УНИВЕРЗИТЕТ ГОЦЕ ДЕЛЧЕВ - ШТИП

ФАКУЛТЕТ ЗА ПРИРОДНИ И ТЕХНИЧКИ НАУКИ

НАСОКА: Индустриска логистика – Кавадарци

Семинарска работа по предметот:

ИНТЕЛИГЕНТНИ ТРАНСПОРТНИ СИСТЕМИ

ТЕМА :

ТЕХНОЛОГИИ НА ИНТЕЛИГЕНТНИ ТРАНСПОРТНИ

СИСТЕМИ

Ментор : Изработил :
Проф. Д-р Стојанче Мијалковски Горан Игнатов
индекс број – 133454

Кавадарци - Ноември - 2023

 СОДРЖИНА

ВОВЕД ............................................................................................................................3

1. ИНТЕЛИГЕНТНИ ТРАНСПОРТНИ СИСТЕМИ.........................................................5

2. ТЕХНОЛОГИИ НА ИТС..............................................................................................8

2.1. Безжична комуникација........................................................................................8

2.2. Податоци за пловечки автомобил......................................................................9

2.3. Технологија на сензори......................................................................................10

2.4. Видео за откривање возило..............................................................................10

ЗАКЛУЧОК.....................................................................................................................14

КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА........................................................................................16

2
ВОВЕД

Интелигентните транспортни системи во сообраќајот се повеќе се

воведуваат во повеќето развиени земји со цел на крајот да се олесни протокот на
сообраќај и, се разбира, да се подобри безбедноста на протокот на сообраќај.
Имено, повеќето од поразвиените земји се веќе добро етаблирани со употребата
на ИТС, а не само во сообраќајот. ИТС е понова технологија која се користи во
различни гранки и аспекти за подобрување и забрзување на различни сложени
процеси.

Интересот за ИТС доаѓа од проблемите предизвикани од сообраќајниот

метеж и синергијата на новата информатичка технологија за симулација, контрола
во реално време и комуникациски мрежи.

Безбедноста и квалитетот на сообраќајот се главните фактори за

воведувањето на оваа технологија. Се верува дека целосното воведување ќе
придонесе за намалување на бројот на сообраќајниот метеж и времето на чекање,
а што е уште поважно, за намалување на бројот на сообраќајни незгоди и жртви.

Сообраќајот е превоз на луѓе, стоки и информации од едно до друго место.

Сообраќајот се состои од: инфраструктура (патишта, железници, аеродроми,
пристаништа...), возила (патни возила, железнички возила, авиони, бродови...) и
операции (светла, знаци, контрола на летање). Транспортот е поделен на копнен,
воздушен и воден транспорт. Копнениот транспорт вклучува патен и железнички
транспорт, а водениот транспорт вклучува речен и поморски транспорт.

Сообраќајот е дефиниран во транспортното инженерство во три различни сетила:

1. Најширок термин/смисла: Сообраќајот генерално значи однос меѓу луѓето

(„социјален сообраќај“)

2. Во потесна смисла: Сообраќајот припаѓа на т.н економско-финансиска

категорија (ова се однесува на платежни трансакции, трговски трансакции, стоки и
нестоки)

3
3. Во најтесна смисла: Сообраќајот ги опфаќа сите операции и комуникации
поврзани со транспортот

Транспортот е специјализирана дејност која користи транспортни

инфраструктури и надградби за производство на транспортни услуги. Синоним за
превоз е транспортот, кој има речиси идентично значење.

Транспорт или транспортна услуга е движење на луѓе и стоки од едно до

друго место. Начините на транспорт се воздушни, железнички, патни, водни,
кабли, цевководи и простор. Транспортните полиња можат да се поделат на три
гранки: транспортна инфраструктура, возила и транспортни операции. Не може да
се складира, конзервира или да се нуди на пазарот бидејќи нема материјална
форма, како што е случајот со самото стоковно производство.

Основните елементи на развојот на транспортот се средствата за работа,

предметот на работа и работната сила, односно самата работа.

Низ историјата, имало различни фази во транспортниот процес. Тие фази се

однесуваат на начинот на работа и развој и унапредување на работната
технологија што се користи во процесите. Фазите може да се поделат во четири
групи:

1. Мануелизација - најниско ниво на развој на транспортната технологија; во таа

фаза за производство на транспортната услуга се користи само физичката
енергија на луѓето или животните

2. Механизација - се поврзува со откривањето на парната машина и користењето

на механичка енергија. Во таа фаза човекот врши подготвителни и завршни
операции, а транспортот се врши механички со помош на машини.

3. Автоматизација - првите системи во кои човекот го надгледува процесот што го

дизајнирал

4
4. Автоматизација (роботика) - денешно ниво на развој на транспортното
инженерство - машините ги програмираат сите идеи до реализација. Овде
најдалеку одеше патниот сообраќај.

1. ИНТЕЛИГЕНТНИ ТРАНСПОРТНИ СИСТЕМИ

Терминот Интелигентен транспортен систем (ИТС) се однесува на напорите

да се додаде информациска и комуникациска технологија на транспортната и
технологијата на возилата во обид да се управуваат факторите кои обично се во
конфликт едни со други, како што се возилата, товарите и рутите за подобрување
на безбедноста.

Интересот за ИТС доаѓа од проблемите предизвикани од сообраќајниот

метеж и синергијата на новата информатичка технологија за симулација, контрола
во реално време и комуникациски мрежи. Сообраќајниот метеж се зголемува
насекаде низ светот како резултат на зголемената моторизација, урбанизацијата,
порастот на населението и промените на населението. Метежот ја намалува
ефикасноста на транспортната инфраструктура и го зголемува времето на
патување, загадувањето на воздухот и потрошувачката на гориво.

Владините активности на полето на ИТС - особено во Соединетите

Американски Држави - дополнително се мотивирани и согледани од потребата за
национална безбедност. Многу од предложените ITS системи вклучуваат надзор
на патиштата, што е приоритет за националната безбедност. Финансирањето за
многу системи ќе дојде директно преку или со одобрение од државните
безбедносни организации. Понатаму, ITS може да игра улога во брзината на
масовна евакуација на луѓето во урбаните центри, во случаи како што се
природни катастрофи или закани. Голем дел од инфраструктурата и планирањето
се вклучени во нејзините паралели и потреби за националните безбедносни
системи.

5
 Во развиениот свет, миграциите на населението од руралните кон
урбанизираните живеалишта напредуваа поинаку. Многу области во земјите во
развој се урбанизирани без значителна моторизација. Во области како што се
Сантијаго, Чиле и слични, високата густина на населеност е поддржана од
мултимодални системи. Мал дел од населението може да си дозволи автомобили.
Автомобилите во голема мера го зголемуваат метежот во мултимодалниот
транспортен систем. Тие, исто така, произведуваат значителни количини на
загадување на воздухот, претставуваат значителен безбедносен ризик и
создаваат чувство на нееднаквост во општеството.

Другите делови од светот во развој, како што е Кина, ќе останат главно

рурални, но брзо се урбанизираат и индустријализираат. На тие простори се
развива моторизираната инфраструктура заедно со моторизацијата на
населението. Градската инфраструктура се развива брзо, давајќи можност да се
изградат нови системи кои го вклучуваат ИТС во рана фаза.

Интелигентен транспортен систем (ITS) може да се дефинира како

управувачка и информациско-комуникациска (кибернетска) надградба на
класичниот сообраќаен и транспортен систем, со што се постигнува значително
подобрување на перформансите, протокот на сообраќај, поефикасен транспорт на
патници и стоки, подобрување на безбедност во сообраќајот, удобност и заштита
на патниците, мало загадување на животната средина итн. ITS има значење на
нов критички термин кој го менува пристапот и трендот на развој на сообраќајната
наука и технологија на транспорт на луѓе и стоки така што растечките проблеми на
сообраќајниот метеж, загадувањето на животната средина, ефикасноста на
транспортот, безбедноста и заштитата на луѓето и стоките во сообраќајот
ефективно се решава.Во оваа смисла, интелигентниот пат претставува
кибернетска и информациско-комуникациска надградба на класичните патишта
така што покрај основните физички функции се постигнуваат подобри
информации за возачот, контрола на сообраќајот, безбедносни апликации итн.

ITS е систем кој доставува услуги и информации до корисниците преку

дистрибуиран информациски систем користејќи интерфејси погодни за корисници

6
или мобилни, без разлика дали се во приватниот или јавниот сектор. ITS системот
мора да биде конвергентен и отворен, нудејќи од една страна примена на
различни интерактивни и мултимедијални технологии, а од друга страна
гарантирајќи го интегритетот на операциите низ целата географска област, од
микролокации, градови до региони, земји и континенти. Главната цел на
имплементацијата на интелигентен транспортен систем е подобрување на
квалитетот на сообраќајот и транспортот, подобрување на искуствата на возачите
и патниците, подобрување на процедурите поврзани со патувањата на луѓето,
размена на стоки и услуги и зголемување на севкупната транспарентност на
информациите за сообраќајот. Затоа, главната цел на градењето на ИТС е
интеграција на системи кои ќе го подобрат патувањето и транспортот преку
поефикасно и побезбедно движење на луѓе, стоки и информации, со поголема
мобилност, поголема ефикасност на горивото и помало загадување на животната
средина, т.е. побезбеден екосистем како целина. Во согласност со главната цел,
може да се дефинираат посебни цели кои ја опишуваат и појаснуваат широчината
што ја покриваат ИТС системите: зголемување на работната ефикасност и
капацитет на транспортниот систем, зголемување на мобилноста на луѓе и стоки,
спречување и намалување на несреќи и штети предизвикани од транспорт,
намалена потрошувачка на енергија и долгорочна контролирана заштита на
животната средина. Исто така, треба да се забележи дека постоечките
сообраќајни системи имаат и одредени својства на интелигенција од самата
логика, бидејќи тоа е по правило, луѓето се дел од тој систем, но интелигенцијата
и комуникацијата помеѓу возилата и предметите не се соодветно вмрежени и
систематски организирани. Основното јадро на ITS се состои од системски
менаџмент и ИТ-комуникациски решенија вградени во мрежната инфраструктура,
возила, контролни центри и различни комуникациско-компјутерски терминали.
Развојот на сообраќајот преку класична изградба на инфраструктура доведе до
проблеми на ефикасност и барања за нови координирани решенија во патниот и
другите гранки на сообраќајот и нивни интерфејси со пристаништата,
железницата, логистиката итн. сообраќајни и транспортни системи.

7
 Слика 1: Едноставен пример за ITS

2. ТЕХНОЛОГИИ НА ИТС

Интелигентните транспортни системи се разликуваат по применетите

технологии; од основните контролни системи како навигација со автомобил,
контрола на сообраќајниот сигнал, системи за управување со контејнери,
променливи патни знаци, автоматско препознавање на регистарски таблички или
камери за брзина, потоа како што се безбедносни системи и понапредни
апликации кои интегрираат податоци во живо и повратни информации од бројни
други извори, како што се упатства за паркирање и информациски системи,
временска прогноза, системи за одмрзнување на мостовите и слично.
Дополнително, еволуирале техники за да овозможат напредно моделирање и
споредба со историските основни податоци. Понатаму, ќе бидат опишани некои од
составните технологии кои вообичаено се имплементираат во ITS.

2.1. Безжични комуникации

Различни форми на безжични комуникациски технологии се предложени за

интелигентни транспортни системи.

8
 Комуникацијата со радио модем на UHF и VHF фреквенции е широко
користена за широк опсег на комуникации. Комуникации со краток дострел
(помалку од 500 метри) може да се постигнат со помош на протоколот IEEE
802.11, особено TALAS. Теоретскиот опсег на овие протоколи може да се прошири
со користење на мобилни ад-хок мрежи или вмрежување.

За подолг опсег на комуникација, се предлага употреба на инфраструктурна

мрежа, како што е WiMAX (IEEE 802.16), Глобален систем за мобилни
комуникации (GSM) или 3G. Комуникации со долг дострел со користење на овие
методи се добро воспоставени, но, за разлика од краток дострел, овие методи
бараат обемна и многу скапа инфраструктура за имплементација. Недостига
консензус за тоа каков бизнис модел треба да ја поддржи оваа инфраструктура.

2.2. Пловечки автоматски податоци

Floating car data (FCD), исто така познат како floating cell data, е метод за
одредување на брзината на сообраќајот на патната мрежа. Се заснова на
собирање податоци за локација, брзина, насока на движење и информации за
времето од мобилните телефони до возилата во движење. Овие податоци се
суштински извор за информации за сообраќајот и за повеќето Интелигентни
транспортни системи (ITS). Тоа значи дека секое возило со активен мобилен
телефон делува како сензор за патните мрежи. Врз основа на овие податоци,
може да се идентификува сообраќајниот метеж, да се пресмета патувањето,
односно должината на патувањето и брзо да се генерираат сообраќајни извештаи.

Со мерење и анализа на мрежните податоци, користејќи триангулација,

совпаѓање на шаблони или сектор за статистика на станици - во анонимизирана
форма - податоците се трансформираат во точен проток на информации за
сообраќајот. Со поголем метеж, има повеќе автомобили, повеќе мобилни
телефони, а со тоа и повеќе сонди. Во метрополите, растојанието помеѓу
антените е пократко и затоа точноста се зголемува. Нема потреба да се гради
крајпатна инфраструктура, може да се користи само постојната мобилна

9
телефонска мрежа. Во некои урбани области, се користат RFID сигнали од
транспондери ETC. Технологијата за податоци за пловечки автомобил нуди
големи предности во однос на постоечките методи за мерење на сообраќајот:

• значително поевтино од сензор или камера

• поголема покриеност: сите места и улици

• побрза инсталација (без работна зона) и помалку одржување

• работи во сите временски услови, вклучително и обилен дожд

Времето на патување и податоците за автопатот исто така се собираат со помош

на сензори базирани на технологијата Bluetooth.

2.3. Технологии за сензори

Технолошкиот напредок во областа на телекомуникациите и

информатичката технологија во комбинација со состојбата на микрочипови, РФИД
(Радио-фреквентна идентификација) и евтината интелигентна технологија за
сензори за светилници ги подобрија техничките способности што ќе ги олеснат
придобивките од безбедноста на возачот за интелигентните транспортни системи
на глобално ниво .

Инфраструктурните сензори се неуништливи (како рефлектори на пат)

уреди кои се инсталирани или инсталирани на патот или во непосредна близина
на патишта (згради, столбови, знаци) како задолжителна инфраструктура и можат
рачно да се користат при превентивна изградба или одржување на патиштата.

2.4. Видео за откривање возила

Мерењето на протокот на сообраќај и автоматското откривање инциденти

со помош на видео камери е друга форма на откривање возила. Бидејќи

10
системите за видео детекција, како оние што се користат за автоматско
препознавање на регистарски таблички, не вклучуваат инсталирање на која било
од компонентите директно на коловозот, овој тип на систем е познат како
„ненаметлив“ метод за откривање сообраќај. Камерите обично се монтираат на
столбови или структури над или покрај коловозот. Повеќето системи за откривање
видео бараат некоја почетна конфигурација за да го „научат“ процесорот на слики.
Ова обично вклучува внесување познати мерења како што се растојанието помеѓу
линиите или висината на камерата над тротоарот. Еден процесор за откривање
видео може да детектира сообраќај од една до осум камери истовремено, во
зависност од марката и моделот.

Неодамна, некои држави почнаа да експериментираат со променливи

ограничувања на брзината кои се менуваат врз основа на застојот на патиштата и
слични фактори. Целта е секако да се намали бројот на сообраќајни незгоди и да
се олесни одвивањето на сообраќајот. Се прави напор да не се менува
ограничувањето на брзината во лоши услови, туку истото да се применува и
регулира во добри услови.

Слика 2: Пример за систем кој ги регулира променливите ограничувања на брзината на

патиштата

11
 Значителен број тешки сообраќајни незгоди се предизвикани од големата
брзина на возилата која не е прилагодена на патот и моменталните услови на
сообраќајот. Затоа, контролата на брзината е една од најважните мерки за
зголемување на безбедноста на патиштата.

Во сегашната практика, повеќето процедури за контрола на брзината на

возилото се засноваат на мерење на моменталната брзина на одредени точки на
патот. На овој начин, до одреден степен, возачите можат да бидат принудени да
возат побавно во близина на контролните пунктови, но се поставуваат прашања:
како да се обезбеди рамномерен проток на сообраќај на подолгите делови од
патот и да се создаде култура кај возачите за почитување на сообраќајните
правила и знаци за ограничување на брзината.

Компанијата Peek развила систем за автоматско препознавање и следење

на возилата, кој меѓу другото се користи и за контрола на брзината врз основа на
принципот на откривање возила и мерење на просечната брзина на патните
делови.

Слика 3: Принципот на читање на симболите на регистрацијата

На мерните места возилата се детектираат и снимаат и се врши автоматско

оптичко препознавање на регистарските таблички. Податоците од мерните места
се испраќаат до централниот сервер, кој ја пресметува просечната брзина на сите
возила на секој дел врз основа на податоците за возилото, времето и поминатото

12
растојание. Ако возилото ја надмине максималната дозволена брзина, се создава
прекршок. Обработката на прекршоци може да биде автоматска (системот
генерира билет за возачот користејќи податоци од полициската база на податоци)
или рачно (оператор на компјутерот на Back-office). Системот овозможува и
автоматско испраќање податоци до полициската патрола за возила кои ја
надминале дозволената брзина или се на списокот на возила по кои се трага.

Предности на системот за автоматска контрола на просечната брзина во однос на

класичните методи:

- Можно е да се контролира брзината на многу поголема површина (произволно

големи делови)

- Возачите не можат да ги избегнат контролните пунктови (забавување, одење

наоколу)

- Контролата на брзината се врши 24 часа на ден

- Постигнат е ефектот на изедначување на брзината на возилата на поголемите

делови од патот, со што значително се зголемува безбедноста на учесниците во
сообраќајот, се намалува застојот и стресот на возачот, бучавата и загадувањето
на животната средина

- Поправеден начин на контрола и казнување на возачите

- Обработката на прекршоци и глоби е автоматизирана

13
ЗАКЛУЧОК

Еден од основните проблеми на современиот свет е секако сообраќајот и

неговото вртоглаво зголемување речиси од ден на ден. Како резултат на тоа,
постои побарувачка за развој на сè поголеми површини за патишта, и соодветно
на тоа, нови технологии кои би можеле да ја контролираат и водат таквата маса.

Поради оваа причина, ITS се покажа како идеално решение за контрола на

сообраќајниот хаос. Како што беше речено, ова не се обидува да ја поништи целта
на класичните методи на контрола, односно полициската служба и слично, туку
напротив се обидува да им помогне. Брзината и ажурираниот пренос на податоци
на ITS системот е едноставно неопходност во секој поголем и поразвиен
сообраќаен центар.

Нова област, т.е. ИТС изразува нов пристап и примена на напредни

менаџмент и технолошки решенија, кои се стремат да постигнат поголема
безбедност, ефикасност и доверливост на транспортот, а во исто време го
намалуваат влијанието врз животната средина и општеството.

Ефективноста на примената на овој систем е најочигледна во брзината на

реакција во инцидентни ситуации. Имено, во земјите кои долги години го
применуваат овој систем, се покажа дека е намален бројот на сообраќајни незгоди
и жртви на патиштата. ITS брзо и детално ги пренесува шифрите на локацијата на
областа каде што се случила несреќата и како најблиската единица за помош
може да стигне до целата локација. Особено е ефикасен на автопати и патишта со
голем дневен сообраќај, патишта до кои е тешко пристапен итн. Многу земји сè
уште вршат истражување на овој систем за да може да се подобри и унапреди
што е можно поскоро и да биде достапен за воведување на сите патишта каде
што сообраќајот е голем и бара зголемено внимание. Секако, како што веќе беше
споменато, тоа не би ги намалило активностите на службите кои вршат редовни
сообраќајни контроли, но секако би им помогнало во откривањето на локацијата
на несреќата и можноста да излезат на терен за да им помогнат на настраданите.

14
Затоа, целта е да им се овозможи на луѓето безбедно и брзо движење низ
патиштата, побезбедно да стигнат до својата дестинација и што е можно повеќе
да се избегне чекање и создавање гужви и колапс во сообраќајот.

15
 КОРИСТЕНА ЛИТЕРАТУРА

1. Cerovac, V.; Tehnika i sigurnost prometa, Fakultet prometnih znanosti,

Zagreb, 2001.

2. Županović, I.; Tehnologija cestovnog prometa, Sveučilište u Zagrebu, Fakultet

prometnih znanosti, Zagreb, 1994.

3. Internet izvori

16