Tiết 4 - BÀI 3: ĐIỀU HÒA HOẠT ĐỘNG CỦA GEN

I. Khái quát về điều hòa hoạt động của gen

- Là điều hoà lượng sản phẩm của gen tạo ra (gen có được phiên mã, dịch mã không)
- Điều hòa hoạt động gen ở sinh vật nhân sơ xảy ra chủ yếu ở giai đoạn phiên mã.
II. Điều hòa hoạt động gen ở sinh vật nhân sơ
1. Cấu tạo của opêron Lac theo Jacôp và Mônô
a. Khái niệm opêron Lac
- Là nhóm gen cấu trúc có liên quan về chức năng phân bố liền nhau thành cụm, chung cơ chế điều hòa.
b. Cấu trúc của opêron Lac
P O Z Y A
Z, Y, A; nhóm gen cấu trúc
O: vùng vận hành: vị trí tương tác với chất ức chế.
P: vùng khởi động; vị trí tương tác của ARN pol để khởi đầu phiên mã
* Gen điều hòa R (không thuộc Operon)  tổng hợp prôtêin ức chế điều hoà HĐ của Operon (đóng
hoặc mở gen cấu trúc)
2. Điều hòa hoạt động gen của opêron Lac
a. Khi môi trường không có lactôzơ
- Gen điều hòa  protêin ức chế  gắn vào O  enzim ARN polymeraza không bám được vào P  các
gen cấu trúc không phiên mã, dịch mã  không tạo các enzim.
b. Khi môi trường có lactôzơ
- Gen điều hòa  protêin ức chế  prôtêin ức chế + lactozơ prôtêin ức chế bị bất hoạt không gắn
vào O  enzim ARN polymeraza bám được vào P  các gen cấu trúc phiên mã, dịch mã tạo các enzim.
3. Ý nghĩa điều hòa gen
- Đảm bảo cho hoạt động sống của tế bào trở nên điều hòa.
- Tùy nhu cầu tế bào, mô, từng giai đoạn sinh trưởng  nhu cầu tổng hợp prôtêin không giống nhau
tránh lãng phí.

Trang 1
Trang 2