YERLEŞME

İlk yerleşmeler iklim şartlarının elverişli olduğu orta kuşakta ,su

kaynaklarına yakın,verimli tarım alanları etrafında kurulmuştur.
İlk Medeniyetler Hangileridir?
Çin Medeniyeti – Sarıırmak ve Gökırmak Nehirleri
Hint Medeniyeti- İndus ve Ganj Nehirleri
Mısır Medeniyeti -Nil Nehri
Mezopotamya Medeniyeti - Fırat ve Dicle N.
İnka Medeniyeti - And Dağları
Aztek / Maya Medeniyetleri - Orta Amerika
Anökümen Sahalar Nereleridir? Dünya üzerinde yerleşmeye uygun
bölgelere ökümen sahalar ; yerleşmeye uygun olmayan sahalara da
anökümen sahalar adı verilmektedir.
Anökümen sahalar şunlardır:
1-) Su Yüzeyleri 2-) Yüksek ve Engebeli Araziler 3-) Kutup Çevreleri 4-)
Kurak Bölgeler,Çöller 5-) Gür Ormanlık Alanlar 6-) Bataklıklar
Yerleşmeler
Kırsal Yerleşmeler: Nüfusu az,ekonomik faaliyetleri tarım
hayvancılık,balıkçılık olan yerleşmelerdir. Kentsel Yerleşmeler :Nüfusu
fazla ekonomik faaliyetleri sanayi, turizm,ticaret,ulaşım olan
yerleşmelerdir
Kentsel Yerleşme Nedir?
Nüfusu 10.000’den daha fazla olan yatay ve dikey olarak büyüyebilen
yerleşmelerdir.
Nüfusu 10.000 ile 100.000 arasında olan şehirlere küçük şehirler;
(Bayburt,
100.001 ile 500.000 arasındaki şehirlere orta büyüklükte şehir,(Yalova)
500.001 ile 1.000.000 arasındakilere büyük şehir,(Trabzon)
nüfusu 1.000.000 dan fazla olan şehirlere ise metropoliten kent,nüfusu
10.000.000’ dan fazla olan şehirlere mega kent adı verilmektedir.(Tokyo)
Fonksiyonlarına Göre Şehirler Nasıl Sınıflandırılır?
Sanayi Devrimi’yle birlikte şehirler, hem oransal hem de işlevsel anlamda
hızlı bir değişim sürecine girmiştir. Günümüze bakıldığında büyük
şehirler ve metropollerde birden fazla fonksiyonun yer aldığını görmek
mümkündür.
Sanayi Şehirleri
Manchester- Liverpool -Detroit -Düsseldorf -İstanbul -İzmit -Bursa
Sakarya- İzmir- Adana
İdari: Ankara- Londra- Roma- Paris- Moskova –Canberra-
Helsinki(Finlandiya) –Washington- Viyana- Ottawa
Tarım: Rize-Konya-Akhisar-Kars-Şanlıurfa-Giresun-Bayburt-Aksaray
Turizm Paris Roma Venedik Madrid Newyork Barcelona Dubai Las
Vegas Antalya Bodrum
Ulaşım:Şam-Afyon-Konya-Eskişehir-İstanbul-Kayseri-İzmir-Gaziantep
Ticaret: Newyork-Hong Kong-İstanbul-İzmir-Tokyo-Frankfurt-Mersin
Liman: Rotterdam-Hamburg-Marsilya-Şanghay-Singapur-İstanbul-İzmir
Mersin, Kalküta
Maden: Bakü(petrol doğalgaz)-Essen Donetsk(Ukrayna-kömür) Kerkük
(ırak-petrol)Zonguldak Soma Batman Norilsk(Rusya-Nikel
madeni)Kiruna(İsveç çeliği),Seydişehir(Aliminyum), Soma(Linyit),
Maden(Bakır), Divriği(Demir)juhannesburg,Pittsburg(ABD-petrol)
Dini Mekke Medine Kudüs Vatikan Lhasa Hatay Konya İznik
Kültür Oxford Cambridge Kahire
Salamanca(İspanya)Harward,Princeton(ABD) Eskişehir İstanbul Ankara
İzmir
Moda: Paris,Milano,Londra,Newyork,Roma
Askeri: İncirlik,Kırkağaç,Eğirdir,Erzincan,Gölcük,Pentagon( Savunma
Bakanlığı), Brüksel ( Nato merkezi), Malatya(kara komutanlığı)
Etki Alanlarına Göre Şehirler Nasıl Sınıflandırılır?
Küresel Ş. :Newyork Londra Moskova Tokyo Roma Essen Paris
Hamburg ,Liverpool, Mancherter,Marsilya, Mekke, Medine,Hong
Kong,Kudüs,Oxford, Cambridge, Venedik
Bölgesel Ş. :Jakarta, Yeni Delhi, Tahran, Şam, Canberra, Bakü, Lagos
(Nijerya) Montevideo(Uruguay)Ankara
Yerel Ş. :Annaba(Cezayir) Arona(İtalya) Hartum(Sudan) Akhisar Bayburt
Gümüşhane Yozgat Uşak
TÜRK İSLAM ŞEHİRLERİ
İlk Türk yerleşmeleri Beşbalık-Ordubalık(Balık-yerleşim yeri)
Taşkent, Semerkant,Buhara(İpek yolu üzerinde yer alması,verimli
topraklar),Fergana, Tebriz
Mev lâna’nın doğduğu yer olan Belh’de ise hem şehrin etrafı hem de sahip
olunan
tarım arazileri surlarla çevrilerek saldırılara karşı korunaklı hâle getirilmiştir.
Moğol döneminde yıkılan bu şehirler Uluğ bey döneminde tekrar inşa edilip
bilim ve kültür merkezleri olmuştur.
Türklerin Anadolu’ya göç etmesiyle bu topraklarda birçok şehir kurulmuş ya da
mevcut şehirlerin geliş-
mesi sağlanmıştır. Bursa, Konya ve Kayseri bu şehirlere örnek verilebilir

İslamiyet'in kabulüyle Türkler tarafından göçebe yaşam tarzı yavaş yavaş terk
edilmeye başlanmış ve bu doğrultuda IX. yüzyıldan itibaren Taşkent, Fergana,
Buhara, Semerkant ve Tebriz gibi önemli Türk-İslam şehirleri ortaya çıkmıştır.
Hinterland Ne Demektir? Bir limanı besleyen, limanla etkileşen alana Art
bölge (Hinterland) adı verilmektedir. Bir limanın etki alanının geniş olması
ulaşım ağına,yer şekillerine,coğrafi konuma,ürün çeşitliliğine bağlıdır.
Örneğin İstanbul’un etki alanı tüm ülke iken;İzmir’in etki alanı ülkenin batı
kesimidir.İstanbul,İzmir,Mersin,İskenderun ve Samsun limanlarının
hinterlandı genişken,Sinop limanının dardır.
Kırsal Yerleşmeler Nasıl Sınıflandırılır?
Nüfusuna Göre Kasaba Köy Köyaltı Yerleşmeleri
Kurulduğu Yere Göre Orman Köyü Vadi- Ova Köyü Dağ Eteği Köyü
Deniz Kıyısı Köyü Akarsu Boyu Köyü
Ekonomisine Göre Tarım-Hayvancılık Ormancılık Dokumacılık Balıkçılık
Madencilik
Dokusuna Göre Toplu Dağınık
Plana Göre: Yol Boyu Hat Boyu Dairesel
Bir yolun etrafında sıralanmasıyla yol boyu yerleşmeleri oluşur.
Demir yolu, su kanalı, akarsu vadisi gibi uzunlamasına yer alan
unsurların etrafında hat boyu (çizgisel) yerleşmeler oluşmuştur.
Engebenin az olduğu alanlarda yerleşme çekirdeklerinin bir meydanın
etrafında toplanmasına dairesel planlı yerleşme denir.
Dokusuna Göre Kırsal Yerleşmeler Nelerdir? Arazinin engebeli,su
kaynağının bol,tarım alanlarının parçalı olduğu alanlarda dağınık
yerleşme görülmektedir.(Doğu Karadeniz).Engebenin az,su
kaynaklarının yetersiz olduğu alanlarda ise toplu yerleşmeler
görülmektedir.(İç Anadolu,Güneydoğu Anadolu vb)
Ülkemizde Köyaltı Yerleşmeleri Nelerdir?
Devamlı Yerleşmeler Çiftlik Mezra Mahalle Divan
Geçici Yerleşmeler Yayla Ağıl Kom Oba Dam Dalyan Bağ Evi Yazlık
Mezra: Çeşitli nedenlerle ailelerin köyden uzaklaşması sonucunda ortaya
çıkan, genelde 8-10 evden oluşan, hayvancılıkla birlikte tarım da yapılan
köy altı yerleşmeleridir.Doğu Anadolu ve Karadeniz'de yaygındır.
Divan: Daha çok Batı Karadeniz’de görülen mahalle yapısındaki
yerleşmelerdir.Kocaeli yarımadasında yaygındır.
Mahalle: Köyden ayrılmış fakat idari fonksiyonu olmadığı için ayrı köy
kabul edilmeyen yerleşmelerdir.
Çiftlik: Geniş bir toprağa sahip olunan tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin
birlikte yapıldığı ve birkaç ailenin yaşadığı yerleşmelerdir.
Geçici Köyaltı Yerleşmeleri Nelerdir?
Yayla: Hayvanların otlatılması için genellikle yaylacıların yaz
başlangıcında çıktıkları alanlardır.Karadeniz,Akdeniz,Doğu Anadolu’da
dağlık sahalarda yaygındır.
Ağıl : Küçükbaş hayvanların barınması için yaıpılan ve genelde eldeki
malzeme ile etrafı çevrilen üzeri açık yapılardır.
D A.İç Anadolu ve Akdedniz’de yaygındır.
Kom: Doğu Anadolu yaygın olan ve hayvancılık faaliyetlerinin yapıldığı
geçici yerleşmedir.
Oba: Küçükbaş hayvancılıkla uğraşan konar göçer ailelerin kurdukları
çadırlardan oluşan yerleşmedir.Batı Toroslar’da yaygındır.
Dalyan: Deniz kıyılarında balıkçılıkla geçimlerini sağlamak amacıyla
küçük koylarda kurulan yerleşmelerdir.
Dam: 15 – 20 evden oluşan, genelde hayvan yetiştirme amacıyla
kurulan, geçici yerleşim birimleridir. Az sayıda Dam yerleşmesi vardır ve
bunlar Ege Bölgesi, Gökçeada ve Bozcaada’da bulunurlar.

Cittaslow / Sakin Şehir: Küreselleşme ve hızlı şehir hayatına karşı 1999 yılında bir yemek
hareketi olarak doğan,uluslararası belediyeler birliğidir.Nüfusu 50 binden az olan sakin
şehirler; kentin özgün mimarisini,gelenek ve göreneklerini ,yerel yemeklerini,tarihsel kimliğini
koruyup ,yaşam kalitesini iyileştirerek kalkınmayı hedefler.Aday kentler 72 kriterden oluşan
bir değerlendirmeye tabi tutulur.
Antalya (Finike) son