კონსპექტები შესრულებულია საქართველოს უნივერსიტეტის სოციალურ მეცნიერებათა სკოლის

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პირველი კურსისთვის

➢ შესავალი საზოგადოებასთან ურთიერთობაში;
➢ აკადემიური წერა
➢ სოციოლოგია
➢ ინგლისური B1/2
➢ ჟურნალისტური ოსტატობა I / ახალი ამბები

თბილისი
2021
 საზოგადოებასთან ურთიერთობის შესავალი

თავი 1 - რა არის საზოგადოებასთან ურთიერთობა?

საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტს თანაბრად უნდა ჰქონდეს განვითარებული წერის,
ინტერპერსონალური კომუნიკაციის, კვლევის, მოლაპარაკებების წარმოების, შემოქმედებითი,
ლოჯისტიკური და პრობლების გადაჭრისათვის აუცილებელი უნარ-ჩვევები. საგანგებო ღინისძიებების
დაგეგმვა, პრომოუშენი და რეკლამირება მნიშვნელოვანია საზოგადოებასთან ურთიერთობის
საქმიანობაში.

➢ საზოგადოებასთან ურთიერთობა არის მართვის ფუნქცია , რომელიც აფასებს

საზოგადოებრივ დამოკიდებულებებს. ამ ინტერესების გათვალისწინებით აყალიბებს
ორგანიზაციის მიდგომებს, აღასრულებს მოქმედებათა გეგმას მათი მხარდაჭერის
მოსაპოვებლად. ქმნის და ინარჩუნებს ორმხრივად სასარგებლო ურთიერთობებს
საზოგადოებასა და ორგანიზაციას შორის. იგი მოიცავს პრობლემისა და საკითხების
სწორ მართვას.

დღევანდელ საზოგადოებასთან ურთიერთობას აყალიბებს მოცემული სიტყვები:

● წინასწარგანზახული;
● დაგეგმილი ⟶ ორგანიზებული;
● სანახაობა ⟶ არ უნდა ეწინააღმდეგებოდეს საკუთარ კამპანიას;
● საზოგადოებრივი ინტერესი ⟶ ორმხრივად სასარგებლო უნდა იყოს;
● ორმხრივი კომუნიკაცია ⟶ feedback ხალხისგან;
● მმართველობითი ფუნქცია ⟶ არამხოლოდ ინფორმაციის გავრცელება, არამედ პრობლემის
გადაჭრა;

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ძირითადი კომპონენტები მოიცავს:

● რჩევისა და რეკომენდაციის გაცემას
● კვლევას
● ურთიერთობებს მედიასთან
● რეკლამირებას/პოპულარიზაციას
● ურთიერთობებს დასაქმებულთან ან წევრთან
● სათემო ურთიერთობებს
● საზოგადოებრივ საქმეებს
● ფინანსურ ურთიერთობებს
● საგანგებო ღონისძიებებს
● მარკეტინგულ კომუნიკაციებს

RACE - პიარის პროცესის შემადგენელი ნაწილები

ეს მოდელი პირველად ჯონ მარსტონმა ახსენა. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში
საქმიანობის 4 ძირითად ელემენტს აღნიშნავს:
1) Research- კვლევა (რა არის პრობლემა ან როგორია სიტუაცია?)
2) Action- ქმედება - პროგრამული დაგეგმვა (რა უნდა გაკეთდეს?)
3) Communication- კომუნიკაცია ( როგორ ვუთხრათ ამის შესახებ საზოგადოებას? )
4) Evaluation- შეფასება ( ხმა მივაწვდინეთ თუ არა აუდიტორიას და რა შედეგი მივიღეთ?)

პიარის ძირითადი კომპონენტები:

1. რჩევისა და რეკომენდაციის გაცემა;
2. კვლევა;
3. ურთიერთობა მედიასთან;
4. რეკლამირება/პოპულარიზაცია;
 5. ურთიერთობა დასაქმებულთან ან წევრთან;
6. სათემო ურთიერთობები - დაგეგმილი საქმიანობა თემთან იმ გარემოს შესანარჩუნებლად,
რომელიც სარგებლის მომტანია ორგანიზაციისთვის და თემისთვის.
7. საზოგადოებრივი საქმე
8. სახელისუფლებო საქმე
9. საკითხების მართვა - ორგანიზაციასთან დაკავშირებული საზოგადოებისთვის საჭირ-ბოროტო
საკითხების გამოყოფას და მათ სათანადო კალაპოტში მიმართვას.
10. ფინანსური ურთიერთობები
11. საგანგებო ღონისძიებები
12. მარკეტინგული კომუნიკაცია

პირი, რომლის საქმიანობაც მხოლოდ მედიისთვის სტატიების მომზადება და განთავსებაა,

სარეკლამო აგენტად იწოდება. სარეკლამო აგენტი არის სპეციალისტი, რომელიც საქმიანობს
საზოგადოებასთან ურთიერთობის იმ ქვეკატეგორიაში,რომელიც კონცენტრირებულია ახალი
ამბებისთვის უჩვეულო კუთხის მოძებნაზე,ღონისძიებების დაგეგმვაზე.

● რით განსხვავდება საზოგადოებასთან ურთიერთობა ჟურნალისტიკისაგან?

წერა საერთო საქმიანობაა ორივესთვის, ისინი თავიანთ საქმეს ერთი და იგივე გზებითა და
საშუალებებით აკეთებენ: ესაუბრებიან ადამიანებს, აგროვებენ და აერთიანებენ დიდძალ
ინფორმაციებს. მიუხედავად ბევრი საერთო ტექნიკისა ეს ორი სფერო განსხვავდება ერთმანეთისგან
ხედვის, ამოცანების, აუდიტორიისა და არხების მიხედვით.

ხედვა

საზოგადოებასთან ურთიერთობა ბევრ კომპონენტს მოიცავს, დაწყებული რჩევებითა და

რეკომენდაციებით, დამთავრებული მენეჯმენტის საკითხებითა და საგანგებო ღონისძიებებით,
ჟურნალისტური წერა და მედიასთან ურთიერთობები, მიუხედავად მათი დიდი მნიშვნელობისა
საზოგადოებასთან ურთიერთობის მხოლოდ ორი ელემენტია.

ამოცანები
ჟურნალისტის უპირველესი მიზანია საზოგადოების უზრუნველყოფა ახალი ამბებითა და ახალი
ინფორმაციით. საზოგადოებასთან ურთიერთობის პერსონალის ამოცანა კი განსხვავებულია -
საკომუნიკაციო საქმიანობა მხოლოდ მიზნის მისაღწევი საშუალებაა. მთავარი ამოცანა არამხოლოდ
ადამიანების ინფორმირება, არამედ მათი დამოკიდებულებების შეცვლაა.

აუდიტორია
ჟურნალისტი მასობრივი აუდიტორიისათვის წერს. საზოგადოებასთან ურთიერთობის პერსონალი
კი სეგმენტებად დანაწევრებული საზოგადოებისთვის. მისი აუდიტორია კონკრეტული ნიშნითაა
გამორჩეული.
არხები
ჟურნალისტები აქვეყნებენ ინფორმაციას ან სამაუწყებლო ინფრასტრუქტურით გადასცემს მათ
ნაშრომს. საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტი კი მრავალ არხს იყენებს
აუდიტორიისათვის ხმის მისაწვდენად - გაზეთები, ჟურნალები, ტელევიზია ან პირდაპირ საფოსტო
მიმოწერა.

● რით განსხვავდება საზოგადოებასთან ურთიერთობა რეკლამისაგან?

რეკლამა მხოლოდ თითქმის მედიაგადაცემებზე მუშაობს, საზოგადოებასთან ურთიერთობა

სხვადასხვა ინსტრუმენტს იყენებს: ბროშურები, სლაიდების პრეზენტაცია, საგანგებო ღონისძიებები,
საჯარო გამოსვლები. რეკლამა მიმართულია გარე აუდიტორიისკენ.
საზოგადოებასთან ურთიერთობა თავის შეტყობინებებს წარუდგენს, როგორც სპეციალიზებულ
გარე აუდიტორიას, ისე შიდა აუდიტორიას. საზოგადოებასთან ურთიერთობა ქმნის ბრენდს, რეკლამა
კი იცავს მას. რეკლამა გაიგივებულია სპეციალიზებულ საკომუნიკაციო ფუნქციასთან.
საზოგადოებასთან ურთიერთობა კი თავისი ფუნქციით უფრო ფართოა.
რეკლამის დანიშნულებაა გაყიდოს პროდუქტი/მომსახურება, საზოგადოებასთან ურთიერთობის
მიზანია შექმნას ისეთი გარემო, რომელშიც ორგანიზაციის კეთილდღეობის აყვავება შეიძლება.

● რით განსხვავდება საზოგადოებასთან ურთიერთობა მარკეტინგისაგან?

PR არის მართვის პროცესი, რომლის მიზანია, მიაღწიოს და შეინარჩუნოს თანხმობა და

პოზიტიური ქცევები იმ სოციალურ დაჯგუფებებს შორის, რომლებზეც დამოკიდებულია ორგანიზაცია
თავისი მისიის შესრულებისას. მისი ძირითადი პასუხისმგებლობაა შექმნას და შეინარჩუნოს
სტუმართმოყვარე და კეთილგანწყობილი გარემო ორგანიზაციისთვის.
მარკეტინგი კი არის მართვის პროცესი, რომლის მიზანია, მიიზიდოს და დააკმაყოფილოს
მომხმარებელი (ან კლიენტი) გრძელვადიან პერსპექტივაში, რათა მიაღწიოს ორგანიზაციის მიერ
დასახულ ეკონომიკურ ამოცანებს. მისი ძირითადი მოვალეობაა, შექმნას და შეინარჩუნოს ბაზრები
ორგანიზაციის პროდუქციისა და მომსახურებისათვის.
PR მიმართულია ურთიერთობების დასამყარებლად და ორგანიზაციის ირგვლივ კეთილი ნების
ატმოსფეროს შესაქმნელად. მარკეტინგი კი მიმართულია მომხმარებლისკენ და პროდუქციისა და
მომსახურების გაყიდვისკენ.

PPPP წესი: Product, Price; Place, Promotion.

როგორ შეიძლება უფრო ეფექტური გახდეს სვლა ინტეგრირებული პერსპექტივისკენ?

ბევრი ორგანიზაცია ხარჯების შესამცირებლად, რეკლამის მაგივრად სხვა ალტერნატიულ გზებს
ეძებენ:
1. ხმაურის შექმნა ზეპირი კომუნიკაციით;
2. გავლენიანი ადამიანის მიზანში ამოღება (ინფლუენსერები);
3. ვებ-მარკეტინგი;
4. ფართო მასაზე გათვლილი მარკეტინგი;
5. მედიასთან ურთიერთქმედება;
6. ღონისძიების სპონსორობა;

10 მთავარი თვისება თუ რა სურთ დამსაქმებლებს?

- კარგად წერა
 - ნიჭი
- კარგი განათლება
- კარგი ამბის დანახვის უნარი
- გაცნობიერებულობა მედიაში
- ფართო კომუნიკაციის გამოცდილება
- კონტაქტები
- ბიზნესის კარგი ალღო
- სპეციალიზებული გამოცდილება
- ერიდეთ კარიერულ კლიშეებს.

მათ, ვინც კარიერას საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში გეგმავს ცოდნა და უნარები ხუთი
ძირითადი მიმართულებით უნდა განავითარონ:
1. წერითი უნარი ⟶ქაღალდზე მკაფიოდ გადმოიტანო ინფორმაცია და იდეები.
2. კვლევითი უნარი ⟶მიზეზ-შედეგობრიობის დასადგენად არგუმენტებს უფრო მეტად
სჭირდება ფაქტების გაყარებება. ადამიანს უნდა ქონდეს ინფორმაციის მოპოვების და
კვლევის წარმართვის უნარი.
3. დაგეგმვის საფუძვლიანი ცოდნა ⟶ PR-ის საქმეებში ყველაფერი გულდასმით უნდა იყოს
დაგეგმილი , შეთანხმებული და კოორდინირებული.
4. პრობლემის გადაჭრის უნარი ⟶ ინოვაციური იდეები და ახალი მიდგომები საჭიროა
კომპლექსური პრობლემების გადასაჭრელად.
5. კომპეტენცია ბიზნესსა და ეკონომიკაში

სამუშაოს დონეები საზოგადოებასთან ურთიერთობაში:

➔ საწყისი დონის ტექნიკური მუშაკი;

➔ ზედამხედველი;
➔ მენეჯერი;
➔ დირექტორი;
➔ აღმასრულებელი მოხელე;

თავი 2 - საზოგადოებასთან ურთიერთობის განვითარება

❖ ანტიკური ეპოქა
როზეტის ქვა უძველესი ეგვიპტური იეროგლიფების ამოკითხვის გასაღებად იქცა. მას ეგვიპტის
მმართველი უნდა გაეცნო ხალხისთვის.
ანტიკური ოლიმპიური თამაშებიც ისევე იყენებდა პოპულარიზაციის ტექნიკას ათლეტების
გმირული შარავანდედით შესამკობად, როგორც 2008 წლის პეკინის ზაფხულის ოლიმპიური
თამაშები.
იულიუს კეისარი ძვ.წ.59 წელს, როცა კეისარი რომის კონსული გახდა, მან ხელქვეითებს თავისი
სენატორობის დროინდელი და სხვა საჯარო გამოსვლები ჩააწერინა და მთელ ქალაქში კედლებზე
გააკვრევინა. Acta Diurna ანუ ,,ყოველდღიური საქმეები’’, შეიძლება მსოფლიოში ერთ-ერთ პირველ
გაზეთად მივიჩნიოთ.

❖ შუა საუკუნეები
შუა საუკუნეებში რომის კათოლიკური ეკლესია საზოგადოებასთან ურთიერთობის ძირითადი
განმახორციელებელი იყო. პაპი ურბან მეორე არწმუნებდა ქრისტიანობის ასობით მიმდევარს,
მუსლიმთა წინააღმდეგ ჯვაროსნულ ლაშქრობებში მონაწილეობით ემსახურათ ღვთისთვის და
მიეღოთ შენდობა თავიანთი ცოდვების გამო.
 ექვსი საუკუნის შემდეგ ეკლესია ერთ-ერთი პირველი იყო, რომელმაც გამოიყენა
სიტყვა ,,პროპაგანდა’’ და პაპი გრიგოლ მეთხუთმეტის ლოცვა-კურთხევითა და ხელდასმით გახსნა
პროპაგანდის კოლეჯი.

❖ დასაწყისი ამერიკაში
✔აქტიურად დაიწყო კოლონიზაციის პოპულარიზაცია. კოლონიზაცია ხშირ შემთხვევაში წმინდა
კომერციული წამოწყება იყო.
✔გამოვიდა პირველი ბროშურა 1641 წ. ჰარვარდის კოლეჯის მიერ .
ცნობილი პიროვნებები : სერ უოლტერ რეილი (1584წ.რეილიმ ინგლისში მიმზიდველი
ანგარიშები გააგზავნა ადამიანების მოსაზიდად იმ ადგილზე, რომელიც სინამდვილეში როენოუკის
კუნძული იყო. იგივე გააკეთა ჩვ.წ. 1000წ. ერიკ რაუდმა (წითურმა ვიკინგმა), როცა ყინულისა და
კლდეების ქვეყანა აღმოაჩინა და მას გრენლანდია (მწვანე მიწა) უწოდა.

❖ დარგის ამერიკული განვითარება მე-19 საუკუნეში

1800-იანი წლები აშშ-ს ზრდისა და გაძლიერების პერიოდი იყო. ეს წლები პრესის აგენტების
ოქროს ხანადაც მიიჩნევა. ფაინის ბარნუმი მე-19 საუკუნის უდიდესი ამერიკელი შოუმენი გახლდათ.
1810 წელს დაბადებული ბარნუმი ხატოვან ენასა და გაზვიადებას მიმართავდა
თავისისხვადასხვაგვარი ატრაქციონების პრომოუშენისთვის. იმ დროში, როცა პუბლიკა
დამშეულივით ეტანებოდა ნებისმიერ გასართობ სანახაობას, ბარნუმმა აქცია ტომ თამბი შოუბიზნესის
გამორჩეულ პიროვნებად.
მთელი მე-19 საუკუნის განმავლობაში საინფორმაციო-სარეკლამო საქმიანობა დიდად უწყობდა
ხელს აშშ-ს დასავლეთს პოპულარობას. მიწის გადამყიდველები ავრცელებდნენ პამფლეტებსა და
სარეკლამო ბროშურებს. მე-19 საუკუნის დასაწყისშივე აღინიშნა საზოგადოებასთან ურთიერთობის
ტაქტიკის განვითარება პოლიტიკისა და აქტივისტური საქმიანობის ფონზე.

❖ მე-20 საუკუნე ( 1900-1950წწ. პიონერების ერა )

სარეკლამო-საინფორმაციო საქმიანობამ თანდათან აღიარება მოიპოვა. 1900 წელს ბოსტონში
დაარსდა პირველი საინფორმაციო-სარეკლამო სააგენტო.
ცნობილი ადამიანები:

სემუელ ინსალი
ახალი საფუძველი ჩაუყარა საზოგადოებასთან ურთიერთობის ტექნიკას. გაანალიზა კომპანიისთვის
უშუალო ურთიერთობის მნიშვნელობა მომხმარებლებთან, ამიტომ მან ყოველთვიური ჟურნალი
შექმნა. იგი იყენებდა ფილმებს საზოგადოებასთან ურთიერთობისთვის. მან დაიწყო ე.წ.
ხელსაყრელი ანგარიშების კამპანია - კომპანიების მარკეტინგულ სიახლეებს აცნობდა
მომხმარებლებს.

ჰენრი ფორდი
ამერიკის პირველი დიდი ინდუსტრიალისტი იყო. მან ერთ-ერთმა პირველმა გამოიყენა
საზოგადოებასთან ურთიერთობის 2 ძირითადი ცნება:
1. “პოზიციის დაკავების” იდეა - ნდობა და აღიარება მათთან მიდის, ვინ თვითონ აკეთებს
პირველი რამეს.
2. პრესისთვის ადვილად მისაწვდომობა - იგი მზად იყო პრესასთან ყველაფერი ელაპარაკა.
პრესას უჩვენა პროტოტიპი და ასე მოხდა მოდელის პოპულარიზაცია. ამას დღემდე იყენებს
მანქანების კომპანიები. იგი ავტომანქანების პირველი მწარმოებელი იყო და პირველმა
ივარაუდა, რომ ავტომანქანა ყველასთვის ხელმისაწვდომი იქნებოდა. მან პირველად გააორმაგა
ხელფასი და 5 დოლარი გახდა დღეში. მან განსაზღვრა რომ ბიზნესი მომსახურებაა და არა ღვთის
წყალობა. იგი მედგრად ეწინააღმდეგებოდა თავის ქარხნებში პროფკავშირების შექმნას.

თეოდორ რუზველტი (ტედი)

თავისი პროექტების პიარის დიდოსტატი იყო. ის იყო პირველი პრეზიდენტი, რომელმაც შემოიღო
და დაამკვიდრა პრესკონფერენციები და ინტერვიუები პრესისთვის. ამ ღონისძიებებს
მნიშვნელობა მაშინ ენიჭებოდა, თუ პრეზიდენტს ხალხის მხარდაჭერა სჭირდებოდა. მან კარგად
იცოდა საპრეზიდენტო ტურების გაშუქების მნიშვნელობა. ერთ-ერთ შემთხვევაში დათვის ბელი
შეიცოდა და ამით პრესისა და საზოგადოების კეთლგანწყობა მოიპოვა. ამერიკული
კონსერვაციული მოძრაობის ,,მამა’’ გახდა.

აივი ლი
საზოგადოებასთან ურთიერთობის პირველი მრჩეველი. მან გამოსცა პირველი პროფესიული
პრინციპების დეკლარაცია. მისთვის მთავარი იყო მართალი, ზუსტი და არა პრესის
აგენტებისთვის დამახასიათებელი დამახინჯებული და გაზვიადებული ინფორმაციის გავრცელება.
მისი მიზანი იყო დაერწმუნებინა დიდი კომპანიები პრესასთან ეურთიერთათ და უარი ეთქვათ
საიდუმლოდ მოქმედების პოლიტიკაზე. გამოსცა პირველი თანამედროვე პრეს-რელიზი.
რეგულარულად აწვდიდა პრესას მასალებს. მან პენსილვანიის რკინიგზა იხნსა გაკოტრებისგან და
კომისია დაარწმუნა 5%-იანი განაკვეთის სისწორეზე. ასევე მან ჩამოაშორა როკფელერების ოჯახს
ნეგატიური რეპუტაცია და პრესას შეაყვარა ისინი. კინოინდუსტრიამ მისი რჩევით შეწყვიტა
გაბერილი რეკლამები. მნიშვნელოვანია 4 მიღწევა:
1. მან წინ წამოსწია მოსაზრება, რომ ბიზნესი ყველაზე მეტ ყურადღებას საზოგადოებრივ
ინტერესს უნდა აქცევდეს.
2. მმართველობითი სტრუქტურის მხარდაჭერის მნიშვნელობის გაანალიზება
3. ღია ურთიერთობა მედიასთან.
4. ბიზნესის ჰუმანიზების აუცილებლობის ხაზგასმა. ურთიერთობის დაყვანა მომხმარებლების
სათემო დონემდე.

ჯორჯ ქრილი
ლის მეთოდებს იყენებდა ქრილიც. ვუდრო ვილსონის დავალებით შეცვალა პირველი
მსოფლიო ომის შესახებ საზოგადოებრივი აზრი. ახალი ამბების გამოშვებითა და სარეკლამო
მოწოდებებით ახალისებდნენ ამერიკელებს დაეზოგათ საკვები და დაებანდებინდათ ფული. ნაკლებ
სიძულვილს და მეტ ლოიალურობას ამჟღავნებდა. ამ დისციპლინაში გამოიცა მრავალი
სამეცნიერო წიგნი და შეიქმნა კოლეჯის სასწავლო კურსი.

ედვარდ ბერნეისი
“საზოგადოებასთან თანამედროვე ურთიერთობის მამა’’. ბერნეისმა, რომელიც ზიგმუნდ
ფროიდის დისშვილი იყო, საზოგადოებასთან ურთიერთობის ახალი მოდელის კონცეფცია
ჩამოაყალიბა. მასში მთავარი იყო სოციალური მეცნიერებების კვლევებისა და ქცევითი
ფსიქოლოგიის გამოყენება კამპანიების დაგეგმვისას და შეტყობინებების ჩამოყალიბებისას,
რომელთაც შეეძლოთ ადამიანების აღქმის შეცვლა და განსაზღვრული ქცევების წახალისება.
ბერნეისი საზოგადოებასთან “ახალი” ურთიერთობის მთავარი ორატორი გახდა თავისი
წიგნით ,,საზოგადოებრივი აზრის დაკრისტალება’’. ჩამოაყალიბა პიარის სპეციალისტის
მთავარი პრინციპები: ხედვა, ფუნქციები, ტექნიკა, მეთოდები, პასუხისმგებლობა. დაგეგმა
კამპანია “შუქის ოქროს იუბილე”, რომელიც მოიცავდა ელექტროენერგიის შეწყვეტას 1 წუთით და
ემსახურებოდა თომას ედისონის მიერ ელექტრონათურის გამოგონების 50 წლისთავის აღნიშვნას.
ბერნეისი ხაზს უსვამდა პაირის სპეციალისტების ეთიკურ პასუხისმგებლობას, მათი
ლიცენზირების საკითხსაც ექომაგებოდა. იგი წერდა ახალი ამბების რელიზებს.

ართურ პეიჯი
მას ეკუთვნის მოსაზრება, რომ საზოგადოებასთან ურთიერთობას თავისი სიტყვა ეთქმოდეს
ორგანიზაციის უმაღლეს მენეჯმენტში. იგი მრავალი კორპორაციის, საქველმოქმედო ჯგუფისა და
უნივერსიტეტის საბჭოში მუშაობდა. გამოტანილი აქვს საზოგადოებასთან ურთიერთობის დარგის
მართის 6 ძირითადი პრინციპი:
I. თქვი სიმართლე;
 II. დაამტკიცე ეს ქმედებით;
III. მოუსმინე მომხმარებლებს;
IV. მართე ხვალინდელი დღე;
V. ისე წარმართე საზოგადოებასთან ურთიერთობა, თითქოს მთელი კომპანია მასზე იყოს
დამოკიდებული;
VI. იყავი მშვიდი, მომთმენი და იუმორის გრძნობით აღსავსე;

ბენჯამინ სონენბერგი
მეოცე საუკუნის შუა ხანებიდან ყველაზე გავლენიანი პოპულარიზატორი იყო. კითხვაზე რა იყო მისი
წარმატების საიდუმლო, სონენბერგმა უპასუხა: “მე პატარა ადამიანებისათვის დიდ კვარცხლბეგს
ვაგებ”.
➢ ჯიმ მორენი - მედიის ყურადღების მიმპყრობი გამოხდომებით გახდა ცნობილი.
➢ რექს ჰარლოუ - “საზოგადოებასთან ურთიერთობის კვლევის მამა”. მთელი ქვეყნის
მაშტაბით მრავალნაირ სემინარსა და სასწავლო შეხვედრებს აწყობდა.
➢ ლეონ ბაქსტერი - პოლიტიკური კამპანიის მართვის პირველი ფირმის დამფუძნებელი.
➢ ჰენრი როჯერსი - ჰოლივუდში წარმატებული საზოგადო ურთიერთობის ფირმა დააფუძნა,
რომლის მიზანიც იყო კინოინდუსტრიის მსახურება და მისი პოპულარიზაცია.
➢ ელეანორ ლამბერი - მოდის საზოგადოებასთან ურთიერთობის “დიდი ქალბატონი”.
➢ ელმერ დევისი - მეორე მსოფლიო ომის დროს რუზველტმა დევისი დანიშნა “ომის ახალი
ამბების ოფისის” ხელმძღვანელად. დევისმა ქრილის კომიტეტის მოდელი გამოიყენა და
საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფართო კამპანია წამოიწყო.
➢ მოს კენდრიქსი - “რასაც საზოგადოება ფიქრობს, ანგარიშგასაწევია!”

თავი 3 - ეთიკა და პროფესიონალიზმი

ეთიკა ჩვენი ცხოვრების წესს შეეხება. იგი განიხილავს რა არის სწორი და მცდარი, სამართლიანი და
უსამართლო, კეთილი და ბოროტი, კარგი და ცუდი, პასუხსაგები და არაპასუხსაგები და სხვ.

3 ძირითადი მიდგომა:
1. აბსოლუტური - ნებისმიერი გადაწყვეტილება ან ,,სწორია’’ ან ,,მცდარი’’,მიუხედავად მისი
თანამდევი შედეგებისა. იგი ემყარება კანტის ფილოსოფიას, რომ შედეგს არ შეუძლია
გაამართლოს მისი მიღწევის საშუალებები.
2. ეგზისტენციალური - გადაწყვეტილებას მყისიერი პრაქტიკული არჩევანის საფუძველზე
იღებს. ეს მიდგომა გარკვეულწილად ემყარება არისტოტელეს მოსაზრებას - “არასდროს
თქვა არასდროს”.
3. სიტუაციური - ნებისმიერი გადაწყვეტილების საფუძველს ქმნის ის რაღაც, რასაც უმცირესი
ზიანისა და უდიდესი სიკეთის მოტანა შეუძლია. ამას ხშირად უტილიტარულ მიდგომას
უწოდებენ. შეხედულება ეკუთვნის ჯონ სტიუარტ მილს.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიონალებს, რასაკვირველია, მძიმედ აწევთ ეთიკური

გადაწყვეტილების მიღების ტვირთი. მათ მხედველობაში უნდა მიიღონ და გაითვალისწინონ:
✔საზოგადოებრივი ინტერესი;
✔დამსაქმებლის კერძო ინტერესი;
✔საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიის სტანდარტები;
✔თავიანთი პროფესიული ღირებულებები;

პროფესიული ორგანიზაციები
პროფესიული ორგანიზაციების როლი საკმაოდ დიდია. მათ ბევრი რამ გააკეთეს
საზოგადოებასთან ურთერთობის პრაქტიკის ეთიკური, პროფესიული სტანდარტების
განვითარებისათვის და დაეხმარნენ საზოგადოებას საზოგადოებასთან ურთიერთობის როლის
გაგებაში. ისინი აწესებენ ეთიკურ სტანდარტებს, რომლებიც ხელს უწყობს პრაქტიკოსების
პროფესიულ ზრდას.
➔ ამერიკის საზოგადოებასთან ურთიერთობის ასოციაცია(PRSA) - პროფესიული
განვითარების ფართო პროგრამა აქვს, რომელიც დაინტერესებულ პირებს სთავაზობს
სხვადასხვა სახის სემინარებსა თუ კურსებს. ასევე მართავს ყოველწლიურ შეხვედრებს და აქვს
ორი მთავარი პერიოდული გამოცემა (“Tactics”). ორგანიზაცია სპონსორობას უწევს
“ვერცხლისა და ბრინჯაოს გრდემლით დაჯილდოებასაც, რომლებიც საზოგადოებასთან
ურთიერთობის გამორჩეულ კამპანიებს წაახალისებს.
➔ ბიზნესკომუნიკატორთა საერთაშორისო ასოციაცია (IABC) - ასოციაცია ამოცანებს ისახავს.
მისი საპროგრამო თეზისი გვეუბნება, რომ “ასოციაცია მოწოდებულია, უზრუნველყოს უწყვეტი
სწავლებისა და სწავლის შესაძლებლობა”.
➔ საზოგადოებასთან ურთიერთობის საერთაშორისო ასოციაცია (IPRA, ლონდონი) - მისი
მისიაა “უზრუნველყოს ინტელექტუალური პირველობა საზოგადოებასთან ურთიერთობის
საერთაშორისო პრაქტიკაში თავისი წევრებისთვის ისეთი მომსახურების გაწევითა და მათ8ი
ისეთი ინფორმაციით უზრუნველყოფით, რაც დაეხმარება მათ”.

ამერიკის საზოგადოებასთან ურთიერთობის ასოციაციის კოდექსის 6 ძირითადი პრინციპი:

➢ დამცველობა და ქომაგობა - საზოგადოებრივი ინტერესის მსახურება;

➢ პატიოსნება - სიზუსტისა და სიმართლის სტანდარტების გათვალისწინება;
➢ დარგის ცოდნა - მუდმივი პროფესიული განათლება;
➢ დამოუკიდებლობა - კლიენტის ობიექტირი კონსულტაციით უზრუნველყოფა;
➢ ლოიალურობა
➢ სამართლიანობა

პროფესიონალიზმი
კონკურენტული მოდელი - რომელიც პროფესიას განსაზღვრავს და პერმამენტულ კონკურენციას
ემყარება, რათა შეძლოს ექსპერტული მომსახურების გაწევა (კლიენტზე ორიენტირებული
მოდელი).
პიროვნული მოდელი - ვალდებულებები, შემოქმედებითობა და ენთუზიაზმი პროფესიონალიზმის
მახასიათებლებად და მის ინდიკატორებად განიხილება.
სტატუსური მოდელი - სტატუსის ,ძალაუფლების და ავტონომიის მოსაპოვებლად სპეციალიზებულ
ცოდნას იყენებს (ვან რულერს სჯერა,რომ საზოგადოებასთან ურთიერთობის ასოციაციები ამისკენ
გადაიხრებოდა)

❖ ლიცენზირება
ლიცენზირების ერთ-ერთ მხარდამჭერს, ედვარდ ბერნეისს სჯეროდა, რომ ლიცენზირება
დაიცავდა პროფესიას და საზოგადოებას უმეცრებისა და თაღლითებისგან.
ლიცენზირების ოპონენტები კი ამბობდნენ, რომ იგი ქმედითი არ იქნებოდა. დაირღვევოდა
სიტყვის თავისუფლების გარანტია;

❖ აკრედიტაცია
მთელ მსოფლიოში საზოგადოებასთან ურთიერთობაში სტანდარტებისა და პროფესიონალიზმის
გაუმჯობესების ძირითადი ძალისხმევა სააკრედიტაციო პროგრამების შექმნაში გამოიხატა. ეს
ნიშნავს, რომ პრაქტიკოსები ნებაყოფლობით გადიან პროცესს, რომლის შედეგადაც ეროვნული
ორგანიზაცია კომპეტენციისა და პროფესიონალიზმის დასტურად მის შესაბამის სერთიფიკატს
ანიჭებს.
აშშ-ს საზოგადოებასთან ურთიერთობის ასოციაცია მსოფლიოში ერთ-ერთი პირველი იყო,
რომელმაც საკრედიტაციო პროგრამა შემოიღო.
თავი 4 - საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტები და ფირმები
საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტები საუკუნეზე მეტი ხნის განმავლობაში
ემსახურებიან კომპანიებსა და ორგანიზაციებს. იდეალურ შემთხვევაში საზოგადოებასთან
ურთიერთობის პროფესიონალები ეხმარებიან უმაღლეს მმართველობით სტრუქტურას პოლიტიკის
გამომუშავებასა და სხვადასხვა საზოგადოებრივ ჯგუფთან კომუნიკაციაში.
საზოგადოებასთან ურთიერთობის ან მსგავსი პროფილის დეპარტამენტის აღმასრულებელ
ხელმძღვანელს სამი სახელწოდებით მოიხსენიებენ: მენეჯერი, დირექტორი ან ვიცე-პრეზიდენტი.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის დეპარტამენტში მოითხოვება:

● სტრატეგიული და ოპერაციული მენეჯმენტის ცოდნა

● კვლევის ცოდნა

● მოლაპარაკებების ცოდნა

● დარწმუნების ცოდნა

მენეჯმენტის ტრადიციული თეორია ორგანიზაციას ორი ნიშნით ყოფს: იერარქიისა და საშტატო

პერსონალის ფუნქციების მიხედვით. მაგალითად, წარმოების ვიცე-პრეზიდენტს შეუძლია თავისი
უფლებამოსილების დელეგირება, წარმოების მიზნების დასახვა, თანამშრომლების დაქირავება და
სხვების მუშაობაზე უშუალო გავლენის მოხდენა. შტატში დასაქმებულ პერსონალს, პირიქით, ძალიან
მცირე უფლებამოსილება აქვს ან საერთოდ არ გააჩნია იგი. ისინი არაპირდაპირ ახდენენ გავლენას
სხვათა მუშაობაზე - რჩევებით, რეკომენდაციებით, შეთავაზებებით.

მოცემულ სფეროში უთანხმოების ოთხი სფერო არსებობს:

➔ იურიდიული საკითხები - იურიდიულ დეპარტამენტში დასაქმებულ პერსონალს ეხება
ნებისმიერი საჯარო განცხადების შესაძლო გავლენა და ეფექტი მიმდინარე და პოტენციურ
სასამართლო დავებზე. შესაბამისად, იურისტები ხშირად ბრალს სდებენ საზოგადოებასთან
ურთიერთობის პერსონალს იმაში, რომ შეიძლება პოტენციურად სასამართლომ ნებისმიერი
საჯარო განცხადება ორგანიზაციის წინააღმდეგ გამოიყენოს.
➔ კადრები - კადრების განყოფილებად წოდებულმა დეპარტამენტმა თავისი
როლი ,,ადამიანური რესურსების’’ განყოფილებამდე გაზარდა და ხშირად ხელჩართული
იბრძვის იმის გამო, ვინ არის პასუხისმგებელი თანამშრომლებთან კომუნიკაციაზე.
➔ რეკლამა/ფინანსები - კონფლიქტი ხშირად იჩენს თავს რეკლამისა და საზოგადოებასთან
ურთიერთობის დეპარტამენტებს შორის, რადგან ისინი გარე აუდიტორიასთან
კომუნიკაციისთვის განკუთვნილი ფონდებისთვის ექიშპებიან ერთმანეთს.
➔ მარკეტინგი - მარკეტინგიც, რეკლამის მსგავსად, ძირითადად საზოგადოებრივ ჯგუფებად
მხოლოდ მომხმარებლებსა და პოტენციურ მყიდველებს მიიჩნევს. საზოგადოებასთან
ურთიერთობა კი, პირიქით, საზოგადოებრივ ჯგუფებს უფრო ფართოდ განსაზღვრავს:
ნებისმიერი ჯგუფი, რომელსაც შეუძლია გავლენა იქონიოს ორგანიზაციის საქმიანობაზე.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფირმების მიერ გაწეული მომსახურება:

● მარკეტინგული კომუნიკაციები

● აღმასრულებელი დირექტორების წვრთვნა საჯარო გამოსვლისთვის

● კვლევა და შეფასება

● კრიზისული კომუნიკაცია

● მედიის ანალიზი
 ● სათემო ურთიერთობები

● ღონისძიებების მენეჯმენტი

● საზოგადოებრივი საქმეები

● ბრენდირება და კორპორაციული რეპუტაცია

● ფინანსური ურთიერთობები

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფირმების საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფირმის

უპირატესობები: სუსტი მხარე:

● ობიექტურობა ● ზედაპირული მიდგომა კლიენტის

უნიკალური პრობლემისადმი
● უნარ-ჩვევებისა და კომპეტენციის
ნაირფეროვნება ● სრული ჩართულობის ნაკლებობა

● რესურსების სიფართოვე ● ხანგრძლივი მოსამზადებელი

პერიოდის საჭიროება
● საერთაშორისო სამუშაო
● შიდა საშტატო პერსონალის
● ოფისები მთელი ქვეყნის მასშტაბით
აღშფოთება
● პრობლემის გადაჭრისთვის ● უმაღლესი მენეჯმენტის მიერ
აუცილებელი უნარ-ჩვევები მიმართულების მკაფიოდ განსაზღვრის
საჭიროება
● სანდოობა
● სრული ინფორმაციისა და
კონფიდენციალურობის დაცვის
მოთხოვნა
● ღირებულება

● არაგუნდურობა

● მუდმივად არ არის ხელმისაწვდომი

საკონსულტაციო ფირმის სტრუქტურა

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ფირმა მოსაკრებელს თავისი მომსახურებისთვის რამდენიმე

ფორმით იღებს. ქვემოთ გთავაზობთ სამ ყველაზე უფრო გავრცელებულ მოდელს:

1. ძირითად საათობრივ ჰონორარს პლუს ტრანსპორტისა და კვების ხარჯები

2. გარიგების ჰონორარი
3. პროექტის ფიქსირებული ჰონორარი

თავი 5 - კვლევა
ძირითადი ტერმინებით რომ ვიმსჯელოთ, კვლევა მოსმენის ფორმაა. “კვლევა ინფორმაციის
კონტროლირებადი, ობიექტური და სისტემური შეგროვებაა მისი აღწერისა და გაგების
მიზნით.” კვლევის დიზაინის ჩამოყალიბებამდე პასუხი უნდა გაეცეს შემდეგ კითხვებს:
 ➢ რა არის პრობლემა?
➢ რა სახის ინფორმაციაა საჭირო?
➢ როგორ შეიძლება კვლევის შედეგების გამოყენება?
➢ რომელი კონკრეტული საზოგადოებრივი ჯგუფი უნდა იქნეს გამოკვლეული?
➢ ორგანიზაციამ კვლევა შიდა რესურსებით უნდა ჩაატაროს თუ გარე კონსულტანტი უნდა
დაიქირაოს?
➢ როგორ უნდა გაანალიზდეს, გადმოიცეს ან გამოიყენონ საკვლევი მონაცემები?
➢ რამდენად მალე დასჭირდება ორგანიზაციას კვლევის შედეგები?
➢ რა თანხა დაუჯდება ორგანიზაციას კვლევის ჩატარება?

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიონალები კვლევას შემდეგი დანიშნულებით იყენებენ:

➢ ნდობის მოპოვება მმართველობის წინაშე;

➢ აუდიტორიის განსაზღვრა;
➢ სტრატეგიის ჩამოყალიბება;
➢ შეტყობინების გამოცდა;
➢ დახმარება მმართველობითი სტრუქტურისათვის, რომ ის მუდამ საქმის კურსში იყოს;
➢ კრიზისის პრევენცია;
➢ კონკურენციის მონიტორინგი;
➢ საზოგადოებრივი აზრის შეცვლა;
➢ პოპულარიზაცია;
➢ წარმატების გაზომვა;

პირველადი კვლევა - როდესაც თვითონ ატარებ კვლევას. ის იყოფა რაოდენობრივ და თვისებრივ

კვლევებად. თვისებრივი კვლევა მკვლევარისგან სიტუაციის ან მიზნობრივი აუდიტორიის ღრმა
წვდომასა და გაგებას მოითხოვს. ის აფიქსირებს კვლევის განმსაზღვრელ მიზეზებსა და
მოტივებს; ტარდება მცირე შერჩევაზე. რაოდენობრივი კვლევა უფრო ხარჯტევადიც არის და
უფრო გართულებულიც, მაგრამ იგი დიდი საკვლევი პოპულაციის განზოგადების საშუალებას
იძლევა. რაოდენობრივი კვლევა მოიცავს ზუსტ მონაცემებსა და დიდ აუდიტორიას.

❖ მეორადი კვლევა

იყენებს უკვე არსებულ მასალას; ეს ფართო სფერო მრავალგვარ ტექნიკას მოიცავს, დაწყებული
საარქივო კვლევითი ორგანიზაციის საცავებით და დამთავრებული წიგნების, კომპ. მონაცემებისა და
ონლაინსაძიებლების გამოყენებით. პიარის ზოგიერთი პროფესიონალი მეორადი კვლევებისას
გამოყენებულ ტექნიკას “თვისებრივი” კვლევის ტექნიკად მოიხსენიებს.

1. საარქივო კვლევა - შეუძლია ნათელი მოჰფინოს პროდუქციის ან მომსახურების წარმატებას

წარსულში; რომელ გეოგრაფიულ არეალშია ყველაზე მეტი გაყოდვა; იმ ტიპიური
მომხმარებლის მონაცემებს, რომელიც ამა თუ იმ პროდუქტს ყიდულობენ.
2. საბიბლიოთეკო და ონლაინგამოცემათა ბაზები
3. ინტერნეტი და ვები - ისეთ ონლაინსაძიებელში, როგორიცაა GOOGLE ინფორმაციის მთელი
ერთობაა ხელმისაწვდომი.

თვისებრივი კვლევები: ::კკ

კონტენტანალიზი

ინფორმაციის სისტემური და ობიექტური დათვლა ან კატეგორიზაცია. იგი ხშირად გამოიყენება

მედიის მხრიდან გაშუქებისა და გაშუქებული შინაარსის მოცულობის გასაზომად. კვლევის ეს მეთოდი
შეიძლება შედარებით არაფორმალური ან საკმარისად მეცნიერული იყოს, თუ მას შემთხვევითი
შერჩევისა და სპეციფიკური საგნობრივი კატეგორიების მახასიათებლების კუთხით შევხედავთ.

ინტერვიუ

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პერსონალი კონკრეტული პრობლემის გადასაჭრელად ხშირად

“მართავს ინტერვიუს” სხვა პროფესიონალებთან, რათა მათგან იდეები და წინადადებები მიიღოს.
“მოხელთებულ” ინტერვიუს მკვლევრები უკიდურესად არამეცნიერულად და არასანდოდ მიიჩნევენ,
თუმცა იგი ორგანიზაციას გარკვეულ წარმოდგენას უქმნის ხალხის დამოკიდებულებისა და
მოსაზრებების შესახებ. გარკვეულ მონახაზს იძლევა განსაზღვრული შეტყობინების
ჩამოსაყალიბებლად. უფრო ჩაღრმავებულ მიდგომას “მიზნობრივ ინტერვიუსაც” უწოდებენ, რადგან
რესპოდენტები საგულდაგულოდ არიან შერჩეულნი.

ფოკუსჯგუფი

ფოკუსჯგუფის ტექნიკა ფართოდ გამოიყენება რეკლამაში, მარკეტინგსა და საზოგადოებასთან

ურთიერთბაში მნიშვნელოვანი საზოგადოებრივი ჯგუფების დამოკიდებულებებისა და მოტივაციების
დადადგენად. ფოკუსჯგუფის მიზანია შეტყობინებების, თემებისა და საკომუნიკაციო სტრატეგიების
ჩამოყალიბება. ფოკუსჯგუფში სამიზნე აუდიტორიის 8-დან 12-მდე ტიპური წარმომადგენელი
მონაწილეობს. ინტერვიუს მიმდინარეობისას გაწვრთნილი მოდერატორი იყენებს არადირექტიული
ინტერვიუს ტექნიკას, რაც წაახალისებს ჯგუფის წევრებს, თავისუფლად ისაუბრონ საკითხზე ან
გულწრფელი რეაქცია ჰქონდეთ შეთავაზებულ შეტყობინებათა თემებზე.

რაოდენობრივი კვლევები:

შემთხვევითი შერჩევა

ეფექტური გამოკითხვები და კვლევები შემთხვევით შერჩევას მოითხოვს. სტატისტიკის ენაზე, ეს

ნიშნავს, რომ თითოეულ ადამიანს სამიზნე აუდიტორიაში (მკვლევრის მიერ განსაზღვრულში)
თანაბარი შესაძლებლობა აქვს, არჩეულ იქნეს გამოკითხვისთვის. ამ ტექნიკას მეორენაირად
“ალბათობით შერჩევა” ეწოდება.

შემთხვევითი შერჩევის პრინციპი იმ შემთხვევაში განხორციელდება, თუ მკვლევრები სავაჭრო

ცენტრის ფუნქციონირების ყოველ საათს იქნებიან იქ და მთელი ცენტრის ტერიტორიას მოედებიან. ეს
 ხელს შეუწყობს მყიდველთა უფრო მეტად წარმომადგენლობით შერჩევას, განსაკუთრებით იმ
შემთხვევაში, თუ რესპოდენტების დიდი რაოდენობა იქნება გამოკითხული.

ყველაზე უფრო ზუსტი შემთხვევითი შერჩევა იმ სიით ხორციელდება, რომელიც სამიზნე აუდიტორიის
ყველა წევრის სახელისა და გვარის, მათი დემოგრაფიული მონაცემებისაგან შედგება.

კითხვარის შედგენის სახელმძღვანელო წესები:

➢ განსაზღვრეთ როგორი ტიპის ინფორმაცია გჭირდებათ და რომელი მათგანი (დეტალურად);

➢ წერილობით ჩამოაყალიბეთ კვლევის ამოცანები;
➢ განსაზღვრეთ რომელი ჯგუფი ან ჯგუფები მიიღებს კითხვარს;
➢ განსაზღვრეთ შერჩევის ზომა;
➢ ჩამოაყალიბეთ კვლევის მიზანი და ანონიმურობის დაცვის გარანტიები;
➢ შეძლებისდაგვარად ხშირად გამოიყენეთ დახურული (მრავალარჩევიანი) პასუხები;
➢ კითხვარი ისე ააგეთ, რომ პასუხების კოდირება სტატისტიკური ანალიზისთვის უფრო ადვილი იყოს;
➢ ეცადეთ კითხვარი 25 შეკითხვაზე მეტს არ შეიცავდეს;
➢ როცა შეკითხვა განათლებას, სქესსა და შემოსავალს შეეხება, გამოიყენეთ კატეგორიები;
➢ გამოიყენეთ ჩვეულებრივი, ნაცნობი სიტყვები;
➢ თავი აარიდეთ ორაზროვან სიტყვებსა და ფრაზებს, რომლებმაც შეიძლება რესპოდენტები დააბნიოს;
➢ ანგარიში გაუწიეთ ტექსტისა და კითხვების განლაგებას;
➢ კითხვარის ბოლოს ადგილი დატოვეთ რესპოდენტების კომენტარებისთვის;
➢ წინასწარ გამოსცადეთ შეკითხვები სამიზნე აუდიტორიის წარმომადგენლებთან, რათა დარწმუნდეთ,
რომ შეკითხვები გასაგებია და თანაც თავიდან აიცილოთ შედეგების შესაძლებელი გადახრა ან
დამახინჯება.

ელ-ფოსტით კითხვარები რესპოდენტებს ძირითადად ოთხი მოსაზრებით ეგზავნებათ:

1) მკვლევრები უკეთ აკონტროლებენ, ვის გაეგზავა და ვინ მიიღო კითხვარი;

2) დიდი გეოგრაფიული სივრცე შეიძლება ნაკლები ხარჯით დაიფაროს;
3) ის ნაკლებად ხარჯტევადია, ვიდრე ქაღალდზე დაბეჭდილი კითხვარი და ინტერვიუერების
დაქირავება;
4) მინიმალური დანახარჯით შეიძლება უამრავ ადამიანს მიაწვდინო ხმა;

სატელეფონო გამოკითხვებს ოთხი ძირითადი უპირატესობა აქვს:

1) დაუყოვნებლივი გამოხმაურება;
2) ტელეფონი პერსონალური კომუნიკაციის ფორმაა;
3) იგი ნაკლებად შემაწუხებელია, ვიდრე კარდაკარ გამოკითხვა;
4) თუ კითხვარი მოკლეა და მას გამოცდილი ინტერვიუერი წარმართავს, გამოხმაურების
კოეფიციენი 80-დან 90%-მდე მერყეობს;

პერსონალური ინტერვიუ

პერსონალური ინტერვიუ კვლევის ყველაზე უფრო ძვირი ფორმაა, რადგან იგი გაწვრთნილ
პერსონალსა და მგზავრობის ხარჯებს მოითხოვს. თუ გადაადგილება ქალაქის შიგნით ხდება, ამ
დროსაც კი გაწვრთნილი ინტერვიუერი მხოლოდ 8-10 რესპოდენტის გამოკითხვას ასწრებს დღეში.

ბაზრის კომპლექსური (ომნიბუსური) კვლევა

სიტყვა ,,ომნიბუსი’’ აღნიშნავს საგანს, რომელიც მრავალი დანიშნულებითა და მიზნით გამოიყენება.
მიმოხილვით ან გამოკითხვით კვლევაში ეს ნიშნავს, რომ ორგანიზაცია “ყიდულობს” ერთ ან ორ
შეკითხვას ეროვნული მაშტაბის კვლევაში, რომელსაც საზოგადოებრივი აზრის შემსწავლელი
ფორმები ატარებენ, როგორებიცაა ,,ჰარისი’’ ან ,,გელაპი’’.

თავი 6 - პროგრამული დაგეგმვა

საზოგადოებასთან ურთიერთობის დაგეგმვის მეორე ნაბიჯი კვლევის შემდეგ, არის პროგრამული
დაგეგმვა. საზოგადოებასთან ურთიერთობის დაგეგმვა სტრატეგიული უნდა იყოს. ასეთი ერთ-ერთი
პოპულარული ტიპია “ამოცანის მიხედვით მართვა”. ეს გულისხმობს ფოკუსსა და მიმართულებას
სტრატეგიის ჩამოსაყალიბებლად, რომელიც კონკრეტული საორგანიზაციო ამოცანების
შესრულებისკენ არის მიმართული.

“ამოცანების მიხედვით მართვა გვეუბნება” რა უნდა გავაკეთოთ

1. კლიენტი/დამსაქმებელი - რაზე უნდა გავაკეთო აქცენტირება?
2. აუდიტორია - ვსაზღვრავ აუდიტორიას და ვიგებ მათ მამოტივირებელ ფაქტორებს;
3. მედიარხები - რა მოთხოვნები და საჭიროებები აქვთ ამ მედიარხებს, რა ფორმატის
ინფორმაცია უნდა დაიდოს მედია პლათფორმებზე?

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროგრამული გეგმა გვიჩვენებს, რა უნდა გაკეთდეს, რატომ უნდა

გაკეთდეს და როგორ უნდა შესრულდეს.

პროგრამული გეგმის 8 ელემენტი :

1. სიტუაცია - პროგრამას 3 ტრადიციული სიტუაცია აძლევს ბიძგს:

★ ორგანიზაციამ გაშუალებული პროგრამა უნდა განახორციელოს პრობლემის ან ნეგატიური
სიტუაციის დასაძლევად.
★ ორგანიზაციას სჭირდება სპეციფიკური ერთჯერადი პროექტი ახალი პროდუქტის ან ახალი
მომსახურების ბაზარზე გაშვებამდე.
★ ორგანიზაციას სურს, გააძლიეროს მიმდინარე მცდელობები თავისი რეპუტაციისა და
საზოგადოებრივი მხარდაჭერის შესანარჩუნებლად.
სიტუაციაში შედის: მეორადი კვლევის შედეგები (სტატისტიკური ანალიზი, კონკურენტების
ანალიზი), პირველადი კვლევის შედეგები: თვისებრივი ანალიზი, რაოდენობრივი ანალიზი.
SWOT ანალიზი. S-ძლიერი, W-სუსტი, O-შესაძლებლობა, T-საფრთხეები.

2. მიზანი და ამოცანები - ამოცანებში განვსაზღვრავთ თუ რა არის დაწვრილებითი სპეციფიკური

მიზანი, შეიძლება შეფასდეს შემდეგი კითხვებით:
★ რეალურად შეესაბამება თუ არა იგი სიტუაციას?
★ რამდენად რეალისტურია იგი და მიღწევადი?
სამოტივაციო ამოცანები - სამოტივაციო ამოცანების გაზომვა უფრო ადვილია, ვიდრე
საინფორმაციოსი.
საინფორმაციო ამოცანები - ერთ-ერთი სირთულე, რომელიც საინფორმაციო ამოცანებს
უკავშირდება არის იმის გაზომვა, რამდენად ეფექტურად იქნა მიღწეული დასახული ამოცანა.

მიზნის წერისას ვითვალისწინებთ - კონკრეტული, გაზომვადი, სარგებლის კომუნიკაციაზე აგებული

(არგუმენტაცია - რის საფუძველზე ვამბობთ ამას?)

3. აუდიტორია - საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროგრამები კონკრეტულ აუდიტორიას ან

საზოგადოებრივ ჯგუფისკენ უნდა იყოს მიმართული. მიუხედავად იმისა, რომ ზოგიერთი კამპანია
ზოგადად საზოგადოებისთვისაა განკუთვნილი. ყველა ასაკობრივ ჯგუფს თავისი მოტივაცია აქვს,
ამიტომ უნდა მოვახდინოთ კამპანიისთვის კონკრეტული აუდიტორიის შემოსაზღვრა.
 აუცილებელია აუდიტორიის profiling (დაყოფა). მათი ხედვების მიხედვით და სეგმენტირებული
კომუნიკაციის წარმოება. უნდა აღვწეროთ დემოგრაფიული, ფსიქოგრაფიული მახასიათებლებით.

4. მესიჯი (სლოგანი)

5. სტრატეგია - აღწერს, როგორ უნდა იქნეს მიღწეული დასახული ამოცანა. სტრატეგია აყალიბებს
სამოქმედო წესებს და საკვანძო შეტყობინებებს მთლიანი პროგრამისთვის და შეიცავს დაგეგმილი
ქმედებებისა და პროგრამული კომპონენტების აუცილებელ განმარტებებს. შეიძლება შემუშავდეს
ერთი სტრატეგია, შეიძლება, პროგრამას რამდენიმე სტრატეგია ჰქონდეს, გამომდინარე კამპანიის
ამოცანებიდან და სამიზნე აუდიტორიიდან.

6. ტაქტიკა - აღწერს კონკეტულ ნაბიჯებს, საქმიანობებს, რომლებიც თითოეულმა სტრატეგიამ უნდა

გადადგას სამოქმედოდ და რომლებიც ეხმარება კამპანიას დასახული ამოცანების მიღწევაში.
საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში სხვადასხვა ტაქტიკის განხორციელება სხვა
არაფერია,თუ არა გეგმის შესრულება და, მრავალი გაგებით, სწორედ ის არის ნებისმიერი გეგმის
ყველაზე მეტად ხილული ნაწილი.

7. კალენდარი/გრაფიკი - შემდეგი ნაბიჯი არის დროის განსაზღვრა კამპანიის ან პროგრამისთვის.

კამპანია, პროგრამული გეგმის ამოცანებისა და მათი სირთულის მიხედვით, შეიძლება, სამ თვეზე
ნაკლებ ხანს გრძელდებოდეს.
კამპანიის დრო - პროგრამულმა დაგეგმვამ აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს სიტუაციის
კონტექსტი და დრო, როცა საკვანძო შეტყობინებები ყველაზე უფრო მნიშვნელოვანი გახდება
სამიზნე აუდიტორიისათვის.
ტაქტიკის გრაფიკი - შემდეგი ასპექტია სხვადასხვა ტაქტიკისა და ღონისძიების გრაფიკის შედგენა
და მათი თანმიმდევრობით განსაზღვრა.
კალენდარის შედგენა - კამპანიის დროის განსაზღვრის განუყოფელი ნაწილია წინასწარი
დაგეგმვა. ვიდეორელიზის, მედიაპორტფელის ან ბროშურის შექმნას ხშირად კვირები და თვეები
სჭირდება.

8. ბიუჯეტი - ვერც ერთი გეგმა ვერ განხორციელდება ბიუჯეტის გარეშე ანუ ორგანიზაცია თვითონ
აწესებს თანხის რაოდენობას და ამის შემდეგი თავად ორგანიზაციის საზოგადოებასთან
ურთიერთობის პერსონალს ან გარე ფირმას სთხოვს, ისეთი პროგრამა დაწეროს, რომელიც
გამოყოფილი თანხის რაოდენობას შეესაბამება.
ტაქტიკური ნაწილის ხარჯთაღრიცხვა.

9. შეფასება - გეგმის შეფასებითი ელემენტები უშუალოდ პროგრამის მიერ დასახულ ამოცანებთან

გვაბრუნებს. პროგრამის ამოცანები გაზომვადი უნდა იყოს, რათა კლიენტმაც და დამსაქმებელმაც
ნახონ, რომ პროგრამამ მიზანს მიაღწია.

როგორ ვაპირებთ შედეგის გაზომვას? ჩავატარებ რაოდენობრივ კვლევას და როგორ გაიზარდა

ვნახავ, ავღრიცხავ მომართვიანობას, ვნახავ ვებგვერდზე შემოსულების რაოდენობას,
(ინგეიჯმენთს) ჩართულობას შევაფასებ.

თავი 7 - კომუნიკაცია
კომუნიკაციის მიზნები და ამოცანები
კვლევისა და დაგეგმვის შემდეგ მესამე საფეხური საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროცესში
კომუნიკაციაა, რომელსაც აღსრულებასაც უწოდებენ.
კომუნიკაციის პროცესის მიზანია ინფორმირება, დარწმუნება, მოტივაცია ან ურთიერთგაგების
მიღწევა. ეფექტური კომუნიკატორი რომ გახდეს, ადამიანს უნდა ჰქონდეს ცოდნა იმისა თუ, რა არის
კომუნიკაცია? როგორ გადაამუშავებენ ადამიანები ინფორმაციას? ყველაზე მეტად რომელ
მედიასაშუალებას მიესადაგება შეტყობინება?
 საზოგადოებასთან ურთიერთობის კონსულტანტს მიაჩნია, რომ კომუნიკატორმა საკუთარ თავს
რამდენიმე კითხვა უნდა დაუსვას, მიმღების თვალსაზრისით არის თუ არა შეტყობინება
1) შესაბამისი;
2) მნიშვნელოვანი;
3) დასამახსოვრებელი;
4) გასაგები;
5) დამაჯერებელი;

კომუნიკატორისთვის 5 შესაძლო ამოცანა:

● აუდიტორიისათვის შეტყობინების წარდგენა - პიარის წარმმართველი პერსონალი აწვდის
მასმედიას შესაბამის მასალებს და ავრცელებს სხვა შეტყობინებებს კონტროლირებადი
მედიასაშუალებებით - ბიულეტინი,ბროშურა.

● შეტყობინების ზუსტი გავრცელება - სხვადასხვა მედიასაშუალების მიერ გადაცემული

ინფორმაციის არსი, მისი საფუძველი.
● შეტყობინების მიღება
● დამოკიდებულების შეცვლა
● საჯარო ქცევის შეცვლა
 კომუნიკაციის 5 ელემენტი:

დევიდ ბერლო გამოყოფს კომუნიკაციის 4 მოდელს:

● გამგზავნი/წყარო
● შეტყობინება
● არხი
● მიმღები
მეხუთე ელემენტი კი თანამედროვე მოდელებში ჩნდება
● მიმღების უკუკავშირი გამგზავნთან

ორმხრივი კომუნიკაციის მნიშვნელობა - უკუკავშირის გაგებისთვის არსებობს ორმხრივი

კომუნიკაცია. მის შედეგად დიალოგი მყარდება გამგზავნსა და მიმღებს შორის.

მასმედიის გამოყენებისას ადამიანებს შემდეგი მიზნები აქვთ:

I. გარემოსათვის თვალყურის დევნება იმის გასაგებად, რა ხდება ისეთი, ლოკალური ან
გლობალური რასაც შეუძლია, მათზე გავლენა მოახდინოს.
II. გართობა
III. თავიანთი მოსაზრებების და წინასწარი განწყობის გამყარება
IV. გადაწყვეტილების მიღება პროდუქტის ან მომსახურების შესაძენად.

პასიური აუდიტორია
ამ კატეგორიაში მოქცეული ადამიანები შეტყობინებას მხოლოდ იმიტომ აქცევენ ყურადღებას, რომ
იგი ართობს მათ და მრავალფეროვნებას სთავაზობს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, პასიური
აუდიტორია კომუნიკაციის არხებს მაშინ იყენებს, როცა სხვა, არცთუ მნიშვნელოვან საქმეს აკეთებს.
ამ მიზეზის გამო პასიურ აუდიტორიას სჭირდება შეტყობინებები, რომლებიც სტილიზებული და
შემოქმედებითია.

აქტიური აუდიტორია
კომუნიკატორის მიდგომა აუდიტორიის იმ ტიპისადმი, რომელიც აქტიურად ეძებს ინფორმაციას,
განსხვავებულია. ეს ადამიანები უკვე ამა თუ იმ საკითხის, პროდუქტის, მომსახურების მიღების
პროცესში ინტერესის საფეხურზე იმყოფებიან და დაწვრილებით დამატებით ინფორმაციას ეძებენ.
ამგვარი ადამიანის ნიმუშად გამოგვადგება პირი, რომელმაც უკვე გადაწყვიტა, რომ კონკრეტული
მოდელის მანქანა მიმზიდველია და მისი შეძენა სურს. ამრიგად, ასეთი ადამიანი აქტიურად ეძებს
დამატებით დაწვრილებით ინფორმაციას.

❖ შეტყობინების გაგება
ენის ეფექტურად გამოყენება - სიტყვები ყველაზე ფართოდ გამოყენებული და ზოგადი
სიმბოლოებია. ორი ადამიანის ურთიერთობის ხარისხი დიდად არის დამოკიდებული მათ მიერ
ერთნაირი სიტყვიერი სიმბოლოების გამოყენებაზე.

გასაგებად წერა - აუდიტორიის ბუნება და მისი წიგნიერების დონე ერთობ მნიშვნელოვანი

ფაქტორია ნებისმიერი კომუნიკატორისთვის. აუდიტორიასთან კომუნიკაციის პროცესში უმთავრესია,
შეიქმნას ისეთი შეტყობინება, რომელიც თავისი შინაარსითა და სტრუქტურით აუდიტორიის ნიშან-
თვისებებს ესადაგება.

● ერიდეთ ჟარგონს
● ერიდეთ ევფემიზმებს
● ერიდეთ დისკირმინაციულ ენას
● ერიდეთ კლიშეებსა და მაღალფარდოვან სიტყვებს
შეტყობინების დამაჯერებლობა - კომუნიკაციის პროცესის ერთ-ერთი ძირითადი ცვლადი არის
წყაროს სანდოობა. წყაროს სანდოობის პრობლემა არის ის ძირითადი მიზეზი, რომლის გამოც
ორგანიზაციები, როცა ეს შესაძლებელია, პატივცემულ გარე ექსპერტებს ან ცნობილ პიროვნებებს
იყენებენ თავიანთი შეტყობინებების გასახმოვანებლად. შეტყობინების დამაჯერებლობის კიდევ ერთი
ბარიერია აუდიტორიის წინასწარი განწყობა.

შეტყობინების დამახსოვრება - რამდენიმე მიზეზის გამო საზოგადოებასთან ურთიერთობის

პერსონალი ისეთ შეტყობინებებს ამზადებს, რომლებიც ხშირად უნდა მეორდებოდეს:

● გამეორება აუცილებელია, რათა სამიზნე აუდიტორიის ყველა წევრი შეტყობინებას ერთსა და

იმავე დროს არ უყურებს და არ ისმენს.
● გამეორება შეახსენებს აუდიტორიას, რის გამო მცირდება შეტყობინების ჩავარდნის ან
დაუმახსოვრებლობის ალბათობა.
● გამეორება ეხმარება აუდიტორიას, დაიმახსოვროს საკუთრივ შეტყობინება.

● გამეორებას მივყავართ უკეთეს ცოდნამდე.

ეფექტური კომუნიკაციისა და შეტყობინების დამახსოვრების გასაღები არის ინფორმაციის გადაცემა

მრავალფეროვანი საშუალებებით, მრავალგვარი საკომუნიკაციო არხების გამოყენებით.

შეტყობინების მიღების 5 საფეხური :

1) გაცნობიერება - ადამიანი იძენს ცოდნას ახალი პროდუქტის შესახებ რეკლამის მეშვეობით.

2) ინტერესი - ადამიანი ეძებს უფრო მეტ ინფორმაციას იდეის ან პროდუქტის შესახებ.
3) შეფასება - ადამიანი აფასებს პროდუქტს თუ რამდენად შეესაბამება საჭიროებებს.
4) გამოცდა - ადამიანი ცდის პროდუქტს.
5) მიღება/გათავისება - ადამიანი იწყებს პროდუქტის რეგულარულ გამოყენებას

გავლენა გადაწყვეტილებაზე

საზოგადოებასთან ურთიერთობის პერსონალის განსაკუთრებულ ინტერესს იწვევს ინფორმაციის

წყარო მიღება-გათავისების პროცესის თითოეულ საფეხურზე :

გაცნობიერებულობის სტადია - ყველაზე გავლენიანად მიიჩნევა ინფორმაციის გავრცელების

ისეთი ტიპები, როგორიცაა: რეკლამა, მოკლე საინფორმაციო შენიშვნები, ნარკვევები, რადიოსა და
ტელევიზიის ახალი ამბები და განცხადებები.

ინტერესის სტადია - ადამიანები დიდად ენდობიან მასობრივი ინფორმაციის საშუალებებს, მაგრამ

ისინი აქტიურად ეძებენ უფრო დეტალურ ინფორმაციას და ყურადღებას აქცევენ ამომწურავ და
ანალიტიკურ სტატიებს.

შეფასების, გამოცდისა და მიღება/გათავისების სტადიები - პირადი გამოცდილება, ჯგუფის

ნორმები, მეგობრებისა და ოჯახის წევრების აზრი უფრო მეტ გავლენას ახდენს, ვიდრე მასმედია.
ასევე დიდი გავლენის მოხდენა შეუძლია პერსონალურ კონტაქტსა და საუბარს იმ ადამიანებთან,
რომელთაც სანდო და კომპეტენტურ წყაროებად მიიჩნევენ.

ზეპირი კონტაქტური კამპანია - ზეპირი კონტაქტური კამპანიის მრავალი ორგანიზაცია იყენებს ხმის
მისაწვდენად მომხმარებლებისა თუ სხვა აუდიტორიისთვის მათი მეგობრებისა და კოლეგების
მეშვეობით. ზეპირი კონტაქტური კომუნიკაციის ძირითადი ფაქტორია საზოგადოებრივი აზრის
ლიდერის დადგება და მისთვის ხმის მიწვდენა.
 თავი 8 - შეფასება
საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროცესის მეოთხე საფეხურია შეფასება. ეს არის შედეგების
გაზომვა იმ ამოცანებთან შესაბამისობაში, რომლებიც ორგანიზაციამ დაგეგმვის პროცესში დასახა.
„ჩვენ ვსაუბრობთ ჩვენი პროგრესის მიზანმიმართული შეფასების შესახებ - რამდენად შეესაბამება იგი
ჩვენი გეგმით დასახულ ამოცანებს. ჩვენ ვსწავლობთ ჩვენი სწორი და მცდარი ქმედებით, ვსწავლონთ
მიღწეული წარმატებით და, რაც ყველაზე მთავარია, ვსწავლობთ იმას, მომავალში როგორ
გავაკეთოთ უკეთ“.

შეფასების წინაპირობა:
● წინასწარ უნდა გვქონდეს ჩამოყალიბებული გაზომვადი ამოცანების ნაკრები.
● პიარის სპეციალისტი და მმართველობითი სტრუქტურის წარმომადგენლები უნდა შეთანხმდნენ
კრიტერიუმებზე, რომლებსაც დასახული ამოცანების შესაბამისი წარმატების შესაფასებლად
გამოიყენებენ.

არ დაელოდოთ პროგრამის დასრულებას იმისთვის რომ შეფასდეს იგი. შედეგების შეფასება

დაგეგმვის სტადიაზე იწყება. თქვენ პრობლემა უნდა დაშალოთ გაზომვად მიზნებად და ამოცანებად,
პროგრამის განხორციელების შემდეგ კი შედეგები მიზნების შესაბამისად გაზომოთ. თუკი ამოცანა
საინფორმაციოა, მაშინ გაზომვის ტექნიკამ უნდა უჩვენოს რამდენად წარმატებით გადაეცა
ინფორმაცია სამიზნე აუდიტორიას. ასეთ ტექნიკას ხშირად „შეტყობინების გავრცელება“ და
„აუდიტორიისთვის წარდგენა“ ეწოდება, მაგრამ ისინი ვერ ზომავენ ეფექტს, რომელიც შეიძლება
შეტყობინებამ მოახდინოს აუდიტორიის დამოკიდებულებებზე, ქცევებსა და ქმედებებზე. სამოტივაციო
ამოცანები უფრო რთული შესასრულებელია. თუ ამოცანა გაყიდვების ან ბაზრის წილის გაზრდას
შეეხება, ზრდას უფრო მეტად საზოგადოებასთან ურთიერთობის ძალისხმევა იწვევს, ვიდრე რეკლამა
ან სხვა მარკეტინგული სტრატეგია. ან, თუ ამოცანა დამოკიდებულების ან აზრის შეცვლაა, მაშინ
კვლევა უნდა ჩატარდეს პროგრამის დაწყებამდეც და დასრულების შემდეგაც.

საბაზისო შეფასებითი კითხვები, რომლებიც პიარ სპეციალისტმა შეიძლება დასვას:

● იყო თუ არა საქმიანობა ან პროგრამა ადეკვატურად დაგეგმილი?
● გაიგო თუ არა მიმღებმა შეტყობინება?
● როგორ შეიძლებოდა პროგრამული სტრატეგია უფრო ეფექტური ყოფილიყო?
● მიაღწია თუ არა პროგრამამ პირველად და მეორად აუდიტორიებამდე?
● შესრულდა თუ არა ორგანიზაციისათვის სასურველი ამოცანა?
● რომელმა გაუთვალისწინებელმა გარემოებებმა მოახდინა გავლენა პროგრამის ან
საქმიანობის წარმატებაზე?
● საკმარისი აღმოჩნდა თუ არა ბიუჯეტი საქმიანობის ან პროგრამისთვის?
● რა ნაბიჯები უნდა გადაიდგას მომავალში, რომ მსგავსი პროგრამა უფრო წარმატებით
განხორციელდეს?

❖ გაზომვისა და შეფასების არსებული მდგომარეობა

დღეს დამკვიდრებულია უფრო სისტემური შეფასების ტენდენცია. ზოგიერთ მკვლევარს სჯერა, რომ
პიარი ხელოვნებაა და მის შედეგებს ვერ გაზომავს, ზოგიერთი კი პირიქით ფიქრობს. მაგ.,
ლინდენმანი ფიქრობს, რომ შეფასების მინიმუმ 3 დონე არსებობს:
დონე #1: სამიზნე აუდიტორიები; შთაბეჭდილებები; განთავსება მედიაში;
დონე #2: შენარჩუნება; გაგება; გაცნობიერებულობა;
დონე #3: ქცევის შეცვლა; დამოკიდებულების შეცვლა; აზრის შეცვლა.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის მცდელობების ყველაზე ფართოდ გამოყენებული მეთოდებია: 1)

პროდუქციის გაზომვა;
2) შეტყობინების წარდგენა;
3) აუდიტორიის გაცნობიერებულობა;
4) აუდიტორიის დამოკიდებულება;
5) აუდიტორიის ქმედება.
ასევე განხილული იქნება დამატებითი აქტივობები: კომუნიკაციის აუდიტი, კითხვადობის ტესტები,
ღონისძიების შეფასება და შეტყობინების დანაწევრება.

❖ პროდუქციის გაზომვა
ახალი ამბების რელიზების, ნარკვევების, ფოტოების და მსგავსი პროდუქციის დათვლა, რომელიც
მოცემულ პერიოდში შეიქმნა. შეფასების ეს ფორმა გულისხმობს მმართველი სტრუქტურისთვის
თანამშრომლების პროდუქტიულობის შესახებ ინფორმაციის მიწოდებას. თუმცა ეს სეფასება პიარის
სპეციალისტებს არ მოსწონთ, რადგან ყურადრება მახვილდება რაოდენობაზე და არა ხარისხზე.
პროდუქიის შეფასების კიდევ ერთი გზაა იმის განზსაზღვრა, რა უნდა გააკეთოს პიარის სპეციალისტმა
მედიით გაშუქების მისაღწევად. შეფასების ასეთი კრიტერიუმები არარეალისტურია.

❖ შეტყობინების წარდგენის გაზომვა

შეფასების ყველაზე გავრცელებული ფორმაა ბეჭდვით და სამაუწყებლო მედიაში მოხსენიებების
კომპილაცია. მაგ., კომპანიებს ხშირად ჰყავთ თანამშრომელი, რომელიც აღრიცხავს რეგიონში
გამავალ გაზეთებში კლიენტის ან მისი პროდუქციის მოხსენიებას. მსხვილი კომპანიები კი
ძირითადად ქირაობენ მონიტორინგის სამსახურს, რომელმაც თვალყური უნდა ადევნოს გამოცემების
დიდ რაოდენობას.

❖ მედიაშთაბეჭდილებები
პიარის სპეციალისტები გარდა მედიაში გამოქვეყნებული გამოხმაურებებისა, აღნიშნავენ რამდენ
ადამიანს წარედგინა შეტყობინება. როცა პოტენციურ აუდიტორიას ხმას პერიოდული გამოცემების,
სამაუწყებლო პროგრამებისა და ვებ-საიტის მეშვეობით აწვდნენ, შედეგად მიღებულ მონაცემებს
მედიაშთაბეჭდილებებს უწოდებენ.
მედიაშთაბეჭდილებები ძირითადად რეკლამაში გამოიყენება, რათა აღნუსხოს კონკრეტული
შეტყობინების გავრცელების მასშტაბი, თუმცა ზუსტად არ აღრიცხავს რამდენმა ადამიანმა წაიკითხა
ან გაითავისა იგი.

ჰიტები ინტერნეტში: ინტერნეტსივრცეში მედიაშთაბეჭდილებების ნაირსახეობა არის იმ ადამიანების

რაოდენობა, რომლებსაც ხმა ორგანიზაციის ვერბგვერდის ან მისი ინტერნეტგვერდის მეშვეობით
მიაწვდინეს. ადამიანის საიტზე შეხვლის თითოეულ შემთხვევას ჰიტი ან ვიზიტი ეწოდება.

❖ რეკლამის ეკვივალენტურობა
შეფასების კიდევ ერთი მიდგომაა შეტყობინების წარდგენის ღირებულების გამოთვლა. ეს კეთდება
ყოველდღიური ახალი ამბების სვეტებისა და ეთერში გაშვებული სიუჟეტების ეკვივალენტურ
სარეკლამო ფასში გადაყვანით. ანუ 5-ინჩიანი სტატიის სარეკლამო რირებულება სავაჭრო
ჟურნალში, რომელშიც რეკლამის განტავსება ყოველი საჟურნალე სვეტის თითოეულ ინჩზე 100$
ღირს, 500$ იქნება. მიუხედავად ამ მიდგომისა, პიარის სპეციალისტების დიდი ნაწილი მას
არაზუსტად და სასაცილოდას კი მიიჩნევს, რადგან რეკლამასა და პოპულარიზაციას შორის
ფუნდამენტური განსხვავებაა. მედიაში შესაძლოა კომპანია ნეგატიურად, ნეიტრალურად ან
პოზიტიურად გაშუქდეს. შეიძლება ახალი ამბების რელიზი ისე იქნეს აარედაქტირებული, რომ მასში
ძირითადი შეტყობინება წაშლილი იყოს. ანუ, ორგანიზაციას არ შეუძლია შეტყობინების არც ზომის,
არც განთავსების ადგილის და არც შინაარსის კონტროლი. თუმცა არსებობენ „რეკლამის
ეკვივალენტურობის“ მომხრეები. ზოგს მიაჩნია, რომ ეს მიდგომა ეხმარება კორპორაციის მენეჯმენტს
განსაზღვროს საზოგადოებასთან ურთიერთობის საფასური, ზოგს კი მიაჩნია, რომ ეს
ეხმარება მარკეტინგის დეპარტამენტს.

❖ სისტემური მიდევნება
კომპიუტერული პროგრამები და მონაცემთა ბაზა შეიძლება გამოყენებულ იქნეს პუბლიკაციებისა და
მედიაში განთავსებული მასალების გასაანალიზებლად ისეთი ცვლადების მიხედვით როგორებიცაა:
მისი მდგომარეობა ბაზარზე, გამოცემის ტიპი, მასალის ტონი, ციტირებული წყაროები. გაზომვაზე
სპეციალიზებული ფირმები კლიენტებისთვის ინტენსიურ ანალიზს ატარებენ ისეთი რაოდენობრივი
პარამეტრების გამოყენებით, როგორებიცაა: 1) პუბლიკაციის ანალიზი, რომელიც უჩვენებს,
რამდენად უბამს მხარს კომპანიის ახალი ამბების რელიზი კონკურენციის პირობებს; 2) ე. წ. „ხმების
წილი“, ეს მახასიათებელი უჩვენებს რა რაოდენობის მედია გამოხმაურებებს იღებს კომპანიის ახალი
ამბების რელიზი; 3) ტონი, რომელიც უჩვენებს,
გაშუქება დადებითია თუ უარყოფითი; 4) პროცენტული მაჩვენებელი, რომელიც უჩვენებს საკვანძო
შეტყობინების მოხსენიებას დროის რაღაც მონაკვეთში; 5) ანალიზი, რას ამბობენ დამოუკიდებელი
ექსპერტები, მომხმარებლები და ბლოგერები ორგანიზაციის შესახებ.

❖ ინვესტიციის უკუგება
შეფასების კიდევ ერთი მიდგომაა აუდიტორიის თითოეულ წევრამდე მიღწევის საფასურის
განსაზღვრა. ეს ხერხი ძირითადად რეკლამაში გამოიყენება მომავალი ხარჯების გამოსათვლელად.
დანახარჯის გამოთვლის ფორმულა: პოპულარიზაციის პროგგრამის ხარჯი გაყოფილი
მედიაშთაბეჭდილებაზე. მაგ., „ნაიკმა“ სპორტული ვიდეო 50 000$-ად შექმნა, ხმა მიაწვდინა 150
000 სტუდენტს, ანუ ხარჯი თითოეულ მიღებაზე 33 ცენტი გამოვიდა. ბევრი
პროფესიონალი ამას ინვესტიციის უკუგებას უწოდებს. ხშირად პიარის სპეციალისტი
საზოგადოებასთან ურთიერთობას შემდეგი მახასიათებლების მიხედვით ზომავს: 1)
გაყიდვებისა და შემოსავლების რაოდენობით, 2)თანხის რაოდენობით, რომელიც კომპანიამ
კრიზისისა და სასამართლო დავისთვის თავის დასაღწევად დაზოგა.

აუდიტორიის დასწრება: ღონისძიებაზე დამსწრეთა დათვლა შეფასების შედარებით მარტივი გზაა.

ცუდი დასწრება შეხვედრაზე არაადეკვატურ რეკლამასა და პოპულარიზაციას ნიშნავს.

❖ აუდიტორიის გაცნობიერებულობის გაზომვა

შეფასების უფრო მაღალი დონე მოითხოვს განსაზღვროს აუდიტორიამ რეალურად გააცნობიერა თუ
არა შეტყობინების შინაარსი და გაიგო თუ არა იგი. უოლტერ ლიკინდენმანი ამ დონეს პიარის
შეფასების მეორე დონეს უწოდებს. ამ მიდგომის მიხედვით საჭიროა აუდიტორიის გამოკითხვა
სხვადასხვა საშუალებებით. სამიზნე აუდიტორიის წევრებს უნდა ჰკითხონ შეტყობინების და იმის
შესახებ, რა ახსოვთ ამ შეტყობინებიდან. ასევე მნიშვნელოვანია საზოგადოების გაცნობიერება, თუ
რომელმა ორგანიზაციამ დააფინანსა ღონისძიება. აუდიტორიის გაცნობიერებულობისა და მის მიერ
შეტყობინების გაგების გაზომვის კიდევ ერთი საშუალებაა გახსენება მეორე დღეს. ამ მეთოდით
კვლევის მონაწილეებს სთხოვენ ნახონ სატელევიზიო პროგრამა ან წაიკითხონ გაზეთი. მეორე დღეს
კი მათ ეკითხებიან, რომელი შეტყობინება დაამახსოვრდათ ყველაზე მეტად.

აუდიტორიის დამოკიდებულებების გაზომვა: აუდიტორიის დამოკიდებულებების ცვლილებების

დასადგენად ძირითად ტექნიკად მიიჩნევა ე.წ. „ძირითადი ხაზის კვლევა“ („ძირითადი ხაზი“ არის
საწყისი ინფორმაცია, რომელიც სხვა ინფორმაციასა და მონაცემს უნდა შევადაროთ). ძირითადი
ხაზის კვლევით ხდება აუდიტორიის დამოკიდებულების შესწავლა კამპანიის დაწყებამდე,
კამპანიის მსვლელობისას და მისი დამთავრების შემდეგ. ძირითადი ხაზის კვლევები (უწოდებენ
საორიენტაციო შედარებით კვლევებსაც) აჩვენებს დამოკიდებულებებისა და მოსაზრებების
პროცენტული მაჩვენებლების განსხვავებას, როგორც მზარდი ინფორმაციისა და პოპულარიზაციის
შედეგს.

❖ აუდიტორიის ქმედების გაზომვა

გაზრდილი გაცნობიერებულობა და ინტერესი იმ ხუთსაფეხურიანი პროცესის ორი პირველი სტადიაა,
რომლებიც ადამიანებს აღუძრავს მოტივაციას, მიიღონ ან გაითავისონ იდეა, ხმა მისცენ კონკრეტულ
კანდიდატს ან იყიდონ პროდუქტი. შეფასების სისტემა აჩვენებს როგორც გაცნობიერებულობას, ისე
აუდიტორიის მოქმედებების ზუსტ გაზომვას. გვ. 220-221 - შეფასების მაგალითი.

დამატებითი აქტივობების გაზომვა:

ეს ქვეთავი განიხილავს 1) საკომუნიკაციო აუდიტს; 2) საპილოტე ტესტებსა და შეტყობინების
დანაწევრებას; 3) დასწრებას შეხვედრებსა და ღონისძიებებზე.

დაკომუნიკაციო აუდიტი:
ორგანიზაციის მთლიანი საკომუნიკაციო აქტივობები წელიწადში ერთხელ მაინც უნდა შეფასდეს,
რათა ორგანიზაცია დაწმუნდეს, რომ მისი პირველადი და მეორადი აუდიტორია ნამდვილად იღებს
შესაბამის შეტყობინებას. „იგი ეხმარება ორგანიზაციას კომუნიკაციის მიზნებისა და ამოცანების
ჩამოყალიბებაში, გრძელვადიანი პროგრამის შეფასებაში, ძლიერი და სუსტი მხარეების დადგენაში“.

საკომუნიკაციო აუდიტი (კომპანიის მთლიანი საკომუნიკაციო პროგრამა) შეიძლება მოიცავდეს:

● ყველა საკომუნიკაციო აქტივობის ანალიზს - ბიულეტინებს, ბროშურებს, საფოსტო სიებს,
მედიაკონტაქტებს, რეკლამას, წლიურ ანგარიშებს და ა.შ.
● არაფორმალურ გასაუბრებას მუდმივ თანამშრომლებთან, საშუალო დონის მმართველობასთან
და აღმასრულებელ დირექტორთან.
● არაფორმალურ გასაუბრებას თემის ლიდერებთან, მედიის „კარიბჭის მცველებთან“,
მომხმარებლებთან, დისტრიბუტორებთან და ა.შ.

საკომუნიკაციო აუდიტისას შეიძლება გამოყენებული იყოს გამოკითხვა ფოტოს მეშვეობით,

სატელეფონო გამოკითხვა, ფოკუსჯგუფები და ა.შ.

❖ საპილოტე ტექსტები და შეტყობინების დანაწევრება

მნიშვნელოვანია კამპანიის დაწყებამდე შეფასების ჩატარება. გონივრული იქნება წინასწარი
ტესტირება სამიზნე აუდიტორიის წევრების მცირე ჯგუფთან: ადვილად დაიმახსოვრეს თუ არა
შეტყობინება ამ ადამიანებმა? მიიღეს და გაითავისეს თუ არა ეს შეტყობინება? გამოიწვევს თუ არა
შეტყობინება მათ მოტივაციას ახალი იდეის ან პროდუქტის მიღებისა და გათავისებისთვის?
წინასწარი ტესტირების ერთ-ერთ ნაირსახეობას საპილოტე ტესტი ეწოდება. შეტყობინებსი მთელი
ქვეყნის მასშტაბით გავრცელებამდე სპეციალისტები ხშირად გამოცდიან მას რჩეულ ქალაქებში,
რათა შეისწავლონ, როგორ მიიღებს მედია ამ შეტყობიენბას და რა რეაქცია ექნება საზოგადოებას. ამ
მიდგომას ხშირად იყენებენ პროდუქტის მარკეტინგში, რადგან იგი ზოგავს ხარჯებს და
შესაძლებლობას აძლევს კომპანიას შეცვალოს ან დახვეწოს შეტყობინება, შეარჩიოს გავრცელების
არხები. მიდგომა დანაწევრებული შეტყობინება საფოსტო კამპანიებში გამოიყენება. მაგ.,
ორგანიზაციამ შესაძლოა ორი ან სამი მიმართვა მოამზადოს და სხვადასხვა აუდიტორიას
გაუგზავნოს. საპასუხო შეტყობინებებს თვალყურს ადევნებენ, რათა დაადგინონ, რომელი
შეტყობინება აღმოჩნდა ეფექტური.

დასწრება შეხვედრასა და ღონისძიებაზე:

საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტი ხშირად აუდიტორიის დამოკიდებულებას
არაფორმალურად მისი ქცევის მიხედვით განსაზღვრავს. ოვაცია, სპონტანური ტაში, კომპლიმენტები
ადამიანებთან დამშვიდობებისას ცხადყოფს როგორ მიიღო აუდიტორიამ შეხვედრა. შეხვედრის
წარმატების შესაფასებლად ძირითადად სისტემურ მეთოდს იყენებენ. ყველაზე ზოგადი მეთოდია
შეხვედრის ბოლომდე დარჩენილი ადამიანების დათვლა. გამოიყენება მარტივი ფორმაც -
მკვლევარი რესპოდენტებს სთხოვს 5-ქულიან შკალაზე შეაფასონ სხვადასხვა საკითხები (ფასი,
ადგილმდებარეობა, ა.შ.).

ბიულეტენის კითხვადობა:
ბიულეტენების რედაქტორები ყოველწლიურად უნდა აფასებდნენ მათი პროდუქციის კითხვადობას.
ამგვარი შეფასება წარმოდგენას გვიქმნის:
1) მკითხველის აღქმაზე;
2) ინფორმაციების დაბალანსებულობის ხარისხზე;
3) იმ ინფორმაციების ტიპზე, რომლებიც მკითხველის აქტიურ ინტერესს იწვევს;
4) დამატებით გასაშუქებელ თემებზე;
5) გამოცემის სანდოობაზე;
6) იმ ფარგლებზე, რომლებშიც ბიულეტენი საორგანიზაციო ამოცანებს პასუხობს.

სისტემური შეფასება არ ეყრდნობა იმის ცოდნას მთლიანად დარიგდა თუ არა ბიულეტენი.

ბიულეტენი, გაზეთი, ბროშურაც კი შეიძლება რამდენიმენაირად შეფასდეს:
1) კონტენტანალიზი;
2) გამოკითხვა მკითხველთა ინტერესის შესახებ;
3) მკითხველის მიერ წაკითხული მასალის მეხსიერებით გახსენება;
4) მრჩეველთა საბჭოს გამოყენება.
კონტენტანალიზი - გამოქვეყნებული მასალების, ინფორმაციის სქემა შეიძლება სხვადასხვა
კატეგორიის მიხედვით შედგეს. მაგ.,
1) მმართველი სტრუქტურის წარმომადგენლების განცხადებები;
2) ახალი პროდუქტის შექმნა და
პოპულარიზაცია;
3) ახალი პერსონალი და პენსიონერები;
4) ნარკვევები თანამშრომლების შესახებ;
5)კორპორაციული ფინანსები;
6) დეპარტამენტებისა და განყოფილებების ახალი ამბები;
7) სამუშაოსთან დაკავშირებული ინფორმაცია.

ასეთი სისტემური ანალიზი გვიჩვენებს გამოცემაში რა პროცენტული მაჩვენებელი ერგება თითოეულ

კატეგორიას. კონტენტანალიზის დასკვნების საფუძველზე რედაქტორს შეუძლია შეცვალოს გამოცემის
შინაარსი. გამოკითხვა მკითხველის ინტერესის შესახებ - უკუკავშირის მირება ინფორმაციის იმ ტიპის
დასადგენად, რომელსაც ყველაზე მეტი ინტერესით ეცნობიან თანამშრომლები. ყველაზე
გავრცელებული მეთოდია ახალი ამბების, სტატიების, თემების უბრალოდ ჩამოთვლა და
რესპოდენტებისთვის მათი რეიტინგის განსაზღვრის თხოვნა
შემდეგი კლასიფიკაციის მიხედვით: 1) მნიშვნელოვანი; 2) მეტ-ნაკლებად მნიშვნელოვანი; 3)
უმნიშვნელო.

სტატიის გახსენება მეხსიერებით - თანამშრომლების შერჩეული ჯგუფის გამოკითხვა, რა წაიკითხეს

მათ გამოცემის უკანასკნელ გამოშვებაში. ინტერვიუერი ეკითხება რესპოდენტს რომელი სტატია
წაიკითხა. თანამშრომლების პპასუხი ძირითადად ერთია - „ყველა“. ამიტომ ინტერვიუერი მათ
ეკითხება: 1) თითოეული სტატიის რა მონაკვეთი წაიკითხეს; 2) რას ეხებოდა სტატია. შემდეგ
კონტენტანალიზის მეთოდით ადგენენ რომელი ტიპის სტატიებს ჰყავდა მეტი მკითხველი.

მრჩეველთა საბჭოები - საბჭო წელიწადში რამდენჯერმე იკრიბება გამოცემის შინაარსის

განსახილველად. ეს მიდგომა აფართოებს რედაქტორისთვის უკუკავშირის უზრუნველმყოფელ
ქსელს.

თავი 9 -

თავი 10 - კონფლიქტის მართვა : საკითხების, რისკისა და

სიტუაციებისათვის თავის გართმევა
კონფლიქტი ბევრნაირ ფორმას იღებს, ერებს შორის ომიდან დაწყებული თინეიჯერებსა და
მშობლებს შორის ჩხუბით დამთავრებული .

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ასეთ გამოყენებას კონფლიქტის მსვლელობასა და საბოლოოდ.

კრიზისზე ზეგავლენის მოსახდენად კონფლიქტის სტრატეგიული მართვა ეწოდება. მისი ძირითადი
კომპონენტებია:

❖ სტრატეგია - განსაზღვრული მიზნების მიაღწევად.

❖ მართვა - დაგეგმილი,წინასწარ განზრახული ქმედება

❖ ურთიერთქიშპი - ერთი და იმავე მიზნის,მდგომარეობის,პრიზისკენ სწრაფვა

❖ კონფლიქტი - მწვავე უთანხმოება ან დაპირისპირება რომლის შედეგიც სხვა ორგანიზაციის

მხრიდან უშუალო,ღია თავდასხმის საშიშროებაა.
მართალია ,შეჯიბრი და კონფლიქტი ახლოსაა ერთმანეთთან, მაგრამ ამ წიგნში ეს ორი ტერმინი
გამიჯნულია ერთმანეთისაგან.
შეჯიბრი არის მდგომარეობა,რომელიც მთელ ცხოვრებას გასდევს და ყოველთვის არსებობს,როცა
ორი ჯგუფი ან ორგანიზაცია ერთმანეთს ეჯიბრება ერთი და იმავე რესურსის მოსაპოვებლად. ბიზნესში
ასეთ რესურსები შეიძლება იყოს გაყიდვები, ბაზრის წილები.
კონფლიქტი მაშინ არსებობს, როცა ორი ჯგუფი საკუთარ ძალისხმევას ერთმანეთის წინააღმდეგ
მიმართავს, ანუ ერთი ისეთ ქმედებასა და კომუნიკაციას გეგმავს,რომელიც საქმით ან სიტყვით უტევენ
მეორე ჯგუფს.

❖ საზოგადოებასთან ურთიერთობის როლი კონფლიქტის მართვაში

საზოგადოებასთან ურთიერთობის ზემოქმედება კონფლიქტის მსვლელობაზე შეიძლება კონფლიქტის

შერბილებას გულისხმობდეს, რაც ხშირია კონფლიქტის მართვისას. ზოგჯერ ხდება კონფლიქტის
ესკალაცია აქტივისტთა მიზანმიმართული ძალისხმევით.
კონფლიქტი ხშირად ხდება, როცა ბიზნესი ან მრეწველობა ედავება სამთავრობო მარეგულირებელს
ან აქტივისტთა ჯგუფებს, რომლებსაც დაგეგმილი აქვთ, შეაფერხონ მრეწველობის თვალთახედვით
უსაფრთხო და გარემოს დაცვის ნორმების ჩარჩოებში მიმდინარე პროცესი. სამწუხაროდ,
კონფლიქტური სიტუაციების უმეტესობისთვის შეუძლებელია იდეალური გამოსავლის მოძებნა.

მოდელი გვიჩვენებს ,,დამოკიდებულებით’’ მიდგომას, მაგრამ კიდევ ორი მნიშვნელოვანი პრინციპი

არსებობს.
I. როცა კონფლიქტისა და ორგანიზაციის წინააღმდეგ მიმართული სხვადასხვა საფრთხის აღქმას
ეხება საქმე ორგანიზაციის პოზიციასა და დამოკიდებულებას ბევრი ფაქტორი განსაზღვრავს.

II. საზოგადოებასთან ურთიერთობის პოზიცია განსაზღვრული აუდიტორიის ან ჯგუფის მიმართ

დინამიკურია და მოვლენისს განვითარების პროცესში იცვლება,ეს აისახება პოზიციის
კონტინუუმში,რომელიც მოიცავს სპექტრს,წმინდა თავდაცვიდან წმინდა შეთანხმებამდე.

❖ შემთხვევითობის კონტინუუმი

მატრიცა, ანუ იმ შესაძლო ცვლადთა ჩამონათვალი, რომლებიც ზემოქმედებს ორგანიზაციის

რეაქციაზე, ბევრს იძლევა გადაწყვეტილების რთული პროცესის გასაგებად. უმაღლესი მენეჯმენტის
დამოკიდებულებები და საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიონალთა შეხედულებები ის
ფაქტორებია, რომლებსაც შეუძლიათ ხელი შეუწყონ ან შეუშალონ ორგანიზაციის შეთანხმებას
საზოგადოებრივ ჯგუფებთან.

წმინდა თავდაცვა - მოწინააღმდეგის ან მოწინააღმდეგეთა ჯგუფისაგან მომავალი

არგუმენტების,მოთხოვნებისა და საფრთხის სრული უარყოფის ხისტი პოზიცია.

წმინდა კომპრომისი - ორგანიზაცია ეთანხმება მისი მისამართით გამოთქმულ კრიტიკას, ცვლის

თავის პოლიტიკას, ანაზღაურებს ზარალს და თავისი საქციელის გამო დიდ ბოდიშსაც იხდის
საჯაროდ.

❖ კონფლიქტის მართვის სასიცოცხლო ციკლი

კონფლიქტის მართვა შეიძლება 4 ძირითად ფაზად დაიყოს;

● პროაქტიული ფაზა - შეიცავს ქმედებებს და აზრებს, რომლებსაც კონფლიქტის წარმოქმნის ან

მაზე კონტროლის დაკარგვის თავიდან აცილება შეიძლიათ. ფაზის პირველი ნაბიჯია გარემოს
შესწავლა - ორგანიზაციისს ინტერესის გათვალისწინებით განუწყვეტლივ კითხვა, მოსმენა, ყურება
ყველაფრისა, რაც აქტუალურ საკითხს ეხება. როცა დღის წესრიგში რაღაც საკითხი დგება, მისი
მიდევნება უფრო ფოკუსირებული და სისტემური ხდება ახალი შეტყობინებების ყოველდღიურად
შეგროვებით.
● სტრატეგიული ფაზა - სტრატეგიულ ფაზაში წამოჭრილი საკითხი განისაზღვრება, როგორც
შექმნილი კონფლიქტი, რომელსაც საზოგადოებასთან ურთიერთობის პროფესიონალების
შეთანხმებული ქმედება სჭირდება. ამ ფაზაში ხორციელდება ძირითადი სტრატეგია. რისკის
კომუნიკაციის მეშვეობით შესაძლებელი ხდება ადამიანების ან ორგანიზაციისთვის შექმნილი
საშიშროების ან საფრთხის შესახებ გაფრთხილება პირადი ზიანის ,ჯანმრთელობის პრობლემების
ან გარემოს დაზიანების პრევენციის მიზნით. რისკის კომუნიკაცია იქამდე გრძელდება, სანამ რისკი
არსებობს ან სანამ ის კრიზისში გადაიზრდება.
● რეაქტიული ფაზა - როცა რაღაც საკითხი ან გარდაუვალი კონფლიქტი ისეთ კრიტიკულ ზღვარს
აღწევს, რომ დარტყმას აყენებს ორგანიზაციას, საზოგადოებასთან ურთიერთობის
პროფესიონალებმა უნდა უპასუხონ მოვლენებს, რომლებიც გარე კომუნიკაციურ სამყაროში
ვითარდება.
● აღდგენის ფაზა - კრიზისის ან საზოგადოებასთან გახმაურებული კონფლიქტის შემდეგ
ორგანიზაციამ რეპუტაციის გამყარების ან აღდგენის სტრატეგია უნდა გამოიყენოს.
რეპუტაციის მართვა გულისხმობს სისტემურ კვლევას ორგანიზაციის რეპუტაციის მდგომარეობის
შესასწავლად და შემდეგ მის გასაუმჯობესებლად.

სასიცოცხლო ციკლის მართვის პროცესებია:

● საკითხის მართვა

● რისკის კომუნიკაცია

● კრიზისის მართვა

● რეპუტაციის მართვა

❖ საკითხის მართვა

საკითხის მართვა არსებითად , პროაქტიული და სისტემური მიდგომაა პრობლემის პროგნოზირების,

მოსალოდნელი საფრთხის, მოულოდნელობების მინიმუმამდე დაყვანის, საკითხის გადაწყვეტისა და
კრიზისის პრევენციისადმი. საკითხისს მართვის არსია პრაქტიკული დაგეგმვა.

საკითხის მართვის პროცესი 5 ნაბიჯისაგან შედგება:

● საკითხის განსაზღვრა - ორგანიზაციებმა თვალყური უნდა ადევნონ ალტერნატიულ

პრესას,ძირითადი ტენდენციების ამსახველ მედიებს,საინფორმაციო ბიულეტენებს,რათა ნახონ რა
საკითხია მსჯელობის საგანი.
● საკითხის ანალიზი 🡪 საკითხის განსაზღვრის შემდეგ შეფასდება მის მიერ ორგანიზაციისთვის
შექმნილი პოტენციური საფრთხე.არსებობს სხვა მოსაზრებაც,რომლის თანახმადაც ,საჭიროა
შეფასდეს,რამდენად მგრძნობიარეა ორგანიზაცია საკითხის მიმართ .
● სტრატეგიული არჩევანი 🡪 თუ კომპანია გადაწყვეტს,რომ წამოჭრილი საკითხი პოტენციური
საფრთხის შემცველია,მისი შემდეგი ნაბიჯი იმის განსაზღვრა უნდა იყოს,როგორ მოაგვაროს იგი.
● მოქმედების გეგმა 🡪 თუ განსაზღვრული პოლიტიკის გატარების საკითხი გადაწყვეტილია ,მეოთხე
ნაბიჯი ამით დაინტერესებული საზოგადოებისათვის შეტყობინებაა .დაინტერესებულ
საზოგადოებაში შეიძლება შედიოდნენ მომხმარებლები,პროფკავშირები .
● შეფასება 🡪 ახალი პოლიტიკის გატარებისა და საზოგადოებისათვის მისი გაცნობის
დამაგვირგვინებელი ნაბიჯი შედეგების შეფასებაა.იყო თუ არა სიახლის გაშუქება პოზიტიური ?
 გაუმჯობესდა თუ არა სამუშაო პირობები?

❖ პოზიციის დაკავების სტრატეგია და რისკის კომუნიკაცია

საკითხის მართვას პოზიიცის დაკავება მოყვება. ყოველი ვერბალური და წერილობითი გაცვლა-

გამოცვლა იმ ინფორმაციის გავრცელების მცდელობაა,რომლის მეშვეობითაც ორგანიზაცია
ხელსაყრელ პოზიციას იკავებს ურთიერთქიშპის ან მოსალოდნელი კონფლიქტის დროსს და მას ამ
პოზიციის დაკავები სტრატეგია ეწოდება.

რისკის კომუნიკაციის კვლევის შედეგად განისაზღვრა რამდენიმე ცვლადი,რომლებიც ზემოქმედებას

ახდენს იმაზე,რას და როგორ აღიქვამს საზოგადოება :

● არსებობს ნებაყოფლობით რისკზე წასვლის ტენდენცია

● რაც უფრო რთულია ვითარება,მით უფრო მძაფრია რისკის აღქმა

● პრობლემაში გაურკვევლობა წარმოშობს თავდაჯერებულობას

● რისკის აღქმა მძაფრდება,როცა ექსპერტთა შეტყობინებები ერთმანეთს ეწინააღმდეგება

● შედეგების სიმძიმე ზეგავლენას ახდენს რისკის აღქმაზე

❖ კრიზისის მართვა

საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფეროში ისეთ მნიშვნელოვან მოვლენებს, როგორიცაა უბედური

შემთხვევა, ტერორისტთა თავდასხმა,ავადმყოფობის პანდემია ან ბუნებრივი კატასტროფა, შეუძლიათ
გააფასურონ პოზიციის დაკავების საუკეთესო სტრატეგია და რისკის მართვის სტრატეგიაც კი.
კონფლიქტის მართვის პროცესი, რომელიც გულისხმობს მიმდინარე საკითხის მართვასა და რისკის
კომუნიკაციას, მკაცრ გამოცდას გადის კრიზისულ სიტუაციაში და არამდგრადობის მაღალი ხარისხით
გამოირჩევა.
კრიზისული სიტუაცია ორგანიზაციას აკისრებს საკმაოდ მძიმე ვალდებულებას, რაც შეიძლება
სწრაფად გასცეს ზუსტი და სრული ინფორმაცია.

რა არის კრიზისი? მომწიფებული კონფლიქტი... კეტლინ ფეარნ-ბენსკი წერს : ,,კრიზისი ის

მნიშვნელოვანი შემთხვევაა,რომელსაც შეუძლია ნეგატიური გავლენა მოახდინოს როგორც
ორგანიზაციაზე,კომპანიაზე ან ინდუსტრიაზე, ისე საზოგადოებაზე, პროდუქტზე, მომსახურებაზე ან
კარგ სახელზე “.

კრიზისი არსებობს,თუ ორგანიზაციის ფუნქციონირებაში მონაწილე ყველა მხარე-მომხმარებლები,

გამყიდველები, თანამშრომლები ან თუნდაც ადგილობრივი ჯგუფების ლიდერები სსიტუაციას
კრიზისაც აღიქვამს.

როგორ ვიქცევით კრიზისის დროს?

● დააყენეთ საზოგადოება პირველ ადგილზე

● აიღეთ პასუხისმგებლობა საკუთარ თავზე

● იყავით პატიოსანი

● არასდროს თქვათ - ,,არავითარი კომენტარი ! “

● აიყვანეთ ერთი სპიკერი

● შექმენით მთავარი საინფორმაციო ცენტრი

 ● უზრუნველყავით ინფორმაციის უწყვეტობა

● იცნობდეთ მედიის საჭიროებებსა და ვადებს

● იყავით ხელისაწვდომი

● აწარმოეთ ახალი ამბებისა და სატელეფონო გამოკითხვების მონიტორინგი

● ურთიერთობა იქონიეთ ძირითად საზოგადოებასთან

კუმბსს მოჰყავს კრიზისის კომუნიკაციის იმ სტრატეგიების ჩამონათვალი,რომლებიც შეიძლება

ორგანიზაციამ გამოიყენოს :

● თავდასხმა ბრალმდებელზე

● უარყოფა

● გამართლება

● რეაბილიტაცია

● დაშოშმინება

● გამოსწორება

● ათასი ბოდიში

❖ რეპუტაციის მართვა

რეპუტაცია განისაზღვრება , როგორც ორგანიზაციის წარსული საქმიანობის ასახვა , რომელიც

ახასიათებს ორგანიზაციის უნარს,უზრუნველყოს საქმეში ჩართული მრავალი მხარე ღირებული
შედეგით. უბრალოდ რომ ვთქვათ,რეპუტაცია არის კვალი, რომელსაც ორგანიზაცია საზოგადოების
მეხსიერებაში ტოვებს.

რეპუტაციის სამი საყრდენი :

1) ეკონომიკური წარმადობა
2) სოციალური რეაქტიულობა
3) საერთო საქმეში ჩართული მხარეების ღირებული შედეგით უზრუნველყოფის უნარი

❖ იმიჯის აღდგენა

კონფლიქტის მართვის ციკლის მეოთხე ფაზას აღდგენის ფაზა ეწოდება. იმიჯის აღდგენა ხანგრძლივი
პროცესია.

თავი 11 - მულტიკულტურული და არაერთგვაროვანი აუდიტორიამდე

მიღწევა
აუდიტორია მონოლითური მთელი არ არის. იგი შედგება არაერთგვაროვანი შერეული ჯგუფებისაგან,
რომელთაც განსხვავებული კულტურული, ეთნიკური, რელიგიური და ეკონომიკური მახასიათებლები
აქვ . მათი ინტერესები კი ზოგჯერ ერთმანეთს ემთხვა, ზოგჯერ უპირისპირდება.

ისეთი აუდიტორიის შესახებ, რომელიც საზოგადოების წინაშე არ წარდგება, როგორც ორგანიზებული

ჯგუფი, წევრების სიით მკაფიო პოზიციით ამა თუ იმ საკითხზე , შეიძლება ზოგადად შემდეგი ითქვას :
 ● არაერთგვაროვანება აშშ-ს აუდიტორიის ყველაზე დამახასიათებელი თვისებაა .
გეოგრაფიული, ისტორიული და ეკონომიკური განსხვავება ქვეყნის რეგიონებს შორის
მნიშვნელოვანია.
● საზოგადოებასთან ურთიერთობის საერთაშორისო აუდიტორია სწრაფად ფართოვდება.

● მასობრივი აუდიტორიის სეგმენტაციისა და ყოველი სსეგმენტისთვისს შესაფერისი

ღირებულების ინფორმაციის შედგენისთვის განსაზღვრული ტექნოლოგია გამოიყენება.
● საზოგადოება სულ უფრო სწრაფად ხდება ორიენტირებული სანახაობრივ მხარეზე და
როგორც ჩანს,მისი ყურადღების მოცულობა სულ უფრო მცირდება.
● აუდიტორიები სულ უფრო მეტად აკონტროლებენ საინფორმაციო ნაკადს.

● დიდი მნიშვნელობა ენიჭება ინდივიდუალურობას და ცნობადობას.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის სფერო პრაქტიკულად უფრო კვლევატევადი და სტრატეგიული

გახდა. მიზანში ამოღებულია ზუსტი აუდიტორია და ზოგ შემთხვევაში შეტყობინება
ინდივიდუალურადაა მორგებული.

❖ სხვადასხვა ასაკობრივ ჯგუფამდე მიღწევა

ყურადღებას სამი ძირითადი ასაკობრივი ჯგუფი იმსახურებს,ეს ჯგუფებია : ახალგაზრდები და

ადრეული მოწიფულობის ასაკში მყოფნი, დემოგრაფიული ბუმის პერიოდში დაბადებულები და
პენსიონერები.

ახალგაზრდობა და ადრეული მოწიფულობის ასაკი 🡪 საზოგადოებასთან ურთიერთობის

პროფესიონალები აღიარებენ ახალგაზრდული ბაზრის მნიშვნელობას.ბავშვები და თინეიჯერები
მნიშვნელოვანი დემოგრაფიული ჯგუფებია მარკეტოლოგებისთვის, რადგან გავლენას ახდენენ
თავიანთი მშობლების გადაწყვეტილებაზე,იყიდონ თუ არა ესა თუ ის პროდუქტი .თუმცა მათ თავადაც
აქვთ მსყიდველობითი უნარი და მომავალში ზრდასრულ მომხმარებლად ჩამოყალიბდებიან .
დღევანდელ ბავშვებ ოჯახში მეტი დამოუკიდებლობა და გადაწყვეტილების მიღების შესაძლებლობა
აქვთ,ვიდრე წინა თაობებს. ბავშვები ხშირად ჭირვეულობენ და თავს აბეზრებენ მშობლებს
თხოვნით,იყიდონ ისეთი რამ,რასაც ისინი სხვა შემთხვევაში არ იყიდნენ.

ამ თაობის სისუსტე არის ინტერნეტი - თაობა E ( E-Generation ) . ამას მათ ცხოვრებაში საინტერესო
ძვრები მოჰყვება :

● ისინი თანაბარ დროს დახარჯავენ მეგობრებთან ონლაინრეჟიმში ურთიერთობასა და მათთან

პირად ურთიერთობაზე.
● წყვილების შეხვედრებისა და ქორწილების უმეტესი ნაწილი ინტერნეტით დაწყებული
ურთიერთობების შედეგი იქნება.
● მათი სოციალური უნარ-ჩვევები უფრო შეზღუდული იქნება.
● ისინი ტოლერანტული არ იქნებიან ბეჭდვითი ფორმების, შენელებული პროცესებისა და
არქაული სისტემებისადმი.

❖ დემოგრაფიული ბუმის პერიოდში დაბადებულები

1946 და 1964 წლებს შორის დაბადებულთა ასაკობრივ ჯგუფს ის ამერიკელები შეადგენენ ,

რომლებიც მეორე მსოფლიო ომის შემდეგ დაიბადნენ, როცა ათასობით ჯარისკაცი შინ დაბრუნდა და
ოჯახის შექმნა დაიწყო. დემოგრაფიული ბუმის შვილები, მათი მშშობლების თაობისგან
განსხვავებით , ეკონომიკური აყვავების ხანაში გაიზარდნენ . ისინი ფულს სამომხმარებლო საგნებზე
ხარჯავენ იმის ნაცვლად, რომ საპენსიო ასაკისთვის დაზოგონ. მათი რაოდენობისა და სიმდიდრის
გამო ბევრი კორპორაცია და არაკომერციული ჯგუფი იჩენს მათ მიმართ განსაკუთრებულ ინტერესს.
დემოგრაფიული ბუმის თაობის ის წარმომადგენლები, რომლებიც ახლა 40-დან 60 წლამდე ასაკის
არიან, ცხოვრების ისეთ ფაზაში შედიან, როცა წინამორბედი თაობის მსგავს პრობლემებს აწყდებიან.

❖ ხანდაზმულები

ეს ჯგუფი ხშირად ხასიათდება, როგორც 65 წელს გადაცილებული ქალებისა და მამაკაცების

ჯგუფი,თუმცა ზოგი სოციოლოგი და მარკეტინგის ექსპერტი მასვე მიაკუთვნებს ამერიკის
პენსიონერთა ასოციაციაში გაერთიანებულ პირებს., ანუ ყველას, ვინც 50 წლის ასაკს
გადასცილლდა.
საზოგადოებასთან ურთიერთობის მუშაკებმა,როცა ისინი ხანდაზმულებს მიმართავენ,უნდა დაივიწყონ
სტერეოტიპი ,,მოხუცი ნათესავი’’ .
პიარის სპეციალისტებს უნდა ახსოვდეთ ხანდაზმულთა შემდეგი მახასიათებლები :

● ხანგრძლივი გამოცდილების მქონენი

● ისინი ამომრჩეველთა მეტ პროცენტს შეადგენენ

● ისინი სოციალური ჯანდაცვისა და კულტურული ორგანიზაციებისთვის მოხალისეთა შესანიშნავ

წყაროს წარმოადგენენ
● საკუთარი ინტერესიდან გამომდინარე, ისინი უფრთხილდებიან საკუთარ ჯანმრთელობას

❖ რასობრივ და ეთნიკურ ჯგუფებამდე მიღწევა

დღეს იოლად იდენტიფიცირებადი ეთნიკური ჯგუფები-პირველ

რიგში,ლათინურამერიკელები,აფრიკელი,აზიელი და ადგილობრივი ამერიკელები-ხუთჯერ უფრო
სწრაფად იზრდებიან,ვიდრე ძირითადი მოსახლეობა.
მთავარი მაინც ის არის,რომ უმცირესობებისგან შემდგარი მოსახლეობა მრავალ სამიზნე
აუდიტორიას ქმნის და არა დიდ მონოლითურ ჯგუფს,რომლის წევრებსსაც იდენტური
ინტერესები,განათლება და შემოსავალო აქვთ.

კულტურული ღირებულებების გააზრება 🡪 კომუნიკატორმა უნდა გაითვალისწინოს ეროვნული ,

ენობრივი, თაობისადმი კუთვნილებიდან გამომდინარე კულტურული განსხვავებები . ამისთვის
არსებობს ძირითადი სახელმძღვანელო მიმართულებები.
თემში მყარ ურთიერთობებზე გათვლილი პროგრამები ეთნიკური აუდიტორიის მიზიდვის კიდევ ერთი
ეფექტური საშუალებაა.
ფიგერედოს 5 რჩევა,მულტიკულტურული მომხმარებლისთვის საკომუნიკაციო კამპანიის წარმოებისას :

● ჩამოაყალიბეთ ჯგუფი, რომელსაც გათავისებული აქვს იმ ჯგუფების ტრადიციები და

ღირებულებები, რომლის მოზიდვასაც ცდილობთ.
● გაითვალისწინეთ, რომ განსხვავებული კულტურული წარმომავლობის მომხმარებელი უკეთ
რეაგირებს შეტყობინებაზე, რომელიც რელევანტურია მისი კულტურისათვის
● გაიხსენეთ,რომ განხვავებული კულტურული წარმომავლობის მომხმარებელი უაღრესად
ლოიალურია
● გამოიყენეთ აუდიტორიის ძირითადი ენა

● გამოიყენეთ გამხმოვანებელი, რომელიც აუდიტორიას წარმოადგენს

❖ ეთნიკური მედიის გამოყენება

უმცირესობათა რიცხობრივ ზრდას თან ახლავს იმ მედიასაშუალებათა რაოდენობისა და სიმძლავრის
ზრდა, რომელთა საშუალებითაც შეიძლება ამ უმცირესობებს გადაეცეთ შეტყობინება.
ესპანურენოვანი მედია ბოლო წლებში მნიშვნელოვნად გამძლავრდა.
რადიო განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ამ ეთნიკური ჯგუფის მოსაზიდად.
პიარის სპეციალისტებმა განსაკუთრებული ყურადღება უნდა დაუთმონ იმას, როგორ არიან მათ
საკომუნიკაციო აქტივობაში გათვალისწინებული უმცირესობები.

❖ კათოლიკური და ევანგელისტური ჯგუფები

კათოლიკური და ევანგელისტური ქრისტიანულუ ჯგუფები იზრდება და ახლებურ კონფიგურაციას

იღებს. ისეთი ფილმები, როგორიცაა ,,ქრისტეს ვნებანი’’ და ,,და ვინჩის კოდი’’ , ფოკუსად ,
ცენტრალურ წერტილად იქცევია, რომლის გარშემოც ერთიანდებიან ქრისტიანული ჯგუფები და
თავიანთ შეხედულებებს თუ საწუხარს გამოთქვამენ.

❖ გეი/ლესბოსური ჯგუფები

მზარდ დემოგრაფიულ ჯგუფად იქცევა სოციალურ-პოლიტიკური სპექტრის საპირისპირო პოლუსიც -

გეი თემი.

❖ უნარშეზღუდულები

უნარშეზღუდულთა ჯგუფი, ყველა სხვა ჯგუფის მსგავსად, მეტად არაერთგვაროვანია. არსებობენ

ხეიბარი, ყრუ ან ბრმა ადამიანები,ასევე არსებობენ ისინი, ვისსაც შეზღუდული აქვს სწავლის, სმენის
ან ლაპარაკის უნარი. ბევრი აღიარებს, რომ უნარშეზღუდულთა , მაგრამ არიან ისეთებიც ,
მაგალითად , დემოგრაფიული ბუმის პერიოდში დაბადებულები , რომლებიც უარყოფენ , ორმ მათი
მხედველობა , სმენა და მოძრაობის უნარი თანდათანობით მცირდება.
რადგან უნარშეზღუდულები მაინც მოსახლეობის ნაწილს წარმოადგენენ, პიარის სფეროს
პრაქტიკოსებს გათავისებული უნდა ჰქონდეთ მათი საჭიროებები და მათთაბ ეფექტური
ურთიერთობების გზებს უნდა ეძებდნენ.
ყოველგვარი კომუნიკაციისთვისს უმთავრესი ელემენტები ენა და მედიუმია.
მნიშვნელოვანია ძირითადი მესიჯების მომზადება.

❖ ქალები

არაერთგვაროვნებას სქესიც ქმნის. ყველა ეროვნებისა და ეთნიკური ჯგუფის ქალები ყოველთვის

მნიშვნელოვან აუდიტორიას წარმოადგენდნენ ისეთი კორპორაციებისთვის, როგორიცაა საოჯახო
მეურნეობისთვის პროდუქტების მწარმოებელი კორპორაცია ,,პროქტერ-ენდ-გემბლი’’.
კვლევის შედეგად ასევე დადგინდა,რომ სუპერდედების სამი მეოთხედი მუშაობს. ქალი სამუშაო
ადგილზე-აუდიტორიის კიდევ ერთი განსხვავებული ჯგუფია,რომელსაც განსხვავებული შეხედულება
აქვს შრომის ეთიკაზე,ჩაცმის სტანდარტზე, არანორმირებულ სამუშაო დღეზე.

❖ გლობალურ აუდიტორიამდე მიღწევა

გლობალური აუდიტორიები რუსეთში , ჩინეთში , ინდოეთში, ლათინურ ამერიკასა და ევრიპაში

პიარის პროფესიონალების ყურადღებას იპყრობენ, რადგან ვაჭრობა გლობალურ ხასიათს იძენს.

❖ აუდიტორიისთვის მედიის შერჩევა

ძირითადად აუდიტორიებამდე მისაღწევად,საზოგადობასთან ურთიერთობის პროფესიონალებისთვის

მნიშვნელოვანია კარგად ერკვეოდნენ ბეჭდვითი,აუდიო , ვიზუალური და ახალი მედიის მეთოდებში.

ქვემოთ მოყვანილია მედიის ზოგიერთი სხვა მახასიათებელი, რომელთა ცოდნაც საჭიროა

კომუნიკაციური კამპანიის დაგეგმვისას :

● ბეჭდვითი მედია ყველაზე ეფექტურია ისეთი შეტყობინების მიწოდებისას, რომელიც

მიმღებისგან დეტალებში ჩაწვდომას და გააზრებას მოითხოვს.
 ● ტელევიზიას მედიათა შორის ყველაზე ძლიერი ემოციური ზეგავლენის მოხდენა შეუძლია.

● რადიოს უდიდესი უპირატესობა მისი მოქნილობა და სპეციფიკური სამიზნე აუდიტორიის

ყოლაა.
● ონლაინმედიის გამოყენება, რომელიც ძირითადად კარგად განათლებული, მდიდარი
აუდიტორიის მიზიდვის დამატებით საშუალებად მიიჩნეოდა,გემოეტრიული პროგრესიით
იზრდება.

თავი 12 -

თავი 13 - ახალი ტექნოლოგიები საზოგადოებასთან ურთიერთობის

სფეროში
მედიაში ახალი ტექნოლოგიების დამკვიდრებაზე უფრო მნიშვნელოვანია,რომ დამკვიდრდეს
პირდაპირი კავშირი საზოგადოებასთან,მედიის ,,კარიბჭის მცველებისა’’ და მათთან
თანამშრომლობით გამოწვეული პრობლემების გვერდის ავლით.ათასობით კომპანია,ორგანიზაცია
მედიასაშუალებებით,ინტექრნეტქსელით ატყობინებს საკუთარი არსებობის შესახებ,ახდენს საკუთარი
იდეების პოპულარიზაციას.
მიუხედავად იმისა რომ ინტერნეტი დედამიწაზე ყველგან აღწევს,ციფრული ტექნიკის გავრცხელების
თვალსაზრისით სერიოზული უთანასწორობა სუფევს.

კომპიუტერი🡪 იმ მრავალფუნქციურ ტექნოლოგიებს განეკუთვნება,რომლებსაც საზოგადოებასთან

ურთიერთობის პროფესიონალები იყენებენ.ისინი იყენებენ ყველა ხელმისაწვდომ ტექნოლოგიურ
საშუალებას : პერსონალურ ორგანიზატორს, კალენდარს.
კომპიუტერს შეუზღუდავი შესაძლებლობები აქვს.

ინტერნეტი🡪 1960-იან წლებში შეიქმნა იმ მკვლევრების მიერ , რომლებიც სხვადასხვა ქალაქში

მდებარე კომპიუტერების ერთმანეთთან დაკავშირების გზებს ეძებდნენ .ინტერნეტი თავდაპირველად
აკადემიური და სამთავრობო მოხმარებისთვის განკუთვნილი საშუალება იყო.
ქვემოთ წარმოდგენილია საზგადოებასთან ურთიერთობისთვის ინტერნეტის გამოყენების ძირითადი
ფორმები:

❖ იმეილების გავრცელება

❖ ვებგვერდები

❖ ბლოგები,მობლოგები და ვბლოგები

❖ ერ-ეს-ეს

❖ პოდკასტინგი

❖ ინტერნეტბროშურა

პიარის პრაქტიკაში ინტერნეტის გამოყენების მაგალითები:

❖ ორგანიზაციები სულ უფრო და უფრო ხშირად ქმნიან საკუთარ ვებ-გვერდებს,რათა

დააკმაყოფილონ ჟურნალისტების მოთხოვნა შესაბამის ინფორმაციაზე.
❖ ,,ქსეროქსის’’ საზოგადოებასთან ურთიერთობის ვებგვერდები მომხმარებლის ბევრ,უფრო
სწორი იქნება თუ ვიტყვით,ნებისმიერ კითხვას პასუხობს.
❖ ჯანდაცვის სულ ცოტა 400 ორგანიზაცია და კომპანია ავრცელებს ინფორმაციას თავიანთი
ვებგვერდის მეშვეობით.
ინტერნეტის ძირითადი ასპექტები:

❖ ინტერნეტი აღწევს ყველგან,მსოფლიოს ნებისმიერ წერტილში.

❖ ინტერნეტის შინაარსი ვირტუალურად არაკონტროლირებადია.

❖ ინტერნეტით საკითხის უფრო ძირფესვიანად , შეუფერხებლად და ბევრად სწრაფად შესწავლა

ხდება.

ახალი ტექნოლოგიები და ონლაინკვლევა🡪 ინტერნეტმა კვლევის არსებულ მეთოდოლოგიაში

არაერთი ინოვაცია შეიტანა:

❖ ჰიბრიდული გამოკითხვა

❖ ონლაინფოკუსჯგუფები

❖ ნიმუშის ან შეტყობინების ტესტირება

❖ თეატრალიზებული ონლაინკვლევა

❖ ქსელის პრაქტიკულობის კვლევა

❖ ტექსტის სამგანზომილებიანი რუკა

ინტერნეტისს პრობლემები:

❖ მომხმარებლისთვის სულ უფრო პრიორიტეტული ხდება ძიების შედეგების ანაზღაურება იმ

ფირმების და ორგანიზაციების მიერ, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან თავიანთთვის
საჭირო ინფორმაციის მიღებით.
❖ ინტერნეტი მრავალი მოსაზრების გაგებას ხდის შესაძლებელს.

❖ გადაუჭრელი რჩება უსაფრთხოების პრობლემები , საავტორო უფლებების შელახვა.

❖ კიბერხულიგნობა.

❖ ელექტრონული შინაარსის დინებადმა

❖ ასტროტარფინგი

კომპიუტერის გამოყენების სხვა ასპექტები :

კარნახი და ხმის წარმოქმნა🡪იმ კომპიუტერთა უმრავლესობას,რომელიც დღეს იყიდება აქვს

გადამუშავების სიჩქარე,ადამიანის ხმის ამოსაცნობად .კომპ .პროგრამა ,,დრეგენ ნეჩურალი
სფიქინგ’’( Dragon naturally speaking ) არა მხოლოდ ცნობს მომხმარებლის მეტყველებას, არამედ
იმახსოვრებს კიდეც მას და ითვალისწინებს იმ შეცდომების შესწორებასაც კი ,რომელსაც
მომხმარებელი ლაპარაკისას უშვებს ანუ აუმჯობესებს მეტყველების სისწორეს .

საექსპერტო სისტემები🡪 ხელოვნური ინტელექტის ერთმა შეზღუდულმა ფორმამ-ექსპერტული

პროგრამირების სისტემამ -წარმატება მოიპოვა ბიზნესის სამყაროში .საექსპერტო სისტემა მონიშნავს
ექსპერტიზის შეზღუდულ სფეროს და შემდეგ ახდენს იმ გადაწყვეტილების იმიტირებას , რომელსაც
ექსპერტი მიიღებდა.

საზოგადოებასთან ურთიერთობის მართვის საშუალებები 🡪 პიარის პერსონალებს შეუძლიათ

გამოიყენონ პროექტის მართვის პროგრამები , როგორიც არის ,,მაიკროსოფტ პროჯექტი
“და ,,მაქპროჯექტი“.ამ პროგრამების გამოყენება იძლევა განტის დიაგრამების ტრეკრესურსების
სწრაფად შექმნისა და მოდიფიცირების , პროექტის მსვლელობაზე დაკვირვების საშუალებას .

სამაგიდო საგამომცემლო სისტემა 🡪 კომპიუტერი შეიძლება გამოყენებულ იქნეს პროფესიული

სტანდარტის დაცვით დამზადებული საინფორმაციო ბიულეტენებისა და გრაფიკულად გაფორმებული
მასალების გამოსაცემად ოფისიდან გაუსვლელად.

მისამართების სიები🡪 მისამართების სიები არსებითია პიარის მუშაკებისთვის .სახელები და გვარები

შეტანილია მონაცემთა ბაზის ისეთ პროგრამებში, როგორებიც არის ,,მაიკროსოფტ ვორქსი ’’ და ,,ეი-
სი-თი’’ და კომპიუტერის მეხსიერებაში ინახება.

ონლაინკონფერენციები 🡪 შეიძლება შევადაროთ ჩატის ოთახს ან მყისიერი შეტყობინებების

სესიას.სულ უფრო ღირებული ხდება პიარისთვის.
პირადი კომპიუტერისთვის არ არსებობს ტერიტორიული შეზღუდვა , ონლაინკონფერენციები
ჩვეულებრივ პრაქტიკად იქცა.

გრაფიკები,დიზაინი და ფოტოგრაფია🡪 კომპიუტერის გამოყენება თვალისთვის მიმზიდველი ,ფერადი

გრაფიკული გამოსახულებების-ნახატების,გრაფიკების, ცხრილებისა და ტექსტის - შესაქმნელად
პიარის პრაქტიკის ღირსშესანიშნავ ახალ ტექნოლოგიად იქცა .
მიმზიდველი გრაფიკები ვიზუალური ზემოქმედების ძალას სძენს როგორც ყოველწლიურ ანგარიშებსა
და თანამშრომელთა პუბლიკაციებს, ისე ვიდეოპროგრამებსა და პრეზენტაციებს .

ფაქსის გაგზავნა 🡪 ზღვარი ფაქსსა და იმეილს შორის სულ უფრო იშლება.ახლა უკვე არსებობს
სერვისები,რომლებიც იმეილის ფორმატის შეტყობინებას ხმოვანი ფაქსის ფორმატში გადაიყვანს .
ფაქსი კი შეიძლება სამიზნე აუდიტორიისთვისს კონკრეტული ფაქსის აპარატზე გაიგზავნოს .ამის
მსგავსად,შესაძლებელია სპეციალისტის ტელეფონის ნომერზე ფაქსის მიღება და მისი იმეილის სახით
გადაგზავნა გზაში მყოფ პიარის მუშაკისთვის.

საინფორმაციო რელიზების გავრცელება🡪 უამრავი ამერიკული კომპანია აწვდის საინფორმაციო

რელიზებს ელექტრონულად დიდ გაზეთებსა და მედიასაშუალებებს.საინფორმაციო რელიზებს
კომპიუტერები იღებენ ახალი ამბების ოთახში და შემდეგ მათ რედაქტორები შეისწავლიან .

საინფორმაციო ვიდეო და აუდიორელიზების გავრცელება🡪 სატელიტური ტრანსმისიაც შესაძლებელს

ხდის ახალი ამბების ვიდეორელიზების გავრცელებას.ხმოვანი და გამოსახულებიანი რელიზები ,
უპირველეს ყოვლისა , ეგზავნება საკაბელო ტელევიზიებს, ქსელებს , ადგილობრივ საკაბელო
სისტემებს და ადგილობრივ სატელევიზიო სადგურებს.

ტელევიზიის, რადიოსა და ვებმონიტორინგის სამსახურები 🡪 აუდიტორია , ახალი ამბებისა და

მიმდინარე მოვლენების შესახებ,ტრადიციული სატელევიზიო არხების გარდა ,
ინტერნეტმაუწყებლობით და ისეთი ახალი ვიდეოსერვისებითაც იგებს,როგორიც არის ,, იუთუბი ’’.
საზოგადოებასთან ურთერთობას წარსულში ბეჭდვითი სპეციფიკა ჰქონდა , განსაკუთრებით
მაშინ,როცა ამა თუ იმ თემისა და საკითხის მედიაგაშუქებაზე გაზეთებიდან და ჟურნალებიდან
ამოჭრილი პუბლიკაციებით იქმნებოდა შთაბეჭდილება .ტელევიზია მყისიერია ,ასევე
ინტერნეტმაუწყებლობაც.

ტელეკონფერენცია 🡪 პიარის მისიებისთვის სატელიტური ტრანსმისია ყველაზე ეფექტურად

ტელეკონფერენციების ჩასატარებლად გამოიყენება, რომლებსაც ვიდეოკონფერენციებსაც უწოდებენ .
პიარის სპეციალისტს სულ იოლად შეუძლია მოაწყოს ტელეკონფერენცია,თუ მის მოწყობას ამ
მომსახურებაზე სპეციალიზებულ ფორმას მიანდობს.

ვებკონფერენცია🡪 ვებკონფერენცია ვიდეოკონფერენციის ნაკლებად ძვირ ალტერნატივად

იქცა.თავისი ძირითადი ფორმით ეს არის ,,გხედავ-მხედავ’’ ტექნოლოგია .მომხმარებლებს
კომპიუტერზე დაყენებული კამერით და მიკროფონით შეუძლიათ ჩაერთონ ვიდეოფონის
ინტერნეტვერსიაში.

სატელიტური მედიატური 🡪 ცნობილი ადამიანის-მაგალითად,მსახიობის ან მწერლის - ქვეყნის

ბოლოდან ჩამოყვანას ძვირად ღირებული სარეკლამო ტურისთვის, რაც ბევრ დროსაც მოითხოვს,
საზოგადოებასთან ურთიერთობის კამპანიების სპონსორები სულ უფრო ხშირად ამჯობინებენ ეგრეთ
წოდებულ სატელიტურ ტურებს.

სხვა საშუალებები:

მობილური ტელეფონები🡪 მობილური ტელეფონი საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტს

აძლევს საშუალებას , ყოველთვის და ყველგან ხაზზე იყოს.ამას მეორე მხარეც აქვს: მობილური
ტელეფონის მელოდიური ზარი ყველგან და ყოველთვის სამუშაოს მოასწავებს.

პერსონალური ციფრული ასისტენტი 🡪 ,,პალმ-პილოტი’’(Palm Pilot), ,,ბლექბერი’’

(BlackBerry) და ,,ტრეო’’(Treo) ბიზნესსფეროში დამკვიდრებული ის პროგრამებია, რომლებიც
უზრუნველყყოფს მრავალფუნქციურ ტელეფონებსა და ჯიბის
კომპიუტერზე ,,მაიკროსოფტის’’პროგრამების პაკეტის მეშვეობით მენეჯმენტის ტრადიციული
საშუალებების-იმეილების, კალენდრების,დავალებისა და კონტაქტების სიების -გამოყენებას .

მეხსიერება:CD-R/RW,DVD-R/RW და ფლეშმეხსიერება 🡪 ჩვეულებრივი მუსიკალური კომპაქტისკების

(CD) და ციფრული ვიდეოდისკის ( DVD ) მულტიმედიური ვერსიები საზოგადოებასთან ურთიერთობის
შეტყობინებების უჩვეულოდ დიდ მოცულობას იტევს.

ელექტრონული დაფები 🡪 ცარცით საწერი დაფები წარსულს ჩაბარდა. კომპანიები , რომლებსაც დიდი
პერსონალი და მრავალრიცხოვანი კლიენტურა ჰყავთ,ელექტრონულ თეთრ დაფებს ანიჭებენ
უპირატესობას.

თავი 16 - მედიაინტერვიუები, პრესკონფერენციები, სიტყვით გამოსვლა

❖ მედიაინტერვიუ
ნებისმიერ ინტერვიუში რესპოდენტის პასუხები ინფორმაციული ან გასართობი უნდა იყოს
აუდიტორიისათვის. პიარის სპეციალისტმა რესპოდენტი ამისთვის უნდა მოამზადოს. ინტერვიუსთვის
მზადებისას პიარის სპეციალისტმა ინტერვიუერისგან უნდა მოიპოვოს ინფორმაცია ინტერვიუს
მიზნების შესახებ. ამ ინფორმაციაზე დაყრდნობით მან უნდა შეაგროვოს ფაქტები და მონაცემები
თავისი კლიენტისთვის საუბრის დროს გამოსაყენებლად. მას შეუძლია კლიენტს რჩევებიც მიაშველოს
ინტერვიუერის სტილის შესახებ.
ინტერვიუზე უარის მიზეზი შეიძლება გახდეს კომპანიაში მიმდინარე ცვლილებები, რომლებიც
დაზუსტებული არ არის. შესაძლოა კომპანიას არ სურდეს არაზუსტი ინფორმაციის გავრცელება, რათა
ამას არასასურველი შედეგები არ მოჰყვეს.
საგაზეთო ინტერვიუები ან შეიძლება ერთ საათს გაგრძელდეს, სავარაუდოდ - ლანჩზე ან ფინჯან
ყავაზე, არაფორმალურ გარემოში.ინტერვიუერი საუბრის ფრაგმენტებს ხან პირდაპირი (ციტატის)
სახით, ხანაც ირიბი ფორმით იყენებს, შესაძლოა, მან საკუთარი შთაბეჭდილებებიც დაურთოს
რესპოდენტის შესახებ.
❖ ტელე-რადიო ინტერვიუ
იმისთვის, რომ სამაუწყებლო მედიისთვის მოცემული ინტერვიუ წარმატებული აღმოჩნდეს, ის სამ
აუცილებელ პირობას უნდა აკმაყოფილებდეს:

1. მომზადება - სტუმრებმა უნდა იცოდნენ, რა საკვანძო შეტყობინებაზე უნდა გაამახვილონ

ყურადღება.
2. მოკლედ თქმა - სტუმრებმა ზუსტი და მოკლედ პასუხები უნდა გასცენ კითხვებზე და
ასეთივე განცხადებები უნდა აკეთონ. პასუხის ხანგრძლივობა 30 წამს არ უნდა
აღემატებოდეს. ინტერვიუერი ვალდებულია მკაცრად მოზომილ დროში ჩაატიოს თავისი
გადაცემა.
3. დაძაბულობისგან გათავისუფლება - ინტერვიუერი სტუმარს უშუალოდ, თავისუფლად
უნდა ესაუბროს.

მრჩეველს საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში შეუძლია გადაცემის სტუმარს დაეხმაროს ამ

პირობების შესრულებაში. შეიძლება მათ წინასწარ გაიარონ მოსალოდნელი შეკითხვები და
დახვეწონ პასუხები. მრჩეველს ასევე შეუძლია თოქ-შოუს წამყვანს გაუგზავნოს მნიშვნელოვანი
ფაქტობრივი მონაცემები სტუმრის შესახებ და შესაძლო შეკითხვების სია, რომელთა დასმაც
შესაძლოა სურდეს.

❖ პრესკონფერენციები
კომპანიის/პროექტის წარმომადგენელი მოკლე შესავალი სიტყვის შემდეგ, ჩვეულებრივ,
ჟურნალისტების კითხვებზე პასუხის გასაცემად მზადყოფნას გამოხატავს. პრესკონფერენცია
ინფორმაციის გავრცელების სწრაფი საშუალებაა. იგი შესაძლებლობას იძლევა ინფორმაცია
გავრცელდეს არა თითოეულ არხთან ინდივიდუალურად მუშაობით, არამედ ერთბაშად.
პირმა, რომელიც პრესკონფერენციაზე განცხადებას აკეთებს არ უნდა გამოხატოს კითხვებზე
გაღიზიანება, მან უნდა დაარწმუნოს ჟურნალისტები, რომ მზად არის მათთან თანამშრომლობისთვის.
უკეთესი იქნება თუ იგი კრიზისულ ვითარებაში აღიარებს, რომ მდგომარეობა რთულია, თუმცა
კომპანია ძალღონეს არ იშურებს, რომ ვითარება გამოსწორდეს. ამ ხერხს ტიმოთი კუმბსი
„დარცხვენის“ სტრატეგიას უწოდებს.
პრესკონფერენციის კიდევ ორი სახე არსებობს: სპონტანური - ახალი ამბიდან გამომდინარე
(მაგალითად, ნობელის პრემიის ლაურეატი ხვდება პრესას, რათა დამსახურებულ პრიზზე ისაუბროს)
და რეგულარული, რომელსაც მართავს საჯარო პირი, წინასწარ გაცხადებული განრიგით, მაშინაც
კი, როდესაც არაფერი საგანგებო არ აქვს სათქმელი. ამგვარ ღონისძიებებს ჩვეულებრივ ბრიფინგს
უწოდებენ (აშშ-ს სახელმწიფო დეპარტამენტი ყოველდღიურად მართავს).

პრესკონფერენციის დაგეგმვა და წარმართვა:

კონფერენციის აუცილებელი საბაბია ახალი ამბავი. პრესკონფერენციაზე უნდა მივიწვიოთ ყველა
საინფორმაციო საშუალება, რომლებსაც შეიძლება აინტერესებდეს ჩვენ მიერ შეთავაზებული
ინფორმაცია. მნიშვნელოვანია ამ ორი რჩევის გათვალისწინება:

1. პრესკონფერენციაზე არასდროს არ უნდა მოვითხოვოთ ჟურნალისტისგან, რომ ჩვენი

ნათქვამის ესა თუ ის ნაწილი არ გამოაქვეყნონ.
2. პრესკონფერენციაზე არასდროს არ უნდა ვიცრუოთ. თუ რაიმე კითხვაზე პასუხის გაცემა
მართებულად არ მიგვაჩნია, ტყუილს აჯობებს უკომენტაროდ დავტოვოთ.

საპრესკონფერენციო ადგილის მომზადება:

საზოგადოებასთან ურთიერთობის საკითხებში კომპანიის წარმომადგენლების მოვალეობაა
ინფორმაცია მიაწოდონ გამომსვლელს, ორგანიზაცია გაუწიონ ღონისძიებას და უზრუნველყონ
პრესკონფერენციის უხარვეზოდ წარმართვა. მან უნდა მოაგვაროს მოცემული საკითხები:

● მოხერხებული ადგილის შერჩევა იმისთვის, რომ ჟურნალისტებმა მარტივად მოაგნონ;

● თარიღისა და საათის დანიშვნა. პრესკონფერენციის ყველაზე შესაფერისი დრო დილის
9 საათიდან ნაშუადღევამდეა. პარასკევს ნაშუადღევსა და დღესასწაულის წინა დღეს
პრესკონფერენციის დანიშვნას არ აქვს აზრი;
● უმჯობესია მოსაწვევი პრესკონფერენციამდე ექვსი-რვა კვირით ადრე დავგზავნოთ,
თუმცა ერთი თვეც მისაღებია. მოსაწვევში აღნიშნული უნდა იყოს პრესკონფერენციის
მიზანი, გამომსვლელის ვინაობა და ის თუ რატომ არის პრესკონფერენცია
მნიშვნელოვანი ინფორმაციული თვალსაზრისით. მითითებული უნდა იყოს თარიღი და
მისამართი.
● პრესრელიზის გავრცელება სათანადო დროს;
● გამომსვლელის სიტყვის დაწერა. ამასთანავე, მთლიანი პრესკონფერენციის რეპეტიცია;
● მოსალოდნელი შეკითხვების გათვალისწინება, რათა გამომსვლელი მზად იყოს;
პრობლემის დასმისა და მისი გადაჭრის რეპეტიცია;
● პრესკონფერენციაზე გასავრცელებელი ბეჭდვითი მასალის მომზადება. ის უნდა
მოიცავდეს ინფორმაციას პრესკონფერენციის მონაწილეების გვარ-სახელებისა და
ტიტულების შესახებ, ძირითად პრესრელიზს და დამხმარე მასალებს. ამას ხანდახან
პრესპაკეტსაც უწოდებენ;
● ვიზუალური მასალის მომზადება (სლაიდები, პლაკატები, მოკლედ ვიდეოჩანაწერი);
● საპრესკონფერენციო ოთახის მოწყობა. უნდა იყოს საკმარისი რაოდენობის სკამები,
შუაში თავისუფალი სივრცე ფოტორეპორტიორებისთვის;
 ● პრესკონფერენციამდე მინიმუმ ნახევარი საათით ადრე მისვლა, რათა დავრწმუნდეთ,
რომ ყველაფერი მზადაა. მიკროფონების შემოწმება და ა.შ.

ზოგიერთი ორგანიზაცია ჟურნალისტებს ყავითა და ფუნთუშებით უმასპინძლდება, ზოგი ამას

უადგილოდ მიიჩნევს. ფოტორეპორტიორებს კიტხვა-პასუხის დაწყებამდე, ძირითადად, ორი-სამი
წუთი ეძლევათ გადასაღებად. მნიშვნელოვანია, თავიდან ავიცილოთ კითხვა-პასუხის ნაადრევად
შეწყვეტა, თუმცა არც უნდა გავაჭიანუროთ პრესკონფერენციის დასრულება. თუკი გამომსვლელი ვერ
ხვდება როდის უნდა დაასრულოს პრესკონფერენცია, პიარის სპეციალისტს შეუძლია ჩაერთოს და
გააკეთოს განცხადება, მაგალითად, „უკაცრავად, ვიცი, რომ ზოგიერთ თქვენთანს დრო შეზღუდული
აქვს, ამიტომ მხოლოდ ორ შეკითხვაზე მოვასწრებთ პასუხს“.

ონლაინპრესკონფერენციები:
ონლაინპრესკონფერენციები არა მხოლოდ იაფი, არამედ გაცილებით ეფექტურია, იმ თვალსაზრისით
რომ უფრო მეტი ჟურნალისტი მონაწილეობს. ონლაინ ფორმატი მოსახერხებელია სხვა ქალაქში
მცხოვრები ჟურნალისტებისთვის.
❖ მედიატურები და წვეულებები ჟურნალისტებისთვის
პრესკონფერენციის მიზანია ინფორმაციისა და ორგანიზაციის პოზიციის სწრაფად და საქმიან
ვითარებაში გაცნობა ჟურნალისტებისთვის, თუმცა ორგანიზაცია ხშირად არაფორმალურ გარემოში
სურს ინფორმაციის მიწოდება. ამისთვის ორი საშუალება არსებობს: მედიატურის მეშვეობით ან
სადილზე/კოქტეილის წვეულებაზე.
მედიატურები
არსებობს სამი სახის მედიატური. ყველაზე გავრცელებულია ექსკურსია კომპანიაში, რომელსაც
„პიკნიკსაც“ უწოდებენ. ამ დროს რედაქტორებს / რეპორტიორებს იწვევენ კომპანიის საწარმოების
დასათვარიელებლად. რეპორტიორების მგზავრობის, კვებისა და სხვა ხარჯებს მასპინძელი ფარავს.
მედიატურის ერთ-ერთი ნაირსახეობაა სამოგზაურო ტური (Fam trip). ამგვარ ტურს ტურისტული
კომპანიები იმ რედაქტორებს სთავაზობენ, რომლებიც მოგზაურობის თემაზე წერენ. ისინი ყველა
ხარჯს ფარავენ იმის იმედით, რომ მიმომხილველები კეთილგანწყობილ სტატიებს დაწერენ. მესამე
სახის მედიატურებს ფართოდ იყენებენ ტექნოლოგიების სფეროს წარმომადგენლები. კომპანიის
მმართველი რგოლის წარმომადგენლები დიდ ქალაქებში მოგზაურობენ, რათა რედაქტორებს
გაესაუბრონ. კომპანიის წარმომადგენლებს შეუძლიათ თავად ეწვიონ რედაქციას და მიაწოდონ
ინფრომაცია რედაქტორებს.

წვეულებები პრესისთვის
ამგვარი თავყრილობა შეიძლება იყოს ლანჩი, სადილი ან კოქტეილი. როგორიც არ უნდა იყოს ის,
წვეულების დასასრულს მასპინძლისგან „საქმეზე“ საუბარს მოელიან. წვეულების დაწყებამდე ან
დასასრულს სტუმრებს, ჩვეულებრივ, პრესპაკეტებს ურიგებენ. წვეულებაზე მისულ ჟურნალისტებს
ხშირად წვრილმან საჩუქრებსაც ურიგებენ: კალმებს, ბლოკნოტებს... თუმცა სიმბოლურ ფასზე მეტი
ღირებულების საჩუქქრისგან თავი უნდა შეიკავოთ.

სიტყვის მომზადების ხელოვნება

საზოგადოებასთან ურთიერთობის სპეციალისტებს ხშირად ევალებათ დამქირავებლის ან კლიენტის
მიერ წარმოსათქმელი სიტყვის მომზადება. სიტყვის დასაწერად წინასწარ რამდენიმე ნაბიჯი უნდა
გადავდგათ. პირველია სამიზნე აუდიტორიის კვლევა. ვინ დაესწრება? რას? სად? როდის? რამდენი
ადამიანი იქნება? რა არის შეხვედრის მიზეზი? რამდენად ხანგრძლივი უნდა იყოს სიტყვა? რა არის
სიტყვით გამოსვლის მიზანი? ამ კითხვებზე პასუხი შეხვედრის ორგანიზატორებისგან უნდა
მოვითხოვოთ. ღონისძიებისა და აუდიტორიის მკაფიო აღწერილობა დაგვეხმარება განვსაზღვროთ
სიტყვის ტონი, სტრუქტურა და შინაარსი. კვლევის მეორე საფეხურზე ყველაფერი უნდა შევიტყოთ
კორპორაციის დირექტორზე, რომელიც სიტყვით გამოსვლას აპირებს. ვაკვირდებით როგორ
ურთიერთობს სხვებთან, რა ფრაზებს იყენებს. კიდევ ერთი მეთოდია სიტყვის დაწერამდე
გამომსვლელთან ხანგრძლივი საუბარი.
 მიზნები და მიდგომა
მნიშვნელოვანია განვსაზღვროთ რა არის სიტყვის მიზანი - ინფორმირება, დარწმუნება, შეგულიანება
ან შეხსენება. რა ინფორმაცია და მოსაზრება უნდა ჰქონდეს აუდიტორიას სიტყვით გამოსვლის
დასრულებისას?
როგორ უნდა დავსახოთ მიზნები სიტყვის მომზადებისას? მაგალითად შეგვიძლია მოვიყვანოთ
მელისა ბრაუნის ერთ-ერთი გამოსვლის მიზნები:

● ჟურნალისტებისთვის კვლევაზე დაფუძნებული ინფორმაციის მიცემა;

● საკვები პროდუქტების დანამატების შესახებ გავრცელებული მცდარი ინფორმაციის
ნეიტრალიზება;
● მრეწველობის ამ დარგის მიღწევების წარმოჩენა გარემოს დაცვის სფეროში;
● დემონსტრირება, რომ ასოციაცია ხმას აიმაღლებს მაშინ, როდესაც მისი წევრების
ბიზნესს პრობლემა შეექმნება.

სიტყვის მომზადების ასეთ მიდგომას შეიძლება „სიტყვით განწყობის შექმნა“. ამ დროს

გამომსვლელი მხოლოდ დადებითზე ამახვილებს ყურადღებას.

სიტყვის დაწერა
მიზნებისა და მიდგომის განსაზღვრის შემდეგ სიტყვის მონახაზი უნდა დავწეროთ. მონახაზი სამი
ნაწილისგან შედგება. ესენია: შესავალი, ძირითადი ნაწილი და დასკვნა. შესავალმა მსმენლის
ყურადღება უნდა მიიპყროს, განწყობა შეუქმნას და გამომსვლელს აუდიტორიასთან კონტაქტის
დამყარებაში დაეხმაროს. უნდა აღინიშნოს გამოსვლის საგანი და მისი მნიშვნელობა. ძირითადი
ნაწილი უნდა მოიცავდეს ყველა საკვანძო საკითხს. დასკვნა კი აჯამებს ძირითად ნაწილს და ხაზს
უსვამს მის მნიშვნელობას აუდიტორიისთვის.
სიტყვის მონახაზის შეთანხმების შემდეგ იწერება სიტყვის პირველი „შავი“ ვარიანტი.
გასათვალისწინებელია, რომ გამომსვლელს შეზღუდული დრო აქვს. სიტყვა შედგება ბლოკებისგან,
რომლებსაც გარდამავალი რგოლები აკავშირებს ერთმანეთთან. ბლოკების შესადგენად მოცემულია
უნივერსალური ჩონჩხი, რომლითაც შეიძლება სიტყვა აიგოს:
დასაწყისი: 1. შესავალი (დაამყარეთ კონტაქტი აუდიტორიასთან); 2. სიტყვის მთავარი მიზნის
გაცხადება;
შუა ნაწილი: 3. თემის განვითარება მაგალითებისა და ფაქტების მოშველიებით; 4. მეორადი თემის -
თუ ასეთი არსებობს - გაცხადება; 5. არსებითი საკითხის ფორმულირება. ეს სიტყვით გამოსვლის
ყველაზე მნიშვნელოვანი ნაწილია; 6. საკითხის „მოტკეპნა“ თითო-ოროლა თვალსაჩინო მაგალითის
მოშველიებით. ეს შედარებით მსუბუქი სტადიაა, როცა აუდიტორია ითვისებს იმ ფორმულირებას,
რომელიც მას ახლახან მიაწოდეს.
დასასრული: 7. თემის ხელახდა გაცხადება შეჯამების ფორმით; 8. მოკლე, მკაფიო დასკვნა.
სწორი ლექსიკის შესარცევად გამოსადეგია შემდეგი რჩევები:

● გამოიყენეთ პირის ნაცვალსახელები („ჩვენ“, „თქვენ“ სასაუბრო ელფერს აძლევს

სიტყვას);
● თავი აარიდეთ პროფესიულ ჟარგონს - ნუ გამოიყენებთ სიტყვესა და აკრონიმებს,
რომლებიც უცხოა აუდიტორიისთვის;
● გამოიყენეთ უბრალო სიტყვები;
● დაამრგვალეთ რიცხვები;
● გამოიყენეთ შემოკლებული ფორმები;
● თავი აარიდეთ მრავალსიტყვაობას;
● გამოიყენეთ ზმნის აქტიური ფორმები („ვფიქრობ“ და არა „ჩემი შეხედულებით“);
● თავი აარიდეთ პაუზის შემავსებელ ფრაზებს;
● ნუ გამოიყენებთ აღმატებით ფორმებს;
● გამოიყენეთ ციტატები;
● მოკლედ წინადადებებს ხანდახან გრძელი შეუნაცვლეთ;
● დასვით შეკითხვები;
● გამოიყენეთ შედარებები და კონტრასტები;
● შემქნებით აზრობრივი შაბლონები.
 სიტყვით გამომსვლელის მომზადება
პიარის სპეციალისტის მოვალეობა ხშირად სიტყვის დაწერის გარდა გამომსვლელის მომზადებაცაა.
ზოგიერთ გამომსვლელს ურჩევნია გამოსვლის ტექსტში აღნიშნული იყოს სად უნდა გააკეთოს პაუზა,
შეხედოს აუდიტორიას და ა.შ. ზოგიერთს კია სეთი მითითებები არ სჭირდება.

აუდიტორიის ყურადღების მიპყრობა

ძირითადად სიტყვით გამოსვლა ან პრეზენტაცია ხანმოკლეა - მას სულ რამდენიმე წუთი ეთმობა.
სიტყვას ხშირად ვიწყებთ ნიადაგის მომზადებით: მადლობა მასპინძელს, იუმორნარევი კომენტარი ან
ღნიშვნა, რა კარგია, რომ აქ ვართ. აუდიტორიას ხანდახან ყურადღება ეფანტება, ამიტომ
მნიშვნელოვანია საკვანძო ინფორმაციის გამეორება და შეჯამება.

გვახსოვდეს, ვის ვესაუბრებით

აუდიტორია, ჩვეულებრივ, მოსმენილის მხოლოდ მცირე ნაწილს იმახსოვრებს. შესაბამისად,
გამომსვლელი უნდა ეცადოს, რომ მისი ნათქვამის აუდიტორიას გონებაში ჩაებეჭდოს. ბუნდოვანება
ამას ხელს უშლის, მსმენელი უკეთ იგებს სათქმელს, თუ გამომსვლელს კონკრეტული მაგალითი
მოჰყავს.
აუდიტორიის გათვალისწინებასთან დაკავშირებით შეგვიძლია შემდეგი რჩევები გავითვალისწინოთ:

● იცოდეთ, ვინ არის თქვენი მსმენელი - კერძოდ, ისეთი დემოგრაფიული მონაცემები,

როგორიცაა ასაკი, შემოსავალი, განათლება, სამუშაო ადგილი, სქესი;
● გამოიყენეთ მათი ენა - ტერმინები აუდიტორიისთვის ნაცნობი უნდა იყოს;
● გამოიყენეთ თვალსაჩინოება - აუდიტორია ინფორმაციას უკეთესად იმახსოვრებს თუ ის
ილუსტრირებულია;
● ფრთხილად იხუმრეთ - ერიდეთ სუბიექტურ კომენტარებს და ხუმრობას, რომელმაც
შეიძლება, მსმენელი შეურაცხყოს;
● ყურადღებით მოეკიდეთ ფაქტობრივ მონაცემებს - ინფორმაცია უნდა იყოს ზუსტი;
● ყურადღება გაამახვილეთ სარგებელზე - ნებისმიერი სიტყვიდან მსმენელმა უნდა
შეიტყოს, რა სარგებელს მიიღებს იმ იდეებისგან, რომლებზეც ელაპარაკებიან.

პრეზენტაციის ხანგრძლივობა
ამ შემთხვევაში ყველაზე უპრიანია აქსიომა - რაც მოკლეა, მით უკეთესია. თუ შეხვედრაზე მხოლოდ
ერთი მთავარი გამომსვლელია, ოფიციალურ სადილზე მისი გამოსვლა 20-30 წუთს გრძელდება.
არავერბალური კომუნიკაცია
მხედველობითი კონტაქტი ნდობის მოსაპოვებლად ერთ-ერთი ეფექტური საშუალებაა. ექსპერტები
გვირჩევენ, რომ აუდიტორიაში რამდენიმე ადამიანი ავირჩიოთ და თითოეულს რამდენიმე წამი
ვუყუროთ, სანამ სხვებზე გადავინაცვლებთ. ჯეკ პაილმა შეიმუშავა SPEAK მეთოდი, რომელიც
არავერბალური კომუნიკაციის დამყარების ხერხებს მოიცავს:

● S (smile - ღიმილი) - ღიმილი ხელს უწყობს კარგი შთაბეჭდილების მოხდენას;

● P (posture - პოზა) – გამართული დგომა მნიშვნელოვანია;
● E (Eye contact) – ნუ მიაშტერდებით ადამიანს, მაგრამ სამიოდე წამით შეაჩერეთ მზერა;
● A (Animation - სილაღე) – სილაღისა და დამოკიდებულების აღმნიშვნელია.
ენერგიულად და ცოცხლად გამოავლინეთ ინტერესი ამა თუ იმ საკითხის მიმართ,
გამოიჩინეთ ენთუზიაზმი. აუდიტორიას უნდა აგრძნობინოთ, რომ დარწმუნებული ხართ
თქვენს ნათქვამში;
● K (Kinetics - მოძრაობა) - გამოიყენეთ ხელების მოძრაობა თქვენი ნათქვამის
გასამყარებლად.

თვალსაჩინოებები
სიტყვა/პრეზენტაცია მეტწილად თვალსაჩინოებების წარმოდგენის მერე უფრო შთამბეწდავია.
კვლევების თანახმად:
 ● ჩვენ მიერ შეთვისებული ცოდნის 83% ჩვენი მხედველობის დამსახურებაა;
● როდესაც მხედველობა და სმენა კომბინირებულად მუშაობს, ინფორმაციას 50%-ით
უკეთ ვიმახსოვრებთ;
● ფერი 26%-ით აძლიერებს მაყურებლის განწყობას;
● ვიდეოკამერების გამოყენება 50%-ით აძლიერებს ინფორმაციის შეთვისებას და 72%-ით
ამყარებს გადაწყვეტილებას პროდუქტის ყიდვის თაობაზე;
● თუ თვალსაჩინოებას გამოვიყენებთ, კონცეფციის აუდიტორიისთვის გადასაცემად 40%-
ით ნაკლები დრო იქნება საჭირო.

განვიხილოთ თვალსაჩინოებების გამოყენების ხერხები

„PowerPoint”: იგი მრავალმხრივად გამოყენებული პროგრამაა მთელ მსფოლიოში. მისი
გამოყენებისას რამდენიმე წესი უნდა გავითვალისწინოთ. მთავარი პირობაა სიმარტივე, თუ სლაიდი
ძალიან გადატვირთულია, მისი აღქმის შესაძლებლობა კლებულობს. ამ პრობლემის მარტივად
მოგვარება „4:4-ის წესის“ მეშვეობით ხდება. არ გამოიყენოთ 4-ზე მეტი ბულიტი და თითოეული
ბულიტის გასწვრივ - ოთხ ან ხუთ სიტყვაზე მეტი. ფერიც მნიშვნელოვანი ფაქტორია. სიჭრელე
აუდიტორიას ყურადღებას უფანტავს.
❖ სიტყვით გამომსვლელის ტრენინგი
მედიატრენინგი
ერთ-ერთი გავრცელებული ხერხი სიტყვით გამომსვლელის მომზადებისთვის მედიატრენინგია.
ზოგჯერ მას ჟურნალისტები ატარებენ, ზოგჯერ პიარის სპეციალისტები. მედიატრენინგები შეიძლება
ორ ნაწილად გაიყოს: რა უნდა ითქვას და როგორ უნდა ითქვას. ამ დროს სხვადასხვა გზებით
(სიმულაციური ინტერვიუებით, ვიდეოჩანაწერის შენახვით) ეხმარებიან გამომსვლელს საკუთარი
უნარების გაუმჯობესებაში. მედიატრენინგის კიდევ ერთი ასპექტია ხელმძღვანელისთვის ახალი
ამბების მომზადების სპეციფიკის განმარტება.
❖ საჯარო გამოსვლის რეკლამირება
ღონისძიებამდე - სიტყვით გამოსვლამდე პიარის სპეციალისტმა მედიას წინასწარ უნდა ამცნოს
საზოგადოებას ამის თაობაზე. მოკლე შეტყობინებას მედიას წერილის სახით ან ელ. ფოსტით
უგზავნიან და ამცნობენ სიტყვით გამოსვლის შესახებ. თუ ეს კორპორაციის აღმასრულებელის
გამოსვლაა ორგანიზაციის პოლიტიკასთან დაკავშირებით, გამოსვლის ტექსტი წინასწარ ეგზავნება
მედია, თუმცაღა, წინასწარ გაგზავნილ სიტყვას ემბარგო უნდა ედოს მითითებულ თარიღამდე. ანუ,
მედიას მოეთხოვება არ გამოიყენოს ტექსტი მანამ, სანამ საჯარო გამოსვლა არ შედგება.
ღონისძიების შემდეგ - საჯარო გამოსვლის შემდეგ საზოგადოებასთან ურთიერთობის
სპეციალისტების სამუშაოს ყველაზე შრომატევადი ნაწილი იწყება. ისინი ამზადებენ აუდიო და
ვიდეორელიზებს, პრესრელიზებს მედიისთვის მისაწოდებლად. გამოიცემა სიტყვით გამოსვლის
ჩანაწერი, გადაკეთდება იგი საჟურნალო ან საგაზეთო სტატიად. ორგანიზაციის ვებსაიტზე თავსდება
გამოსვლის ამონარიდები.
 აკადემიური წერა

I.I წერის საწყისი ელემენტები

თემა - რას ვწერ?

მიზანი - რისთვის ვწერ?
აუდიტორია - ვისთვის ვწერ?

● თემა

წერისთვის მნიშვნელოვანია თუ რა ვიცით ჩვენი კონკრეტული თემის შესახებ და რა წარმოდგენა

გვაქვს მკითხველზე. აუდიტორიის ცოდნა საშუალებას გვაძლევს შესაბამისად შევზღუდოთ ჩვენი თემა
და მოვარგოთ იგი მკითხველს, ანუ ზუსტად შევარჩიოთ შესაბამისი ინფორმაცია მკითხველთა
კონკრეტული ჯგუფის ინტერესების, საჭიროებებისა და საკითხის შესახებ მათი ცოდნის მოცულობის
მიხედვით. თემა შედგება საკითხებისგან.
კონკრეტული საკითხი, რომელსა ჩვენ ავირჩევთ, განსაზღვრავს იმ კითხვებს, რომლებიც თავის
მხრივ, ჩვენს მომავალ თემას გარკვეულ მიმართულებას მისხემენ. ამავე დროს ჩვენ დავადგენთ
იმასაც, თუ რა სახის ინფორმაციის შეკრება იქნება საჭირო იმისთვის, რომ წარმოდგენილ კითხვებსა
და საკითხებს ამომწურავი პასუხი გაეცეთ.

● წერის მიზანი

ზოგადად განასხვავებენ 3 ტიპის მიზანს, რისთვისაც ადამიანი იწყებს წერად:

ინფორმირება - ვუხსნით, ვაძლევთ მითითებებს, განვუმარტავთ, აღვწერთ საგანს, ვახდენთ
დემონსტრირებას, ანუ წარმოვადგენთ, ვასწავლით
დარწმუნება - ვახდენთ ზეგავლენას (მოტივირება სტიმულირება); ვარწმუნებთ მკიტხველს
იმოქმედოს.
გართობა ან განცდის გამოწვევა - საზეიმო ამაღელვებელი განწყობის შექმნა; გართობა, ემოციური
დამოკიდებულების ჩემოყალიბება მკითხველში.

● აუდიტორია

აუდიტორიას ვუწოდებთ მკითხველთა ჯგუფს, რომლებიც გარკვეული სახის ინფორმაციით

არიან დაინტერესებულნი.
არსებობს მრავალი სახისა და ზომის აუდიტორია. აუდიტორია შეიძლება განვსაზღვროთ სხვადასხვა
მახასიათებლების მიხედვით:
<ვინ არის მკითხველი? - სქესი, წლოვანება, განათლება, სოციალური სტატუსი; პოლიტიკური,
სოციალური, რელიგიური მრწამსი და ფასეულობები.
<რა სახის მოცულობის ინფორმაციას ფლობს აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით? -
დამწყებია, არაპროფესიონალი, ზოგადად დაინტერესებული, სპეციალისტი, პრაქტიკოსი, ექსპერტი.
<როგორ გაეცნობა ინფორმაციას - გაზეთი, სახელმძღვანელო, სამეცნიერო-პუბლიცისტური
ჟურნალი, სპეციალური სამეცნიერო ჟურნალი და ა.შ.
წერა გაცილებით იოლია, როცა ჩვენ კარგად გვესმის წერის საგანი (თემა და საკითხი), გაგვაჩნია
წერისთვსი მკაფიო მიზანი, ვიცით, თუ ვისთვის ვწერთ.

1.2 ეფექტური კითხვს სტრატეგიები

● რა არის ეფექტური კითხვა და რისთვის ვკითხულობთ აკადემიურ ტექსტს? ეფექტური
კითხვა ჩვენ გვესმის, როგორც მიზანმიმართული და შედეგზე გამიზნული
ინტელექტულაური პროცესი.

აკადემიურ გარემოში სტუდენტი ძირითადან სამი მიზნით კითხულობს:

1. ჩაწვდეს აკადემიური ტექსტის არსს, მის კონტექსტს, ავტორის ძირითად მოსაზრებებსა და

დასაბუთებას.
2. კრიტიკულად შეაფაოს ტექსტი.
3. გაარკვიოს თუ რა საშუალებები (რიტორიკული, სტილისტური, ლოგიკურ-დასაბუთებული)
გამოიყენა ავტორმა მკითხველზე შესაბამისი ზემოქმედების მოსახლდენად, ანუ მანდ უნდა
ისწავლოს ფიქრი არა როგორც ტექსტური ინფორმაციის მიმღებმა (მკითხველმა), არამედ
როგორც ტექსტის შემქმნელმა (მწერალმა).

● აქტიური და პასიური კითხვა

კითხვის პროცესი, ხერხი ან სტრატეგია უუალოდ რის დაკავშირებული კითხვის მიზანთან.

აქტიური კითხვის დროს კითხვის პროცესი – სისტემური,მეთოდური და აქტიურია.
პასიური კითხვის დროს – ნაწარმოებს ვკითხულობთ საკუთარი სიამოვნებისთვის მისაღებად,
არსად გვეჩქარება, ვცდილობთ მივიღოთ წაკითხულისაგან მაქსიმალური სიამოვნება.

● კითხვის ძირითადი საფეხურები

კითხვის პროცესს სამ ძირითად ნაწილად ყოფენ:

1. შესავალი - პირველადი წაკითხვა - ტექსტში გარკვევა.

2. ძირითადი - ხელმეორედ წაკითხვა - ეფექტური წაკითხვა - ტექსტის სრულად გაგება.
3. დასკვნითი - კრიტიკული წაკითხვა- ტექსტის შეჯამება და კრიტიკა.

● კითხვის შესავალი საფეხური

კითხვის შესავალი სახეცურს - ხშირად სკანირებას ან ტექსტში გარკვევის საფეხურს უწოდებენ. მისი
მიზანია ზოგადი წარმოდგენის შექმნა წერითი ნაშრომის დანიშნულებისა და მასში წარმოდგენილი
არსებითი საკითხების შესახებ.

ბილ ქოსბი - ახალ ტექსტში სწრაფად გარკვევის საინტერესო მეთოდი შემოგვთავაზა ამერიკელმა
პედაგოგმა ბილ ქოსბმა: კითხვის პირველ ეტაპზე „მთლიანად წაიკითხეთ თქვენ მიერ შერჩეულ
ტექსტის პირველი ორი აბზაცი. შემდეგ გადაიკითხეთ ყოველი მომდევნო აბზაცის პირველი
წინადადება. დასასრულს კი, ყურადღებით წაიკითხეთ ბოლო ორი აბზაცი.

● კითხვის ძირითადი საფეხური

კითხვის ძირითადი საფეხურის - მთავარი მიზანია ტექსტის საფუძვლიანი ანალიზი და გაგება;
მიზნის მისაღწევად კი სხვადასხვა ხერხი და მეთოდი გამოიყენება:

1. ნიშანთა საკუთარი სისტემა.

2. საკუთარი სიტყვები.
3. წაკითხული ტექსტის გეგმა, მონახაზი.
4. ანალიტიკური ხასიათის კითხვები.

II. სტილი
სტილი არის წერის და მეტყველების ნაირსახეობა, აზრის გადმოსაცემად ენობრივი
საშუალებების მიზანმიმართული შერჩევა.

სტილის შერჩევისას გასათვალისწინებელია: ტექსტის დანიშნულება, მიზანი, აუდიტორია.

მეტყველება ორგვარია:
1. სასაუბრო
დამახასიათებელია:
- არაფორმალური დამოკიდებულება
- სტილი არის უშუალო და ემოციური
- ვსაუბრობთ დაუგეგმავად
- მსმენელისგან მოველით ნათქვამის ადეკვატურ გაგებას
- საუბარი ბუნებრივი და ეკონომიურია
- გამოიყენება უსრული წინადადებები
- გამოიყენება დიალოგური ან პოლილოგური ფორმისას.

2. მწიგნობრული
დამახასიათებელია:
- წერილობითი ფორმით გამოსახვა
- სათქმელი წინასწარ დაგეგმილია
- შენარჩუნებულია ნეიტრალური ლექსიკა
- საზოგადოებრივი დანიშნულების მიხედვით შინაარსი
- სათქმელი და აზრი თანმიმდევრულად ლოგიკურადაა განვითარებული
- გამოყენებულია რთული წინადადებები და სინტაქსური კონსტრუქციები
- გამოიყენება მონოლოგური ფორმისას
- დაცულის სტილისტური ენის ნორმები

● მწიგნობრულისთვის დამახასიათებელია;
1. ფუნქციური სტილი
2. სამეცნიეროს სტილი
3. პუბლიცისტური სტილი
4. ოფიციალურ-საქმიანი სტილი
5. მხატვრული სტილი
6. ექსპრესიული სტილი.

● სამეცნიერო სტილის მახასიათებლებია:

1. ტერმინოლოგია, სპეციალური ლექსიკა
2. ლაკონური მსჯელობა
3. მტკიცებულებითი მსჯელობა
4. რთული სინტაქსური კონსტრუქციები
 ● პუბლიცისტური სტილის მახასიათებლებია:
1. პრობლემის აქტუალობა
2. ნაწერის სიცხადე
3. ადვილად აღსაქმელი მსჯელობა
4. ავტორისეული დამოკიდებულების გამოვლენა
5. პოზიციის გამოხატვა
6. ემოციური,ექსპრეციული განწყობა
7. მკითხველზე უშუალო ზემოქმედება
8. დამაჯერებელი მსჯელობა
9. მწიგნობრული და სასაუბრო მეტყველების სინთეზი
10. ინფორმაციული ანალიტიკური ხედვა

● ოფიციალურ-საქმიანი სტილის მახასიათებლებია:

1. ლაკონური, კონკრეტული
2. სტანდარტული ფორმა
3. ლოგიკური დასაბუთება
4. ეროვნული ფორმულები (კლიშე)
5. საყოველთაოდ მიღებული ფორმა( თარიღი, ხელმოწერა, დამოწმება)
6. სპეციფიკური კექსიკა და წინადადების წყობა.

● მხატვრული სტილის მახასიათებლებია:

1. ხატოვანება
2. ემოციურობა
3. კონკრეტულობა(აღწერილია კონკრეტული ფაქტი ან მოვლენა)
4. ავტორის შემოქმედებითი ინდივიდუალობა
5. მხატვრული–გამომსახველობითი საშუალებების სიუხვე
6. მხატვრული სახეებით აზროვნრბა
7. სხვადასხვა სტილის გამოყენება
8. სიტყვათქმნადობა

● ექსპრესიული სტილის მახასიათებლებია:

1. მკვეთრად ემოციური ხასითი
2. ემოციურობით აღბეჭდილი ლექსიკა
3. ექსპრესიული დამოკიდებულება
4. კონკრეტული დანიშნულება(საზეიმო, ფამილარული,სახუმარო, ირონიული,დამცინავი,
სატირული.
5. შეფასებითი კექსიკის უხვად გამოყენება

III. წერის პროცესი

წერის პროცესის ეტაპები ანუ საფეხურებია:

1. თემის შერჩევა
2. ინფორმაციის შეკრება ( თემის შესახებ)
3. წერითი ნამუშევრის დაგეგმვა და ორგანიზება
4. ნაშრომის პირველი ვერსიის შექმნა და განვითარება
5. ნაშრომის გადასინჯვა, შესწორება და რედაქტირება
 ● თემის შერჩევა

თემის შერჩევა დამოკიდებულია იმაზე თუ ვისთვის ვწერთ, რისთვის ვწერთ და რა ვიცით ამ თემის
შესახებ.

● ინფორმაციის შეკრება

წერის პროცესის ამ ეტაპზე ჩვენ ვცდილობთ, დავაგროვოთ საჭირო მოცულობის საწყისი ინფორმაცია
შერჩეულ თემასთან დაკავშირებით. ამ მეთოდის მიზანია დიდი მოცულობის ინფორმაციის შეკრება.
ინფორმაციის შეკრების ეტაპთან დაკავშირებული სხვადასხვა სტრატეგიები:

1. თავისუფალი წერა
2. ჩანაწერების ჟურნალი (ჩამოწერილი საკითხები, ციტატები, ამონარიდები)
3. მაპროვოცირებელი შეკითხვები
4. სააზროვნო რუკა–კლასტერი ანუ აბლაბუდა
5. გონებრივი იერიში
6. გეგმა–პროსფექტი

გონებრივი იერიშის დროს ხდება შდარებით მცირე მონაკვეთში კონკრეტული საგნის ან მოვლენის
შესახებ ინფორმაციის დაგროვება

● „თავისუფალი წერა“

თავისუფალი (სწრაფი) წერა ახალი იდეათა დაგროვების ან ერთ რომელიმე საკითხში ჩაღრმავების
მეთოდური ხერხია. ამ დროს მნიშვნეოვანია გონებისათვის სრული თავისუფლების, თვითგამოხატვის
საშუალების მიცემა.

● მაპროვოცირებელი შეკითხვები

მრავალფეროვანი ინფორმაციის შეგროვების საინტერესო მეთოდია რომლის მიზანია თემის

ირგვლივ შეკითხვების დასმა და მათზე პასუხების გაცემა დროის გარკვეულ მონაკვეთში.

● ჩანაწერების ჟურნალი

დღიური (ყოველდღიური ცხოვრება სადაც არის აღწერილი)

● სააზროვნო რუკა

სააზროვნო რუკის შექმნა (სხვაგვარად „კლასტერი“ ან „აბლაბუდა“ ) არის იდეათა დაგროვებისა და

ინფორმაციის გრაფიკული ორგანიზების მნიშვნელოვანი და ძალიან ეფექტური საშუალება.

● სტრატეგიები იყოფა სამ ფაზად:

I - ნუსხის შედგენა
II - კლასიფიკაცია, კატეგორიზაცია, იდეათა ორგანიზება.
III - სტრუქტურული გეგმა–მონახაზი

ინფორმაციის შეგროვების ყველა მეთოდი ლოგიკურად წერითი ნაშრომის გეგმა–მონახაზის შექმნით

მთავრდება.
 IV. თეზისის განვითარება და წერითი ნაშრომის პირველი ვარიანტის
შექმნა
თეზისის ჩამოყალიბება:
ყოველი აკადემიური წერითი ნაშრომის საწყისი და ცენტრალური ნაწილია მისი თეზისი. არსებითად
ეს არის ერთი ან ორი წინადადება,რომელშიც ასახულია ნაშრომის ძირითადი არსი.

თეზისი ძირითადად გვხვდება: აკადემიურო თემის შესავალი აბზაცის ბოლოს რაც ნაშრომის
მთლიანობას უზრუნველყოფს.

● თეზისის განვითარება

თემის ძირითად ნაწილში განვითარებული ყველა სხვა აბზაცი შინაარსობლივად თეზისს უნდა
უკავშირდებოდეს.

თეზისის წაკითხვის შემდეგ მკითხველისთვის ნათელი უნდა გახდეს:

1. რა ძირითად საკითხს განიხილავს ავტორი

2. როგორია მისი აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით

მეთოდები თემის თეზისად განვითარებისთვის - თანდათან შეზღუდვა, კითხვის დასმა.

არსებობს თეზისის ორი სახე: მარტივი და რთული.

მარტივია თეზისი, რომელშიც აღნიშნულია საკითხი და ავტორის აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით.

მარტივი თეზისი = თემა (საკითხი) + ჩემი აზრი (დამოკიდებულება ამ თემასთან დაკავშირებით).

თეზისი ასახავს მომავალი ნაშრომის თემასა და ავტორის დამოკიდებულებას მის მიმართ.

რთულია თეზისი, რომელშიც აღნიშნულია საკითხ, ავტორის აზრი ამ საკითხთან დაკავშირებით და

ჩამოთვლილია მიზეზები, პუნქტები და ა.შ.
რთული თეზისი = თემა + ჩემი აზრი + მიზეზები/პუნქტები.

● ეფექტური თეზისის მახასიათებლები

თემა რომ რელისტური გახდეს საჭიროა: თეზისსა და თემას დავამატოთ უარყოფითი მნიშვნელობის
მქონე ინფორმაცია.

ეფექრტური თეზისის მახასიათებლები:

1. თეზისი უნდა იყოს განთავსებული ნაშრომის დასაწყისში, მის შესავალ აბზაცში ჩვეულებრივ ის
წარმოადგენს შესავალი აბზაცის ბოლო წინადადებას/
2. თეზისი მხოლოდ ერთ თემას უნდა ეხებოდეს
3. თეზისი არ უნდა იყოს ფაქტი, რომელიც შემდგომ მსჯელობას და განვითარებას არ საჭიროებს.
4. არ სეიძლება თეზიზის ჩამოყალიბება კითხვის სახით. თეზისი თავად უნდა წარმოადგენდეს
პასუხს გარკვეულ კითხვაზე.
5. თეზისი უნდა მოიცავდეს თემის განსაზღვრულ აზრს, ანუ აზრს რომელიც წარმართავს თემის
განვითარების პროცესს ძირითადი აბზაცების საშუალებით.

თეზისი შეიძლება წარმოადგენდეს ავტორის შეხედულებას რომელსაც იგი ახსნის და დაასაბუთებს

თათის ნაშომში.
 V.1 გარდამავალი აბზაცი და მისი განვითარება
აბზაცი წარმოადგენს წინადადებათა ჯგუფს, რომელის ერთ თემას ან საკითხს ეხება და მასთან
დაკავშირებულ იდეას ან მოსაზრებას გამოხატავს.

როგორც წესი, აკადემიური თემის აბზაცი იწყება თემატური, ანუ მთავარი წინადადებით.

გარდამავალი აბზაცის მთავარ წინადადებებს თემატური წინადადებები ეწოდება.

თემატური წინადადება აბზაცის ყველაზე მნიშვნელოვანი სტრუქტურული კომპონენტია.

თემატური წინადედა = აბზაცის თემას + განმავითარებელი აზრი (შეხედულება, დამოკიდებულება ან

მოსაზრება თემის შესახებ).

თემატური წინადადების საშუალებით: მკითხველს ნათელი წარმოდგენა ექმნება იმის შესახებ, თუ რა

თემას სეეხება აბზაცი და რა საკითხები იქნება მასში განხილული.
თემატური ანუ მთავარი წინადადების განვითარება: დამხმარე წინადადებების საშუაებით ხდება.

თემატურ წინადადებაში უშუალოდ არის აღნიშნული აბზაცის თემა და მისი მთავარი აზრი, ამით იგი
თეზისსაც მოგვაგონებს, თუმცა მას ლოგიკური მნიშვნელობა აქვს და მხოლოდ აბზაცის შინაარსს
ეხება.

დამხმარე წინადადების მიზანია – იმ აზრის ახსნა გამტკიცება ან დასაბუთება, რომელიც თემატურ

წინადადებაშია გამოთქმული. დამხმარე წინადადებები სხვადასხვა სახის და ტიპის კონკრეტულ
ინფორმაციას შეიცავენ. მათი საშუალებით წაემოვაჩენთ ჩვენი აზრის ან შეხედულებების
დამადასტურებელ მიზეზებს.

აბზაცის სტრუქტურული ორგანიზება:

1. თემატური წინადადება ( აბზაცის თემა და მთავარი აზრი)

2. დამხმარე წინადადებები (კონკრეტული მოსაზრებები, მიზეზები, ამბები)
3. ბოლო წინადადება– ლოგიკური დასასრული( თემატურის განსხვავებულად გამეორება ან
ახალი დასკვნის გაკეთება.)

ეფექტური აბზაცის შესაქმნელად საჭიროა– ნათლად ჩამოყალიბებული თემატური წინადადება და

მისი ადეკვატური განვითარება დამხმარე წინადადებების საშუალებით ( აბზაცის ლოგიკური
ორგანიზაცია და თანმიმდევრობა)

გარდამავალი აბზაცის დალაგება თანმიმდევრობით:

1. აბზაცის ყველა კონპონენტის ნათელი და ლოგიკური ორგანიზაცია

2. აბზაცის იდეათა დაკავშირება ერთმანეთთან ტრანზიტულ მაკავშირებელი სიტყვებით და
გამოთქმებით.

აბზაცის ლოგიკური ორგანიზება:

1. ქრონოლოგიური თანმიმდევრობა
2. სივრცობლივი თანმიმდევრობა
3. თანმიმდევრობა მნიშვნელობის მიხედვით

ორგანიზების ფორმის არჩევა დამოკიდებულია –– თუ რა ტიპის აბზაცის დაწერას ვაპირებთ.

ტრანზიტული–მაკავშირებელი სიტყვები და გამოთქმები –– ქმნიან გარკვეულ სასიგნალო სისტემას,
რომლის მეშვეობითაც მკითხველს აბზაცში გარკვევა უადვილდება. ისინი ასახავენ წინადადებათა
შორის არსებულ კავშირებსა და ურთიერთობებს, მათი საშუალებით ხდება აზრის შემდგომში
განვითარების მიმართულების მინიშნება.

რეზიუმე ––– არის არსებული წერილობითი წყაროს შესახებ მთავარი და ძირითადუ აზრების
მოკლედ, შენი სიტყვებით გადმოცემა.

კითხვის დასკვნითი ეტაპის მიზანია– ტექსტის საფუძველზე რეზიუმეს შექმნა. აკადემიური ტექსტის
საფუძვლიანი გაგების ძირითადი საშუალებაა ტექსტის შეჯამება, ამ დროს საკუთარი სიტყვებით უნდა
გადმოვცეთ ნაშრომის მთავარი აზრი და მოკლედჩამოვაყალიბოთ ის ძირითადი დებულებები და
მოსაზრებები როელსაც ავტორი ეყრდნობა.

რეზიუმეს არსი:

1. მოკლედ გავაცნოთ მკითხველს ნაშრომის ძირითადი შინაარსი, რათა მკითხველი თავიდანვე

მიხვდეს თუ რა საკითხს ეხება ესა თუ ის ტექსტი.
2. ავღნიშნოთ ტექსტის ავტორის ვინაობა
3. თარიღი
4. ჩამოვაყალიბოთ ნაშრომის თეზისი ( დედააზრი)
5. წარმოვაჩინოთ ნაშრომში განხილული ძირითადი, საკითხები მოსაზრებები ან არგუმენტები,
რომლებიც თეზისს უკავშირდება მის დასაბუთებას უწყობს ხელს ან მის გაგებაში გვეხმარება.
6. გავაკეთოთ ზოგადი დასკვნა, რომელიც ნაშრომის ლოგიკური შედეგია.

VI. შესავალი და დასკვნითი აბზაცი

შესავალი აბზაცი არის – ავტორის პირველი შესაძლებლობა დაანახოს მკითხველს, თემის
აქტუალობა და საკუთარი შეხედულების გონივრულობა. მან უნდა მიიპყროს მკითხველის ყურადღება
და გაუღვიძოს მას თემის ბოლომდე წაკითხვის სურვილი.

შესავალი აბზაცის ფუნქციებია:

1. საკითხის ან მისი წინაისტორიის გაცნობა ( ანუ ინფორმაციის მიღება იმის შესახებ თუ რას
ეხება ნაწარმოები)
2. მკითხველის ყურადღების მიპყრობა
3. წერითი ნაშრომის თეზისის დაფიქსირება ( ანუ შესავალში ნათლად უნდა გამოჩნდეს ნაშრომის
მთავარი აზრი)

შესავალი აბზაცის განვითარების მეთოდები:

1. ზოგადიდან კონკრეტულისკენ (ანუ ნაშრომი იწყება ზოგადი განცხადებით და მიდის

კონკრეტული საკითხისაკენ)
2. საინტერესო ამბავი ( ანუ თავიდან საინტერესო ამბით მიიპყროს მკითხველის ყურადღება)
3. ციტატის გამოყენება (ამონარიდი სტატიიდან ან წიგნიდან)
4. კითხვის დასმა ( ანუ შესავალში სვამ კითხვას, რომელსაც ნაშრომის განვითარებისას პასუხს
სცემ)
5. მნიშვნელოვანი ფაქტებისა და სტატისტიკური მონაცემების მოყვანა

დასკვნითი აბზაცი – მისი ფუნქცია ნაშრომის ძირითად ნაწილში განვითარებული

მოსაზრების გარკვეული შეჯამება და ავტორის მიერ მოყვანილი არგუმენტების მნიშვნელობის და
სანდოობის ხაზგასმაა. ეს ავტორის ბოლო შესაძლებლობაა დაარწმუნოს მკითხველი, კარგად
ჩამოყალიბებული დასკვნითი აბზაცი ძლიერ ზეგავლენას ახდენს მკითხველზე.

დასკვნითი აბზაცის შეჯამება ხდება შემდეგი განვითარებით:

 1. ვაჯამებთ ნაშრომის მთავარ აზრს
2. გამოვთქვამთ საკუთარ შეხედულებებს ნაშრომის მთავარ აზრთან დაკავშირებით
3. დასვი კითხვა, რაც დაგეხმარება მკითხველის ყურადგება და ინტერესი შეინარჩუნო
4. იფიქრე მომავალზე და დაასრულე თემა გარკვეული პროგნოზით
5. და არასოდეს შეიტანო ახალი ინფორმაცია რომელზეც მანამდე თემაში არაფერი გაქვს
ნათქვამი

წინადადება სიტყვა ან სიტყვათა ჯგუფია,როემლიც დასრულებულ აზრს გადმოგვცემს.

წინადადებით შეგვიძლია: რამდენიმე იდეის ერთმანეთში გაერთიანება, ჩვენი აზრის ფორმალურად

ან არაფორმალურად ჩამოყალიბება, ზედმიწევნით აღვწეროთ გარკვეული ქმედებები.

ეფექტური წინადადება ეწოდება ისეთ წინადადებას, რომელიც სათქმელს ნათლად და გასაგებად

წარმოაჩენს.

VII. თემის შესწორება

● ჩასწორებისას, ესე უნდა წავიკითხოთ სულ ცოტა 3ჯერ მაინც, რადგან ესეს ჩასწორება 3
დონეზე მიმდინარეობს:
1. ესეს მთლიანობის და გამართულობის დაგენა
2. აბზაცის სტრუქტურია და განვითარების სრულყოფა
3. წინადადების გამრთვა და სიტყვების ადეკვატური შერჩევა

ჩასწორების დროს არ განიხილება გრამატიკული შეცდომები, პუნქტუაცია და მართლწერა.

სამივე მათგანი შედის ტექსტის რედაქტირების ფუნქციაში.

1. მთლიანობა - „ჯდაშ“
2. აბზაცი - შესავალი, გარდამავალი და დასწკვნითი ნაწილი
3. წინადადება - შინაარსობრივად.

● „ჯდაშ“

„ჯ“დება- ჰკითხე თავს ებმის თუ არა აზრები ერთმანეთს

„დ“ამატება- ამატებ უფრო მისაღებ წინადადებას
„ა“მოჭრა- გადავხედავთ და ზედმეტ ინფორმაციას ვიღებთ
„შ“ემოწმება- ამოწმებ ესე როგორაა ორგანიზებული

VIII.1. ტექსტის განვითარების სტრატეგიები აღწერა და დახასიათება

წერის ძირითადი კომპონენტებია:

1. თემა - რის შესახებ გვსურს დავწეროთ?

2. მიზანი - რისთვის გვინდა დავწეროთ? რა შედეგს ველით?
3. აუდიტორია - ვისთვის ვაპირებთ დაწერას?
4. ავტორი - რა ცოდნა აქვს შერჩეული თემის შესახებ?

წერის პროცესის საფეხურებია:

1. თემის დაკონკრეტება
2. ინფორმაციის დაგროვება და კლასიფიკაცია (კატეგორიებად დაყოფა)
3. თეზისის ჩამოყალიბება და თემის გეგმის შედგენა
 4. ნაშრომის დაწერა
5. ნაშრომის ჩასწოება და რედაქტირება
6.

ძირითადი ნაწილის ეფექტური აბზაცის მახასიათებლები:

1. თემატური წინადადება
2. აბზაცის მთლიანობა
3. თანმიმდევრულობა და ლოგიკურობა

სტრატეგიები- ტექსტის მოდელები, რომელთაც შევისწავლით წერითი ნაშრომის სრულყოფისა და

სწორად განვითარებისას. არსებობს 9 სტრატეგია, რომელიც პირობითად 3 ჯგუფად იყოფა:

1. ჩვენება და თქმა: აღწერა და დახასიათება (დესკრიფცია), თხრობა

2. შეზღუდვა და მოწესრიგება: განმარტება და განსაზღვრა
3. ლოგიკური კავშირების და ურთიერთდამოკიდებულების დადგენა: შედარება და კონტრასტი,
მიზეზი და შედეგი.

მათი ცოდა მნიშვნელოვანია ტექსტის სწრაფი და გააზრებული მართვისთვის.

● აღწერა და დახასიათება

აღწერის საშუალებით -ავტორი ქმნის მის მიერ ნანახ ან განცდილ სურათს. აღწერის შედეგად იქმნება
საგნის ან მოვლენის ერთიანი განცდა და შთაბეჭდილება

არსებობს აღწერისადმი 2 მიდგომა:

1. ობიექტური აღწერა: როცა ჩვენი ყურადღება მიმართულია თვით საგნისადმი და არა

განცდილი ემოციებისა და განცდებისადმი
2. სუბიექტური აღწერა: როცა ავტორი ცდილობს გამოხატოს თავისი პირადი განცდები საგნისა ან
მოვლენის მიმართ.

● სენსორული შთაბეჭდილებები

არსებობს შეგრძნების ხუთი სახე, ხუთი სენსორული კატეგორია, რომელთა მეშვეობითაც ახალი
ინფორმაცია ჩვენს გონებაში ხვდება:

1. სმენა
2. მხედველობა
3. ყნოსვა
4. გემო
5. შეხება

● დომინანტური განწყობა

აღწერით თემაში ყველა დეტალი ერთიანდება დომინანტური განწყობის შესაქმნელად, რაც თავის
მხრივ, აღწერის მთლიანობას განაპირობებს. ეს არის ზოგადად ხასიათის განცდა.

● დეტალების ორგანიზება
● წერის პროცესი
 VIII.I. ტექსტის განვითარების სტრატეგიები - თხრობა

თხრობა- არის პროცესი როდესაც ჩვენ ვყვებით ამბავს, სადაც მოვლენები ლოგიკურად და
თანმიმდევრულად ვითარდება

თქმა და ჩვენება: ემოციის გამოსახატად ჯობია ვაჩვენოთ ვიდრე ვთქვათ

არსებობს სხვადასხვა ტიპის კონფლიქტი:

1. ინტერპერსონალური (პიროვნებასა და გარემოს შორის)

2. ინტრაპერსონალური(თვითონ პიროვნების შიგნით)

დიალოგი- არის საუბარი 2 ან მეტ ადამიანს შორის, და თხრობისას მისი ჩართვა მნიშვნელოვანია,
რადგან მკითხველს უფრო მეტად ვაინტერესებთ

IX. ტექსტის განვითარების სტრატეგია - პროცესის ანალიზი

პროცესის ანალიზი-წერის მნიშვნელოვანი ნაწილია და საშუალებას გვაძლევს ნაბიჯ-ნაბიჯ ავხსნათ

წერის პროცესი.

პროცესის ანალიზი 2 კატეგორიად იყოფა:

1. დირექტიული პროცესი (როცა ავტორი აძლევს მკითხველს გარკვეულ მითითებებს)

2. ინფორმაციული პროცესი ( ინფორმაციული ტექსტი რომელიც წარმოდგენას გვიქმნის იმაზე თუ
როგორ ვითარდება პროცესი)

პროცესის ანალიზი განკუთვნილი შეიძლება იყოს უშუალოდ შესრულებისთვის ან არ იყოს

განკუთვნილი.

1. უშულაოდ შემსრულებელმა უნდა იცოდეს ყველაფერი იმისთვის,რომ წარმატებით

გაიაროს ყველა პროცესი და მიაღწიოს სასურველ შედეგს
2. პროცესის ანალიზი,რომელიც არა განკუთვნილი უშუალო შესრულებისთვის, გვიხსნი იმას თუ
როგო რმიმდინარებოდა ან მიმდინარეობს გარკვეული პროცესი

დირექტირული პროცესი გვიჩვენებს თუ როგორ უნდა შევასრულოთ რაიმე მოქმედება ან

განვახორციელოთ რაიმე პროცესი

პროცესის ანალიზი შეიძლება იყო: ტექნიკურად რთული, რომელიც მრავალ დეტალსა და

კომპონენტს შეიცავს ან ძალზე მარტივი, რომელიც შეიძლება წარმოადგენდეს მენტალური ან
ფიზიკური პროცესების ანალიზს.

X. აფა - სტილი

ციტატა - რაიმე ნაწარმოების ფრაგმენტი, რომელიც ჩართულია სხვა ტექსტში წყაროს მითითებით.
პერიფრაზირება - არის სხვა ლექსიკური ერთეულების (საკუთარი სიტყვებით) ავტორის აზრის
უცვლელად მოყვანა

აფა-ს სტილის მიხედვით, ტექსტის შეიდა ციტირების დროს წყაროს შესახებ მოცემულია სამი
მნიშვნელოვანი მონაცემი, რომლებიც ერთმანეთისგან გამოიყოფა მძიმით, ესენია:

1. ციტირებული წყაროს ავტორის გვარი

2. ციტირებული წყაროს გამოცემის თარიღი
3. გვერდის (ების) ნომერი (ტექსტის ფრაგმენტის შემთხვევაში).

XI. ტექსტის განვითარების სტრატეგია - კლასიფიკაცია

კლასიფიკაცია- აკადმეიურ წერაში ერთ-ერთი ყვეალზე ფართოდ გავრცელებული სტრატეგიაა და

გვეხმარება მსგავსი მოვლენები და საგნები დავაჯგუფოდ კატეგორიებად და ქვეკატეგორიებად
შედარება გვიჩვენებს თუ რით ჰგავს 2 ან მეტი საგანი ერთმანეთს ან რით განსხვავდება
აკადემიურ წერაში, შედარება და დაპირისპირება ხშირად გამოიყენება საკუთარი მოსაზრების
გამყარებისთვის
წერის პროცეში შედარების 2 გზას ვიყენებთ:

1. ბლოკურ-ჯგუფური მეთოდი (როცა ვმსჯელობთ ერთ მოვლენაზე და მერე გადავდივართ

მეორეზე)
2. პუნქტობრივ ალეტრანტიული შედარება( როცა ვმსჯელობთ ერთ საგანზე ან მოვლენაზე და
მერე განვაგრძობთ მსჯელობას მეორე საგნის ან მოვლენის მიმართებით ისევ იმ პირველ
მოვლენაზე მსჯელობას)

XII. ტექსტის განვითარების სტრატეგია დასაბუთება

დასაბუთებული თემა მოითხოვს შვენი პოზისიის სისწორის დამტკიცებას, მასთან დაკავშირებული

ლოგიკური მიზეზების თანმიმდევრული წარმოდგენისა და მიზეზების საგუძვლიანი დასაბუთების გზით.

პოზიცია - ინდივიდის დამოკიდებულება ამა თუ იმ საკითხისადმი.

არგუმენტი - პოზიციის სისწორის დამტკიცება და დასაბუთება.

არსებობს არგუმენტის სამი სახე:

1. რაციონალური არგუმენტი - დისკუსიის პროცესში მხოლოდ გონებრივი, ლოგიკური ამხსნელი

მიზეზების გამოყენებას და მათ დასაბუთებულ მსჯელობას.
2. ემოციური არგუმენტი - ავტორი მიმართავს სხვა ადამიანის გრძნობებსა და სურვილებს, რათა
ამის მკითხველის მხარდაჭერა გამოიწვიოს. მას ხშირად იყენებენ პოლიტიკასა და
მარკეტინგში.
3. ეთიკურ-პიროვნული არგუმენტი - ეხება თვით ავტორს, ანუ იმას თუ რამდენად ახერხებს იგი
თავის წარმოჩენას, მას მკითხველმა ადვილად უნდა დაუჯეროს. ავტორი უნდა იყოს
ობიექტური და ეყრდნობოდეს წყაროებს.
არგუმენტი არსებობს: დადებითი და უარყოფითი. (უარყოფითი არის გამოთქმული მოსაზრების
საწინააღმდეგო არგუმენტი).

შესაძლოა ნებისმიერ არგუმენტს ჰქონდეს საწინააღმდეგო არგუმენტი - კონტრარგუმენტი.

არგუმენტს შეიძლება ეთანხმებოდე, არ ეთანხმებოდე ან ნაწილობრივ ეთანხმებოდე.

სოციოლოგიის საფუძვლები

ლექცია 1

სოციოლოგიის ჩამოყალიბება - საზოგადოების წყობის შესახებ პირველი შეხედულებები

წარმოადგინეს ანტიკური ხანის ფილოსოფოსებმა, ხოლო როგორც დამოუკიდებელი მეცნიერება
აღმოცენდა XIX ს.-ის შუა ხანებში.

1.1. სოციოლოგიის წინარეისტორია

❖ პლატონი
“ზოგადი სოციოლოგიის” პირველი ნაშრომია პლატონის “სახელმწიფო”. პლატონის მიხედვით
აუცილებელია კერძო საკუთრების აღკვეთა, ქონების, ცოლების და შვილების საერთოობა.
შექმნა მსოფლიოში პირველი სტრატიფიკაციის თეორია, რომლის თანახმადაც საზოგადოება
იყოფა სამ ნაწილად:
I. უმაღლესი - სახელმწიფოს მმართველი ბრძენები;
II. საშუალო - მებრძოლები;
III. უდაბლესი - ხელოსნები და გლეხები;
პლატონს მართვის საუკეთესო ფორმად მიაჩნდა - არისტოკრატია (არჩეულთა ხელისუფლება).
ყველაზე ცუდ ფორმებად კი - თემოკრატია (მეომართა ხელისუფლება), ოლიგარქია (მდიდართა
ხელისუფლება) და დემოკრატია (ხალხის ხელისუფლება).
ცუდ სახელმწიფოებში აღმატებულია მმართველი, კარგში - კანონი.

❖ არისტოტელე
 I. მდიდარი პლუტოკრატია
II. საშუალო კლასი - წესრიგისა და სახელმწიფოს საყრდენი;
III. საკუთრების არმქონე პროლეტარიატი
არისტოტელეს აზრით ღარიბთა მასამ უნდა მიიღოს მონაწილეობა მართვაში, მდიდართა
ინტერესები უნდა შეიზღუდოს და საშუალო კლასი მრავალფეროვანი და ძლიერი უნდა იყოს.
საკუთრებას შეიძლება ფლობდეს თითოეული ფენა.
პლატონის მსგავსად სახელმწიფოს მართის არასრულფასოვან ფორმად მიიჩნევს ოლიგარქიას,
დემოკრატიას და ტირანიას.

❖ ნიკოლო მაკიაველი
იტალიელი პოლიტიკოსი და დიპლომატის ნაწარმოები “ხელმწიფე” აგრძელებს პლატონის
“სახელმწიფოს”, თუმცა ყურადღებას ამახვილებს პოლიტიკური ლიდერის ქცევაზე.
- ადამიანურ მოქმედებებს მართავს პატივმოყვარეობა და ძალაუფლების მოტივი;
- მმართველმა არ უნდა შეასრულოს ყველა დაპირება, რადგან რესურსი ამოწურვადია;
- ბოტორება ერთბაშად უნდა აკეთო, სიკეთე - თანდათან. დასჯა უნდა წარმოებდეს
დაუყონებლივ;

❖ თომას ჰობსი
ადამიანებს შორის მუდმივად მიმდინარეობს ბრძოლა ღირსებისა და წოდებისთის. ისინი
უპირატესობას ანიჭებს მათ საზოგაადოებას, ვინც უფრო სასარგებლოა მისთვის. ადამიანს
საზოგადოების შექმნისკენ შიში უბიძგებს, გაერთიანების შემდეგ კი სარგებლის მიღწევისკენ
ისწრაფვიან.
ყველა ადამიანი თანასწორი იბადება თანასწორი უფლებებით, თუმცა ადამიანური ბუნების გამო
მიმდინარეობს სოციალური ბრძოლა გადარჩენისთვის.
სამოქალაქო საზოგადოება ერთიანდება სახელმწიფოს ცნების ქვეშ. მოქალაქეები
ნებაყოფლობით ზღუდავენ თავიანთ უფლებებს, სამაგიეროდ ღებულობენ სახელმწიფოსგან დაცვას.

❖ შარლ ლუი მონტესკიე

მის ნაშრომში “კანონთა სულის შესახებ” წარმოდგენილია იდეები, რომლებმაც განსაზღვრა
კრიმინოლოგიის განვითარება. ფიქრობდა რომ კანონმდებელს უნდა ეზრუნა არა დასჯაზე, არამედ
დანაშაულისადმი სიფრთხილეზე.
მონტესკიემ საფუძველი ჩაუყარა “ფაქტორების თეორიას” (ადამიანის ქცევა გაპირობებული
სხვადასხვა ფაქტორებით).
დამნაშავეობის შემცირების ფაქტორები:
I. სიღატაკისა ადა უუფლებობის ლიკვიდაცია;
II. მოსახლეობის განათლების ამაღლება;
III. მშვიდობა

❖ ჩეზარე ბეკარია
ჩეზარე სისხლის სამართლის კლასიკური სკოლის დამფუძნებელია. მან ჩამოაყალიბა ძირითადი
სამართლებრივი პრინციპები.
- დანაშაული და სასჯელი თანაზომიერი უნდა იყოს;
- სიკვდილით დასჯა არ შეიძლება იყოს სასარგებლო, რადგან ადამიანებს აძლევს სისასტიკის
მაგალითს;

1.2 სოციოლოგიის აღმოცენება

❖ ლამბერ ადოლფ ჟაკ კეტლე
მას სურდა დაემტკიცებინა, რომ სოციალური პროცესების მმართველი კანონები ისეთივე ზუსტია
როგორც მექანიკისა და მისი ანალოგიური კანონები.
 მთავარი ნაშრომი - “ადამიანი და მისი შესაძლებლობების განვითარება, ანუ სოციალური ფიზიკის
გამოცდილება.”

❖ ოგიუსტ კონტი
სახელწოდება მისცა სოციოლოგიურ მეცნიერებას. ფიქრობდა რომ მეცნიერებისა და განათლების
დახმარებით ყველა პრობლემის გადაჭრა შეიძლებოდა. დაავადებული საზოგადოების განკურნების
ერთადერთ გზად კი საზოგადოების შესახებ მეცნიერების შექმნას მოიაზრებდა. ახალ მეცნიერებას მან
უწოდა სოციოლოგია.
ეს მეცნიერება თავის აღმოჩენებს აწარმოებს ოთხი მეთოდით:
I. დაკვირვება;
II. ექსპერიმენტი;
III. შედარება;
IV. ისტორიული მეთოდი;
ასეთ მიდგომას პოზიტივიზმს უწოდებენ.
კონტის აზრით, საზოგადოება შედგება არა ცალკეული ინდივიდებისაგან, არამედ სოციალური
სისტემებისგან. ინდივიდსა და საზოგადოებას შორის კი ოჯახი იყო.
მან ჩამოაყალიბა საზოგადოებრივი პროგრესის ძირითადი კანონი, ანუ სამი სტადიის კანონი,
რომლის მიხედვით საზოგადოების განვითარების სტადიები შეესაბამება ადამინური გონების
განვითარების სტადიებს.

❖ კარლ მარქსი
სოციალური კონფლიქტის თეორიის ავტორი. მარქსი საზოგადოების განადგურებას და მისი
ახლით, უფრო სამართლიანით შეცვლაზეა ორიენტირებული.
ის ემხრობოდა საზოგადოების შეცვლას რევოლუციის გზით, ყველა სხვა სოციოლოგი -
რეფორმატორულს.
ეწინააღმდეგებოდა ანტაგონიზმს ანუ ერთი კლასის მიერ ექპლუატაციის გაწევას და სხვა კლასის
ხარჯზე ცხოვრებას. მარქსი ფიქრობდა, რომ ექსპლუატაციის რეფორმირება შეუძლებელი იყო და
გამოსავალი მხოლოდ მისი მოსპობაა.

❖ ემილ დიურკჰეიმი
დაიბადა მაშინ როდესაც ევროპაში მძვინვარებდა კაპიტალიზმი. სოციოლოგიაში სტრუქტურულ-
ფუნქციონალური მიდგომის ფუძემდებელი. დიურკჰეიმი საჭიროდ მიიჩნევდა სოციალურ ფაქტორეზე
(ტრადიციები, ზნე-ჩვეულებები, ქცევის წესები) დაყრდნობას და მათ შესწავლას ობიექტური
მეთოდებით.
სოციალური ფაქტორები არსებობენ იდივიდისგან დამოუკიდებლად და დაბადებისას მას ეს
ხვდება მზა სახით. სწორედ ამის საშუალებით რეგულირდება საზოგადოება.
ანომია (არანორმატულობა) - საზოგადოების მდგომარეობა, რომელიც ხასიათდება სოციალური
ერთსულოვნების არ არსებობით ან მისი მკვეთრი შესუსტებით. ეს მოწმობს რომ საზოგადოება აღარ
წარმოადგენს წევრების მიმართ მარეგურილებელ ძალას.
ანომიის ცნების საშუალებით დიურკჰეიმმა ახსნა თვითმკვლელობის მიზეზები და აღწერა თავის
ნაშრომში “თვითმკვლელობა”. დაასკვნა რომ ამის სათავეს წარმოადგენს სოციალური
ერთსულოვნების შესუსტება.
ერთი სახის სოციალურ ფაქტებს დიურკჰეიმი ხსნიდა სხვა სოციალური ფაქტების საშუალებით. ამ
შემთხვევაში თვითმკვლელობა ახსნა ინტეგრაციის საშუალებით.
ის განსაკუთრებულ მნიშვნელობას ანიჭებდა ტრადიციებს, რომელთა უმთავრეს განსახიერებად
თვლიდა მოხუცებს.
ადამიანურ საზოგადოებაში უმთავრეს მომენტად მიიჩნევდა სოციალურ სოლიდარობას.
სოლიდარობა სუფევს კოლექტიურ ცნობიერებაში - საერთო რწმენათა და გრძნობათა
ერთობლიობაში.

❖ მაქს ვებერი
 ის ყველაზე მაღლა აყენებდა ინდივიდს. საზოგადოების განვითარების მიზეზად ასახელებდა
კულტურულ ფასეულობებს. ვებერის თანახმად მხოლოდ ინდივიდს გააჩნია მოტივი, მიზაი, ინტერესი
და ცნობიერება.
ის ფიქრობდა რომ მხოლოდ სოციალურ სტატისტიკაზე დაყრდნობა არასწორია. მთავარი
მოტივთა მოძიებაა, რომელთაც შეუძლია ახსნას მოვლენათა შინაარსობრივი კავშირი.
როგორ გამოვავლინოთ მოტივი? - მეცნიერმა საკუთარი თავი უნდა დააყენოს იმის ადგილზე
ვისაც იკვლევს და გაარკვიოს რატომ მოიქცა ის ასე (მაგ: გაფიცვაზე დაკვირვებისას). სხვა
ადამიანების მოტივები იხსნება იმის ცოდნის წყალობით, რომ მსგავს სიტუაციაში ადამიანები
ერთნაირად მოქმედებენ.
ამრიგად ვებერმა ჩამოაყალიბა სოციალური ქმედების თეორია:
I. მიზნობრივ-რაციონალური;
II. ფასეულობრივ-რაციონალური;
III. ტრადიციული;
IV. აფექტური;
ბოლო ორი არ წარმოადგენს სოციოლოგიის საგანს, რადგან ადამიანი მას ასრულებს
ავტომატურად ან არაცნობიერად. ვებერი მხოლოდ პირველ ორს მიაკუთნებდა სოციოლოგიას და
უწოდებდა რაციონალურს.
ვებერი დაკავებული იყო ასევე სამართლის სოციოლოგიის პრობლემებითაც. ჩამოაყალიბა ცნება
“სამართლებრივი პერსონალი”, რომელბიც უფლებამოსილნი არიან თვალყური ადევნონ ნორმების
დაცვას.

1.3 სოციალური აზრის განვითარება საქართველოში

სოციოლოგია ვითარდება ოთხი საფეხურის მიხედვით:

➢ საზოგადოებრივი აზრი;
➢ სოციალური ფილოსოფია;
➢ პროტოსოციოლოგია;
➢ საკუთრივ სოციოლოგია;

❖ ილია ჭავჭავაძე
ილიამ საფუძველი ჩაუყარა ერის დანახვას სოციალური ყოფიერების ძირითად ფორმად. ერი
მიაჩნდა სოციალური ფილოსოფიის ანუ სოციალური აზრის ცენტრად.

❖ არჩილ ჯორჯაძე
მხარს უჭერდა საზოგადოების თანდათანობითი ევოლუციური სრულყოფის იდეას. კლასთა
ბრძოლაზე წინ ეროვნულ საკითხს აყენებდა. ჯორჯაძის თეორიაში ცენტრალური ადგილი უჭირავს
ეროვნულ პრობლემას.
1900-იან წლებში გამოქვეყნდა ჯორჯაძის თხზულებები “სამშობლო და მამულიშვილობა”,
“მასალები ქართველი ინტელიგენციის ისტორიისათვის”.
წინააღმდეგია ერთა ხელოვნური აღევის. მისი აზრით მრავალი ერის განადგურების მიზეზი
სწორედ ეს ბარბაროსული გზაა.
ეროვნული თვითშეგნება ვლინდება მამულიშვილობაში და თუ ეს გრძნობა ძაქრა და დაიკარგა
ერი განადგურების საფრთხის ქვეშ აღმოჩნდება.

❖ მიხეილ (მიხაკო) გიორგის ძე წერეთელი

XX საუკუნის პირველი სოციოლოგი. მისი ნაშრომია “ერი და კაცობრიობა”, სადაც
განმარტებულია კაცობრიობის, ერის, ხალხის ფენომენი.
წერეთლისთვის ამოსავალ წერტილს ერის ინტერესები წარმოადგენს. იგი უარყოფს კლასობრივი
ბრძოლის თეორიას. ეძებს ერის თავისუფლების გზებს. მისი მოძღვრება ემყარება თანამედროვე
ევროპულ სოციოლოგიურ თეორიებს.
მიხაკოს მოსაზრებები გამოირჩევა კვლევის მიმართულების ორიგინალობით.
 ❖ კ. კაპანელი (ჭანტურია)
კაპანელს ეკუთვნის სოციოლოგიური ორგანოტროპიზმის თეორია. ფილოსოფიური
ორგანოტროპიზმის თეორია მოიცავს სამ ძირითად მომენტს. ესაა:
I. გარემო პირობების ერთობლიობა;
II. არსის განსაზღვრულობა;
III. არსის უკუგავლენა მდგომარეობაზე;
მას კოსმოპოლიტობა დასწამეს და როგრც ანტიმარქსისტული მოძღვრების თეორეტიკოსი
მუდმივი დევნის ობიექტად იქცა.
საფუძველი ჩაუყარა ხელოვნების სოციოლოგიას საქართველოში. ასევე ლიტერატურული
ანალიზის საფუძველზე დაახასიათა ქართელის ერის სოციალური ფსიქოლოგია. ამით რამდენიმე
ათწლეულით გაუსწრო ევროპას.

❖ დიმიტრი უზნაძე
უზნაძის აზრით ფილოსოფიის საკითხებში ყველაზე მთავარი ადგილი უჭირავს პრობლემას
ცხოვრების აზრისა და მიზნის შესახებ. მის შეხედულებით ცხოვრების აზრი არის სოციალური
ცხოვრება და არა პირადი ბედნიერება. ისტორია ინახავს იმ ადამიანთა სახელებს, რომლებიც ამ
საქმეს ახმარენ თავიანთ ცხოვრებას.
დიმიტრი უზნაძე საზრისის საკითხს ორ განზომილებაში განიხილავს:
1. სოციალურ-კულტურული;
2. სოციალურ-ინდივიდუალური;
ადამიანი ქმნის კულტურას მაგრამ ამ დანიშნულების განხორცილება შეუძლებელია ინდივიდის
გზით, მას სოციალური ერთობა სჭირდება. დიმიტრი ამას ერებში ხედავს.
სიკვდილს ყოფიერების საზრისის გააზრებაში განმსაზღვრელად მიიჩნევს.

❖ გერონტი ქიქოძე
მისი მსოფლმხედველობის განმსაზღვრელია ადამიანური სამყაროს, ადამიანის პიროვნებისა და
კულტურის საზრისის ძიება, ეპოქის ხასიათის განსაზღვრა.
თანამედროვე ეპოქა ხასიათდება ინტელექტის გააბსოლუტებით, ქრება ინდივიდუალურობა.
ადამიანის კრიზისის მიზეზს ცხოვრების წესის შეცვლაში ხედავს და მისი დაძლევის საშუალებას
სიყვარულში ჭვრეტს.
მრავალი ნაშრომი აქვს მიძღვნილი ხელოვნების სოციოლოგიისადმი. განიხილავს ხელოვნებისა
და საზოგადოების მიმართებას. ეპოქის კრიზისის ერთ-ერთ შემადგენელ ნაწილად ხელოვნების
კრიზისი მიაჩნია. ეხება ხელოვნების არამხოლოდ ესთეტიურ, არამედ ეთიკურ ფუნქციასაც. მისი
აზრით ხელოვნებამ უნდა დაგვანახოს არამხოლოდ არსებული, არამედ მართებულიც.

❖ სერგი დანელია
დანელიას სოციალური აზროვნების საგანს შეადგენდა ქართულის სინამდვილე და მისი
განვითარების ტენდენციები. დაინტერესებული იყო საქართველოს სოციალური ყოფიერების
ანალიზით. ქართელი ერის აწმტო და მომავალი - ესაა მისი ანალიზის საგანი.
ეწინააღმდეგება სოციალ-დემოკრატების კლასობრივი ბრძოლის პრინციპებს. განსაკუთრებულ
მნიშვნელობას ანიჭებს განათლებასა და ეროვნული თვითცნობიერების გამოღვიძებას.

❖ ივანე ჯავახიშვილი
ჯავახიშვილმა პირველმა ჩაატარა საქართელოშ სამი ემპირიული ხასიათის სოციოლოგიური
გამოკვლევა. ერთ-ერთი მათგანი ეხება ქართულ სოფელს, დანარჩენი ორი კი - ქართველ
ახალგაზრდებს, რომლებიც სწავლობდნენ საზღვარგარეთ. პოლიტიკური ვითარების გამო
სოციოლოგიური კვლევები აღარ გაგრძელებულა.
ამ გამოკვლევებს უდიდესი ღირებულება გაანჩნია თანამედროვე კვლევებისთის, რადგან ესაა
საწყისი შედარებითი ანალიზისათვის.

❖ კოტე გორდელაძე
 ძირითადი ნაშრომი - “ორგანიცისტული მიმართულება ცოციოლოგიაში”, რომელშიც მოცემულია
ორგანიცისტული სოციოლოგიის ძირითადი მიმდინარეობის - ორგანოზტოპიზმის - კრიტიკა.

❖ კიტა მეგრელიძე
ძირითადი ნაშრომი - “აზროვნების სოციოლოგიის ძირითადი მიმართულებები”. მეგრელიძემ
აზროვნება განმარტა, როგორც თავისუფალი შემოქმედებით აქტივობა და დაახასიათა მისი
საზოგადოებრივი ბუნება.

ლექცია 2
სოციოლოგიის განმარტება
სოციოლოგია მეცნიერებაა საზოგადოების შესახებ, რომელიც შეისწავლის საზოგადოებაში
სხვადასხვა მდგომარეობის მქონე ადამიანთა ჯგუფების ურთიერთობებს. ადამიანთა ჯგუფები
ერთმანებითსგან განსხვავდებიან შემოსავლის ოდენობით, მოხმარების სტრუქტურით, ცხოვრების
წესით და სხვა.

სოციალური ერთობა - ადამიანთა მრავალრიცხოვანი ჯგუფები. აქედან გამომდინარე სოციოლოგიას

განმარტავენ, როგორც მეცნიერებას სოციალური ერთობების განვითარების, ფუნქციონირების
შესახებ.

ინდივიდებს და ჯგუფებს შორის ურთიერთქმედებას ხშირად მყარი სახე აქვს. სოციოლოგიაში ამას
სოციალურ ინსტიტუტებს უწოდებენ. შესაბამისად სოციოლოგია შესაძლოა განვმარტოთ როგორც
მეცნიერება სოციალური ინსტიტუტების ფუნქციონირების კანონზომიერების შესახებ.

გამოყოფენ ინსტიტუტთა 5 ძირითად კომპლექსს:

I. ეკონომიკური ინსტიტუტი - მათი დანიშნულებაა დანიშნულებაა საქონლისა და
მომსახურების წარმოება და განაწილება.
II. პოლიტიკური ინსტიტუტები - აწესრიგებენ ძალაუფლების გამოყენებას.
III. სტრატიფიკაციის ინსტიტუტი - განსაზღვრავენ რესურსებისა და სტატუსების
გადანაწილებას.
IV. ნათესაობის ინსტიტუტი - ქორწინება, ოჯახი, სოციალიზაციასთან.
V. კულტურის ინსტიტუტი - დაკავშირებულნი არიან რელიგიურ, მეცნიერულ და მხატვრულ
მოღვაწეობასთან.

მიკროსოციოლოგია - სწავლობს ადამიანთა ურთიერთობას ყოველდღიურ ცხოვრებაში .

მიკროდონეზე სოციოლოგების კვკევის ძირითადი თემაა ინდივიდების ქცევა, მათი მოტივები და ანუ
ის რაც გავლენას ახდენს საზოგადოების სტაბილურობაზე ან მიმდინარე ცვლილებებზე.

მაკროსოციოლოგია - შეისწავლის ყველა საზოგადოებისათვის საერთო ქცევის მოდელებს,

როგორიცაა ოჯახი, განათლება, რელიგია. ძირითადად ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოების
სხვადასხვა ნაწილის ურთიერთკავშირზე.

ძირითადი სოციოლოგიური მიდგომები

- დემოგრაფიული მიდგომა - შეისწავლის შობადობას, სიკვდილიანობას, მიგრაციას და

მასთან დაკავშირებულ პრობლემებს.
- ფსიქოლოგიური მიდგომა - ხსნის ადამინის ქცევის მოტივებს, ჩვევებს, სოციალურ
განწყობას.
- კოლექტივისტური მიდგომა - სწავლობს ორ ან მეტ ადამიანისაგან შემდგარ ჯგუფს.
მოცემული მიდგომა ასევე გამოიყენება ბიუროკრატიული ორგანიზაციების შესასწვლად.
 - კულტუროლოგიური მიდგომა - ქცევის წესები განიხილება, როგორც ცალკეული
ინდივიდების და ჯგუფების ქცევათა მარეგულირებელი ფაქტორი.

სოციოლოგიის მეცნიერულობის სამი სტრატეგია (პარადიგმა)

სოციოლოგიის მიმართ არსებობს ორი მოლოდინი:
1. განიხილება ცხოვრებაში მიზნის მიღწევისა და დაბრკოლების გადალახვის
სახელმძღვანელოდ;
2. საშუალებას გვაძლევს ვიწინასწარმეტყველოთ, ვმართოთ მოვლენები;
სოციოლოგია ხელს უწყობს სოციალური წესრიგის, წონასწორობის (ჰომეოსტაზის) შენარჩუნებას.
ანკეტაზე პასუხების რაოდენობრივი გადანაწილებით სოციოლოგი აჩვენებს ადამიანთა დიდი
ჯგუფის საშუალო სტატისტიკურ მოსაზრებებს.

“მეცნიერულობის” მოსაპოვებლად სოციოლოგია სამ სტრატეგიას იყენებდა.

I. დიურკჰაიმი - მეცნიერულობის პირველი ნიშანი ობიექტურობაა. კვლევის ობიექტი უნდა
გაიმიჯნოს შემსწავლელი სუბიექტისგან.
სოციალური ფაქტები უნდა შევისწავლოთ უშუალოდ, ობიექტურად, “გვერდიდან”
სისტემატიური დაკვირვებით;
II. ვებერი - სოციოლოგიამ ბრმად არ უნდა მიბაძოს საბუნებისმეტყველო მეცნიერებას.
საბუნებისმეტყველო მეცნიერება იკვლევს ფიზიკურ სინამდვილეს, სოციოლოგია კი
ადამიანურ რეალობას.
სამყაროში მიმდინარე მოვლენებს ახსნა სჭირდება, ინდივიდის ქცევა კი უშუალო ხასიათს
ატარებს.
ჰერმენევტიკული მეთოდი - მკვლევარმა საკუთარი თავი უნდა დააყენოს ტექსტის
ავტორის ადგილზე.
III. სოციოლოგიის მეცნიერულობა პრაქტიკაშია. სოციოლოგიისადმი ამ პრაქტიკულ-
პრაგმატულმა მიდგომამ მხარდაჭერა აშშ-ში მოიპოვა.

სოციოლოგიური ცოდნის სტრუქტურა

სოციალური ცოდნის სისტემაში ჩართულია მეტათეორიულ-ფილოსოფიური ხასიათის ცოდნაც.
ამიტომ სოციალური ცოდნის სტრუქტურა წარმოდგენილია 5 დონისგან შემდგარ სისტემად.
1 დონე სოციალური სამყაროს მეცნიერული სოციალური ცოდნის ფილოსიფიური
სურათი წინამძღვრები, მეტათეორიები, ზოგად
ინტუიციური წარმოდგენები.

2 დონე ზოგადი სოციალური თეორია ყველაზე აბსტრაქტული სოციალური

კატეგორიები.

3 დონე კერძო ანუ სპეციალური თეორიები ფორმალიზებული, ლოგიკურად

კომპაქტურნი.

4 დონე ემპირიული ცოდნა (ემპირიული მსხვილმაშტაბიანი გამოკვლევები.

სოციოლოგია)

5 დონე გამოყენებითი სოციოლოგია ყველა სახის პოლიტიკური გამოკითხვა,

საზოგადოებრივი აზრის შესწავლა.

სოციოლოგიური თეორიები
სოციალურ თეორიას სამი ძირითადი მიზანი აქვს:
✔ მოახდინოს სამყაროში მიმდინარე მოვლენების კლასიფიკაცია ისე რომ შესაძლებელი იყოს მათი
წარმოდგენა პერსპექტივაში;
✔ ახსნას მოვლენათა მიზეზები და იწინასწარმეტყველოს სად და როდის მოხდება მოვლენა
მომავალში;
✔ ახსნას თუ როგორ უნდა ვითარდებოდეს მოვლენები;

სრულყოფილი სახე ოთხ სოციალურ თეორიას აქვს:

1. ფუნქციონალიზმს; } მაკროსოც.
2. კონფლიქტის სოციალურ თეორიას;

3. სიმბოლური ინტერაქციონიზმისა და როლთა თეორიას; } მიკროსოც.

4. “გაცვლის” თეორიას;

გამოყენებითი და თეორიული სოციოლოგია

გამოყენებითი სოციოლოგია - გამოკვლევის თეორიული მოდელების, მეთოდოლოგიური
პრინციპების, მეთოდებისა და პროცედურების ერთობლიობაა. მთავრია ორიენტაცია პრაქტიკულ
სარგებელზე. გამოარჩევენ ორ ძირითად მეთოდს:
1. სოციალური ინჟნერია;
2. კლინიკური სოციოლოგია (ინჟინერ-სოციოლოგი და კლინიცისტ-სოციოლოგი)
ადანაშაულებენ აბსტრაქტულობაში.

თეორიული (აკადემიური) სოციოლოგია - ყურადღებას ამახვილებს სოციალური ქცევის

პრობლემებზე. შეისწავლის შემეცნებით საკითხებს, ამუშავებს საზოგადოების ზოგად თეორიებს.
ადანაშაულებენ გადაჭარბებულ პრაგმატიზმში;

[პირველი შუალედური]

ლექცია 4

საზოგადოების თეორია
❖ საზოგადოების კატეგორიის ადგილი სოციოლოგიაში
სოციოლოგია მეცნიერებაა საზოგადოებაზე და საზოგადოებრივ მეცნიერებაში
გამოვლენილ კანონზომიერებებზე. (პიტირიმ სოროკინი) სოციოლოგიის ასეთი განსაზღვრება
მომდინარეობს თვითონ სიტყვა "სოციოლოგიიდან", რაც ნიშნავს "მეცნიერებას საზოგადოების
შესახებ".
პიტირიმ სოროკინი და სხვა მეცნიერები საზოგადოების წევრებად არამხოლოდ ადამიანებს,
არამედ საგნებსაც განსაზღვრავდნენ, ამიტომ მნიშვნელოვანია მკვეთრად განვსაზღვროთ რა არის
საზოგადოება; ადამიანთა როგორ ერთობას და ურთიერთობის რა ფორმას შეიძლება ეწოდოს
საზოგადოება. არის თუ არა რაიმე კრიტერიუმი, რომელიც ამ ყოველივეს განსაზღვრავს?

● რუდოლფ შტამლერი ადამიანთა ურთიერთობის ფორმებში განასხვავებს ბიოლოგიურ და

სოციალურ თანაარსებობას, გამორიცხავს ბიოლოგიურს სოციალური ურთიერთობების
ფორმებიდან და ჩერდება სოციალურზე.

● მიხაკო წერეთელი - საზოგადოება არის ადამიანთა მიზანშეწონილი საქმიანობა, მათი

ძალების შეერთება მათ მოთხოვნილებათა დასაკმაყოფილებლად. ამ ფრაზაში სადაა
სოციალურის ცნების ბირთვი? მოთხოვნილებებში, მოქმედებაში, მიზანშეწონილობაში, თუ ძალთა
შემართებაში (ორგანიზებულობაში)? იგი მეოთხეზე ჩერდება, რადგან მასში ხედავს
სოციალურობის ელემენტს და სვამს კითხვას: ადამიანთა როგორ შეერთებაშია სოციალური
 ფაქტი? მიხაკო წერეთლისთვის საზოგადოების, სოციალურისა და სოციალური ფაქტების
განსაზღვრება ერთ განზომილებაში მოძრაობენ.

საზოგადოების ელემენტები:
● ადამიანთა სიმრავლე
● ადამიანთა შორის კავშირი
● დროის მომენტი (სპენსერს მიაჩნდა, რომ საზოგადოება არ არის ინდივიდთა დროებითი
თავმოყრა, არამედ მათი მუდმივი კავშირი.)
არსებობს ორი ტიპის საზოგადოება: დროებითი და მუდმივი.
● კავშირის ფორმა
● ცნობიერება
● თვითცნობიერება - თვითცნობიერება უფრო გვიანდელი პროდუქტია, ვიდრე სხვათა
ცნობიერება. ამიტომ თვითცნობიერება განვითარების უფრო მაღალი საფეხურია და
თვითცნობიერების დასახვა საზოგადოების შემქმნელად უფრო მეტის მოთხოვნის წაყენებაა.
● ნებელობა
● ფსიქიკა
● კულტურა - ყოველი საზოგადოება გარკვეული კულტურული ფენომენია. საზოგადოების
საფუძველია კულტურა, რომელიც არის ცნობიერების შედეგი.
● იდეალები და ღირებულებები - იდეალები პერსპექტივებს გვისახავს და გვაერთიანებს.
ღირებულებები კი ისაა რაც ადამინთა მოთხოვნილებებთან მიმართებაში ჩნდება და ძალა აქვს
ადამიანის მიმართ.
● მსოფლმხედველობა - გულისხმობს გარკვეულ ღირებულებებზე ორიენტირებას, ადამიანის
ღირებულებისა და ადგილის დადგენას. აღნიშნული ფენომენები ახასიათებს, როგორც
საზოგადოების თითოეულ წევრს, ისე მთელ საზოგადოებას.

შტამლერის აზრით, ადამიანთა ერთობლიობის თუ თანაარსებობის ორი ფორმა არსებობს -

ბუნებრივი და სოციალური. ბუნებრივი - ის რაც ადამიანებს საერთო აქვთ ცხოველთა სამყაროსთან.
შტამლერი თვლის, რომ საზოგადოების მაჩვენებელია ცხოვრების რეგულირება თუ გარეგანი
მოწესრიგებულობა.
ყოველივე რაც ოდესმე თქმულა ცხოველთა და მცენარეთა თანასაზოგადოებაზე, შედის
მხოლოდ ბუნებისმეცნიერების სფეროში. მას არაფერი აქვს საერთო სოციოლოგიასთან.

● იქნება თუ არა, ადამიანთა ისეთი სიმრავლე, როგორიცაა ბრბო საზოგადოებად ყოფნის

მაჩვენებელი?
ბრბო არაა ადამინათა ორგანული სოციალური კავშირის ფორმა, რადგან ბრბოს მოქმედება
ემყარება ინსტიქტებს და გაუცნობიერებელია.
საზოგადოება ადამიანთა მოწესრიგებული ურთიერთობის ფორმაა, ბრბოს კი ეს ყოველივე
აკლია. საზოგადოების განმსაზღვრელია ცნობიერება. ზოგიერთი სოციოლოგი სოციოლოგიის
აბსოლუტურ კრიტერიუმად თვლის ურთიერთობათა ცნობიერ სისტემას და ცნობიერებას.

❖ საზოგადოება და საზოგადოებანი (საზოგადოებათა განსხვავება აბსტრაქციის დონეთა

მიხედვით)
ზოგჯერ სოციოლოგები ფიქრობენ, რომ საზოგადოების ცნება ადამიანთა სამყაროზე უფრო
ფართოა, რადგან მასში შეჰყავთ უმაღლესი განვითარების სხვა ცხოველებიც, იმიტომ რომ
ცნობიერება ფსიქიკასთან არის დაკავშირებული. ფსიქიკა კი ცენტრალურ ნერვულ სისტემასთან.
შესაბამისად ცხოველები რომელთაც აქვთ ცენტრალური ნერვული სისტემა, ისევე ქმნიან
საზოგადოებას, როგორც ადამიანები.

● სოროკინი: “საზოგადოება ჯერ აღნიშნავს ურთიერთქმედებაში მყოფ ადამიანთა

ერთობლიობას და შემდეგ ურთიერთქმედებაში მყოფ უმაღლეს ორგანიზმთა ერთობლიობას.”

საზოგადოება დიფერენცირდება კრიტერიუმებით: სივრცისეული, სახელმწიფოსადმი

კუთვნილების, ერის, სოციალური ჯგუფის, პროფესიის და სხვა. ადამიანთა ჯგუფები, რომლებსაც
აერთიანებთ გარკვეული ნიშნები, მაგალითად ინტერესები, ღირებულებანი, ტერიტორია თუ
სხვა, ყველა შეიძლება იწოდებოდეს საზოგადოებად.

შტამლერი და დე გრეფი ასახელებენ სოციალურ მოვლენათა შვიდ ჯგუფს:

- ეკონომიკური;
- გენეტური გამრავლება;
- ხელოვნება;
- რელიგია და ცოდნა;
- ზნეობრივ-მორალური;
- სამართლებრივი;
- პოლიტიკური;
მიხაკო წერეთელი ამატებს მერვეს - ენას და ამ ფაქტების საერთო მნიშვნელად ასახელებს
მოწესრიგებულობას. საზოგადოება შეერთებულ ადამიანთა ისეთი კრებულია, რომელთა საერთო
ცხოვრება მოწესრიგებულია საერთო მიზნის მისაღწევად.
სხვა ავტორები აყალიბებენ პირობათა აუცილებელ ნუსხას, რომელთა გარეშეც ვერ ვუწოდებთ
საზოგადოებას. მარში და სმელზერი პირობათა ოთხ რიგს ასახელებენ:
- მუდმივი ტერიტორია;
- ადამიანებით მისი შევსება უნდა ხდებოდეს შობადობით და იმიგრაციით;
- განვითარებული კულტურა;
- პოლიტიკური დამოუკიდებლობა;
ეს ნიშნავს, რომ კოლონიური საზოგადოებები არ არის ნამდვილი საზოგადოებები. ამ მოსაზრების
ავტორები თვითონვე ეჭვქვეშ აყენებენ დასახელებულ პირობებს. მაგალითად ებრაელებს გააჩნიათ
კულტურა (საზოგადოებრიობის ერთ-ერთი განმსაზღვრელი ნიშანი), თუმცა არა მუდმივი ტერიტორია.
შესაბამისად, დასახელებულ ნიშანთაგან, არცერთს არ ენიჭება აფსოლუტური მნიშვნელობა. მათი
დანიშნულებაა გზა გაგვიკვალოს იმისთვის რომ შეგვეძლოს გარკვეულ სისტემას ვუწოდოთ
საზოგადოება.

ნაწილი 2

საზოგადოება
სოციოლოგიაში განასხვავებენ "საზოგადოების" ცნებას "მოსახლეობისგან". მოსახლეობა არის
ადამიანთა ერთობლიობა, რომლებიც გაერთიანებული არიან ერთიანი ტერიტორიით. ასეთი
კატეგორია საზოგადოებას ახასიათებს ფორმის თვალსაზრისით.
პლატონს (ძვ.წ.IV) ეკუთვნის იდეალური სახელმწიფოს - სრულყოფილი ადამიანური
საზოგადოების თეორიის შექმნის მცდელობა. პლატონი, პირველად ისტორიაში განიხილავს
საზოგადოებას როგორც ერთიან, შინაგანად ურთიერთდაკავშირებულ სოციალურ სისტემას. მხარეთა
ურთიერთკავშირის დარღვევისას ირღვევა საზოგადოების არსიც.
❖ საზოგადოება, როგორც სოციალური სისტემა
სოციალური სისტემების ქვეშ მოიაზრება ინდივიდებისა და სოციალური ჯგუფების
ერთიანობა, რომლებიც გაერთიანებულია მდგრადი კავშირებით და გარემოსთან
ურთიერთქმედებაშია.
XVIII-XIX საუკუნეებში მეცნიერთა უმეტესობა საზოგადოებას ადარებდა მექანიკურ სისტემას,
რომლის თითოეული "ჭანჭიკი" თავის სამუშაოს ასრულებდა. დარვინის ევოლუციის თეორიამ
შესაძლებელი გახადა საზოგადოების აღნაგობის შესახებ "მექანიკური" წარმოდგენის გადალახვა და
ხელი შეუწყო "ორგანიზმული" მოდელის განვითარებას.
დარვინის მიმდევარი იყო ინგლისელი სოციოლოგი ჰერბერტ სპენსერი. იგი თვლიდა, რომ
ევოლუცია ხსნის ბუნების ერთნაირობას ისევე, როგორც კერძო სოციალური და პიროვნული
ფენომენების ცვლილებას. იგი საზოგადოების წყობას ამსგავსებდა ცოცხალი ორგანიზმის წყობას.
საზოგადობრივი ცხოვრების თითოეულ სფეროს (ეკონომიკურს თუ პოლიტიკურს) ანალოგიები
გააჩნდა ადამიანის სხეულის ორგანოებს შორის და ატარებდა შესაბამის ფუნქციებს. მისი თეორია
სტრუქტურული ფუნქციონალიზმის წინამორბედია. მან პირველად გამოიყენა ცნებები:
"სტრუქტურა"; "ფუნქცია"; "სისტემა". მისი აზრით ცვლილებები სტრუქტურაში არ შეეხება მის
ფუნქციებს. სოციალური ერთეულის ზომების ზრდა მასში აღვივებს სოციალური აქტივობის
განაწილებას, შრომის ბუნებრივ დანაწილებას. დროთა განმავლობაში ორგანულმა თეორიამ
დაკარგა პოპულარობა.
საზოგადოებაზე წარმოდგენის ჩამოყალიბებაზე გავლენა იქონია სისტემების ზოგადმა თეორიამ
(ბოგდანოვი, ბერტალანფი). ეს თეორია უფრო დასრულებული სახით იქნა წარმოდგენილი
თოლქოთ პარსონის შრომებში, რომელიც მოქმედების თეორიის ავტორი და სტრუქტურულ-
ფუნქციონალური სკოლის დამფუძნებელი იყო. იგი შეეცადა შეექმნა ლოგიკურ-დედუქციური
თეორიული მეთოდი, რომელიც მოიცავდა ადამიანურ რეალობას მთელ მის მთლიანობასა და
მრავალფეროვნებაში. მან გამოყო სოციალური სისტემების ძირითადი ფუნქციები:

● სისტემის ადაპტირება გარეგანი ობიექტების მიმართ;

● მიზნის მიღწევა;
● ინტეგრირება;
● სტრუქტურის კვლავწარმოება და დაძაბულობის მოხსნა (ნორმატიულ მითითებათა დაცვა და
მათი შესრულების უზრუნველყოფა).

პარსონის აზრით, მოცემული სოციალური ფუნქციების რეალიზირება უზრუნველყოფილია

სხვადასხვა სოციალური ქვესისტემებით:

● ადაპტირების ფუნქცია - ეკონომიკური ქვესისტემით;

● მიზნის მიღწევის ფუნქცია - პოლიტიკური ქვესისტემით;
● ინტეგრირების ფუნქცია - სამართლებრივი ინსტიტუტებისა და ჩვეულებების ქვესისტემით;
● სტრუქტურის კვლავწარმოების ფუნქცია - რწმენის, მორალისა და სოციალიზაციის ორგანოთა
(ოჯახი, განათლების სისტემა) ქვესისტემებით;

სოციალური სისტემის საფუძველია სოციალური მოქმედება, რომელიც მოიცავს 4 სისტემას:

1. კულტურულს;
2. სოციალურს;
3. პიროვნულს;
4. ორგანულს.

პარსონი თვლის რომ ეს ქვესისტემები უდევს საფუძვლად ინდივიდთა შორის სოციალურ

ურთიერთობებს.
"თანამედროვე დასავლური სოციოლოგიის" ლექსიკონში "საზოგადოება" განხილულია 2 აზრით:

● ფართო გაგებით - ადამიანთა ყველა გაერთიანების ფორმების ურთიერთობას, რომლებშიც

ვლინდება მათი დამოკიდებულება ერთიმეორეზე.
● ვიწრო გაგებით - სტრუქტურულად თუ გენეტიკურად განსაზღვრულ
ა) ურთიერთობის ტიპს, რომელიც ისტორიულად განსაზღვრული მთლიანობაა;
ბ) ამ მდგრადი მთლიანობის შედარებით დამოუიდებელ მონაკვეთს (ასპექტს).

❖ სოციალური ურთიერთქმედება
სტრუქტურულ-ფუნქციონალური მოდელის მთავარი ღირებულებაა მისი ვერიფიკაცია და
თითოეული ადამიანის ცხოვრებასთან კავშირი. ამ თეორიის მიხედვით ადამიანსა და საზოგადოებას
შორის კავშირი აღწერილია "სოციალური სტატუსის", "სოციალური ურთიერთქმედების", "სოციალური
როლის" ცნებებით.
"სოციალური ურთიერთქმედების" კატეგორია ხელს უწყობს საზოგადოებრივი ცხოვრების
მუდმივად ასახვას, იძლევა მისი, როგორც პროცესის, წარმოდგენის საშუალებას.
 სოციალური ურთიერთქმედება არის ურთიერთგანპირობებული სოციალური ქმედებების
სისტემა, რაც გულისხმობს, რომ ერთი სუბიექტის ქმედება სხვა სუბიექტის საპასუხო ქმედების მიზეზსა
და შედეგს ერთდროულად წარმოადგენს. სოციალური ურთიერთქმედება გულისხმობს შემდეგი
ელემენტების აუცილებელ არსებობას:
● ურთიერთქმედების ორ ან მეტ სუბიექტს;
● ურთიერთმოლოდინების სისტემებს;
● თითოეული მხარის მიზანმიმართულ მოქმედებას;
● სოციალური ურთიეთქმედების გამტარებს.

1. სოციალური ურთიერთქმედების სუბიექტი შეიძლება იყოს ინდივიდიც და ჯგუფიც. საერთაშორისო

სამართლის სუბიექტი ყოველთვის სახელმწიფოა. ნებისმიერი ადამიანი მუდმივად გამოდის
სოციალური ურთიერთქმეების სუბიექტი ან ობიექტი. იგი თავისი განვითარების დონის,
მოპოვებული სტატუსის ან სოციალური როლის მიხედვით ცდილობს სოციალური
ურთიერთქმედების პარტნიორის არჩევას. შესაბამისად, გამოთქმა "მითხარი, ვინ არის შენი
მეგობარი, და გეტყვი, ვინ ხარ შენ" მართალი ყოფილა.

2. სოციალური ურთიერთქმედების ობიექტის არჩევისას სუბიექტი მოელის გარკვეულ ქმედებას

(საპასუხო რეაქციას). ამ რეაქციაზე დამოკიდებული სუბიექტის შემდგომი ქცევა და არჩეულ
ობიექტთან ურთიერთქმედების ფორმა. თუ რეაქცია უარყოფითია, კავშირი შემოიფარგლება
სოციალური კონტაქტით; თუ ნეიტრალურია, მაშინ შესაძლოა ურთიერთქმედება ან შედგეს, ან
შემოიფარგლოს სოიალური კონტაქტით; თუ დადებითია, ამ შემთხვევაში უფრო შესაძლოა, რომ
დაინტერესება იყოს სერიოზული. მოლოდინები ყოველთვის ატარებს ორმხრივ ხასიათს, ამიტომ
ადამიანი ყოველთვის წინასწარ აზრობრივად გაითამაშებს ურთიერთქმედების მოსალოდნელ
სიტუაციას.
ადამიანი, რომელსაც გააჩნია რამდენიმე სტატუსი, შესაბამისად თამაშობს სხვადასხვა
სოციალურ როლებს, მაგ. გამომძიებელს პროფესიული მოვალეობების შესრულების დროს
(ბრალდებულის დაკითხვისას) აქვს ობიექტისგან სხვაგვარი მოლოდინები, უბრალოდ
მოქალაქის როლის შესრულებისას კი სრულიად სხვაგვარი.

3. სოციალური ურთიერთქმედების სისტემაში ორივე მხარის მოქმედება ყოველთვის

მიზანმიმართულია (ორი ადამიანის ურთიერთობა ერთმანეთისკენაა მიმართული) და ატარებს
შერჩევით ხასიათს.
სოციალური ქმედება - ადამიანთა სოციალური მოქმედების ნებისმიერი სახის უმარტივესი
ელემენტი. ნებისმიერი სოციალური ურთიერთქმედება შედგება სოციალური ქმედებისგან. ეს
ცნება პირველად გამოიყენა ვებერმა. იგი სოციალური ქმედების ქვეშ მოიაზრებდა ადამიანის
ქმედებას, რომელიც მიეკუთვნება სხვა ადამიანთა ქმედებას ან ორიენტირებულია მასზე.
მთავარია ინდივიდის მოქმედების გაცნობიერებულობა და ორიენტირებულობა სხვაზე. ზოგიერთი
ავტორი (მაგ. ფროლოვი) ასკვნის, რომ სოციალური ქმედებები არ შეიძლება ეწოდოს
ადამიანთა ქცევებს, რომლებიც ორიენტირდება არასოციალურ საგნებზე. მაგ. თევზჭერა არ
შეიძლება სოციალური ქმედება იყოს, რადგან მიმართულია თევზისკენ და არა ადამიანისკენ.
ადამიანის ქმედებები არის მისი სოციალური არსებობის განვითარების გამოხატულება,
შედეგი. თვითმკვლელობაც ყოველთვის ინდივიდისთვის წარუმატებელი სოციალური
ვითარებების შედეგია. ნებისმიერი სოციალური ქმედების საფუძველი საზოგადოებრივი
ურთიერთობებია.
ვებერის მოთხოვნა, რომ სოციალურად ჩაითვალოს მხოლოდ მთლიანად გაცნობიერებული
ქმედებები, რომელთაც მივყავართ რაციონალურ ქცევამდე, არაკორექტულია. (ორი
ველოსიპედისტის მაგალითი) სოციალური ქმედების ანალიზისთვის ძირითადი ელემენტები:

● მოქმედი პირი;
● ქცევის აქტივიზაციის მოთხოვნილება;
● ქმედების მიზანი;
● ქმედების მეთოდი;
● სხვა მოქმედი პირი, რომლისკენაც მიმართულია ქმედება;
● ქმედების შედეგი.
4. სოციალური უთიერთქმედების გამტართა სისტემა (შუამავალთა სისტემა) - ენა, ჟესტები,
ციფრები, ანბანი. ეს ყოველივე სწორედ ბუნების გამოა გამოწვეული. ჟესტებითა და ბგერებით
ცდილობდნენ ჩვენი წინაპრები წინ აღდგომოდნენ ბუნებას. დღეს ყველაზე მძლავრი
სოციალური გადამცემი ენაა.
სოციალური ურთიერთქმედების სისტემა მრავალდონიანია. მისი ანალიზისას ერთ-ერთი
უმნიშვნელოვანესი ელემენტი დროის ინტერვალია. "ურთიერთქმედების" ცნება ასახავს
პროცესს, რომელიც მოიცავს სოციალურ კონტაქტებსა და სოციალურ ურთიერთობებს.
სოციალური კონტაქტი - ხანმოკლე, ადვილად წყვეტადი სოციალური ურთიერთქმედების ტიპი
(მაგ. ურთიერთობა ქუჩაში, მეტროში, მაღაზიაში). ფროლოვმა გამოყო სოციალური
კონტაქტის ტიპები:
1. სავარაუდო სივრცითი (გაშუალებული) კონტაქტი - როცა ინდივიდის ქცევა იცვლება
ადამიანთა გარკვეულ ადგილზე ყოფნის გამო.
2. ვიზუალური სივრცითი ("მდუმარე დასწრების") კონტაქტი - როცა ინდივიდის ქცევა
იცვლება სხვა ადამიანების ვიზუალური დაკვირვების გავლენით.
3. დაინტერესების კონტაქტები - დაკვირვების დროს ადამიანი აზრობრივად გადაარჩევს
გონებაში ყველა შესაძლო კანდიდატურას, რომელიც მას მიზნის მიღწევაში დაეხმარება (მაგ.
ობიექტის ადგილმდებარეობის გარკვევისთვის არ დავეკითხებით მცირეწლოვანს).
დაინტერესებულობის კონტაქტი შეიძლება გაგრძელდეს ან შეწყდეს სხვადასხვა ფაქტორთან
დაკავშირებით:
● მოტივაციისა და ინტერესის ძალა;
● ინტერესის ორმხრივობის ხარისხი;
● საკუთარი ინტერესის გაცნობიერების ხარისხი;
● გარემომცველი ვითარება.

4. გაცვლის კონტაქტი - ამ დროს ინდივიდები იწყებენ ხანმოკლე ურთიერთობებს, რაიმე

ინფორმაციის გაცვლით ერთმანეთს უთმობენ ყურადღებას. აქ მთავარია ინდივიდთა
მოქმედებაში ერთმანეთის ქცევის შეცვლის სურვილის არარსებობა. ინდივიდების ყურადღება
კონცენტრირდება არა ურთიერთობის შედეგზე, არამედ პროცესზე. თავიდან პიროვნების
არჩევა ატარებს შემთხვევით ხასიათს და შეიძლება შეიცვალოს. შჩეპანსკი ნაშრომში
"სოციოლოგიის ელემენტარული ცნებები" განიხილავის გაზეთის მაგალითს.

სოციალური ურთიერთობები - ასახავს ქცევის მდგრად სახეებს. სოციალური ურთიერთობები

ადამიანის მოქმედების პრიზმაში გადაიქცევა მის სოციალურ თვისებებად.
ინდივიდების სოციალური თვისებების ერთობლიობა, რომელიც ვლინდება სოციალური
ურთიერთქმედების დროს, აყალიბებს პიროვნების გარკვეულ სოციალურ ტიპს. ცნება "პიროვნების
სოციალური ტიპი" ასახავს სოციალური ურთიერთობების შედეგს.
ინსტიტუციონალიზაცია - საზოგადოებრივი ურთიერთობების, სოციალური ნორმების, წესების,
როლების გამოყოაფ და განმტკიცება, რაც ორიენტირებულია საზოგადოებრივი მოთხოვნილებების
დაკმაყოფილებაზე.

❖ საზოგადოებების ტიპოლოგია
საზოგადოების მრავალფეროვნებას სოციოლოგები ყოფენ ტიპებად, რომელთა
განმსაზღვრელი კრიტერიუმია. მაგ. თუ კრიტერიუმად ავიღებთ დამწერლობას, ყოველი
საზოგადოება იყოფა დამწერლობის მქონედ და არმქონედ (ცივილიზაციამდელად).
საზოგადოების მართვის დონეთა რაოდენობისა და სოციალური განფენილობის ხარისხის
მიხედვით საზოგადოება იყოფა ორ კლასად: მარტივად და რთულად. მარტივ საზოგადოებაში არ
არიან ქვეშევრდომები და ხელმძღვანელები მდიდრები და ღარიბები. ასეთია პირველყოფილი
ტომი. რთულ საზოგადოებაში არსებობს მართვის რამდენიმე დონე, მოსახლეობის სოციალური
 ფენები. გვხვდება გაბატონებული ფენები (ხელმძღვანელები). რთული საზოგადოებების გაჩენას
ხელი შეუწყო სახელმწიფოს წარმოქმნამ. ეს მოხდა დაახლ. 6 ათასი წლის წინ. მარტივი
საზოგადოებები კი 40 ათასი წლის წინ წარმოიშვა. ისინი წინასახელმწიფოებრივი
წარმონაქმნებია, დამწერლობამდელი. რთული საზოგადოება კი დამწერლობის მქონეს ემთხვევა.
მესამე კლასიფიკაციის საფუძველია საარსებო საშუალებების მოპოვების შესაძლებლობა.
ყველაზე ადრინდელია - ნადირობა და შემგროვებლობა. ყველაზე ხანგრძლივი იყო ადრინდელი
პერიოდი - პროტოსაზოგადოება (ადამიანთა ჯოგის პერიოდი). შემდგომ შემგროველობისგან
წარმოიშვა მებოსტნეობა, მისგან მიწათმოქმედება (მასთან აკავშირებენ სახელმწიფოს, ქალაქების,
დამწერლობის შექმნას). სამიწათმოქმედო/აგრარული ცივილიზაცია 200 წლის წინ შეცვალა
მრეწველობამ.
მარქსის წარმოდგენილ საზოგადოებათა ტიპოლოგიას საფუძვლად უდევს 2 კრიტერიუმი:
● წარმოების საშუალება;
● საკუთრების ფორმა;
საზოგადოებები, რომელთაც განასხვავებთ ენა, პოლიტიკური წყობა, ტრადიციები, მაგრამ
აერთიანებთ ეს ორი ნიშანი, შეადგენენ საზოგადოებრივ-ეკონომიკურ ფორმაციას. მარქსის
მიხედვით კაცობრიობამ გაიარა 4 ფორმაცია: პირველყოფელური, მონათმფლობელური,
ფეოდალური და კაპიტალისტური. მეხუთედ გამოცხადებული იყო კომუნისტური, რომელიც
მომავალში უნდა დამდგარიყო. თანამედროვე სოციოლოგია იყენებს ყველა ტიპოლოგიას.
ბელის სინთეზური მოდელი - მსოფლიო ისტორია იყოფა 3 სტადიად: წინაინდუსტრიულად ანუ
ტრადიციულად (განვითარების განმსაზ. ფაქტორი - სოფლის მეურნეობა, წამყვანი ინსტიტუტები -
ეკლესია და არმია), ინდუსტრიულად (მრეწველობა) და პოსტინდუსტრიულად (თეორიული
ცოდნა). როდესაც სტადია იცვლება, იცვლება საზოგადოების სტრუქტურაც. ინდუსტრიულიდან
პოსტინდუსტრიულზე გადასვლისას ეკონომიკა სასაქონლო წარმოებიდან მომსახურეობითზე
გადადის; კლასობივ დაყოფას პროფესიული ანაცვლებს. საკუთრება კარგავს თავის
მნიშვნელობას. გადამწყვეტი ხდება ცოდნა და განათლება. პოსტინდუსტრიულ ქვეყნებში (აშშ;
იაპონია) კი ჭარბობს ინფორმატიკა და მომსახურების სფერო. პირველოფილი ხანიდან
წინარეინდუსტრიულ ანუ ტრადიციულ სტადიაში გადასვლას ეწოდება ნეოლითური რევოლუცია,
ხოლო ინდუსტრიულში გადასვლას კი სამრეწველო რევოლუცია.

❖ საზოგადოების განვითარება
ერთმიმართულებიანი ცვლილებების თანმიმდევრულ პროცესს ეწოდება განვითარება.
სასურველი გზით, აღმავალი ხაზით განვითარებას ეწოდება პროგრესი, დაღმავალი ხაზით -
რეგრესი. სოციალური პროგრესის ცნება შეფასებითია და ის დაკავშირებულია საზოგადოების
სტრუქტურის დიფერენცირებასთან. ადამიანთა საზოგადოების სვლას გლობალურ, მსოფლიო-
ისტორიულ პროცესს ველურობის მდგომარეობიდან ცივილიზაციის მწვერვალებამდე ეწოდება
სოციალური პროგრესი. პროგრესი გლობალურია და ახასიათებს ადამიანებს მთელი ისტორიის
მანძილზე; რეგრესი კი ლოკალური და ხანმოკლეა.
სოციალური პროგრესის სახეებია:

● თანდათანობითი (ევოლუციური) - მისი მექანიზმია რეფორმა. რეფორმა არის

თანმიმდევრულ გარდაქმნათა რიგი, რომელიც არ ეხება არსებული სოციალური წყობის
საფუძვლებს. რეფორმა ითვლება სოციალურად, როცა ის აისახება ადამიანის ცხოვრების
წესზე (მაგ. სამედიცინო დაზღვევა).
● ნახტომისებური (რევოლუციური) - მისი მექანიზმია რევოლუცია. რევოლუცია არის
საზოგადოების ყველა ან უმეტესი მხარეები კომპლექსური ცვლილება, რომელიც სოციალური
წყობის საფუძვლებს ეხება.

რევოლუცია და რეფორმა განსხვავდებიან მასშტაბით, რეალიზაციის სუბიექტით, გამოყენების

სფეროებით. ისინი არ განსხვავდებიან ხანგრძლივობის მიხედვით. მიუხედევად იმისა, რომ
რეფორმები გულისხმობენ ნაწილობრივ გაუმჯობესებას, თავისუფლად შეგვიძლია შევადაროთ
რევოლუციებს (მაგ. ბატონყმობის გაუქმება). ისტორიაში უდიდეს რევოლუციად ითვლება
ნეოლითური რევოლუცია. მიწათმოქმედების გავრცელება ცეცხლის მოპოვების შემდეგ ყველაზე დიდ
მიღწევად ითვლება. ნეოლითურ რევოლუციას ადარებენ სამრეწველო რევოლუციას, თუმცა
ცალსახად ნეოლითური ყველაზე მნიშვნელოვანია.
 ლექცია 5

სამოქალაქო საზოგადოება
"ორგანიზებული საზოგადოებრივი ცხოვრების სფერო, რომელიც ნებაყოფლობითია,
თვითგანვითარებადია, სახელმწიფოსგან ავტონომიურია და შეკრულია საკანონმდებლო
წესრიგით”.

ყოველი საზოგადოება შედგება ინდივიდებისგან. მათ თავისი მიზნები და ინტერესები აქვთ, ხოლო
მათი ერთბლიობა შეადგენს საზოგადოებისთვის საერთო ინტერესების სფეროს, რომელსაც ყველა
მოქალაქე ემორჩილება. თუმცა, ინდივიდებს გააჩნიათ პირადი ინტერესებიც - აქედან გამომდინარე,
ყოველ საზოგადოებაში არსებობს საერთო-საზოგადოებრივი და კერძო-ინდივიდუალური
ინტერესები.

ისინი ხშირად განსხვავდებიან ერთმანეთისგან, რაც მათ შორის კონფლიქტის მიზეზი ხდება.
ხელისუფლება განაგებს საზოგადოების საერთო ინტერესების სფეროს. უფლებამოსილება აღარ
ვრცელდება მოქალაქეების კერძო ინტერესებზე.

ვის კომპეტენციას ეკუთვნის მოქალაქეთა პირადი ინტერესების დაკმაყოფილება? - თავად იმ

საზოგადოების, რომლის პირად ინტერესესებზეცაა საუბარი. ხელისუფლება ვალდებულია
ხელსაყრელი პირობები შეუქმნას მოქალაქეებს საკუთარი პირადი ინტერესების
დასაკმაყოფილებლად.

სამოქალაქო საზოგადოების მახასიათებლებია:

● ხელისუფლებისგან დამოუკიდებელი;
● თვითგანვითარებადი;
● ნებაყოფლობითი;
● ავტონომიური;
● შეკრულია საკანონმდებლო წესრიგით;
● თვითმმართველობა;
● ცნობიერება და მიზანდასახულობა;

ხელისუფლებასა და სამოქალაქო საზოგადოებას ერთმანეთისგან განსხვავებული მიზნები და

ფუნქციები აქვს, რაც განაპირობებს კიდეც მათ ურთიერთგამიჯნულობას. თუმცა, ისინი
ურთიერთკავშირში მყოფი ფენომენებია.

სამოქალაქო საზოგადოების არსებობისა და ნორმალური ფუნქციონირების პირობებს ქმნის

დემოკრატიურლი ხელისუფლება. აყალიბებს ბაზას, რომელის ჩარჩოებშიც სამოქალაქო
საზოგადოება მოქმედებს დამოუკიდებლად და თავისუფლად.
სამოქალაქო საზოგადოების ერთ-ერთი მნივნელოვანი ამოცანაა ხელისუფლების საქმიანობის
კონტროლი. პირდაპირი გზით სამოქალაქო საზოგადოება ვერ ჩაერევა ხელისუფლების
საქმიანობაში, თუმცა შეუძლია ზემოქმედება მოახდინოს მის საქმიანობაზე.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება და საზოგადოება

საზოგადოება, სამოქალაქო საზოგადოებად იქცევა მხოლოდ გარკვეულ პირობებში. სამოქალაქო

საზოგადოება ემყარება საჯარო (სახელმწიფო) და კერძო ინტერესების ოპტიმალურ შეხამებას.
ამიტომ სამოქალაქო საზოგადოებას უპირისპირდება საზოგადოება, სადაც ბატონობს
საზოგადოებრივი და პირადი ცხოვრების ტოტალური კონტროლი სახელმწიფოს მხრიდან.

❖ სამოქალაქო საზოგადოების წინამძღვრები

სამოქალაქო საზოგადოების ჩამოყალიბებას ესაჭიროება ქვემოთ ჩამოთვლილი წანამძღვრები.

➔ ეკონომიკური - კერძო საკუთრება, მრავალწყობიანი ეკონომიკა, თავისუფალი ბაზარი და

კონკურენცია;
 ➔ სოციალური - საზოგადოებაში საშუალო კლასის დიდი ხვედრითი წილი;
➔ კულტურული - მოსასხლეობის მაღალი საგანმანათლებლო დონე, სიტყვისა და რწმენის
თავისუფლება.
➔ პოლიტიკურ-სამართლებრივი - მოქალაქეთა სამართლებრივი თანასწორობა, უფლებათა
უზრუნველყოფა და მათი დაცვა;

სამოქალაქო საზოგადოების ძირითადი იდეები და პრინციპები - თავისუფლება, საკუთრების

ფორმების მრავალფეროვნება, საბაზრო ურთიერთობები;

➢ ადამიანის და მოქალაქის უფლებების უპირობო აღიარება და დაცვა;

➢ ლეგიტიმურობა და ხელისუფლების დემოკრატიული ხასიათი;
➢ სამართლებრივი სახელმწიფო - დამყარებული ხელისუფლების დანაწილების პრინციპსა და
ხელისუფალთა ურთიერთქმედებაზე;
➢ პოლიტიკური და იდეოლოგიური პლურალიზმი, ლეგალური ოპოზიციის არსებობა;
➢ სიტყვის თავისუფლება, მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების დამოუკიდებლობა;
➢ სახელმწიფოს ჩაურევლობა მოქალაქეთა კერძო ცხოვრებაში, მათი ორმხრივი
ვალდებულებები და პასუხისმგებლობა;
➢ სოციალური და ეროვნული თანხმობა, პარტნიორობა;
➢ ეფექტური სოციალური პოლიტიკა, რომელიც უზრუნველყოფს ადამიანთა ღირსეულ
ცხოვრებას.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება და სახელმწიფო

სამოქალაქო საზოგადოება - ურთიერთქმედებენ თავისუფალი ინდივიდები და ახდენენ

თავიანთი კერძო ინტერესების რეალიზებას.

სახელმწიფო - წარმოადგენს პოლიტიკური სუბიექტების ურთიერთქმედების მკაცრად

რეგლამენტირებულ სივრცეს.

სამოქალაქო საზოგადოება განუყრელადაა დაკავშირებული სამართლებრივ სახელმწიფოსთან.

ისინი არ არსებობენ ერთმანეთის გარეშე. სამართლებრივი სახელმწიფო უზრუნველყოფს კანონის
უზენაესობას, არის პიროვნების თავისუფლების გარანტი.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება - ფართო და ვიწრო გაგება

ვიწრო - ხშირად უიგივდება არასამთავრობო ორგანიზაციათა ერთობლიობას. ეს მისი ყველაზე უფრო

ვიწრო გაგებაა, რომელიც მსოფლიოში დაახლოებით 1990-იანი წლებიდან გავრცელდა.

ფართო - სამოქალაქო საზოგადოება განსხვავდება იმ საზოგადოებისაგან, სადაც ადამიანები

ყოველგვარი შეზღუდვების გარეშე მოქმედებენ. საზოგადოების „სამოქალაქო“ ხასიათი ამ გაგებით
უკავშირდება იმ შეზღუდვებს, რომლებსაც ადამიანები ნებაყოფლობით უწესებენ თავს, რათა მათი
ცხოვრება უფრო უსაფრთხო და პროდუქტიული, იყოს.

დღეს სამოქალაქო საზოგადოება არ თავსდება ოჯახის სფეროში - X, რადგან ის სცდება

ახლობლურ-პიროვნული ურთიერთობის საზღვრებს.

სამოქალაქო საზოგადოებასა და სახელმწიფო ძალაუფლებას ერთმანეთთან აკავშირებს

პოლიტიკური პარტიები - ✔. თავისი ბუნებით ეს პოლიტიკური პარტიები სამოქალაქო
საზოგადოების ორგანიზაციებია.

ბიზნესისა და სამოქალაქო საზოგადოების გადაკვეთაზე არსებობს ისეთი მნიშვნელოვანი

საზოგადოებრივი ინსტიტუტი, მედია - ✔. მედია, როგორც წესი, მოგებაზეა ორიენტირებული, ანუ
ბიზნესია. მაგრამ ყველაზე მეტად სწორედ მედიის მეშვეობით ხდება საზოგადოებრივი ინტერესებისა
და ღირებულებების გავრცელება. ამიტომ, მედიას ხშირად მაინც სამოქალაქო საზოგადოების
ნაწილადაც მოიაზრებენ.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება და რელიგიური კონფესიები - ✔

არსებობს სხვა საზოგადოებრივი პირები, რომლებიც ფორმალურად სამოქალაქო საზოგადოების
ფართე ცნებაში ხვდებიან, მაგრამ მის შიგნით განსაკუთრებული ადგილი უკავიათ. ასეთია,
მაგალითად, კონფესიური ორგანიზაციები თუ ეკლესიები. მათი განსაკუთრებულობის ძირითადი
მიზეზი ისაა, რომ თავად ისინი შეიძლება ენთუზიაზმით არ შეხვდნენ სამოქალაქო საზოგადოების
სისტემაში მათ მოაზრებას.

სამოქალაქო საზოგადოების ცნება, ლიბერალური ტრადიციიდან მოდის, რის გამოც ზოგიერთ

რელიგიურ ორგანიზაციას შეიძლება ნეგატიური დამოკიდებულება ჰქონდეს.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება და პროფკავშირები - X

სამოქალაქო საზოგადოების სისტემაში ერთგვარად განზე დგას პროფკავშირებიც: ეს არის

დაქირავებულ მუშაკთა ეკონომიკური ინტერესების გამომხატველი ორგანიზაციები. ისინი, გამოდიან,
როგორც ბიზნესის ოპონენტები, ამიტომ მათი ინტერესები მათ ბიზნესის სფეროსთან აბამს.

❖ სამოქალაქო საზოგადოება და კერძო გაერთიანებები - ✔

სამოქალაქო საზოგადოების ცნებაში შედის სხვადასხვა სახის კერძო გაერთიანება, რომელიც

შეიძლება არ ცდილობდეს რაიმე გავლენის მოხდენას საზოგადოებრივ გარემოზე: ასეთია,
მაგალითად, სხვადასხვა კლუბი ინტერესების მიხედვით.

❖ არასამოქალაქო საზოგადოება

ადამიანები შეიძლება ნებაყოფლობით გაერთიანდნენ სრულიად არალიბერალური მიზნებისა თუ

ღირებულებების გარშემოც. შეიძლება თუ არა, ფაშისტური, ძალადობაზე ორიენტირებული
ჯგუფები სამოქალაქო საზოგადოების ცნებაში შემოვიყვანოთ? ზოგიერთი ავტორი ხმარობს
ცნებას „არასამოქალაქო საზოგადოება“ ისეთი გაერთიანებების აღსანიშნავად, რომლებიც
სამოქალაქო ღირებულებებს უპირისპირდება. თუმცა არალიბერალური გაერთიანებები ხშირად
სრულიად აკმაყოფილებენ სამოქალაქო საზოგადოების ორგანიზაციის მოთხოვნებს.
მაგალითად, რასისტული ამერიკული ორგანიზაცია კუ-კლუქსკლანი.

❖ სამოქალაქო საზოგადოების განსაზღვრის პრობლემა

არისტოტელესათვის სამოქალაქო საზოგადოება იგივე იყო, რაც „პოლიტიკური ერთობა“, ან

„პოლიტიკური საზოგადოება“.

ძვ.წ. 212 წელს კარაკალას იმპერატორობის დროს, რომის იმპერიაში შემოღებულ იქნა
მოქალაქეობის ცნება. რომის მოქალაქეობა ადამიანის თავისუფლების სინონიმად გამოიყენებოდა.
შესაძლებელია მოცემული ისტორიული ფრაგმენტი წარმოადგენდეს დღევანდელი „სამოქალაქო
საზოგადოების“ თეორიის საფუძველს.

თანამედროვე სამოქალაქო საზოგადოება აახლოებს ერისა თუ ეთნოსის განმასხვავებელ ნიშნებს,

ხოლო შემდეგ კი ახდენს მათ იდენტიფიკაციას.

თანამედროვე გაგებით, სამოქალაქო საზოგადოება წარმოადგენს ადამიანთა ისეთ

თანაცხოვრებას, რომელსაც ახასიათებს ფართო და მჭიდრო ეკონომიკური, პოლიტიკური,
სამართლებრივი და კულტურული კავშირები წევრებს შორის, და რომელიც დამოუკიდებელია
სახელმწიფოსაგან.

ჯონ ლოკი: "სახელმწიფოს უზენაესი მიზანი საზოგადოების მართვაა. სამოქალაქო საზოგადოების

მიზანს კი საზოგადოების წევრთა შორის კავშირების ორგანიზაცია და განვითარება წარმოადგენს,
სამართლიანობის პრინციპების საფუძველზე".

- სახელმწიფო იცავს მთლიანად საზოგადოების ინტერესებს, სამოქალაქო საზოგადოება კი

იცავს კერძო ინტერესებს.
- სახელმწიფოში მოქმედებს სამართლებრივი ნორმები, სამოქალაქო საზოგადოება ეყრდნობა
ზნეობრივ ნორმებს, ტრადიციებს, მეცნიერებას.

ნებისმიერ სახელმწიფოში არსებობს გარკვეული სექტორები, რომელთაც სჭირდება დაცვა "ზედმეტი

ლიბერალიზაციისაგან". ერთ-ერთი ასეთი სექტორია თავისუფალი პრესა. სახელმწიფოს მხრივ
ზომიერი რეგულაციის გარეშე, წიგნები და ჟურნალ-გაზეთები შეიძლება გადაგვარდეს "ყავისფერ
ხმაურად", სახელმწიფოს მხრიდან მეტისმეტი ცენზურის დროს კი - "რუხ ხმაურად".

სამოქალაქო საზოგადოების დაუღალავი მტერი არის ტოტალიტარიზმი: ერთპიროვნული,

ერთპარტიული მმართველობა.

და ბოლოს, არსებობს სამოქალაქო და დემოკრატიული საზოგადოების კიდევ ერთი მეტოქე -

"ატომიზაცია". მასზე წერს თომას ჰობსი "ბურჟუაზიული საზოგადოება - ეს არის ომი ყველასი ყველას
წინააღმდეგ. ეს არის ისეთი ომი, რომელშიაც არა ჩანს მოკავშირე, მტერი კი ყველაა!"

საზოგადოება წარმოადგენს გზას, ერთგვარ ოქროს შუალედს ანარქიასა და დიქტატურას,

თავისუფლებასა და აუცილებლობას შორის.

❖ გიგა ზედანია

“დღეს სამოქალაქო საზოგადოება საქართველოში იმდენად სუსტია, რომ არის ცდუნება, ის

არარსებულად ჩათვალო.” საქართველოში არ არსებობს წევრობაზე დაფუძნებული ორგანიზაციები.
ენ-ჯი-ოები, რომელთა ერთობლიობასაც სამოქალაქო საზოგადოებას ვუწოდებთ. მოქალაქეთა
უმრავლესობა არაა გაწევრიანებული არცერთ ნებაყოფლობით ორგანიზაციაში. მათ ერთობლიობას
უფრო არაცივილური საზოგადოება შეიძლება, ვუწოდოთ - ამ ვითარებას ორი ძირითადი მიზეზი აქვს:

- სამოქალაქო კულტურის არარსებობა.

- გავლენისათვის საჭირო რესურსების თითქმის მთლიანი კონცენტრაცია სახელმწიფოს
ხელშია.

ამ ორი მიზეზის გამოა, რომ თითქმის მუდამ ერთადერთი გზა სახელმწიფო სტრუქტურებთან
თანამშრომლობა ან ზეწოლაა. ენ-ჯიოები დღეს სწორედ ამ პრინციპის მიხედვით არიან ორად
გაყოფილნი: ისინი, რომლებიც თანამშრომლობენ და ისინი, რომლებიც ზეწოლას ცდილობენ.
ეფექტი ორივე შემთხვევაში ძალიან მცირეა.

სამოქალაქო საზოგადოების როლს ჩვენში დღეს, უცხო ქვეყნის დიპლომატიური

წარმომადგენლობები ასრულებენ. “

ნაწილი 2
ღია და დახურული საზოგადოება
ვინ ვართ და რა საზოგადოებაში ვცხოვრობთ? - ამის ნიმუშია პოპერის ნამუშევარი (“ღია
საზოგადოება და მისი მტრები”). ის ინტერესდებოდა მეოცე საუკუნის სოციალური მდგომარეობით.
ტოტალიტარული რეჟიმის ფონზე საზოგადოება გაიყო - ღია და დახურულ საზოგადოებად.

იმდროინდელი პოლიტიკური ლიდერები - ჰიტლერი, მუსოლინი, სტალინი, ფრანკო კაცობრიობას

იყენებდნენ ახალი ფორმის მონობის დასამკვიდრებლად. დაბინდული ცნობიერების ადამიანები
გახდნენ დიქტატურის ნებელობის გამტარებლები. ამ დროს პოპერმა დაანახა საზოგადოებას რა
განასხვავებს თავისუფლებას ტოტალიტარიზმისგან.

დახურული საზოგადოება ღია საზოგადოება

წინა ცივილიზაციური საზოგადოებაა. დახურული დახურულ საზოგადოებასთან დაპირისპირებაში

საზოგადოების პირველი ფორმა გვაროვნულ-
ტომობრივი ცხოვრებით იწყება და კლასიკურ
ფორმას იღებს სპარტაში, სადაც
ტოტალიტარიზმი ბატონობდა.
- ინდივი ღირებულებებს მოკლებულია,
- ბრმად ენდობა ტრადიციებს და ჩვევებს
- ტოტალიტარულია.
- ანტირაციონალურია
ჩამოყალიბდა, დემოკრატიულ ათენში,
პერიკლეს ეპოქაში ჩამოყალიბდა.
- ზღუდავს კოლექტივს
- წინა პლანზე გამოჰყავს პიროვნება
- დამახასიათებელია სოციალურ-
კლასობრივი ბრძოლა
- მორალზე აიგება, ტრადიციები
 - ანტიჰუმანურია
- არ გააჩნია თვითკრიტიკის უნარი
- ადგილი არ აქვს ფილოსოფიურ
აზროვნებას
- განმსაზღვრელია ტრადიცია და რელიგია
- არ აქვს მორალი
- დახურული საზოგადოებისთვის მთავარი
კოლექტივია, ინდივიდი კი არაფერი.
ვერ ანსხვავებს ბუნებრივ და ნორმატიულ
კანონებს. მათ გააჩნიათ მონური ცნობიერება
(გულუბრყვილო მონიზმი); გამოარჩევენ მის ორ
ფორმას:
1. გულუბრყვილო ნატურალიზმი;
2. გულუბრყვილო კონვენციონალიზმი;
დახურული საზოგადოების მახასიათებელია
წოდებათა უთანასწორობაც. ასეთ
საზოგადოებაში ალტრუიზმი ანტიჰუმანიზმია,
რადგან ადამიანთა ინტერესები ეწირება
სახელმწიფოს. ამ საზოგადიებაში წოდებები არ
ცდილობენ ერთმანეთის ადგილის დაკავებას.
დახურულის საზოგადოების რღვევის პირველი
ნიშანი ფილოსოფიის წარმოშობაა.
ინარჩუნებენ ყოფიერებას, მაგრამ არ
არიან განმსაზღვრელი.
ღია საზოგადოებაში ცნობიერება იცვლება და
მკვიდრდება კრიტიკული დუალიზმი, სადაც
განასხვავებენ - ბუნებრივ (გამოხატავს
ჩვენგან დამოუკიდებელ გარდაუვალობას და
ხასიათდება ჭეშმარიტება-მცდარობით;
ბუნების კანონები უცვლელია) და
კონვენციონალურ (ადამიანის შექმნილია და
მათი დარღვევა შეიძლება) ნორმებს. მათ
ადამიანები აწესებენ, სწორედ ამიტომ ისინი
არიან პასუხისმგებელნიც.
ღია საზოგადოების ძირითადი ნიშანებია:
ჰუმანიზმი (ადამიანის რწმენა,მისდამი ნდობა
და ადამიანებს შორის ძმობა); კრიტიკული
ცნობიერება (დაკავშირებულია
ფილოსოფიასთან); დემოკრატია.
ღია საზოგადოებაში ანსხვავებენ ბუნებრივ და
ნორმატიულ კანონებს ბუნებრივია - მზის,
მთვარის მოძრაობა, გრავიტაციის კანონი,
წელიწადის დროების ცვლილება. ნორმატიულია
- 10 მცნება, სამართლებრივი ნორმები და
ათენის კანონები.

შესაძლოა ღია საზოგადოება დახურულადაც

იქცეს (მაგ. ფაშიზმი გერმანიაში იტალიასა და
ესპანეთში ტოტალიტარიზმი რუსეთში).

ჰოლიზმი - სახელმწიფოსა და საზოგადოების მთლიანობა და ერთიანობა.

გულუბრყვილო მონიზმიდან კრიტიკულ დუალიზმზე გადასვლის ეტაპები:

1. ბიოლოგიური ნატურალიზმი ⟶ საზოგადოების კანონები თვითნებურია, ისინი გამოიყენება
ბუნების მარადიული კანონებიდან. განვითარდა ორი მიმართულებით :
● ძლიერის უფლება სუსტზე;
● ჰუმანიზმი, ყველას თანასწორობა;
2. ეთიკური ანუ იურიდიული პოზიტივიზმი ⟶ ნორმების ფაქტებზე დაყვანაში მოიაზრება, მაგრამ
ეს ფაქტები სოციოლოგიურია და არა ბიოლოგიური;
3. ფსიქოლოგიური ანუ სპირიტუალისტური ნატურალიზმი ⟶ წინა ორის გაერთიანების
მცდელობაა. ისინი პოზიტივიზმს ამართლებენ ნორმათა თვითნებურობის მტკიცებაში . ნორმები
ადამიანთა და საზოგადოებათა შედეგია.

კრიტიკული დუალიზმის მიღწევის დროს ადამიანი ვითარდება პიროვნებამდე. ის აანალიზებს, რომ

კანონები ადაიანური ქმნილებაა. მის ცნობიერებას ენიჭება თავისუფლება და ამასთანავე
პასუხისმგებლობა.
 ლექცია 6

საზოგადოებრივი აზრი (სოციოლოგია)

❖ საზოგადოებრივი აზრის რაობა და როლი საზოგადოებაში
საზოგადოებრივი აზრი - მდგომარეობა, რომელიც გამოხატავს სოციალური ჯგუფების
დამოკიდებულებას სოციალური ფაქტების მიმართ.
ტარდი - პირველმა გააცნობიერა საზოგადოებრივ აზრსა და პუბლიკას შორის კავშირი და
ურთიერთგანპირობებულობა. საზოგადოებრივი აზრი პუბლიკისთვის იგივეა, რაც სული
სხეულისთვის. საზოგადოებრივი აზრი მოიცავს:
1. შეხედულებას, მსჯელობათა ერთობლიობას;
2. სურვილთა ერთობლიობას;
საზოგადოებრივ აზრს შეუძლია გარკვეული პოზიციის დაჭერა, რჩევის მოცემა და გარკვეულ
პრობლემაზე გადაწყვეტილების მიღება.
ლოული - ნაშრომში "საზოგადოებრივი აზრი და სახალხო მთავრობა" დაასკვნა, რომ
სახელმწიფოებრივი მართვის პროცესში საზოგადოებრივი აზრის გავლენის სფერო შეზღუდულია და
არსებობს პრობლემები, რომელთა გადაჭრა შეუძლებელია ხმის მიცემითა თუ საზოგადოებრივ აზრზე
აპელაციით.
ლიპინი - საზოგადოებრივი აზრის შეზღუდულობის მიზეზია ის, რომ ადამიანი ვერ აცნობიერებს
საკუთარ ინტერესებს და იგი იყენებს პრესის დამახინჯებულ ინფორმაციას. ლიპმანმა შემოიტანა
სტერეოტიპის ცნება. მისი აზრით სტერეოტიპი ადამიანურ ურთიერთობათა შინაგანი მახასიათებელია.
პიარ ბურდიე - საზოადოებრივი აზრი საერთოდ არ არსებობს, თუმცა რეალურად, ბჭობასა და
განხილვას თან ახლავს რაციონალურობის განსაზღვრული დონე. საზოგადოებრივი აზრი
რაციონალური ბჭობის შედეგია, მაგრამ არ არის აუცილებელი, რომ იგი მაინცდამაინც გონივრული
იყოს.
პოლიტიკური ურთიერთობების სისტემაში საზოგადოებრივი აზრის როლს განსაზღვრავს
ძალაუფლების ხასიათი. ტოტალიტარული რეჟიმი ცდილობს საზოგადოებრივი აზრის დათრგუნვას,
დემოკრატიული კი მასში მხარდაჭერას ეძებს.
საზოგადოებრივ აზრე უარყოფითად აისახება ტრადიციები და სტერეოტიპები ისევე, როგორც
სოციალური დაღლილობა, დაძაბულობა და სოციალურ სტრუქტურათა მოშლილობა.
ჩვენი საზოგადოება თანდათან ითვისებს საზოგადოებრივი აზრის გამოხატვის ფორმებს: არჩევნებს,
რეფერენდუმებს, მიტინგებს, გაფიცვებს და ა.შ. მაგრამ უნდობლობა მასობრივი გამოკითხვის
შედეგისადმი ძალაუფლების წარმომადგენლებს საშუალებას აძლევს შეეგებოს თავისუფალი
ინტერპრეტაციის.
პიერ ბურდიე - ცდილობს აჩვენოს, რომ ტრადიციულად გაგებული საზოგადოებრივი აზრი არ
არსებობს. იგი ყურადღებას ამახვილებს საზოგადოებრივი აზრის ტრადიციული მეთოდით
გამოკითხვისას დაშვებული შეცდომებისგან თავის დაზღვევაზე. აანალიზებს საზოგადოებრივი აზრის
გამოკითხვის პროცედურისთვის დამახასიათებელ დაშვებებს და წერს, რომ საზოგადოებრივი აზრის
გამოკითხვა მინიმუმ 3 პროსტულატის მიღებას გულისხმობს:
1. ის მოსაზრება, რომ ყოველ ადამიანს აქვს საკუთარი აზრი/შეხედულება სინამდვილეს არ
შესაბამება.
2. არ არის მართალი ის, რომ თითქოს თითოეული აზრი ერთნაირად რელევანტური და
მნიშვნელოვანია. ასეთი განსხვავებული აზრების შეჯამებამ შესაძლოა უაზრო ხელოვნურ
ფაქტებამდე მიგვიყვანოს.
3. არასწორია ის ფაქტიც, რომ თითოეულ რესპოდენტს ერთიდაიგივე კითხვები ეძლევა. ეს ქმნის
იმის ილუზიას, რომ გარკვეული პრობლემის შესახებ კონსესუსი არსებობს.
ამ სამი პოსტულატის უკრიტიკოდ მიღებას, ბუნდიეს აზრით, დეზინფორმაციის მთელი სერია
მოჰყვება. ამიტომ, ხშირად ტექნიკური თვალსაზრისით მკაცრად მოწმდება გამოკითხვები.
მაგალითად, ბუნდიე მიიჩნევდა, რომ "ეშმაკური" კითხვები კითხვარში მოსულა, რადგან ხშირად
კითხვები ისა დასმული, რომ პასუხები თავისთავად გამომდინარეობს.
 ნაწილი 2
საზოგადოებრივი აზრი (პიარი)
❖ რა არის საზოგადოებრივი აზრი?

საზოგადოება არის საერთო ინტერესებით და მიზნებით გაერთიანებული ადამიანების ერთობლიობა.

ხოლო საზოგადოებრივი აზრი - საზოგადოების შეხედულებების გამოვლენა კონკრეტულ საკითხზე.
საერთო პრობლემის მიმართ ინდივიდების აზრების ერთობლიობა.

“საზოგადოებივი აზრი არის მასობრივი ცნობიერების გარკვეული მდგომარეობა, რომელშიც

გამოხატულია განსხვავებული სოციალური ჯგუფების დამოკიდებულება ამათუიმ მოვლენის
მიმართ.”

როდესაც ეს დამოკიდებულებები გარკვეული საკითხის მიმართ საკმაოდ მყარდებიან, ამოდიან

ცნობიერების ზედაპირზე და ყალიბდებიან როგორც საზოგადოებრივი აზრები. შემდეგ კი ისინი
ვერბალური ან მოქმედებითი ფორმით გამოიხატება.

საზოგადოებრივი აზრი ახდენს სოციალური ჯგუფებისა და ინსტიტუტთა ქცევების რეგულირებას,

შემოაქვს და ამკვიდრებს სოციალური ურთიერთობების გარკვეულ ნორმებს.

საზოგადოებრივი აზრი განიხილება როგორც კოლექტიური პროდუქტი, მაგრამ შესაძლოა ამ აზრს არ

ეთანხმებოდეს შემავალი ჯგუფი. ამ პროცესში, რომელიმე უმცირესობის აზრს შეიძლება უფრო დიდი
გავლენა ჰქონდეს კოლექტიური აზრის ფორმირებაზე, ვიდრე უმრავლესობის აზრს.

საზოგადოებრივ აზრს მაკონტროლებელი, საკონსულტაციო და დირექტიული ფუნქციებიც

გააჩნია. მას შეუძლია გარკვეული პოზიციის დაჭერა, რჩევების მიცემა და ამათუიმ საზოგადოებრივი
პრობლემის თაობაზე გადაწყვეტილებების მიღებაც კი.

საზოგადოებრივი აზრი აღმოცენდება ადამიანთა ჯგუფებს შორის, რომლებიც ურთიერთობენ

ერთმანეთში. მოცემული პროცესი გულისხმობს პიროვნულ განსჯებს. კომუნიკაცია ამ პროცესის
შეუქცევადი ნაწილია.

❖ საზოგადოებრივი აზრის ფორმირება

საზოგადოებრივი აზრის ჩამოყალიბება გულისხმობს ადამიანთა მიერ შეხედულებების გაზიარებას და

დათმობებზე წასვლას - მხოლოდ ამის შედეგადაა შესაძლებელი საერთო აზრამდე მისვლა.
საზოგადოებრივი აზრის ფორმირების ყველაზე მისაღები გზაა დისკუსიები. მისი დონე და ხარისხი
დამოკიდებულია დისკუსიის ეფექტურობაზე.

საზოგადოებრივი აზრი ხშირად ცვალებადია და მის ფორმირებაზე დიდ გავლენას ახდენს

პროპაგანდა.

საზოგადოება შედგება აქტიური, და დაუინტერესებელი ინდივიდებისაგან. საზოგადოებისათვის

მნიშვნელოვანი პრობლემების წამოჭრას სწორედ დაინტერესებული ჯგუფები ახდენენ და ცდილობენ
დაუინტერესებელ ჯგუფებში ნდობის მოპოვებას. შესაბამისად, ეს დაუინტერესებელი ჯგუფები
მონაწილეობას ღებულობენ დისკუსიაშიც და გადაწყვეტილების მიღების პროცესშიც.

საზოგადოებრივი აზრი ჩამოყალიბებაზე გავლენას ახდენს დაინტერესებული ჯგუფი, ე.წ. ლობი,

ამიტომ იგი ძალიან მარტივად შეიძლება შეიცავდეს ჭეშმარიტ ან მცდარ წარმოდგენებს.
დაინტერესებული ჯგუფების მისწრაფებაა - მოახდინონ საზოგადოებრივი აზრით მანიპულირება.

❖ საზოგადოებრივი აზრის კვლევა

საზოგადოებაში განვითარებული მოვლენების ახსნისთვის, საზოგადოებრივი აზრით ე.წ.

მანიპულირებთვის – მნიშვნელოვანი პროცესი არის საზოგადოებრივი აზრის კვლევა. ეს
მნიშვნელოვანია როგორც სოციოლოგიისთვის, ასევე საზოგადოებრივი ურთიერთობების (PR)
თეორიისა და პრაქტიკისთვის და მარკეტინგული კომუნიკაციებისთვისაც. საზოგადოებრივი აზრის
კვლევის შედეგებზე მთლიანადაა დამოკიდებული თითეული ამ მიმართულების წარმატებული
ფუნქციონირება.
 ❖ საზოგადოების ცნება PR-ში

საზოგადოებასთან ურთიერთობების თეორიასა და პრაქტიკაში ერთ-ერთი საკვანძო საკითხია

“საზოგადოება”. ხშირად გამოიყენება, როგორც “აუდიტორიის” სინონიმი. ცნებები „საზოგადოება“
და „აუდიტორია“ ძალიან გავს ერთმანეთს, როდესაც ადამიანთა ცალკეული ჯგუფი განიხილება
როგორც გავლენის გარკვეული ფორმის ობიექტები.

პასიური აუდიტორია წარმოადგენს სპეციფიურ ინტერესს ამ სფეროს სპეციალისტებისათვის.

ამიტომაც PR სპეციალისტების მიერ მუშავდება კამპანიები ამ პასიური აუდიტორიის
გააქტიურებისთვის. სწორედ ამ არხით მიღებული აქტიური აუდიტორია არის საზოგადოება PR
სპეციალისტებისთვის. PR სპეციალისტის საქმიანობისთვის მიშვნელოვანია განსაზღვროს ადამიანი
საზოგადოების რომელ ჯგუფს მიეკუთვნება - აქტიურს თუ პასიურს.

PR სპეციალისტები ძირითადად ინტერესდებიან საზოგადოებრივი აზრის შემდეგი

მახასიათებლებით:

● მისამართულობა - მისამართულობის განსაზღვრა არის საზოგადოებრივი აზრის გაზომვის

ერთ-ერთი ყველაზე გავრცელებული ფორმა.
● ინტენსივობა - მაჩვენებელია, თუ რა ძალას ფლობს საზოაგდოებრივი აზრი.
● სტაბილურობა - აღნიშნავს დროის პერიოდს, როცა რესპონდენტთა მნიშვნელოვანი ნაწილი
ავლენს ერთსადაიმავე დამოკიდებულებას და ინტენსივობას.
● ინფორმაციული მოცულობა - აჩვენებს თუ რა მოცულობის ინფორმაციას ფლობს
საზოგადოება კონკრეტულ ობიექტზე.
● სოციალური მხარდაჭერა - ადასტურებს ადამიანების დარწმუნებულობას იმაში, რომ მათ
მოსაზრებებს იზიარებენ მოცემული სოციალური წრის სხვა წევრებიც.

❖ საზოგადოების ჯგუფების ტიპოლოგია (იდენტიფიკაცია)

იმის მიხედვით თუ კონკრეტულ სიტუაციაში რა ამოცანა აქვს ორგანიზაციას, შესაძლებელია

გამოვიყენოთ საზოგადოების ტიპოლიგიისადმი სხვადასხვა მიდგომები. ქვემოთ მოყვანილია
ტიპოლოგიის რამდენიმე მაგალითი:

I.

საზოგადოების დაჯგუფებებისას, PR სპეციალისტები ამოდიან პრაგმატული პოზიციიდან - გამოყოფენ

საზოგადოებაში იმ ჯგუფებს, რომელსაც ესა თუ ის ინსტიტუტი ან ორგანიზაცია მიიჩნევს „თავისად“.
ანუ საუბარია იმ ჯგუფებზე, რომლებზეც დამოკიდებულია ამ ინსტიტუტის წარმატება ან
წარუმატებლობა.

II.

PR-ის ლიტერატურაში, გარდა საზოგადოების ზოგადი ტიპოლოგიებისა, არსებობს მათი დაყოფის

სხვა ფორმაც - გარეგანი და შინაგანი.

გარეგანი ფორმა - მიეკუთვნებიან ადამიანები, რომლებიც არ არიან დაკავშირებულმი ამ

ორგანიზაციასთან.

შინაგანი ფორმა - მიეკუთვნებიან ის ადამიანები ვინც უშუალოდ შედიან ორგანიზაციის

შემადგენლობაში (დასაქმებულები, ხელმძღვანელები)

III.

PR საქმიანობისვის უფრო გამოსადეგად მიიჩნევენ ამერიკელი მკვლევარის, ჯერი ჰენდრიკსის

ტიპოლოგიას:
 ➔ მასობრივი ინფორმაციის საშუალებების წარმომადგენლები;
➔ უშუალოდ ორგანიზაციის საზოგადოება
➔ ადგილობრივი მაცხოვრებლები;
➔ ინვესტორები, სტატისტიკური სამსახურები, ინფორმაციის ქსელები, სადაზღვევო
ორგანიზაციები და ა.შ;
➔ სახელმწიფო სტრუქტურები;
➔ მომხმარებლები, მათი უფლებების დამცველები;
➔ პირადი ინტერესების მქონე საზოგადოებები;
IV.

საზოგადოების წონის თვალსაზრისით გამოიყოფა შემდეგი ჯგუფები:

● მთავარი, მეორადი და მარგინალური

➢ მთავარი - შეუძლია ყველაზე მეტი სარგებელი ან ვნება მოუტანოს ორგანიზაციას.
➢ მეორადი - ორგანიზაციისათვის გარკვეული მნიშვნელობა გააჩნია.
➢ მარგინალური - მისთვის ყველაზე ნაკლებად მნიშვნელოვანი.
● ტრადიციული და მომავალი
➢ ორგანიზაციის თანამშრომლები და მისი არსებული კლიენტები ამ ორგანიზაციისთვის
ტრადიციული საზოგადოებაა.
➢ სტუდენტები და პოტენციური კლიენტები წარმოადგენენ მათთვის მომავალ
საზოგადოებას.
● გარეშე პირები, ოპონენტები და მათ მიმართ გულგრილი ადამიანთა ჯგუფები; ასეთი
ტიპოლოგია მნიშვნელოვანია იმ თვალსაზრისით, რომ ორგანიზაცია სხვადსხვანაირად უნდა
მიუდგეს მის მომხრეებსა და მათ ვინც მის წინააღმდეგ გამოდის. მოწინააღმდეგეებთან
უფრო მეტი კომუნიკაცია და ურთიერთობის დალაგების მცდელობაა საჭირო.

V.

PR-ის მკვლევარები გამოყოფენ ასევე საზოგადოების შემედგ 4 ტიპს:

1. საზოგადოება, რომელიც ყველა პრობლემაზე რეაგირებს;

2. გულგრილი საზოგადოება, რომელიც არაფერზე არ რეაგირებს;
3. ერთი კონკრეტული პრობლემის ირგვლივ თავმოყრილი საზოგადოება;
4. საზოგადოება, რომელიც თავმოყრილია გამწვავებული პრობლემის
ირგვლივ;

PR-ის თანამედროვე სწავლებაში, საზოგადოების ტიპოლიგიების დროს განსაკუთრებული ყურადღება

ეთმობა ადამიანთა თავისებურებებისადმი ფსიქოლოგიურ მიდგომას; საზოგადოების ტიპოლოგია
მათი ინტერესებებისა და შეხედულებების მიხედვით ეფექტურად მოქმედებს კონკრეტული
პრობლემების და ამოცანების გადაწყვეტის დროს.

❖ საზოგადოების მიზნობრივი ჯგუფების განსაზღვრა

იმისათვის, რომ მოხდეს განსაზრვრა, საზოგადოების ესა თუ ის ჯგუფი როგორ რეაგირებას მოახდენს
პრობლემურ სიტუაციაზე - აუცილებელია მოხდეს საზოგადოების იდენტიფიცერება და საერთო
მახასიათებლებში ჩასმა.

PR -ის მკვლევარი გრუნიგი ახასიათებს საზოგადოების შემდეგ ჯგუფებს:

● არასაზოგაოდებრივი - ადამიანები, რომლებიც არ არიან ჩაბმულები საზოგადოებრივ

ცხოვრებაში.
● ლატენტური საზოგადოება - მოიცავს პრობლემური სიტუაციისადმი მიკერძოებულ
ადამიანებს, რომელთაც ჯერ არ გაუცნობიერებიათ მათი მონაწილეობა პრობლემურ
სიტუაციაში.
● გათვითცნობიერებული საზოგადოება - ადამიანები, რომლებიც აცნობიერებენ პრობლემურ
სიტუაციას, მაგრამ ჯერ არ გაუცვლიათ მოსაზრებები ამის თაობაზე.
● აქტიური საზოგადოება - ადამიანები, რომელთაც კიდეც გააცნობიერეს პრობლემური
სიტუაცია და კიდეც ჩაერთნენ მის მოგავრების პროცესში.
PR პროგრამისათვის ყველაზე მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ რა დონეზეა ადამიანთა ესა თუ ის ჯგუფი
ჩართული პრობლემურ სიტუაციაში და როგორ გავლენას ახდენენ მასზე, ვინ არიან და სად
ცხოვრობენ.

საზოგადოების მიზნობრივი ჯგუფების განსაზღვრაში მონაწილეობენ შემდეგი ფაქტორები:

1. გეოგრაფიული;
2. დემოგრაფიული - სქესი, ასაკი, განათლება. ეს საშუალებას იძლევა განისაზღვროს პირველი
მონახაზები ადამიანების პრობლემაში ჩართულობის თაობაზე.
3. ფსიქოლოგიური მახასიათებლები და ცხოვრების წესი
4. ფარული ძალაუფლების გათვალისწინება
5. ეკონომიკურ გავლენას სხვების აზრებსა და გადაწყვეტილებებზე
6. სტატუსის გათვალისწინება
7. რეპუტაციის გათვალისწინება

დგინდება ადამიანების პრობლემურ სიტუაციაში ჩართულობის ხარისხი და მათზე პრობლემური

სიტუაციის გავლენის დონე. ეს საშუალებას იძლევა ეფექტურად დაიგეგმოს და რეალიზდეს
პრობლემის მოგვარების PR გეგმა.

საზოგადოების ჩართულობის ხარისხის, ინტენსივობის და პრობლემის მიმართ

დამოკიდებულების განსასაზღვრად კი, სწორედ რომ სოციოლოგიური კვლევის მეთოდები
გამოიყენება.

❖ საზოგადოების პრიორიტეტული ჯგუფები PR საქმიანობაში

PR სპეციალისტები თავის საქმიანობაში ურთიერთობენ საზოგადოების გარკვეულ ჯგუფებთან. PR

საქმიანობის ერთ-ერთ მთავარ პრიორიტეტს წარმოადგენს განსაზღვროს თუ საზოგადოების რომელი
ჯგუფია მისთვის შესასწავლად პრიორიტეტული. ყურადღება ექცევა ასევე, საზოგადოების ისეთ
ჯგუფებსაც, რომლებიც პრიორიტეტულად არ ითვლება კონკრეტული პრობლემის ფარგლებში,
მაგრამ ასევე შეუძლია გავლენა იქონიოს PR კამპანიაზე.

❖ საზოგადოებრივი აზრის გავლენა და საზოგადოებრივ აზრზე გავლენა

ჯეიმს ლოველი წერდა: ‘’საზოგადოებრივი აზრის გავლენა ატმოსფერული წნევის იდენტურია - იგი
არ ჩანს, მაგრამ აქვს უზარმაზარი წნევა და გავლენა’’.

დემოკრატიულ ქვეყნებში საზოგადოებრივ აზრს სერიოზული გავლენის მოხდენა შეუძლია. PR-ის

ამოცანა სწორედ საზოგადოებრივი აზრის სწორი მიმართულებით მიმართვაა.

იმისთვის რომ საზოგადოებრივი აზრი მართო – ჯერ კარგად უნდა იცოდე მისი ევოლუცია, არსებული
მდგომარეობა და შესაძლო პროგრესი – ეს კი სოციოლოგიული კვლევების (საზოგადოებრივი აზრის
კვლევების) გარეშე წარმოუდგენელია.

გამოცდილებები გვაჩვენებენ, რომ საზოგადოებრივ აზრს აქვს ერთი გასაოცარი თვისება - იგი
იგნორირებას უკეთებს ისეთ თემებს, რომელიც მას არ აინტერესებს. შესაბამისად,
საზოგადოებისათვის დიდი მოცულობით ინფორმაციის მიწოდება მისთვის უინტერესო თემაზე
ყოველთვის არ იწვევს საზოგადოების დამოკიდებულების შეცვლას ჩვენთვის საჭირო
მიმართულებით.

აზრი - ესაა კონკრეტული პრობლემის მიმართ არსებული განწყობების გამოხატვა. ხოლო განწყობა
განიმარტება, როგორც ადამიანების მიდრეკილება თავისებურად აღიქვან გარკვეული პრობლემა ან
ობიექტი. განწყობების საფუძველზე, თითოეულ ადამიანს უყალიბდება ინდივიდუალური
ორიენტაციები სხვადასხვა ცხოვრებისეული ფაქტორების გავლენით.

[მეორე შუალედური]
 ლექცია 7
კულტურა
კულტურა - ესაა ადამიანთა მოქმედების ერთობლივი შედეგი. აღნიშნავს რაიმეს
განვითარების მაღალ დონეს. სიტყვა კულტურა ძველი რომაული წარმოშობისაა და აღნიშნავდა
მიწის დამუშავებას. პირველყოფილი ჯოგი ადამიანთა საზოგადოებად გარდაიქმნა მაშინ, როცა მან
შექმნა კულტურა. არ არსებობს საზოგადოება, რომელსაც არ გააჩნია კულტურა. ის
მრავლისმომცველია. შედის 10 მცნება ისევე, როგორც უწმაწური ხუმრობები.
კულტურის ქვეშ მოიაზრება სულიერ და მატერიალურ ფასეულობათა ერთობლიობა, რომელიც
შექმნილია ხალხის მიერ - მეცნიერება, ხელოვნება, განათლება.

ადამიანური კულტურის ყველა გამოვლინება შეიძლება დაიყოს ორ ნაწილად:

1) მატერიალური კულტურა - წარმოადგენს ხელოვნურად შექმნილი მატერიალურ ობიექტებს
(მაგ., ტაძრები, ავტომობილები, წიგნები).
2) არამატერიალური ანუ სულიერი კულტურა - „ხელთუქმნელი ძეგლი“: ცოდნა, უნარები,
იდეები...

მატერიალური და არამატერიალური კულტურის ელემენტები ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია.

მაგალითად: ცოდნა გადაეცემა სწორედ წიგნებით. მატერიალური კულტურის ელემენტები
შეიძლება განადგურდეს, თუმცა არამატერიალურის საფუძველზე შესაძლოა მათი აღდგენა.
არამატერიალური კულტურის ელემენტების დანაკარგი აღუდგენელია. სოციოლოგიაში, როგორც
წესი, განიხილავენ სწორედ არამატერიალურ კულტურას.

❖ კულტურის სტრუქტურა და შინაარსი

კულტური
ს
ელემენტი
კულტური
კულტურული
ს
კომპლექსი
ელემენტი კულტურული კულტურული
კულტური კომპლექსი ინსტიტუტი
ს კულტურული
ელემენტი კომპლექსი
კულტური
ს
ელემენტი
კულტურის ყველაზე მცირე, დაუნაწილებელ ერთეულს ეწოდება კულტურის ელემენტი.
მატერიალურ კულტურაში ეს შეიძლება იყოს მაგ., ქანჩი; არამატერიალურში - ხელის ჩამორთმევა.
იშვიათია ერთი ელემენტის დამოუკიდებლად არსებობა. ძირითადად ელემენტები
ერთმანეთთანაა დაკავშირებული.
კულტურულ ელემენტთა ერთობლიობას ეწოდება კულტურული კომპლექსი.
მაგ. ფეხბურთი არის კულტურული კომპლექსი. მასში შედის მატერიალური (ბურთი) და
არამატერიალური (თამაშის წესი, ეთიკა) ელემენტები.
რამდენიმე კულტურული კომპლექსის გაერთიანება ქმნის კულტურულ ინსტიტუტს (ოჯახს,
სკოლას). კერძოდ, ქორწინების ინსტიტუტი მოიცავს გაცნობის, ჯვრისწერის, ქორწილის და ა.შ.
კულტურულ კომპლექსებს.

❖ ფასეულობა
 კულტურის ფუნდამენტია ფასეულობები - ეწოდება ნებისმიერ ობიექტს, რომელსაც შეუძლია
საზოგადოებრივი მოთხოვნილებების დაკმაყოფილება. სხვადასხვა კულტურები ერთმანეთისგან
განსხვავდებიან განსხვავებული ფასეულობებით.
ბაზისური ფასეულობები განსაზღვრავენ კულტურის შინაარსს. ბაზისურ ფასეულობათა ფუნქციაა -
მოცემული კულტურის მქონე ჯგუფის მთლიანობის დაცვა. მას ხელს უშლის ეთნოცენტრიზმი (ამ დროს
საზოგადოებას საკუთარი კულტურა მიაჩნია ეტალონად).

ეთნოცენტრიზმი დადებით როლს თამაშობს. იგი ხელს უწყობს ჯგუფის შეკვრასა და

თვითმყოფადობის შენარჩუნებას. მეორე მხრივ ის შეიძლება გადაიზარდოს ნაციონალიზმსა და
ქსენოფობიაში. ამ დროს ხელს უშლის კულტურათა ურთიერთქმედებას და ზიანს აყენებს სოციალურ
ჯგუფსაც.
არსებობს საერთო, ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებებიც (უფროსების პატივისცემა). სწორედ
მათზე დაყრდნობითაა შესაძლებელი კულტურების ურთიერთქმედება და ასიმილირება.

ფასეულობები იყოფა:
● სუბსტრატის მიხედვით - მატერიალურად (სამკაულები) და იდეალურად (ღირსება);
● სუბიექტის მიხედვით - საზოგადოების (კანონმორჩილება), ეროვნების (პატრიოტიზმი), პარტიის
(იდეურობა), ინდივიდის (ფული) ფასეულობებად;
● მოთხოვნილების ხასიათის მიხედვით - მორალურ (პატიოსნება), ეკონომიკურ
(დისციპლინირებულობა) და პოლიტიკურ (კარიერიზმი) ფასეულობებად.

ფასეულობების წყალობით დაყოფილია ადამიანების შეხედულებები იმის შესახებ, თუ რა არის

სიკეთე, მშვენიერება, ბედნიერება და ა.შ. ფასეულობები მიუთითებენ თუ რა არის კულტურაში
ყველაზე მნიშვნელოვანი. კულტურულ ფასეულობათა განმტკიცებისა და შენარჩუნების საშუალებას
წარმოადგენს კულტურის ნორმები.

● ნორმა - საზოგადოდ მიღებული შესაბამისი, სათანადო ქცევის წესი, სტანდარტი. ნორმა

წარმოადგენს ადამიანთა ქცევის რეგულირების მთავარ საშუალებას. ნორმათა ერთობლიობა
წარმოქმნის ნორმატიულ სისტემას.

● ჩვეულება - ადამიანთა ქცევის ჩამოყალიბებული, სტერეოტიპული წესი. ზნე-ჩვეულებები - ესაა

ჯგუფისთვის განსაკუთრებით მნიშვნელოვანი ჩვეულებები.
წეს-ჩვეულებები - სიმბოლურ მოქმედებათა მკაცრად განსაზღვრული თანმიმდევრობა,
რომელშიც ხორცშესხმულია ესა თუ ის სოციალური იდეა.

● მორალი (ზნეობა) - ნორმათა ერთობლიობა, რომელსაც საფუძვლად უდევს მოცემული

კულტურისთვის დამახასიათებელი იდეალები.

● ტაბუ - რაიმე მოქმედებაზე, სიტყვაზე დაწესებული აბსოლუტური აკრძალვა.

● ტრადიცია - ჩვეულებები, რომლებიც ინახება და თაობიდან თაობებს გადაეცემა. მისი

გადაცემის ფორმებია:
➔ ფოლკლორი (ზეპირსიტყვიერი);
➔ იმიტაცია (ქცევის ნიმუშის გამეორება);

კულტურის ფორმები:
➢ ელიტარული - იქმნება საზოგადოების პრივილეგირებული ნაწილის მიერ. იგი მოიცავს
მოხდენილ ხელოვნებას, სერიოზულ მუსიკასა და მაღალინტელექტუალურ ლიტერატურას.

➢ ხალხური - იქმნება ანონიმ შემოქმედთა მიერ, რომელთაც არ გააჩნიათ პროფესიული

მომზადება.

➢ მასობრივი - იქმნება პროფესიონალ ავტორთა მიერ და ვრცელდება მასობრივი

 ინფორმაციის საშუალებით.

დომინირებული კულტურა: ფასეულობათა, რწმენათა, ტრადიციათა და წეს-ჩვეულებათა

ერთობლიობას, რომელთაც ხელმძღვანელობს საზოგადოების წევრების უმრავლესობა.

კულტურის სახეები:
➢ სუბკულტურა - მცირე კულტურულ სამყაროებს ეწოდება. საერთო კულტურის ნაწილი,
ფასეულობების, ტრადიციების, ჩვეულებების სისტემა, რომლებიც დამახასიათებელია დიდი
სოციალური ჯგუფებისთვის. სუბკულტურა დომინანტური კულტურისგან შეიძლება
განსხვავდებოდეს ენით, ქცევის მანერებით.

➢ კონტრკულტურა - აღნიშნავს ისეთ სუბკულტურას, რომელიც არა მხოლოდ განსხვავდება

დომინირებული კულტურისგან, არამედ კიდევ ეწინააღმდეგება მას.

❖ დელინკვენტური სუბკულტურა
სუბკულტურის შესწავლაში წვლილი მიუძღვის კოენს და მილერს.
სუბკულტურათა თეორია მიუთითებს, რომ დამნაშავეებს უყალიბდებათ თავიანთი მორალი,
ფასეულობათა სისტემა, რომელიც ეწინააღმდეგება საზოგადოების ფასეულობებს. მასში
გამართლებულია დანაშაული.
მილერი თვლიდა, რომ ასოციალური კულტურა ძირითადად დაბალ ფენებში ვითარდება. იგი
აღმოცენდება მიგრაციის დროს, როდესაც ინდივიდს არ შეუძლია ახალი გარემოს ფასეულობების
სწრაფად ათვისება. სუბკულტურა ვითარდება, რადგან არსებობს სხვა კულტურისადმი ადაპტირების
პრობლემა. დამნაშავეობის გამომწვევ ძირითად ფაქტორად სწორედ ასოციალური სუბკულტურა
ითვლება. დამნაშავეების უმეტესობა ბრალდებულია საზოგადოებრივი ნორმის დარღვევის გამო, ან
საკუთარი სტატუსის დამკვიდრების მისწრაფების გამო.
დამნაშავეთა სუბკულტურა დაკავშირებულია თავისუფლების აღკვეთის პირობებში პიროვნების
ხასიათის ცვლილებასთან. ფაქტორები, რომლებიც თავისუფლების აღკვეთას მოჰყვება არღვევს
ჩვეულ წესებს, მონოტონურ ხდის ცხოვრებას. მსჯავრდებულები კი ცდილობენ იპოვონ სოციალური
ფუნქციების შესრულების ხერხები.
ასოციალური სუბკულტურის აღმოცენების წყაროს წარმოადგენს თავისუფლებაზე ცხოვრების
პირობების არსებითი განსხვავება გამოსასწორებელი დაწესებულების პირობებისგან.
მსჯავრდებულები იწყებენ საკუთარი თავის შეცნობას, როგორც ერთიანი საზოგადოების წევრებად,
რომლებიც დაპირისპირებულნი არიან თავისუფალ ადამიანებთან.

❖ სუბკულტურის სტრუქტურა და შინაარსი

მსჯავრდებულთა საზოგადოების სისტემაში შეიძლება გამოიყოს სამი ძირითადი ჯგუფი:
● კოლონიის ადმინისტრაციასთან მსჯავრდებულთა ურთიერთობის მარეგულირებელი;
● მსჯავრდებულთა შორის ურთიერთობების მარეგულირებელი;
● მსჯავრდებულთა და კასტის წევრებს შორის ურთიერტობათა მარეგულირებელი;

სუბკულტურაში არის ტრადიციები სხვაგვარი ჩვეულებებით, მაგ., „ჩაწერა“ (ჯგუფში ახალბედების

მიღება). მისთვის დამახასიათებელია ფიცის დადება. ფიცის დამრღვევი გადაიგზავნება იერარქიის
დაბალ საფეხურებზე.
სუბკულტურაში არსებობს დაწყევლის რიტუალი. წყევლა მიმართულია დაწყევლილისადმი
მორალურ-ფსიქოლოგიური ზარალის მიყენებისკენ და ითვლება, რომ იგი მაგიურ ძალას ფლობს.
სუბკულტურის სხვა გამოვლინებებს მიეკუთვნება ჟარგონი, ტატუირება და მეტსახელები.
საზოგადოებაში შესვლა აუცილებლად დაკავშირებულია ჟარგონის ათვისებასთან. ჟარგონი არის
პირობითი ენის სახესხვაობა, ასეთი ენები აქვს ბევრ სოციალურ ჯგუფს (ახალგაზრდული სლენგი).
ტატუირებები მსჯავრდებულთა საზოგადოებაში, ისევე როგორც პირველყოფილ ტომებში,
ასრულებენ სხვადასხვა სოციალურ ფუნქციებს:
➔ განკერძოები - გარკვეული გაერთიანების მიკუთვნების ნიშანი;
➔ სტრატიფიკაციული - გარკვეული კასტისადმი მიკუთვნების ნიშანი.
➔ დეკორატიული - ესთეტიკური მოთხოვნილებების დასაკმაყოფილებლად.
 ლექცია 8

ოჯახი
ოჯახი არის მრავალდონიანი სოციალური წარმონაქმნი. რგოლი, რომელიც აკავშირებს
ადამიანის არა მხოლოდ ბიოლოგიურ და სოციალურ, არამედ ინდივიდუალურ და საზოგადოებრივ
ცხოვრებას;

❖ ოჯახისა და ქორწინების ცნება სოციოლოგიაში

ოჯახისა და ქორწინების ცნებები ერთმანეთთან მჭიდრო კავშირშია, მაგრამ არ არის იგივე.
ქორწინება არის საზოგადოების მიერ სანქცირებული და რეგულირებული ქალისა და
მამაკაცის ურთიერთობის ფორმა. ესაა სოციალური ინსტიტუტი, რომელიც ახდენს სქესებს
შორის ურთიერთობის რეგულირებას.
სოციოლოგიაში ოჯახი შეისწავლება ორი სპექტრით ⟶ სოციალური ინსტიტუტი და პირველადი
მცირე ჯგუფი.
მაკროდონეზე ოჯახი წარმოადგენს ურთიერთსაწინააღმდეგო სქესის წარმომადგენლებსა და
მათ შვილებს შორის ურთიერთობათა სისტემას.
მიკროდონეზე ოჯახი არის მცირე ჯგუფი, რომლის წევრები დაკავშირებულნი არიან საქორწინო
ან ნათესაობრივი ურთიერთობებით.
ნათესაობა - ადამიანთა ერთობლიობა, რომლებიც დაკავშირებული არიან საერთო
წინაპრებით. სისხლის ნათესაობის გარდა არსებობს „მიმღები ნათესაობის“ სოციალური ინსტიტუტი,
დაკავშირებული შვილის აყვანასთან.

❖ ოჯახის ფუნქციები და მისი სასიცოცხლო ციკლი

კაცობრიობამ თავისი განვითარების პროცესში ოჯახს დაუტოვა ის ფუნქციები, რომლებიც
განაპირობებენ ადამიანის პიროვნული თვისებების თვითრეალიზაციას.

ოჯახის სპეციფიკური ფუნქციებია: ოჯახის არასპეციფიკური ფუნქციები:

● რეპროდუქტიული (შვილების
დაბადება);
● სოციალიზაციის (შვილების აღზრდა);
● სექსუალური კონტროლის;
● სამეურნეო-საყოფაცხოვრებო.
● საკუთრების, სოციალური სტატუსის
დაგროვება და გადაცემა;
● საშინაო მეურნეობის წარმოება;
● დასვენებისა და თავისუფალი დროის
მოწესრიგება;
● ჯანმრთელობისთვის ზრუნვა;
● სტრესებისაგან დაცვა;
● სოციალური უსამართლობისაგან
დაცვა.

ოჯახის სასიცოცხლო ციკლი - საქორწინო-საოჯახო ურთიერთობების აღმოცენების,

ჩამოყალიბების, საკუთარი ფუნქციების რეალიზაციისა და არსებობის დასრულების პროცესი.
ოჯახი შეიცავს სასიცოცხლო ციკლის შემდეგ სტადიებს:
I. უშვილობის სტადია - ნებისმიერი თანამედროვე ოჯახის ოფიციალური დაბადების ისტორია
იწყება ქორწინებაში შესვლით.
II. რეპროდუქციული შობადობის სტადია - პირველი ბავშვის დაბადება.
III. სოციალიზაციის შობადობის სტადია - ბავშვის დაბადებიდან უკანასკნელი შვილის მიერ
ოჯახის შექმნისა და საკუთარი შვილის დაბადებამდე.
IV. წინაპირობის სტადია - საწყისს იღებს გამოცალკევებულ ახალგაზრდა ოჯახში პირმშოს
დაბადების მომენტში და მთავრდება ერთ-ერთი უფროსის გარდაცვალებით.
 ❖ ქორწინების ისტორიული ფორმების კლასიფიცირება და სახეები

საქორწინო ჯგუფის ზომებისა და სტრუქტურის ● მონოგამია - ერთი ქალისა და ერთი

მიხედვით გამოიყოფა: მამაკაცის საქორწინო კავშირი.
● პოლიგამია - ორზე მეტი პარტნიორის
საქორწინო კავშირი.
პოლიგამიის სახესხვაობები:
1. პოლიგონია (მრავალცოლიანობა) -
მამაკაცი რამდენიმე ქალბატონთან
იმყოფება საქორწინო კავშირში.
პოლიგონია აღიარებულია ისლამის
მიერ;
2. პოლიანდრია (მრავალქმრიანობა) -
როდესაც ერთი ქალი რამდენიმე
მამაკაცთან იმყოფება ქორწინებაში.
3. ჯგუფური ქორწინება - რამდენიმე
მამაკაცის საქორწინო კავშირი რამდენიმე
ქალთან.

საქორწინო პარტნიორის არჩევის ხერხის ● ეგზოგამური ქორწინება - როცა ჯგუფის

მიხედვით: წევრი ვალდებულია საქორწინო პარტნიორი
აირჩიოს თავისი ჯგუფის გარეთ.
● ენდოგამური ქორწინება - როცა მეუღლის
შესაძლო არჩევანი შემოსაზღვრულია
საკუთარი ჯგუფის ჩარჩოებში.

მეუღლეების საცხოვრებელი ადგილის ● პატრილოკალური ქორწინება - მეუღლეები

მიხედვით: ცხოვრობენ ქმრის მშობლებთან;
● მატრილოკალური ქორწინება - მეუღლეები
ცხოვრობენ ცოლის მშობლებთან;
● დისლოკალური ქორწინება - მეუღლეები
ცხოვრობენ ცალ-ცალკე, თითოეული თავის
სისხლით ნათესავებთან;
● უნილოკალური ქორწინება - მეუღლეები
ცხოვრობენ ერთად, მაგრამ ნათესავებისგან
განცალკევებით.

ნათესაობის ხარისხის მიხედვით: ● სისხლით ნათესაურ ოჯახს - შედგებოდა

სხვადასხვა თაობის მდედრობითი ან
მამრობითი ხაზის სისხლით ნათესავებისგან.
● ცოლ-ქმრულ ოჯახს - შედგებოდა
მეუღლეებისგან და მათი შვილებისგან.

ოჯახში თაობების რაოდენობის მიხედვით: ● ნუკლეარული ოჯახი - შეიცავს მხოლოდ ორ

თაობას.
● გაფართოებული ოჯახი - შედგება ერთად
მცხოვრები სისხლით ნათესავების დიდი
რაოდენობის თაობებისგან.

ეკონომიკური ბატონობით: ● პატრიარქალური ოჯახი;

● მატრიარქალური ოჯახი;

მშობლების რიცხვის მიხედვით: ● სრული ოჯახი - როცა სახელზეა ორივე

 მშობელი;
● არასრული ოჯახი - როცა ერთ-ერთი მშობელი
აკლია;

შვილების რაოდენობის მიხედვით: ● უშვილო ოჯახი;

● ერთშვილიანი ოჯახი;
● მრავალშვილიანი ოჯახი.
მოკლედ რომ ვთქვათ, ზემოთ ჩამოთვლილის გათვალისწინებით, ოჯახის ტიპები სოციოლოგიაში
შემდეგია:
➢ ნათესაური: სისხლით და ცოლქმრული;
➢ თაობის რაოდენობის მიხედვით: ნუკლეარული და გაფართოებული;
➢ მშობლების რიცხვის მიხედვით: სრული ოჯახი, არასრული ოჯახი;
➢ შვილების რაოდენობის მიხედვით: უშვილო, ერთშვილიანი, მრავალშვილიანი;

გვარი - არის მცირე ეთნიკური ჯგუფი, რომლის წარმომადგენლები დაკავშირებულნი არიან

სისხლისმიერი კავშირებით და მიჰყავთ თავიანთი წარმომავლობა ერთი (დედის/მამის) ხაზით.
გვარი იყო დიდი სისხლით ნათესაური ოჯახი. გვარებს არ შეეძლოთ არსებობა ერთმანეთისგან
იზოლირებულად და გარდაუვლად ერთიანდებოდნენ ტომებში.

❖ საოჯახო-საქორწინო ურთიერთობების განვითარება საქართველოში

ტრადიციული ოჯახი თანამედროვე ოჯახი

დაფუძნებულია ცხოვრების ნათესაობრივ არსებობს თანამედროვე ინდუსტრიული

ტრადიციული საზოგადოების პრინციპებზე; საზოგადოების პირობებში;

1. ნათესაობრივი ღირებულებები 1. თანამედროვე ოჯახში ნათესაობა

გადაწონიან ინდივიდის მოგების
მაქსიმიზაციას;
2. აგრარულ მოდელში ყველა ზრდასრული
ადამიანი მუშაობს არა
გასამრჯელოსთვის, არამედ საკუთარი
თავისთვის;
გამიჯნულია სოციალურ-ეკონომიკური
მოქმედებისგან, პირველობას უთმობს რა
ინდივიდის ეკონომიკურ მიზნებს;
2. ოჯახის თანამედროვე მოდელი
დაკავშირებულია სახლისა და სამსახურის
გაყოფასთან;

3. უმნიშვნელო ფსიქოლოგიური
დანაწევრება საოჯახო მეურნეობასა და
სოფლის თემს შორის კონტრასტს ქმნის
სახლისა და არაოჯახურ სამყაროში
4. სოციალური და ტერიტორიული
მობილობა დაკავშირებულია - შვილები
აგრძელებენ მამის სოციალურ სტატუსს;
5. იერარქიაში პირველი ადგილი უჭირავს
საოჯახო პასუხისმგებლობას, მშობლების
ავტორიტეტის დომინირებას;
6. მეუღლის არჩევის „დახურული“ სისტემა;
7. სამი თაობისგან შემდგარი
გაფართოებული საოჯახო-ნათესაობრივი
სისტემები;
3. ფსიქოლოგიური დანაწევრება გავლენას
არ ახდენს სახლისა და არაოჯახურ
სამყაროს შორის;
4. ინდუსტრიალიზაციის სტადიაში შვილების
არასაოჯახო მობილობა;
5. საოჯახო ცენტრიზმის სისტემა ადგილს
უთმობს ეგოცენტრიზმის სისტემას;
6. “დახურული” იცვლება „ღია“ სისტემით,
რომელიც ემყარება ახალგაზრდა
ადამიანების პიროვნებათშორის
არჩევითობას დამოუკიდებლად;
7. დეცენტრალიზებული ნუკლეარული
ოჯახები;
8. რეპროდუქციულ ციკლში
ინდივიადუალურ ჩარევაზე, ე.ი.
 ფეხმძიმობის შეწყვეტა;
8. კონტრაცეპციის გამოყენების მკაცრი
ტაბუდადებული თემა; 9. გაყრაზე, რომელიც გამოწვეულია
მეუღლეების პიროვნებათშორისი
9. ქმრის ინიციატივით (უშვილობის გამო) შეუთავსებლობით;
გაყრა;

ეთნოგრაფიული მასალების მიხედვით მოწმდება საქართველოში 3 სახის ნათესაობა -

➔ სისხლიერი;
★ აგნატიკური (მამისა ხაზით გაერთიანებული მოდგმა);
★ კოგნატიკური (დედის ხაზით გაერთიანებული მოდგმა);
➔ მოყვრობითი;
➔ ხელოვნური;

დაქორწინებისთვის სავალდებულო წინაპირობა იყო ეგზოგამია (ჩვეულება, რომელიც კრძალავს

ერთი და იმავე გვარის ან თემის წარმომადგენლებს შორის ქორწინებას ).

ლექცია 9

ადამიანის სტატუსური პორტრეტი და მისი ცვლილება

❖ სამეცნიერო პოლემიკა “სტატუსის” ცნების ირგვლივ
სტატუსის ქვეშ მოიაზრება ინდივიდის პოზიცია ჯგუფში ან საზოგადოებაში. სტატუსი - ეს
არის საზოგადოებაში ადამიანის სოციალური მდგომარეობა.
სოციალური მდგომარეობა - განსაზღვრული დახასიათება, რომელიც მოიცავს პროფესიასს,
ადამიანის ეკონომიკურ მდგომარეობას, პოლიტიკურ შესაძლებლობებს, დემოგრაფიულ თვისებებს.
ყოველი მათგანი აღწერს ერთი და იგივე ადამიანის სოციალურ მდგომარეობას სხვადასხვა მხრიდან.
ვებერი სოციალურ სტატუსს განიხილავდა პრესტიჟის მნიშვნელობით და მას აკავშირებდა
საზოგადოებაში ინდივიდის მაღალ მდგომარეობასთან.

სტატუსი და როლი
ტერმინ „როლს“ ზოგიერთები იყენებენ ქცევასთან მიმართებაში. სტატუსის კლასიკური
ფორმულირება წარმოადგინა ლინთონმა. მან გამოყო სტატუსი როლისგან და მიუთითა, რომ
სტატუსი არის პოზიცია სოციალურ სტრუქტურაში, როლის უკან დგას გარკვეული აზროვნება და
ქცევები. სტატუსი მიუთითებს ადამიანის როლზე საზოგადოებაში ან ჯგუფში, როლი მიუთითებს
ქცევის საშუალებაზე ან მოდელზე. სტატუსი მიუთითებს პოზიციას, რომელიც დაკავშირებულ
ია უფლებებისა და მოვალეობების, პრივილეგიებისა და ვალდებულებების, კანონით გაწერილი
შესაძლებლობების ან შეზღუდვების წრესთან, რომელიც აღიარებულია საჯაროდ და
მხარდაჭერილია საზოგადოებრივი აზრის ავტორიტეტით
ზოგიერთი სოციოლოგი (მაგ., სოროკინი) ერთმანეთში ურევს ორ ცნებას: სტატუსსა და
პრესტიჟს. არსებითად სტატუსი აქ გამოდის პრესტიჟის სინონიმად. სხვა სოციოლოგები
მოითხოვენ ორი ცნების - „პრესტიჟის“ და „სტატუსის“ ერთმანეთისგან განსხვავებას. მაგალითად,
რეიგანი და ჯონსონი - ორივე აშშ-ს პრეზიდენტები არიან; ორივეს გააჩნია ერთნაირი სტატუსი,
მაგრამ განსხვავებული პრესტიჟი. პრესტიჟი შეეხება კარგად ცნობილი ან მდგრადი სფეროს
სპეციფიკურ მიღწევებს. „სტატუსი“ უფრო ფართო, მაგრამ ნაკლებად გამოკვეთილი ცნებაა.
სოროკინი სტატუსის ქვეშ მოიაზრებდა არა მხოლოდ პრესტიჟს, არამედ ასევე სოციალურ რანგს
(ანუ არამხოლოდ პოზიციას სოციალურ სტრუქტურაში, არამედ მაღალ, საშუალო ან დაბალ
პოზიციას). არსებობს ორი მოსაზრება:
1. სტატუსისა და როლის გაიგივება;
2. სტატუსისათვის მაინტეგრირებელი ფუნქციის მიწერა:
 სტატუსი მოიაზრება როგორც პიროვნების, სოციალური ჯგუფის საზოგადოებრივი
მდგომარეობის მაჩვენებელი, რომელიც მოიცავს პროფესიას, კვალიფიკაციას, თანამდებობას,
მატერიალურ მდგ`ომარეობას, საქმიან კავშირებს, ეროვნებას, ასაკს, ოჯახურ მდგომარეობას. ეს
მიდგომა არაკანონზომიერია, რადგან ერთმანეთში ურევს სტატუსს როლთან. მეორე არცთუ
კორექტულია, რამდენადაც სტატუსის, როგორც სოციალურ სტრუქტურაში დამოუკიდებელი და
მკვეთრად განსხვავებული პოზიციის ცნება ქრება.

სტატუსური ნაკრები - მოიცავს ინდივიდის ყველა სტატუსის ჯამს.

სოციოეკონომიკური სტატუსი - მოიცავს პროფესიას, განათლებას, შემოსავალს.
ამდენად, სტატუსის გაგებაში ჩამოყალიბდა რამდენიმე მიდგომა:
1) სტრატიფიკაციური - სტატუსი, როგორც პრესტიჟი;
2) ფუნქციონალური - სტატუსი, როგორც პოზიცია საზოგადოების სოციალურ სტრუქტურაში,
ფუნქციონალურად დაკავშირებული სხვა პოზიციებთან;
3) ნორმატიულ-როლური - სტატუსის გაიგივება როლთან ან ნორმებთან საზოგადოების
სოციოლკულტურულ სივრცეში;
4) ინტეგრაციული - სტატუსის ერთ ცნებაში მრავალი სოციალური პოზიციის გაერთიანება,
რომლებიც უკავია ინდივიდს.

„სტატუსის“ ცნების განმსაზღვრელი ოთხი პარამეტრი:

➔ სტატუსის სახელწოდება - ჩვეულებრივ შედგება ერთი სიტყვისგან. (მამაკაცი)
➔ სტატუსის განსაზღვრება - აღწერს სტატუსის ადგილს ჯგუფში. (ადვოკატი)
➔ სტატუსის შინაარსი - უფლებებისა და მოვალეობების ერთობლიობა.
➔ სტატუსის რანგი - მოცემული სტატუსის ადგილი სოციალურ იერარქიაში.

სტატუსი - რთული შედგენილობის მოვლენა, რომლის განსხვავებულ ასპექტებს შეადგენს

პრესტიჟი, რანგი, უფლებებისა და ვალდებულებების ერთობლიობა. სტატუსი არის პოზიციის
სინონიმი.

არსებობს არაოფიციალური სტატუსი, რომელიც არის დაუწერელი, მაგრამ მკაცრად არის

დასაცავი წესების ერთობლიობით. მაგ., ოჯახის უფროსის სტატუსი. პოზიცია აღნიშნავს ადგილს
სოციალურ სივრცეში, რაც ჩვენთან ასოცირდება ნორმების ნაკრებთან, რომელთაც ეწოდება
უფლებები და მოვალეობები. სოციალური სტატუსები ურთიერთკავშირშია ერთმანეთთან, მაგრამ არ
ახდენენ ურთიერთზემოქმედებას; ერთმანეთზე ურთიერთზემოქმედებას ახდენენ ადამიანები.
სოციალურ ურთიერთობაში შედიან არა სტატუსები, არამედ მათი მატარებლები.

❖ ინდივიდის სტატუსური ნაკრები (პორტრეტი)

სტატუსის შინაარსი შეიძლება იყოს წერილობითი და არაწერილობითი. უმეტეს პროფესიებს
გააჩნია სტატუსის ფორმალური განსაზღვრება.

პირადი სტატუსი - ესაა ადამიანის პოზიცია ოჯახში, სპორტულ გუნდში და ა.შ. იგი მიიღწევა
ინდივიდუალური თვისებების ან დამსახურებების წყალობით.
სოციალური სტატუსი - ადამიანი მოიპოვებს უცნობი ადამიანების ფართო წრეში,
საზოგადოებრივ ცხოვრებაში მონაწილეობით.

ნებისმიერ ადამიანს გააჩნია მრავალი სტატუსი და დროის ნებისმიერ მომენტში გარემომცველი

ვითარების შესაბამისად ერთ-ერთი რომელიმე სტატუსი დომინირებს სხვებზე. ცხოვრების მანძილზე
ადამიანები კარგავენ ერთ სტატუსს და იძენენ სხვას, მათ ადრინდელ სტატუსს კი სხვა ადამიანები
იკავებენ. სტატუსი არის სოციალური სტრუქტურის ნაწილი და არსებობს დიდი ხნის განმავლობაში,
მაშინ, როცა მისი მფლობელი ადამიანები ერთმანეთს ენაცვლებიან.
 სოციალურ-დემოგრაფიულ სტატუსებს მიეკუთვნება ბუნებით ბოძებული სტატუსები. საზოგადოება
შეიძლება ჩაერიოს ისეთ სტატუსებშიც, რომლებიც თითქოს არ ექვემდებარება ცვლილებებს.
გვხვდება სტატუსები ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით. ისინი წარმოქმნიან ეკონომიკური და
პროფესიული სტატუსების ორ ერთობლიობას. ეკონომიკურ სტატუსებს მიეკუთვნება გამსესხებელი,
მევახშე და ა.შ. პროფესიული სტატუსების მისაღებად კი საჭიროა სწავლა (მაგ., არენდატორი
პროფესიულ სტატუსად ვერ ჩაითვლება). მათ მიეკუთვნება ყველა პროფესია და სპეციალობა.
სტატუსების შემდეგი ჯგუფია - პოლიტიკური სტატუსები. აქ შედის სახელმწიფო მოხელეების,
პარტიების წარმომადგენლები, ანუ ყველა, ვინც ასე თუ ისე შეხებაშია ხელისუფლებასთან.
რელიგიური სტატუსები მოიცავს მორწმუნეებსა თუ ურწმუნოებს, ქრისტიანებს, ბუდისტებს და ა.შ.
არსებობს ტერიტორიული სტატუსებიც, მაგ., ტურისტი, ემიგრანტი, ქალაქელი, პროვინციელი და ა.შ.

სტატუსების კლასიფიცირება:
სოციალურ-დემოგრაფიული სტატუსები:
● სქესობრივი - მამაკაცი/ ქალი;
● ასაკობრივი ანუ ტრანზიტული - ბავშვი / ზრდასრული / ხანდაზმული;
● რასობრივი;
● ჯანმრთელობის მდგომარეობის მიხედვით - მაგ., შშმ პირი.
● საქორწინო-საოჯახო-ნათესაობრივი;

სოციალური სტატუსები:
● ეკონომიკური - ადამიანის პოზიცია შრომის დანაწილების ეკონიმკურ სისტემაში;
● პოლიტიკური - პოლიტიკური პარტიებსადმიიკუთვნებულობა;
● პროფესიული;
● სტატუსები კულტურის სფეროში - ისინი შედგება ოთხი საბაზო ელემენტისგან: მეცნიერება,
განათლება, ხელოვნება, რელიგია;
● ტერიტორიული - ქალაქის / სოფლის მაცხოვრებლები;
● ეპიზოდური - სტატუსები, რომლებიც არსებობენ ხანმოკლე დროის განმავლობაში (ფეხით
მოსიარულე, მგზავრი);

❖ ეპიზოდური სტატუსები და სოციალური დრო

ეპიზოდური სტატუსი - ეპიზოდური სტატუსების ნათელი მაგალითია ადამიანი, რომელიც რიგში
იმყოფება. მალევე იგი ტოვებს რიგს და ირგებს ახალ ეპიზოდურ სტატუსს - მგზავრს და ა.შ.
ეპიზოდური სტატუსების წყალობით ადამიანის ადგილი მკვეთრად ფიქსირებულია არა მხოლოდ
სოციალურ სივრცეში, არამედ სოციალურ დროშიც.

❖ მთავარი და პირადი სტატუსები

მთავარი სტატუსი ეწოდება ინდივიდისთვის ყველაზე მეტად დამახასიათებელ სტატუსს.
მთავარია ის სტატუსი, რომელიც განსაზღვრავს ცხოვრების სტილს, ნაცნობთა წრეს და ა.შ.

პირადი სტატუსი არის მდგომარეობა, რომელიც ადამიანს უკავია მცირე, ან პირველად ჯგუფში
იმასთან დაკავშირებით, თუ როგორ ფასდება იგი თავისი ინდივიდუალური თვისებების მიხედვით.
პირადი სტატუსი შეიძლება იყოს მაღალი, დაბალი ან საშუალო.

❖ მიწერილი, მიღწეული და შერეული სტატუსები

მიწერილ სტატუსთა ჯგუფში შედის სქესი, ეროვნება, რასა. სხვადასხვა სტატუსების მიწერა არის:
1. უნივერსალური ნიშანი, რომელიც ყველა კულტურისა და ეპოქისთვისაა დამახასიათებელი;
2. სპეციფიკური თავისებურება, რომელიც განსხვავებულია სხვადასხვა კულტურებში და
სხვადასხვა ისტორიულ ეპოქებში;
3. წმინდა სოციალური მახასიათებელი, რომელიც არ გვხვდება ბუნებაში;
4. დაუსრულებელი სოციოკულტურული და ისტორიული პროცესი.
 მიწერილი ეწოდება სტატუსს, რომლის ფლობა და ცვლილება ჩვენს კონტროლს არ
ექვემდებარება, დამოკიდებულია ან ბუნებაზე ან მემკვიდრეობითობის ინსტიტუტზე. მიწერილი არის
სტატუსი, რომლითაც იბადება ადამიანი (თანდაყოლილი სტატუსი).

მიღწეული სტატუსი დამოკიდებულია ინდივიდის საკუთარ უნარ-ჩვევებზე, ძალისხმევასა და

მიღწევებზე. მიღწევის სტატუსი არ ექვემდებარება ავტომატურ გადაცემას.

შერეულ სტატუსებს მიეკუთვნება ისეთი პოზიციები, რომელთაც ერთდროულად გააჩნიათ

მიწერილი და მიღწეული სტატუსების თავისებურებები. ადამიანს, რომელმაც მოიპოვა დოქტორის
ხარისხი, არ შეუძლია მისი შვილისთვის გადაცემა, მაგრამ ამ უკანასკნელს შეუძლია ისარგებლოს
გარკვეული უპირატესობით. ის მოიპოვებს მეცნიერებათა დოქტორის ვაჟის მიწერილ სტატუსს.

❖ სტატუსური ქცევა და სტატუსური შეუთავსებლობა

სტატუსი, განსაკუთრებით მაღალი, მის მატარებელს აკისრებს გარკვეულ ვალდებულებებს -
შეზღუდვების ერთობლიობას, რომლებიც ეხება უპირველეს ყოვლისა ქცევას. ზოგჯერ სწორედ ქცევა
წარმოადგენს ამა თუ იმ სტატუსის გამოვლენის ყველაზე ნათელ ნიშანს.

სტატუსური ქცევა ვლინდება სამ სფეროში:

● სტატუსის მოპოვება;
● ქცევა სტატუსურ მდგომარეობაში;
● სტატუსის დაკარგვა.

სტატუსის მოპოვება და დაკარგვა ადამიანებზე სხვადასხვაგვარად მოქმედებს. ხელახლა

მოპოვებული სტატუსი ადამიანისგან უფრო მეტად მკაცრ შესატყვისობას მოითხოვს, ვიდრე დიდი
ხნის წინ შეძენილი სტატუსი. თავის მხრივ ადამიანი, რომლის ცხოვრების დონე დაეცა, უფრო მეტად
ებღაუჭება ძველი სტატუსის შენარჩუნების უმცირეს შესაძლებლობებს. ეს შეიძლება ჩაითვალოს
სტატუსური შეუსატყვისობის დინამიკად. ერთი და იგივე ადამიანი ფლობს სტატუსთა დიდ
სიმრავლეს. მაგ., ის არის - მამაკაცი, მამა, ქმარი, ვაჟი, პროფესორი, შუა ხნის ადამიანი,
მართლმადიდებელი და ა.შ. აღსანიშნავია, რომ ერთსა და იმავე ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს ორი
ურთიერთსაწინააღმდეგო სტატუსი სხვადასხვა ადამიანებთან მიმართებაში: თავისი შვილებისთვის ის
მამაა, დედისთვის კი - ვაჟი.
სტატუსებს, რომლებიც ერთმანეთს ეწინააღმდეგებიან, არღვევენ ადამიანის სტატუსური
პორტრეტის ჰარმონიას, ეწოდება სტატუსური შეუთავსებლობა.

თითოეული ადამიანი ტრიალებს მრავალ ჯგუფში და იკავებს მრავალ პოზიციას. თითოეულ ჯგუფს
კი გააჩნია საკუთარი იერარქია. იმ შემთხვევაში თუ სტატუსი განიხილება როგორც ადგილი
იერარქიაში, მას უწოდებენ რანგს. სტატუსის რანგი განსაზღვრავს მის მნიშვნელობას - მაღალს,
დაბალს ან საშუალოს. ერთ ადამიანს შეიძლება ჰქონდეს სამივე რანგის სტატუსი.
სტატუსის დაუმთხვევლობის პირველი ფორმა ვლინდება სტატუსის მატარებლის ქცევაში და
ირგვლივ მყოფთა მოლოდინში. მაგ., სპორტსმენისგან არ მოელიან ალკოჰოლური სასმელების
დალევას ან სიგარეტის მოწევას. როცა მსგავსი რამ ხდება, შეინიშნება სტატუსისა და მისი შესატყვისი
როლური ქცევის დაცილება.
სტატუსთა შეუთავსებლობის მეორე ფორმის მაგალითებია: მინისტრს არ აქვს კომერციული
საქმიანობის უფლება; პოლიციელი არ შეიძლება იყოს მაფიოზი და ა.შ.
შესაბამისად, სტატუსთა შეუთავსებლობა ეწოდება ისეთ მდგომარეობას, რომლის დროსაც ერთსა
და იმავე ადამიანს სხვადასხვა ჯგუფურ იერარქიაში უჭირავს სხვადასხვა რანგი: მაღალი, დაბალი,
საშუალო.

სტატუსთა თავსებადობა ეწოდება მდგომარეობას, რომლის დროსაც ერთსა და იმავე ადამიანს

სხვადასხვა ჯგუფურ იერარქიებში უჭირავს თითქმის ერთი და იგივე რანგი. ყველა მაღალი ან ყველა
საშუალო ან ყველა დაბალი.
 მარგინალი - ერთი ფენისგან მოწყვეტილი ადამიანი, რომელიც ვერ შეუერთდა ვერავის.
სტატუსური შეუთავსებლობა შეიძლება იქცეს მარგინალობის ერთ-ერთ წყაროდ. სტატუსთა
შეუთავსებლობა აღწერს ინდივიდს, რომელიც დგას ორ სოციალურ სამყაროს შორის.

პ. ბლაუმ სტრატიფიკაციის თავის სისტემაში გამოყო ადამიანთა ოთხი კატეგორია:

● მდგრადად მაღლები (საშუალო და მაღალი კლასი);
● მდგრადად დაბლები (უმდაბლესი კლასი);
● ზემოთკენ გადაადგილებადნი (რომლებიც ტოვებენ დაბალ სტატუსებს მაღალ სტატუსებში
გადაადგილების გამო);
● ქვემოთკენ გადაადგილებადნი (რომლებიც ტოვებენ მაღალ სტატუსს დაბალში
გადაადგილების გამო).

მან აღმოაჩინა, რომ მდგრადად დაბალი და მაღალი სტატუსები დიდი ხარისხითაა ინტეგრირებული
თავიანთ გაერთიანებაში და უსაფრთხოდ იმყოფებიან. ზემოთკენ გადაადგილებადნი მეტად წუხან
თავიანთ სტატუსზე. ისინი ეროვნულ უმცირესობებს მეტი სიფრთხილით ეკიდებიან; უფრო მეტად
ცდილობენ ეძიონ მხარდაჭერა. აღმავალი მობილობა კი ინდივიდებს უფრო მკაცრს ხდის ეტიკეტის
და მანერების მიმართ. აღმავალი მობილობის შემთხვევაში ადამიანი კარგავს ძველ მეგობრებს,
მაგრამ ვერ ასწრებს ახლის შეძენას. დაღმავალი მობილობის დროს ადამიანი ძველ მეგობრებთან
თავს კარგად გრძნობს და უხალისოდ იძენს ახლებს. შედეგად ორივე ხდება მარგინალი, ოღონდ
სხვადასხვა მიზეზების გამო. მაღალი მიწერილი და დაბალი მიღწევის მქონე ადამიანებისგან (მაგ.
კაცი - თეთრკანიანი - მეეზოვე) ყალიბდება ფაშისტური და სხვა ტიპის ორგანიზაციები, რომლებშიც
ხაზგასმულია პიროვნების თანდაყოლილი თვისებების უპირატესობა.

❖ ადამიანის სტატუსური პორტრეტის დინამიკა

სტატუსური პორტრეტი უცვლელი არ რჩება. ადამიანი იზრდება, ბერდება, საცხოვრებელ ადგილს
იცვლის, ქორწინდება, იქმნის კარიერას. ადამიანის ცვლასთან ერთად იცვლება მისი სტატუსური
პორტრეტიც - ამ პროცესს ეწოდება სტატუსური ნაკრების ან პორტრეტის დინამიკა. ადამიანი
სიცოცხლის მანძილზე იძენს და კარგავს სტატუსებს იმის მიხედვით, თუ რამდენად აფართოებს ან
ავიწროებს საკუთარ სოციალურ აქტივობას. სასიცოცხლო ციკლი არის ცნება, რომელიც აღწერს
ცალკეული ადამიანების ცხოვრების შედარებით ჩაკეტილ და ხარისხობრივად განსხვავებულ ეტაპებს.

ადამიანური სტატუსის პორტრეტის დინამიკაში 3 შესაძლო პერსპექტივაა:

1) საზოგადოებრივი ცხოვრების აქტივობის ზრდა ხანდაზმულ ასაკში;
2) ძალების აყვავების პერიოდისთვის დამახასიათებელი აქტივობა არ შემცირებულა;
3) ურთიერთობების შემცირებას ხანდაზმულთა იმ ნაწილთან, რომლებიც დარჩნენ დახმარების
გარეშე;

ინდივიდის სოციალური დრო არის მხოლოდ მისი პირადი სიცოცხლის დრო. მთელი ცხოვრების
მანძილზე სტატუსთა ინდივიდუალური შეძენის პროცესი აღწერილია „სოციალიზაციის“ ცნებით.
სოციალიზაცია - მთელი სიცოცხლის განმავლობაში მიმდინარე სოციალური ნორმებისა და
სოციალური როლების შეთვისების პროცესი. იგი თავის პიკს აღწევს ინდივიდის სიცოცხლის შუა
წლებში. ამ ცნებასთან მჭიდრო კავშირშია მეორე ცნება - სიცოცხლის შუა წლების კრიზისი. როდესაც
დგენა ეს კრიზისული პერიოდი (დაახლ. 40-45 წლის ასაკში), ინდივიდი აფასებს განვლილ გზას, რას
მიაღწია და რისი გაკეთება ვერ შეძლო. თითოეული ადამიანი თავისებურად განსაზღვრავს
ცხოვრებისეული წარმატების ცნებას.

სიცოცხლის შუახაზი - ეს არის წერტილი ადამიანის სოციალურ დროში, როდესაც იგი აჯამებს
მიღწევებს და იმ შესაძლებლობებს, რომლებიც არ გამოუყენებია. ინდივიდი აწარმოებს სოციალური
შედარების ოპერაციას, სადაც ერთმანეთსაა შეფარდებული ორი ტრაექტორია:
1. სიცოცხლის მოსალოდნელი ტრაექტორია - იდეალური, შორეულ პერსპექტივაში დაგეგმილი
სიცოცხლის ბედის ხაზი, რაც იზომება მიღწევის სტატუსების რაოდენობით;
2. სიცოცხლის რეალური ტრაექტორია - ცხოვრების ბედის ხაზი, რაც იზომება მოპოვებული
სტატუსების რაოდენობით.
 მორალური კარიერა - ინდივიდის სოციალური ისტორია, აღწერილი გარშემომყოფთა მხრიდან
პატივისცემის ან უპატივცემულობის ტერმინებში. ეს ცნება შემოიტანა ჰოფმანმა. ის შედგება სარისკო
სიტუაციების სერიისგან, ერთგვარი გამოცდილებისგან, რომელთაც ადამიანი ან საჯარო
გადალახავს, ან განიცდის წარუმატებლობას. მაგ., პრესტიჟულ უმაღლეს სასწავლებელში
გამოცდებზე ჩაჭრა არის მორალური კარიერის ჯაჭვის შემადგენელი მოვლენა. პატივისცემა და
უპატივცემულობა არის შეფასების ფორმები საზოგადოებრივი აზრის მხრიდან. მორალური კარიერა
შეიძლება ასევე განვსაზღვრო, როგორც სიცოცხლის ტრაექტორია, გამოხატული საზოგადოებრივი
შეფასების ტერმინებში. მოსალოდნელი ცხოვრებისეული კარიერის სხვა პარამეტრები
დაკავშირებულია ჩვენი მომთხოვნელობის ან ამბიციების დონესთან. მომთხოვნელობა არის შინაგანი
მოტივაციური მამოძრავებელი ძალა, რომელიც აიძულებს ადამიანს კარიერის დაწყებას ან
გაგრძელებას. ინდივიდი ადარებს საკუთარ თავს სხვა ადამიანებს, ორიენტირებას ახდენს იმაზე,
რასაც მიაღწიეს სხვებმა.

ცხოვრების გზა - განვითარების სხვადასხვა ტენდენციებისა და ხაზების ერთობლიობა,

მოვლენების თანმიმდევრობა ერთი ადამიანის ბიოგრაფიის ფარგლებში. ნემიროვსკიმ შეისწავლა
სტუდენტების ფასეულობრივი ორიენტაციები. აღმოჩნდა, რომ ბიჭების ცხოვრების გზაზე უმეტესად
მოქმედებენ: საკუთარი შეხედულებები; იდეალები; შეყვარებული; ბედი. გოგონებთან ეს რიგი უფრო
ფართოა: იდეალები; ქმარი; ოჯახი; საკუთარი შეხედულებები; სასწავლო ჯგუფი; ვითარების
შემთხვევითი დინება. ცხოვრების გზა არის ცხოვრების მოვლენათა ჯამი; ინდივიდის სოციალური
ბიოგრაფია დაყოფილი თანმიმდევრულ ეტაპებად - ინდივიდუალური ისტორია. სიცოცხლის გზა
განისაზღვრება იმ მსხვილი ეტაპებით, მოვლენებით, რომლებსაც ეწოდება გარდამტეხი მოვლენები
ადამიანის ბიოგრაფიაში.

[მესამე შუალედური]

ლექცია 11

როლი
„სოციალური როლი“ ფოკუსირდება იმ ზოგად მოთხოვნებზე, რომელიც წამოყენებულია გარკვეულ
სოციალურ პოზიციაზე მყოფი ადამიანის ქცევისადმი. სამეცნიერო დისციპლინას, რომელიც
დაწვრილებით შეისწავლის ამ პრობლემას ეწოდება როლების თეორია.

❖ „სოციალური როლის“ ცნების შინაარსი

სოციალური სტატუსი და სოციალური როლი წარმოადგენს ერთიდაიმავე მოვლენის ორ მხარეს.
სტატუსი არის საზოგადოების სტრუქტურული უჯრედი, როლი - მისი დინამიკური ასპექტი.
სოციოლოგიაში სტატუსსა და როლთან მიმართებაში არსებობს ორი ცნებითი აპარატი, რომლებიც
ურთიერთქმედებენ და არ ეწინააღმდეგებიან ერთმანეთს. სტატუსსა და როლს შორის განსხვავება
მარტივია: ჩვენ გვიკავია სტატუსი, მაგრამ ვასრულებთ როლს. სტატუსი გვიჩვენებს საზოგადოებას
უძრაობაში, ე.ი. ხსნის სამყაროს სტატიკურ სურათს. როლი კი აღწერს საზოგადოებას მოძრაობაში,
ე.ი. ხსნის სამყაროს დინამიკურ სურათს. თუ სტატუსი არის პოზიცია საზოგადოებაში, როლი - ესაა
ქცევის მოდელი მოცემული პოზიციის შესაბამისად. ლინთონი მიიჩნევდა, რომ როლი არის სტატუსის
დინამიკური ასპექტი. ინდივიდი სოციალურაად მიწერილია გარკვეული სტატუსისადმი და იგი
უჭირავს სხვა სტატუსებთან მიმართებაში, როცა სტატუსის მაკონსტრუირებელი უფლებები და
მოვალეობები რეალიზდება, ინდივიდი ასრულებს როლს.

სოციალური როლი არის ქცევის მოდელი, ორიენტირებულია მოცემულ სტატუსზე. იგი შეიძლება
განისაზღვროს, როგორც ქცევის შაბლონური სახე, რომელიც მიეწერება რომელიმე სტატუსს. როლი
აღწერს იმას, თუ როგორ ზემოქმედებენ ერთამენეთზე სტატუსთა მფლობელები.
ადამიანები ემორჩილებია პირობებს, რომლებიც საზოგადოებაში ითვლება მოცემული როლისათვის
მართებულად. გარკვეულ როლებს შეიძლება მივაკუთვნოთ: მოსწავლე, მასწავლებელი,
გამყიდველი. ყველასთვის ცნობილია რას აკეთებენ ეს ადამიანები და არ აქვს მნიშვნელობა თუ
რამდენ თავისებურებას ჩადებენ ისინი თავიანთ როლში.

ლათინური სიტყვა „Persona” ძველ საბერძნეთსა და რომში აღნიშნავდა მსახიობის ნიღაბს,

რომელზედაც გამოისახებოდა ხასიათი ან როლი: ბოროტმოქმედის, მასხარის...

აუცილებლად უნდა გავითავისოთ შემდეგი:

1.სოციალური როლები და სოციალური ნორმები მიეკუთვნება სოციალურ ურთიერთზემოქმედებას;
2.სოციალური სტატუსები, უფლებები და მოვალეობები სტატუსების ფუნქციონალური
ურთიერთკავშირი მიეკუთვნება სოციალურ ურთიერთობებს;
3.სოციალური ურთიერთქმედება ასახავს საზოგადოების დინამიკას, სოციალური მიმართებები - მის
სტატიკას.

სტატუსი გადადის როლში მაშინ, როცა კონკრეტულ ადგილს იკავებს განუმეორებელი პიროვნული
ნიშნების მქონე ადამიანი. მაგ., უფროსმა ინჟინერმა საჭიროდ არ ჩათვალა ყოველდღიურად
სამსახურში გამოცხადება. ამ შემთხვევაში სტატუსი გადაიქცა როლად.

სოციალური როლი არის ნიღაბი, რომელსაც იკეთებს ადამიანი ხალხში გამოსვლისას. როლი ხდება
საკუთარი „მე“-ს განუყოფელი ნაწილი. პ. ბერგერი წერს, რომ „ადამიანი ასრულებს დრამატულ
როლს საზოგადოების გრანდიოზულ პიესაში და სოციოლოგიური ენით, რომ ვთქვათ, ის არის ის
ნიღბები, რომლებიც მან უნდა ატაროს თავისი როლის შესრულებისას“.

❖ როლის შინაარსი
სტატუსის შინაარსი შეადგენს უფლებებისა და მოვალეობების ერთობლიობას. სოციალური სტატუსი
= უფლებები + მოვალეობები.
სოციალური როლის შესრულება შეუძლებელია ჯგუფის წევრების მოლოდინების გარეშე, რომლებიც
ფუნქციონალურად დაკავშირებულია მოცემულ სტატუსთან და სოციალური ნორმების არსებობა,
რომელიც ახდენს ამ როლისადმი მოთხოვნების წრის ფიქსირებას. ნორმებისა და მოლოდინების
გამაერთიანებელ ღერძს წარმოადგენს ქმედებები. შესაბამისად, სოციალური როლი = მოლოდინები
+ ქმედებები + ნორმები.

როლური მოლოდინები: როლები კაცობრიობის ისტორიის მანძილზე გამომუშავდება, როგორც

სოციალური ფუნქციების შესრულების ერთგვარი განზოგადებული მოდელები, ადამიანის ქცევის
საჭირო ნიმუშები. დროთა განმავლობაში კი აღმოცენდება წარმოდგენა იმის შესახებ თუ როგორ
უნდა შესრულდეს ეს როლები „სწორად“. ამ წარმოდგენებს ეწოდება „ექსპექტაციები“. ამრიგად,
სტატუსსა და როლს შორის არის შუალედური რგოლი - ადამიანთა მოლოდინები. მხოლოდ ისეთ
ქცევას, რომელიც შეესაბამება იმათ მოლოდინებს, ვინც ფუნქციონალურად დაკავშირებულია
მოცემულ სტატუსთან, ეწოდება როლი.

თუკი ინდივიდი შევიდა საკლასო ოთახში და თავი მოაჩვენა მასწავლებლად, მაგრამ იქცეოდა
უჩვეულოდ, ამ შემთხვევაში საქმე გვაქვს ქცევასთან, მაგრამ არა როლურ ქცევასთან. არამხოლოდ
ირგვლივმყოფები, არამედ თვითონ ინდივიდიც მოელის შექებას ან გაკიცხვას თავისი როლის სწორი
ან არასწორი შესრულების გამო. ქვეშევრდომი უკეთ მუშაობს, როცა უფროსისგან შექებას იღებს.
შექება - ეს არის როლის სწორად შესრულების აღიარება. წინათგრძნობა და მოლოდინი,
განსაკუთრებით ხანგრზლივი, დამანგრევლად მოქმედებს ადამიანის ფსიქიკაზე. მოლოდინების
წყალობით გვემატება მოტივაცია. შესაძლოა უფრო დიდი ენთუზიაზმნით შევასრულოთ კონკრეტული
საქმე მაშინ, როცა ჩვენგან ოსტატობას მოელიან. მოლოდინები შეიძლება დაფიქსირებული იქნას და
მაშინ ისინი გადაიქცევა სოციალურ ნორმებად.

როლური მოლოდინები შეიცავს ორ ელემენტს: ქმედებას და ხარისხს. მაგ., მასწავლებლისგან არა

მხოლოდ გაკვეთილის ჩატარებას მოელიან, არამედ ისეთი თვისებების გამოვლინებასაც,
როგორიცაა ობიექტურობა, კომპეტენტურობა. პ. ბერგერის თანახმად, „როლი შეიძლება
განისაზღვროს, როგორც ტიპური რეაქცია ტიპურ მოლოდინზე“. როლი იძლევა ნიმუშს, რომელიც
აჩვენებს, თუ როგორ უნდა იმოქმედოს ინდივიდმა კონკრეტულ სიტუაციაში. განსხვავებული როლები
საზოგადოებაში, ისევე როგორც თეატრშ, სხვადასხვა ხარისხის სიმკაცრით მოითხოვენ მსახიობისგან
მიცემული ინსტრუქციისადმი ზუსტად მიყოლას.

რეგლამენტირებულ მოქმედებსბს როლში შეაქვთ შესაბამისი ემოციები და განწყობები. მქადაგებელი

როლში შესვლისას, ანუ ქადაგებისას უფრო მტკიცდება თავის რწმენაში, ჯარისკაციც ანალოგიურად
ფორმის ჩაცმისას და ა.შ.

❖ სოციალური მოქმედება
როლი არის ქცევის ნათლად გაცნობიერებული და სოციალურად აღიარებული ნიმუში, რომლის
წყალობით ადამიანი განსაზღვრავს საზოგადოებაში თავის ადგილს. როლი წარმოადგენს ასევე
მოქმედების სტრატეგიას, რომელიც მას ეხმარება აღმოცენებული პრობლემის გადაჭრაში და სხვა
როლებთან ურთიერთობაში, მაგ., მშობლები - შვილების როლების სისტემაში.
ქმედება - სოციალური ქცევის ერთეული აქტი, რომელიც შედგება ცალკეული მოძრაობებისაგან.
მოძრაობები იმდენად ელემენტარულია, რომ დამახასიათებელია ცხოველებისთვისაც და
ადამიანებისთვისაც. ქმედებები და მოქმედება - ახასიათებს მხოლოდ ადამიანს. მაგ., ლურსმნის
ჩაჭედება ქმედებაა, ის იშლება უფრო წვრილ მოძრაობებად (ჩაქუჩის მოქნევა, ლურსმანზე დარწტყმა
და ა.შ.). მოძრაობას არ სეეწყობა მიზანი და მოთხოვნილება მოქმედებისგან განსხვავებით.
მოყვანილი მაგალითი არის ფიზიკური ქმედების ილუსტრირება, სოციალური ქმედება კი მისგან
მკაფიოდ განსხვავდება.

სოციალური ქმედების კლასიკური თეორია, რომელმაც გავლენა იქონია მთელი მსოფლიო

სოციოლოგიის ჩამოყალიბებაზე, შექმნა მაქს ვებერმა. ის გამოყოფდა სოციალური ქმედების ოთხ
ტიპს: 1) მიზნობრივ-რაციონალური ქცევა, როცა ინდივიდი ორიენტირებულია სხვა ადამიანების
ქცევაზე და ამ ორიენტაციებს ანუ ექსპექტაციებს ის იყენებს ქმედების საკუთარ სტრატეგიაში,
როგორც „საშუალებებს“ ანუ „ინსტრუმენტებს“; 2) ფასეულობრივ - რაციონალური, რომელიც
დეტერმინდება რელიგიური, ზნეობრივი და სხვა იდეალების რწმენით იმისგან დამოუკიდებლად,
მიჰყავს თუ არა ასეთ ქცევას წარმატებისაკენ; 3) აფექტური, ე.ი. ემოციონალური; 4) ტრადიციული.

პირველი ტიპი - მიზან - ან/და ინსტრუმენტალურ-რაციონალური ქცევა - ვარაუდობს მიზნის

თავისუფლად და ცნობიერ არჩევას: წინსვლა სამსახურში, საქმიანი შეხვედრა. ასეთი ქცევა
თავისუფალია. თავისუფლება ნიშნავს კოლექტივის ან ბრბოს მხრიდან რაიმე სახის იძულების
არსებობას. სხვაგვარი დახასიათებაა - ორიენტაცია სხვა ადამიანების ქცევაზე, მისი განჭვრეტა,
ასეთი წინასწარ განჭვრეტის გამოყენება საკუთარი ქმედებების აგების „საშუალებად“.

მეორე ტიპი - ფასეულობრივ-რაციონალური ქცევა - ეფუძნება ცნობიერ ორიენტაციას ზნეობრივ ან

რელიგიურ იდეალებზე. იდეალები მაღლა დგანან წუთიერ მიზნებზე. საქმიანი წარმატება მეორე
რიგში გადადის. ადამიანი შეიძლება არც დაინტერესდეს ირგვლივმყოფთა აზრით. იგი ძირითადად
ფიქრობს უმაღლეს ფასეულობებზე (სული გადარჩენაზე და ა.შ.).

მესამე ტიპი - მ. ვებერმა უწოდა ტრადიციული ქცევა. მას არ შეიძლება ეწოდოს ცნობიერი, რადგან
მას საფუძვლად უდევს ჩვეულ გაღიზიანებაზე დაჩლუნგებული რეაქცია. იგი მიმდინარეობს ერთხელ
მიღებული სქემით. გამაღიზიანებლად გამოდიან სხვადასხვა ტაბუ და აკრძალვები, ნორმები და
წესები, ჩვეულებები. ასეთია სტუმართმოყვარეობა. მას იცავენ ჩვევის სახით.

მეოთხე ტიპი - აფექტური ანუ რეაქტიული ქცევა. აფექტი არის სულიერი მღელვარება, რომელიც
გადაიზრდება ვნებაში, ზლიერ სულიერ სწრაფვაში. აფექტის ზემოქმედების დროს ადამიანი იქცევა
არაცნობიერად. ხანმოკლე ემოციური მდგომარეობა - აფექტური ქცევა არ არის ორიენტირებული
სხვათა ქცევაზე ან მიზნის ცნობიერ არჩევაზე. გვ. 10 - სქემა ჩავსვა

ვებერმა ტრადიციული და აფექტური ქმედებები გამორიცხა სოციოლოგიის საგნებიდან.

სოციალური ქმედების სტრუქტურა შეიცავს ორ კომპონენტს: 1) ინდივიდის ან ჯგუფის სუბიექტურ
მოტივირებას; 2) სხვებზე ორიენტირებას, რომელსაც ვებერმა უწოდა „მოლოდინი“ ან „ატიტუდი“ და
რომლის გარეშე ქმედება არ არის სოციალური.
სოციალური ნორმები. ნორმა არის ქცევის ნიმუში ან კოლექტიური მოლოდინი, პასუხი, რომელსაც
შეიძლება ეწოდოს რომელიმე ჯგუფში საზოგადოდ მიღებული. ამ შემთხვევაში როლი არის
ნორმატიული ნიმუში, მაგრამ არა ქცევითი მახასიათებელი. სოციალური ნორმები - ქცევის გაწერილი
წესები - ახასიათებს არა მხოლოდ სტატუსს, არამედ როლსაც. მხოლოდ ნორმების, სოციალური
სივრცის სტრუქტურული მახასიათებლების წყალობით ხდება შესაძლებელი როლური ქცევა. მაგ.,
ქუჩაში ჩვენ ვატარებთ „ფეხით მოსიარულის“ სტატუსს. ქუჩაში ჩვენი ქცევა ორგანიზებულია
შესაბამისი ნორმებით. თვით ნორმები იქმენება გარედან, თუმცა რეალიზდება როლის შიგნით.
ამდენად, სოციალური ნორმები არის სათანადო ქცევის მითითებები, მოთხოვნები, სურვილები და
მოლოდინები. ნორმები არის იდეალური ნიმუშები, რითაც გაწერილია, თუ რა უნდა თქვან, იფიქრონ,
იგრძნონ და გააკეთონ კონკრეტულ სიტუაციებში ადამიანებმა. სოციალური ნორმები საზოგადოებაში
ასრულებენ ძალიან მნიშვნელოვან ფუნქციას, კერძოდ კი:
1.ახდენენ სოციალიზაციის ზოგადი მსვლელობის რეგულირებას;
2.ახდენენ ინდივიდების ჯგუფებში, ხოლო ჯგუფების - საზოგადოებაში ინტეგრირებას;
3.აკონტროლებენ გადახრილ ქცევას;
4.წარმოადგენენ ქცევის ნიმუშებს, ეტალონებს.

ნორმები არის ვალდებულებაც ერთი პირისა სხვისი ან სხვების წინაშე. ნორმები აყალიბებს ჯგუფში,
საზოგადოებაში სოციალური ურთიერთობების ქსელს. მეორეც, ნორმები - ეს არის ასევე
მოლოდინები: მოცემული ნორმის დამცველი ადამიანისგან ირგვლივმყოფები მოელიან
ერთმნიშვნელოვან ქცევებს. ნორმები აყალიბებენ სოციალური ურთიერთქმედების სისტემას,
რომელიც მოიცავს მოტივებს, მიზნებს, ქმედების სუბიექტების მიმართულებას, თვით ქმედებას,
მოლოდინს, შეფასებასა და საშუალებებს. ნორმები თავიანთ ფუნქციებს ასრულებენ იმის მიხედვით,
თუ რა ხარისხით ავლენენ საკუთარ თავს:
-როგორც ქცევის სტანდარტები (ვალდებულებები, წესები);
-როგორც ქცევის მოლოდინები (სხვა ადამიანების რექცია).

უფრო მკაცრად ისჯება ტაბუსა და იურიდიული კანონების დარღვევები (მაგ., ადამიანის მკვლელობა,
შეურაცხყოფა), ყველაზე მსუბუქად - ჩვეულებები, ინდივიდუალური (საწოლის გასწორების დავიწყება)
და ა.შ.

❖ როლის გამოვლენის ფორმები

როლის შესრულება. ისეთი მოვლენები, როგორიცაა როლის შესრულება და მასთან
იდენტიფიკაციის აგება, ადამიანის მიერ წინასწარ არ მოიფიქრება და არ იგეგმება, ისინი ხდება
თითქმის ავტომატურად. მაგ., როდესაც მშობლები შვილებს უკრძალავენ სახლში საღამოს 11 საათის
შემდეგ დაბრუნებას, ისინი ასრულებენ თავიანთ სოციალურ როლს.

შეიძლება ითქვას, რომ სტატუსი ხაზს უსვამს ადამიანების მსგავსებას, როლი კი - განსხვავებას.
სოციომეტრიის ფუძემდებლის ჯ. მორენოს შეხედულების თანახმად, როლური ქცევა წინ უძღვის „მე“-
ს აღმოცენებას. როლები არ აღმოცენდება „მე“-სგან, პირიქით „მე“ შეიძლება აღმოცენდეს
როლებისგან. ამრიგად, ჯ. მორენოსთან და ჯ. მიდთან სოციალური ქცევის საფუძვლად ძევს როლის
შესრულება. ჩ. კული და ჯ. მიდი ამტკიცებენ, რომ ბავშვი სწავლობს საკუთარი თავის გაგებას, როცა
იღებს სხვების როლებს. სხვის ადგილზე საკუთარი თავის დაყენების უნარი არის სოციალური როლის
მიღების პროცესის დასაწყისი.

როლის მიღება შეიძლება იყოს ნებაყოფლობითი, ნებაყოფლობით-იძულებითი და იძულებითი. მაგ.,

ლექტორის/სტუდენტის თანამდებობის დაკავება ნებაყოფლობითია, მენაგვის როლის მიღება
უმეტესწილად ვითარებების გავლენით ხდება, ამიტომ ის ნებაყოფლობით-იძულებითია. იძულებით
როლებს შეგვიძლია მივაკუთვნოთ პატიმარი.
გარკვეული როლის მქონე ადამიანებისგან ირგვლივმყოფები მოელიან სრულიად კონკრეტულ
ქცევენს და არა ისეთებს, რომლებიც არ უკავშირდება მათ წარმოდგენებს მოცემულ სტატუსზე.
ირგვლივმყოფები სტატუსის მატარებელთან აგებენ ისეთ მიმართულებებს, რომლებიც შეესაბამება
სტატუსური როლის სწორ შესრულებას. ისინი ცდილობენ დამრღვევენს არ შეხვდნენ, არ ჰქონდეთ
მათთან ურთიერთობა.

როლთან იდენტიფიცირება. პ. ბერგერის მიხედვით, თითოეულ სოციალურ როლთან

დამაგრებულია განსაზღვრული იდენტურობა, ე.ი. როლთან შემსრულებელის გაიგივება. ზოგიერთ
შემთხვევაში იდენტურობა ეპიზოდურია, კერძოდ, ნაგვის შემგროვებელთან, რომელმაც ადვილად
შეიძლება შეიცვალოს კვალიფიკაცია. როლები ჩვენი ცხოვრების განუყოფელი ნაწილი ხდება. მაგ.,
პროგრამისტს არ შეუძლია საკუთარი ცხოვრების კომპიუტერის გარეშე წარმოდგენა. როლთან
მაქსიმალურ შერწყმას ეწოდება როლური იდენტიფიცირება, ხოლო საშუალო ან მინიმალურს -
როლისგან დისტანცირება. მაგ., ლექტორებისგან ხშირად მოელიან შარვალ-კოსტუმით სიარულს,
თუმცა ზოგიერთი ლექტორი უფრო თავისუფალ, მოსახერხებელ ტანსაცმელს ატარებს. როლისგან
დისტანცირება უნდა განვასხვაოთ სტატუსთა შორისი დისტანციის შემოკლებისგან, რომელსაც
მივყავართ ე.წ. ფამილარობასთან. როლისგან დისტანცირება გულისხმობს როლისგან ადამიანის
ძლიერ ან სუსტ დასორებას, გაუცხოებას.

ცნებები „სტატუსთაშორისი დისტანცია“ და „როლური იდენტიფიკაცია“ მჭიდრო კავშირშია

„როლური დისტანციის“ ცნებასთან. ეს შეიზლება მიესადაგოს სიტუაციას, როცა როლს
განზრახულად თამაშობენ, არ იღებენ რა მას შინაგანად. ანუუ, როცა მსახიობი იჭერს შინაგან
დისტანციას თავის ცნობიერებასა და შესრულებულ როლს შორის. ბერგერის მოსაზრების მიხედვით,
ზოგიერთ როლს ადამიანები „თამაშობენ“ შინაგანი თანხმობის გარეშე (მაგ., პატიმრის, საყვარლის,
განდევნილის).

ზოგიერთი როლი (მაგ., ფეხით მოსიარულე, მყიდველი) არის ადამიანისთვის პიროვნულად

უმნიშვნელო. მათ არსებობას განსაკუთრბეული მნიშვნელობა არ აქვს. სხვა როლები
დაკავშირებულია მთავარ სტატუსთან და აღიქმება, როგორც საკუთარ „მე“-ს ნაწილად. თითოეულ
ადამიანს აქვს თავისი როლური სისტემა, მაგრამ ყველა როლთან არ ახდენს თანაბარ
იდენტიფიცირებას. ტერმინი „სტატუსთაშორისი“ „დისტანციის შემოკლება“ აღწერს იმ ორ და მეტ
ინდივიდს შორის მიმართების ხასიათს, რომლებიც ატარებენ განსხვავებულ, მაგრამ
ფუნქციონალურად დაკავშირებულ სტატუსებს.

საზოგადოება ინდივიდებს ანიჭებს იდენტურობას, იგი იცავს მას და ახდენს მის ტრანსფორმირებას.
საზოგადოებამ შექმნა უამრავი სარიტუალო აქტი, ორმელიც განამტკიცებს ახალ სტატუსებსა და
როლებში შესვლას, მაგ., ინაუგურაცია.

როლების შესწავლა. როლის შესწავლა და როლის ათვისება არის მსგავსი პროცესები. ორივე
მათგანი შედის სოციალიზაციის უფრო ფართო ცნებაში. ნორმები შეითვისება, როლების შეძენა კი
ხდება პრაქტიკაშ. შეძენა არის პრაქტიკული ქმედებების ერთობლიობა. როლი არის სტატუსის
დინამიკური მახასიათებელი ან ქცევის მოდელი. სოციალიზირებას უწოდებენ მთელი ცხოვრების
განმავლობაში სოციალური ნორმების შეთვისებისა და სოციალური როლების შეძენის პროცესს.
როგორ შეისწავლიან ადამიანები სოციალურ როლებს? ბავშვები თამაშისას სწავლობენ ბრძანებით
ქცევებს. მაგ., ფეხბურთის თამაშის დროს ბავშვებმა უნდა იცოდნენ რა უნდა გააკეთოს თითოეულმა
მათგანმა იმისთვის რომ უკეთ გაიაზროს მისი როლი გუნდში. ბავშვი თანდათან ხვდება იმას, თუ რას
მოითხოვენ მისგან სხვა ადამიანები. სათანადო ქცევის შესწავლის პროცესი გრძელდება მთელი
სიცოცხლის განმავლობაში, თუმცა ყველაზე ღირებულს პირველი ხუთი წლის განმავლობაში
ვითვისებთ.

❖ როლური ნაკრები და მისი დინამიკა

მერთონმა „სტატუსური ნაკრების“ გარდა, შემოგვთავაზა კიდევ ერთი ცნება - „როლური ნაკრები“.
ეს არის იმ როლების ერთობლიობა, რომლებიც ასოცირებულია ერთი სტატუსით. მეორე
სახელწოდებაა როლური სისტემა. სტატუსური ნაკრები ეკუთვნის ადამიანს, როლური ნაკრები კი
სტატუსს. წესით, ყოველი სტატუსი მოიცავს როლების რიგს. მაგ., უნივერსიტეტის პროფესორის
სტატუსი გულისხმობს ისეთ როლებს, როგორიცაა მასწავლებელი, მკვლევარი, ადმინისტრატორი და
ა.შ.

როლურ ნაკრებში თითოეული როლი მოითხოვს ქცევისა და ადამიანებთან ურთიერთობის

განსაკუთრებულ მანერებს. თითოეულ როლს აქვს სოციალური ურთიერთობების რეალიზების თავისი
ტიპი. ამრიგად, როლურ ნაკრებში თითოეული როლი წარმოდგება სხვებისგან განსხვავებული
ურთიერთობების ერთიანობად. პროფესორს კოლეგებთან უყალიბდება ერთი სახის ურთიერთობები,
ადმინისტრაციასთან - სხვა სახის. შედეგად, როლური ნაკრები ქმნის სოციალური ურთიერთობების
ნაკრებს. მიმართება ან სტატიკური მახასიათებელი გულისხმობს არა ორი ადამიანის
ურთიერთქმედებას, არამედ მისდამი მხოლოდ მზაობას. ასეთ მზაობას მიღებულია ეწოდოს
განწყობა.

ამრიგად, „სტატუსურ ნაკრებთან“ ერთად გამოიყენება „როლური ნაკრების“ ცნებაც, რომელიც

აღწერს ქცევის (როლების) შაბლონების ყველა სახეს და მთელ მრავალფეროვნებას, რომლებიც
შეკრულია ერთი სტატუსით. შესაბამისად, როლის თითოეულ სახეს უყალიბდება სოციალური
ურთიერთობების საკუთარი ტიპი. ამასთან ერთად, მოცემულ ნაკრებში არცერთი როლი მტკიცედ არ
არის მიმაგრებული კონკრეტულ სტატუსთან. სტატუსმა შეიძლება დაკარგოს ერთი როლი და
მოიპოვოს სხვა. როლების შეცვლა შეიძლება მხოლოდ სიმეტრიულად. ქმარმა და ცოლმა შეიძლება
გაცვალონ როლები: მარჩენალი - დიასახლისი. თუმცა დაკარგული როლის ადგილი შეიძლება
დაიკავოს მხოლოდ სიმეტრიულმა როლმა. მაგ., მარჩენალის როლი არ შეიძლება შეიცვალოს
სექსუალური პარტნიორის როლით. როლური ნაკრებები, რომლებიც საუკკუნეებით მტკიცდებოდა ამა
თუ იმ სტატუსით, არ უნდა დაირღვეს, წინააღმდეგ შემთხვევაში აღმოცენდება როლური
კონფლიქტები.

❖ როლური ნაკრები ოჯახში

ოჯახი არის საზოგადოების სისხლითნათესაური უჯრედი, რომელშიც წარმოდგენილია სოციალური
ურთიერთობების პრაქტიკულად მთელი გამა: იურიდიულ-სამართლებრივი, სოციალური,
კულტურული და ა.შ. (არ მოიცავს პოლიტიკურს). ურთიერთობების ტიპის წარმოდგენის ასეთი
სისრულე სოციოლოგს ეხმარება ჩაატაროს ადამიანებს შორის არსებული როლების განაწილების
სრულფასოვანი ანალიზი. ქმრისა და ცოლის როლურ ნაკრებში შეინიშნება ოთხ-ოთხი მთავარი
როლი თითოეულში. ქმარი: სექსუალური პარტნიორი; აღმზრდელი; მარჩენალი; სოციალური
პარტნიორი. ცოლი: სექსუალური პარტნიორი; აღმზრდელი; დიასახლისი; სოციალური პარტნიორი.

ოჯახის წევრების სოციალური როლების მიმართებას, ან ურთიერთკავშირს ერთმანეთთან

მიმართებაში ეწოდება ოჯახური სისტემა. ის მოიცავს ოთხ ამოსავალ როლს. მნიშვნელობის
მიხედვით პირველ ადგილზეა სექსუალური პარტნიორის როლი; მეორე ადგილი უჭირავს
ეკონომიკურ როლს - მარჩენალი. შემდეგი მნიშვნელოვანი როლია სოციალური პარტნიორი,
უკანასკნელი მნიშვნელოვანი როლია სოციალიზირება ანუ ბავშვების აღზრდა.

რისგან აიგება ეს როლები? როლები უნდა რეგულირდებოდეს ნორმებით, ჩვეულებებითა და

კანონებით. სექსუალური როლი გულისხმობს ქცევის ისეთ მოდელს, რომელიც შეესაბამება ქცევის
დაუწერელ ნორმებს და შესაბამისი სტატუსის სუბიექტის ფსიქოლოგიურ მოლოდინებს... ოჯახში
გადაწყვეტილების მიღებისას ყველა ქვეყანაში ძირითად როლს ასრულებს მატერიალური ფაქტორი:
იმ მეუღლეს, რომელიც უფრო მეტს გამოიმუშავებს, აქვეს მეტი ძალაუფლება ოჯახში... არანაკლებ
მნიშვნელოვანია სოციალური პარტნიორის როლი. მის შემადგენლობაში შედის ისეთი სოციალური
ქმედებები, როგორიცაა ურთიერთობა ნათესავებთან და ახლობლებთან, სტუმრების მიღება, ბინის
რემონტი და ა.შ.

❖ როლური კონფლიქტი და როლური დისფუნქციები

როგორც კი ხდება ოთხი ფუნდამენტური როლის შესრულების დარღვევა, ოჯახში აღმოცენდება
აზრთა ყოველგვარი სხვადასხვაობები და კონფლიქტები. თუ აღნიშნულ როლებს ვუწოდებთ
ფუნქციებს, მაშინ მათ შეუსრულებლობას შეიძლება ვუწოდოთ დისფუნქციები. ფუნქცია არის
ობიექტური მოქმედება, რომელსაც ასრულებს ადამიანი თავისი ნებისა და ცნობიერებისგან
დამოუკიდებლად. ფუნქცია იქმნება საზოგადოების სტრუქტურით ან წყობით. დისფუნქცია კი არის
როლისთვის მიწერილი მოვალეობების შეუსრულებლობა სუბიექტური მიზეზების გამო, კერძოდ,
სურვილის არარსებობის ან უუნარობის ან სხვა მიზეზის გამო. ფუნქციები და დისფუნქციები
შეფარდებითია. მაგ., მარჩენალისადმი ძირითადი მოთხოვნაა მიიღოს უფრო მეტი ფული, ვიდრე
ოჯახის სხვა წევრმა, თუ ეს ესე არ არის, მაშინ წარმოიქმნება ნიადაგი როლური დისფუნქციისთვის.

კონფლიქტური სიტუაცია არის ქცევით დონემდე დასული დისფუნქცია. დისფუნქციები და მათგან

გამოწვეულლი ოჯახური კონფლიქტები ვლინდება ორი ფორმით: 1)შიდაროლური - მაგ., ქმართან
აღმზრდელისა და მარჩენალის როლებს შორის წინააღმდეგობა (სტატუსური შეუთავსებლობა);
2)როლთაშორისი - მაგ., ცოლის მიერ შესრულებულ დიასახლისის როლსა და მარჩენალის როლს
შორის, რომელსაც ვერ ასრულებს ქმარი. პირველი და მეორე ფორმების შედეგად იბადება
დისფუნქციის მესამე ფორმა - სტატუსური შეუთავსებლობა ერთსა და იმავე ადამიანთან (უმუშევარი
მარჩენალი).

❖ როლური დაძაბულობა
როდესაც ადამიანი ეჯახება ორი ან მეტი არათავსებადი როლის წინააღმდეგობრივ მოთხოვნებს,
აღმოცენდება როლური კონფლიქტი. ერთი და იმავე როლის მიერ წამოჭრილი წინააღმდეგობრივი
მოთხოვნები შეიძლება გახდეს როლური დაძაბულობის მიზეზი. როლური დაძაბულობა აღმოცენდება
სასიცოცხლო ციკლის ერთი სტადიიდან მეორეზე ოჯახის გადასვლასთან ერთად.

ზოგადად, ითვლება, რომ ოჯახი არის ბავშვების სოციალიზირებისა და აღზრდის ძირითადი

ინსტიტუტი, დედა კი - სოციალიზირების ძირითადი აგენტი.

❖ როლები ოჯახის სასიცოცხლო ციკლში

ოჯახი სასიცოცხლო ციკლი - ეს არის სოციალური და დემოგრაფიული მდგომარეობების
თანმიმდევრული ცვლა ოჯახის წარმოქმნიდან მისი არსებობის შეწყვეტის მომენტამდე. ბევრ ოჯახს
(მათ უწოდებენ სტაბილურს) გააჩნია მხოლოდ ერთი მომენტი - ქორწინებაში შესვლა და არ გააჩნია
მეორე - განქორწინება. განუქორწინებელი მეუღლეები გადიან სასიცოცხლო ციკლის ყველა სტადიას.
ისინი წარმოადგენენ მეცნიერებისთვის იდეალურ ტიპს ოჯახის სასიცოცხლო ციკლის ეტაპების
გამოსაყოფად. ოჯახის სასიცოცხლო ციკლის მსვლელობისას მის შიგნით მიმდინარეობს როლების
ცვლა. ზოგი როლი ქრება, ზოგი აღმოცენდება.

ლექცია 12

სოციალიზაცია
სოციალიზაცია უნდა გავიგოთ, როგორც მთელი ცხოვრების მანძილზე მიმდინარე კულტურულ
ნორმათა შეთვისებისა და სოციალური როლების ათვისების პროცესი. სოციალიზირება ხსნის
ადამიანური ჩვეულებების, ნორმების, ფასეულობებისა და თვით პიროვნების წარმომავლობას, რაშიც
ფოკუსირდება საზოგადოებრივ ურთიერთობათა მთელი წინააღმდეგობრივი მრავალფეროვნება.
ადამიანის სოციალიზირება იწყება დაბადებიდანვე. ჩვენი ქცევები მხოლოდ ნაწილობრივ
წარმოადგენს ბუნების პროდუქტს. მთელი ადამიანური ქცევა, უპირველეს ყოვლისა, არის სწავლების,
ან სოციალიზირების შედეგი.

❖ სოციალიზაციის სოციობიოლოგიური წინაპირობები

სოციალური ორგანიზაციის ჩანასახები არსებობს ფუტკრებთან, ჭიანჭველებთან. კოლექტიური
თანაცხოვრება, შრომის დანაწილება, სოციალური იერარქია არსებობს მათთანაც ისევე, როგორც
ადამიანთა საზოგადოებაში. მაგრამ ცხოველებს არ ახასიათებთ სოციალიზაცია. ცხოველთა ქცევა
მსგავსია ადამიანურისა, მაგრამ წარმოებს ინსტიქტურად. ინსტიქტი არის ქმედების ბიოლოგიური
პროგრამები, რომლებიც თანდაყოლილია და გადაეცემა გენეტიკურად. ინსტიქტი გულისხმობს
ერთხაზოვან, მტკიცედ გაწერილ ქცევას.
ცოცხალი ორგანიზმები შეადგენენ ბუნებრივ იერარქიას. მათი მრავალფეროვნება შეიძლება
განვალაგოთ სახეობათა კიბეზე ყველაზე მარტივიდან ყველაზე რთულამდე. რაც უფრო რთულია
ორგანიზმი, მით უფრო ხანგრძლივი დრო სჭირდება მას გარე სამყაროსთან შესაგუებლად. მწერები
იბადებიან უკვე თავიანთ ეკოლოგიურ გარემოში ნორმალური ფუნქციონირებისთვის მზადყოფნით.
უმაღლეს ორგანიზაციებთან უფრო რთულადაა საქმე. პერიოდს, რომლის განმავლობაში
ახალშობილი სწავლობს და ეგუება ზრდასრულთა სამყაროს, ეწოდება ბავშვობა. ფრინველებთა
გრძელდება ერთი სეზონი, ვეფხვებთან, სპილოებთან და მაიმუნებთან რამდენიმე წელი.

ევოლუციის კანონზომიერება: რაც უფრო პრიმიტიულია არსება, მით მეტია მასში ინსტინქტები. მაგ.,
მწერის ქცევა ინსტიქტურია 100%-ით. ადამიანთა ქცევის 80% კი სოციალურად შეძენილია. რაც მეტია
ინსტინქტი, მით ნაკლებია მშობლების როლი. მშობლები შვილებს გადასცემენ იმ ნორმებსა და
როლურ პრაქტიკას, რაც შექმნილია საზოგადოების მიერ. ცხოველები შეცდომებს არ უშვებენ. მათ
აქვთ ქცევის ბიოლოგიურად დაპროგრამებული მოდელი: არ არსებობს მიზნის მიღწევის ორი
განსხვავებული შესაძლებლობა, შესაბამისად, არ არსებობს შეცდომებიც. ამრიგად, შეცდომები
დამახასიათებელია ადამიანებისთვის, რამდენადაც მათ შეუძლიათ მოქმედების ვარიანტების
შედარება და მათი აზრით საუკეთესოს არჩევა. ტვინი არის სოციალური გამოცდილების ფაბრიკა.
ადამიანს ტვინი სჭირდება ორი მიზეზით: 1)ინდივიდუალურ შერჩევაში გასამარჯვებლად; 2)მუდმივად
ცვალებადი ვარიანტული სოციალური გარემოსადმი წარმატებული ადაპტირებისთვის.

ზრდასრული ცხოვრებისთვის მზადების პერიოდს, ბავშვობის გარდა, მიეკუთვნება სიყმაწვილე და

ახალგაზრდობა. ადამიანი სწავლობს მთელი თავისი სიცოცხლის მანძილზე. ამ პროცესმა მიიღო
სოციალიზაციის სახელწოდება. სოციალიზაცია ხსნის თუ რა სახით გარდაიქმნება ადამიანი
ბიოლოგიური არსებიდან სოციალურ არსებად.

❖ სოციალიზაციის პროცესის ფაზები და შინაარსი

სოციალიზაციის ფაზებს უწოდებენ ძირითად სტადიებს ან სასიცოცხლო ციკლებს:
-ბავშვობა და სიყმაწვილე (1-დან 18 წლამდე) - აქტიური შრომითი პერიოდისთვის მზადება;
-მოწიფულობა (18-60 წლამდე) - აქტიური შრომითი პერიოდი;
-მოხუცებულობა (60+) - აქტიური შრომითი პერიოდიდან გამოსვლა.

3 კრიზისული წერტილი ადამიანის ცხოვრებაში: A.საშუალო სკოლის დამთავრება და მზადება

უმაღლესში შესასვლელად ან სამუშაოს ძიება; C.სიცოცხლის შუა ხანის კრიზისი; B.პენსიაზე გასვლა
და გადასვლა სოციალიზირების პასიურ ნაწილზე. ესაა სოციალიზირების აქტიური პერიოდი,
შემოსაზღვრული სამი კრიზისული წერტილით. ამ სამ წერტილს შორის პერიოდი წარმოადგენს
ადამიანის მაქსიმალური შრომითი აქტივობის დროს. ACB მრუდი ასახავს ფულის, ცხოვრებისეული
გამოცდილების დაგროვების პერიოდს, რათა მან B წერილის შემდეგ აქტიურად გაატაროს
თავისუფალი დრო.

სოციალიზირების პროცესი დასრულებულობის ხარისხის მიხედვით შეიძლება დაიყოს ორ დიდ

სტადიად: დაწყებითი - ადამიანის ცხოვრების პირველი ნახევრის მომცველი; დამამთავრებელი -
რომელიც შეეხება სიცოცხლის მეორე ნახევარს. საწყისი სოციალიზაცია, ძირითადად, არის
მიწერილი სტატუსების სფერო, დამამთავრებელი - მიღწეულისა. თავიდან პოლიტიკური, შემდგომ
ეკონომიკური და სოციალური დამოუკიდებლობის მოპოვება ნიშნავს, რომ ადამიანი იმყოფება
სოციალიზირების ორ ეტაპს - საწყისსა (ადრეულს) და დამამთავრებელს (გვიანდელს) შორის
ხარისხობრივ საზღვარზე.

უნდა გამოიყოს „სოციალიზირების შინაარსის“ ცნებაც. სოციალიზაციის პროცესში თავის მსგავსებთან

ურთიერთქმედებას, როცა ერთი სოციალური ჯგუფი მეორეს ასწავლის „ცხოვრების წესებს“ ეწოდება
სოციალური „მე“-ს ჩამოყალიბება. სოციალიზაციის შინაარსი - ეს არაა მხოლოდ სოციალური და
ეკონომიკური დამოუკიდებლობის მოპოვება, არამედ პიროვნების ჩამოყალიბებაც. სოციალური „მე“-
ს ჩამოყალიბება ხდება კულტურული ნორმებისა და სოციალური ღირებულებების ინტერნალიზაციაზე
გავლით. ინტერნალიზაცია - გარეგანი ნორმების გარდაქმნა ქცევის შინაგან წესებად.
ამ ყველაფრიდან გამომდინარე, სოციალური როლი მოიცავს კულტურული ნორმების, წესებისა და
ქცევის სტერეოტიპების სიმრავლეს. უწყვეტი სოციალური ძაფებით - უფლებებით, მოვალეობებით,
ურთიერთობებით იგი დაკავშირებულია სხვა როლებთან.

❖ სოციალიზაციის კრიზისული წერტილები

კრიზისის ქვეშ უნდა ვიგულისხმოთ სოციალურ პროცესში ნებისმიერი გარდატეხის წერტილი, როცა
პრობლემის გადაჭრის ძველი მექანიზმები, ან ხერხები უკვე აღარ მუშაობს, ხოლო ახლები ჯერ კიდევ
არ მოქმედებენ. კრიზისი - ეს თავისი არსით იგივეა, რაც ღრმა პრობლემური სიტუაცია,
რომლისთვისაც მოცემულ მომენტში არ არსებობს გადაწყვეტის შესაფერისი ტექნოლოგია.
კრიზისული სიტუაცია ყოველთვის არის ცხოვრების ერთი სტაბილური პერიოდიდან მეორეში
გადასვლის პროცესი (მაგ., სკოლიდან უნივერსიტეტში). ასეთ მომენტებში ადამიანები განიცდიან
დაბნეულობას. დაბნეულობა არის სოციალური პრობლემის ფსიქოლოგიური ინდიკატორი.

ბავშვობაში ყალიბდება სოციალიზირების ფუნდამენტი და იმავდროულად იწყება მისი ყველაზე

დაუცველი ეტაპი. სოციალიზირება - ესაა კუმულატიური პროცესი, რომლის მსვლელობისას
გროვდება სოციალური ჩვევები და ცოდნა. პირველი კრიზისული წერტილი 16-18 წლის ასაკში
აღნიშნავს ახალგაზრდა ადამიანის ცხოვრებაში ისეთ გარდატეხას, როცა სოციალურად და
ეკონომიკურად დამოკიდებული ცხოვრების ძველი მოდელი დაირღვა, ახალი ცხოვრების წესის
მოდელი კი ჯერ კიდევ არ შექმნილა. ისინი დგანან რთული გადაწყვეტლების წინაშე - პროფესიის
არჩევანი. მეორე კრიზისულ წერტილს ეწოდება ცხოვრების შუა ხანის კრიზისი (45 წელი), როცა
ადამიანი გადახედავს განვლილ გზას და შეაფასებს პროფესიულ ან სხვა მიღწევებს. ამ ასაკში ხდება
ღირებულებების გადაფასება.

პროფესიის შესახებ გადაწყვეტილების მიღებისას, საკუთარი გზის არჩევისას ახალგზარდების

ცხოვრებაში სოციალიზაციის აგენტების როლს ასრულებენ მშობლები და ნათესავები, რომლებიც მათ
უზიარებენ ცხოვრებისეულ გამოცდილებას.

მესამე კრიზისული წერტილი მიუთითებს შრომითი კარიერის დამთავრებასა და პენსიაზე გასვლაზე,

რაც ქალებთან ხდება 60 წლის, მამაკაცებთან კი - 65 წლის ასაკში. იგი კრიზისულია, რადგან
პენსიონერი ხშირად არის ეკონომიკურად და სოციალურად დამოკიდებული ნათესავებისა და
სახლმწიფოს დახმარებაზე.

❖ პირველადი და მეორადი სოციალიზირება

სოციალიზირება იყოფა პირველადად და მეორადად. პირველადი მიმდინარეობს ახლობლების და
ნათესავების წრეში, მეორადი - ფორმალური ინსტიტუტების (სკოლა, უნივერსიტეტი) ჩარჩოებში.
პირველადი სოციალიზაცია არის სოციალური ნორმების სწავლება სიცოცხლის პირველ ნახევარში,
ე.ი. ბავშვობაში და ახალგაზრდობაში, ხოლო მეორადი მოიცავს მოწიფულობასა და მოხუცებულობას,
ე.ი. ცხოვრების მეორე ნახევარს. სოციალიზირების პროცესის დაყოფის ასეთ ხერხს ვუწოდოთ
ფორმალურ-ქრონოლოგიური. მეორე დაყოფის მიხედვით კი პირველადი და მეორადი
სოციალიზირება, ორივე გრძელდება მთელი ცხოვრების მანძილზე. მეორე მიდგომა კი არის
ნორმატიულ-შინაარსობრივი. ამის მიხედვით, პირველადი სოციალიზაცია მიმდინარეობას
არაფორმალური აგენტების - მშობლებისა და თანატოლების ზემოქმედების ქვეშ, მეორე კი -
ფორმალური აგენტების, ანუ სოციალიზაციის ინსტიტუტების, ე.ი. სკოლების, წარმოების, არმიის და
ა.შ. ნორმებისა და ღირებულებების გავლენის ქვეშ. უფრო დამაჯერებელია მეორე მიდგომა.

ამერიკელი სოციოლოგის ჩ. კულის წყალობით, რომელიც სოციალიზაციის თეორიის ერთ-ერთი

დამფუძნებელი იყო, სოციოლოგიაში შემოვიდა ტერმინები „პირველადი ჯგუფი“ (ნაცნობი
ადამიანები) და „მეორადი ჯგუფი“ (ცნობილი ადამიანები, ფორმალური ინსტიტუტების
წარმომადგენლები). პირველადი ჯგუფები - მცირე კონტაქტური გაერთიანებები, სადაც ადამიანები
იცნობენ ერთმანეთს, სადაც მათ შორის არსებობს არაფორმალური, სანდომიანი ურთიერთობა.
მეორადი ჯგუფები - ადამიანთა დიდ სოციალურ გაერთიანებას, რომელთა შორის არსებობს
მხოლოდ ფორმალური ურთიერთობები. პირველადი ჯგუფი არის ოჯახი, თანატოლების ჯგუფი.
მეორადი კი სკოლა, არმია, სასამართლო. შესაბამისად, პირველადი სოციალიზაცია მიმდინარეობს
პირველად ჯგუფებში, მეორადი კი მეორად ჯგუფებში. პირველადი სოციალური ჯგუფები არის
არაფორმალური ურთიერთობების სფერო, მეორადი კი საქმიანი ურთიერთობების, ე.ი. ფორმალური
კონტაქტების სფერო.

ფორმალური ეწოდება ისეთ კონტაქტებს, რომელთა შინაარსი, დრო, წყობა რეგულირდება რაიმე
დოკუმენტით. მაგალითად, არმია. არაფორმალური ეწოდება ორ ან მეტ ადამიანს შორის ისეთ
ქცევას, რომლის შინაარსი, წყობა, ინტენსივობა არ რეგულირდება არავითარი დოკუმენტით, მაგრამ
განისაზღვრება თვით ურთიერთქმედების მონაწილეთა მიერ. მაგალითად, ოჯახი. სოციალიზირების
ფორმალური და არაფორმალური აგენტები სხვაგვარად ზემოქმედებენ ადამიანზე მისი სასიცოცხლო
ციკლის განმავლობაში. არაფორმალურ აგენტთა ზემოქმედება მაქსიმუმს აღწევს ადამიანის
სიცოცხლის დასაწყისში და დასასრულს, ფორმალური ურთიერთობების ზემოქმედება კი ყველაზე
მეტად იგრძნობა სიცოცხლის შუა ხანებში. გვ.16 სქემა ჩავსვა

პირველადი და მეორადი ჯგუფი, ორივე სასიცოცხლოს აუცილებელიად ადამიანისთვის, მაგრამ

მათთვის დათმობილი დრო და მათი გავლენის ხარისხი სხვადასხვაგვარად ნაწილდება სიცოცხლის
სხვადასხვა მონაკვეთებზე. მათი გავლენა არ ქრება ცხოვრების არცერთ ეტაპზე, თუმცა ისინი ხან
სუსტდება და ხან ძლიერდება. ხშირად მეორადი სოციალიზაციის აგენტები, ე.ი. უფროსები და
კოლეგები გარდაიქმნებიან პირველადი სოციალიზაციის აგენტებად - მეგობრებად და ნაცნობებად.
ასეთია სოციალიზაციის კიდევ ერთი კანონი/პრინციპი - ურთიერთგარდაქმნის კანონი.

❖ სოციალიზაციის აგენტები და ინსტიტუტები

სოციალიზაციის აგენტებიც და ინსტიტუტებიც იყოფა პირველადად და მეორადად. სოციალიზირების
პროცესი მოიცავს არამხოლოდ მათ, ვინც ითვისებს ღირებულებებს, ნორმებს, ცოდნას, არამედ
იმათაც, ვინც მოქმედებს სწავლის პროცესზე. ამ უკანასკნელს უწოდებენ სოციალიზაციის აგენტებს.
მათ მიეკუთვნება ადამიანები და სოციალური ინსტიტუტები.
-სოციალიზაციის აგენტები არიან კონკრეტული ადამიანები, პასუხისმგებლები კულტურული
ნორმების სწავლებაზე და სოციალური როლების ათვისებაზე.
-სოციალიზაციის ინსტიტუტები არის დაწესებულებები, რომლებიც გავლენას ახდენს
სოციალიზირების პროცესზე და მიმართულებას აძლევს მას: სკოლა და უმაღლესი სასწავლებელი,
არმია, პოლიცია და ა.შ.
-პირველადი სოციალიზაციის აგენტები - მშობლები, ძმები, ბებიები, ბაბუები, ახლობელი და
შორეული ნათესავები, ძიძები, ოჯახის მეგობრები, თანატოლები, მასწავლებლები, ა.შ.
-მეორადი სოციალიზაციის აგენტები - სკოლის, უნივერსიტეტის, არმიის, ეკლესიის, ტელევიზიის,
პრესის, არმიის და ა.შ. თანამშრომლები.

პირველი სოციალიზაცია არის პიროვნებათშორისი ურთიერთობების სფერო, მეორადი კი

სოციალური ურთიერთობებისა. ერთი და იგივე პირი შეიძლება იყოს როგორც პირველადი, ისე
მეორადი სოციალიზაციის აგენტი. პირველადი სოციალიზაციის აგენტთაგან თითოეული ასრულებს
მრავალ ფუნქციას (მამა - მეურვე, აღმზრდელი, მეგობარი), ხოლო მეორადი სოციალიზაციის
აგენტები - ერთ ან ორ ფუნქციას. პირველადი სოციალიზაციის აგენტთაგან ყველა როდი თამაშობს
ერთნაირ როლს და როდი უჭირავს ერთნაირი სტატუსი. ბავშვთან მიმართებაში მშობლები
იმყოფებიან აღმატებულ პოზიციაში. მშობლებისგან განსხვავებით, რომლებიც უყალიბებენ ბაზისურ
ღირებულებებს, თანატოლები უფრო მეტად მოქემედებენ იმწუთიერ ქცევაზე, გარეგნობაზე,
გართობის ადგილის არჩევაზე. პირველადი სოციალიზაციის აგენტების ფუნქცია
ურთიერთცვალებადია, მეორადისა - არა. ურთიერთშემცვლელია ასევე მშობლებისა და
თანატოლების ფუნქციები, მეორეს შეუძლია პირველის შეცვლა. მეორად სოციალიზაციის აგენტები
ფულს იღებენ იმისთვის, რომ შეასრულონ მათი როლი (ექიმი, მასწავლებელი, ა.შ.).

❖ წინააღმდეგობა სოციალიზაციის აგენტებს შორის

პირველადი და მეორადი სოციალიზაციის აგენტები ადამიანის პიროვნებაზე ახდენენ ზოგჯერ
თანმხვედრ, ერთი მიმართულების ზემოქმედებას, ზოგჯერ კი საწინააღმდეგოს. ამასთან
წინააღმდეგობა ახასიათებს დისჰარმონიას: -პირველადი სოციალიზაციის აგენტებს შორის; -
მეორადი სოციალიზაციის აგენტებს შორის; -პირველადი და მეორადი სოციალიზაციის აგენტებს
შორის. მაგალითად, თუ მოზარდს ოჯახი ასწავლის ერთ ღირებულებას, თანატოლების ჯგუფი კი
სრულიად სხვას, მაშნ პირველადი სოციალიზაციის აგენტებს შორის აღმოცენდება არა მხოლოდ
კონკურენცია, არამედ წინააღმდეგობაც. ერთამენტთან წინააღმდეგობაშია სოციალიზაციის
ინსტიტუტები: ეკლესია და ბიზნესი; განათლება და არმია. პირველადი და მეორადი სოციალიზაციის
აგენტებს შორის წინააღმდეგობა კი შეიძლება აღმოცენდეს იმ ნიადაგზე, რომ მთავრობა და
პოლიტიკური პარტიები ადამიანებს ერთს ასწავლიან ხოლოდ ნაცნობები და მეგობრები კი,
რომელთა გვერდით მიმდინარეობს ჩვენი ცხოვრება - მეორეს.

❖ სკოლა, როგორც სოციალიზირების ინსტიტუტი

ტრადიციულ საზოგადოებაში სწავლა ხდებოდა სტიქიურად - ცოდნას ოჯახში უფროსები
გადასცემდნენ უმცროსებს. მხოლოდ ერთეულებს ჰქონდათ სკოლებში და სხვა დაწესებულებებში
სწავლის შესაძლებლობა. სკოლა მიეკუთვნება ფორმალურ ორგანიზაციათა რიცხვს, რომელიც
ახორციელებს მოზარდი თაობის სოციალიზირებას. სასკოლო განათლებას უწოდებენ ზოგად
განათლებას. ზოგადი განათლება არის საფუძველი პროფესიული (სპეციალური) განათლების
მისაღებად. სასკოლო განათლებაში გამოყოფენ 3 სტადიას:
-დაწყებითი მომზადება (1-4 კლასები);
-ძირითადი (ბაზისური) განათლება (5-9 კლასები);
-საშუალო განათლება (10-12 კლასები).

საჯარო სკოლა მოწოდებულია საზოგადოებისა და პიროვნებისთვის 3 ძირითადი ამოცანის

გადასაჭრელად: ხელი შეუწყოს ახალგაზრდობის ინტეგრირებას საზოგადოების სოციოკულტურულ
ცხოვრებაში და მოახდინოს პიროვნების ფორმირება; ახალგაზრდობას მისცეს ბაზისური ცოდნა
შრომით საქმიანობაში უმტკივნეულოდ გადასასვლელად ან პროფესიული თვითგამორკვევისთვის;
განაპირობოს ახალგაზრდობის პროფესიული ორიენტაცია. სკოლის მასოციალიზირებელი ფუნქცია
იმაში ვლინდება, რომ ბავშვები სწავლობენ სოციალურ ნორმებსა და როლებს, რომელთა
შესრულება მოუხდებათ ზრდასრულ ასაკში.

სწავლა არის იმ ცდონის აქტიური დაგროვების პერიოდი, რომელიც წარმოადგენს მომდევნო

პერიოდში კვალიფიკაციის მიღებისთვის საჭირო ბაზას.

❖ უთანასწორობა განათლების მისაწვდომობაში

უმაღლესი სასწავლებელი ადრე ინტელიგენციის კლასს ქმნიდა საზოგადოების ყველა ფენისგან,
ამჟამად ის მიზანმიმართულია უპირატესად ინტელიგენციისკენ, რასაც ეწოდება პროფესიული
შერჩევის დეფორმაცია. ეს ბადებს სოციალური უსამართლობის განცდას.

მერიტოკრატული იდეოლოგია - თანაბარი შესაძლებლობების მინიჭება ყველასთვის საშუალო

განათლების დონეზე და არათანაბარისა, ნიჭიერების მიხედვით უმაღლეს დონეზე;
პარენტოკრაიული მოდელი - „ბავშვის განათლება მზარდი ხარისხით დამოკიდებულია მშობლების
კეთილდღეობასა და სურვილზე და არა საკუთრივ მის უნარსა და ძალისხმევაზე“.

❖ შუამავალთა ინსტიტუტი
რადგან სკოლის ცოდნა ხშირად საკმარისი არ აღმოჩნდება-ხოლმე, უნივერსიტეტში ჩასაბარებლად
საჭირო ხდება შუამავლები: რეპეტიტორები, მოსამზადებელი კურსები და ა.შ. მათ შეიძლება
ვუწოდოთ განათლების სფეროში შუამავლობის ინსტიტუტები. ისინი საზოგადოებაში ასრულებენ
თითქმის იმავე ფუნქციებს, რასაც შრომის ბირჟები და რეკრუტინგული ფირმები შრომის ბარაზე,
რომელთაც უწოდებენ შრომითი შუამავლობის ინსტიტუტებს.

[რეფერატი]
სამოქალაქო, ღია და დახურული საზაოგადოება
 ინგლისური B1/2
UNIT 1. WHAT IS GLOBALIZATION?
Globalization- has meant so many different things to different people and has evoked as much emotion. Some
see it as nirvana - a blessed state of universal peace and prosperity - while others condemn it as a new kind of
chaos. The exponential growth in the exchange of goods, ideas and people that we see today is the part of a
long-term historical trend. Over the course of human history the desire for something better and greater has
motivated people to move themselves, their goods, and their ideas around the world.
When the Romans built roads, they were engaging in a form of globalization. When the Incas created their
own empire they were also globalizing. The Dutch, the Spanish and the British empires of the sixteenth
centuries were also further steps in creating a new global world.

Historically there were four main motives - conquest, proselytizing, curiosity and wanderlust that seem
basic to human nature. The principal agents of globalization were soldiers, traders, preachers and
adventurers. Thousands of years ago traders carried goods from one part of the globe to another
across oceans. Missionaries traversed deserts and mountains and sailed the seas.

Pilgrims and priests have come from vast religious organizations that spread their beliefs, along with their
languages, literatures and architecture. Ever since the term ― GLOBALIZATION was first used to make
sense of large-scale changes, scholars have debated its meaning and use.
The main debates: Process vs. Project; New Era vs. Nothing New; Good vs. Bad; Sameness vs. Difference;

● Process vs. Project

According to one popular view, globalization is the "inexorable integration of markets, nation- states. By
contrast, some groups of scholars view globalization not as an inexorable process but as a deliberate,
ideological project of economic liberalization.

● New Era vs. Nothing New

Discussions of globalization often convey a sense that something new is happening to the world: global
practices, values, and technologies now shape people's lives to the point that we are entering a "global age".

● Good vs. Bad

Globalization used to be widely celebrated as a new birth of freedom: better connections in a more open world
would improve people's lives by making new products and ideas universally available, breaking down barriers
to trade and democratic institutions, resolve tensions between old adversaries, and empower more and more
people. Politicians opposed America's global influence and now portray globalization as dangerous.

● End vs. Revival of Nation-State

According to one line of argument, globalization constrains states: free trade limits the ability of states to set
policy and protect domestic companies; capital mobility makes generous welfare states less competitive;
global problems exceed the grasp of any individual state; and global norms and institutions become more
powerful.
 ● Sameness vs. Difference
A standard complaint about globalization is that it leads to cultural homogeneity: interaction and integration
diminish difference; The question frequently asked about globalization is not whether it will continue, but at
what pace. Like a snowball rolling down a steep mountain, globalization seems to be gathering more and more
momentum.

UNIT 2. ECONOMIC GLOBALIZATION

Globalization implies the process of increasing the connectivity and interdependence of the world's markets
and businesses. In general, as economies become more connected to other economies, they have increased
opportunity but also increased competition. Thus, as globalization becomes a more and more common feature
of world economics, powerful pro- globalization and anti-globalization lobbies have arisen.

The pro-globalization lobby argues that globalization brings about much increased opportunities for almost
everyone, and increased competition is a good thing since it makes agents of production more efficient.

Even supporters of globalization agree that the benefits of globalization are not without risks. But the risks are
not a reason to reverse direction. Economic "globalization" is a historical process, the result of human
innovation and technological progress. It refers to the increasing integration of economies around the world,
particularly through the movement of goods, services, and capital across borders. The term sometimes also
refers to the movement of people (labor) and knowledge (technology) across international borders.

The term "globalization" began to be used more commonly in the 1980s. The growth in global markets has
helped to promote efficiency through competition and the division of labor - the specialization that allows
people and economies to focus on what they do best. Global markets also offer greater opportunity for people
to tap into more diversified and larger markets around the world.

The broad reach of globalization easily extends to daily choices of personal, economic, and political life. In the
world of communications, it would facilitate commerce and education, and allow access to independent media.
Perhaps more importantly, globalization implies that information and knowledge get dispersed and shared.
Innovators - be they in business or government - can draw on ideas that have been successfully implemented
in one jurisdiction and tailor them to suit their own jurisdiction.

A core element of globalization is the expansion of world trade through the elimination or reduction of trade
barriers, such as import tariffs. Trade promotes economic resilience and flexibility, as higher imports help to
offset adverse domestic supply shocks. Greater openness can also stimulate foreign investment, which would
be a source of employment for the local workforce and could bring along new technologies, thus promoting
higher productivity.

The world's financial markets have experienced a dramatic increase in globalization in recent years. The most
rapid increase has been experienced by advanced economies, but emerging markets and developing
countries have also become more financially integrated. Some see financial globalization as a catalyst for
economic growth and stability. Others see it as injecting dangerous, and often costly, volatility into the
economies of growing middle-income countries.

Some support the view that countries must carefully weigh the risks and benefits of unfettered capital flows.
There are many different paths that can be taken to achieve these objectives, and every country‘s path will be
different given the distinctive nature of national economies and political systems.

UNIT 3. INCOME INEQUALITY AND POVERTY

Some argue that globalization is a classic situation when the rich get richer while the poor get poorer. Today,
the gap between rich and poor countries is expanding. The gap between the rich and poor within these
countries is also expanding.

Globalization is deeply controversial. Proponents of globalization argue. while opponents of

globalization claim that the creation of an unfettered international free market has benefited
multinational corporations in the Western world at the expense. Globalization is irreversible
(შეუქცევადი). In the long run globalization is likely to be an unrelenting (მერყევი) phenomenon.
But for significant periods of time its momentum (მოძრაობა) can be hindered (ხელის შეშლა) by
a variety of factors. World War I coupled with the Great Depression, and then World War II,
dramatically set back global economic integration.

Financial shocks are reminders that a breakdown in globalization - meaning a slowdown in the
global flows of goods, services, capital, andpeople - can have extremely adverse
(არახელსაყრელი) consequences.

Ensuring economic stability is critical as the poor suffer more than the rich during times of
economic crises. High rates of inflation typically hurt the poor disproportionately, as inflation
erodes (გაქრობა) their real incomes.

Also the poor lack the extra reserves of funds for a rainy day which would allow them to spend in
tough economic times. And periods of economic instability are typically accompanied by rising
unemployment and long-term unemployment that exerts (გამოწვევა) downward pressure on the
real incomes of poor and low skilled households.

One must keep in mind that there are many sources of inequality. The spread of technological advances and
increased financial globalization - and foreign direct investment in particular - have instead contributed more to
the recent rise in inequality by raising the demand for skilled labor and increasing the returns to skills in both
developed and developing countries.

The dislocation may be a function of forces that have little to do with globalization and more to
do with inevitable technological progress. And the number of people who "lose" under
globalization is likely to be outweighed (გადაწონა) by the number of people who "win."

Indeed, globalization has helped to deliver extraordinary progress for people living in developing nations.
Globalization has contributed to a reduction in poverty as well as a reduction in global income inequality. They
found that in "globalizing" countries in the developing world, income per person grew three-and-a-half times
faster than in "non- globalizing" countries during the 1990s.

Critics point to those parts of the world that have achieved few gains during this period and highlight it as a
failure of globalization. But that is to misdiagnose the problem. While serving as Secretary-General of the
United Nations, Kofi Annan pointed out that "the main losers in today's very unequal world are not those who
are too much exposed to globalization. They are those who have been left out."

UNIT 4. ADVANTAGES AND DISADVANTAGES OF GLOBALIZATION

Globalization is a process of interaction and integration among the people, companies, and governments of
different nations. This process has effects on the environment, on culture, on political systems, on economic
development and prosperity around the world.
Globalization is not new. For thousands of years, people have been buying and selling with distances. Great
example is the Silk Road across Central Asia that connected China.
But policy and technological developments off the past few decades have spurred so many observers believe
the world has entered a qualitatively new phase in its economic development. Thomas Friedman has said that
today globalization is ―faster, cheaper, and deeper.
Wave of globalization has been driven by policies that have opened economies domestically and
internationally. In the years since the Second World War, many governments have adopted free-market
economic systems.

Governments also have negotiated dramatic reductions in barriers to commerce and have established
international agreements to promote trade. Taking advantage of new opportunities in foreign markets,
corporations have built foreign factories and established production

Technology has been the principal driver of globalization. Information technology has transformed economic
life. Information technologies have given all sorts of individual economic actors .

Mankind has established increasingly close contact day by day in the globalization process of centuries. For
instance: Jet airplanes, cheap customer service, the computer, all these make the world more interdependent
than ever.

The impacts of globalization in developing countries divide into three sections that include economics, culture
and environment. According to positive economic effects of globalization in developing nations. On the other
hand, some people say that economic globalization makes the wealth more centralized to a few developed
countries. In conclusion, although the environment may do more harm to economic development in developing
countries. Globalization brings many disadvantages to developing countries. For culture, it may benefit
economic development to the developing nations. As a whole, there are more advantages that globalization
brings to the developing countries with economic development. BUT Therefore, globalization brings more
advantages to developing countries than disadvantages.

UNIT 5. WHAT IS CULTURE?

According to Edward Taylor, culture is that complex whole which includes knowledge, belief, art, law, morals,
custom, and any other capabilities and habits. Culture is something that a person learns from his family and is
not ingrained in him from birth. It does not have any biological connection.
Culture is a complex tool which every individual has to learn to survive in a society. Sometimes other societies
and people seem to be a little odd because they have a different culture from ours. We must remember that
every society has a distinct culture.

Every society has a different culture, where people share a specific language, traditions, behaviour. Culture
gives them an identity which makes them unique and different from people of other cultures. When people of
different cultures migrate and settle in another society the culture of that society becomes the dominant
culture. Cultures are universal.

Culture is a powerful human tool for survival. It is constantly changing and easily lost. Our written languages,
governments, buildings, and other man-made things are merely the products of culture. They are not culture in
themselves. For this reason, archaeologists can‘t dig up culture in their excavations.

Culture and society are not the same thing. While cultures are complexes of learned behavior patterns and
perceptions, societies are groups of interacting organisms. People are not the only animals that have
societies. birds, bees are societies. While human societies and cultures are not the same thing, they are
connected because culture is created and transmitted to others in a society.

Culture is learned and forgotten, affects every aspect of daily life - how we think and feel, how we learn and
teach, or what we consider to be beautiful or ugly. However, most people are unaware of their own culture until
they experience another! We don't think about our culture until we find ourselves in a situation.
Great differences can be seen when comparing world cultures. People around the globe are similar in their
humanity: we communicate with each other, we sustain ourselves with food, we speak different languages, eat
different foods. These are what we call cultural differences.

Simply because culture is transmitted through symbols whose meanings remain more or less constant doesn't
mean that cultures are static and don't change. Cultures are never truly static.

What causes cultural change? Great example is the Silk Road, which brought silk to the West into China.
Inventions and technological developments can also have an impact on culture. "Car culture," "fast-food
restaurants" such as McDonald's where people get food delivered to eat.

Over time, a culture may evolve into what is termed a civilization. A civilization is generally understood as a
more advanced form of organized life: civilizations usually have more complex forms of social, political,
military, and religious life.

Culture can be understood as the totality of what a group of people think, how they behave, and what they
produce that is passed onto future generations into our different communities. In today's world, understanding
becomes important. And our societies are becoming miniature models of the global community.

UNIT 6. CONFLICTS
Unfortunately, conflict is an integral part of our life. Conflicts can be observed everywhere, starting from
misunderstandings in our families to the tension in the world. "Conflict" is a word that causes discomfort,
anger, frustration, sadness, and pain. The defines "conflict" as "a struggle to resist or overcome; battle;” No
matter how hard we try to avoid it, conflict periodically enters our lives. Conflicts arise when people are
competing for the same resources (such as territory, jobs and income, housing)

Conflicts arise when people are unhappy with how they are governed. The most common
conflicts ის when a particular group wants to be independent from a central government, or
when their viewpoint isn't represented in the government.

Conflicts arise when people's beliefs clash. Religious and political views are particularly sensitive, because
people often depend on these for a sense of identity and belonging. Sometimes the conflict is caused by a
religious/political group being attacked; In the same way ethnic differences can cause conflict.

CONFLICT OF VALUES
A value is a belief, a mission, or a philosophy that is meaningful. Whether we are consciously aware of them or
not, every individual has a core set of personal values. Value conflicts are caused by perceived or actual
incompatible belief systems. Values are beliefs that people use to give meaning to their lives. Values explain
what is "good" or "bad," "right" or "wrong," "just" or "unjust." Differing values need not cause conflict. People
can live together in harmony with different value systems.

Values are deeply held beliefs - usually based on cultural traditions, long-held family and religious teachings. It
welcomes all countries of the world, to increase interdependency and bridge the economic gap between two
countries. After World War Two globalization brought forth a cosmopolitan approach in the international market
where all developed and developing countries could compete as well as share their culture with each other.

UNIT 7. THE CONCEPT OF PROGRESS

Progress is a goal-relative concept. A goal may be accessible in the sense that it can be reached in a finite
number of steps in a finite time. A goal is utopian if it cannot be reached or even approached.

Progress can be defined in terms of ―coming closer and closer to the truth. Scientific progress is what has
helped our society gain the knowledge and insight to live better lives through the advances in medical
technology, the strategy of war, and the exploration of space.
Even though progress is a good thing, we also feel that it can cause problems too. We just need to realize that
in order to produce new and better things we might have to go through some rough times on the way. New
technologies have a huge effect on society. Many people lose their jobs because of all the new high-tech
machinery. For this reason, some believe that progress is not always for the better.

Outcomes from progress can usually be foreseen as positive, but negative aspects also might occur.
Is progress always good? Scientific progress brings us many conveniences and advanced machines, such as
computers, automobiles, and so on. Progress seems to have made life simpler and more comfortable. But if
we analyse it we will find that progress is not always good.
Progress also brings us another serious problem - pollution. Pollution in some countries is so serious that
ecological balance is damaged and many animals and plants lose their living environment and become extinct
eventually.

From the above statements, it can be concluded that progress is not always good. It has its own negative
influences on our life. I believe these problems can be solved by more progress.
However, we shall not forget that scientific inventions and technical advancement sometimes also form big
threats to human society. The two World Wars that happened during the past century witnessed the blood
shedding battles that cost millions of lives.

We live in a much worse environment than our ancestors: polluted air and water, extreme high temperatures in
summer which are all harmful to our health. Progress is not always good! For example, while progress has
brought us many time-saving machines, it has also brought us pollution.

Another drawback of progress is that while progress has made it easier for us to work and to obtain more
things, it has also made us want more things. When a product is invented or improved people immediately feel
that their old possessions are no longer good enough.

In the contemporary conditions of many nations, agriculture is the field in which people struggle against hunger
and for life. We see that the progress in chemistry increases crop yield but engenders health problems. Thus,
scientists try to avoid chemical poisoning and develop natural means to increase harvest.

It is impossible to stop the march of time, and likewise, it is impossible to stop progress. There is no doubt that
progress has brought us many wonderful things, such as convenience, improved health, and more leisure
time. However, everything has its drawbacks.

UNIT 8. WHAT IS DEMOCRACY?

What do we mean when we talk about democracy? Each individual surely has his/her own perception of what
democracy means; however what is the real explanation to give? What is democracy composed of? What are
the required elements that would enable its establishment?

And what are the required activities that would help to consolidate such a form of government? What are the
advantages, where are the weaknesses?

The word ̳democracy‘ is a term that comes from Greek and it is made up with two other words demos – people
- and - kratein - to govern, to rule. ―Democracy‖ can then be literally translated by the following terms:
Government of the People or Government of the Majority.

Democracy, as a State form, is to be distinguished from monarchy, aristocracy and dictatorship. You may have
already heard about the most common definition of democracy: ―The government of the people, by the
people and for the people‖ (Abraham Lincoln)? To put it another way we can say that a government comes
from the people; it is exercised by the people, and for the purpose of the people‘s own interests.
Freedom and democracy are often used interchangeably but the two are not synonymous. Democracy is
indeed a set of ideas and principles about freedom but it also consists of practices and procedures that have
been molded through a long, often tortuous history. Democracy is the institutionalization of freedom.

People living in a democratic society must serve as the ultimate guardians of their own freedom and must
forge their own path toward the ideals set forth in the preamble to the United Nations' Universal Declaration of
Human Rights: "Recognition of the inherent dignity and of the equal and inalienable rights of all members of
the human family is the foundation of freedom, justice, and peace in the world."

―Democracy‖ is a word familiar to most but it is a concept still misunderstood and misused at a time when
dictators, single-party regimes, and military coup leaders alike assert popular support by claiming the mantle of
democracy. Yet the power of the democratic idea has prevailed through a long and turbulent history, and
democratic government, despite continuing challenges, continues to evolve and flourish throughout the world.

Democracy is more than just a set of specific government institutions; it rests upon a well- understood group of
values, attitudes, and practices all of which may take different forms and expressions among cultures and
societies around the world. Democracies rest upon fundamental principles, not uniform practices.

Democracy rests upon the principles of majority rule and individual rights. Democracies guard against all-
powerful central governments and decentralize government to regional and local levels, understanding that all
levels of government must be as accessible and responsive to the people.

Democracies understand that one of their prime functions is to protect such basic human rights as freedom of
speech and religion; the right to equal protection under law; and the opportunity to organize and participate
fully in the political, economic, and cultural life of society.

Citizens in a democracy have not only rights but also the responsibility to participate in the political system
that, in turn, protects their rights and freedoms. Democratic societies are committed to the values of tolerance,
cooperation, and compromise. In the words of Mahatma Gandhi, ―Intolerance is itself a form of violence and
an obstacle to the growth of a true democratic spirit.‖

Human beings possess a variety of sometimes contradictory desires. People want safety, yet relish adventure;
they aspire to individual freedom, yet demand social equality. Democracy is no different, and it is important to
recognize that many of these tensions, even paradoxes, are present in every democratic society.

Democracy is in many ways nothing more than a set of rules for managing conflict. At the same time this
conflict must be managed within certain limits and result in compromises, consensus, or other agreements that
all sides accept as legitimate. An overemphasis on one side of the equation can threaten the entire
undertaking. If groups perceive democracy as nothing more than a forum in which they can press their
demands, the society can shatter from within. If the government exerts excessive pressure to achieve
consensus, stifling the voices of the people, the society can be crushed from above.

There is no easy solution to the conflict-consensus equation. Democracy is not a machine that runs by itself
once the proper principles are inserted. A democratic society needs the commitment of citizens who accept
the inevitability of intellectual and political conflict as well as the necessity for tolerance. From this perspective,
it is important to recognize that many conflicts in a Democracy need both conflict and consensus.

Scholar Diane Ravitch observes: Coalition-building is the essence of democratic action. It teaches interest
groups to negotiate with others, to compromise, and to work within the constitutional system. By working to
establish coalition, groups with differences learn how to argue peaceably, how to pursue their goals in a
democratic manner, and ultimately how to live in a world of diversity.

Self-government cannot always protect against mistakes, end ethnic strife, guarantee economic prosperity, or
ensure happiness. It does, however, allow for public debate to identify and fix mistakes, permit groups to meet
and resolve differences, offer opportunities for economic growth, and provide for social advancement and
individual expression.

Josef Brodsky, poet and Nobel Prize winner, wrote: A free man, when he fails, blames nobody. It is true as
well for the citizens of democracy who, finally, must take responsibility for the fate of the society in which they
themselves have chosen to live.

UNIT 9. DEMOCRACY AS A POLITICAL SYSTEM OF COMPETITION FOR POWER

Democracy is a means for the people to choose their leaders and to hold their leaders accountable for their
policies and their conduct in office. The people decide who will represent them in parliament.

Government is based on the consent of the governed;

● In a democracy the people are sovereign - they are the highest form of political authority;
● The people are free to criticize their elected leaders and representatives, and to observe how they
conduct the business of government;
● Elected representatives at the national and local levels should listen to the people and respond to their
needs and suggestions;
● For elections to be free and fair, they have to be administered by a neutral, fair, and professional body
that treats all political parties and candidates equally;
● All parties and candidates must have the right to campaign freely, to present their proposals to the
voters both directly and through the mass media;
● Voters must be able to vote in secret, free of intimidation and violence;

THE ROLE OF THE CITIZEN IN A DEMOCRACY

The key role of citizens in a democracy is to participate in public life. Citizens have an obligation to become
informed about public issues, to watch carefully how their political leaders and representatives use their
powers, and to express their own opinions and interests.

Political parties are vital organizations in a democracy, and democracy is stronger when citizens become
active members of political parties. However, no one should support a political party because he is pressured
or threatened by others. In a democracy citizens are free to choose which party to support.

Research outcomes have shown that the young do not feel concerned about politics. It is supposed to be due
to, among others, the fact that young people below the age of 18 often have no right to speak/take the floor;
When one has no right to speak, there is obviously a decrease in the motivation to want to get committed at
all.

POLITICAL EDUCATION
Nowadays, commitment can become a crucial problem in our democracies if it is present in the least measure.
People also talk about ―aversion to politics. This means that the majority of the population does not want to
take part in politics, to participate in elections or to get committed in anything.

There are several factors that may contribute to political aversion. First of all, The relationship between the
voters and the elect can deteriorate when the elect, for example, does not respect laws and conventions, and
that as a result, confidence disappears among voters.

Moreover, the expectations of the voters can be deceived when the elect do not react at all, or react in an
unsatisfactory way to existing issues. In some countries that have experienced population movements in the
framework of democratic transition, certain parts of the population tend to have a bad opinion of leaders
because the reforms and transitions requested by those voters and promised during the election period have
not been realized.

In order to strengthen social commitment and awareness of the democratic values, particularly among young
democracies, political education is indispensable. Political education can make political culture move toward
democracy.

UNIT 10. FUNDAMENTAL FREEDOM AND FUNDAMENTAL RIGHTS

The definition of freedom differs depending on who you ask. Politically speaking freedom seems to be defined
as '‖You are free to do what we tell you! No society with laws and other constraints over our choices could
ever be deemed as ―free.
If democracy is to work, citizens must not only participate and exercise their rights, They must also observe
certain principles and rules of democratic conduct.

People should question the decisions of the government, but not reject the government‘s authority. Every
group has the right to practice its culture and to have some control over its own affairs but each group should
accept that it is a part of a democratic state. When you express your opinions you should also listen to the
views of other people, even people you disagree with. Everyone has a right to be heard.

When you make demands you should understand that in a democracy, it is impossible for everyone to achieve
everything they want. Democracy requires compromise. Groups with different interests and opinions must be
willing to sit down with one another and negotiate.

Relationship of citizens and the state is fundamental to democracy. In the words of the U.S. Declaration of
Independence, written by Thomas Jefferson in 1776: We hold these truths to be self-evident, that all men are
created equal, that they are endowed by their Creator with certain inalienable rights, that among these are life,
liberty and the pursuit of happiness.

In a democracy, every citizen has certain basic rights that the state cannot take away from them. These rights
are guaranteed under international law. For example: You have the right to have your own beliefs and to say
and write what you think; No one can tell you what you must think, believe and say or not say. There is
freedom of religion. However, everyone has an obligation to exercise these rights peacefully, with respect for
the law and for the rights of others.

FREEDOM OF EXPRESSION
The freedom to express our thoughts is an important part of our individual identity. When we talk and write
about our opinions we are contributing ideas and participating in society. Freedom of expression is covered in
article 19 of the United Nations Universal Declaration of Human Rights. Many countries and organizations
place limits on freedom of expression. These limitations can be a way of controlling people.

FREEDOM OF SPEECH
Freedom of speech means the freedom to communicate ideas without government suppression or interference
or punitive action. It protects the individual‘s ability to think and to express his thoughts in material form,
whether spoken, written, filmed, staged, or otherwise depicted visually. Freedom of speech protects all
speech, however offensive or unpopular. It is the bulwark of liberty.
 ჟურნალისტური ოსტატობა I / ახალი ამბები

I შუალედური
1. ახალი ამბის განმსაზღვრელი ფაქტორები:
- აღმოჩენა
- გავლენის მოხდენის განსაზღვა
- კონკრეტირება კრიტიკულ ელემენტებზე
- ახალი ამბის ინფორმაციად ჩამოყალიბება
- ინფორმაციის შეგროვება
- სიტყვების ეფექტური გამოყენება

2. რეპორტიორის მახასიათებლები:
- დაჟინებული
- სამართლიანი
- მცოდნე
- მრავალმხრივ ნიჭიერი
- საზრიანი
- მამაცი
- თანამგრძნობი
- მოხერხებული
- სკეპტიკოსი
- პასუხისმგებლიანი
- ცნობისმოყვარე

3. რას გულისხმობს უშუალო დაკვირვება?

რეპორტიორმა იცის, რომ უშუალო დაკვირვებაზე დაფუძნებული ამბავი თავისი სიტუაციითა და
მკითხველისთვის საინტერესოობით ბევრად აღეაატება მეორეულ ინფორაციაზე დამყარებას.

4. ახალი ამბების ფილტრები

როდესაც რეპორტიორის მონათხრობი უშუალო დაკვირვებაზეა დაფუძნებული, მისი ამბავი
პირველადი ანგარიშია. როდესაც რეპორტიორი არ ყოფილა შემთხვევის ადგილას და ინფორმაცია
დამსწრე პირისგან აქვს მოპოვებული, მაშინ რეპორტიორის ამბავი „მეორადი“ ანგარიში იქნება.
ამბავი კი, რომელიც, ვიდრე რეპორტიორამდე მოაღწევს ორჯერაა გაფილტრული - ეს მესამეული
ანგარიშია.

5. წყაროს მნიშვნელობა ჟურნალისტიკაში:

ზოგადად ჩვენ მაშინ ვუთითებთ წყაროს, როდესაც თავად ვერ ვაკვირდებით ან როდესაც
ინფორმაცია არაფაქტობრივია. ყოველთვის უნდა მივუთითოთ იმის წყარო, რაც თავად არ გვინახავს,
თუკი ეს ერუდიციის ფაქტი არ არის.

6. განმარტეთ წყაროს მითითების 2 ფაქტორი

- განცხადების წყაროდ იხსენიებენ ადამიანს, როელმაც ისინი გააკეთა.
- ინფორმაცია მოვლენების შესახებ, როელსაც რეპორტიორი თავად არ შესწრებია, მიეწერება
ინფორაციის წყაროს.

7. წყაროს მითითების სახეები:

- საჯარო - შეიძლება ყველა განცხადების პირდაპირ ციტირება.
- დაფარული - შეიძლება ყველა განცხადების პირდაპირ ციტირება, მაგრამ პირის, სახელისა
და კონკრეტული წოდების მიუთითებლად.
 - ღრმად დაფარული - ყველაფერი, რაც ინტერვიუს დროს ითქვა, შეიძლება გამოყენებული
იქნეს, მაგრამ პირდაპირი ციტირების გარეშე და წყაროს მიუთითებლად. ჟურნალისტი წერს
საკუთარი სიტყვებით.
- კონფიდენციალური - ინფორმაცია მხოლოდ ჟურნალისტისთვისაა და არავითარი სახით არ
უნდა დაიბეჭდოს და არც, გახმაურდეს. ასევე არ შეიძლება ინფორაციის სხვა წყარომდე
მიტანა დადასტურების იმედით.

8. დაასახელეთ მედია საშუალება, რომელიც განსაკუთრებული სიფრთხილით ეკიდება

ანონიმურ წყაროს.
ასოშიეიტ პრესი

9. შემოწმება და შემოწმების მეთოდები ჟურნალისტიკაში:

შემოწმება მტკიცებვულების ნამდვილობის დადგენას ნიშნავს.
- სახელები, მისამართები და ტელეფონის ნომრები უნდა გადაამოწმოს ჟურნალისტმა
სატელეფონო და საქალაქო ცნობარში.
- ფონური ინფორაცია შესაბამისი დოკუმენტებიდან უნდა ამოიკრიბოს.
- საეჭვო ცნობები უნდა შეამოწმოს არსებული დოკუმენტაციისა და სხვა წყაროების მეშვეობით.

10. სამი „ს“ მეთოდი:

- სიზუსტე - ფაქტის და ენის.
- სიმოკლე - აზრის ლაკონურად გადოცემის.
- სიცხადე - ყველასთვის უნდა იყოს ნათელი თუ რა მოხდა.

11. რას გულისხობს: ბალანსი? სიმართლე? სისრულე?

- ბალანსი ეს არის „ა“ და „ბ“ - ს დაბალანსებული გაშუქება. ბალანსი მნიშვნელოვანია, მაგრამ
ჟურნალისტისგან იგი არ ოითხოვს მოცემულ საკითხზე ზუსტად შუალედური პოზიციის
დაკავებას. აბსოლიტური ბალანსის ჟურნალისტიკამ, შეიძლება, ჯამში ნული მოგცეს. ბალანსი
მორალური ვალდებულებაა და წამზომით ან სახაზავით არ განისაზღვრება.
- ამბავი სამართლიანია თუ: სრულია; ამბავთან მოდის შესაბამისობაში; პატიოსანი,
გულწრფელია ჯურნალისტი მკითხველთან; სათქმელი გადმოცემულია პირდაპირ, ზედმეტი
სიტყვაკაზმულობის გარეშე; და თუ მის გამო უდანაშაულო ხალხი არ ზარალდება.
- 1. დასრულებულ ამბავს წერენ ის რეპორტიორები, რომლებსაც შეუძლიათ, განსჭვრიტონ და
პასუხი გასცენ კითხვებს, როლებიც მათ მკითხველებს, მაყურებელსა და მსმენელს
გაუჩნდებოდა. 2. თქვენს ამბავში ყოველ ზოგად ნათქვამს უნდა მოჰყვებოდეს კონკრეტული.
სრული ამბავი ასევე სამართლიანი და დაბალანსებულიცაა.

12. რას გულისხმობს პასუხისმგებლობა ჟურნალისტიკაში?

პასუხისმგებლობა არის რეპორტიორის ერთგულება ამბის, ჟურნალისტიკისა და საზოგადოების
მიმართ. პასუხისმგებლობა მოითხოვს რეპორტიორისგან, რომ ამბავი იყოს სრული, სამართლიანი,
დაბალანსებული და ნათლად გადმოცემული.

13. რა არის ახალი ამბავი?

1969-1997 წ.წ. „ნიო-იორკ სანის“ რედაქტორის, ჩარლზ დანას თქმით: ახალი ამბები - ეს არის
„ყველაფერი რაც საზოგადოების დიდ ნაწილს აინტერესებს და რისთვისაც მისი ყურადღება მანამდე
არასოდეს მიუპყრიათ.“1920-იან წ-ში „ჩიკაგო ტრიბიუნის“ რედაქტორის, ბერტონ რასკოუს თქმით:
„ახალი ამბების შეგრძნება მართლაც იმის შეგრძნებაა, თუ რა არის მნიშვნელოვანი, რა არის
საციცოცხლო და აუცილებელი, რას აქვს ხიბლი და სიცხოველე - რაც ხალხს აინტერესებს. ესაა
ჟურნალისტიკა.“
1980-იანი წ-ის „ტოსონ ნიუსპეიპერზი“-ს რედაქტორის , სტიუარტ გარნერის თქით: „მარკეტინგი
ყველა რედაქტორის მეფე უნდა იყოს. მათ უნდა დაივიწყონ, რაც უნივერსიტეტის პროფესორებმა
თავში ჩაუტენეს, მერე გაარკვიონ, რა სურთ მართლაც მათ მხითხველებს და მისცენ.“
1990-იანი წ-ის „პროვიდენს ჯორნელის“ რედაქტორის, ჯერი გოლდ სტეინის თქმით „ახალი ამბავი -
ეს არის მნიშვნელოვანი სიართლე.“
14. ახალი ამბის ორი სახელმძღვანელო პრინციპი:
- ახალი ამბავი უნდა იყოს დროული
- საზოგადოების ინტერესს უნდა იწვევდეს.

15. რა ზეწოლა არსებობს ჟურნალისტიკაში?

- ეკონოიკური ზეწილა
- მფლობელთა გავლენა
- აუდიტორია
- რეპორტიორი

16. რა არის რეპორტიორისათვის მოტივაცია?

- პირველებმა გააშუქონ ახალი ფაქტები ან იდეები
- გავლენიანი ისტორიების მოძიება
- ჯილდოების მოპოვება
- შთაბეჭდილების მოხდენა წყაროებზე
- იმის გარკვევა თუ რა ხდება სინამდვილეში
- ამბის საინტერესოდ მოყოლა
- პირველ გვერდზე მოხვედრა

17. რა არის ლიდი? მისი სახეები?

ლიდი მკითხველებს ამბის ზოგად წარმოდგენას უქმნის, შემდგომი ამბის შესახებ. ლიდი, როგორც
წესი ერთ წინადადებას მოიცავს. კარგი ლიდი არ უნდა აღემატებოდეს 35 სიტყვას. 5W და 1H უნდა
პასუხობდეს სამს მაინც. არსებობს ორი სახის ლიდი: პირდაპირი - ასეთი ლიდი დაუყოვნებლივ
მოუთხრობს მკითხველს ან მსმენელს ამბის მნიშვნელოვან ასპექტზე. იგი ჩვეულებრივ ცხელ-ცხელი
ამბების შემთხვევაში გამოიყენება და იწერება HardNews ის სახით. გადავადებული - ასეთი ლიდი
ითრევს მკითხველსა და მსენელს ამბავში და მის შინაარსზე მიანიშნევს. იგი გამოიყენება ძირითადად
ნარკვევებში და იწერება SoftNews ის სახით.

18. რას ნიშნავს ამობრუნებული სამკუთხედი?

ამობრუნებული სამკუთხედი იგივე ამობრუნებული პირამიდაა. როგორც წესი იგი HardNews ის სახით
იწერება. ყველაზე მნიშვნელოვანი მასალა, ჩვეულებრივ ამბის დასაწყისში თავსდება, ნაკლებ
მნიშვლელოვანი კიი ბოლოში.

20. რატომ არის ლიდი სირთულის მიზეზი?

ლიდი ყველაზე რთული დასაწერია სტატიაში. იგი როგორც წესი წერის პროცესში იქმნება. ლიდში
გადმოცემული უნდა იყოს მოვლენის მთავარი აზრი. 5W და 1H უნდა პასუხობდეს სამს მაინც.
შეიძლება ითქვას ლიდი თავისი მნიშვნელობით სტატიის ხერხემალია.

21.რას ნიშნავს 5W და 1H ?
- ვინ? – who?
- რა? – what?
- როდის? – when?
- სად? – where?
- რატომ? – why?
- როგორ? – how?

22. ლიდის ანა-ბანა

პირდაპირი ლიდი ჩვეულებრივ შეიცავს:
- კონკრეტულ ინფორმაციას მომხდარის ან ნათქვამის შესახებ
- იმას, თუ როდის მოხდა შემთხვევა
- შემთხვევის ადგილმდებარეობას
- ინფორმაციის წყაროს
იგი მშრალი და მოსაწყენი არ უნდა იყოს.

23. როგორ დავწეროთ და დავალაგოთ ამბავი?

- გამოყავით თქვენი ჩანაწერებიდან დედააზრი, აზრობრივი ცენტრი.
- გამოყავით მასალა, რომელიც განამტკიცებს , განმარტავს, განავრცობს დედააზრს.
- მნიშვნელობის მიხედვით დაალაგეთ მეორეხარისხოვანი მასალა.
- გადაწყვიტეთ, პირდაპირ ლიდს აირჩევთ თუ გადავადებულს.
- წერისას ეცადეთ, რომ ცალკეულ ნაწილებს შორის იყოს რბილი გადასვლა.
- წაიკითხეთ დასრულებული მასალა.
- თუ კი ზემოთ ჩამოთვლილი 6 საფეხურიდან რომელიმეზე რამე არ მოგეწონათ - და,
სავარაუდოდ, არ მოგეწონათ, - ხელახლა დაწერეთ.

25. რა არის „დმა“

- დიალოგი
- მოქმედება
- აღწერა

27. სამშენებლო ბლოკი

- ლიდი (lede) - ყველაზე მნიშვნელოვანი შესავალი ნაწილი
- პარაგრაფი (nutgraf)- შესავლის შემდეგ გადმოსცემს ამბის შინაარს და ბექგრაუნდს.
- თხრობა (narrative) - ამბის ლოგიკური კავშირი, ხშირად ქრონოლოგიური განვითარება
- გადსასვლა/დაკავშირება (transition) - ერთგვარი დამაკავშირებელი რგოლი, წინადადებების
რა მოხდა შემდგომ, რა მოხდა მანამდე.
- ციტატები (quotes) - ციტატები მნიშვნელოვანია. ამბავში დიდი ადგილი უჭირავს ადამიანებს,
რომლებიც თავად არიან მოვლენაში ჩართულნი.
- დასასრული (kiker) - ქიქერის ეძახიან ასევე სათაურის ქვეშ მინაწერ წარწერას/განმარტებას.

28. TRANSITIONS
ეს არის გადასვლა, დაკავშირება. ერთგვარი დამაკავშირებელი რგოლი, წინადადებების - რა მოხდა
შემდგომ, რა მოხდა მანამდე.

29. საიდან იღებენ ჟურნალისტები ინფორმაციას?

ჟურნალისტები ინფორმაციას სხვადასხვა სახით იღებენ, მათ შორის:
- სატელეფონო შეტყობინება
- სხვადასხვა ჯგუფების მიერ დაგეგმილი ღონისძიებების შესახებ ინფორმაცია
- პრეს-რელიზი

30. რას ნიშნავს სკეპტიციზმი ჟურნალისტიკაში?

სკეპტიციზმი ჟურნალისტის აუცილებელი თვისებაა - ეჭვი ყველასა და ყველაფერზე, ანუ
ინფორმაციას არ ვიღებთ უპირობოდ.

31. რას ნიშნავს შიოს მარანი?

ერთგვარი ჩანაწერების დღიური ჟურნალისტებისთვის. ადამიანი კარგად წერას ისწავლის, როცა
„შიოს მარანის“ მსგავს რამეს შექმბნის, ჟურნალისტმა უნდა ჩაინიშნოს: ფერები, სუნი, ბგერები,
მოძრაობა, ჩვეულებრივი მოვლენები განსაკუთრებულად უნდა აღიქვას. ეს ყველაფერი აუცილებლად
გამოგადგება, როგორც შავი მასალა.

32. რა და რა სახის წყაროები ვიცით?

ინფორმაციის მოპოვების სამი წყარო:
- დოკუმენტები და ჩანაწერები
- ინტერვიუ
- პირადი დაკვირვება
33. ისაუბრეთ ინფორმაციის წყაროებზე
- როდესაც სტატიას სხვადასხვა უმცირესობათა შესახებ ვწერთ, მნიშვნელოვანია ინტერვიუ ამ
ჯგუფის წარმომადგენლისაგან ავიღოთ და მასალაში მათი შეხედულებები ჩავრთოთ.
- ყურადღება გამოვიჩინოთ სიტყვებისა და გამოთქმების მიმართ. სიტყვების დაუკვირვებლობამ,
შეიძლება სოციალური და ეთნიკური დაძაბულობა გამოიწვიოს.
- არ გამოვიყენოთ ფრაზები „ყველასთვის ცნობილია, რომ“ „აშკარაა, რომ“
- ვიყოთ სკეპტიკურები, გადავამოწმოთ ფაქტები, შეუმოწმებლად არასოდეს ვენდოთ ნაამბობს.
- ვიყოთ ყურადღებიანები, უნდა გვესმოდეს, რომ ხალხს შეიძლება ჟურნალისტთან საუბრის
შიში ჰქონდეს, ამიტომ საუბარი შინაურულად დავიწყოთ, ოჯახზე ან სამსახურზე.
- ინტერვიუს აღებისას დავრწმუნდეთ, რომ მათი ყველა წინაპირობა სწორად გავიგეთ.

34. გავლენის სახეები ჟურნალისტიკაში:

- ემოციური.
- რაციონალური.
- კომბინაციური.

35. რას გულისხმობს ლაფის ეფექტი?

ლამფის ეფექტი - ანუ დასაწყისი უნდა იყოს ეფექტური, რომ მოგვინდეს მთლიანად ამბის წაკითხვა
და არ გავწყვიტოთ შუა გზაზე.

36. ისაუბრეთ ფონური ინფორმაციის გამოყენებაზე.

- რეპორტიორის ცოდნის მარაგი - იგი შეიძლება ხანგრძლივ ან მოკლე დროში მოიპოვო.
- ამბავში ჩასმული მასალა, რომელიც განმარტავს ინფორმაციას.
- მასალა, რომლისთვისაც წყაროს მითითება თავად წყაროს არ სურს.

II შუალედური
1. რას ნიშნავს გარე და ჩართული დაკვირვება?
ჩართული - ამ სახის ჟურნალისტიკა რეპორტიორისგან მოითხოვს გარე დამკვირვებლის როლის
დავიწყებას და ითხოვს, რომ ჟურნალისტი შეუერთდეს იმ ადამიანების ან ადამინთა ჯგუფის
საქმიანობას, რომელზედაც წერს. ჩართულობას თან ახლავს სირთულეები და შესაძლოა მოჰყვეს
გარკვეული პრობლემები. ჟურნალისტის დასწრებამ შეიძლება გავლენა მოახდინოს მოვლენის
მიმდინარეობაზე და ჩართული დამკვირვებელი შესაძლოა ისე დაუახლოვდეს რესპოდენტებს
(წყაროებს) რომ ადამიანურმა გრძნობებმა ფაქტის სიყვარულს სძლიოს.
გარეა დაკვირვება, როდესაც ჟურნალისტი არ ერევა იმ მოვლენებში ან ამბებში, რომელზეც მან
უნდა დაწეროს.

2. რატომ არის მნიშვნელოვანი წყაროები და განმარტეთ ისინი (ყველა წყარო).

- ადამიანური წყაროები - რომლებსაც მიეკუთვნებიან სპეციალისტები და ახალი ამბის
მონაწილეები. ჟურნალისტმა უნდა იპოვოს ადამიანი,რომლის მოსმენაც ღირს:დარგის
სპეციალისტი,თვითმხილველი,ხელისუფლების წარმომადგენელი,პროცესის მონაწილე.
- ფიზიკური წყაროები-რომლებსაც მიეკუთვნება ჩანაწერები,დოკუმენტები,საგაზეთო სტატიები
- ინტერნეტწყაროები-რომლებსაც მიეკუთვნება ადამიანური და ფიზიკური წყაროების დიდი
მრავალფეროვნება-სამეცნიეროთი დაწყებული და სამთავრობო მონაცემებით
დამთავრებული.
- პირადი დაკვირვება - პირადად აკვირდება სიტუაციას ან მოვლენას რეპორტიორი.
- ფსევდო წყაროები -

3.რა არის ნარკვევი და როდის გაჩნდა ის?

- ნარკვევის რეპუტაცია იაფი აქციებისას ჰგავს მათ ცოტატი ეჭვის თვალით უყურებენ. ბევრი
რედაქტორი ეთანხმებოდა აზრს რომ ნარკვევს მხოლოდ მაშინ გამოიყენებდნენ, თუკი ახალი
ამბები შემოაკლდებოდათ. მე-19 საუკუნის კონსერვატიულად გაწყობილი რედაქტორების
 აზრით 1830-იან წლებში გამოქვეყნებული ნარკვევები უგემოვნო იყო. ისინი ეხებოდა ოჯახურ
ტრაგედიებს,აკრძალულ სექსს, თემებს, რომლებიც რედაქტორები აზრით არ იმსახურებდნენ
ყურადღებას. 1841 წელს როდესაც ‘’ტრიბუნი’’ დაფუძნდა,მისმა რედაქტორმა განაცხადა,
რომ თავისი გაზეთის ფურცლებს არ დაამახინჯებდა უზნეო და დამამცირებელი კირიმალური
ქრონიკებით, მაგრამ მალევე დაიწყო თავისივე დაგმობილი მასალის გამოქვეყნება, რადგან
მიხვდა,რომ ხალხს ინფორმაციის გარდა გართობაც სურდა. ნარკვევი იქცა იარაღად
პულიცერისა და ჰერსტს შორის ტირაჟების ომში, რომელიც მე-20 საუკუნის დასაწყისში იყო
გაჩაღებული ნიუ-იორკში. კრიმინალური,სენსაციური ხან ნამდვილი,ხან კი მოგონილი ამბები
ემსახურებოდა მკითხველის მოზიდვას. ამ სახის ნარკვევები ‘’ყვითელი ჟურნალისტიკის’’
სინონიმად იქცა. დღეს ნარკვევი ყვავის. რედაქტორებმა აღმოაჩინეს, რომ არ არის
აუცილებელი, სერიოზული ჟურნალისტიკა იყოს მშრალი და მოსაწყენი. თანამედროვე
ჟურნალისტი ცდილობს წარმოგვიდგინოს, თუ როგორ ვცხოვრობთ, როგორ ვიღებთ
განათლებას, როგორ ვშულობთ ლუკმაპურს, როგორ ვარჩენთ ოჯახს და ვხარჯავთ ფულს.
მსგავსი ამბების გადმოსაცემად ნარკვევი იდეალური ვარიანტი გამოდგა. 1979 წელს
პულიცერის პრემიის საბჭომ ახალი საპრიზო კატეგორიაც კი დააწესა ნარკვევისთვის.

4. რა დამახასიათებელი აქვს ნარკვევს სხვა ჟანრებისაგან განსხვავებით?

- აჩვენე ადამიანები საქმის კეთებისას.
- ალაპარაკე ისინი.
- მხოლოდ მიეშველე თხრობას, დაე მოქმედებამ და დიალოგმა თქვან თავისი სათქმელი.
- არ შეანელო სტატიის ტემპი.

5. რას წარმოადგენს ადამიანის უფლებები? რა განსხვავებაა ბუნებრივ უფლებებსა და

ადამიანის უფლებებს შორის?
- ადამიანის უფლებები გულისხმობს ადამიანის განუყოფელ, საყოველთაო უფლებებს.
მიუხედავად ადგილმდებარეობისა თუ სხვა ფაქტორებისა, როგორიცაა: ეთნიკური
წარმომავლობა, რელიგია, ეროვნება თუ სქესი. ადამიანის უფლებები ყველა ადამიანს
თანასწორად, საყოველთაოდ და სამუდამოდ ეკუთვნის. ის არის ხელშეუხებელი,
განუყოფელი, ურთიერთდამოკიდებული.
- ბუნებითი უფლებები საყოველთაო უფლებებია,რომლებიც ყველა ადამიანს ეკუთვნის და არ
არის დამოკიდებული ადამიანის ქცევასა და შეხედულებებზე.ადამიანი საზოგადოების წევრი
ხდება გარკვეული ძირითადი უფლებებით და არც ერთ მთავრობას არ შეუძლია ჩამოართვას
მას ეს უფლებები.ბუნებითი უფლებების შინაარსი შეიძლება დაუპირისპირდეს იურიდიულ
უფლებას.ბუნებითია უფლება,როდესაც ის არსებობს მაშინაც კი,როცა არ არის მიღებული
მთავრობის ან მთლიანად საზოგადოების მიერ,ხოლო იურიდიული უფლება წარმოადგენს
ისეთ უფლებას,რომელიც დადგენილია მთავრობის ან საზოგადოების მიერ მათი წევრების
სასარგებლოდ.

6. როგორ ვწეროთ უბედურ შემთხვევებზე? (მენჩერის ნათქვამი)

თუ ავარიასთან გვაქვს საქმე უნდა გავარკვიოთ ყველაფერი მსხერპლზე, ტრანსპორტის სახე,
შემთხვევის ადგილი, დრო, მიზეზი ოფიციალური წყაროსგან, სხვა მძღოლების და მგზავრების
ვინაობები, არიან თუ არა დაშავებულები ან გარდაცლილები, სად გადაიყვანეს, უნდა ვნახოთ
თვითმხილველები და ა.შ. ავიაკატასტროფის დროსაც ვისთვალისწინებთ იგივეს უბრალოდ ამ
შემთხვევაში უნდა ვნახოთ შავი ყუთი და თუ ბუნებასთან გვაქვს საქმე მაშინ ისევე როგორც ავარიების
შემთხვევაში ადამიანური მსხვერპლი აქაც მატერიალურ ზარალზე უფრო მნიშვნელოვანია.

7. როგორ ვწეროთ კრიმინალზე? (მენჩერის ნათქვამი)

ამ თემაზე მომუშავე ჟურნალისტები დამოკიდებულნი არიან შიდა წყაროებზე.ასეთ თემებს სჭირდება
ეტაპობრივი გაშუქება,რადგან მიმდინარეობს გამოძიება.დანაშაული ორი კატეგორიისაა
ძალადობრივი და დანაშაული საკუთრების წინააღმდეგ.კრიმინალზე მომუშავე ჟურნალისტები
ძირითადად მძიმე დანაშაულებს აშუქებენ.

8.ადამიანის უფლებები.
1948 წლის 10 დეკემბერს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ასამბლეამ მიიღო
და გამოაქვეყნა ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია.დეკლარაციაში აღიარებულ იქნა
‘’თანდაყოლილი ღირსება’’ და ‘’თანასწორი და განუყოფელი უფლებები’’ ადამიანთა ოჯახის ყველა
წევრისთვის.დეკლარაცია შედგება 30 მუხლისგან,რომლებშიც გამოხატულია გაეროს შეხედულებები
ყველა ადამიანისთვის გარანტირებულ უფლებებზე.ადამიანის უფლებათა კომისიის წევრმა
განაცხადა:’’ეს არის ხელშეკრულება,იგი შეიძლება გახდეს საერთაშორისო დიდი ქარტია’’.1995
წლის 5 ოქტომბერს წარმოთქმულ სიტყვაში პაპმა იოანე პავლე მე-2-ემ ადამიანის უფლებათა
საყოველთაო დეკლარაციას უწოდა: ‘’ადამიანის სინდისის ერთ-ერთი ყველაზე მაღალი
გამოხატულება თანამედროვეობაში’’. გაეროში აშშ-ს ელჩმა კი დეკლარაციას:’’სანტა კლაუსისთვის
მიწერილი წერილი’’ უწოდა.გინესის ‘’რეკორდების წიგნში’’ ადამიანის უფლებათა საყოველთაო
დეკლარაცია აღწერილია,როგორც:’’დოკუმენტი,რომელიც მსოფლიოში ყველაზე მეტ ენაზე
ითარგმნა’’.

10.ინტერვიუს სახეები. (ყველა სახე)

რეპორტიორები ორი სახის ინტერვიუებს ატარებენ: საინფორმაციო ინტერვიუ, რომლის მიზანია
ინფორმაციის მოპოვება ახალ ამბავში ამა თუ იმ მოვლენისა თუ სიტუაციის განსამარტად. და მეორე:
პროფილი-როცა აქცენტი კეთდება კონკრეტულ ადამიანზე.

11.მენჩერიდან ინტერვიუს 4 წესი.

- გულდასმით მოემზადე
- დაამყარე ურთიერთობა
- დასვი შეკითხვები რომლებიც შეესაბამება ამბავს და წყაროს აალაპარაკებს
- ყურადღებით უსმინე და დააკვირდი

12.რა უნდა დავიცვათ ინტერვიუს დროს?

-ინტერვერიუ, როგორც წესი, პირისპირ მიმდინარეობს. ერთმანეთის პირისპირ სხედან რეპორტიორი
და რესპოდენტი. ზოგჯერ უმჯობესია ინტერვიუს ჩატარება სხვა რეპორტიორთან ერთად. ამ დროს
ერთი სვამს კითხვებს, მეორე კი პასუხებს იწერს. ამ გზით მოძიებული მასალა განსაკუთრებით
სასარგებლოა გამოძიების დროს. ინტერვიუს აღებისას უნდა გვახსოვდეს:

● საუბარი დაიწყეთ ნაკლებად საკამათო საკითხებით, ყველაზე რთული საკითხები ბოლოსკენ

მოიტოვეთ.
● საუბრის დასაწყისში მიეცით ერთი-ორი შეკითხვა, რომლებზეც პასუხი თავად იცით.
● პასუხების ჩაწერისას ჩაინიშნეთ მოსაუბრის ჩაცმულობა, მანერები, აღწერეთ მის ირგვლივ
არსებული გარემო.
● დარწმუნდით,რომ პასუხის შინაარსი გესმით, თუკი ვერ გაიგეთ, სთხოვეთ, რომ გაიმეოროს.
● დაუსვით ისეთი შეკითხვები რომლებზეც პასუხი იქნება დიახ ან არა
● სცადეთ საუბარი დაიწყოთ შეკითხვებით:’’როგორ?’’ ან ‘’რატომ?’’
● ესაუბრეთ რესპოდენტს ბიოგრაფიულ დეტალებზე
● საუბარი ისე წარმართეთ, რომ პასუხი აუცილებლად მიიღოთ
● თუ მოსაუბრე თავს არიდებს პასუხს, გადააკეთეთ შეკითხვა და ხელმეორედ დასვით ოღონდ
მოგვიანებით ერთი-ორი კითხვის დასმის შემდგომ.
● გამოიყენეთ ეგრეთწოდებული ‘’ორსული პაუზა’’. თუკი მოსაუბრე უცბად არ იძლევა ამომწურავ
პასუხს მშვიდად დაელოდეთ.
● როცა საუბარი დასასრულს მიუახლოვდება,დაიწყეთ ყველაზე რთული შეკითხვების დასმა.
● განაგრძეთ საუბარი მას შემდეგ,რაც დახურავთ ჩანაწერების წიგნს ან დიკტოფონს. ეს არის
საუკეთესო დრო გულახდილი საუბრისთვის
● თუ არჩების შესაძლებლობა გაქვთ ინტერვიუსთვის ისეთი ადგილი მონახეთ, სადაც ისინი
ყველაზე კომფორტულად იგრძნობენ თავს, ანუ მათთვის ნაცნობ გარემოში: სახლში, ოფისში
და ა.შ
● მიეცით საშუალება ამბავი ისე მოგიყვეთ, როგორც მათ სურთ, თუ უნდათ ხუთი ანი წლის
წინანდელით დაიწყონ.
● ინტერვიუს დასრულებისას მადლობა გადაუხადეთ მოსაუბრეს, რომელმაც თქვენთვის დრო
დახარჯა.
13.ჩამოთვალეთ დაკვირვების სახეები და განმარტეთ. მათ შორის განსხვავებები და რა
დროს რა სჯობს.
ჩამოთვალეთ დაკვირვებები:

I. რელევანტური - რელევანტური დაკვირვების დროს აუციელბელია ვიცნობდეთ აუდიტორიას,

ფრთხილად გამოვყოთ მთავარი თემა,მოვიპოვოთ ფაქტები რომლებიც მხარდ დაუჭერს და
განამტკიცებს თემას. უნდა ვეძებოთ განსხვავება - ვიპოვოთ ის რაც განსხვავებული და
უნიკალურია.v რელევანტურ დაკვირვებას იყნებენ როდა დრო ცოტაა ხოლო მასალაა
ვრცელია და დროზე გამოქვეყნებას მოთხოვს.
II. შეუმჩნეველი დაკვირვება- ,,ბუზი კედელზე’’ -,,ბუზი კედელზე’’, როდესაც ჩუმად გიწევს
რომელიმე როლის მორგება.
III. ჩართული დაკვირვება - დაივიწყოს გარე ნეიტრალური დამკვირებლის როლი და შეუერთდეს
ამ ადამიანის ან ჯგუფის საქმიანობას.

14. რა არის ფონური ინფორმაცია? (ამომწურავად)

-ფონური ინფორმაცია არის ის ინფორმაცია თუ რა მოხდა ამ მოვლენამდე, ზოგადად, ფონური
ინფორმაციის გამოყენება დამოკიდებულია ჟურნალისტის ცოდნაზე და როგორც ამბობენ ხოლმე,
ფონური ინფორმაციის ცოდნის გარეშე ჟურნალისტის მოძიებულ ფაქტს შესაძლოა, მიმაართულებაც
კი აკლდეს. ამავდროულად ფონური ინფორმაცია განმარტავს მოვლენას და იგი შეიძლება იყოს
წყაროსმიერ მოწოდებული ინფორმაციაც. ჟურნალისტები ცდილობენ დააგროვონ ორი სახის
ფონური ინფორმაცია: ზოგადი და სპეციფიკური. ზოგადია ცოდნა, რომლითაც რეპორტიორი
მუშაობას უნდა შეუდგეს. ეს მარაგი ნაკითხობას და მრავალფეროვან ცხოვრებისეულ გამოცდილებას
ეფუძნება. სპეციფიკურია ცოდნა, რომელიც ეხმარება ჟურნალისტს თავისი მუშაობის სფეროს
გაშუქებაში. ტერმინ ‘’ფონურ ინფორმაციას’’ სამი განმარტება აქვს: 1.რეპორტიორის ცოდნის მარაგი
2.ამბავში ჩასმული მასალა, რომელიც განმრტავს მოვლენას და 3.მასალა, რომლისთვისაც წყაროს
მითითება თავად წყაროს არ სურს.
15.რა არის წინმსწრები ჟურნალისტიკა?
„წინმსწრები ჟურნალისტიკა“ გულისხმობს სიახლეების, ახალი ტენდეციების შემჩნევას საწყის
სტადიაშივე, მნიშვნელოვანი სათქმელის მქონე ადამიანების პოვნას.
16.შეადარეთ ერთმანეთს ავტორიტეტული და ფსევდო წყაროები.
A. ავტორიტეტული წყაროები - რეპორტიურები ავტორიტეტულ წყაროებს მიმართავენ როდესაც
მასალა მალევეა ჩასაბარებელი და ამავდროულად რთული,რომელიც მოითხოვს ინტენსიურ
კვლევას. ამისთვის მიმართავენ ავტორიტეტულ ანუ მცოდნე წყაროებს ხალხს, არ არის
აუცილებელირომ წყარო ქალაქის მერი ან დირექტორი იყოს რადგან მათ ჰყავთ მიმაგრებული
ჟურნალსიტები.
B. ფსევდო წყაროები-როდესაც ჟურნალისტს უწევს სხვადასხვა როლის მორგება, იმისთვის რომ
გაიგონ რეალური მდგომარეობა,გაითავისონ ესა თუ ის საკითხის,და გახდნენ ამ პროცესის
მონაწილეები. ანუ ჟურნალისტები ხდებიან მოქმედი პირები.
17.რა განსხვავებაა შემოწმებასა და დამოწმებას შორის?
-შემოწმება არ ნიშნავს წყაროს მოსაზრების საპირისპირო მოსზრების მოშველიებას. ჟურნალისტებმა
უნდა წარმოაჩინონ განსხვავებული შეხედულებები სადავო საკითხებზე და იპოვონ ადამიანები,
რომლებსაც რაიმე ბრალდებას უყენებენ. მაგრამ ეს დაბალანსებაა. შემოწმება კი მტკიცებულების
ნამდვილობის დადგენას ნიშნავს.
18. 3 დონის ჟურნალისტიკა.
-პირველი დონისაა, როცა ვიყენებთ პრესრელიზს, პრეზენტაციას და არ ვცვლით არაფერს. მეორე
დონისაა, როცა ჟურნალისტი საკუთარი ინიციატივით იწყებს ინფორმაციის მოგროვებას და არ
კმაყოფილდება პირველი დონის მასალით. პასუხისმგებელი პირები მას ვეღარ აკონტროლებენ და
შეიძლება ითქვას, რომ ჟურნალისტი მუშაობს. მესამე დონის ჟურნალისტიკა ეუნება ადამიანს რა
როგორ ხდება, რატომ ხდება ან რატომ არ ხდება. ჟურნალისტი აანალიზებს ყველაფერს, აყალიბებს
აზრებს და იმოწმებს ექსპერტს.
19.რა არის პირამიდა?
პირამიდა ეს არის ამბის ყველაზე მნიშველოვანი მომენტი თავში და შემდეგ უკვე ნაკლებად
მნიშვნელოვანი და ა.შ.
20. რა არის ამობრუნებული პირამიდა?
-უფრო მეტად ორიენტირებულია იმაზე თუ რა მოხდა და არა პიროვნებებსა და პიროვნებების
ციტირებაზე. ძირითადად გამოყენებულია5W+H ,თუმცა ამობრუნებული სახით,რაც იმას
გულისხმობს,რომ უპირველესად გვაინტერესებს არა ის თუ სად რა მოხდა,არამედ როგორ მოხდა.
21.პოტენციური აუდიტორია და რატომ არის ეს მნიშვნელოვანი?
-სხვადასხვა შემთხვევაში სხვადასხვაგვარია. ადგილობრივი პრესისთვის - იგი ადგილობრივი
აუდიტორიით განისაზღვრება. ცენტრალური, ქვეყნის დონის საშუალებისთვის - კი მისი მოცულობა
იზრდება. საერთაშორისო დონის მედია საშუალებისთვის აუდიტორიად ითვლება ადგილობრივი
ქვეყნის და საერთაშორისო აუდიტორია ერთად.
მასაუდიტორია არის დიდი, რომელიც განისაზღვრება ათასეულობიდან მილიონებამდე. ის არის
სხვადასხვა ინტერესის მატარებელი. მრავალფეროვანია და იყოფა სქესის, ასაკის, რელიგიური თუ
პოლიტიკური მრწამსის, გამოცდილების, განათლების, ტემპერამენტის მიხედვით. ახალი ამბების
შერჩევისას სწორედ ეს მრავალფეროვნება უნდ იყოს გათვალისწინებული.
22.რას ნიშნავს ამბის გაადამიანურება?
- კომპლექსური და მნიშვნელოვანი, დიდი მოვლენის ადამიანურ ენაზე მიწოდება, ძირითადად ამბის
თხრობა მაგალითით, ისტორიით იწყება. ეს კი იმას ემსახურება, რომ ერთგვარი ილუსტრაცია გახდეს
და ძირითადად შთაბეჭდილების მოხდენას ემსახურება. მოვლენები ქრონოლოგიურად ვითარდება.
23.როგორი ინტერვიუა პროფაილი?
პროფილი მინიდრამაა თავისი მოქმედებითა და აღწერილობით. მთავრია მოქმედი გმირის, მისი
მეგობრებისა და მასთან დაახლოებული პირების სიტყვები და ქმედებები ჟურნალისტის მიერ ჩასმულ
ფონურ ინფრომაციასა და განმარტებებთან ერთად ერთი ადამიანის ცხოვრების სურათს ქმნის. აქ
აუცილებელია მოძროაბა,იმპულსი.
24. რა უნდა გავითვალისწინოთ წყაროების მოძიების დროს?
1. ეს პირი შემთხვევის ადგილზე იყო თუ ვინმესგან მოისმინა?
2. ეს პირი კომპეტენტური დამკვირვებელია?
3. შეუძლია წყაროს ფაქტებთან თავსებადი ზუსტი დეტალების მოწოდება?
4. იძლევა რამდნიმე წყარო ერთსა და იმავე ინფორმაციას?
25.რა არის ზონდები და რატომ კეთდება?
-მასმედიის მართვის ერთ-ერთი მეთოდი, რომელსაც ხელისუფლების წარმომადგენლები მიმართავენ
ხოლმე ‘’ზონდების გაშვებაა’’. ჟურნალისტებს აწვიდან კონფიდენციალურ ინფორმაციას, რომელიმე
თანამდებობაზე დასანიშნი კანდიდატის ან სავარაუდო ახალი პოლიტიკური პროგრამის შესახებ
წყაროს მიუთითებლად. შემდეგ აკვირდებიან საზოგადოების რეაქციას. თუ ის არ მოიწონებს
მიწოდებულ ინფორმაციას ვერავის ვერაფერს დააბრალებენ, რადგან წყარო არ დაუსახელებით,
თუკი მოიწონებს მაშინ შეიძლება ახალდანიშნული პირის სახელის გამხელა ან პროგრამის
ამოქმედება.
26.რა არის ინიციატივა და როდის არის ის კარგი?
ინიციატივა არის სურვილი, აკეთო რაღაც რაც მანამდე არავის გაუკეთებია.
28.რა არის ბუზი კედელზე?
შეუმჩნეველი - იგივე ბუზი კედელზე არის ისეთი დაკვირვება, რომლის დროსაც ჟურნალისტი მის
თვალწინ განვითარებულ მოვლენებში არ ერევა, აკვირდება ჩუმად და ბოლოს წერს სტატიას, და
აყალიბებს თავის შეხედულებებსაც.
29. რას ნიშნავს ორმხრივი დამოკიდებულება?
-ორივე სჭირდება ერთმანეთს, მაგრამ ჟურნალისტი იღებს დაცვის ვალდებულებას და სწორად
აქვეყნებს წყაროს ნათქვამს.
30. რა არის ჯანსაღი სკეპტიციზმი?
ჟურნალისტისთვის აუცილებელია თვისება - ეჭვი ყველასა და ყველაფერზე, ანუ ინფორმაციის
უპირობოდ არ მიღებაა.
31.რა არის ევფემიზმი?
სიტყვა ან გამოთქმა. რომლითაც შეცვლილია სხვა, რაიმე თვალსაზრისით მიუღებელი, უხერხული
სიტყვა ან გამოთქმა, მაგ; "ფეხმძიმე" – "ორსულის" ნაცვლად.
32.როდის არ შეიძლება ვიხმაროთ ევფემიზმი?
როდესაც შეურაცხყოფის შემცველია, საზიანოდ არის მიმართული.
33. რას ნიშნავს წინმსწრები ჟურნალისტიკა?
-იგი გულისხმობს სიახლეების, ახალი ტენდენციების შემჩნევას საწყის სტადიაშივე, მნიშვნელოვანი
სათქმელის მქონე ადამიანების პოვნას.
34. რას ნიშნავს „მაჩვენე ნუ მიყვები“?
„მაჩვენე ნუ მიყვები“ ნიშნავს ამბის გადმოცემას ფაქტებით, ხატავს სრულ სურათს.
35.რა არის ლამფის ეფექტი?
ლამფის ეფექტი - ანუ დასაწყისი უნდა იყოს ეფექტური, რომ მოგვინდეს მთლიანად ამბის წაკითხვა
და არ გავწყვიტოთ შუა გზაზე.
36. რა არის ქვიშის საათი?
-სიტყვის ძირითად შინარსს გულისხმობს, უმთავრესია ეფექტის მოხდენა - იწყება მძიმე ამბით,
შემდეგ ”ვიწროვდება” და მოვლენის ქრონოლოგიურ განვითარებას უბრუნდება
37.რა არის მანტრა? (ფორმულა)
-გავლენა, ძირითადი ამბები და სიტყვები.
38. რ არის კონფლიქტი?
კონფლიქტი არის განსხვავებული მოსაზრების ადამიანების საუბარი.
39. რა არის დაკვირვება და მისი სახეები?
დაკვირვება ახალი ამბებისა და ნარკვევების საფუძველია.დაკვირვება ინფირმაციის სიზუსტის
დადგენაში გვეხმარება. დაკვირვების მეთოდები კი საჭირო ინფორმაციის მიპოვებაში. მისი სახეებია
გარე და შიდა დაკვირვება.
40. ლიდები
ლიდი მკითხველებს ამბის ზოგად წარმოდგენას უქმნის, შემდგომი ამბის შესახებ. ლიდი, როგორც
წესი ერთ წინადადებას მოიცავს. კარგი ლიდი არ უნდა აღემატებოდეს 35 სიტყვას. 5W და 1H უნდა
პასუხობდეს სამს მაინც. არსებობს პირდაპირი და გადავადებული ლიდები.
41.ერთ ელემენტიანი, ორ ელემენტიანი, სამ ელემენტიანი.

● ერთ ელემენტიანი-ამბავი, რომელიც ეხება ერთ მნიშვნელოვან ქმედებას. ასეთი ამბის

ელემენტებია: ლიდი, მასალა რომელიც მას განმარტავს, განავრცობს, ფონური ინფორმაცია
და თუ საჭიროა, მეორეხარისხოვანი მასაც.
● ორ ელემენტიანი-ამბავი ეხება ორ ძირითად საკითხს.
● სამ ანუ მრავალ ელემენტიანი - ამბავი იწყება სამ ელემენტიანი ლიდით, ყურადღება
გამახვილებულია სამივეზე, სხვა დროს გამოჰყოფენ ხოლმე მხოლოდ იმას, რომელიც უფრო
მნიშვნელოვანია.

42. რა არის ნათგრაფი?

ლიდის შემდეგი ეტაპი არის პარაგრაფი, რომელიც შესავლის განხორციელებას, ახსნას, გაშლას
გულისხმობს, მას ნათგრაფი ეწოდება.
43.რას ნიშნავს პირდაპირი და გადავადებული ლიდი?
პირდაპირი - ასეთი ლიდი დაუყოვნებლივ მოუთხრობს მკითხველს ან მსმენელს ამბის
მნიშვნელოვან ასპექტზე. იგი ჩვეულებრივ ცხელ-ცხელი ამბების შემთხვევაში გამოიყენება და
იწერება HardNews ის სახით. გადავადებული - ასეთი ლიდი ითრევს მკითხველსა და მსენელს
ამბავში და მის შინაარსზე მიანიშნევს. იგი გამოიყენება ძირითადად ნარკვევებში და იწერება
SoftNews ის სახით.
44. .რეპორტაჟი, სტატია, ესე

● რეპორტაჟის მთავარი არსია აუდიტორიას თვითდასწრების ეფექტი შეუქმნას ის არის ორი

სახის: ოპერატიული და ანალიტიკური. ოპერატიულია, როცა მოითხოვს დროულობას, ხოლო
ანალიტიკურია, როცა რაიმე პრობლემაა წარმოჩენილი. ანალიტიკური ვრცელი, ზოგადი და
უფრო მხატვრული ჟანრის შეიძლება იყოს.
● სტატია ყველაზე რთული და მძიმეა ჟურნალისტურ ჟანრებს შორის. იგი პრობლემებზე,
პრობლემათა ჯაჭვზეა. ის უნდა მოიცავდეს სტატისტიკებს, ინტერვიუებს, ანალიზებს და ა.შ.
● ესე არის ჟურნალისტური ნამუშევარი, სადაც წარმოჩენილია ჟურნალისტის პოზიცია, ემოციები,
თავგადასავლები.

45.ბერნარდ შოუს შეხედულება

-შოუს ჟურნალისტიკაზე ორი განსხვავებული აზრი ჰქონდა. ჟურნალისტიკა შეიძლება მივიჩნიოთ
ლიტერატურის უმაღლეს სახედ. ვერავითარი ლიტერატურა, რომელიც ამავე დროს არ არის
ჟურნალისტიკა დროს ვერ გაუძლებს და ვერც რამედ ივარგებს. ასე რომ სხვებმა აკეთონ ის რასაც
ლიტერატურას უწოდებენ მე კი მომართვით ჟურნალისტიკა.
46. .ბრიფინგი და პრესკონკფერენცია
-პრესკონფერენცია იწყება გამომსვლელის მიერ წამოჭრილი ძირითადი საკითხით და გრძელდება
კითხვა-პასუხის რეჟიმით,ხოლო ბრიფინგი გულისხმობს მხოლოდ სიტყვით გამოსვლას.
47. .შამპანურის ჭიქა
-მნიშვნელოვანი ამბები თავსა და ბოლოში.
48.რა არის პროფილი
-პროფილი მინიდრამაა თავისი მოქმედებითა და აღწერილობით.მთავრია მოქმედი გმირის,მისი
მეგობრებისა და მასთან დაახლოებული პირების სიტყვები და ქმედებები ჟურნალისტის მიერ ჩასმულ
ფონურ ინფრომაციასა და განმარტებებთან ერთად ერთი ადამიანის ცხოვრების სურათს ქმნის.აქ
აუცილებელია მოძროაბა,იმპულსი.
49.რას უდრის სიმართლე
-სიმართლე=ამბავი+x
ეს არის რეპორტიორის განტოლება,რომელიც ასახავს ამბის შეზღუდვების ცნებას.
50. .მკითხველის როლი ჟურნალისტიკაში(საშუალო მკითხველი ჟურნალისტიკაში)
-საშუალო მკითხველი არ არსებობს და არსებობს შემდეგი მოტივები,რომლებიც აიძულებს
მკითხველს რომ ინფორმაცია მიიღოს:გათვითცნობიერებისკენ სწრაფვა,საზოგადოებრივი
კავშირი,გართობა,გადაწყვეტილების მიღებაში დახმარების გაწევა.
51.ინტერვიუ და მისი სახეები
-რეპორტიორები ორი სახის ინტერვიუებს ატარებენ:საინფორმაციო ინტერვიუ,რომლის მიზანია
ინფორმაციის მოპოვება ახალ ამბავში ამა თუ იმ მოვლენისა თუ სიტუაციის განსამარტად.და
მეორე:პროფილი-როცა აქცენტი კეთდება კონკრეტულ ადამიანზე.
52.საგამოძიებო ჟურნალისტიკა
-იმათ,ვინც მეორე დონეზე ყველაზე ღრმად ქექავს ჟურნალისტ-გამომძიებელს უწოდებენ ხოლმე.მათი
სამუშაო ორ კატეგორიად იყოფა:სისტემური ძალადობის გამოვლენა და უკანონო საქმიანობის
გამოძიება.
თემები
1.ისაუბრეთ ადამიანის უფლებებზე, კანონისმიერ და ბუნებრივ უფლებებზე.
ადამიანის უფლებები, ეს არის ხელუხლებელი, განუყოფელი და ურთირთ-დამოკიდებული.
ბუნებითი უფლებები საყოველთაო უფლებებია, როლებიც ყველა ადამიანს ეკუთვნის და არ არის
დამოკიდებული ადამიანის ქცევასა და შეხედულებებზე.
1948 წლის 10 დეკემბერს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციის გენერალურმა ანსამბლეამ
გამოაქვეყნა „ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაცია“. დეკლარაცია შედგება 30
მუხლისგან, აქედან ყველაზე მნიშვნელოვანი მუხლებია:

● მუხლი 1: ყველა ადამიანი იბადება თავისუფალი და თანასწორი თავისი ღირსებითა და

უფლებებით.
● მუხლი 3: სიცოცხლის, თავისუფლებისა და პირადი ხელშეუხებლობის უფლება.
● მუხლი5: წამების ან სისასტიკის, არაადამიანური თუ ღირსების შემლახველი მოპყრობის თუ
დასჯის აკრძალვა.
● მუხლი 18: აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლება.
● მუხლი 19: აზრისა და შეხედულების თავისუფლება.
● მუხლი 26: განათლების უფლება.

ადამიანის უფლებები ირღვევა მაშინ, როცა მას ართმევენ უფლებას, აღიარებული იყოს
„ინდივიდად“; მამაკაცემს და ქალებს არ ეპყრობიან თანასწორად; ადამიანი გაყიდულია მონად ან
იმყოფება ტყვეობაში და ა.შ.

2. ისაუბრეთ ბავშვთა უფლებებზე.

1898 წლის 20 ნოემბერს გაერთიანებული ერების ორგანიზაციამ დაამტკიცა ბავშვთა უფლებათა
კონვენცია. კონვენციის საფუძველზე ბავშვებს აქვთ უფლება დაკმაყოფილდნენ მათი ძირითადი
საჭიროებებით: ჯანმრთელობის დაცვა, საკვებისა და წყლის მისაწვდომობა. კონვენციაში 54 მუხლია.
თითოეულში განსაზღვრულია უფლებები. ეს უფლებები 4 ჯგუფად იყოფა: არსებობა, დაცვა,
განვითარება და მონაწილეობა.
ბავშვთა უფლებების კონვენციაში შემავალი ძირითადი მუხლებია:

● მუხლი 2: უზრუნველყოფილი უნდა იყოს კონვენციაში გათვალისწინებული ყველა უფლება

ბავშვებისთვის, ნებისმიერი სახის დისკრიმინაციის გარეშე.
● მუხლი 3: უპირველესად ყურადღება უნდა დაეთმოს ბავშვის ინტერესების დაცვის უკეთ
უზრუნველყოფას.
● მუხლი 6: ყოველ ბავშვს აქვს სიცოცხლის, გადარჩენისა და განვითარების უფლება.
● მუხლი 12: ბავშვის შეხედულებებს სათანადო ყურადღება უნდა დაეთმოს ყველა საკითხში,
რომლებიც მის ცხოვრებაზე ახდენს გავლენას.

ბოლო წლებში შეიქმნა ბავშვის უფლებათა კონვენციის ორი ფაკულტატური ოქმი:

1. ფაკულტატური ოქმი ბავშვის ვაჭრობის, ბავშვთა პორნოგრაფიის შესახებ.

2. ფაკულტატური ოქმი შეიარაღებულ კონფლიკტში ბავშვის მონაწილეობის შესახებ.

ის სახელმწიფოები, რომლებიც იცავენ ბავშვთა კონვენციას, ანგარიში უნდა ჩააბარონ,

ყოველწლიურად, ბავშვთა უფლებათა კომიტეტს, რომელიც აწარმოებს სახელმწიფოთა მიერ
კონვენციის შესრულების მონიტორინგს. ამ ანგარიშებში ასახულია, ქვეყანაში, ბავშვთა უფლებების,
მხრივ, არსებული მდგომარეობა და მითითებულია ის ზომები, რომლებსაც სახელმწიფო
ანხორციელებს. ბავშვის უფლებათა კომიტეტი მოუწოდებს ქვეყნებს, რომ ისარგებლონ კონვენციით,
როგორც სახელმძღვანელო.
ბავშვს ეპყრობიან, როგორც ქველმოქმედ ობიექტს და არა როგორც ინდივიდს, რომელთაც
საკუთარი უნარები, შესაძლებლობები და საჭიროებები აქვთ.
 ბავშვის უფლებათა კონვენციის შექმნა ასახავს ზოგად წესს, რომ რაც უფრო მაღალია უფლებების
გათვითცნობიერების დონე, მით მეტია გარანტიების შესაძლებლობა. ბავშვის უფლებათა კონვენციის
წყალობით ბავშვებს უფლებები მკაფიოდ, თანმიმდევრულად და ყოვლის მომცველი სახით არის
ჩამოყალიბებული.
საქართველო ბავშვთა უფლებათა კონვენციას 1994 წელს შეუერთდა. კონვენციის თანახმად
საქართველო ანხორციელებს კონვენციით გათვალისწინებულ დებულებებს, ეროვნულ
კანონმდებლობაში. კონვენცია გამოიყენება საქართველოში, როგორც მოქმედი კანონი.
არასრულწლოვნებს ისეთივე უფლებები და თავისუფლებები აქვთ, როგორც სრულწლოვანს.
საქართველოს კანონმდებლობით სრულ ქმედუნარიანად ითვლება 18 წელს ზემოთ პირი,
შვილობილად მინდობა გულისხმობს სახელმწიფოსა და მიმღებ ოჯახებს შორის ორმხრივი
ხელშეკრულების საფუძველზე ბავშვის აღსაზრდელად განთავზებას წინასწარ შესწავლილ და
შერჩეეულ ოჯახში.
საქართველოს კონსტიტუციის 24-ე მუხლი აღიარებს ინფორმაციისა და იდეების
დაუბრკოლებლად გავრცელებისა და მიღების უფლებას, თუმცა შეზღუდვის ერთ-ერთ კრიტერიუმად
ადგენენ სხვა პირთა უფლებებისა და თავისუფლების დაცვას.

3.გაიხსენეთ რა რჩევები არსებობს უმცირესობის წარმომადგენლებთან ინტერვიუს აღების

პროცესში.
ჟურნალისტის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი ამოცანაა წეროს იმათ შესახებ, ვინც მისგან
ძირეულად განსხვავდება. არ აქვს მნიშვნელობა ეს იქნება: ეთნიკური, სოციალური, რელიგიური,
სექსუალური თუ ეკონომიკური. ჟურნალისტის როლია ზუსტად გადმოსცეს ადამიანის შეხედულებები,
იდეები, მსოფლხედველობა - მაშინაც კი თუ ისინი უაღრესად განსხვავებულია.
როდესაც, სტატიას ჟურნალისტი წერს სხვადასხვა უმცირესობათა შესახეხებ, მნიშვნელოვანია,
რომ ინტერვიუ ამ ჯგუფის წარმომადგენლისაგან აიღოს.
ყურადღებით უნდა იყოს ჟურნალისტი, სიტყვებისა და გამოთქმების ხმარებისას. გაიგეთ,
როგორ ურჩევნიათ უმცირესობათა წარმომადგენლებს, რომ სტატიაში მოიხსენიოთ. მასალის
შეგროვებისას არ უნდა იყოთ მიკერძოებულები, თუმცა ამა თუ იმ საკითხზე თქვენი შეხედულება რა
თქმა უნდა გექნებათ. ასევე საჭიროა იყოთ სკეპტიკურები.
ჟურნალისტი უნდა შეეცადოს, რომ სოციალური საკითხები არ წარმოადგინოს მხოლოდ შავ-
თეთრი ფერებით. მხოლოდ ერთი ჯგუფის შეხედულებების წარმოჩინებით მასმედიის მრავალი
წარმომადგენელი ზღუდავს პოტენციურ მსმენელსა თუ მკითხველს.
სტატიაში, თუ რომელიმე სოციალური ჯგუფი წინააღმდეგია საკუთარი წევრების რაიმე
განსაკუთრებული სიტყვით/სახელით მოხსენიების, შეისწავლეთ მათი მნიშვნელობა. რა ასოციაციებს
და აზრებს იწვევენ ისინი? რატომ არის ეს ხალხი ამის წინააღმდეგი? და ა.შ. შეეცადეთ იპოვოთ
ისეთი ადამიანები რომლებიც ინფორმაციას მოგაწვდიან საკუთარი ჯგუფების პროვბლემებზე, მათ
სიმპათიებზე. გადაამოწმეთ ფაქტები. არასოდეს ენდოთ გადაუმოწმებელ ინფორმაციას, არ აქვს
მნიშვნელობა ეს ამბავი ვისიდან მოდის. გახსოვდეთ რომ ვისაც ესაუბრებით და ინტერვიუყს იღებთ
ყველას საკუთარი ინტერესები აქვს.
უნდა გესმოდეთ, რომ თქვენგან განსხვავებულ ხალხს, შესაძლოა ჟურნალისტთან საუბრის
თავისებური შიში ჰქონდეს, თუნდაც ინტერვიუ პირველი არ იყოს. იმისათვის, რომ ძირითად თემაზე
საუბარი გაგიადვილდეთ, ჯერ „შინაურული საუბარი“ გააბით, მათი ოჯახით ან სამსახურით
დაინტერესდით. ეს მათ ხელს შეუწყობს, რომ თავი კომფორტულად იგრძნონ. ამით აგრძნობინებთ,
რომ თქვენთვის ისინი მხოლოდ უმცირესობას არ წარმოადგენენ.
თუ არჩევნის საშუალება გაქვთ, ინტერვიუსთვის ისეთი ადგილი შეარჩიეთ სადაც ისინი თავს
კომფორტულად იგრძნობენ. კარგი იქნება რომ მათთვის ნაცნობ ადგილს ჩამოართვათ ინტერვიუ,
მაგ: მათ საცხოვრებელსა თუ ოფისში. მიეცით საშუალება, რომ ამბავი ისე მოგიყვნენ, როგორც მათ
სურთ. თუ უნდათ, რომ 5-10 წლის წინ მომხდარი ფაქტებით დაიწყონ, არ შეაწყვეტინოთ. ეცადეთ
საკმარისი დრო გამოყოთ, რომ არ მოგიხდეთ მათი ზეწოლა. წინასწარ ჩამოწერეთ კითხვები,
რომლების დასმასაც აპირებთ, თუმცა გახსოვდეთ, რომ ეს საუბრის ზოგადა მონახაზი უფრო იქნება.
როდესაც, კითხვას დასვამთ, ყურადღებით იყავით რას გიპასუხებენ, რომ თუ საჭირო იქნება
სხვანაირად მიუდგეთ.
 მიუხედავად იმისა, რომ განსხვავებულნი არიან, არ დაუწყოთ მითითება, თუ როგორ უნდა
წარმართონ თავისი ცხოვრება. მათ შეიძლება ამის გამო არაკომფორტულად იგრძნონ თავი, ან არ
გენდონ, რომ მათგან მიღებულ ინფორმაციას სწორად გამოიყენებთ. თუ იმ ხალხზე, რომლის
შესახებაც წერთ, სტერეოტიპებზე აგებული შეხედულებები გაქვთ და ამას არ აღიარებთ, დიდია
ალბათობა, რომ ამ გარემოებამ თქვენს შეკითხვებსა და ნაწერში იჩინოს თავი.
გახსოვდეთ, რომ თქვენი წყაროები, საკუთარი ცხოვრების, ექსპერტები არიან. საუბრის
დასასრულს ჰკითხეთ, თუ იცნობენ ისეთ პირებს, რომლებიც ინტერვიუს მიცემაზე დათანხმდებიან. რა
თქმა უნდა, რაც უფრო ყურადღებიანი იქნებით ინტერვიუს აღებისას, მით მეტი შესაძლებლობაა, რომ
მათ სიამოვნებით დაგაკავშირონ სხვა პირებს.
რაც მთავარია დაფიქრდით, როგორ იყენებთ თქვენ მიერ მოძიებულ ინფორმაციას. თქვენი
ვალია დაეხმაროთ მკითხველსა და მსმენელს, რომ გაუგონ ან სხვა ხალხს და მათ მიმართ ზიზღით
ან შიშით კი არა, თანაგრძნობით განიმსჭვალონ. ჩვენ უნდა ვისწავლოთ ჩვენი მრავალფეროვნების
წყაროდ აღქმა, რადგან იგი არ შეიძლება იყოს ხალხის უბედურებისა და მასზე ძალადობის მიზეზი.

4.გონივრული დაკვირვება
თავისი ამბისთვის სათანადო და შესაფერისი ინფორმაციის მოსაგროვებლად ჟურნალისტმა უნდა
იცოდეს რა აინტერესებს მკითხველსა და მსმენელს, რა ახდენს მათზე გავლენას და რა უნდა
იცოდნენ მათ, იპოვოს თავისი ამბის თემა რაც შეიძლება მალე და ეძებოს მოვლენის განსხვავებული,
უჩვეულო, უნიკალური მხარებიი, რომლებიც მას ხატოვნად დაახასიათებდა და სხვა მსგავსი
მოვლენებისგან გამოარჩევდა. ზუსტი დაკვირვება ახალი ამბებისა და ნარკვევების საფუძველია
ზუსტი ინფორმაციის მოგროვება კი ძალზე ძნელია. როდესაც ჟურნლისტმა იცის,როგორ
დააკვირდეს იმას, რაც მნიშვნელოვანი შესაფერისი და ადეკვატურია მაშინმას შეუძლია
საზოგადოებას სიმართლეზე თვალი აუხილოს.
რელევანტური ფაქტების შერჩევისას უნდა ვიხელმძღვანელოთ სამი პრინციპით: უნდა ვიცნობდეთ
აუდიტორიას უნდა ვიპოვოთ თემა და უნდა ვეძებოთ განსხვავება.ყოველთვის საინტერესო და
მიმზიდველია ის რაც უნიკალურია ეფექტურია და უჩვეულოა ანუ ის რაც ნორმისა და რუტინისგან
განსხვავდება.დაკვირვების კიდევ ერთი მეთოდი არის შეუმჩნეველი დაკვირვება,რომელიც
საშუალებას აძლევს ჟურნალისტს გახდეს ბუზი კედელზე ანუ სრულიად შეუმჩნეველი. კიდევ ერთ
მეთოდი არის ჩართული დაკვირვება,რომელიც ჟურნალისტისგან მოითხოვს გარე დამკვირვებლის
როლის დავიწყებას და უშუალოდ მოვლენაში, რომელსაც აშუქებს,ჩართვას. ანუ ჟურნალისტი უნდა
შეუერტდეს იმ ადამიანებს, ვის შესახებაც აშუქებს.თუმცა უნდა ითქვას, რომ ჩართულობას თან ახლავს
სირთულეებიც. ჟურნალისტის დასწრებამ შესაძლოა გავლენა მოახდინოს მოვლენის მიმდინარეობაზე
და შეიძლება ისე დაუახლოვდეს რესპოდენტებს (წყაროებს) რომ ადამიანურმა გრძნობებმა
შესაძლოა სძლიოს ფაქტის სიყვარულს. ჩართულ დაკვირვებას ასევე აკრიტიკებენ როგორც წყაროს
ექსპლუატაციას. ჟურნალისტს უნდა ჰქოდეს მახვილი სმენა და ხედვა, თუმცა ამ ფატორების
მიუხედავად ზოგი ჟურნალისტი ვერ ხედავს საჭირო ინფორმაციას და არც ესმის.

5. ინფორმაციის ქექვა (ფსევდომოვლენები, ზონდები, მედიამანიპულაციები,

ფსევდოწყაროები)
ჟურნალისტის საქმეა, მოიპოვოს ინფორმაცია, რომელიც ადამიანებს მათ გარშემო მიმდინარე
მოვლენების გაგებაშ დაეხმარება. ასეთი ქექვა ჟურნალისტის მუშაობის სამ დონეს მოიცავს:
ზედაპირული ფაქტები (პრესრელიზები, დასარიგებელი საინფორმაციო ფურცლები, საჯარო
გამოსვლები, პრესკონფერენციები)
-პირველი დონის ჟურნალისტიკა. ჟურნალისტური ინიციატივა (საგამოძიებო ჟურნალისტიკა,
სპონტანური მოვლენების გაშუქება, ფონური ინფორმაცია)
-მეორე დონის ჟურნალისტიკა. ინტერპრეტაცია და ანალიზი(მოვლენის მნიშვნელობა,მიზეზები და
შედეგები).რეპორტიორი ჰგავს მადნის მაძიებელს,რომელმაც საბადოს უნდა მიაგნოს,არცერთს არ
აკმაყოფილებს ზედაპირული მასალა,თუმცა ზოგჯერ ძიებას ხელს უშლის დროის უქონლობა ან იმით
დაკმაყოფილება რაც უკვე მოპოვებულია.თუ შესაძლებელია ჟურნალისტი გააგრძელებს ქექვას
ვიდრე არ გამოააშკარავებს სიმართლეს მოვლენის შესახებ.მესამე დონეზე ვინც ყველაზე ღრმად
ქექავს ჟურნალისტ გამომძიებელს უწოდებენ.
 მას შემდეგ რაც მასმედია, განსაკუთრებით ტელევიზია ამერიკელთა ცხოვრებისეული
გამოცდილების მთავარ გამავრცელებლად იქცა,წყაროებმა დაიწყეს სინამდვილით მანიპულირება
რომ იგი მოერგოთ მასმედიისთვის. ინფორმაციის წყაროები მიხვდნენ, რომ თუ პრესრელიზებსა და
განცხადებებს არ ახლავს ვიზუალური მასალა მათ საუკეთესო შემთხვევაში საინფორმაციო
გამოშვებების 20 წამს დაუთმობდნენ.შედეგად მივიღეთ ის, რომ წყაროებმა ისწავლეს პრესისთვის
მოვლენების დადგმა ისე რომ სპონტანურ მოვლენებს დაამსგავსონ. თუმცა, სინამდვილეში ამ
მოვლენებს წყარო ისევე აკონტროლებს როგორც პრესრელიზს ან წინასწარ მომზადებულ სიტყვას.ეს
დადგმული მოვლენები მედიამოვლენების ანუ ფსევდომოვლენების სახელითაა ცნობილი.
საზოგადოებისთვის მოვლენების დადგმა ხშირია ხელისუფლებასა და პოლიტიკაში, რადგან მათ
საზოგადოების ყურადღება და მოწონება სჭირდებათ.პოლიტიკოსები ხშირად მიმართავენ მასმედიით
მანიპულირებას და ხშირად ეს ხრიკები გასდით კიდეც. მასმედიის მართვის ერთ-ერთი
მეთოდი,რომელსაც ხელისუფლების წარმომადგენლები მიმართავენ ხოლმე ‘’ზონდების გაშვებაა’’.
ჟურნალისტებს აწვიდან კონფიდენციალურ ინფორმაციას, რომელიმე თანამდებობაზე დასანიშნი
კანდიდატის ან სავარაუდო ახალი პოლიტიკური პროგრამის შესახებ წყაროს მიუთითებლად. შემდეგ
აკვირდებიან საზოგადოების რეაქციას. თუ ის არ მოიწონებს მიწოდებულ ინფორმაციას ვერავის
ვერაფერს დააბრალებენ, რადგან წყარო არ დაუსახელებით, თუკი მოიწონებს მაშინ შეიძლება
ახალდანიშნული პირის სახელის გამხელა ან პროგრამის ამოქმედება.

6.მასმედიით მანიპულირება
იმისთვის რომ ინფორმაცია მკითხველამდე მივიტანოთ აუცილებელია რომ
ვიცოდეთ/ვიცნობდეთ აუდიტორიას. ვიცნობდეთ კონკრეტულ გარემოს, რომელზეც ან სადაც
შესაძლოა ინფორმაცია მოვიპოვოთ. მნიშვნელოვანია რომელი კატეგორიის აუდიტორიაა - გაზეთის
მკითხველი, ტელემაყურებელი, რადიომსმენელი თუ ონლაინ მომხმარებელი. აუდიტორიის
მრავალფეროვნების, სხვადასხვა განათლების გამო, სხვადასხვაგვარად აღიქვამს ახალ ამბავს,
ამიტომ შედეგის მისაღწევას სწორად უნდა იყოს შერჩეული ახალი ამბის მიწოდების ფორმა.
მასობრივი აუდენცია სხვადასხვა შემთხვევაში სხვადასხვაგვარია. ადგილობრივი პრესისთვის იგი
ადგილობრივი აუდიტორიით განისაზღვრება, ცენტრალური ქვეყნის დონის მედია საშუალებებისთვის
კი მისი მოცულობა საკმაოდ დიდია და მუდმივად იზრდება.
საერთაშორისო დონის მედია საშუალებებისთვის აუდიტორიად ითვლება ადგილობრივი ქვეყნის და
საერთაშორისო აუდიტორა ერთად. როდესაც აუდიტორიაზე ვმუაობთ სოწრედ უნდა შევარჩიოთ თუ
რა ახდენს მასზე გავლენას, ამ მიზნის მისაღწევად. შესაბამისად:

1. ინფორმაცია უნდა შევაგროვოთ და ამბად უნდა ვაქციოთ.

2. ყოველთვის უნდა გავითვალისწინოთ ვინ არის ჩვენი აუდიტორია და ეთიკური ნორმები.

ასევე აღსანიშნავის ორმხრივი დამოკიდებულება წყაროსა და ჟურნალისტს შორის როდესაც

ორივეს ჭირდება ერთმანეთს, მაგრამ ჟურნალისტი იღებს დაცვის ვალდებულებას და სწორად
აქვეყნებს წყაროს ნათქვამს.
მნიშვნელოვანია გავითვალისწინოთ რომ საშუალო მკითხველი არ არსებობს და არსებობს
შემდეგი მოტივები რომელიც აიძულებს მკითხველს რომ ინპორმაცია მიიღოს.
გათვითცნობიერებისკენ სწრაფვა, საზოგადოებრივი კავშირი, გართობა, გადაწყვეთილების მიღებაში
დახმარების გაწევა.

7.წერის სტილი.
ყველა მოვლენას აქვთ თავისი ტონი ფაქტურა ტემპი,რომლის ასახვასაც ცდილობენ მწერლები
თავის ნაწერებში. იმას თუ როგორაა დაწერილი ამბავუ ეწოდება მისი სტილი. აუცილებელია
სიტყვების ამბავთან შესაბამისობაში მოყვანა, ამბავი მაშინაა ყველაზე ეფექტური როდესაც
ჟურნალისტი არჩევს სიიტყვებს რომლებშიც ძირითადი მნიშვნელობა და ნიუანსი ერთმანეათზეა
გადამბული. ჟურნალისტური წერის მანერა მუდმივად იცვლება და განიცდის ევოლუციას.
ინტელექტი და ცოდნა იმისა, თუ როგორ მოვუყაროთ მასალის ცალკეულ ნაწილებს თავი ერთად.
აუცილებელია ენის სიყვარული და გრამატიკის უზადო ცოდნა.
კარგად დაწერილი ამბავი ნათლად გადმოსცემს ამბავსიპყრობს მკითხველს, მაყურებელს ან
მსმენელს საინტერესო მასალით,ციტატებით, კონკრეტული შემთხვევებისა და მაგალითების
მოყვანით. დაწერილია ამა თუ იმ აღწერილი მოვლენის ან ადამიანებისთვის შესაფერისი ცოდნითა
და სტილით, ასევე თხრობის ტემპითაც. არწმუნებს მაყურებელს, მსმენელს, მკითხველს, რომ
ინფორმაცია სრულია და ზუსტი.
კარგად წერის ათი სახელმძღვანელო პრინციპი:

● დარწმუნდით რომ კარგად გაიაზრეთ შემთხვევა.

● როცა იპოვით თქვენი ამბის მთავარ ფოკუსს დაიწყეთ წერა.
● ნუ ჰყვებით, აჩვენეთ.
● კარგად ჩასვით წიტატები და მკითხველისთვის საინტერესო დეტალები ამბის დასაწყისში.
● გამოიყენეთ კონკრეტული არსებითი სახელები და მოქმედების აღმნიშვნელი ეფექტური
ზმნები.
● მოერიდეთმოერიდეთ ზედსართავების სიჭარბეს და ნუ განამტკიცებთ ზმნებითა და
ზმნიზედებით.
● ერიდეთ შეფასებებისა და დასკვნების გამოტანას-ფაქტებმაავისი სათქმელი.
● ნუ დასვამთ კითხვებს, რომლებზეც თქვენივე ტექსტშ ვერ უპასუხებთ.
● წერეთ მარტივად,ლაკონიურად, პატიოსნად და სწრაფად.

ტექსტის სტილისტურად გამართვის წესები:

1. გამოიყენეთ მოქმედებითი გვარი.
2. ძირითადად არსებით სახელებსა და ზმნებს დაეყრდენით.
3. წერეთ თხრბითი წინადადებების მომარჯვებით: ქვემდებარე, დამატება, შემასმენელი.
4. ისარგებლეთ უბრალო, მოკლე სიტყვებით.
5. თავი აარიდეთ მოდური სიტყვების ხმარებას.
6. შეამოწმეთ ზმნის დროთა შეთანხმება.
7. თავი აარიდეთ ზედმეტი წვრილმანების გადმოცემას.
8. ახსენით ყველა ტერმინი, რომელიც შეიძლება მკითხველისთვის გაუგებარი იყოს.
9. არცერთი კითხვა არ დატოვოთ უპასუხოდ.
10. ციტატის მოყვანისას გამოიყენეთ ბრჭყალები და მიუთითეთ წყარო.
11. წაიკითხე სტატია ხმამაღლა და ამ გზით აღმოაჩენთ შეცდომებს.

8. ფონური ინფორმაცია
ფონური ინფორმაცია არის ის ინფორმაცია თუ რა მოხდა ამ მოვლენამდე, ზოგადად, ფონური
ინფორმაციის გამოყენება დამოკიდებულია ჟურნალისტის ცოდნაზე და როგორც ამბობენ ხოლმე,
ფონური ინფორმაციის ცოდნის გარეშე ჟურნალისტის მოძიებულ ფაქტს შესაძლოა, მიმაართულებაც
კი აკლდეს. ამავდროულად ფონური ინფორმაცია განმარტავს მოვლენას და იგი შეიძლება იყოს
წყაროსმიერ მოწოდებული ინფორმაციაც. ჟურნალისტები ცდილობენ დააგროვონ ორი სახის
ფონური ინფორმაცია:
ზოგადი და სპეციფიკური. ზოგადია ცოდნა, რომლითაც რეპორტიორი მუშაობას უნდა შეუდგეს. ეს
მარაგი ნაკითხობას და მრავალფეროვან ცხოვრებისეულ გამოცდილებას ეფუძნება. სპეციფიკურია
ცოდნა, რომელიც ეხმარება ჟურნალისტს თავისი მუშაობის სფეროს გაშუქებაში. ტერმინ ‘’ფონურ
ინფორმაციას’’ სამი განმარტება აქვს:
1.რეპორტიორის ცოდნის მარაგი - ჟურნალისტებს აქვთ ფართო და ღრმა ცოდინის მარაგი
რომელიც მათ კითხვის ცხოვრებისეული გამოცდილებისბან უწყვეტი პრიფესიული განათლების
შედეგად მოიპოვეს. ეს ძირითადად ის ცოდნაა თუ რა როგორ ხდება.
2.ამბავში ჩასმული მასალა, რომელიც განმრტავს მოვლენას.
3.მასალა, რომლისთვისაც წყაროს მითითება თავად წყაროს არ სურს.
 ასევე ფონური ინფირმაციიის კარგად ცოდნა და მდიდარი ცოდნის მარაგი წუნმსწრები
ჟურნალისტიკის მთავარი კომპონენტია. წინმსწრები ჟურნალისტიკა კი მოითხოვს სიახლეები ახალი
ტენდენციების შემჩნევას საწყის ეტაპზე..
ფონური ინფორმაციის არ ქონა იწვევს ბევრ ლაფსუს, სწორედ ამიტომ იმის ცოდნა თუ რა როგორ
ხდება, შეიძლება არაფრით გამირჩეული სტატია ღირებულად აქციოს.