TANGO

USTNA:

1)

Określenie problematyki:
Groteska to utwór ukazujący rzeczywistość zdeformowaną, absurdalną, karykaturalną. Zjawisko to
dominowało w tekstach XX-lecia międzywojennego, w tym w utworach pisarzy, których wybrałam
do analizy Ionesco Eugene, Sławomira Najprościej można je wytłumaczyć jako „szukanie sensu w
bezsensie”. Za pomocą groteski pisarze krytykowali narodowe wady, portretowali obraz Polaka,
moralizowali, czy ośmieszali pewne nasze zachowania. Użycie absurdu miało na celu zmusić
odbiorcę do odkrywania głębszych sensów w pozornie prostej treści. Pobudzić ich wyobraźnię,
zmusić do refleksji.

Teza:
Groteska to sposób kreowania świata przedstawionego.

Argumenty:

Jako ostatni przykład przytoczę „Tango” Sławomira Mrożka, który reprezentuje groteskową wizję.
Świat ukazany przez autora to rzeczywistość pełna dysharmonii, zasad moralnych i obyczajowych.
Panuje w niej anarchia i degeneracja. Owe wartości prezentuje utrwalona w utworze rodzina. Jej
wizerunek przedstawia małżeństwo Eleonory i Stomila. Ale tak naprawdę ich związek nie ma
kompletnie nic wspólnego, z tym co zwykło się zwać piękną i wzniosłą tradycją rodzinną. Żona to
zdziecinniała, bezmyślna, pozbawiona godności kobieta. Zaś jej mąż to z kolei artysta, owładnięty
manią eksperymentowania w sztuce, bierny i leniwy. Czy taki zestaw kontrastowy może stworzyć
wielkie postawy domu? Bez wątpienia nie. Stomil doskonale zdaje sobie sprawę, że jego druga
połówka zdradza go z Edkiem, ale udaje ,że tego nie widzi. Nawet nie próbuje protestować, gdyż
byłoby to nienowoczesne, a za takiego ma się ten propagujący swobodę seksualną mężczyzna. Dla
Eugeni zdrada to także coś oczywistego, to jej pozwala poczuć się wolną, modną, wyzwoloną spod
form i zasad moralnych. Oczywiście sam trzeci w związku, czyli lokaj również jest zadowolony z
takiego obrotu sprawy. Jedynie Artur pragnie przywrócić twarz rodzinie, w której wszystkie normy,
obyczajowe, społeczne zostały odrzucone. Ład przywraca lokaj, prostak a zarazem prymityw.
Dodatkowo robi to używając siły i zastraszenia. Zabija Artura i zmusza gospodarzy do posłuchu.
Odnosi zwycięstwo brutalnością. Na koniec tańczy swe katastroficzne tango z Eugeniuszem. To
oczywiście odniesienie do „tańca chocholego” z „Wesela” Wyspiańskiego. Tu jednak ma za zadanie
ukazać niemoc świata inteligenckiego, jego kryzys i brak wartości. Groteskowa historia rodziny
Stomilów przemienia się w historię narodzin totalitaryzmu.

Podsumowanie:

Groteska to jeden ze sposobów kreowania świata przedstawionego. Dominuje w niej absurd,

kontrast, specyficzny język i deformacja rzeczywistości. Łączy tragizm z komizmem, realizm z
fantastyką, grozę z humorem. Za pomocą tego środka artystycznego artyści dokonują oceny
społeczeństwa, piętnują wady, obyczaje, stosunki społeczno-obyczajowe. Poprzez świat w
„krzywym zwierciadle” pisarze przekazywali głębsze treści na temat kondycji człowieka.

2) Jaką rolę w życiu człowieka odgrywa muzyka? Omów zagadnienie, odwołując się do obrazu
Jana Vermeera Lekcja muzyki oraz wybranych tekstów kultury.
Określenie problematyki:

Muzyka to z pewnością stały element życia człowieka. To sztuka, której materiałem są dźwięki.
Osobiście uważam, że termin ten da się ująć w bardziej poetyckich słowach. Muzyka to pewien
rodzaj mowy, sposób komunikowania się. Za pomocą dźwięków wyrażamy swoje uczucia i
emocje Od najdawniejszych czasów przypisuje się muzyce niezwykle ważne miejsce we
wszystkich kręgach kulturowych.

Teza:

Muzyka jako motyw w literaturze ma charakter symbolu. Poprzez ten motyw artysta wyraża
swe uczucia oraz wypowiada sądy o społeczeństwie i narodzie. Argumenty: a) 1. Jan Vermeer,
Lekcja muzyki: Obraz jest typową dla malarstwa holenderskiego sceną rodzajową. Obraz
przedstawia prawdopodobnie pracownię muzyczną (znajdują się w niej instrumenty), w której
odbywa się lekcja. Młoda dziewczyna pod okiem nauczyciela ćwiczy grę na klawesynie. Jest
odwrócona tyłem, jednak w lustrze widać jej odbicie. Jest skupiona. Dziewczyna spędza czas na
ćwiczeniach, by poprawnie nauczyć się gry, świadczy to o tym, że muzyka jest jej bliska. Napis na
instrumencie dowodzi, że muzyka odgrywa ważną rolę w życiu człowieka: towarzyszy mu zarówno
w cierpieniu, jak i w radości.

Argumenty:

- muzyka do „La Cumparsity” z „Tanga” S. Mrożka ;

- próba oceny społeczeństwa polskiego doby totalitaryzmu.

Wnioski:

a) Artyści utrwalali muzykę na kartach swych dzieł świadomie i celowo.

b) Pisarze kreując w dziełach topos muzyki wskazywali na różne jego funkcje, ukryte pod postacią
symbolu
c) Właściwe odczytanie inspiracji muzycznych spełnia ważną rolę w interpretacji całości dzieła.

3) Konflikt pokoleń w literaturze. Omów na przykładzie podanego fragmentu własnych

doświadczeń i tekstów kultury.

Sławomir Mrożek Tango (fragmenty)

ARTUR Ojciec ma rację. STOMIL Jaką rację? ARTUR Tamtego wszystkiego już nie ma. […]
STOMIL Czego? ARTUR Tych więzów, okowów, skorup i tak dalej. Nie ma, niestety. STOMIL
Niestety? Sam nie wiesz, co mówisz! Gdybyś żył w tamtych czasach, wiedziałbyś, ile zrobiliśmy
dla ciebie. Ty nie masz pojęcia, jak wtedy wyglądało życie. Czy wiesz, ile trzeba było odwagi, żeby
zatańczyć tango? Czy wiesz, że tylko nieliczne kobiety były upadłe? […] A przy jedzeniu nie wolno
było trzymać łokci na stole. Pamiętam manifestację młodzieży. Dopiero w tysiąc dziewięćset
którymś co śmielsi zaczęli nie ustępować miejsca osobom starszym. My twardo wywalczyliśmy
sobie te prawa i jeżeli dzisiaj możesz sobie robić z babcią, co chcesz, to dzięki nam. Ty sobie nie
zdajesz sprawy z tego, ile nam zawdzięczasz. I pomyśleć, że po tośmy walczyli, żeby ci stworzyć tę
swobodną przyszłość, którą ty teraz pogardzasz. ARTUR I coście stworzyli? Ten burdel, gdzie nic
nie funkcjonuje, bo wszystko dozwolone, gdzie nie ma ani zasad, ani wykroczeń? […] STOMIL
Doprawdy dziwię się tobie, masz jakieś zmurszałe poglądy. Kiedy byliśmy w twoim wieku, każdy
konformizm uważaliśmy za hańbę. Bunt! Tylko bunt miał dla nas wartość! ARTUR Jaką? [...]
STOMIL To już nie do mnie należy. Moja rzecz – wychodzić poza formę. ARTUR A więc jednak
zostajemy wrogami. STOMIL Po co od razu tak tragicznie? Wystarczy, żebyś przestał martwić się o
zasady. […] ARTUR […] ja wchodzę w życie. W jakie życie mam wejść? Ja muszę najpierw je
stworzyć, żebym miał w co wejść. STOMIL Nie chcesz być nowoczesny? Ty, w twoim wieku?
ARTUR Otóż właśnie, nowoczesność! Nawet babcia zestarzała się już w świecie, który wypadł z
normy. W tej waszej nowoczesności się babcia zestarzała! Wy wszyscy starzejecie się w
nowoczesności. […] STOMIL Czego ty chcesz właściwie? Tradycji? ARTUR Porządku świata!
STOMIL Tylko tyle? ARTUR …I prawa do buntu. STOMIL No masz! Przecież ja cię cały czas
namawiam: buntuj się. ARTUR Czy ojciec nie rozumie, że odebraliście mi ostatnią szansę? Tak
długo byliście antykonformistami, aż wreszcie upadły ostatnie normy, przeciw którym można się
było jeszcze buntować. Dla mnie nie zostawiliście już nic, nic! Brak norm stał się waszą normą. A
ja mogę się buntować tylko przeciw wam, czyli przeciwko waszemu rozpasaniu. STOMIL Ależ
proszę bardzo, czy ja ci zabraniam? […] ARTUR Buntować się przeciwko wam? A kto wy
jesteście? Bezkształtna masa, amorficzny stwór, zatomizowany świat, tłum bez formy i konstrukcji.
Waszego świata już nie można nawet rozsadzić. Sam się rozlazł.

Wstęp:

Stare - nowe, tradycyjne - nowoczesne, trendy - klasyczne. Nie bez przypadku użyłam takich
kontrastowych wyrażeń. Otóż zawsze, to co znajduje się na dwóch biegunach budzi pewne
kontrowersje i konflikty. Nasze życie to ciągłe starcie różnych racji. Buntujemy się przeciwko
nowym pomysłom, ideom, poglądom. Z drugiej strony są i tacy, którzy bronią starych, niezłomnych
zasad. Takie odmienne poglądy nazywamy konfliktem pokoleń. Wszystko co nowe, młode,
nowoczesne będzie zachwycało jednych, a oburzało innych. W literaturze owa tematyka ma różne
odcienie. Spory kształtują się bowiem na kilku płaszczyznach. Boje toczą ze sobą zarówno sami
ludzie, jak i programy, poglądy, idee. Powstaje pytanie dlaczego istnieje ów problem? Moim
zdaniem to wynik postępu cywilizacji. Świat nie stoi w miejscu, zmieniają się wartości, normy
moralne, konstytucje, poglądy na rolę literaturę. Takie przeobrażenia leżą w naturze człowieka.
Od zarania dziejów tradycja występowała przeciw nowoczesności. Od tysięcy lat młodość
kontrastowała ze starością.

Teza:

Konflikt pokoleń w literaturze wynika z odmiennych poglądów przedstawicieli grup młodych i

starych.

Wywód:

Jako przykład przytoczę „Tango” Sławomira Mrożka. Świat ukazany przez autora to rzeczywistość
pełna braku zasad moralnych i obyczajowych. Panuje w niej anarchia i zniszczenie. Owe wartości
prezentuje utrwalona w utworze rodzina. W podanym fragmencie Stomil to przedstawiciel starego
pokolenia, które wybrało nowoczesność. Artur zaczyna się buntować przeciw zastanej
rzeczywistości. Nie podoba mu się, że jego własny ojciec hołduje nowoczesności i odrzuca
tradycję. Pragnie on przywrócić stare normy i zasady. Sytuacja jest więc paradoksalna, młodzież
pragnie przywrócenia starego porządku wbrew rodzicom. Artur stosuje zabiegi umoralniające, chce
zastosować w walce pokoleń najbardziej radykalne środki, przywracające na nowo tradycyjne
konwencje.

Podsumowanie:

Konflikt pokoleń był, jest i będzie. To prosta prawda, jednak wpisana w dzieje ludzkości. Świat
ciągle ulega przeobrażeniem, coś się rodzi, a inne odchodzi w zapomnienie. Często ci, co
reprezentują grupę „starych” nie mogę się pogodzić ze zmianami. Zaś ci, którzy należą do
„młodych” nie akceptują togo, co już było. Literatura pokazuje nam, ze czasami wystarczy dobra
wola, by móc pogodzić te dwa pierwiastki. Wystarczy odrobina szacunku, dla tego co tradycyjne,
klasyczne i odrobina otwartości dla tego co nowoczesne, trendy i na czasie. Literatura, utrwalając
konflikt pokoleń, kreuje go na zasadzie kontrastu. W romantyzmie ukazywano racje romantyków
zestawione z racjonalnym myśleniem. Ukazano ten problem z odmiennej perspektywy. Jako spór
między rodzicami a dziećmi. Tego rodzaju konflikt między „starym” a „młodym” widzeniem świata
przedstawia mit o Dedalu i Ikarze. Cele i funkcje konfliktu pokoleń zależały od światopoglądu
epoki. Każde z pokoleń miało własne poglądy ścierające się ze „starymi” ideami.

4) W jakim celu artyści posługują się w swoich dziełach parodią?

Określenie problemu:

Literatura opisując otaczającą nas rzeczywistość może to robić na wiele sposobów. Poprzez
realistyczne opisy, sugestywne obrazy, śmiech, ironię, drwinę. Ja w swojej prezentacji zajmę się
szczególnym typem kreowania świata przedstawionego w dziełach, czyli parodią. Sam termin
oznacza komiczne naśladowanie stylu i poetyki innego, zazwyczaj znanego utworu, autora,
gatunku, prądu, czy epoki. Okazuje się bowiem, że parodiować możemy niemalże wszystko. W
jakim celu autorzy posługują się owym zabiegiem? Otóż najczęściej służy to zwalczaniu lub
ośmieszaniu przeciwnika literackiego, czy malarskiego. Niekiedy nastawiona jest na
humorystyczne wyolbrzymienie cech pierwowzoru. Nie możemy również pominąć funkcji głębszej
parodii, jest nią bowiem wyrażanie poprzez zabieg naśladowania głębszych, ukrytych myśli.

Teza:

Parodystyczne sposoby ujmowania rzeczywistości służą refleksji nad kondycją człowieka i jego
miejscem we współczesnym świecie.

Argumenty:

Jako ostatni przykład przytoczę „Tango” Sławomira Mrożka, który reprezentuje groteskową wizję.
Świat ukazany przez autora to rzeczywistość pełna dysharmonii, zasad moralnych i obyczajowych.
Panuje w niej anarchia i degeneracja. Owe wartości prezentuje utrwalona w utworze rodzina.
Jedynie Artur pragnie przywrócić twarz rodzinie, w której wszystkie normy, obyczajowe, społeczne
zostały odrzucone. Jest to karykatura bohatera romantycznego, chce zbawić świat, buntuje się,
poszukuje idei, ale nie potrafi zwyciężyć swojej słabości. Niczym Konrad z III cz. Dziadów ponosi
klęskę. Ład przywraca lokaj, prostak a zarazem prymityw. Dodatkowo robi to używając siły i
zastraszenia. Zabija Artura i zmusza gospodarzy do posłuchu. Odnosi zwycięstwo brutalnością. Na
koniec tańczy swe katastroficzne tango z Eugeniuszem. To oczywiście odniesienie do „tańca
chocholego” z „Wesela” Wyspiańskiego. Tu jednak ma za zadanie ukazać niemoc świata
inteligenckiego, jego kryzys i brak wartości.

Podsumowanie:

Parodia to środek służący nie tyle ośmieszaniu, naśladowaniu, zniekształcaniu istniejących już
utworów, stylów, prądów, czy idei. To przede wszystkim sposób na komentowanie rzeczywistości i
kreowania świata przedstawionego.

5) Jak przedstawiana jest starość w tekstach literackich?

Określenie problematyki:
Ukazywano nie tylko motyw starości, ale bohaterem wielu dzieł był sam starzec. Mistrzowie pióra
ukazywali w różny sposób ów topos. Był on pretekstem zarówno do refleksji na temat istnienia,
przemijania jak również do podkreślenia owej mądrości i bagażu doświadczeń, którego udziałem
był człowiek w podeszłym wieku. Postać ta służyła także do ukazania wymowy ideowej utworu,
jego problematyki, groteskowości, czy też poglądów i programu pisarza.

Teza:

Literatura ukazuje różne odcienie starości i bohatera jako starca.

Argumenty:

- Karykatura staruszków jako postaci groteskowych w celu podkreślenia wymowy ideowej utworu
na podstawie dramatu Sławomira Mrożka „Tango”;

Podsumowanie:

Literatura wykreowała na przestrzeni epok topos starości jako etapu ważnego w życiu człowieka.
Wiąże się on zarówno z pozytywnym jego wizerunkiem, jak poczucie spełnienia, wiara w
doświadczenie i mądrość życiową. Jednak dzieła ukazują także jego negatywne strony: walka ze
swoimi słabościami, izolacja, osamotnienie, nieumiejętność odnalezienia się w świecie.

6) Obraz żony.

Określenie problematyki:

Od zarania dziejów żona była muzą i natchnieniem, wywoływała radość i nienawiść, niszczyła
ludzką psychikę i dodawała innym skrzydeł. Nie sposób jednym zdaniem określić jej zalet, wad,
różnorodnych oblicz, czy systemu wartości. Jednak, to co łączy ją z różnymi tekstami kultury to
samo jej istnienie. Raz jawiła się jako wierna żona, czuła kochanka, by za chwilę przemienić się w
„femme fatale”, modliszkę, zbrodniarkę. Ta niewiasta była zarówno tą podziwiana, uwielbianą, ale i
znienawidzoną i okrutną. Ich wizerunek zmieniał się wraz z upływem czasu.

Teza:

Literatura ukazuje różne stereotypy żony.

Argumenty:

Eleonora- nowoczesna żona, groteskowa partnerka dla swego męża na podstawie „Tanga” S.
Mrożka.

Podsumowanie:

Literatura na przestrzeni wieków utrwaliła w swych dziełach wszystkie możliwe odmiany

spojrzenia na żonę od bujającej między aniołami bogini, poprzez matki, towarzyszki życia swych
mężów, kochanki, po puste, złowrogie modliszki. . Tworzą one bardzo zróżnicowane portrety
niewiast, co jest dowodem na ogromną różnorodność psychiki kobiecej. Jej wpływ na otoczenie,
rzeczywistość nie da się zmierzyć chyba żadną miarą.

7) Komizm językowy i jego funkcje w literaturze.

Problematyka:

Żart językowy inaczej komizm językowy lub słowny to żart, dowcip, cięta riposta, żartobliwe
powiedzonka, zabawne dialogi, gra słowna bohaterów, śmiejemy się, bo powoduje to gra słów.
Różne formy żartu językowego odnajdujemy w każdej epoce literackiej.

Teza:

Żart bawił, użyty był celowo dla rozrywki, ale przede wszystkim był skutecznym narzędziem
literackim służącym piętnowaniu wad społecznych, to byłą broń pisarzy, która miała na celu po
przez śmiech naprawę świata.

Argumenty:

Miano prześmiewcy otrzymał Sławomir Mrożek polski dramatopisarz i prozaik, który w

tragikomedii "Tango" ukazuje świat w sposób groteskowy. Widoczny jest tu tendencja do
absurdalnego żartu. Wybrałam jego utwór "Tango", ponieważ znakomicie przedstawia w tym
utworze reelekcje na temat sensu życia, Sposoby naprawiania świata, oraz wyraża coś bardzo
absurdalnego. Bohaterowie "Tanga" żyją w świecie, który jest całkowicie pozbawiony zasad. W
żartobliwy sposób przedstawia nam naprawianie świata przez Artura. Artur nie ma już przeciwko
komu walczyć, więc podejmuje próbę uporządkowania świata. Wprowadza wartości. Zamierza
ożenić się z Alą. Chce tradycyjnego ślubu z kuzynką. Oburza się widząc niechlujstwo ojca Stomila,
który ciągle chodzi brudny, w piżamie, porozpinany i swobodę moralna Eleonory (matki) sypiającej
"od czasu do czasu" z prymitywnym prostakiem, Edkiem. Jednak próba powrotu do norm Artura
nie powodzi się. Zapomina o wyznaniu miłosnym, deklaracji uczuć w trakcie organizacji ślubu,
więc Ala przekonana, ze ślub jest dla niego tylko celem do realizacji planów, zdradza go z Edkiem.
Artur w końcu umiera, a dramat kończy się symbolicznym tangiem, które jest symbolem
zwycięstwa prostoty i prymitywności. W "Tangu" również zauważamy sceny absurdalne,
niespodziewane w codziennym życiu. W mieszkaniu Stomilów już na samym początku dramatu
zauważamy wielki bałagan. Stare i niepotrzebne rzeczy ciągle walają się po kuchni. Wózek Artura,
suknia ślubna ciotki, katafalk, klatka ptasia bez dna. Artur w ramach naprawiania obyczajów
rodzinnych każe babci kłaść się na katafalk, wujkowi zakłada klatkę bez dna na głowę.

Podsumowanie:

Komizm zatem służy nie tylko do tego, by rozśmieszyć czytelnika. Służy też temu, by zwrócić
uwagę na cechy charakteru, czy na zaistniałą sytuację.