Tiết 3

I. ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG GEN

I. ĐIỀU HOÀ HOẠT ĐỘNG GEN
1. Khái quát về điều hoà hoạt động gen

- Điều hòa hoạt động gen là điều hòa lượng

sản phẩm của gen được tạo ra

- Tế bào nhân sơ (vi khuẩn): chủ yếu là cấp độ phiên

mã.
- Tế bào nhân thực: ở nhiều cấp độ ( trước phiên mã
đến phiên mã, dịch mã, sau dịch mã)
Điều hòa hoạt
động gen là gì?
2. Điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ
2. Điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ
(cơ chế điều hòa operon ở sinh vật nhân sơ)

a. Mô hình cấu trúc của Ôpêron Lac:

Opêron
Vùng vận
Gen điều hoà Các gen cấu trúc (Z, Y, A)
hành
có liên quan về chức năng

ADN P R P O Z Y A

Vùng khởi động

- Operon là một cụm gen cấu trúc có liên quan về chức

năng và có chung một cơ chế điều hoà.
2. Điều hòa hoạt động của gen ở sinh vật nhân sơ
* Mô hình cấu trúc của Ôpêron Lac gồm 3 thành phần:
Opêron
Vùng vận
Các gen cấu trúc (Z, Y, A)
hành
có liên quan về chức năng

ADN P O Z Y A

Vùng khởi động

+ Vùng khởi động (P) là nơi ARN – polimeraza bám vào để khởi
động sự phiên mã.
+ Vùng vận hành (O) là nơi prôtêin ức chế bám vào để ngăn cản
sự phiên mã.
+ Các gen cấu trúc Z, Y, A.
a. Mô hình cấu trúc của Ôpêron Lac:

Opêron
Vùng vận
Gen điều hoà Các gen cấu trúc (Z, Y, A)
hành
có liên quan về chức năng

ADN P R P O Z Y A
Vùng khởi động
b. Sự điều hoà hoạt động của operon Lac:

* Khi môi trường không có lactôzơ

I. ỨC Z Y A ADN
CHẾ

II. HOẠT Z Y A ADN

KhiĐỘNG
môi trường không có lactôzơ: gen điều hòa R
tổng hợp protein ức chế gắn vào vùng vận hành O
mARN
ngăn cản quá trình phiên mã.
 b. Sự điều hoà hoạt động của operon Lac:
* Khi môi trường có lactôzơ
I. ỨC Y A ADN
Z
MộtCHẾsố phân tử lactozơ bám vào prôtêin ức chế làm thay đổi cấu trúc
không gian của Protein ức chế, Pr ức chế ko bám vào vùng O. Do vậy
enzim ARN polimereza bám vào vùng P khởi động phiên mã của các
gen Z,Y,A.
- Khi lactôzơ bị phân giải hết, protein ức chế được giải phóng lại liên
kết với vùng vận hành, quá trình phiên mã dừng lại.
Y A ADN
II. HOẠT Z

ĐỘNG
mARN

Chất cảm ứng Chất ức chế Các prôtêin được tạo thành
(lactôzơ) bị bất hoạt bởi các gen Z, Y, A
 Vùng vận hành (O)

*ỨC CHẾ Z Y A ADN

(Khi môi trường
không có lactôzơ)
Không phiên mã

Prôtêin ức chế

*HOẠT ĐỘNG Z Y A ADN

(Khi môi trường
có lactôzơ) mARN

Chất cảm ứng Prôtêin ức chế Các prôtêin được tạo thành
(lactôzơ) bị bất hoạt bởi các gen Z, Y, A
GEN ĐIỀU
3. Cơ chếHÒA HOẠT
hoạt ĐỘNG
động củaKHI NÀO?
opêron Lac ở E.Coli
a. Ức chế (Khi môi trường không có lactôzơ)
Các thành phần cấu trúc Đặc điểm hoạt động

Gen điều hoà R Tổng hợp…………..………

prôtêin ức chế
Prôtêin ức chế ..………..
tương tác với vùng vận hành(O)
Các gen cấu trúc Z, Y, A Không ………..
phiên mã

b. Hoạt động (Khi môi trường có lactôzơ)

Các thành phần cấu trúc Đặc điểm hoạt động

Gen điều hoà R …………

tổng hợp prôtêin ức chế
Prôtêin ức chế Gắn với ………..,
lactôzơ bị bất hoạt
Các gen cấu trúc Z, Y, A ……………tổng
hoạt động hợp prôtêin
( các enzim phân giải lactôzơ)
TỪ ĐỂ CHỌN: không hoạt động; kết hợp; prôtêin ức chế; lipit ;
phiên mã; tương tác; tổng hợp; lactôzơ; prôtêin; hoạt động; không
Câu 1 : Theo Jacôp và Mônô, các thành phần cấu tạo của opêron Lac
theo thứ tự là:
A. vùng khởi động (P). Vùng vận hành (O), nhóm gen cấu trúc, B.  
 Gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng vận hành (O).
C.    Gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng khởi động (P).
D.    Gen điều hoà, nhóm gen cấu trúc, vùng vận hành (O), vùng khởi
động (P).

Câu 2. Trong cấu trúc của một opêron Lac, nằm ngay trước các gen
cấu trúc là
A. vùng điều hòa. B. vùng vận hành. C. vùng khởi động. D.
gen điều hòa.
Câu 3: Chức năng của gen điều hòa là:
 A. Kích thích hoạt động điều khiển tổng hợp prôtêin của gen cấu trúc.
 B. Tạo tín hiệu để báo hiệu kết thúc quá trình điều khiển tổng hợp
prôtêin của gen cấu trúc.
 C. Kiểm soát hoạt động của gen cấu trúc thông qua các sản phẩm do
chính gen điều hòa tạo ra.
 D. Luôn luôn ức chế quá trình điều khiển tổng hợp prôtêin của các gen
cấu trúc.
Câu 5: Gen điều hòa opêron hoạt động khi môi trường
A.có chất cảm ứng. B. không có chất cảm ứng.
C. có hoặc không có chất cảm ứng. D. không có chất ức chế.
Câu 4: Trong một opêron, vùng có trình tự nuclêôtit đặc biệt
để prôtêin ức chế bám vào ngăn cản quá trình phiên mã, đó là
vùng
A.vận hành. B. kết thúc. C. khởi động. D. điều
hoà.