‫هب انم خدا‬

‫اقتصاد عمومی ‪( 1‬جلسه بیست و ششم)‬

‫در جلسه قبل فصل بازار را شروع کردیم‪.‬‬

‫بازار را تعریف کردیم و در مورد تقاضا برای کاال شروع به صحبت کردیم‪.‬‬

‫گفتیم اقتصاااداناب بر ایع قهقه اند که شااایصااد ااادس در د اات داشااته باشا د که بو اایلق اب بتوان د مقدار‬
‫تغییرات یک متغیر اقتصادی مثه 𝐴 را که به بب تغییر در قامل 𝐵 بد ت امدس را تعییع ک د‪.‬‬

‫بع واب مثال یک اقتصاادداب قهقه م د ا ات بداند تغییرات قی ت یک کاال به ه مقدار بر میناب تقاضا برای‬
‫اب کااال ارر مد گارارد و یاا تغییرات دراماد یاک یانوار قدر بر مصاااار اب یانوار از یک کاالی یاص‬
‫تاریر مد گرارد‪.‬‬

‫گفتیم برای ایع کار از معیاری ب ام ضریب کشش ا تفادس مد ک د که شایصد بد واحد ا ت‪.‬‬

‫𝐴𝜕‬
‫𝐵‪𝜀𝐴,‬‬ ‫𝐴 =‬
‫𝐵𝜕‬
‫𝐵‬
‫به ق واب مثال‪ :‬اگر گفته شااود ضااریب کشااش تقاضااای گوشاات ‪ 2‬ا ااتی یع د اگر ‪ %1‬درامد یانوار اضااافه‬
‫شود ‪ %2‬مصر گوشت اب یانوار اضافه یواهد شد‪.‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫حال تعریف مد ک یم‪:‬‬

‫‪ ‬اگر ضاریب کشش درامدی تقاضا برای کاالید ( 𝐸‪)𝜀𝑑,‬ی قددی مثبت باشدی اب کاال را کاالید نرمال‬
‫مد نام د‪.‬‬
‫‪ ‬اگر ضااریب کشااش درامدی تقاضااا برای کاالید ی بنرگتر از یک باشاادی اب کاال را کاالید وک‬
‫مد نام د(‪.)𝜀𝑑,𝐸 > 1‬‬
‫‪ ‬اگر ضاریب کشاش درامدی تقاضا برای کاالید ی بیع صفر و یک باشدی اب کاال را کاالید ضروری‬
‫مد نام د(‪.)0 ≤ 𝜀𝑑,𝐸 ≤ 1‬‬

‫ضااریب کشااش تقاضااا برای یک کاال بر حسااب قی ت اب (در صااورتد که اب کاال کاالی 𝑛𝑒𝑓𝑓𝑖𝑔 نباشااد)‬
‫قددی ا ت غیر مثبت‪.‬‬

‫اگر 𝑖 کاالید 𝑛𝑒𝑓𝑓𝑖𝑔 نباشد‪𝜀𝑥𝑖 ,𝑝𝑖 ≤ 0 .‬‬

‫کاالها را بر حسب ضریب کششد قی تد انها به دو د ته تقسیم مد ک د‪.‬‬

‫اگر ‪ 𝜀𝑑𝑖 ,𝑝𝑖 < −1‬باشدی کاالی 𝑖 را کاالید کشش پریر مد نام د (𝑐𝑖𝑡𝑠𝑎𝑙𝑒)‪.‬‬

‫اگر ‪ 𝜀𝑑𝑖 ,𝑝𝑖 ≥ −1‬باشدی کاالی 𝑖 را کاالید کشش ناپدیر (کم کشش) مد نام د (𝑐𝑖𝑡𝑠𝑎𝑙𝑒𝑛𝑖)‪.‬‬

‫بع واب مثال تقاضا برای یدمات درماندی یک کاالی کم کشش (𝑐𝑖𝑡𝑠𝑎𝑙𝑒𝑛𝑖) ا ت‪.‬‬
‫مثال‪ :‬میخواهیم بدانیم که اگر قی ت یک کاالی کشااش پریر زیاد شااودی پو د که مردم صاار یرید اب مد‬
‫ک د کاهش مد یابد یا افنایش؟‬

‫‪2‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫اگر 𝑖 کاالی کشاش پریری باشاد که وقتد قی ت اب 𝑖𝑝 ا اتی تقاضا برای اب به اندازس 𝑖𝑑 ا تی انگاس پو د‬
‫که مردم صر یرید اب در قی ت 𝑖𝑝 مد ک د برابر ( 𝑖𝑑 𝑖𝑝) ا ت‪ .‬حال‪:‬‬
‫) 𝑖𝑑 𝑖𝑝(𝑑‬ ‫𝑖𝑥𝜕‬ ‫𝑖𝑑𝜕 𝑖𝑝‬
‫𝑖𝑝 ‪= 𝑑𝑖 +‬‬ ‫‪= 𝑑𝑖 (1 +‬‬ ‫‪) = 𝑑𝑖 (1 + 𝜀𝑑𝑖 ,𝑝𝑖 ) < 0‬‬
‫𝑖𝑝𝑑‬ ‫𝑖𝑝𝜕‬ ‫𝑖𝑝𝜕 𝑖𝑑‬
‫و وب 𝑖 یک کاالی کشاااش پریر ا ااات (‪) 𝜀𝑑𝑖,𝑝𝑖 ≤ −1‬ی پ با افنایش قی ت کاالی 𝑖 ی پو د را که مردم‬
‫صر یرید ایع کاال مد ک د نسبت به قبل کاهش مد یابد‪.‬‬
‫بطور قام بگوییم اگر قی ت کاالی𝑖 ی 𝛼‪ %‬افنایش یابدی میناب تقاضاااا برای ایع کاال بیش از 𝛼‪ %‬کاهش‬
‫یافته پ 𝑑𝑝 کاهش مد یابد‪.‬‬
‫ضریب کشش تقاضا برای یک کاال بر حسب قی ت کاالی دیگر‬
‫𝑖𝑑𝜕‬
‫𝑑‬
‫𝑗𝑝‪𝜀𝑥𝑖 ,‬‬ ‫𝑖 =‬
‫𝑗𝑝𝜕‬
‫𝑗𝑝‬
‫اگر 𝑖 و 𝑗 ی ‪ 2‬کاالی جانشایع باشا د ‪ 𝜀𝑑𝑖,𝑝𝑗 > 0‬ا اتی و اگر 𝑖 و 𝑗 ی ‪ 2‬کاالی مک ل باش د ‪ 𝜀𝑑𝑖,𝑝𝑗 < 0‬مد‬
‫باشد‪.‬‬
‫مثال‪ :‬فرض ک ید مطلوبیت حاصله از دو کاالی 𝑥 و 𝑦 از رابطه زیر بد ت مد اید‪.‬‬
‫𝑦 ‪𝑢(𝑥, 𝑦) = log 𝑥 +‬‬
‫تقاضا برای کاالی 𝑥 را پیدا ک ید و پیدا ک ید 𝑥𝑝‪. 𝜀𝑥,𝑝𝑦 , 𝜀𝑥,𝐸 , 𝜀𝑥,‬‬
‫𝑢𝜕‬ ‫‪1‬‬
‫→ 𝑥𝑝 = 𝑥𝜕‬ ‫𝑦𝑝 = 𝑥 → 𝑥𝑝 = 𝑥‬ ‫تابع تقاضا برای کاالی𝑥‬
‫𝑦𝑝 𝑢𝜕‬ ‫𝑦𝑝 ‪1‬‬ ‫𝑥𝑝‬
‫𝑦𝜕‬
‫𝑥𝜕‬
‫𝑥𝑝 𝑥𝜕‬ ‫𝑥𝑝 × 𝑥𝑝 𝑦𝑝‬
‫𝑥 = 𝑥𝑝‪𝜀𝑥,‬‬ ‫=‬ ‫×‪× =− 2‬‬ ‫‪= −1‬‬
‫𝑥𝑝𝜕‬ ‫𝑥 𝑥𝑝𝜕‬ ‫𝑥𝑝‬ ‫𝑦𝑝‬
‫𝑥𝑝‬

‫‪3‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫𝑥𝜕‬
‫𝑦𝑝 𝑥𝜕‬ ‫𝑥𝑝 × 𝑦𝑝 ‪1‬‬
‫= 𝑥 = 𝑦𝑝‪𝜀𝑥,‬‬ ‫×‬ ‫× =‬ ‫‪=1‬‬
‫𝑥 𝑦𝑝𝜕 𝑦𝑝𝜕‬ ‫𝑥𝑝‬ ‫𝑦𝑝‬
‫𝑦𝑝‬
‫‪𝜀𝑥,𝐸 = 0‬‬

‫حال میدانیم که در بازاری مصار ک دس یک کاالی یاص بسایارند که هرکدام از ایع مصر ک دگاب تابع‬
‫تقاضاااید برای اب کاال دارند‪ .‬مایلیم بدانیم که تابع تقاضااای کل افراد جامعه (یا به اصااطه تابع تقاضااای‬
‫بازار) برای اب کاال را گونه بد ت مد اورند‪ .‬ایع موضوع را به ک ک شکل زیر ن ایش مد دهیم‪.‬‬

‫فرض ک ید در جامعه ای ‪ 3‬نفر وجود دارند که توابع تقاضاااای ه ان د شاااکل (‪)1‬ی برای کاالی 𝑖 دارند‪ .‬از‬
‫روی شاکل میتواب تابع تقاضای بازار برای کاالی 𝑖 را از ج ع افقد ایع ه تابع تقاضای برای کاالی 𝑖 بد ت‬
‫اورد‪.‬‬

‫حال اگر تابع تقاضااای افراد برای کاالی 𝑖 ه گد توابعد متصاال و ننو د بر حسااب قی ت کاالی 𝑖 باش ا دی مد‬
‫تواب نشاااب داد تابع تقاضااای ج عد (بازار) کاالی 𝑖 هم تابعد متصاال و غیر ننو د بر حسااب قی ت کاالی 𝑖‬

‫ا ت‪.‬‬

‫‪4‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫حتد اگر تابع تقاضای فردی برای کاالی 𝑖ی تابعد متصل بر حسب قی ت کاالی 𝑖 نباشدی باز مد تواب نشاب داد‬
‫تقاضای ج عد (بازار) کاالی 𝑖 هم تابعد تقریبا متصل بر حسب قی ت کاالی 𝑖 ا ت‪ .‬به ق واب مثال تابع تقاضا‬
‫برای ماشیع با شوید برای د فرد و با یانوار بصورت زیر ا ت‪:‬‬

‫حاال وب افراد (یاانوارهای) بساااایاری در جامعه وجود دارند که در قی تهای مختلف تقاضااااا برای یرید‬
‫ماشایع با شوید دارندی مد تواب نشاب دادی ج ع افقد ایع توابع که تابع تقاضای بازار برای ماشیع با شوید‬
‫را مد ازدی شکلد تقریبا متصل و ننو د دارد‪.‬‬

‫‪5‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫مثال‪ :‬فرض ک ید دو نفر متقاضاد برای کاالی 𝑥 در بازار وجود دارد‪ .‬تابع تقاضای نفر اول برای کاالی 𝑥ی‬
‫به صااورت 𝑦𝑝‪ 𝑥1 = 10 − 2𝑝𝑥 + 0.01𝐸1 + 0.4‬و تابع تقاضااای نفر دوم برای کاالی 𝑥ی به صااورت‬
‫𝑦𝑝‪ 𝑥2 = 5 − 𝑝𝑥 + 0.02𝐸2 − 0.2‬ا ت‪ .‬تابع تقاضای بازار برای کاالی 𝑥 را بد ت اورید‪.‬‬

‫𝑦𝑝‪𝑋 = 𝑥1 + 𝑥2 = 15 − 3𝑝𝑥 + 0.01𝐸1 + 0.02𝐸2 + 0.2‬‬

‫در رابطه با تابع تقاضا برای کاال مطا ب دیگری هم وجود دارد‪.‬‬
‫اگر تابع تقاضاا برای کاالی 𝑖 بر حساب قی ت ابی تابعد یطد باشدی ضریب کشش تقاضا برای اب کاال نسبت‬
‫به قی ت اب کاال قدر ا ت؟‬

‫مد تواب نشاب داد که در ت در و ط یط تقاضای ضریب کشش تقاضا برای کاالی 𝑖 نسبت به قی ت اب برابر‬
‫‪ -1‬ا ات و در قسا ت باالی یط تقاضای ضریب کشش تقاضا برای کاالی 𝑖 نسبت به قی ت اب کو کتر از‪-1‬‬
‫ا اات و در قس ا ت پاییع یط تقاضااای ضااریب کشااش تقاضااا برای کاالی 𝑖 نساابت به قی ت اب بنرگتر از ‪-1‬‬
‫ا ت‪ .‬ایع موضوع را در ای جا برای ضریب کشش و ط یط تقاضا رابت مد ک یم‪.‬‬

‫فرض ک ید نقطه 𝑁 دقیقا در و ط یط تقاضا باشد‪.‬‬

‫‪6‬‬
 ‫‪Ι‬‬ ‫اقتصاد عمومی‬ ‫جلسه بیست و ششم‬
‫𝑖𝑑𝜕‬
‫𝑑‬ ‫𝑖𝑝 𝑖𝑑𝜕‬ ‫𝐷𝑂 𝐵𝑂‬ ‫𝐴𝑂 𝐵𝑂‬
‫𝑖𝑝‪𝜀𝑑𝑖 ,‬‬ ‫= 𝑖 =‬ ‫‪× = (−‬‬ ‫‪) ( ) = (−‬‬ ‫‪) ( ) = −1‬‬
‫𝑖𝑝𝜕‬ ‫𝑖𝑑 𝑖𝑝𝜕‬ ‫𝐶𝑂 𝐴𝑂‬ ‫𝐵𝑂 𝐴𝑂‬
‫𝑖𝑝‬
‫بقیه را در ارتباط با قس ت باال و قس ت پاییع یط تقاضا یودتاب اربات ک ید‪.‬‬
‫ب ابرایع دیدس مد شود که تقاضا برای کاال در قی ت های مختلفی ضریب کشش های مختلفد دارد‪.‬‬
‫حال اگر تابع تقاضاای یک کاال بر حساب قی ت اب کاال شاکلد غیر یطد داشاته باشادی ضاریب کشاش تقاضا‬
‫برای اب کاال بر حسب قی ت اب کاال را گونه بد ت مد اورند؟‬
‫فرض ک ید شاکل زیر تابع تقاضاا برای کاالی 𝑖 بر حساب قی ت اب را نشااب مد دهد و ایع تابع تقاضااا شکلد‬
‫غیر یطد دارد‪ .‬فرض ک ید مد یواهیم بدانیم در قی ت ‪ 𝑝1‬ی ضااریب کشاااش تقاضاااا برای کاال بر حساااب‬
‫قی ت اب کاال قدر ا ات‪ .‬در نقطه 𝑀 یط م ا د بر م ح د تقاضا مد کشیم‪ .‬نقطه 𝑀 در قس ت پاییع یط‬
‫م اا واقع ا ااااتی ب ااابرایع مد تواب نتیجااه گرفاات 𝑖𝑝‪ 𝜀𝑑𝑖,‬بنرگتر از ‪ -1‬ا اااات‪ .‬حااال فرض ک یااد کااه‬
‫میخواهیم بدانیم که در قی ت ‪𝑝2‬ی ضاریب کشاش تقاضاا برای کاال بر حساب قی ت اب کاال قدر ا ت‪ .‬در‬
‫نقطه 𝑁ی یط م ا د بر م ح د تقاضا مد کشیم‪ .‬نقطه 𝑁 در قس ت باالی یط م ا واقع ا تی ب ابرایع مد‬
‫تواب نتیجه گرفت 𝑖𝑝‪ 𝜀𝑑𝑖,‬کو کتر از ‪ -1‬ا ت‪.‬‬

‫‪7‬‬