Kartilya

- “Mga Aral ng Katipunan Ng Mga Anak ng Bayan” ay hinangaan dahil matalinghaga at

eksaktong pormulasyon para sa tuntunin sa buhay na dapat sundin ng katipunan.
- Natagpuan ito sa pulong ng supreme assembly noong 1895 disyembre na
naghahalagang 4 na kualta kada kopya
- Pinaka kilalang akda ni Emilio Jacinto o kilala bilang Brain of the Katipunan
- Born: December 15, 1875, Tondo
- Died: April 16, 1899, Majayjay
- M Info about Jacinto
+ Diaryong kalayaan
+ considered as one of the greatest and the most clever militaries during his
time
+ Other names: Brains of the Katipunan, Pingkian, Dimas-Ilaw (pen name) dahil
isa siyang poet
- Ang Kartilya (the primer of the revolutionaries) naglalayon patungkol sa batas at
prinsipyo ng Katipunan at nagsilbing gabay para sa mga katipon nito at kadalasang
binibigay sa mga bagong miyembro ng katipunan
- Si Andres Bonifacio ay mayroon ring akdang “Katungkulang Gagawin ng mga Z.LI.B.
nungit ipinili niya parin ang akda ni Jacinto
- Ang Kartilya ay kahawig ng deklarasyon na ginamit sa Maynila Masonic Iodges:
isang deklarasyong marahil isinulat sa Espanya noong 1889 na ang grand order ay
ang mga lodge ay kanilang kaakibat. Subalit ito’y wala sa idyoma nito, ngunit ito’y
nakikita sa layunin at mga gawain nito
- Ginagamit ang kartilya noong unang yugto ng rebolusyon, at binalak ni Bonifacio na
magimprenta ng maraming kopya bago siya mamatay
- Maaaring ginamit rin sa pangalawang yugto ito dahil may bersyon na nananatili sa
Philippine Insurgent Records na nakatatak ng selyo na ginamit ni Artemio Recarte
noong 1899.
-
Transition line: pero bago natin alamin ang iba pang llaman ng Kartilya alamin muna natin
ano ang Katipunan at bakit naging mahalaga ang kartilya para sa kanila.

Script k:
- Ang Kartilya ay mula sa salitang “Cartilla” which is the primer for students
during the spanish period

- Unang pangungusap ng teksto

- “ Ang kabuhayang hindi ginugol sa isang malaki at banal na kadahilanan ay
kahoy na walang lilim kundi man damong makamandag” na nagsisilbing
isang prinsipyo ng paglilingkod sa bayan
- Layunin rin ng Kartilya ang pagbibigay importansya sa pagkakaroon pag-ibig
sa kapwa at pagtutulungan, ang paniniwala sa katwiran, at ang pag-iingat sa
dangal at puri bilang tao.
- Taglay din nitó ang pangunahing mga simulaing demokratiko, gaya ng
pagkakapantay ng tao anuman ang kulay ng balát, antas ng kabuhayan, at
pinag-aralan.
- Mataas na pagtingin sa kababaihan at ang mabigat na tungkulin ng lalaki na
alagaan ang asawa at anak.
 - Sa dulo, iginiit ang pag-ibig sa kalayaan at ang kahandaan ng kasapi na
ihandog ang sarili para sa bayan. Wika nga ni Jacinto,
- “ang kamahalan ng tao ay tinitimbang alinsunod sa magandang asal, may
isang pangungusap, may dangal at puri at lalo na’y di napaaapi’t di nakikiapi,
at marunong magdamdam at marunong lumingap sa bayang tinubuan.”

- Naglalaman 14 teachings and rules na umiikot sa: takot sa diyos, respeto sa

sarili at kapwa, kalinisan, respeto sa kababaihan at, pagmamahal sa bansa
Maaring hatiin sa 4 na points ang kartilya

- Una ang simulaing demokratiko- mababangit sa pang apat ng teaching ang

kahalagaan ng pahgkapantay, kahit ano man ang kulay ng balat, antas ng
kabuhayan, katayuan o kasarian. “Maitim
man at maputi ang kulay ng
balat, lahat ng tao’y magkakapantay: mangyayaring ang isa’y higtan
sa dunong, sa yaman, sa ganda…, ngunit di mahihigtan sa pagkatao.”
- Susunod ang Pagmamahal at respeto sa kapwa ay evident sa teachings no 2
and 3 na kahit na walang ibang makakakita, Anggawang magaling na
nagbubuhat sa pagpipita sa sarili, at hindi talagang nasang gumawa
ng kagalingan, ay di kabaitan
- . Ang tunay na kabanalan ay ang pagkakawang gawa, ang pagibig sa
kapwa at ang isukat ang bawat kilos, gawa’t pangungusap sa
talagang katuiran.
- Susunod ang kahalagahan ng kababaihan at pamilya na matatagpuan sa 10

and 11 na teaching Sa daang matinik ng kabuhayan, lalaki ay siyang

patugot ng asawa’t mga anak: kung ang umaakay ay tungo sa sama,
ang pagtutunguhan ng inaakay ay kasamaan din.
- Ang babai ay huwag mong tignang isang bagay na libangan lamang,
kun di isang katuang at karamay sa mga kahirapan nitong kabuhayan;
gamitan mo nag boong pagpipitagan ang kaniyang kahinaan, at
alalahanin ang inang pinagbuhatan at nagiwi sa iyong kasanggulan.
- At sa huli ang kalayaan at pagmamahal sa diyos na matatagpuan sa 13 at 14

- Ang kamahalan ng tao’y wala sa pagkahari, wala sa tangus ng ilong

at puti ng mukha, wala sa pagkaparing kahalili ng Dios, wala sa
 mataas na kalagayan sa balat ng lupa: wagas at tunay na mahal na tao,
kahit laking gubat at walang nababatid kun di ang sariling wika, yaon
may magandang asal, may isang pangungusap, may dangal at puri;
yaon di nagpapaapi’t di nakikiapi; yaong marunong magdamdam at
marunong lumingap sa bayang tinubuan
- Paglagalap ng mga aral na itoat maningning na sumikat ang araw ng
mahal na Kalayaan dito sa kaabaabang Sangkapuluan, at sabugan ng
matamis niyang liwanag ang nangagkaisang magkakalahi’t
magkakapatid na ligayang walang katapusan, ang mga ginugol na
buhay, pagud, at mga tiniis na kahirapa’y labis nang natumbasan.

:ang naging batas ng kartilya Ang bawat katipunero ay kailangang ihandog ang kanyang
buhay sa dakilang adhikain ng KKK
Igalang ang bawat tao, anuman ang kanyang uri, kalagayan, lahi antas, katayuan, at
kasarian ang lalabag man sa mga ito ay may kapalit na parusa

Ang decalogue o ang sampung salita ni andres bonifacio ay umiikot din sa

kaparehong akda ni Jacinto tungkulin sa Diyos, bansa, pamilya, kapitbahay, ang
Katipunan at ang kanyang sarili. Ito ay hindi pinili ni Andres dahil ang kartilya ay mas
mahaba, pampanitikan at pilosopiko.Si Emilo Jacinto ay naging punong teoretician at
tagapayo ni Bonifacio at kalaunan ay nakamit para sa kanya ang titulong Utak ng
katipunan.

Masasabing ang kartilya ay hindi lamang para sa mga naging meymbro ng katipunan
kunghi ito ay maasasabing isang guide para sa kabutihan ng lahat ng tagalog.