Pinagmulan ng Lipunan ni Rizal
Pilipinas at China. Malaki ang naiambag nila sa
Don Domingo Lam-co isang mangangakal na
nagmula sa rehiyon ng Chinchew, China. 1690 siya
ay napadpad sa Manila ngunit bago paman ito
dumating sa Manila ay mayroong nasyang alam
patungkol sa relihiyong Kristiyanismo at nong
1697 siya ay bininyagan sa simbahan ng San
Gabriel at kinuha ang kastilang pamgalan na
Domingo. Napangasawa niya si Inez dela Rosa na
isa ring mestizang intsek na nagmula sa Chinchew.
Makalipas ang 30 taong ikinasal sila sa pareho ring
simbahan kung saan bininyagan si Don Domingo
Lam-co, sila ay nagkaroon ng anak na babae na
namatay limang araw matapos itong isilang, ito ay
na sundan ng anak na lalaki si Francisco Mercado
na ang pangalan ay nagmula sa kanyang tiyuhin na
kaparehas niya ang pangalan. Sa panahong iyon ay
uso pa ang deskriminasyon sa mga Tsino kaya para
makalaya sa prejudismong ito ay pinalitan ni
Francisco ay kanyang apilyedo ng Mercado, at ito
ay nababagay sa kaniya dahil siya ay isang
negosyante. Ang pamilya nila ay kilalang
mangangalakal noon sa bayan ng Biñan, Laguna.
Ang mga Tsinong Mestizo
Ang kasaysayan ng mga Intsik na naninirahan sa
Pilipinas sa panahon ng pamumuno ng mga Espanyol
ay malapit na nauugnay sa buhay ni Jose Rizal.
Kasama rin sa ating pag-aaral ang
kontribusyon ng mga magkakahalong Tsino sa
sektor ng ekonomiya ng bansa, na naging dahilan
ng pagdami ng mga mangangalakal mula sa ibang
bansa at ang kanilang partisipasyon
pandaigdigang kalakalan, gayundin ang
kontribusyon ng mga Indio tungkol
pananampalatayang Pilipino. noong panahon ng
dominasyon ng mga Espanyol. Bibigyan din natin ng
pansin ang mga resulta ng pagtaas ng populasyon
ng mga magkahalong lahi na Intsik at Indio sa
bansa, sa hindi maintindihan na antas.
Ang lahi ng Tsino ni Jose Rizal ay nagmula sa
angkan ng kanyang ina, si Manuel de Quintos, na
ang lolo sa ina ay isang kilalang abogado sa
Maynila. Lumipat sa Biñan. at naging may-ari ng
domain ng Dominican. Ang nag-iisang anak na lalaki
ni Domingo Lam-co, ang batang si Francisco (lolo
sa tuhod) ni Rizal ay isang liberal at naging
prominente sa Biñan hanggang siya ay naging
kapitan ng lungsod noong 1783.
Noong ika-15 siglo, nanirahan sa lugar na ito ang
mga Chinese na may halong lahi rehiyon, lalo na sa
Luzon. At salamat sa kalakalan sa Pilipinas, naging
napakasaya ng regular na komersyal at kultural na
relasyon sa mga Tsino.. Sa panahon ng Dinastiyang
Song (960-1279), nagsimula ang ugnayan ng
ekonomiya at buhay panlipunan ng Pilipinas.
Sa pagdating ng mga Espanyol sa Pilipinas noong
mga 1560, ito ay tila isang bagong pagkakataon para sa
mga Tsino. Noong 1603, 32 taon matapos kilalanin
ang Maynila bilang kolonya ng Espanya, mayroon
itong humigit-kumulang 20,000 residente ang
sa populasyon ng Tsino kumpara sa 1,000 Espanyol.
mga
sa Apat na klasipikasyon ng mga Tsino ayon sa
pamahalaan ng Espanyol sa Pilipinas:
1. Mga hindi nagbabayad ng kontribusyon (mga
espanyol at Mestizong mga Espanyol)
2. Indios (mga Malay na naninirahan sa kapuluan o
mga Pilipino)
3. Mga Tsino
4. Tsinong Mestizo
Ang huling tatlong grupo ay itinuturing na
"tribute-paying" na mga lupon, ngunit ang halaga
na kanilang binabayaran ay iba, tulad ng natanggap
na serbisyo. Ang mga Indian ay karaniwang
nagbabayad ng pinakamababang halaga, habang
ang mga halo-halong lahi na Tsino ay doble ang
halaga na binabayaran ng mga Indian.
Kung ang ama ay isang Tsino at ang ina naman ay
isang india o mestizo maituturing na isang Tsinong
mestiso ang kanilang anak. Dahil ang ama ni Rizal
na si Francisco ay Indio na may dugong Tsino kaya
ating mahihinuha na si Rizal ay isang Tsinong
Mestizo. Kapag siya ay nagpakasal sa isang Indio,
siya at ang kanyang mga anak ay mababahagi sa
klasipikasyong Indio. Ang katayuan ng isang babae
ay nakasalalay sa kanyang kasal. Ang kahulugan ng
sistemang ito ay nananatiling pare-pareho ang
bilang ng mga lalaking legal na miyembro ng
magkahalong lahi.Batay sa kanunu-nunuan, Si Rizal
ay kabilang sa ika-limang henerasyon ng mga
Tsinong Mestiso. Samakatuwid, ang mga
kababaihan sa mga grupo ng halo-halong lahi ay
maaaring magbago ng katayuan, ngunit ang mga
lalaki ay hindi.
Ang pag-usbong ng mga Tsinong Mestizo sa
Pilipinas ay mababatid sa pamamagitan ng tiyak na
kasaysayan ng mga Tsino sa Pilipinas.
Pinamahalaan ng mga mangangalakal na Tsino ang
mayaman na kalakalan sa pagitan ng Maynila at
baybayin ng Tsina at namahagi ng mga import mula
sa Tsina sa rehiyon ng gitnang Luzon, hanggang sa
hilagang bahagi ng Luzon. Nang dumating ang mga
Espanyol sa Pilipinas noong 1521, ang mga Tsino
ang naging pinakamahalagang manlalaro sa
ekonomiya ng bansa. Natupad ang utos na paalisin
ang mga Intsik sa Pilipinas, ngunit naniniwala si
Gobernador Dasmariñas na maging malaki ang
pagkawala ng mga Kastila na naninirahan sa
Maynila, kaya isang maliit na grupo ng mga Intsik
ang nagbalik upang magpatuloy ang serbisyong
pang-ekonomiya. Ang mga Intsik ay naninirahan
malapit sa mga kolonya ng Espanyol, tumulong sa
iba't ibang paraan: paghahanda ng pagkain, maliliit
na mangangalakal at manggagawa.Noong 1594,
kinilala ang Binondo bilang isang lungsod ng Tsina.
Sa una, walang mga isyu sa relihiyon o kultura ang
lumitaw, ngunit ang kasigasigan ng misyonero ng
mga Spanish Dominican ay naging isang uri ng
laboratoryo ang Binondo kung saan nagtatag ng
isang komunidad ang mag-asawang Chinese
Catholic.
Sa paglipas ng panahon, habang lumalaki ang
populasyon ng iba't ibang lahi, pinutol nila ang
ugnayan sa mga Intsik at nagtatag ng kanilang
sariling mga tao. Noong ika-17 siglo, nilayon ni
Binondo na tanggapin ang mga Katolikong Tsino at
ang kanilang mga ninuno. Ngunit nagsimula ring
manirahan ang mga Indio sa Binondo. Noong 1741,
kinilala ang mestisong Tsino bilang kakaiba sa
Pilipinas. Sa Visayas, mas marami ang mga
mestisong Tsino kaysa sa Cebu, pero may ilan din
sa Antique. Kaya, 90% ng populasyon ng halo-
halong lahi ay matatagpuan sa Luzon at ang
natitirang 10% ay nakakalat sa ibang mga isla
kabilang ang Cebu, Iloilo, Samar at Capiz.Noong
kalagitnaan ng ika-19 na siglo, naging matatag ang
kalagayang pang-ekonomiya at panlipunan ng mga
Tsino sa Pilipinas at noong 1750-1850, Ito ay
humantong sa mga pagbabago sa kanilang
heograpikal na pamamahagi. Inorganisa ang
"Gremio de Mestizo de Binondo" noong 1741. Kaya
naman sapat na ang kanilang bilang upang maitatag
at maiuri ang kanilang sibilisasyon sa tatlong
lalawigan ng Luzon: Tondo, Bulacan at Pampanga,
na sa buong Pilipinas ay 60% Mestizos. Sa Tondo
lamang, pinagsama-sama nito ang 30% ng
populasyon. Bagama't malaki pa rin ang populasyon
sa Luzon, lumitaw din sila sa Abra, lalo na sa
Nueva Ecija.
Sa larangang pang-ekonomiya, naging malakas ang
kanilang interes sa lupa at nagawa nilang
monopolyohin ang domestic trade, lalo na kapag
ang kalaban nila ay ang gobernador ng probinsya.
Ayon kay Bowring, sa kanyang pagbisita sa bansa,
nalaman niya na ang mga mestisong Tsino ang
pinaka masipag at matipid na tao at malaki ang
naiambag nito sa ekonomiya ng lahat ng Pilipino.
Sina Mestizo at Intsik ang monopolyo ng tingian
na kalakalan sa Maynila. Dahil sa yaman at
pamamaraan ng mga mestizo, sila ay naging modelo
sa paraan ng pananamit ng mga tao sa Maynila at
iba pang kalapit na lugar. Aktibo rin sila sa mass
commerce ng lungsod. Dahil sa malakas na
impluwensya ng mga mestizo sa larangan ng
ekonomiya, nakilala ang Pilipinas sa maraming
bahagi ng mundo. Ang mga mestizo ang dahilan ng
kaunlaran ng Cebu. Ang mga produkto ay iniluluwas
sa mga lokal na dayuhang pamilihan gayundin sa
mga bansang nagsimula nang maghanap ng mga
pamilihan sa Pilipinas.Sa paglaki ng populasyon ng
lahing mestizo, tumaas din ang kanilang
kontribusyon sa ekonomiya at kasikatan ng bansa.
Ang mga Mestizo mula sa ibang bahagi ng Visayas
ay nagmamay-ari ng kanilang sariling mga barko at
namuhunan sa kalakalan. Mula sa Cebu, nagpadala
sila ng mga kinatawan sa silangang Leyte at
Samar, timog Caraga at Misamis, kanlurang
Negros at Panay upang bumili ng mga produktong
ibebenta sa mga dayuhan sa Maynila.
Sa pag-angat ng mga mestizo sa mga posisyon ng
kayamanan at prestihiyo, ang kanilang relasyon sa
mga Indian ay naging dahilan ng pagtaas ng pag-
aalala para sa mga Kastila. Ngunit hindi lahat ng
Indio ay humahanga sa mestizo. Hiwalay ang
Indios at Metis. Sa panahong ito, noong
kalagitnaan ng ika-19 na siglo, nagsimulang
magsagawa ng pananaliksik sa tema ng “divide and
rule” gamit ang mga akda ng mga Kastila. Ang utak
at pera ng mga mongrel ay hindi maihahambing sa
halaga ng lakas ng mga Indian. Ang malayang
kalakalan ay lumikha ng pagkakataon na gawing
isang kapaki-pakinabang na kolonya ang Pilipinas
para sa Espanya. Ang mga hiwalay na gremio ay
dapat mapanatili at ang kanilang kompetisyon ay
hinihikayat hangga't maaari.
Ugnayan ng Agraryo at ang mga Lupain ng mga - Sa kabilang banda, ang mga magsasaka ay
Prayle nakatira sa mga lugar sa labas ng munisipyo.
- Noong ika-20 siglo, ang "monastic haciendas"
ang pangunahing anyo ng panunungkulan sa lupa sa
 Pinagmulan ng mga Lupain ng mga Prayle
paligid ng Maynila.
- Ipinamahagi ng mga Espanyol ang lupa sa mga
- Sa loob ng 333 na taon ng pagsakop ng mga
conquistadores sa Manila noong ika-16 at ika-17
Espanyol sa Pilipinas, ang mga lupain ng mga Prayle
siglo.
(mga paring Espanyol) ay kinuha ang halos 40% ng
mga lupain sa apat na probinsya ng katagalugan:
- May mga Espanyol na hindi masyadong
Bulacan, Tondo, Cavite, at Laguna de Bay.
interesado sa kanilang mga lupa at ipinagbibili ito
sa kapwa nila Espanyol o sa mga tao sa sektor ng
- Ang mga lupain ng mga Prayle ay naglaro ng
panrelihiyon.
mahalagang papel sa mga pag-aalsa at rebolusyon
noong 1896, ayon sa kasaysayan.
- Ang mga tao sa sektor ng panrelihiyon ay
nakakuha rin ng mga lupa, kabilang ang mga binili
- Sa mga probinsiyang ito, may apat na sektor ng
mula sa mga Espanyol.
panrelihiyon na nagmamay-ari ng dalawampu't
isang hacienda, na may Dominicans na may
- Mayroong mga Pilipino na nagbibigay o
sampung hacienda bilang pinakamalaki.
nagbebenta rin ng lupa, bagamat mas maliit ito
kaysa sa mga lupaing Espanyol.
- Ibinukas din ang ilang hacienda ng mga
Augustinians, ang St. John sa Bulacan, at ang mga
- Ang mga dating pinuno ng mga Pilipino ay may
Recollect sa Cavite, pati na rin ang "Hacienda of
mahalagang papel sa pagbebenta o pagdo-donate
Dinalupihan" sa Bataan na pag-aari ng
ng lupa, at ginawang nayon o bayan ang mga
'Archdiocese of Manila.'
lupaing ito ng mga opisyal ng pamahalaang
kolonyal, na kilala bilang "Principales" ng mga
- Noong ika-19 siglo, ang mga haciendas ay may
Espanyol.
maayos na estruktura, kabilang ang mga munisipyo
na may plaza, simbahan, gusaling pang gobyerno,
- Sa pangkalahatan, ito ang proseso ng pagmamay-
at kulungan. Ito ang kinalakhan ng mayayamang
ari ng lupa ng mga Espanyol sa Manila noong ika-16
mamamayan tulad ng mga artisan, mangungupa, at
at ika-17 siglo, kung saan ibinahagi ang mga uri ng
mga mangangalakal.
lupa at naging bahagi ang mga Espanyol, mga panatiliin ng mga Obispo kung kaya’t tinutulan nila
Pilipino, at sektor ng panrelihiyon sa pamamagitan ang regular na pagbisitang ito. Kapag sila ay nag-
ng pag-aari ng lupa.ng lupa. Ang Pag-aalsa sa Cavite at Ang Pagpatay sa aalinlangan ay binabantaan nila ang mga obispo na
Tatlong Paring Martir iiwanan at pababayaan nila ang mga parokya kapag
nagpatuloy pa ang pamimisitang ito.
Ang pag-aalsa sa Cavite
 Maagang Panahon ng Pananakop ng mga
Pag ordena ng mga Pilipinong Pari – dahil sa hindi
Espanyol Sa taong 1872 ay nagsimula ang pag-aalsa ng mga pagbisita ng mga obispo sa mga parokya,
Caviteno na naging dulot ng pag garote sa tatlong nahirapang mag ordena ng mga Pilipinong par isa
- Mga Espanyol: Dinala ang kanilang kultura at
paring martir na sina Mariano Gomez, Jose Pilipinas.
ekonomiya mula sa bagong mundo.
Burgos, at Jacinto Zamora. Sa sulat na ibinahagi
ni Rizal para sa kaniyang mga kababayan ay Si Padre Pedro Pelaez ay ang pangunahing namuno
- Prioridad sa Baka: Binigyang prayoridad ang pag-
nakasaad na walang matatamasang Kalayaan ang sa pakikipaglaban ng karapatan ng mga Pilipinong
aalaga ng mga baka kaysa sa pananim tulad ng
mga sumusunod na henerasyon kung hindi dahil sa para sa mga parokya. Sinundan ito ng tatlong
bigas at asukal.
nangyari noong 1872, ipinaliwanag na Rizal ang paring martir na GomBurZa na dinakip at nilagutan
- Relihiyon: Paglipat ng mga lupain sa sektor ng importansiya ng mga pangyayari noong pag-aalsa ng hininga noong 1872 sa pamamagitan ng pag-
relihiyon para mapalaganap ang populasyon at sa Cavite. Ang pagkamatay ng GomBurZa ay garote.
maging supplier ng agrikultural na produkto. nagbibigay patunay sa mahabang panahon ng
pakikibaka ng mga pari para sa kanilang karapatan Pamumuno ni Gobernador-Heneral Carlos Maria
- 'Exempted Labor': Negatibong epekto sa mga sa mga parokya. Dela Torre (1869-1871)
Pilipino, sapilitang paggawa at pagkawala sa mga
Mga Sanhi ng Kontrobersiya Si Gobernador-Heneral Carlos Maria Dela Torre
nayon.
ay isang demokratikong leader, ngunit,
- Pagbabago sa Sistema: Ang pag-angkin at Patronato Real – Iginawad ng Patronato Real ang napatunayan sa mga nakitang dokumento na siya
pamamahala ng mga Espanyol ay nagdala ng ganap na kontrol sa sektor ng relihiyon kapalit ng ay may paghihinala sa mga Pilipinong pari.
pagbabago sa agrikultura at pagmamay-ari ng pinansyal na suporta sa pagpapalaganap ng Nakulong ng apat na buwan si Felipe Buencamino
lupa, may positibo at negatibong epekto. relihiyon, kung saan nagdulot ito ng kaguluhan sa na naging lider sa grupo ng mga estudyante na
pagitan ng mga regular na pari at mga diocese nagpapakalat ng leaflet na naglalaman ng
priests. pagkontra at panghihikayat na baguhin ang
sistema sa panahon na iyon.
Pagbisita ng mga Obispo – ang regular na pagbisita
ng mga obispo sa kanilang nasasakupan ay Sa kabilang dako naman, harap-harapang hinamon
nagnanais na panatiliin ang mga kautusan ng ni Padre Burgos ang sektor ng relihiyon sa
relihiyon. Naging hadlang sa mga pari ang nais pamamagitan ng pagsulat ng mga artikulo sa La
Discussion. Ang La discussion ay ang nagsisilbing
pang-atake sa pagpapanatili ng mga prayle sa
Pilipinas. Upang maprotektahan ang mga prayle sa
Pilipinas, nag akda ng mga artikulo si Padre
Joaquin de Coria upang depensahan
pagpapanatili ng mga prayle sa bansa. Dahil sa
pagsasapubliko ni Padre Burgos sa kaniyang
pagkakakilanlan ay napagdesisyonan niya
temporaryong lumayo muna sa mga Jesuits, sa
parehong kadahilanan ay napagalitan si Padre
Burgos ng Jesuit superior na si Padre Pedro
Bertran. May mga sumang-ayon din sa ginawa ni
Padre Burgos at ito ay ang mga Pilipinong liberal
na nasa Madrid, sila ay may sariling press organ
para maprotektahan ang kanilang interes at upang
ipalaganap ang kanilang mga adhikain. Si Padre
Frederico Lerena ay ang naglathala sa El Eco
Filipino, isang babasahin na ginawa para sa mga
Pilipino.
ang
Pamumuno ni Gobernador-Heneral Rafael de
Izquierdo (1871-1873)
na
Si Gobernador-Heneral Rafael de Izquierdo ay
ang pumalit kay Dela Torre, siya rin ang nagdulot
ng paghihirap sa mga manggagawa sa Cavite dahil
sa pag-aalis niya sa mga pribilehiyo nito kapag
hindi nakapag-bayad ng taunang buwis.
Ipinagmamalaki niya na ang kaniyang estilo ng
pamumuno ay may krus sa isang kamay habang
espada naman ang sa kabila. Ang pamumuno ni
Izquierdo ay nagdulot ng labis na paghihirap kung
kaya’t noong ika-20 ng Enero taong 1872, sa
pamumuno nina Sarhento La Madrid at Francisco
Zaldua, nag-alsa ang mga mamamayan ng Cavite.
Sa pag-aalsang naganap ay nagtagumpay sila at
nakuha nila ang arsenal ng Cavite. Ayon sa opisyal
na bersyon ng mga nakaligtas, ang pag-aalsa na
nangyari sa Cavite ay parte lamang ng mas malaki
ang plano na kinabibilangan ng hukbong pandagat
ng Maynila at pati narin ang mga karatig bayan
nito. Ang namuno sa nangyaring pag-alsa sa Cavite
na sina Sarhento La Madrid at Francisco Zaldua
ay ang nakipag-usap sa lider ng ibang hukbo na
kinabibilangan nila Burgos, Pardo de Tavera,
Regidor at iba pang mga abogado at pari.