Όνομα:Ιωάννης Σαραγάς

Όνομα:Μιχαήλ Γάκης

Πρός:Τμήμα Θεολογίας

Η συμβολή της θεωρίας μάθησης του Jean Piaget στην

εκπαίδευση και τη διδακτική μεθοδολογία

Μάθημα:Εισαγωγή στις επιστήμες της παιδαγωγικής

Διδάσκων:Μάριος Κουκουνάρας Λιάγκης
Τομέας:Συστηματικός
Α.Μ:1230201600017
1230201600127
Αθήνα 2018
Περιεχόμενα

i. Εισαγωγή

ii. Θεωρία Jean Piaget για την γνωστική ανάπτυξη

iii. Κριτική στην Θεωρία του Jean Piaget

iv. Συμβολή του Jean Piaget στην σύγχρονη εκπαίδευση

 ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Ο Jean Piaget υπήρξε μια από τις σημαντικότερες προσωπικότητες που έθεσαν τα

θεμέλια της σύγχρονης παιδαγωγικής . Γεννήθηκε στο Neuchatel της Ελβετίας το

1896. Από μικρός είχε ιδιαίτερο πάθος για την γνώση και ήδη από τα 15 του χρόνια

άρχισε να τον προβληματίζει το ζήτημα της απόκτησης της γνώσης. Έλαβε λαμπρή

μόρφωση καθώς και μελέτησε τόσο βιβλία θετικών επιστημών όπως βιολογία και

ζωολογία παράλληλα δε και έργα φιλοσοφικά του Henri Bergson τα οποία τον

βοήθησαν στην επιστημονική του εξήγηση για τη γέννηση της γνώσης. Ασχολήθηκε

ακόμα και με την εξέλιξη της ανθρώπινης νόησης μέχρι το τέλος της ζωής του.

Από το 1929 ως το 1971 διετέλεσε καθηγητής αγωγής στο πανεπιστήμιο της

Γενεύης ενώ υπήρξε και διευθυντής σε ερευνητικά κέντρα ψυχολογίας. Έκτοτε

συνέγραψε εκατοντάδες άρθρα και πάνω από τριάντα συγγράμματα στα οποία

αναφέρεται στα αποτελέσματα των μελετών του σχετικά με την συμπεριφορά των

νηπίων των παιδιών και των εφήβων. Απεβίωσε το 1980. (Περσελής, 2007, σσ. 57-

58)
 ΘΕΩΡΙΑ JEAN PIAGET ΓΙΑ ΤΗΝ

ΓΝΩΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

Η σημαντικότερη θεωρία του Piaget αφορά την γέννηση και την ανάπτυξη της

γνώσης . Η νόηση λοιπόν γίνεται αντιληπτή μέσω σταδίων τα οποία είναι κοινά για

όλους του φυσιολογικούς ανθρώπους. Αυτά τα στάδια έχουν ως βάση τους νοητικές

δομές οι οποίες είναι αποτέλεσμα της δράσης του ατόμου πάνω στην πραγματικότητα

και εξαρτώνται από την εσωτερική λειτουργία του οργανισμού που είναι ανόμοιο σε

κάθε άνθρωπο. Η εσωτερική αυτή λειτουργιά επηρεάζεται σε κάποιο βαθμό από την

ωρίμανση του νευρικού συστήματος . Ο Piaget θεωρεί ότι αυτή η ωρίμανση

ολοκληρώνεται στην ηλικία ανάμεσα στα δεκαπέντε με δέκα έξι .Η ωρίμανση βέβαια

δεν δημιουργεί νέες δυνατότητες απλώς ελευθερώνει τις ήδη υπάρχουσες οι οποίες

έμεναν στο παρασκήνιο λόγο της μικρότερης ηλικίας . Έτσι λοιπόν οι δυνατότητες

αυτές πρέπει να γίνουν πράξη .

Η κοινωνία μας εξασφαλίζει όσον αναφορά τις γλωσσικές και παιδευτικές

ικανότητες άλλα αυτές έπονται της νόησης. Η εμπειρία όμως που έχει ο κάθε

άνθρωπος σε αντιστοιχία με τον αυθόρμητο πειραματισμό του αναπτύσσουν τις

παραπάνω δομές . Ωστόσο όσο σημαντική και να είναι η εμπειρία εξίσου είναι και η

δράση του ατόμου .Ο συνδυασμός αυτών των δυο μαζί με τα ερεθίσματα του

εξωτερικού περιβάλλοντος μετατρέπει τελικά τις δομές με τρεις τρόπους. Αρχικά

στην προσχολική ηλικία κυριαρχεί η συμμόρφωση και η αφομοίωση . Η πρώτη

άφορα την εισαγωγή της γνώσης στην νοητική δυνατότητα του κάθε ατόμου και

εξαρτάται από τον εξωτερικό περιβάλλον . Η δεύτερη άφορα την πρόσληψη και

αφομοίωση των εξωτερικών ερεθισμάτων και αυτή καθορίζεται από το άτομο. Σε

μεγαλύτερες ηλικίες τέλος είναι η εξισορρόπηση οπού είναι ρυθμιστής μεταξύ των

δυο (αφομοίωσης, συμμόρφωσης) και έχει ως αποτέλεσμα μια ανώτερη γνώση.

(Περσελής, 2007, σσ. 87-90)

Τα στάδια της γνωστικής εξέλιξης που αναφέρει ο Jean Piaget είναι τεσσερα.Αρχίζει

με το αισθησιοκινητικής νοημοσύνης , που ξεκινά από την γέννηση του παιδιού

μέχρι τα δυο του έτη .Σε αυτό το παιδι δεν μπορει να σκέφτεται και να αναπαριστά

νοητικά αλλα λειτουργεί με κριτήριο την αίσθηση . Ακολουθεί το στάδιο της

προεννοιολογικής σκέψης από τα δυο μέχρι τα επτά του χρόνια . Εκεί το παιδί

αναπτύσει την γλωσσα και την ικανοτητα του να αναπαριστά με διάφορους τρόπους

καθώς και σημαδεύεται από μια ταχεία ανάπτυξη της νόησης. Το τρίτο αποκαλείται

από τον Piaget ως στάδιο συγκεκριμένων λειτουργιών από τα επτα μεχρι τα ενδεκα

ετη .Στην περίοδο αυτή το παιδί ξεκινά να χρησιμοποιει την λογική σκέψη του ώστε

να μπορεί να λύσει συγκεκριμένα ηλικιακά προβλήματα που προκύπτουν . Τέλος

είναι το σταδιο των τυπικών λειτουργιών από ενδεκα εως δεκαπεντε οπου πια οι

γνωστικές δομές του παιδιού φτάνουν στο ανώτερο επίπεδο ανάπτυξης και μπορεί να

χρησιμοποιήσει την λογική για να λύσει όλα τα είδη προβλημάτων που το αφορούν.

(Ουάντσγουερθ, 2001, σ. 58)

Ετσι λοιπόν και το θρησκευτικό συναίσθημα δεν απουσιάζει από την θεωρία των

σταδίων της νοητικής εξέλιξης. Σύμφωνα με τον Piaget όταν τα παιδιά γεννιούνται

μέχρι και τα πολύ βρεφικά τους έτη πιστεύουν οτι ο Θεος δημιουργεί τα φυσικά

φαινόμενα και όπως είναι φυσικό τον αντιλαμβάνονται ανθρωπομορφικά . Αυτή η

αντίληψη που έχει το παιδι δεν εμφανίζεται αυθόρμητα αλλα είναι αποτέλεσμα της

αγωγής που είχε λάβει από το σπίτι η το σχολείο και αφορά την θρησκευτικότα. Αρα

το παιδί πριν από τα εξι του χρόνια θεωρεί ότι οι γονείς του εχουν υπερφυσικές

δυνάμεις και είναι παντοδύναμοι και προέρχεται από την σχέση που διέπει το παιδί με
τον εκάστοτε γονέα . Όταν όμως κλείσουν τα εξι τους χρόνια συνηθίζουν να

αντιλαμβάνονται το ψεύδος της μέχρι τοτε θρησκευτικής του αντίληψης αυτό

συμβαίνει γιατί αρχίζει να αναπτύσεται μια <<διανοητική περιέργεια (awakening of

intellectual curiosity)>>η οποια ονομάζεται <<κρίση (crisis)>> (Περσελής, 2007, σ.

70) η οποία είναι και νοητική και ηθική . Αποτέλεσμα αυτού είναι τα παιδιά να

αντιληφθούν ότι παντοδύναμος είναι μονο ο Θεός και συνεπώς το θρησκευτικό

συναίσθημα αγάπης και ασφάλειας που ένιωθαν για τους γονείς να το νιώθουν τώρα

για εκείνον .Ομως υπάρχει μια διαφορά μεταξύ των δυο συναισθημάτων (γονέων-

Θεου) ότι στο συναίσθημα με τον Θεο παρουσιάζεται φόβος και αγάπη ταυτόχρονα

προς τον υπερφυσικό Θεο και ανακύπτει ο σεβασμός. Αυτό πραγματοποιείται όταν

αρχίζει η κοινωνικοποίηση του παιδιού δηλαδή στην ηλικία των επτα. (Περσελής,

2007, σσ. 70-74)

 Κριτική στην Θεωρία του Jean Piaget

Παρόλο που η θεωρία του Piaget είχε μεγάλη απήχηση στον τότε εκπαιδευτικό κόσμο

υπήρξαν αρκετοί ψυχολόγοι και παιδαγωγοί που έκριναν τις αντιλήψεις του Piaget ως

ελλιπείς και πρότειναν μια διαφορετική ερμηνεία των μεθόδων του. Έτσι εντόπισαν

τις εξής αδυναμίες : Αρχικά οι νοητικές δομές και τα στάδια που αποκαλεί ο Πιαζε

ότι έχουν σχέση με το κοινωνικό περιβάλλον δεν λαμβάνουν υπόψη κοινωνικούς

παράγοντες τόσο προσωπικούς όπως οι κοινωνικές εμπειρίες όσο και πιο γενικούς οι

γνώσεις ,η γλώσσα ,η θρησκεία και ευρύτερα το πολιτισμικό πλαίσιο. Επομένως δεν

μπορεί να γίνει διακριτό το μεταίχμιο εξέλιξης ενός στάδιου όταν επηρεάζεται από

τους παραπάνω κοινωνικούς παράγοντες . Ένα παιδί μπορεί να βρίσκεται σε ένα

μεγαλύτερο στάδιο αλλά οι κοινωνικές του καταβολές να το διατηρούν στο

προηγούμενο στάδιο . Έτσι ο Vygotsky αναφέρει <<οι δομές του λόγου που το παιδί

γνωρίζει αποβαίνουν οι βασικές δομές της σκέψης του … η ανάπτυξη της σκέψης

καθορίζεται από την γλώσσα , από τα γλωσσικά εργαλεία της σκέψης και από τις

κοινωνικομορφωτικές εμπειρίες του παιδιού >> (Ρίτσμοντ, 1970, σσ. 148-

149).Επιπλέον άλλη μια αδυναμία είναι ότι οι νοητικες ενέργειες που αναφέρει ο

Piaget φαίνεται να εμφανίζονται ξαφνικά , χωρίς κάποιο υπόβαθρο ή αιτία και να

ειναι γενικευμένες . Έτσι ο J.F.Wohlwill σχολιάζει <<Απομένει ακόμη να αποδειχθεί ο

ρόλος των καθηκόντων – μεταβλητών και αν το μεγαλύτερο πρόβλημα , αυτό της

δυνατότητας γενίκευσης μιας αρχής η μια έννοιας , μπορεί να τύχει ικανοποιητικού

χειρισμού μέσα στο πλαίσιο του μοντέλου που δίνει ο Πιαζέ για τις λογικές

ενέργειες>> (Ρίτσμοντ, 1970, σσ. 149-150).Ακόμη μια αδυναμία εντοπίζεται στην

σύνδεση της <<ισορροπίας>> που αναφέρει ο Πιαζέ (Ρίτσμοντ, 1970, σ. 147) με την

ετοιμότητα για μάθηση. Ο J. Smedslund αναφέρει ότι το στάδιο ισορροπίας κάθε

παιδιού σύμφωνα με την σημερινή έρευνα είναι ακαθόριστο λόγω

πολλών .παραγόντων ,όπως οι πολιτισμικοί, άρα δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή η

ετοιμότητα για μάθηση εφόσον είναι ακαθόριστο το στάδιο αυτό . Άρα η θεωρία του

Piaget σχετικά με το ισορροπιακό μοντέλο συναντάει πολλές αντιστάσεις. (Ρίτσμοντ,

1970, p. 147).Τέλος κριτική δέχτηκε και για το γεγονός ότι πίστευε ότι είναι εντελώς

λάθος να υπάρχουν μαζί στη σκέψη του ανθρώπου τόσο επιστημονικές όσο και

φυσιοκρατικές αντιλήψεις ενώ η μέθοδος που σήμερα προτείνεται είναι το παιδί , ο

έφηβος και ο ενήλικας δια μέσου της εκπαίδευσης να κατανοεί την σχέση και τις

αρχές που αφορούν ζητήματα όπως του νοήματος της ζωής, της ύπαρξης κ.τ.λ. καθώς

και τις επιπτώσεις που μπορεί να επιφέρει μια περίπλοκη θεώρηση. (Περσελής, 2007,

σσ. 117-118).
 Συμβολή του Jean Piaget στην σύγχρονη εκπαίδευση

Ο Piaget πάρα την κριτική την οποία δέχτηκε η θεωρία του από τους συγχρόνους του

παιδαγωγούς αλλά και μεταγενέστερους κανείς δεν αμφισβήτησε την σπουδαία

προσφορά του στο χώρο της εκπαίδευσης και της παιδαγωγικής έρευνας . Η συμβολή

αυτή είναι μεγάλη και αφορά πολλούς κλάδους. Αρχικά η θεωρία του Piaget έφερε

πιο κοντά την ψυχολογία με την εκπαίδευση καθώς μέσω της ψυχολογικής μελέτης

της νοητικής ανάπτυξης του παιδιού γιατροί , ψυχολόγοι και άλλοι επιστήμονες

διάφορων κλάδων ενδιαφέρθηκαν για την εκπαίδευση με αποτέλεσμα τα παιδιά που

είχαν μαθησιακές δυσκολίες κυρίως παρακολούθησης και κατανόησης να έχουν

ενεργότερο ρολό στην εκπαίδευση. Ο Πιαζέ επίσης υποστήριξε την σημαντικότητα

της πειραματικής παιδαγωγικής δηλαδή ο παιδαγωγός έχοντας τις κατάλληλες

ψυχολογικές γνώσεις να προσαρμόσει μέσω πειραμάτων τεχνικές οι οποίες θα

κεντρίσουν το ενδιαφέρον και άρα και την συμμετοχή τον μαθητών με μαθησιακές

δυσκολίες . (Πιαζέ, 2000, σσ. 229-230). Η σημαντικότερη όμως συμβολή του Piaget

είναι ότι υποστήριξε για πρώτη φορά την βιωματική μάθηση . Δεν αρκεί λοιπόν η

αποσπασματική χρήση της γνώσης και η απόκτηση της, αλλά περισσότερο μια άλλη

νέα γνώση η οποία θα αποκτείται μέσω παραδειγμάτων και με την ενεργή συμβολή

των μαθητών μέσα στο περιβάλλον της τάξης καθώς και την συνεργασία μεταξύ των

άλλων μαθητών και του παιδαγωγού ,έτσι λοιπόν η γνώση γίνεται μια διαδικασία

προσωπικής κατασκευής και οδηγεί στην ευκολότερη κατανόηση όλων των μαθητών

και όχι μερικών . (Ουάντσγουερθ, 2001) (Περσελής, 2007) (Πιαζέ, 2000) (Ρίτσμοντ,

1970).Άρα λοιπόν ο Piaget θέτει τα θεμέλια του Γνωσιακού κονστρουκτιβισμού και

φέρνει κοντά τις επιστήμες και την εκπαίδευση ιδιαίτερα τον κλάδο της εξελικτικής

ψυχολογίας και γιαυτό αποκαλείται μέχρι σήμερα ο «Freud» της παιδαγωγικής.

 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Βιβλιογραφία
Ουάντσγουερθ, Μ. Γ. (2001). Η θεωρία του Ζαν Πιαζέ για την γνωστική και τη
συναισθηματική ανάπτυξη: Τα θεμέλια του κονστρουκτιβισμού. Καστανιώτη.

Περσελής, Ε. Π. (2007). Θεωρίες θρησκευτικής ανάπτυξης και αγωγής. Αθήνα: Γρηγόρης.

Πιαζέ, Ζ. (2000). Περί Παιδαγωγικής. (Σ. ΣΑΜΑΡΤΖΗ, Επιμ., & Μ. ΑΒΑΡΙΤΣΙΩΤΗ, Μεταφρ.)
Ελληνικά γράμματα.

Ρίτσμοντ, Π. (1970). Εισαγωγή στον Πιαζέ . Υποδομή.