GENEZA – utwór powstał podczas przymusowego pobytu Mickiewicza w Rosji.

Przedstawia dzieje
głównego bohatera, które są oparte na historii życia autentycznej postaci, XIV-wiecznego mistrza
zakonu krzyżackiego – Konrada von Wallenrode. Obarcza się go odpowiedzialnością za niepowodzenie
jednej z wypraw na Wilno. Mickiewicz wykorzystał tą postać do stworzenia tragicznego bohatera
mszczącego własny lud. Utwór nawiązuje do tzw. „powieści poetyckich”, cechujących się
synkretyzmem budowy, tragizmem głównego bohatera, zastosowaniem inwersji czasowej, akcją
toczącą się w czasach historycznych oraz tajemniczym nastrojem.

CZAS I MIEJSCE AKCJI – akcja utworu toczy się w XIV wieku w Marienburgu (obecnie Malbork) na zamku
krzyżackim oraz na pograniczu terenów zamieszkany przez Krzyżaków i Litwinów. Konrad wraca
wspomnieniami do czasów swojego dzieciństwa i młodości spędzonych m.in. na Litwie i w Hiszpanii.

BOHATEROWIE:

- KONRAD WALLENROD – porwany jako dziecko, mimo wychowania w zakonie krzyżackim nie zatracił
poczucia narodowego. Opiekun rozbudził je nawet w Konradzie tak mocno, że ten wyrzekłszy się
rodzinnego szczęścia i ukochanej Aldony, poświęcił rycerski honor i własne życie i podstępem
doprowadził Zakon do zguby. Wallenrod ma cechy bohatera bajronicznego: buntuje się przeciwko
układom politycznym, za wszelką cenę pragnie zniszczyć Zakon, ma silną osobowość.

- HALBAN – opiekun i powiernik Konrada, czuwa nad realizacją planu zemsty, jest przy bohaterze w
chwilach jego słabości, przypomina o obowiązku ratowania ojczyzny. Halban to przede wszystkim
wajdelota-śpiewak, który przekaże następnym pokoleniom pieśń o narodowym bohaterze.

- ALDONA – pustelnica z wieży, z dala towarzyszy mężowy, zna jego uczucia i cierpienia, ale
podporządkowała się jego woli. Obawia się, że jej mąż nie jest już mężczyzną jakiego znała. Aldona
i Konrad to romantyczni kochankowie – istoty które doskonale się rozumieją i wzajemnie dopełniają.
Aldona jest pewna że ich związek będzie trwał wiecznie.

- KSIĄŻĘ WITOLD – pojawia się na zamku w Malborku, gdzie paktował z Krzyżakami, pragnąc odzyskać
tron stracony na rzecz Jagiełły. Słysząc słowa Halbana o zdrajcach, zapałał gniewem, co odnotowali
zgromadzeni. Jednak nie pozostał długo wśród nieprzyjaciół, decydując się na powrót do ojczyzny
i naprawiając popełnione błędy.

MOTYWY:

- OJCZYZNA – umiłowanie ojczyzny to uczucie wpojone Konradowi przez Halbana. Gdy młody Walter
poznaje jednocześnie swoją tożsamość i prawdziwe oblicze dotychczasowych opiekunów, budzi się
w nim tęsknota za prawdziwą ojczyzną. Chłopak z utęsknieniem spogląda na drugi brzeg Niemna i przy
pierwszej możliwej okazji ucieka.

- MIŁOŚĆ – miłość Konrada i Aldony jest uczuciem szczególnym. Czas spędzany przez nich na ziemiach
Litwy stanowi dla obojga bohaterów źródło wielkiego szczęścia. Kiedy jednak pojawia się konieczność
poświecenia się dla dobra ojczyzny, oboje rozumieją, że muszą to uczynić. Szczególny ból odczuwa
córka Kiejstuta, lecz okazuje się niezwykle silną i konsekwentną postacią, co udowadnia, decydując się
na samotne życie w wierzy.
- PODSTĘP/ZDRADA – w wojnie z Krzyżakami Litwini skazani byli na porażkę. Nie dysponowali
odpowiednią siłą, brakowało im wyszkolonych rycerzy, a nieprzyjaciel mógł, w razie potrzeby, ściągnąć
największych wojowników Europy. Wtedy postanawia postąpić zgodnie ze słowami Halbana i wymyślić
podstęp. Przenika więc w szeregi nieprzyjaciela, aby w decydującym momencie osłabić go i zadać
potężny cios. Chociaż uczynił to dla dobra ukochanej ojczyzny, miał świadomość, że takie postępowanie
godne jest kary i potępienia.

- WALKA – Wallenrod toczy walkę niezgodną z rycerskim kodeksem. Aby osiągnąć cel musi posłużyć
się kłamstwem, wkupić w łaski zakonników, żyć wśród nich, przewodzić ich walce a w finale – z
premedytacją doprowadzić do ich zguby. Konrad zdaje sobie sprawę, że jego działania nie można
nazwać „szlachetnym”, ale nie ma wyjścia. Dopóki może, staje z wrogiem twarzą w twarz. Obiera drogę
spisku dopiero wtedy, gdy zawodzą inne środki działania.

PLAN WYDARZEŃ:

1. Omówienie sytuacji politycznej Litwy, która jest zagrożona ekspansją Krzyżaków

2. Wyjście z zamku Halbana i Arcykomtura w celu rozważenia kwestii wyboru wielkiego mistrza
3. Wybranie Konrada na wielkiego mistrza
4. Wprowadzenie rygoru w życiu zakonnym
5. Pojawienie się starego wieszcza na uczcie
6. Wojna Krzyżaków i Litwinów zakończona klęską zakonu
7. Rozstanie z Pustelnicą
8. Wypicie trucizny przez Wallenroda