ESKOLETAN JOTZEKO ISTRUMENTU BATZUEN SAILKAPEN

BAT
PERKUSIO TXIKIA

- MEMBRANOFONOAK:

- Bonboa
- Kutxa
- Danborra
- Panderoa
- Pandereta
- Bongoak

- METALOFONOAK:

- Txindata
- Krotaloak
- Txintxarriak
- Gong-a
- Triangelua

- EGURREZKOAK

- Klabeak
- Kastañuelak
- Kutx txinatarra
- Tenple blok-a

- ASTINTZEKOAK DIREN BATZUK

- Marakak
- Pandereta membrana gabe
- Sanbina

- RASCADOREAK

- Güiro-a
- Matraka

PLAKADUN INSTRUMENTUAK

- METALEZKOAK

- Kariloak

- Sopranoa
- Kontraltua edo altua
- Metalofonoak:

- Sopranoa
- Kontraltua edo altua
- Baxua

- Xillófonos:

- Sopranoa
- Kontraltua edo altua
- Baxua
 ABREVIATURAS Y SIMBOLOS
---------------------------
e Carillones
es Carillones Sopranos
ee Carillones Contraltos
M Metalófonos
MS Metalófonos Sopranos
Me Metalófonos Contraltos
MB Metalófonos Bajos
X Xilófonos
XS Xilófonos Sopranos
xe Xilófonos Contraltos
XB Xilófonos Bajos
ese Carillones Sopranos y Contraltos
MSe Metalófonos Sopranos y Contraltos
xse Xilófonos Sopranos y Contraltos
XMB Xilófono y Metalófono Bajos

----01.....­ Plato I I Caja c~ina

O Aro
O Pandero

D Triángulo o¡ Tubular doble

O Pandereta ()o Bongoes

H Crótalos X Claves
cxP Maracas
O Bombo

CCJ Cencerro []Da Temple-block

n Sonajas X Timbal

Q---~~ Güiro

Este signo indica TREMOLO: repetici6n lo más rápida posible de la nota o notas
sobre las que está situado. Si son más de dos notas pueden elegirse dos cualesquiera .

............." Glissando-deslizamiento- sobre el instrumento en la dirección indicada.

Yo Este signo indica repetición del compás anterior.

2 Repetición de los dos compases anteriores.

//.
INSTRUMENTUAK
1)Aurkezpena
Interesatzen zaizkigu betidanik gizakiaren eskuetan egon direlako eta gizarte eta aro
bakoitzearekin harremanetan daudelako.
Hasieratik: erritoekin, erakundeekin, kulturrekin eta ideologiekin lotuta.
Definizioak:
Musika instrumentuak dira soinua baita eta ideia eta orden musikalak sortzen dituen
instrumentu guztiak (Michels, 1977/82: 25)
Helburu musikala lortzeko soinuak egiten dituen edozein objetu.
Soinu musikalak egiteko prest dagoen edozein objetu.
Nola sortu ziren ez dakigun arren, behar magikoak eta kulturalak garrantzitsuak izan
zirela hasieran badakigu.
Mendebaldean ditugunak Antzinetik egon dira Kultur Aurreratu ezberdinetan eta
guregana hekdu ziren Aro Erdian Bizancio eta Islam-en bidez.
Erdi Aroan, kordazko instrumentuak oinarrizkoak ziren; Berpizkundean haizezkoak,
Barrokoan, fordazko polifonikoak (lutea, klabezina...).
XVIII eta XIX mendean aurrerapen tekniko nabarmenak egin ziren: giltza sistemak,
balbulak haizezkoetan; pianoa ere garatu zen.
XIX mendean gainera katalogoak egiten hesi ziren, deskribapenekin eta sailkapenekin.
Sailkapen onartuenal eta garrantzitsuenak Mahillon-ena eta, geroago, Sachs eta
Hornbostel-enak (1914an) izan ziren.
XX mendean, musika bezala erabiltzen diren soinu kopurua zabaldu zen, batez ere
perkusio aldetik, asko ekartu zituztelako (beste kultur batzuetatik ere) eta orkestrara
sartu zituztelako. Beste ezaugarri bat da antzineko musika jotzen dutenean jatorrizko
sonoridadeak eta instrumentuak nahiago dituztela eta, horretarako, Museo eta Bilduma
Garrantzitsuenetan dauden instrumentuak hartuta berregiten dituzte (flauta, adibidez).
ORGANOLOGIA da instrumentuak iksten dituen zientzia eta zentzu honetan aipatu
behar da ikonografiak erraztu dituela gauzak antzineko instrumentuak aztertu, sailkatu
eta berregiteko. Adibidez, kuadroetan, Ikerkuntza arkeologikoentan edo azterkuntzetan
(excavaciones), eskulturetan, etabarretan.
Honetaz aparte, XX mendeak ekarri zuen beste gauza bat izan zen instrumentu
elektrofonoak, musika elektronika eta informatika musikala.
2)Instrumentuen sailkapena

Sailkatzeko era desberdiank daude: materialaren arabera (zurezkoa, metalezkoa),

soinuaren jatorriaren arabera (harizkoa, haizezkoa,...), etabar. Heldun zaigun sailkatzeko
sistema handiena eta zaharrena txinatar kultur musikalarena da. Sailkapena honen
oinarria materialaren erresnontzia aztertuta sortu zen eta zortzi mota ezberdinetan datza,
guztiak zein materialarekin eginak dauden kontuan izanda:

-metala (kanpaiak, eskukoak edo metalezko mailu batetik zintzilik, gong-ak, txindatak,
tronpentak...)

-harria (litofonoak, jadezko flauta...)

-lurra (okarina, basijazko flauta hun, lurrazko danborrak...)

-egurra (barillak, egurrazko danborra chu, yü harraskadorea, oboea...)

-banbu-a (Pan flauta p’aisiao, yo eta ti zutizko flautak, ch’ih zeharkako flauta)

-kalabaza (shêng ahozko organoa, de tubos de banbuezko tutuekin eta kalabaza batekin,
airezko eta erresonantziazko kamara bezala, gaur egun ere erabilia)

-larrua (danbor mota asko, chang-ku-a adibidez)

-zeta (seda) (hau da, zetazko kordak: zitarak, luteak eta bielak)

Gure artean sailkapen erabili eta onarteena Sachs eta Hornbostel egindakoak dira,
1914an. Beste lege akustiko batzuen artean, soinuaren jatorriaren arabera familia
hartzen dute oinarritzat:

1)IDIOFONOAK: edo autorresonadoreak. Material propioak sortzen du soinua.

Normalean gogorrak dira eta soinua kolpe batez sortzen da. Hauek guztiak
PERKUSIOZKOAK dira.
Zuzenean golpeatuak edo perkutiduak ditugu:
-elkarren kontra jota: txindatak (platiloak), kriskitinak (kastainuelak), klabeak.
-perkutidoak: mailuak, palilloak, egurrezko danborrak, kanpaiak, zenzerroak, triangelua,
gong-a, platerrak, xilofonoak, metalofonoak, marinbafonoak, glockenspiel-a, zelesta, eta
kanpai tubularrak.
Ez zuzenean golpeatuak edo perkutiduak ditugu:
-astinduak (marakak, kaskabilak edo zintzarriak, sonajak,...)
-igurtziak (guiro-a, matrakak...)

2) MINTZAFONOAK EDO MENBRANOFOAK: soinua mintza bat jota kolpe batez

lortzen da (tinbalak, danborra, atabala,...). Hauek guztiak PERKUSIOZKOAK ere
badira. Hiru talde aurki dutzakegu:
-Tinbalak, tamaina ezberdinekin.
-Danborrak, mota askorekin ere, baina bereiziki bi talderekin: makila batez jotzen
direnak (kaxa, danbor militarra, bonboa) eta eskuekin jotzen direnak (bongoak, kongak,
tom-tom-a).
-Panderetak.

3) KORDOFONOAK: hari baten dardarraren bidez lortzen da soinua. Batzuek teklatua

dute (pianoa, klabezina), beste batzuk arkuz jotzen dira (bibolina, biola, biolontxeloa,
kontrabaxua) eta beste batzuk punteatzen dira (harpa, lautea, kitarra, bihuela, bandurria,
banjoa).
Soinua sortzeko eraren arabera dauzkagu:
-punteaturikoak, atzamarrekin edo mekanikoki. Arpa, klabea, salterioa, zitara, lutea,
bihuela, bandurria, kitarra eta banjoa. Beste batzuk: zitola (lutea baino borobilagoa
baina kitarraren fondoarekin), pandora (aurrekoa baino handiagoa). Luteen familiakoak
ere badira: tiorba, mandola, mandolina, chitarrone-a eta balalaika. Zitara egurrezko base
batekin egina dago. Garatu zenean salterioak (punteaturikoak) eta tinpanoak
(kolpeatuak) sortu ziren eta geroago, teklatu bat gehituta sortu ziren klabeak
(punteaturikoak) eta pianoak (perkutidoak edo kolpeatuak). Klabearen familiakoak dira
birginalak eta espinetak.
-kolpeaturikoak edo perkutidoak. Plektro bezalako lamina batzuekin edo mailutxoekin:
klabikordioa, dulzemel-a (Erdi Arokoa, salterioren antzekoa) eta zinbalon-a
(aurrekoaren antzekoa baina gaurkotua).
-igurritakoak, arku batekin edo gurpil batekin (zanfoina bezala). Hemen ditugu Erdi
Aroan jotzen ziren rabel-a eta besoko lira, biolen familia (hankakoa eta besokoa) eta
biolin familia, aurrekoarekin harremanetan dagoena.

4) HAIZEZKOAK: haizearen dardarraren bidez lortzen da soinua. Haien artean,

halaber, sailkapen desberdinak egin daitezke:
a) Materialaren arabera. Sailkapen hau orkestrako instrumentuak bereizteko
dago egina, batez ere:
-zurezkoen taldea: klarinetea, saxofoia, oboea, adar ingelesa, fagota,
kontrafagota, flauta, flautina,...
-metalezkoen taldea: tronpa, tronpeta, tuba, tronboia,...

b) Soinua lortzeko vibrazioa erabili behar dugun mekanismoaren arabera:

-bokilla dutenak: tronpa, tronpeta, tuba, tronboia, bugle, fiskornio-a,
serpenton-a. Bokillaren ereduak ezberdinak dira. Tronpetarena txikia eta semiesferikoa
da; tronboiarena, handiagoa baina eredu ezberdinekin; tronparena txikia da eta estuagoa;
kornetarena, konikoa; tubarena eta buglerena oso handiak eta koparen formarekin, eta
serpenton-arena ere.
-flautaren enbokadura dutenal: tutu hutsik bat alboko bisel edo zulo
batekin. Instrumentu hauek flautaren familia eratzen dute. Soinua sortzen da haizea
bisel edo zuloaren kontra jotzen duenean: mokodun xirula edo xirula gozoa, zeharkako
xirula, flautina,...
-lengueta-koak: instrumentu hauek lengueta edo lamina txiki batzuk
dituzte. Lengueta bat dutenen artean klarinete eta saxofoia dira ezagunenak baina
badaude beste batzuk. Adibidez, txirimiak, bonbardak, bajon-a, racket-a eta orloak. Bi
dituztenen artean oboea, fagota eta kontrafagota dira ezagunenak.
Batzuetan, instrumentuek bi motatako tutuak eduki ditzakete, adibidez, gaita. Beste
batzuetan, lengueta baino ez dute (eta tutua ez), hala nola, armonioa, armonika,
akordeoia. Eta beste batzuetan tutuen sistema oso konplejua izan daiteke, organoarena
bezalakoa, biselezko eta lengueta-ko tutu desberdin asko dituelako.

4) ELEKTROFONOAK: Instrumentu hauetan, zirkuito elektroniko baten bidez sortzen

da soinua. Esate baterako, kitarra elektrikoa, organo elektrikoa, sintetizadorea, moog-a,
sampler-a,... XX.mendearen 20 hamarkadan sortu ziren lehenak. Thereminvox-a da
aurkeztu zen lehena eta bi generadore elektrikoz osatua zegoen. Lahenetariko bat
tratonium-a ere bazen eta Hindemith, Strauss eta beste konpositore alemaniar batzuek
instrumento honetako kontzerutak idatzi zituzten. Beste adibide bat: Martenot-en uhin
musikalak. Instrumentu hau kontzertuetan erabiltzen da eta Pariseko Kontserbatorioan
ikasten da. Bi elementu ezberdinez dago osatuta: alde batetik, instrumentua bera,
tekladua, zinta bat efektuak egiteko eta kajoi bat dinamika kontrolatzeko. Eta bestetik,
difusoreak.
Instrumento tradizionalei jartzen bazaizkie mikrofonoak eta intentsitatea kontrolatzeko
botoiak, elektriko bihurtzen dira: adibidez, kitarra, biolina, saxofoia, akordeoia. Beste
batzuk guztiz berriak dira, organo elektrikoa bezala.
Magnetofonoa asmatu zutenean asko erabili zuten obra musikaletan, soinua
manipulatzeko: grabatu ondoren, nahaztuz, moztu eta berriro lotuz, abiadura azkartuz
edo motelduz, atzekoz aurrera irakurriz, etab. XX mendiaren erditik aurrera
sintetizadoreak eta ordenagailuz egindako musika musika elektronikoaren protagonista
bihurtu ziren.