NADGODZINY

2023

hays.pl
SPIS TREŚCI

Wstęp 1

O raporcie 2

Kluczowe wnioski 3

Uczestnicy badania 5

Doświadczenie pracy w nadgodzinach 7

Dlaczego Polacy pracują ponad miarę?  8

Wpływ nadgodzin na samopoczucie 11

Poradnik: jak rzadziej pracować w nadgodzinach? 13

Z perspektywy przełożonych 14

Nadgodziny a prawo 17

Kontakt 21
WSTĘP
Z wielką przyjemnością oddajemy w Państwa ręce
najnowszą publikację Hays Poland. Niniejszy raport
porusza problematykę nadgodzin na polskim rynku pracy
– ich częstotliwość, skalę i kontekst, oraz przedstawia
interpretację prawną.
Wyniki pokazują, że praca ponad miarę to realny problem,
który dotyka zdecydowanej większości pracowników, bez
względu na ich płeć, wiek, stanowisko, czy branżę firmy. Co
niepokojące, od czasu ostatniej edycji „Nadgodzin” w 2018
roku, odsetek osób pracujących w godzinach nadliczbowych,
wzrósł aż o 30 pp. (55 proc. vs 85 proc.).
w postrzeganiu i rozliczaniu czasu pracy pozostaje
wiele niedopowiedzeń. Pomimo deklaracji specjalistek
i specjalistów o pracy w nadgodzinach, osoby pełniące
funkcje kierownicze nie zawsze zauważają takie sytuacje
w swoich zespołach. Być może jest to dobry moment na
poprawienie nie tylko rutyny i przyzwyczajeń w pracy, ale
również obszaru relacji i dialogu.
Co przyniesie przyszłość? Miejmy nadzieję, że odwrót od
rosnących i przytłaczających nakładów pracy, niezdrowych
nawyków, a także większą koncentrację na zdrowiu oraz
wzajemne wsparcie i zrozumienie w organizacjach.

Ujęcie tej kwestii w szerszym, międzynarodowym kontekście Mam nadzieję, że niniejszy raport będzie inspiracją do
również nie nasuwa pozytywnych wniosków. Zgodnie takiej zmiany.
z danymi Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju
(OECD), w 2022 roku pracownik z Polski przepracował Z życzeniami ciekawej lektury,
przeciętnie 1815 godzin. Tym samym jesteśmy na czwartym
miejscu najbardziej zapracowanych populacji na tle innych
krajów Unii Europejskiej.

Specjalistki i specjaliści zgodnie przyznają, że praca ponad

miarę nie wpływa dobrze na ich zdrowie, satysfakcję
i życie prywatne. Gdyby było to możliwe, blisko 6 na 10
pracowników chciałoby zrezygnować z nadgodzin.

Co zatem sprawia, że profesjonalistki i profesjonaliści od

lat pracują (za) dużo? W rzeczywistości to nie tylko zbyt
wysoki nakład pracy, ale i kwestie mentalności oraz kultury
pracy. Można powiedzieć, że ciężka praca jest poniekąd
zapisana w DNA wielu z nas. Czy jesteśmy w stanie to
zmienić i inaczej patrzeć na kwestie zawodowe? Być
może, natomiast do tego potrzebna jest ogromna zmiana
światopoglądowa. Niewykluczone, że wesprze ją pokolenie
„Z”, które wykazuje nieco inną postawę wobec czasu pracy.

Wyniki badania pokazały także inny ważny problem Alex Shteingardt

– niewystarczającą komunikację pomiędzy Regional Director CEE
pracownikami a ich przełożonymi. Okazuje się, że Managing Director Hays Poland

Nadgodziny 2023 1
O RAPORCIE
Raport powstał na podstawie danych uzyskanych
w badaniu Hays Poland przeprowadzonym we wrześniu
2023 roku wśród blisko 1500 specjalistów i specjalistek
oraz 750 osób zarządzających zespołem. Publikacja
została przygotowana we współpracy z kancelarią Baker
McKenzie.

Serdecznie dziękujemy wszystkim respondentkom

i respondentom badania za poświęcony czas oraz
podzielenie się informacjami i doświadczeniami. Państwa
zaangażowanie pozwoliło nam stworzyć raport, który
pozwoli polskim pracownikom i pracodawcom głębiej
przyjrzeć się problemowi pracy w nadgodzinach.

Nadgodziny 2023 2
KLUCZOWE 
WNIOSKI
85%
pracowników pracuje
w nadgodzinach. Powód? Zbyt duży
nakład obowiązków służbowych
Zdecydowana większość ankietowanych przyznaje,
że zdarza im się pracować w nadgodzinach.
W tej grupie 68 proc. wykonuje swoje zawodowe
obowiązki również w święta czy wolne weekendy.
Prawie połowa z nich (49 proc.) deklaruje,
że nadliczbowo najczęściej przepracowuje
maksymalnie 5 godzin w skali tygodnia. Wychodzi
zatem na to, że profesjonalistki i profesjonaliści
zostają w pracy średnio o jedną godzinę
nadprogramowo dziennie. Przypadki ekstremalne
należą natomiast do rzadkości.
Wyniki pokazują także, że im wyższe stanowisko,
tym więcej przypadków pracy w nadgodzinach.
Godziny nadliczbowe najczęściej odnotowują
prezeski i prezesi oraz osoby na stanowiskach
zarządczych (96 proc.). Wysoki odsetek osób
pracujących ponad miarę występuje także
wśród dyrektorek i dyrektorów (94 proc.) oraz
profesjonalistów pełniących role menedżerskie
lub kierownicze (90 proc.). Najrzadziej nadgodziny
odnotowują zaś pracownicy na stanowiskach
asystenckich (71 proc.) i juniorskich (66 proc.).
Wpływ na liczbę nadgodzin ma również wiek
pracownika. Odpowiedzi pokazują, że 89 proc.
ankietowanych z pokolenia X pracuje w godzinach
nadliczbowych, podczas gdy w przypadku generacji
Z zdarza się to 76 proc. osobom.
Co powoduje, że profesjonalistki i profesjonaliści
pracują w nadgodzinach? Zdaniem większości
(74 proc.) wpływa na to zbyt duży nakład
obowiązków służbowych. Znajduje to swoje
odzwierciedlenie w rolach obejmowanych przez
pracowników – im wyższy szczebel w firmie, tym
bardziej kompleksowe i angażujące stanowisko.
32%
menedżerek i menedżerów
deklaruje, że ich zespoły
nie pracują w nadgodzinach
Odpowiedzi osób na stanowiskach menedżerskich
rysują nieco inny obraz nadgodzin na polskim rynku
pracy. O ile odsetek pracowników deklarujących
pracę w godzinach nadliczbowych wyniósł 85 proc.,
to zaledwie 55 proc. szefowych i szefów twierdzi,
że przynajmniej niektórzy członkowie zarządzanych
przez nich zespołów pracują w nadgodzinach.
Większą zgodność tych dwóch grup można
zaobserwować natomiast w zakresie liczby
nadgodzin. 2/3 osób pełniących funkcję
menedżerską deklaruje, że członkinie
i członkowie zespołu pracujący w nadgodzinach,
najczęściej odnotowują nie więcej niż 5 godzin
nadprogramowych w skali tygodnia. Kolejne
22 proc. wskazuje, że jest to od 6 do 10 godzin.
Rozbieżności w perspektywie pracowników i ich
przełożonych mogą wynikać z kilku czynników.
Jednym z powodów może być niedostateczna
komunikacja lub brak zaufania. Co więcej,
pracownikom może zdarzać się pracować więcej
niż 8 godzin dziennie, ale nie odczuwają większej
potrzeby, aby poinformować o tym menedżerkę
lub menedżera. Mogą wówczas uznać, że jest
to ich własny wybór, podyktowany potrzebą
uporządkowania lub dokończenia pewnego zadania.
Potencjalnymi przyczynami są również rodzaj
umowy oraz samo rozumienie definicji nadgodzin.
Nadgodziny 2023 3
KLUCZOWE WNIOSKI
51%
pracowników nie otrzymuje
rekompensaty za nadgodziny
Pomimo iż zdecydowana większość profesjonalistek
i profesjonalistów pracuje w nadgodzinach, to
ponad połowa z nich deklaruje, że nie jest to
rekompensowane przez pracodawcę. Kwestia
rekompensaty za nadgodziny nie jest jednak
jednoznaczna, gdyż pod uwagę należy wziąć formę
zatrudnienia oraz kontekst godzin nadliczbowych. Czy
są one przepracowywane przez osobę zatrudnioną
i w oparciu o indywidualną decyzję, czy z uwagi na
jednoznaczne polecenie pracodawcy? Czy celem
nadgodzin jest możliwość uzyskania bonusu, np.
w przypadku ról sprzedażowych, gdzie dodatkowe
godziny pracy mogą wiązać się z otrzymaniem
wyższej premii? Jest to kwestia
bardzo indywidualna.
Z drugiej strony 87 proc. osób zarządzających
zespołem twierdzi, że podwładnym pracującym
w nadgodzinach, czas ten jak najbardziej jest
rekompensowany. 30 proc. osób pełniących rolę
kierowniczą deklaruje, że pracownicy otrzymują
rekompensatę finansową, a 41 proc. – w postaci
czasu wolnego. Z kolei 16 proc. uważa, że nie ma
wdrożonych oficjalnych, stałych zasad, a każdy
przypadek nadgodzin w zespole jest rozpatrywany
indywidualnie.
Rozbieżność pomiędzy deklaracjami pracowników,
a ich przełożonymi może również wynikać z faktu, iż
szefowe_ szefowie nie zawsze wiedzą, jak duża jest
skala nadgodzin w zespole. Nieświadomość w tym
zakresie skutkuje brakiem reakcji i rekompensaty ze
strony pracodawców.
62%
pracowników odczuwa
podenerwowanie i irytację wskutek
nadgodzin
Zdecydowana większość ankietowanych przyznaje,
że praca w nadgodzinach negatywnie wpływa na ich
samopoczucie. 62 proc. deklaruje podenerwowanie
i irytację, a 41 proc. utratę zdolności koncentracji lub
jej pogorszenie. Niemal 1/3 pracowników zauważa
u siebie również problemy ze snem.
54 proc. respondentek i respondentów przyznaje
także, że zostawanie dłużej w pracy ma negatywny
wpływ na życie prywatne, a ponad połowa uważa,
że nadgodziny źle wpływają na samopoczucie
i zdrowie. Prawie 6 na 10 ankietowanych deklaruje
również, że chciałoby uniknąć pracy w godzinach
nadliczbowych. Aby było to możliwe, niezbędne jest
połączenie pewnych elementów. Z jednej strony jest to
uzupełnienie braków kadrowych lub kompetencyjnych
w zespołach. Z drugiej natomiast usprawnianie pracy
w organizacjach poprzez cyfryzację i zwiększanie
produktywności. W wielu przypadkach jest to też
zmiana kultury pracy i mentalności, które także mają
wpływ na postrzeganie i powstawanie nadgodzin
w Polsce.
Profesjonalistki i profesjonaliści zdają sobie sprawę
z tego, że zostanie raz na jakiś czas dłużej w pracy jest
naturalnym elementem życia zawodowego. 51 proc.
zgadza się bowiem ze stwierdzeniem, że nadgodziny
są w niektórych przypadkach potrzebne.
Czy praca w nadgodzinach ma swoje plusy? Według
odpowiedzi niektórych ankietowanych tak, choć
ich odsetek jest zdecydowanie niższy. 18 proc.
pracowników przyznaje, że dzięki nadgodzinom
zarabia więcej, a 16 proc. że mają one dobry wpływ
na wyniki pracy. Nie dziwi zatem fakt, że neutralny
stosunek do pracy w godzinach nadliczbowych
deklaruje nieco powyżej 40 proc. ankietowanych
– tak długo, jak nadgodzin nie jest zbyt wiele.
Nadgodziny 2023 4
UCZESTNICY BADANIA
Płeć Pokolenie

62%
Pokolenie Z (urodzeni po roku 1995)
Pokolenie Y (urodzeni w latach 1983-1995)
Kobieta
Pokolenie X (urodzeni w latach 1961-1982)
Baby Boomers (urodzeni w latach 1940-1960)

36% Mężczyzna
1% 12%

1% Inna
41%

46%

1% Odmowa odpowiedzi

Poziom zajmowanego stanowiska

Asystent
3%
Młodszy Specjalista
4%
Specjalista
19%
Starszy Specjalista
20%
Menedżer/ Kierownik
35%
Dyrektor
14%
Członek zarządu
1%
Prezes/ Dyrektor zarządzający
3%
Właściciel
1%

Nadgodziny 2023 5
UCZESTNICY BADANIA
Branża firmy Obszar specjalizacji zawodowej

Produkcja HR
12% 25%
IT Finanse i księgowość
10% 15%
HR IT
9% 10%
Sprzedaż Sprzedaż
8% 6%
Finanse i księgowość Administracja
7% 5%
Budownictwo Inżynieria
5% 5%
Inżynieria Marketing, PR i komunikacja
5% 4%
Bankowość i inwestycje Zakupy i łańcuch dostaw
4% 4%
Life Sciences Budownictwo
4% 3%
Nieruchomości Obsługa klienta
4% 3%
Usługi Biznesowe/ SSC/ BPO Produkcja
3% 3%
Inne Inna
29% 17%

Sektor działalności firmy W jakim modelu obecnie pracujesz?

Sektor prywatny Hybrydowy

Sektor publiczny Stacjonarny
Sektor pozarządowy (fundacje, organizacje Zdalny
pożytku publicznego)

6% 1% 12%

33% 55%

93%

Nadgodziny 2023 6
DOŚWIADCZENIE
PRACY
W NADGODZINACH

Wyniki badania pokazują, że praca w nadgodzinach jest Co ciekawe, najmniejszy odsetek osób pracujących
raczej powszechna na polskim rynku. Idzie to w parze w godzinach nadliczbowych występuje wśród
z danymi Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju przedstawicielek i przedstawicieli branży hotelarstwa
(OECD), z których wynika, że w 2022 roku pracownik i turystyki. Może to wynikać z faktu, iż praca w tym
z Polski przepracował przeciętnie 1815 godzin. Tym samym obszarze często odbywa się w systemie zmianowym,
jesteśmy w czołówce najbardziej zapracowanych populacji w którym nieodnotowanie przepracowanych nadgodzin jest
w Unii Europejskiej. Dodatkowo jak pokazuje opracowanie zdecydowanie trudniejsze.
Europejskiego Urzędu Statystycznego (Eurostat), w 2022
roku średnio 7 proc. pracowników zatrudnionych w UE Warto również przyjrzeć się temu, jak pracownicy definiują
pracowało zwykle 49 lub więcej godzin tygodniowo. nadgodziny. Zdecydowana większość ankietowanych
Najczęściej zdarzało się to osobom na samozatrudnieniu uznaje bowiem, iż do swojego czasu pracy zaliczają
(30 proc.) oraz menedżerom (24 proc.). Najwyższy każdorazowe korzystanie z telefonu służbowego –
odsetek najbardziej zapracowanych profesjonalistek zarówno w celu odpowiadania na wiadomości mailowe,
i profesjonalistów odnotowano w Grecji (13 proc.) oraz jak i odbierania połączeń. Podobnie traktowany jest
we Francji i na Cyprze (po 10 proc.). Polska przekroczyła udział w konferencjach i spotkaniach, które mają miejsce
średnią europejską z wynikiem blisko 8 proc. poza standardowymi godzinami pracy. Względem tych
elementów, pracownicy są zgodni – badanie nie wykazało
Niniejsze badanie Hays pokazuje, że najwięcej pracują znacznych rozbieżności pomiędzy sposobem definiowania
osoby najbardziej dojrzałe – zarówno stażem pracy, tego, co zalicza się do czasu pracy i co potencjalnie może
jak i wiekiem. Co więcej, do nadgodzin najczęściej stanowić nadgodziny.
przyznają się respondentki i respondenci pracujący
w modelu stacjonarnym (86 proc.). Może to oznaczać, że
bezpośrednia obecność współpracowników w środowisku
biurowym działa na pracowników rozpraszająco, co
wydłuża czas realizacji poszczególnych zadań, lub też
ułatwia przełożonej_ przełożonemu zlecanie dodatkowych
zadań na zasadach ad hoc. Najmniejszy odsetek
osób pracujących w nadgodzinach występuje wśród
pracowników praktykujących model zdalny – 77 proc.
Mogą stać za tym rozsądne planowanie czasu pracy oraz
możliwość pełnej koncentracji w domu, bez obecności
współpracowników i bodźców rozpraszających.

Nie bez znaczenia pozostaje także branża firmy, w której

działają pracownicy deklarujący pracę w nadgodzinach.
Największy odsetek osób odnotowujących nadgodziny
występuje w sektorze badań i rozwoju, telekomunikacji,
inżynierii, energetyki oraz marketingu, PR i komunikacji.
Takie odpowiedzi nie powinny jednak budzić większego
zdziwienia, bowiem wymienione obszary nierzadko
wymagają dynamicznej, mniej usystematyzowanej pracy
bądź kontaktu z odbiorcą czy klientem w niestandardowych
godzinach.

Nadgodziny 2023 7
DLACZEGO POLACY PRACUJĄ
PONAD MIARĘ?
Czy w obecnym miejscu pracy zdarza Ci się Ile godzin tygodniowo zazwyczaj pracujesz 
pracować w nadgodzinach? w nadgodzinach?*

Tak Nie 1-5

49%
6-10
28%
15% 11-15
10%
16-20
4%
Powyżej 20
2%
Trudno powiedzieć
85% 7%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach

Czy zdarza Ci się pracować w dni wolne od pracy Które z poniższych elementów zaliczasz do swojego
(wolne weekendy, święta, urlop)?* czasu pracy?*

Tak Nie Odpisywanie na wiadomości mailowe poza godzinami pracy

78%
Odbieranie telefonu poza godzinami pracy
65%
Spotkania/ konferencje/ eventy poza godzinami pracy
51%
32% Czas przeznaczony na podróże służbowe
42%
Spotkania/ wyjazdy integracyjne
68% 24%
Dojazd do pracy
15%
Żadne z powyższych
11%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach *Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach
**Procenty nie sumują się do 100, ponieważ możliwe było zaznaczenie
kilku odpowiedzi

Nadgodziny 2023 8
DLACZEGO POLACY PRACUJĄ
PONAD MIARĘ?
Czy Twoja przełożona_ Twój przełożony wie, że pra- W jaki sposób Twój pracodawca zazwyczaj
cujesz w nadgodzinach?* rekompensuje Ci pracę w nadgodzinach?*

Tak Rekompensata w postaci czasu wolnego

Nie Rekompensata finansowa
Trudno powiedzieć Nie otrzymuję żadnej rekompensaty

18%
29%
3%
51%

79% 20%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach *Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach

Co sprawia, że pracujesz w nadgodzinach?*

Zbyt duży nakład pracy

78%
Presja/ oczekiwania przełożonej_ przełożonego
39%
Kultura organizacyjna firmy
34%
Niesprzyjające procesy/ technologia w firmie
28%
Konieczność pracy ze współpracownikami/ klientami w różnych strefach czasowych
19%
Możliwość uzyskania wyższych zarobków/ premii
15%
Lubię dużo pracować
15%
Problemy z produktywnością
12%
Możliwość uzyskania dodatkowych dni wolnych
5%
Inne**
13%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach. Procenty nie sumują się do 100, ponieważ możliwe było zaznaczenie kilku odpowiedzi
**Wśród innych najczęściej wymieniano specyfikę branży, awarie i niespodziewane sytuacje, duża dynamika pracy oraz napięte terminy

Nadgodziny 2023 9
DLACZEGO POLACY PRACUJĄ
PONAD MIARĘ?
Przyczyn nadgodzin na polskim rynku pracy można
upatrywać w wielu czynnikach i nie jest to wyłącznie
zbyt duży nakład pracy, na co wskazało aż 78 proc.
ankietowanych badania. Jakie są zatem potencjalne
powody pracy ponad miarę?
Głód pieniądza
Jako główną przyczynę nadgodzin profesjonalistek
i profesjonalistów należałoby wskazać chęć lepszego
zarobkowania, która funkcjonuje w naszym kraju
praktycznie od zawsze. Nie powinno to jednak dziwić,
gdyż koszty życia rosną i w wielu częściach Polski poziom
wynagrodzenia nadal tego nie uwzględnia.
Na rynku zdarzają się nawet sytuacje, w których pracownik
decyduje się na podjęcie dodatkowego zajęcia, łącząc
np. pracę na etacie z działalnością B2B.
Historia, kultura, mentalność
Wielu polskich pracowników wciąż funkcjonuje także
w – nie do końca zdrowej – kulturze ciężkiej pracy
i przekonaniu, że zostając w niej dłużej niż 8 godzin
dziennie, zyska się uznanie współpracowników oraz
szefowej_ szefa lub szybciej awansuje. Potwierdzają to
wyniki badania – prawie 4 na 10 osób deklaruje, że pracuje
w nadgodzinach z uwagi na oczekiwania przełożonej lub
przełożonego. Kolejne 34 proc. warunkuje to kulturą
organizacyjną firmy.
W obrębie tej mentalności często niesłusznie mówi
się o tym, że czas pracy świadczy o zaangażowaniu
pracownika. Co więcej, na rynku nadal funkcjonują stare
modele biznesowe, w których nadmiernie kontroluje się
czas zatrudnionych spędzony w pracy – to, ile realnie
przeznaczyli na obowiązki służbowe, a ile na przerwę, lunch,
czy rozmowy ze współpracownikami.
Praca w nadgodzinach może również poniekąd wynikać
z historii Polski oraz polskiego rynku pracy. Od zawsze
byliśmy przyzwyczajeni do cięższych warunków
i wymagającej pracy.
Brak umiejętności priorytetyzacji
Dużym problemem mogącym stanowić przyczynę
nadgodzin jest także nieumiejętne kategoryzowanie
zadań w pracy. Niektóre osoby wciąż kierują się błędnym
przekonaniem, że wszystko to, co jest pilne, jest też
najważniejsze. Wielu pracowników być może zna popularną
metodę zarządzania czasem pracy z wykorzystaniem
matrycy Eisenhowera, ale nie do końca potrafi ją skutecznie
wykorzystać w swojej pracy na co dzień.
To, co ma dodatkowy, niekorzystny wpływ na priorytetyzację
i zarządzanie swoimi obowiązkami, to rosnąca liczba zadań
ad hoc, częstsze spotkania i maile, które sukcesywnie
potrafią odciągnąć pracowników od głównego celu pracy
i powodują konieczność zostania w niej dłużej.
Trudności z produktywnością
Należy również wspomnieć o grupie osób, które
zostają w pracy po godzinach z uwagi na nieskuteczne
zarządzanie swoim czasem i niewystarczającą wydajność.
Choć jednostkowo jest to duży problem i obciążenie
dla zdrowia oraz samopoczucia, to dane pokazują, że
jako społeczeństwo odnotowujemy rosnący wskaźnik
produktywności. Jak można przeczytać w publikacji
„CEE Economic Monthly. June 2023”, Polskiego Instytutu
Ekonomicznego, skumulowany wzrost produktywności
w Polsce w latach 2015-2022 wyniósł 19 proc.
Co dalej?
Przepracowywanie się i sposób postrzegania nadgodzin
mogą zmienić się wraz z wejściem na rynek pracy większości
przedstawicielek i przedstawicieli pokolenia Z. Jest to bowiem
generacja, która dzięki obserwacji pracy dziadków i rodziców
ma w większości przypadków jasno postawione cele
w kontekście życia zawodowego i work-life balance. Nie dziwi
zatem fakt, że już teraz najmniejszy odsetek osób pracujących
w godzinach nadliczbowych obserwowany jest właśnie po
stronie „Zetek” (76 proc.).
Można też mieć nadzieję, że pomogą najnowsze publikacje
jak np. „4000 tygodni” Olivera Burkemana, które coraz
mocniej wskazują na fakt, że czasu nie da się wydłużyć. Tym
samym warto pogodzić się z faktem, że w życiu prywatnym
i zawodowym nie zrobimy zupełnie wszystkiego, co byśmy
chciały_ chcieli lub co jest od nas oczekiwane.
Agnieszka Czarnecka
Head of HR Consultancy CEE
Nadgodziny 2023 10
WPŁYW
NADGODZIN NA
SAMOPOCZUCIE

Badanie wykazuje, że nadgodziny zdarzają się zdecydowanej
większości profesjonalistek i profesjonalistów na rynku.
Jednak gdy stają się one długotrwałą rutyną lub ich przypadki
są ekstremalne, to wpływa to na samopoczucie i dobrostan
psychiczny pracowników. 62 proc. osób praktykujących
nadgodziny ma problemy natury emocjonalnej, 40 proc.
trudności z koncentracją, a kolejne 30 proc. zauważa
u siebie kłopoty ze snem. Często pojawiają się także bóle
somatyczne, a utrzymanie ogólnego, dobrego stanu zdrowia
staje się trudne. Zaledwie 24 proc. pracowników deklaruje, że
nadgodziny nie mają żadnego wpływu na samopoczucie.
Pozytywną informacją jest fakt, iż równowaga pomiędzy
życiem prywatnym a zawodowym jest dla pracowników
bardzo ważna. Stąd jeśli zostają w pracy dłużej, to
w zdecydowanej większości nie poświęcają na nią więcej niż 5
godzin tygodniowo. Prawie 6 na 10 specjalistek_ specjalistów
chciałoby jednak zupełnie zlikwidować godziny nadliczbowe
w swojej rutynie zawodowej. Wynika to między innymi
z negatywnego wpływu nadgodzin na życie prywatne oraz
stan zdrowia i produktywność.
Pracownicy zdają sobie jednak sprawę z tego, że czasem
nie da się przeskoczyć napiętego grafiku, terminów, czy
niespodziewanych awarii. Stąd ponad połowa uważa, że
nadgodziny są czasem potrzebne, a 43 proc. deklaruje, że nie
ma z nimi problemu, jeśli nie ma ich zbyt wiele.

Jak praca w nadgodzinach wpływa na Twoje samopoczucie?*

Podenerwowanie i irytacja
62%
Utrata zdolności koncentracji lub jej pogorszenie
41%
Kłopoty ze snem
32%
Brak sił, apatia
30%
Bóle głowy
28%
Problemy ze zdrowiem psychicznym
28%
Zwiększona częstotliwość chorowania, niska odporność
19%
Bóle żołądka
13%
Praca w nadgodzinach nie wpływa na moje samopoczucie
24%
Inne**
5%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach. Procenty nie sumują się do 100, ponieważ możliwe było zaznaczenie kilku odpowiedzi
**Wśród innych najczęściej wymieniano zwiększone zmęczenie, wypalenie zawodowe, wyrzuty sumienia z uwagi na mniejszą ilość czasu dla rodziny

Nadgodziny 2023 11
WPŁYW NADGODZIN NA SAMOPOCZUCIE
Z którymi z poniższych twierdzeń się zgadzasz?*

Chciałabym_ chciałbym uniknąć pracy w nadgodzinach

57%
Nadgodziny mają negatywny wpływ na moje życie prywatne
54%
Nadgodziny są czasem potrzebne
51%
Nadgodziny mają negatywny wpływ na moje samopoczucie/ zdrowie
51%
Mój stosunek do nadgodzin jest neutralny, jeśli nie ma ich zbyt wiele
43%
Osoby pracujące w nadgodzinach mają problemy z produktywnością
23%
Dzięki nadgodzinom więcej zarabiam
18%
Nadgodziny mają dobry wpływ na wyniki mojej pracy
16%
Osoby pracujące w nadgodzinach są ambitne
14%
Dzięki nadgodzinom mogę szybciej awansować
9%

*Tylko osoby deklarujące pracę w nadgodzinach. Procenty nie sumują się do 100, ponieważ możliwe było zaznaczenie kilku odpowiedzi

Nadgodziny 2023 12
PORADNIK: JAK RZADZIEJ 
PRACOWAĆ W NADGODZINACH?
Wyniki niniejszego badania pokazują, że zdecydowana
większość pracowników odnotowuje nadgodziny. Jeżeli
zdarza się to raz na jakiś czas, to nie powinno to budzić
większego niepokoju – czasem są one nieuniknione.
Natomiast w przypadku regularnej pracy więcej niż
8 godzin dziennie, warto bardziej pochylić się nad
problemem i podjąć odpowiednie działania naprawcze.
Co zrobić, aby rzadko zostawać w pracy dłużej i odzyskać
swój prywatny czas?
Dokładna autorefleksja
Rozmowa z szefową_ szefem
Kolejnym krokiem do zmiany częstotliwości pracy
w nadgodzinach może być również szczera rozmowa
z przełożoną_ przełożonym. Opowiedz, co udało Ci
się przeanalizować i podziel kluczowymi wnioskami
z autorefleksji. Wspólnie pochylcie się nad kwestiami
Twojego komfortu pracy oraz nakładem obowiązków
służbowych. Spróbuj dowiedzieć się, jakie są rozwiązania,
aby polepszyć te obszary i umożliwić Ci utrzymanie
równowagi pomiędzy życiem prywatnym a zawodowym.

W dobie pracy elastycznej zdarza się, że profesjonalistki Być może jasny i otwarty komunikat oraz wspólne
oraz profesjonaliści mają większą autonomię i poniekąd wypracowanie rozwiązań przybliżą Cię do sukcesu, jakim jest
sami siebie rozliczają z efektów, a nie czasu pracy. rzadsza praca w nadgodzinach.
Jednocześnie może być to zgubne i prowadzić do
zatracenia się w pracy, rozregulowania poziomu Zdrowy rozsądek i balans
produktywności i w konsekwencji – pracy w nadgodzinach.
Oczywiste jest, że nie zawsze uda się wszystko przewidzieć.
Dostrzeżenie tego problemu to pierwszy, bardzo ważny
Natomiast kluczem do zdrowych nawyków jest balans, realne
krok. Regularnej pracy ponad miarę nie należy bowiem
spojrzenie i elastyczność względem swoich planów. Jeśli
bagatelizować i potraktować ją jako priorytetowy problem
zdarzy Ci się dłuższy okres pracy w nadgodzinach, wyrównaj
do rozwiązania.
go – po uzgodnieniu z menedżerką_ menedżerem – kilkoma
Spróbuj odpowiedzieć na poniższe pytania, aby lepiej krótszymi dniami w następnych tygodniach.
poznać kontekst swojej pracy w nadgodzinach:
W miarę możliwości rezerwuj sobie czas w kalendarzu na
pracę indywidualną, która wymaga od Ciebie szczególnego
skupienia. Ewentualnie, jeśli pracujesz hybrydowo i w domu
towarzyszy Ci najmniej czynników rozpraszających, zaplanuj
Średnio ile godzin dziennie pracuję? Ile z nich
realizację złożonych projektów właśnie na czas pracy
realnie poświęcam na obowiązki służbowe?
zdalnej.
Czym są moje nadgodziny?
Priorytetyzuj zadania oraz pamiętaj o regularnych przerwach
Jaki jest mój nakład pracy? Czy odpowiednio
i odpoczynku w formie urlopu bez telefonu służbowego.
podzieliłam_ podzieliłem obowiązki według
Testuj rozwiązania z zakresu zarządzania zadaniami
ich priorytetu?
i indywidualnie oceń, co najlepiej sprawdza się u Ciebie.
Jaką technikę mogę wprowadzić, aby Pamiętaj, że kultura pracy w nadgodzinach stopniowo się
lepiej zarządzać swoim czasem pracy? zmienia – zacznij wprowadzać zdrowe nawyki pracy już dziś.
Dla przykładu – bardziej sprawdzi się
u mnie metoda „Pomodoro” czy „matrycy
Eisenhowera”?

Czy jestem w stanie wyznaczyć godzinę

krytyczną, wraz z którą bez względu na
wszystko skończę pracę każdego dnia?

Czy nie mam za wysoko postawionych

poprzeczek? Czy nie wymagam od siebie
zbyt wiele? Jak mogę to zbilansować?

Co mnie rozprasza? Jak mogę

zminimalizować te czynniki?

Dzięki dokładnej analizie powyższych

obszarów łatwiej będzie Ci odejść od
niekorzystnych przyzwyczajeń Aleksandra Tyszkiewicz
i zamienić je na nowe, skuteczniejsze Executive Director CEE – Talent Solutions Hays Poland
oraz rozsądniejsze zasady pracy.

Nadgodziny 2023 13
Z PERSPEKTYWY
PRZEŁOŻONYCH
Praca w nadgodzinach to bolączka nie tylko pracowników
niższego i średniego szczebla, ale również – a nawet przede
wszystkim – osób pełniących funkcje kierownicze. Aż 92 proc.
profesjonalistów i profesjonalistek zarządzających zespołem
pracuje w godzinach nadliczbowych. Jednocześnie to samo
o przynajmniej niektórych ze swoich podwładnych mówi
65 proc. z nich.
Może być tak, że menedżerki i menedżerowie zdają
sobie sprawę z tego, iż zespół pracuje w nadgodzinach,
natomiast nie mają świadomości skali tego problemu.
Warto to także zestawić z perspektywą pracowników,
którzy w 39 proc. odpowiedzieli, że odnotowują godziny
nadliczbowe ze względu na presję lub oczekiwania
przełożonej_ przełożonego. Czy wówczas praca więcej niż
8 godzin dziennie to wciąż nadgodziny, które powinny być
rekompensowane, czy po prostu mniej oficjalna zasada
zespołu i konieczność ukończenia zadań z uwagi na
szefową_ szefa lub kulturę organizacyjną? Odpowiedzi można
upatrywać też w deklaracjach menedżerek i menedżerów.
34 proc. twierdzi, że zostawanie w pracy dłużej jest własnym
wyborem podwładnych, a 1/4 argumentuje ten fakt kulturą
organizacyjną firmy.
Wielkość zespołu, którym zarządzasz:
46% 23% 17%
1-5 osób 6-10 osób 11-20 osób
*Tylko osoby zarządzające zespołem
Główny powód pracy w nadgodzinach jest natomiast
jednakowy z perspektywy zarządzających i pracowników.
69 proc. osób na stanowiskach menedżerskich i 78 proc.
pracowników jako nadrzędną przyczynę wskazuje zbyt duży
nakład pracy na jedną osobę w firmie.
Mimo to 72 proc. menedżerek i menedżerów uważa, że praca
w nadgodzinach nie wpływa na rotację w zespole. Może za
tym stać kilka potencjalnych scenariuszy. Przykładowo, pracy
w nadgodzinach może nie być na tyle dużo, aby powodowało
to odejścia pracowników. Inną możliwością jest dobra,
pełna wsparcia i zaufania atmosfera w zespole, w którym
każdy pracownik dąży do wspólnego sukcesu zespołu i ma
świadomość, że nadgodziny są czasem nieuniknione.
Z drugiej strony, jak pokazują odpowiedzi, nadgodziny
zdarzają się w niemal każdej branży i w większości firm. Stąd
odejście od danego pracodawcy może zdaniem pracowników
wcale nie rozwiązać problemu przepracowania. Potencjalną
przyczyną jest także niższa aktywność rekrutacyjna firm na
rynku. Jeśli znalezienie atrakcyjnej pracy jest trudniejsze
niż przed rokiem lub dwoma latami, to zmiana miejsca
zatrudnienia z perspektywy pracowników nie zawsze ma
swoje uzasadnienie.
8% 6%
21-50 osób Powyżej 50 osób
Nadgodziny 2023 14
Z PERSPEKTYWY PRZEŁOŻONYCH
Czy Twoi pracownicy pracują w nadgodzinach? Średnio ile nadgodzin w tygodniu odnotowuje
pracownik Twojego zespołu?*

Tak, większość Tak, niektórzy 1-5

Nie Trudno powiedzieć 66%
6-10
22%

3% 10% 11-15
2%
16-20
32% 2%
Trudno powiedzieć
8%

55% *Tylko osoby zarządzające zespołem, które deklarują, że pracownicy

odnotowują nadgodziny

Czy Twoim pracownikom zdarza się pracować w dni wolne od pracy (wolne weekendy, święta, urlop)?*

Tak
54%
Nie
37%
Trudno powiedzieć
9%

*Tylko osoby zarządzające zespołem

Jak pracownikom zazwyczaj są rekompensowane nadgodziny?*

Rekompensata w postaci czasu wolnego

41%
Rekompensata finansowa
30%
Nie mamy wdrożonych jednolitych zasad – jest to ustalane indywidualnie
16%
Pracownicy nie otrzymują rekompensaty z tego tytułu
13%

*Tylko osoby zarządzające zespołem, które deklarują, że pracownicy odnotowują nadgodziny

Nadgodziny 2023 15
Z PERSPEKTYWY PRZEŁOŻONYCH
Co sprawia, że Twoi pracownicy pracują w nadgodzinach?*

Zbyt duży nakład pracy/ niedobór pracowników

69%
Jest to ich własny wybór
34%
Wynika to z kultury organizacyjnej firmy
25%
Konieczność pracy ze współpracownikami/ klientami w różnych strefach czasowych
22%
Problemy z produktywnością
19%
Możliwość uzyskania wyższych zarobków/ premii
19%
Brak zaawansowanej, sprzyjającej technologii w firmie
18%
Możliwość otrzymania dodatkowych dni wolnych
11%
Nie mam pewności
2%
Inne**
13%

*Tylko osoby zarządzające zespołem, które deklarują, że pracownicy odnotowują nadgodziny. Procenty nie sumują się do 100, ponieważ możliwe było
zaznaczenie kilku odpowiedzi
**Wśród innych najczęściej wymieniano specyfikę lub sezonowość branży, nierównomierność w rozłożeniu pracy w miesiącu

Czy praca w nadgodzinach wpływa na rotację w Twoim zespole?*

Tak
15%
Nie
72%
Trudno powiedzieć
13%

*Tylko osoby zarządzające zespołem, które deklarują, że pracownicy odnotowują nadgodziny

Nadgodziny 2023 16
NADGODZINY A PRAWO
Nadgodziny, czyli godziny nadliczbowe, to
praca wykonywana ponad normy czasu
pracy wynikające z systemu i rozkładu
czasu pracy obowiązującego danego
pracownika. Innymi słowy, nadgodziny
występują, gdy zatrudniony pracuje
dłużej, niż to wynika z jego grafiku oraz
ogólnych norm czasu pracy. Standardową
normą czasu pracy jest 8 godzin na dobę
i przeciętnie 40 godzin w przeciętnie
5-dniowym tygodniu pracy.
Obowiązek dłuższej pracy
Pracę w nadgodzinach można polecić podwładnym
w razie szczególnych potrzeb pracodawcy oraz w razie
konieczności prowadzenia akcji ratowniczej. W praktyce
zwykle dodatkowa praca jest uzasadniona tą pierwszą
przyczyną. Szczególne potrzeby pracodawcy należy
rozumieć jako specjalne, niecodzienne, odróżniające się od
zwykłych potrzeb związanych z prowadzoną działalnością.
Jeśli one mają miejsce, to praca ponadwymiarowa jest
obowiązkiem pracownika. Z drugiej strony należy pamiętać,
że pracodawca nie powinien ustalać nadgodzin jako
planowego, standardowego harmonogramu pracy.
Ponadto, łączna liczba nadgodzin nie powinna przekraczać
średnio 8 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym.
Wreszcie, łączna liczba nadgodzin nie powinna przekraczać
150 godzin rocznie. Jednak pracodawca może podwyższyć
ten ostatni limit w swoich regulaminach wewnętrznych lub
umowach o pracę do maksymalnie 416 godzin (zdaniem
resortu pracy, w praktyce ten limit powinien zostać nieco
obniżony, biorąc pod uwagę, że podwładny może przebywać
20 albo 26 dni na urlopie wypoczynkowym).
Rekompensata za dłuższą pracę
Pracę w nadgodzinach trzeba pracownikom
zrekompensować dodatkowym czasem wolnym albo
specjalnym dodatkiem do wynagrodzenia. Jeżeli czas
wolny jest udzielany na wniosek pracownika, to jego
wymiar odpowiada przepracowanym nadgodzinom. Jeśli
jest udzielany z inicjatywy pracodawcy, to jego wymiar
powinien odpowiadać 150% przepracowanych nadgodzin.
Pracodawca może zawsze zdecydować o rekompensacie
finansowej zamiast udzielenia czasu wolnego. Wysokość
dodatku do wynagrodzenia zależy od stawki godzinowej
danego pracownika oraz od momentu, w którym są
wykonywane dodatkowe obowiązki. Co do zasady, dodatek
wynosi odpowiednio 100% stawki godzinowej za każdą
godzinę nadliczbową w nocy, niedzielę lub święto (które nie
są dniami pracy dla danego pracownika) bądź 50% stawki
godzinowej za pozostałe godziny nadliczbowe. Dodatek
w wysokości 100% przysługuje także za tzw. nadgodziny
średniotygodniowe.

Zlecenie nadgodzin
Polecenie pracy w godzinach nadliczbowych może być
wydane w dowolny sposób, np. pisemnie lub ustnie.
W praktyce może zostać wydane także nie wprost, czyli
w sposób dorozumiany. Dlatego w niektórych sytuacjach za
takie polecenie może zostać uznany sam brak sprzeciwu
przełożonego na wykonywanie dłużej pracy w jego
obecności bądź zlecenie pilnych zadań, których nie da się
wykonywać w godzinach pracy.

Ograniczenia i limity
Niektórym osobom nie można w ogóle zlecać pracy
w nadgodzinach, np. kobietom w ciąży czy pracownikom
młodocianym, a innym tylko za ich zgodą, np.
pracownikom wychowującym dziecko w wieku do lat 8.
Istnieją także dobowe, tygodniowe i roczne limity pracy
ponadwymiarowej. Co do zasady, zatrudnieni mogą
pracować w każdej dobie maksymalnie 13 godzin, bowiem
powinni mieć zapewnione 11 godzin odpoczynku. Zatem
jeśli przepracowali już 8 godzin, to mogą wykonywać
dodatkowe obowiązki przez maksymalnie 5 godzin.

Nadgodziny 2023 17
NADGODZINY A PRAWO
Nadgodziny kadry kierowniczej
Rekompensata finansowa za pracę ponadwymiarową
nie przysługuje pracownikom zarządzającym zakładem
pracy. Należą do nich w szczególności członkowie
zarządu pracodawcy i główni księgowi. Podobne zasady
dotyczą kierowników wyodrębnionych jednostek, z tym
że mają oni prawo do rekompensaty za nadgodziny
w razie wykonywania obowiązków w niedzielę lub
święto (o ile nie otrzymali za to innego dnia wolnego).
O uznaniu danej osoby za kadrę kierowniczą nie decyduje
nazwa stanowiska, tylko faktyczny zakres decyzyjności
i obowiązków. Na potrzeby nadgodzin kierownikiem jest
osoba kierująca działem i skupiająca się głównie na
nadzorowaniu pracy podwładnych. Zatem może okazać
się, że pracownik zatrudniony na stanowisku kierownika,
który nie ma podwładnych albo w praktyce wykonuje te Adwokat Michał Lisawa
same obowiązki co podwładni, będzie uprawniony do Partner kierujący Działem Prawa Pracy
nadgodzin na równi z szeregowymi pracownikami. Co Baker McKenzie
więcej, wyroki sądów wskazują, że prawo do rekompensaty Michal.Lisawa@bakermckenzie.com
mogą mieć zarządzający i kierownicy, którzy z powodu
wadliwej organizacji pracy regularnie wykonują pracę
ponadwymiarową.

Nadgodziny w systemie zadaniowym

Przy prawidłowo wprowadzonym systemie zadaniowego
czasu pracy nie powinny występować godziny nadliczbowe.
W ramach takiego systemu pracodawca rozlicza
podwładnego z wykonanych zadań, a nie z godzin pracy
w poszczególnych dniach. Jednak nadgodziny mogą
wystąpić, jeśli realizacja wszystkich zleconych zadań nie
jest niemożliwa w ramach standardowych norm czasu
pracy. Warto także pamiętać, że system zadaniowy
można stosować jedynie w szczególnych przypadkach
uzasadnionych rodzajem, organizacją lub miejscem
wykonywania pracy.

Nadgodziny 2023 18
O HAYS

6
Hays Poland jest firmą doradztwa
personalnego należącą do
międzynarodowej grupy Hays plc,
która jest największą na świecie biur

firmą zajmującą się rekrutacją

20
specjalistyczną. Działając na rynku
rekrutacyjnym od ponad 50 lat,
Hays posiada 255 biur. Łącznie
pracuje w nich 13.000 ekspertów lat na rynku
w 20 specjalizacjach.

290+
W 2002 roku otworzyliśmy pierwsze biuro
w Polsce. Od tego czasu umocniliśmy
naszą pozycję na polskim rynku, stając się
niekwestionowanym liderem w rekrutacji
specjalistycznej. konsultantów

Świadczymy dopasowane do wymagań Klientów

usługi w zakresie rekrutacji specjalistycznej,
pozyskując najlepszych kandydatów do pracy
stałej, tymczasowej oraz na kontrakt. Portfolio
naszych usług obejmuje ponadto Executive
Search, Recruitment Process Outsourcing (RPO)
oraz marketing rekrutacyjny.

Nadgodziny 2023 19
O BAKER MCKENZIE
Biuro Baker McKenzie w Polsce
powstało w 1992 r. i obecnie zatrudnia
łącznie ponad 170 prawników
i doradców podatkowych, co czyni
nas jedną z największych kancelarii
prawnych w Polsce.
Świadczymy usługi prawne dla wiodących światowych
korporacji międzynarodowych oraz dla krajowych
przedsiębiorców i instytucji. Zakres naszych usług
obejmuje kompleksowe doradztwo prawne i podatkowe
w niemal wszystkich dziedzinach prawa gospodarczego.
Zdobyliśmy unikalne doświadczenie w realizacji wielu
ważnych, często pionierskich projektów i transakcji.
Działamy aktywnie w organizacjach gospodarczych oraz
jesteśmy zaangażowani w opiniotwórczą działalność
w mediach. Oferujemy rozległą wiedzę prawną oraz
międzynarodową perspektywę.

Jesteśmy jedną z najczęściej rekomendowanych

kancelarii prawnych w Polsce. Zajmujemy wysoką
pozycję w prestiżowych międzynarodowych rankingach
prawniczych, m.in. Chambers and Partners, Legal 500,
IFLR1000. Od dwunastu lat Baker McKenzie uznawana
jest za najsilniejszą na świecie markę prawniczą według
rankingu Thomson Reuters Global Elite Law Firm
Brand Index.

Nadgodziny 2023 20
KONTAKT
Poszukujesz utalentowanych pracowników?
Możemy pomóc. Zleć rekrutację.

Obecna praca nie jest satysfakcjonująca?

Zapoznaj się z naszymi ofertami pracy.

Hays

HaysPoland

hays.pl/blog

@hayspoland

hays.pl

© Copyright Hays PLC 2023. The HAYS word, the H devices, ‘Hays Working for your tomorrow’ and ‘Powering the world of work’ and associated logos
Nadgodziny 2023 21
and artwork are trademarks of Hays PLC. The H devices are original designs protected by registration in many countries. All rights are reserved.