ÖLÜMLERLE İLGİLİ

İSTATİSTİKSEL YÖNTEMLER
• Bir bölgenin ya da ülkenin sağlık düzeyi
söz konusu olduğunda, ilk akla gelen
ölçüler ölümlerle ilgili olanlardır.
– Bebek ölüm hızı
– 50 yaş ve yukarı ölenlerin tüm ölenlere oranı
– En çok öldüren 10 hastalık listesi
– Doğuştan beklenen yaşam süresi…
• Ölüm istatistikleri sağlık hizmetlerinin
planlanmasında kullanılan değerli verilerdir
• Ayrıca, ülkeler ve bölgeler arası
karşılaştırmalarda da kullanılır.
• Bölgede olan ölümler sayısal ve nitelik olarak
değerlendirilir.
• Elde edilen ölüm istatistikleri yardımıyla sorun
ve öncelikler saptanır.
• Gerekli önlemler alınarak hizmet yeniden
planlanır ve uygulamaya konur.
• Bu bakımdan ölüm istatistikleri sağlık
hizmetlerinin planlanmasında kullanılan
değerli verilerdir.
Veri kaynakları
• Araştırmalar ve nüfus sayımları
• Kayıtlar
– Ölümlerin en geç 10 gün içerisinde nüfus
idaresine bildirilmesi yasal bir zorunluluktur.
• En çok öldüren hastalıklar sırası
Bir ülke ya da bölgenin sağlık düzeyini gösteren
önemli ölçüler arasındadır.
Bu bakımdan ölümlerin değerlendirilmesinde
temel ölüm nedenleri en çok öldürme sırasına
göre dizilerek incelenmelidir.
Sağlık düzeyi iyi olan ülkelerde ilk sıraları
dejeneratif hastalıklar almaktadır.
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Kaba ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Yerel ölüm hızı:
– Bir bölgede ölenlerin hepsi bu bölge
halkından değildir.
– Kaba ölüm hızı formülü ile bulunur.
– Bölgede ölmesine rağmen o bölge halkından
olmayanlar hesaba katılmaz
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Standartlaştırılmış ölüm hızı:
– Nüfusun yaş ve cinsiyet dağılımları bölgelerde
farklı olabilir.
– Nüfusunda yaşlıların oranı fazla olan bir
ülkede sağlık düzeyi yüksek olsa bile, yaşlılar
daha fazla öleceğinden kaba ölüm hızı yüksek
çıkar.
– Bu bakımdan bölgeler arası karşılaştırmalar
bu hız ile yapılmalıdır.
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Yaşa özel ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Cinsiyete özel ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Yaşa ve cinsiyete özel ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Mesleğe özel ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• MORTALİTE HIZI (BİR HASTALIKTAN
ÖLÜM HIZI)
– Genellikle bir yıl için hesaplanır.
– Yaşa özel, cinsiyete özel, yaşa ve cinsiyete
özel olarak hesaplanabilir.
 Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
Genel mortalite hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• MORTALİTE HIZI (BİR HASTALIKTAN
ÖLÜM HIZI)
– Yaşa özel mortalite hızı
– Cinsiyete özel mortalite hızı
– Yaşa ve cinsiyete özel mortalite hızı
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• BEBEK ÖLÜM HIZI:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• BEBEK ÖLÜM HIZI:
– Her bin canlı doğuma karşı kaç bebeğin daha
bir yaşına girmeden (0-364 günlük iken)
öldüğünü gösterir.
– Bir bölgede ana-çocuk sağlığı hizmetlerinin iyi
yürütülüp yürütülemediğini göstermek için
kullanılan ölçüdür.
– Tüm ülkelerce benimsenmiştir.
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• BEBEK ÖLÜM HIZI:
– Bu hızı iki ayrı zaman diliminde incelemek
daha uygundur.
• Neonatal dönem (0-27 günlük)
• Postneonatal dönem (28-364günlük)
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Neonatal ölüm hızı:
– Bu hızı da iki ayrı dönemde incelemek
gerekir.
• Erken neonatal dönem (0-6 günlük)
• Geç neonatal dönem (7-27 günlük)
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Erken neonatal ölüm hızı:

• Geç neonatal ölüm hızı:

Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Postneonatal ölüm hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Ölü doğum hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Perinatal hızı:
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• Ana ölüm hızı:
– Ana ölüm hızı, gebeliğe ya da doğuma bağlı
bir nedenden kadının ölmesidir.
– Düşük yaptığı için ya da gebeliğe bağlı
herhangi bir nedenden, doğum esnasında
ölümleri ve lohusalık süresindeki ölümleri
kapsar.
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• ORANTILI ÖLÜM HIZI:
– Yaşa göre orantılı ölüm hızı:
• Herhangi bir yaş ya da yaş grubunda görülen
ölümlerin toplam ölümler içerisindeki (toplam ölümler
içerisindeki) payını gösteren ölçüdür.
• Sağlık düzeyini gösteren önemli ölçülerdendir.
• Özellikle 50 yaş ve üzeri ölümlerin payının diğer
ölümler içinde en büyük yüzdeye sahip olması
beklenir (Sağlık düzeyi iyi olan ülkelerde bu oran
%90 ve üzerindedir).
• Genellikle 0-4, 5-49 ve 50+ yaş grupları için
hesaplanır.
Ölümlerle ilgili hız ve oranlar
• ORANTILI ÖLÜM HIZI:
– Belirli bir ölüm nedeninin toplam ölümlere
göre yüzdesidir.