‬ﺗﺎ ‪ 1983‬ﺣﺪود ‪ 71‬ﻣﻴﻠﻴﻮن ﭘﻮﻧﺪ زﺑﺎﻟﻪ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ از ﻫﻔﺖ ﻣﺮﻛﺰ در‬
‫آزﻣﺎﻳﺶﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻫﻮا‪ ،‬آب و زﻣﻴﻦ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻳﻬﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي دﻳﮕﺮي‬
‫از ﻣﺮاﻛﺰ دﻳﮕﺮ ﺗﺨﻠﻴﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﮔﺎزي‪ :‬ﻏﺎﻟﺒﺎ اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ از ﮔﺎزﻫﺎي ﻧﺠﻴﺐ‪ ،‬از ﻗﺒﻴﻞ ﻛﺮﻳﭙﺘﻮن ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺗﺮﻳﺘﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﺰوﺗﻮﭘﻲ از ﻫﻴﺪروژن اﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﻪﺻﻮرت ﮔﺎز‪ ،‬ﻋﻤﺪﺗﺎ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺨﺎر آب ﺗﺨﻠﻴﻪ‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺮﻳﺘﻴﻢ ﺑﻪﺻﻮرت ﺑﺨﺶ ﻫﻴﺪروژﻧﻲ ﻣﻮﻟﻜﻮل آب در زﻧﺠﻴﺮﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﻲ ﻣﻮاد‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ وارد ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫آبﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‪ :‬اﻳﺰوﺗﻮپﻫﺎي رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ در زﺑﺎﻟﻪﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻣﻌﻤﻮﻻ از ﻃﺮﻳﻖ ﺑﺎرﻧﺪﮔﻲ‬
‫ﺑﻪﺻﻮرت ﺟﺎﻣﺪ در ﻣﻲآﻳﺪ و اﻧﺒﺎر ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﮔﺮ اﻳﻦ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ در زﻣﻴﻦ در ﮔﻮداﻟﻬﺎي ﺑﺪون آﺳﺘﺮ‪،‬‬
‫ﺑﺪون آﻧﻜﻪ در ﻣﺤﻔﻈﻪﻫﺎي ﺧﺎص ﺑﺎﺷﻨﺪ دﻓﻦ ﺷﻮﻧﺪ در ﻃﻲ ﭼﻨﺪ ﻗﺮن ﺑﻌﺪ آبﻫﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬
‫اﻳﻦ ﻣﻮاد رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮ را ﭘﺮاﻛﻨﺪه ﺧﻮاﻫﻨﺪ ﻛﺮد‪(3) .‬‬

‫‪ .3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫در اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ ﺑﻪﺑﻴﺎن ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻓﺴﻴﻠﻲ و‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد و در اداﻣﻪ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﻮردي ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮ ﻧﺘﺎﻳﺞ‬
‫اﺷﺎره ﻣﻲﮔﺮدد‪.‬‬
‫اﺑﺘﺪا ﺟﻬﺖ درك و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ ﻣﻠﻤﻮسﺗﺮ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و‬
‫ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪ ذﻛﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﻪ ﻳﻚ ﻣﻴﺰان واﺣﺪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ‬
‫‪ 8000‬ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ ﻛﻪ ﺑﻪﻃﻮر ﻣﻌﻤﻮل ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز اﻧﺮژي ﺑﺮق ﻳﻚ ﻧﻔﺮ در ﻛﺸﻮر‬
‫درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎ ﻣﻨﺒﻊ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي و ﻧﻴﺰ ﻧﻴﺮوﮔﺎه زﻏﺎلﺳﻨﮓ اﺷﺎره ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪40‬‬

‫ﺟﺪول‪1‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻛﺎرﺑﺮد اﻳﻦ دو ﻣﻨﺒﻊ ﺟﻬﺖ ﺗﺎﻣﻴﻦ ‪ 8000‬ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ‬
‫ﺑﺮق ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻴﺰان‬ ‫ﻧﻮع‬ ‫ﻣﻴﺰان ﺑﺮق‬

‫ﻣﺤﺼﻮﻻت و آﻻﻳﻨﺪه ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي‬ ‫ﻧﻮع ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﺳﻮﺧﺖ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫‪ 200‬ﮔﺮم اوراﻧﻴﻢ ﺗﻬﻲ ﺷﺪه ‪ 30 ،‬ﮔﺮم ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮف‬
‫‪30-70‬‬
‫ﺷﺪه‪ 20 ،‬ﻣﻴﻠﻲ ﻟﻴﺘﺮ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺑﺎ ﺳﻄﺢ اﻛﺘﻴﻮﻳﺘﻪ ﺑﺎﻻ‪ 6 ،‬ﮔﺮم‬ ‫اوراﻧﻴﻢ‬ ‫ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم‬ ‫‪ 8000‬ﻛﻴﻠﻮ‬
‫ﺷﻴﺸﻪ ﺑﻌﻨﻮان ﻣﺎده زاﺋﺪ ﻧﻬﺎﻳﻲ‬
‫وات ﺳﺎﻋﺖ‬
‫‪ 300‬ﻛﻴﻠﻮ ﮔﺮم ﺧﺎﻛﺴﺘﺮ ﻓﺮار‪ 8 ،‬ﺗﻦ ﮔﺎزﻫﺎي ﮔﻠﺨﺎﻧﻪ اي‬
‫‪ 3‬ﺗﻦ‬ ‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‬ ‫ﻓﺴﻴﻠﻲ‬
‫ﺷﺎﻣﻞ دي اﻛﺴﻴﺪ ﻛﺮﺑﻦ و دي اﻛﺴﻴﺪ ﮔﻮﮔﺮد‬

‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺛﺮات ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻪاي و ﺑﺮق آﺑﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺪت ﻫﺮ اﺛﺮ در ﺟﺪول‪ 2‬اراﺋﻪ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪:‬‬
‫ﺟﺪول‪ .2‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﺛﺮات زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺣﺎﺻﻞ از ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ و ﻫﺴﺘﻪ اي و ﺑﺮق آﺑﻲ‬
‫ﻃﺮح‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﺑﺮق آﺑﻲ‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪ اي‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ‬
‫ﭘﺎراﻣﺘﺮﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‬

‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ‬

‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ آﺑﻬﺎي ﺳﻄﺤﻲ‬
‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻫﻴﺪروﻟﻮژي آﺑﻬﺎي زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ آﺑﻬﺎي زﻳﺮ زﻣﻴﻨﻲ‬
‫‪3‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻮا‬
‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﻌﺪﻧﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ﺷﻴﻼت و ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮي‬
‫‪1‬‬ ‫ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺎك )آﻟﻮدﮔﻲ(‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺟﻨﮕﻞ‬
‫‪1‬‬ ‫ﺣﻴﺎت وﺣﺶ‬
‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫ﻛﺎرﺑﺮي زﻣﻴﻦ‬
‫‪2‬‬ ‫ﻓﺮﺳﺎﻳﺶ و رﺳﻮﺑﺰاﻳﻲ‬
‫‪1‬‬ ‫ﻟﺮزه ﺧﻴﺰي‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫ﺻﻨﻌﺖ‬
 ‫‪41‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﺷﺎﺧﺺ ‪ -1 :‬اﺛﺮ ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻬﻢ ‪ -2‬اﺛﺮ ﺑﺎ اﻫﻤﻴﺖ ﻣﺘﻮﺳﻂ ‪ -3‬اﺛﺮ ﻧﺎﭼﻴﺰ‬

‫ﻫﻤﺎﻧﮕﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﻣﺸﺨﺺ اﺳﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺣﺮارﺗﻲ داراي اﺛﺮ ﺑﺎﻟﻘﻮه و ﻣﺸﺨﺺ و ﻣﻬﻤﻲ ﺑﺮ‬
‫ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻫﻴﺪروﻟﻮژي آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻫﻮا‪ ،‬ﺷﻴﻼت و ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮي دارﻧﺪ و اﻳﻦ اﺛﺮات‬
‫ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه اﺛﺮاﺗﻲ ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ آبﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬آبﻫﺎي زﻳﺮ‬
‫زﻣﻴﻨﻲ ‪ ،‬ﺷﻴﻼت و ﻣﺎﻫﻴﮕﻴﺮي و ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺧﺎك ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪.‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮق ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي‬

‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻫﺮ ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق ﺑﻪﻋﻮاﻣﻞ ﻣﺘﻔﺎوﺗﻲ ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﻴﻤﺖ‬
‫اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﭼﻬﺎر ﻋﺎﻣﻞ ‪ -1‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ‪ -2‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ‬
‫‪ -3‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري و ‪ -4‬ﻫﺰﻳﻨﻪ اﻧﺮژي اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻣﻮرد‬
‫ﻧﻴﺎز ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ از آﻧﺠﺎﺋﻴﻜﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺨﺸﻲ از ﻓﺮاﻳﻨﺪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي ﻣﺤﺴﻮب ﻣﻲﮔﺮدد‬
‫ﻟﺬا ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ و ﻣﺼﺮف اﻧﺮژي ﻛﻪ داراي اﺛﺮات ﺳﻮء زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻧﻴﺰ ﻟﺤﺎظ ﻣﻲﮔﺮدد‪ (2) .‬ﻛﻪ در ﻋﻠﻢ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﻛﻤﻲ ﻧﻤﻮدن اﺛﺮات ﺳﻮء‬
‫زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ و ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ ﺗﺤﺖ ﻋﻨﻮان ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻗﻠﻤﺪاد ﻣﻲﮔﺮدد‪ .‬ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﻮاع روشﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد‪ .‬ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از زﻏﺎلﺳﻨﮓ و ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ آن ﺑﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧﺮژي از ﺑﺎد ﺗﻌﻠﻖ ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .3‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻧﻮاع روش ﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق )‪(1‬‬

‫رﻳﺎل ﺑﻪ ازاي ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ‪Cent/kwh‬‬ ‫ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق‬
‫‪180-1350‬‬ ‫‪2-15‬‬ ‫زﻏﺎل ﺳﻨﮓ‬
‫‪90-270‬‬ ‫‪1-3‬‬ ‫ﮔﺎز‬
‫‪18-63‬‬ ‫‪0/2-0/7‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ اي‬
‫‪90-270‬‬ ‫‪1-3‬‬ ‫زﻳﺴﺖ ﺗﻮده‬
‫‪4/5-22/5‬‬ ‫‪0/05-0/25‬‬ ‫ﺑﺎد‬
‫‪9-90‬‬ ‫‪0/1-1‬‬ ‫آب‬
‫‪36-54‬‬ ‫‪0/4-0/6‬‬ ‫ﻓﺘﻮوﻟﺘﺎﺋﻴﻚ‬
‫‪270-720‬‬ ‫‪3-8‬‬ ‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره‬
‫‪ 90‬رﻳﺎل ﺑﻪ ازاي ﺳﻨﺖ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪42‬‬

‫در واﻗﻊ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق در ﺑﺮﮔﻴﺮﻧﺪه ﻣﺴﺎﻳﻞ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ‪ ،‬اﻛﺘﺸﺎف‪ ،‬اﺳﺘﺨﺮاج‪،‬‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ و اﻧﺘﻘﺎل ﺳﻮﺧﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎ ﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﺑﺮاﺑﺮ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪه‪ ،‬ﻋﺪهاي ﻧﻴﺰ‬
‫ﻣﻌﺘﻘﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﻫﺮ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﺑﺎﻳﺪ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد و ﺗﺪاﺧﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪاي‬
‫ﺻﻮرت ﻧﭙﺬﻳﺮد‪ .‬ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻳﻚ‬
‫ﻛﻴﻠﻮوات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي زﻏﺎلﺳﻨﮕﻲ ﻛﻪ در ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺣﺴﺎس از ﻧﻘﻄﻪ ﻧﻈﺮ‬
‫اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻤﻲ ﻗﺮار دارﻧﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻌﺎدل ‪ 640‬رﻳﺎل اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ‬
‫ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮوات ﺳﺎﻋﺖ ﺑﺮق از ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي اﺗﻤﻲ ﺑﺴﻴﺎر ﭘﺎﺋﻴﻦ و ﻣﻌﺎدل ‪ 22‬رﻳﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ‬
‫اﻳﻦ ﻧﻜﺘﻪ را در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺑﻴﺮوﻧﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﺷﺪﻳﺪاً ﺗﺎﺑﻊ ﻣﻜﺎن اﺳﺘﻘﺮار واﺣﺪﻫﺎي‬
‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ اﺑﻌﺎد اﻗﺘﺼﺎدي ﺟﺎﻳﮕﺰﻳﻨﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﺤﻠﻴﻞ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ )ﻗﻴﻤﺖ‬
‫ﺗﻤﺎم ﺷﺪه( ﺑﺮق در ﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻧﻴﺮو در ﺳﺎﻳﺮ ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻳﻨﺴﺖ ﻛﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺎ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻣﻨﺎﺳﺐ اﻗﺘﺼﺎدي ﺧﻮد از ﻫﺮ ﻟﺤﺎظ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ‬
‫ﻓﺴﻴﻠﻲ ﻗﺎﺑﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻫﺮﺣﺎل ﻃﻲ ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖﻫﺎي‬
‫ﻓﺴﻴﻠﻲ در ﺑﺎزارﻫﺎي ﺟﻬﺎﻧﻲ‪ ،‬ﺳﺒﺐ اﻓﺰاﻳﺶ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺗﺸﺪﻳﺪ ﻣﻘﺮرات و ﺿﻮاﺑﻂ اﻳﻤﻨﻲ‪ ،‬ﻃﻮﻻﻧﻲﺗﺮ ﺷﺪن ﻣﺪت ﺳﺎﺧﺖ و ﺑﺎﻻﺧﺮه ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﺎﻟﻲ ﻻزم و ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻦ ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻤﺎم ﺷﺪه ﻫﺮ واﺣﺪ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ در اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬از ﻳﻚ ﻃﺮف ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻃﻲ اﻳﻦ ﻣﺪت ﺣﺪود ‪ 40‬درﺻﺪ از ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي‬
‫ﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ و از ﺳﻮﻳﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﻓﻨﻲ و‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﺣﺎﺻﻞ از ﻃﺮحﻫﺎي اﺳﺘﺎﻧﺪارد و ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰيﻫﺎي دﻗﻴﻖ ﺑﻪﻣﻨﻈﻮر ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺳﺮﻣﺎﻳﻪ اوﻟﻴﻪ‬
‫ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻄﻤﺌﻦ و ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﺣﺪاث ﭼﻨﺪ واﺣﺪ در ﻳﻚ ﺳﺎﻳﺖ ﺑﺮاي ﺻﺮﻓﻪ ﺟﻮﺋﻲﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از‬
‫ﻣﻘﻴﺎس ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺗﺄﺳﻴﺴﺎت و ﺗﺴﻬﻴﻼت ﻣﺸﺘﺮك ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز در ﻫﺮ ﻧﻴﺮوﮔﺎه‪ ،‬ﻫﻤﭽﻨﺎن ﻣﺰﻳﺖ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي اﺗﻤﻲ از دﻳﺪﮔﺎه اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺑﺎ ﺳﻮﺧﺖ ﻓﺴﻴﻠﻲ در اﻏﻠﺐ‬
‫ﻛﺸﻮرﻫﺎ ﺣﻔﻆ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺳﺎﻳﺮ دﻳﺪﮔﺎهﻫﺎي اﻗﺘﺼﺎدي در ﻣﻮرد آﻳﻨﺪه اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺣﺎﻛﻲ از‬
‫آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاﺳﺎس ﺗﺤﻠﻴﻞ ﺳﻄﺢ ﺗﻘﺎﺿﺎ و ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻋﺮﺿﻪ اﻧﺮژي در ﺟﻬﺎن‪ ،‬ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژيﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد و ﺣﻘﺎﻳﻘﻲ ﻧﻈﻴﺮ روﻧﺪ ﺗﻬﻲ ﺷﺪن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺴﻴﻠﻲ در دﻫﻪﻫﺎي آﻳﻨﺪه‪،‬‬
‫ﻣﺰﻳﺖﻫﺎي زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ اﻧﺮژي اﺗﻤﻲ و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻀﺮات ﻛﻤﺘﺮ ﭼﺮﺧﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫‪43‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ﮔﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﻮﺧﺖ و ﭘﻴﺸﺮﻓﺖﻫﺎي ﺣﺎﺻﻠﻪ در زﻣﻴﻨﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي زاﻳﻨﺪه و ﻣﻬﺎر‬
‫اﻧﺮژي ﮔﺪاﺧﺖ ﻫﺴﺘﻪاي در ﻃﻮل ﻧﻴﻢ ﻗﺮن آﻳﻨﺪه‪ ،‬ﺑﺪون ﺗﺮدﻳﺪ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﻳﻜﻲ از‬
‫ﺣﺎﻣﻞﻫﺎي ﻗﺎﺑﻞ دﺳﺘﺮس و ﻣﻄﻤﺌﻦ اﻧﺮژي ﺟﻬﺎن در ﻫﺰاره ﺳﻮم ﻣﻴﻼدي ﺑﻪﺷﻤﺎر ﻣﻲرود‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ راﺳﺘﺎ ﺷﻮراي ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻧﺮژي ﺗﺎ ﺳﺎل ‪ 2020‬ﻣﻴﻼدي ﻣﻴﺰان اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﺮﺿﻪ اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫را ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﻓﻌﻠﻲ ﺣﺪود ‪ 2‬ﺑﺮاﺑﺮ ﭘﻴﺶ ﺑﻴﻨﻲ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬
‫ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ آﻣﺎرﻫﺎ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻳﻦ واﻗﻌﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺰ ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري‬
‫ﺑﻪوﻳﮋه ﻛﺸﻮرﻫﺎي اروﭘﺎﻳﻲ ﺳﻬﻢ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﻲ از ﺑﺮق ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺧﻮد را از اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫ﺗﺄﻣﻴﻦ ﻣﻲﻧﻤﺎﻳﻨﺪ‪ .‬ﺑﻪﻃﻮرﻳﻜﻪ از ﻣﺠﻤﻮع ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي ﻧﺼﺐ ﺷﺪه ﺟﻬﺖ ﺗﺄﻣﻴﻦ ﺑﺮق در‬
‫ﺟﻬﺎن ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ‪ 35‬درﺻﺪ ﺑﻪ اروﭘﺎي ﻏﺮﺑﻲ‪ 33 ،‬درﺻﺪ ﺑﻪ آﻣﺮﻳﻜﺎي ﺷﻤﺎﻟﻲ‪ 16/5 ،‬درﺻﺪ ﺑﻪ‬
‫ﺧﺎور دور‪ 13،‬درﺻﺪ ﺑﻪ اروﭘﺎي ﺷﺮﻗﻲ و ﻧﻬﺎﻳﺘﺎ ﻓﻘﻂ ‪ 0/74‬درﺻﺪ ﺑﻪ آﺳﻴﺎي ﻣﻴﺎﻧﻪ اﺧﺘﺼﺎص‬
‫دارد‪ .‬ﺑﺪون ﺷﻚ در ﺗﻮﺟﻴﻪ ﺿﺮورت اﻳﺠﺎد ﺗﻨﻮع در ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻋﺮﺿﻪ اﻧﺮژي ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﻣﺬﻛﻮر‪،‬‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﻣﻄﻤﺌﻦ اﻗﺘﺼﺎدي ﻣﻄﺮح اﺳﺖ‪ .‬ﺟﺪول ‪ 4‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه‬
‫ﺟﺪول ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺗﻌﺪادي از ﻛﺸﻮرﻫﺎي ﺟﻬﺎن )ﺳﺎل‪(2010‬‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .4‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق )‪(OECD2005) -(2010‬‬

‫ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ‬ ‫زﻏﺎﻟﺴﻨﮓ‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ اي‬ ‫ﻧﺎم ﻛﺸﻮر‬

‫‪-‬‬ ‫‪3,64‬‬ ‫‪2,76‬‬ ‫ﻓﻨﻼﻧﺪ‬
‫‪3,92‬‬ ‫‪3,33‬‬ ‫‪2,54‬‬ ‫ﻓﺮاﻧﺴﻪ‬
‫‪4,9‬‬ ‫‪3,52‬‬ ‫‪2,86‬‬ ‫آﻟﻤﺎن‬
‫‪4,36‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪2,88‬‬ ‫ﺳﻮﺋﻴﺲ‬
‫‪6,04‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪3,58‬‬ ‫ﻫﻠﻨﺪ‬
‫‪4,97‬‬ ‫‪2,94‬‬ ‫‪2,3‬‬ ‫ﺟﻤﻬﻮري ﭼﻚ‬
‫‪5,59‬‬ ‫‪4,78‬‬ ‫‪3,13‬‬ ‫اﺳﻠﻮاﻛﻲ‬
‫‪-‬‬ ‫‪4,55‬‬ ‫‪3,06‬‬ ‫روﻣﺎﻧﻲ‬
‫‪5,21‬‬ ‫‪4,95‬‬ ‫‪4,8‬‬ ‫ژاﭘﻦ‬
‫‪4,65‬‬ ‫‪2,16‬‬ ‫‪2,34‬‬ ‫ﻛﺮه‬
‫‪4,67‬‬ ‫‪2,71‬‬ ‫‪3,01‬‬ ‫آﻣﺮﻳﻜﺎ‬
‫‪4‬‬ ‫‪3,11‬‬ ‫‪2,6‬‬ ‫ﻛﺎﻧﺎدا‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪44‬‬

‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻣﻮردي‬
‫در اﻳﻦ ﺑﺨﺶ ﺟﻬﺖ ﻛﻤﻲ ﺳﺎزي ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از‬
‫آﻣﺎر ﻣﻮﺟﻮد در ﺧﺼﻮص ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ و ﺑﺨﺎري ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ و‬
‫ﻧﻴﺰ ﻳﻚ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه راﻛﺘﻮري ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﻮﺷﻬﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪي از اﻳﻨﺪو‬
‫ﻣﻨﺒﻊ اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﺧﺼﻮص ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺑﺮق ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻗﺰوﻳﻦ در ﺑﺨﺶﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ از دو ﺑﺨﺶ ﻣﺠﺰا ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه ﻳﻜﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري و دﻳﮕﺮي ﺳﻴﻜﻞ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻳﻚ ﻛﻴﻠﻮ وات ﺳﺎﻋﺖ‪ ،‬ﺑﺮق ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه اراﺋﻪ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ 5‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول‪ .5‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ‪ ،‬ﺳﻮﺧﺖ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺮق ﻓﺴﻴﻠﻲ ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ ﻗﺰوﻳﻦ‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬اﻃﻼﻋﺎت ﻓﻨﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﺑﺨﺎري و ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ‪(1384 ،‬‬

‫ﻫﺰﻳﻨﻪ اﺣﺪاث‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ)ﻣﮕﺎوات‬ ‫زﻣﺎن‬ ‫ﻧﺎم‬

‫ﻋﻤﺮ ﻣﻔﻴﺪ)ﺳﺎل(‬ ‫ﻗﺪرت)ﺳﺎل(‬
‫‪Rls./kW‬‬ ‫‪Euro/kW‬‬ ‫ﺳﺎﻋﺖ(‬ ‫اﺣﺪاث)ﺳﺎل(‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬

‫ﺑﺨﺎري‬
‫‪1880400‬‬ ‫‪455‬‬ ‫‪6730045‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ‬
‫رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻴﻜﻞ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪1850400‬‬ ‫‪326‬‬ ‫‪5054138‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪1000‬‬
‫ﺷﻬﻴﺪ‬
‫رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري ‪ 1000‬ﻣﮕﺎواﺗﻲ ‪ 6/88*1012‬رﻳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﺎﺧﺖ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ‪ 5/43*1010‬رﻳﺎل اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ)ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻧﻮع ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺼﺮﻓﻲ و ﻣﻘﺪاروﻣﺒﻠﻎ ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﻴﻤﺖ ﺳﻮﺧﺖ‪ FOB1‬ﺧﻠﻴﺞ ﻓﺎرس‪(1384،‬‬
‫ﻧﻔﺖ ﻛﻮره‬ ‫ﮔﺎزوﺋﻴﻞ‬ ‫ﮔﺎز ﻃﺒﻴﻌﻲ‬
‫ﻗﻴﻤﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮف‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮف‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ‬ ‫ﻣﺼﺮف‬ ‫ﻧﺎم‬
‫)ﻟﻴﺘﺮ‪/‬رﻳﺎل(‬ ‫)ﻟﻴﺘﺮ(‬ ‫)ﻟﻴﺘﺮ‪/‬رﻳﺎل(‬ ‫)ﻟﻴﺘﺮ(‬ ‫)ﻣﺘﺮﻣﻜﻌﺐ‪/‬رﻳﺎل(‬ ‫)ﻣﺘﺮ ﻣﻜﻌﺐ(‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫ﺑﺨﺎري‬
‫‪1535‬‬ ‫‪506243000‬‬ ‫‪1998‬‬ ‫‪112000‬‬ ‫‪528‬‬ ‫‪1077788000‬‬
‫ﺷﻬﻴﺪ‬

‫‪1. Free on board‬‬

‫‪45‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻴﻜﻞ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1998‬‬ ‫‪87487000‬‬ ‫‪528‬‬ ‫‪1065983000‬‬
‫ﺷﻬﻴﺪ‬
‫رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺳﻮﺧﺖ ﺳﺎﻻﻧﻪ‪ 6/34*1010‬رﻳﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮ و ﻧﮕﻬﺪاري )ﻣﻨﺒﻊ‪ :‬ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري ﺷﻬﻴﺪ رﺟﺎﻳﻲ ﺳﺎل‪( 1384‬‬
‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري‬
‫ﻧﺎم‬
‫ﻣﺘﻐﻴﺮ‬ ‫ﺛﺎﺑﺖ ﺳﺎﻟﻴﺎﻧﻪ‬
‫‪Euro‬‬ ‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫‪Rls. / kWh‬‬ ‫‪Rls./kw‬‬
‫‪cents/kWh‬‬
‫ﺑﺨﺎري‬
‫‪2/09‬‬ ‫‪0/01484‬‬ ‫‪39318‬‬ ‫ﺷﻬﻴﺪ‬
‫رﺟﺎﻳﻲ‬
‫ﺳﻴﻜﻞ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪1/42‬‬ ‫‪0/04452‬‬ ‫‪18049‬‬
‫ﺷﻬﻴﺪ‬
‫رﺟﺎﻳﻲ‬

‫ﻃﺒﻖ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺗﻌﻤﻴﺮات و ﻧﮕﻬﺪاري ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري‪2/01*1010‬ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي‬

‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻨﻜﻪ آﻣﺎر دﻗﻴﻘﻲ از ﺑﺮآورد ﻫﺰﻳﻨﻪﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ و راهاﻧﺪازي ﻧﻴﺮوﮔﺎه اﺗﻤﻲ ﺑﻮﺷﻬﺮ در‬
‫دﺳﺘﺮس ﻧﺒﻮد از ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه در ﻳﻚ ﭘﺮوژه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه ﺑﺎ‬
‫ﻧﺮماﻓﺰار ‪ NRFCP‬و ﻧﻴﺰ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﻓﻨﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬در ﭘﺮوزه‬
‫ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﺷﺒﻴﻪﺳﺎزي ﺷﺪه از ﻧﺮماﻓﺰار ﺟﻬﺖ آﻧﺎﻟﻴﺰ اﻗﺘﺼﺎدي ﻳﻚ راﻛﺘﻮر آب ﺳﺒﻚ از ﻧﻮع‬
‫‪ PWR‬ﻣﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎ رآﻛﺘﻮر اﺗﻤﻲ ﺑﻮﺷﻬﺮ اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺤﻘﻴﻖ اﻧﺠﺎم ﺷﺪه در‬
‫ﺟﺪول ‪ 6‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪46‬‬

‫ﺟﺪول‪ .6‬ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎ ﺑﺎ اﺣﺘﺴﺎب ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬
‫)رﻳﺎل ﺑﺮ ‪(Kwh‬‬

‫ﻗﻴﻤﺖ ﻧﻬﺎﻳﻲ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ‬ ‫ﻫﺰﻳﻨﻪ ﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه‬ ‫ﻧﻮع ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫‪336/25‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪156/25‬‬ ‫ﺑﺨﺎري‬
‫‪314/76‬‬ ‫‪153‬‬ ‫‪161/76‬‬ ‫ﺳﻴﻜﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ‬
‫‪192‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪152‬‬ ‫ﻫﺴﺘﻪ اي‬

‫‪ .4‬ﺟﻤﻊﺑﻨﺪي و اراﺋﻪ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات‬

‫از ﺑﺮرﺳﻲ ﻫﺎي اﻧﺠﺎم ﻳﺎﻓﺘﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺘﻴﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﻛﻪ ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺎ ﻣﺘﺪاو ﺗﺮﻳﻦ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻓﺴﻴﻠﻲ )ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﺑﺨﺎري( ﻗﺎﺑﻞ رﻗﺎﺑﺖ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬از ﻣﻨﻈﺮ‬
‫اﻗﺘﺼﺎدي در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺧﺎرﺟﻲ ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖ اﻟﻜﺘﺮﻳﺴﻴﺘﻪ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎ اﺿﺎﻓﻪ ﺷﻮد‪،‬‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ارزاﺗﺮ از ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻓﺴﻴﻠﻲ اﺳﺖ و ﺗﻮﺟﻴﻪ اﻗﺘﺼﺎدي دارد‪ .‬ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻴﺰان‬
‫آﻻﻳﻨﺪﮔﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ ﻧﺰدﻳﻚ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ و از آن ﺑﻪﻋﻨﻮان‬
‫ﻣﻨﺒﻌﻲ ﺑﺎ اﻧﺘﺸﺎر در ﺣﺪ ﺻﻔﺮ ﻧﺎم ﻣﻲﺑﺮﻧﺪ وﻟﻴﻜﻦ ﺗﻨﻬﺎ ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻢ و ﺣﺴﺎس در ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي‬
‫ﻣﺴﺌﻠﻪ دوررﻳﺰي و دﻓﻦ ﻣﻮاد ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﭘﺮﺗﻮزاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﮔﺮﭼﻪ ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ‪1000‬‬
‫ﻣﮕﺎواﺗﻲ داراي ﺣﺪودا ‪ 30‬ﺗﻦ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ در ﺳﺎل دارد و اﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺑﺴﻴﺎر ﻧﺎﭼﻴﺰ اﺳﺖ‬
‫وﻟﻴﻜﻦ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﺻﻴﺖ ﭘﺮﺗﻮزاﻳﻲ‪ ،‬واﻛﻨﺶﭘﺬﻳﺮي ﺷﺪﻳﺪ و ﭘﺎﻳﺪاري ﺑﺎﻻ و ﻧﻴﺰ اﺛﺮات‬
‫ﺗﺨﺮﻳﺐﻛﻨﻨﺪه ﺷﺪﻳﺪ ﺑﺮ ﻣﺤﻴﻂزﻳﺴﺖ و ﻧﻴﺰ اﻧﺴﺎن ﻟﺤﺎظ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻣﻮاد زاﺋﺪ ﺧﻄﺮﻧﺎك‬
‫ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺎﻫﻴﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪي ﺑﺴﻴﺎر ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮده و ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ‬
‫ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ و در ﻗﺎﻟﺐ ﺗﻌﻬﺪات ﺑﻴﻦاﻟﻤﻠﻠﻲ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﻮد‪ .‬از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ ﻣﺴﺌﻠﻪ اﻳﻤﻨﻲ در‬
‫ﺳﺎﻳﺖ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺮاي ﻛﺸﻮرﻫﺎي درﺣﺎلﺗﻮﺳﻌﻪ ﻛﻪ ﻋﻤﺪﺗﺎ در ﻣﺮاﺣﻞ آﻏﺎزﻳﻦ ﻛﺎرﺑﺮد‬
‫اﻳﻦ ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﻲﺑﺎﺷﻨﺪ داراي اﻫﻤﻴﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻮده و ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪدرﺳﺘﻲ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و اﺟﺮا ﮔﺮدد‪.‬‬
‫زﻳﺮاﻛﻪ ﺑﺎ ﺑﺮوز ﺧﻄﺎﻳﻲ در ﺣﺪ ﺻﺪم ﺛﺎﻧﻴﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﺑﺮوز ﻓﺎﺟﻌﻪاي ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﻫﻤﭽﻮن اﻧﻔﺠﺎر‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺴﺘﻪاي ﭼﺮﻧﻮﺑﻴﻞ ﻛﻪ در ﺳﺎل ‪ 1365‬در اﻛﺮاﻳﻦ اﺗﻔﺎق اﻓﺘﺎد و ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪن‬
‫ﻓﻮري ‪ 32‬ﻧﻔﺮ و ﻧﻴﺰ ﻣﺮگ ‪ 47‬ﻧﻔﺮ از ﻛﺎرﻛﻨﺎن و ﮔﺮوه ﻛﻤﻚ رﺳﺎن و ﺑﺪﻧﺒﺎل آن اﺛﺮات ﻣﻨﻔﻲ‬
‫آن ﻫﻤﭽﻮن ﺗﻮﻟﺪ ﻛﻮدﻛﺎن ﻧﺎﻗﺺ اﻟﺨﻠﻘﻪ و ﻧﻴﺰ ﻋﺪم ﺑﺎروري زﻣﻴﻦ و اﻳﺠﺎد ﺟﻬﺶﻫﺎي ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﺗﺎ‬
‫زﻣﺎن ﺣﺎل‪ ،‬از اﺛﺮاﺗﻲ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ در ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺮﻧﺎﻣﻪرﻳﺰي و ﻛﺎرﻛﺮد ﻳﻚ ﻧﻴﺮوﮔﺎه‬
‫‪47‬‬ ‫اﻧﺠﺎم ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت اﻗﺘﺼﺎدي و زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ و ﻫﺴﺘﻪاي و اراﺋﻪ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻬﻴﻨﻪ‬

‫ﻫﺴﺘﻪاي ﺑﺪﻳﻦ اﺛﺮات اﻧﺪﻳﺸﻴﺘﻪ و ﺑﺎ دﻗﺖ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪ .‬از دﻳﮕﺮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎدات ﺟﻬﺖ ﺗﻮﺳﻌﻪ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﻫﺴﺘﻪاي در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ اﻳﻦ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺑﻪﻫﻤﺮاه ﺳﺎﻳﺮ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و از‬
‫آﻧﺠﺎﻛﻪ ﻛﺸﻮر ﻣﺎ داراي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ در ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪي از اﻧﺮژي ﺧﻮرﺷﻴﺪي ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ﻟﺬا‬
‫اﻣﻜﺎن ﺗﺎﻣﻴﻦ اﻧﺮژي ﺗﻮﺳﻂ اﻳﻦ ﻣﻨﺒﻊ ﺗﻘﺮﻳﺒﺎ در ﺗﻤﺎم ﻃﻮل ﺳﺎل ﻣﻮﺟﻮد ﺑﻮده ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ‬
‫ﺑﻪﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﮔﺰﻳﻨﻪ ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ ﻣﺪﻧﻈﺮ ﻗﺮار ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﻋﻠﻮم اﻗﺘﺼﺎدي‪ ،‬ﺳﺎل ﻫﻔﺘﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ﺑﻴﺴﺖ و دوم‪ ،‬ﺑﻬﺎر ‪1392‬‬ ‫‪48‬‬

‫ﻣﻨﺎﺑﻊ‬
‫‪ -‬ﻣﻌﺎوﻧﺖ اﻣﻮر اﻧﺮژي‪" ،‬ﺗﺮازﻧﺎﻣﻪ اﻧﺮژي ‪ ،"1389‬ﻣﻮﺟﻮد در ﭘﺮﺗﺎﺑﻞ وزارت ﻧﻴﺮو ‪:‬‬
‫‪pep.moe.org.ir‬‬
‫‪ -‬ﻣﻌﻄﺮ‪ ،‬ﻓﺮاﻣﺮز‪ ،‬ﻋﺎﺑﺪي‪ ،‬زﻫﺮا و آزاده وزﻳﺮي ﻧﻬﺎد )‪ " ،(1388‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺗﻄﺒﻴﻘﻲ و زﻳﺴﺖ‬
‫ﻣﺤﻴﻄﻲ ﺑﺮق ﻫﺴﺘﻪ اي و ﻓﺴﻴﻠﻲ در اﻳﺮان"‪ ،‬ﻋﻠﻮم و ﺗﻜﻨﻮﻟﻮژي ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ‪ ،‬دوره‬
‫ﻳﺎزدﻫﻢ ‪ ،‬ﺷﻤﺎره ‪.4‬‬
‫‪ -‬ﺳﻌﻴﺪي‪ ،‬ﻣﺤﺴﻦ و ﻋﺒﺪاﻟﺮﺿﺎ ﻛﺮﺑﺎﺳﻲ )‪"،( 1384‬ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﻳﺴﺖ ﻣﺤﻴﻄﻲ ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎ "‪،‬‬
‫وزارت ﻧﻴﺮو ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﻬﺮه وري اﻧﺮژي ﺳﺎﺑﺎ‪.‬‬
‫‪ -‬ﻃﺒﺎخ‪ ،‬ﻓﺮﺷﻴﺪ )‪" ،(1385‬آﻧﺎﻟﻴﺰ ﻓﻨﻲ و اﻗﺘﺼﺎدي راﻛﺘﻮرﻫﺎي آب ﺳﻨﮕﻴﻦ ﺑﺮاي اﻳﺮان"‪،‬‬
‫داﻧﺸﮕﺎه ﺻﻨﻌﺘﻲ اﻣﻴﺮ ﻛﺒﻴﺮ‬
‫‪ -‬ﻣﻨﺎﺑﻊ اﻧﺮژي ﺗﺠﺪﻳﺪﭘﺬﻳﺮ ﻧﻮﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻮراي ﺟﻬﺎﻧﻲ اﻧﺮژي ‪،‬ﺗﺮﺟﻤﻪ ﮔﺮوﻫﻲ از ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﺎن دﻓﺘﺮ‬
‫اﻧﺮژي ﻫﺎي ﻧﻮ ‪،‬ﭼﺎپ اول ‪،‬ﺗﻬﺮان‪،‬ﭼﺎپ اﻃﻠﺲ ‪1375،‬‬
‫‪ -‬ﻣﻬﺮﭘﺮور‪،‬ﻣﺤﻤﺪ )‪" ،(1388‬ارزﻳﺎﺑﻲ اﻗﺘﺼﺎدي اﺣﺪاث ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﺧﻮرﺷﻴﺪي در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ‬
‫ﻧﻴﺮوﮔﺎه ﻫﺎي ﻓﺴﻴﻠﻲ"‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ داﻧﺸﻜﺪه اﻗﺘﺼﺎد وﺣﺴﺎﺑﺪاري داﻧﺸﮕﺎه‬
‫آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ‬
‫‪ -‬ﻏﻼﻣﻲ‪ ،‬ﻓﺎﻃﻤﻪ )‪"، (1388‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻫﺰﻳﻨﻪ ﺑﺮق ﺧﻮرﺷﻴﺪي و ﺑﺮق آﺑﻲ ﺑﺎ ﺗﺎﻣﻴﻦ ﺑﺮق از ﺷﺒﻜﻪ‬
‫ﺳﺮاﺳﺮي در روﺳﺘﺎﻫﺎي ﻓﺎﻗﺪ ﺑﺮق"‪ .‬ﭘﺎﻳﺎن ﻧﺎﻣﻪ ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه اﻗﺘﺼﺎد و‬
‫ﺣﺴﺎﺑﺪاري داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﻲ واﺣﺪ ﺗﻬﺮان ﻣﺮﻛﺰ‬
‫‪ -‬ﻋﻨﺎﻳﺘﻲ‪ ،‬ﻋﺒﺎﺳﻌﻠﻲ‪ ،‬ﻛﺎﻇﻢ ﻧﮋاد‪ ،‬ﺳﻴﺪﻣﺤﻤﺪ و ﺳﻴﺪ ﺣﺴﻦ ﻣﺤﺴﻨﻲ )‪ " ،(1385‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺘﻔﺎده‬
‫از اﻧﺮژي ﺑﺮق آﺑﻲ درﻳﻜﻲ از ﺟﺎﻳﮕﺎه ﻫﺎي اﺳﺘﺎن ﻣﺎزﻧﺪران" ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻌﺎوﻧﺖ ﻧﻈﺎرت‬
‫ﺑﺮﺗﻮزﻳﻊ ﺑﺮق ﻣﻨﻄﻘﻪ اي ﻣﺎزﻧﺪران‪.‬‬

‫‪- Hore-Lacy Ian, (2006) “ Nuclear Energy in the 21 century” , The world‬‬
‫‪nuclear university primer‬‬
‫‪- OECD Nuclear Energy Agency and International Energy Agency report,‬‬
‫‪2010‬‬