‫چکیده ‪:‬‬

‫امروزه با توجه به گسترش روابط دیپلماتیک ونقش آن در روابط بین المللی دولت ها بسیاری از‬
‫کشورها اقدام به ساخت واحداث سفارتخانه هایی کرده اند ‪ ،‬که تجلی ازفرهنگ وآثار معماری‬
‫کشور مهمان و همینطور ارج نهادن به شاخصه های فرهنگی ومعماری کشور میزبان دارد‪ .‬آثار‬
‫معماری دیپلماتیک به اعتباروجودرگه های شاخص سیاسی وفرهنگی ورویکردهای متفاوتی که‬
‫مبنای شکل گیری ایده معماری می شود‪،‬جایگاه قابل توجه دارند‪.‬‬
‫ایران کشوری است بافرهنگ غنی وپیشینه معماری آشکار که روح هنر همیشه در نزد ایرانیان‬
‫بوده است سفارتخانه ایران به عنوان کشور مهمان دراسترالیا (کشورمیزبان) بنا شده است‪.‬‬
‫استرالیا نیز کشوری است که با فرهنگ ‪،‬تکنولوژی و معماری که برخواسته ازتمدن غرب است‬
‫دریک راستا سیر می کند‪.‬‬
‫با مطالعه وآشنایی به چیدمان استثنایی شهری کانبرا که فضاهای وسیع وبازاز ویژگی های بارز‬
‫این شهر که باهدف وطراحی قبلی ساخته شده است ‪،‬همینطورارج نهادن معماری ایران به فضا ‪،‬‬
‫ایده کاستن ماده وافزایش فضا تبیین شد‪ .‬که این امرجوهره اصلی معماری ایران را ازگذشته تا به‬
‫امروز شکل داده است‪ .‬براین اساس فضای درونی به گونه ای طراحی شده است که ازجرم‬
‫ساختمان بکاهد‪ .‬قسمت بیرونی بنا به صورت فضایی باز وشناور به احترام معماری وضوابط‬
‫شهری کانبرا در نظر گرفته شده است‪.‬‬
‫حال امید است‪،‬این رساله با توجه به طراحی سفارتخانه ایران در استرالیا گامی هرچند اندک‬
‫درتفهیم معماری دیپلماتیک رسیده باشد وسپس نیز اندکی راه گشا باشد‪.‬‬

‫کلید واژه ها ‪:‬‬

‫امنیت ‪ ،‬کاستن ماده ‪ ،‬افزایش فضا ‪ ،‬گشایش ‪ ،‬شفافیت ‪ ،‬انعکاس‬

‫مقدمه‬

‫در فكر بودم كه چگونه بخش معماري ديپلماتيك را آغاز كنيم و با چه و از كج^^ا ش^^روع ك^^نيم ب^^ه‬
‫هر سوكه نگاه انداختم مقدمه دكتر سيد كمال خرازي وزير سابق امور خارجه دولت آق^اي خ^اتمي‬
‫را ارجح بر هر چيز و نوشته ديگر ان و يا خود يافتم ‪ .‬هنر ومعماري در كشورهايي كه صاحب‬
‫تاريخ و فرهنگ باستاني هستند از مهم ترين پايه ه^^اي تم^^دن ديرين^^ه آنه^^ا ب^^ه ش^^مار مي آيد ب^^ه‬

‫‪1‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫نحوي كه شكوه و نقش آفريني هاي خالقانه در بناها نمايانگر اعتالي فرهنگ وتم^^دن آن مملكت‬
‫مي باشد ‪ .‬سرزمين ايران نيز با پيش^^ينه م^^دنيت چن^^د ه^^زار س^^اله خ^^ود طبع^^ا داراي ش^^اهكارهاي‬
‫معماري بسياري است كه در معرفي فرهنگ و تم^^دن اين س^^رزمين س^^هم بس^^زايي دارن^^د ناگفت^^ه‬
‫پيداست كه معماري نيز مانند ساير آفريدههاي انس^^اني تحت ت^^اثير رخ^^دادهاي گون^^اگون سياس^^ي‪.‬‬
‫اجتماعي و اقتصادي دستخوش تغييرات و دگر گوني هايي مي شود ‪.‬‬
‫اگر در طراحي يك ساختمان‪ ،‬به انبوهي از مسائل پيچيده و متفاوت ( تاريخي‪،‬روان شناسي‪،‬‬
‫جامعه شناسي‪ ،‬اقليمي‪ ،‬جغرافيايي‪ ،‬فني‪ ،‬عملكردي‪ ،‬فرهنگي‪ ،‬زيباشناختي‪ )...،‬بايد توجه كرد‪،‬‬
‫در طراحي ساختمان سفارتخانه ضرورت اين توجه دو چندان مي شود‪ .‬زيرا معماري چنين‬
‫ساختماني بايد هم بيانگر مقتضيات و جلوه هاي سرزمين مبدأ باشد‪ ،‬هم با بستر طبيعي و‬
‫اجتماعي سرزمين مقصد همساز شود‪ ،‬در واقع‪ ،‬معمار در اينجا بايد هر يك از مسائل و موضوع‬
‫هاي ياد شده را ازدو ديدگاه سرزمين هاي مبدأ و مقصد ببيند و به آن پاسخ دهد‪.‬موضوع ديگر‬
‫اين است كه اصوًال منظور از اعزام هيئت هاي ديپلماتيك به سرزمين هاي ديگر‪ ،‬دست يافتن به‬
‫تفاهم و ارتباط صلح آميز ميان دو نظام و دو جامعه مبدأ و مقصد است‪ .‬اين تفاهم جز با نشان‬
‫دادن حسن نيت دو طرف‪ ،‬مخصوصًا طرف ميهمان ( كه در هر حال « غريبه »است)‪ ،‬به دست‬
‫نمي آيد‪.‬اما‪ ،‬از طرف ديگر‪ ،‬ايجاد حسن اطمينان در ساكنان سفارتخانه‪ ،‬و تأمين حداكثرامنيت‬
‫براي آنان‪ ،‬نيزبسيار مهم و اساسي است‪.‬‬

‫‪ 1-1‬شناخت موضوع ‪:‬‬

‫بسياري از ما حداقل يك بار به كنسولگري يا سفارتخانه يك كشور خارجي يا سفارت ايران در‬
‫ديگر كشورها مراجعه كرده ايم‪.‬با توجه به تعدد كشورهاي دنيا كه به داشتن نمايندگي ديپلماتيك‬
‫در ديگر كشورها نياز دارند‪ ،‬و همچنين تنوع بناهاي ديپلماتيك‪ ،‬مي بينيم كه اين بناها از نظر‬
‫كميت‪ ،‬با سينما‪ ،‬تئاتر يا مكان هاي ورزشي يك پايتخت قابل رقابت هستند هم اكنون در تهران‬
‫‪ 71‬سفارتخانه وجود دارد و به اين تعداد بايد كنسولگري ها و ديگر بناهاي ديپلماتيك را هم‬
‫اضافه كرد‪ .‬در بسياري از موارد سفارتخانه ها در بناها يا سايت هاي تاريخي مهم مستقر شده اند‬
‫يا از موقعيت شهري ممتاز برخوردارند‪ .‬در دوران اخير‪،‬بسيار ي از كشورها طرح سفارتخانه‬
‫هاي جديد خود را به معماران سرشناس سپرده اند تا بر توانايي فرهنگي كشورشان تأكيد كنند‪.‬‬
‫با وجود اهميت شهرسازي و معماري سفارتخانه ها و ديگر بناهاي ديپلماتيك‪ ،‬اطالعات ما در‬
‫مورد آن ها بسيار اندك است مراجعه به اين مكانها كه اغلب محصور و دور از نظرند‪ ،‬از طريق‬
‫مسيرهاي بسته و كنترل شده و تماس با كاركنان از طريق گيشه هاي حفاظت شده است ‪ .‬تعداد‬
‫اندكي از معماران از كاربري ها‪ ،‬نيازهاي فني‪ ،‬مشخصات كالبدي و و‍‍‍يژگيهاي اين بناها مطلع‬
‫اند‪ .‬درحالي كه اين ساختمانها به دليل پيچيدگي و سروكارداشتن با مليت ها و فرهنگ هاي‬
‫مختلف‪ ،‬از نظر بحث تخصصي طراحي بسيار جذاب اند‪ .‬از طرفي مي دانيم اغلب كشورها به‬
‫معماري نمايندگي هاي خود در خارج توجه مي كنند و طراحي آنها فرصت خوبي براي ارتقاي‬
‫كيفي معماري از نظر طراحي‪ ،‬مشخصات فني و فرايند مديريت پروژه و ساختمان است‪.‬‬

‫‪ 2-1‬تاریخچه ‪:‬‬

‫‪2‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫اگرچه قدمت روابط ديپلماتيك بين حكومت ها به دوران باستان مي رسد اما ديپلماسي جديد و به‬
‫خصوص سفارتخانه ها تاريخچه اي چند صد ساله دارند كه توجه به آن حائز اهميت است ‪.‬‬
‫نگاهي به تاريخچه ديپلماسي و شكل گيري سفارتخانه هاديپلماسي يكي از عوامل مهم نشان دهنده‬
‫هويت يك حكومت است كه تاريخچه اي ديرين و به قدمت تاريخچه ي شهرها دارد‪ .‬در گذشته‬
‫دور سفرا براي مذاكره در امور خاص به سرزمين هاي بيگانه فرستاده مي شدند و پس از نتيجه‬
‫گيري از مأموريت به وطن باز مي گشتند‪ .‬ديپلماتها عمومًا نزديكان و خويشاوندان حاكم بودند‪.‬‬
‫اولين سفراي ثابت متعلق به واتيكان بودند كه از طرف مركز كاتوليك هاي جهان به امپراطوري‬
‫بيزانتين در استانبول فرستاده مي شدند ( قرن ‪ 8‬ميالدي)‪.‬‬
‫ديپلماسي مدرن در دوره ي رنسانس پديد آمد‪ ،‬اگرچه از قرن سيزدهم در گوشه و كنار اروپا‬
‫سفارتخانه هاي ثابتي تأسيس شده بود‪ .‬در قرن سيزدهم ميالدي در شهر تبريز نمايندگاني از‬
‫امپراطوري جنوا ( در ايتاليا) حضور دائم داشتند‪.‬بسياري از سنت هاي امروزي ديپلماسي در‬
‫ايتالياي قرون چهاردهم و پانزدهم شكل گرفتند‪ .‬به عنوان مثال ضرورت تسليم اعتبار نامه ي‬
‫سفراي جديد به رئيس حكومت (دولت) كشور ميزبان‪.‬‬
‫روال اعزام سفرا از سرزمين ايتاليا ( پيش از شكل گيري كشوري به نام ايتاليا) به ديگر حكومت‬
‫هاي اروپايي تسري يافت‪ .‬حاكم ميالن در سال ‪ 1455‬نخستين سفير خود را به فرانسه فرستاد‪.‬‬
‫ولي بعدًا از پذيرفتن سفير فرانسه به دليل ترس از دخالت او در امور داخلي ميالن اجتناب كرد‪.‬‬
‫ناگزير‬
‫‪ 12‬م ‪55‬‬‫محلي‬
‫هايص‪-4‬‬ ‫حكومت‬
‫افشارنادری‬ ‫با افزايش قدرت دولت هاي فرانسه و اسپانيا در شبه جزيره ايتاليا‪،‬‬
‫سرمقاله‬
‫شدند سفراي اين كشورها را بپذيرند‪ .‬اسپانيا در سال ‪ 1487‬نخستين سفير مقيم خود را به‬
‫انگلستان اعزام كرد‪ .‬در پايان قرن شانزدهم ميالدي حضور سفرا در كشورهاي اروپايي به‬
‫امري عادي تبديل شده بود‪.‬‬
‫اغلب تشريفات و قواعد روابط ديپلماتيك در اين دوران شكل گرفت‪ .‬سفير به عنوان باالترين مقام‬
‫در نمايندگي ديپلمايتك تثبيت شد‪ .‬در گذشته سفرا جزو اشراف زادگان بودند ولي انتخاب آن ها با‬
‫توجه به اهميت كشور ميزبان صورت مي گرفت‪.‬همزمان با تشكيل سفارتخانه ها‪ ،‬وزارت هاي‬
‫امور خارجه براي كنترل فعاليت سفارتخانه ها شكل گرفتند‪ .‬بسياري از اين وزارتخانه ها در‬
‫قرن هجدهم به وجود آمدند‪ .‬ديپلماسي به روش مدرن از اروپاي غربي به اروپاي شرقي و آسيا‬
‫رسيد‪ .‬روسيه در قرن هجدهم تأسيس سفارتخانه و وزارت مربوط را شروع كرد‪.‬‬
‫در ايران سفارتخانه هاي مدرن خارجي از نيمه اول قرن نوزدهم شكل گرفتند‪ .‬سفارت روسيه‪،‬‬
‫فرانسه‪ ،‬انگلستان‪‌،‬آلمان و ايتاليا جزو قديمي ترين سفارتخانه هاي موجود در تهران هستند و بناها‬
‫و باغهاي تاريخي بسيار با ارزشي را در تملك دارند كه اغلب به دليل حضور ثابت نمايندگي‬
‫هاي ديپلماتيك در آن ها به نحو مناسبي نگهداري شدند و شواهد خوبي از تاريخ گذشته شهر‬
‫تهران هستند‪.‬‬
‫هم اكنون در تهران سفارتخان هاي تركيه‪ ،‬آلمان‪ ،‬روسيه‪ ،‬انگلستان و ايتاليا محوطه هاي بسيار‬
‫وسيعي را در اختيار دارند كه در سيماي شهر تهران برجسته هستند‪.‬‬

‫‪1-3‬توجیه طرح ‪:‬‬

‫بناهاي ديپلماتيك و خصوصًا سفارتخانه ها نماينده ي يك كشور بيگانه در پايتخت يا در شهرهاي‬
‫مهم كشور ميزبان هستند و زمين آن ها خاك كشور بيگانه محسوب مي شود و دولتها در امور‬

‫‪3‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫داخلي آن ها دخالت نمي كنند‪ .‬مهم ترين عامل در طراحي چنين فضايي تصويري است كه كشور‬
‫مهمان مي خواهد در كشور ميزبان ارائه كند‪.‬‬
‫اين تصوير از طرفي به آرمان ها و اعتقادات پايه اي كشور صاحب سفارتخانه مربوط مي شود‬
‫و از طرف ديگر به نوع روابط با كشور ميزبان‪ ،‬براي مثال آمريكاترجيح مي دهد در‬
‫كشورهايي كه شرايط ناامني دارند سفارتخانه هاي خود را شبيه قلعه و دژ بنا كند‪.‬‬
‫از جمله مي توان به سفارت آمريكا در بغداد اشاره كرد كه به همين دليل مورد انتقاد قرار گرفته‬
‫است‪ .‬برخالف بغداد‪ ،‬سفارت جديد آمريكا در پكن بيشتر به سبك بناهاي بزرگ چندمنظوره با‬
‫پنجره هاي مرتفع شيشه اي است و چهره اي باز و دوستانه از خود نشان مي دهد‪.‬سفارتخانه‬
‫هاهميشه با مشكل تلفيق حداكثرگشايش به سوي شهر و حفظ كامل معيارهاي امنيتي روبه رو‬
‫هستند كه تضادي ماهوي را در طراحي به وجودمي آورد كه به راه حل هاي خاصي قابل حل‬
‫است‪ .‬تضاد ديگر سفارتخانه ها از نوع سبك شناسي است‪ .‬كشورهاترجيح مي دهند سفارتخانه‬
‫هايشان نشانه هايي از فرهنگ آن كشور را ارائه كنند اما از طرف ديگر در بسياري از موارد‬
‫مردم يك كشور دوست ندارند ساختمان هايي را در پايتخت و ديگر شهرهاي بزرگ با معماري‬
‫اجنبي ببينند‪ .‬چون اصل ديپلماسي تفاهم است‪‌،‬معماري ديپلماسي نيز در بهترين شرايط بيان تفاهم‬
‫بين فرهنگ هاي مختلف است‪ .‬احترام به معيارهاي زيبايي شناسي كشور ميزبان از اصول‬
‫طراحي سفارتخانه است‪ .‬در اينجا مشكل هميشگي هويت در معماري برجسته مي شود‪ .‬بسياري‬
‫از حكومت ها هويت ملي خود را در تاريخ جستجو مي كنند و بنابراين عناصر نشان دهنده ي آن‬
‫فرهنگ الجرم از نوع تاريخي هستند‪ .‬پس چالش ديگر طراحي فضاي ديپلماتيك‪،‬چالش بين تاريخ‬
‫و زيبايي شناسي معاصر است‪.‬چالش ديگر در طراحي بناهاي ديپلماتيك هماهنگي با ضوابط‬
‫شهرسازي است‪ .‬بسياري از كشورها معيار خاصي براي صدور مجوز ساخت سفارتخانه‬
‫ندارند‪.‬از طرفي سفارتخانه ها در زميني متعلق به كشوري بيگانه ساخته مي شوند و تعيين‬
‫درصد تأثيرپذيري از ضوابط ساختماني و شهرسازي كشور ميزبان كار دشواري است‪.‬‬
‫اغلب سفارتخانه ها و كنسولگري ها به دليل نيازهاي خاص كاربردي و امنيتي‪ ،‬از نحوه ي‬
‫استقرار متعارف در زمين تبعيت نمي كنند و از نظر سازماندهي زمين‪ ،‬حجم‪‌،‬ارتفاع‪ ،‬عقب‬
‫نشيني از لبه هاي زمين و غيره با ديگربناهاي متعارف شهري متفاوت هستند‪.‬رعايت قوانين‬
‫ساختماني مستلزم اين است كه نقشه هاي سفارتخانه به مقامات محلي تحويل داده شود‪ .‬و ورود‬
‫مهندسان ناظر و بازرسان شهرداري به سفارتخانه ها آزاد باشد‪ .‬تحقق اين امور به داليل حفاظتي‬
‫و استقرار قوانين متفاوت در زمين سفارتخانه ها دشوار است‪.‬‬
‫‪ 1-4-1‬آثار معماری به موازات حرکت کلی جهان‬

‫با توجه به عدم موفقیت معماران تاریخ گرای ایرانی در ایجاد پیوند بین گذشته و ح^^ال‪ ،‬ب^^رخی از‬
‫معماران معاصر (از جمله میرمیران) تالش نمودن^^د ت^^ا راه ح^^له^^ایی جهت رف^^ع این مش^^کل و در‬
‫اینجا نظریه معماری بیزمان و بیمکان را ارائه دهند‪ .‬مفهوم بیزم^^ان و بیمک^^ان میبایس^^ت در ی^^ک‬
‫روند فکری دنبال شود که از معماری گذشته ایران آغاز گشته و به خلق فرمها و فض^^اها ختم می‪-‬‬
‫ش^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ود‪.‬‬
‫بنابر نظر میرمیران برای دستیابی به هدف پیوند معماری گذشته و حال و ایجاد تداوم و اس^^تمرار‬
‫بین این دو معماری میبایست به گذشته معماری ت^وجهی عمی^ق داش^ت‪ .‬توج^ه عمی^ق ب^ه فهم روح‬
‫کلی‪ ،‬فهم اص^^ول و مب^^انی آن و بک^^ارگیری این اص^^ول ب^^ه خص^^وص در جهت ت^^داوم و تکام^^ل‬
‫‪4‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫میر میران‪ ،1383 :‬ص‪19‬‬

‫معماری گذشته و حال است‪ .‬تعریف معماری بیزمان و بیمکان این گونه آمده است‪":‬این نوعی از‬
‫معماری است ک^^ه از طری^^ق تحلی^^ل معم^^اری گذش^^ته س^^رزمینه^^ای مختل^^ف و ح^^رکت در عم^^ق و‬
‫کوشش در جهت نزدیک شدن به جوهره آثار معماری در تمامی زمانها و مکانها وجود دارد‪ ،‬راه‬
‫به سوی یک معماری بیزمان و بیمک^ان میب^رد‪ ،‬ن^ه آن ن^وع معم^اری ک^ه ب^ه علت ع^دم توج^ه ب^ه‬
‫فرهنگ عظیم بشری یک معماری بدون مکان را توصیه میکن^^د‪ .‬بای^^د توج^^ه داش^^ت ک^^ه معم^^اری‬
‫سرزمینهای مختلف و همچنین زمانهای گوناگون با پردههای سنگین از یکدیگر جدا نش^^ده اس^^ت‪،‬‬
‫اگرچه هر سرزمین و هر زمانی معم^^اری خ^^اص خ^^ود را داش^^ته و در آین^^ده ن^^یز خواه^^د داش^^ت‪،‬‬
‫لیکن در یک تحلیل ژرف خطوط واحدی کلیه آثار معماری را در تمامی زمانها و س^^رزمینه^^ا ب^^ه‬
‫یکدیگر پیوند میدهد‪ ،‬به نظر میرسد تمامی آثار باارزش معماری‪ ،‬هنگامی که با یک^^دیگر و یکج^^ا‬
‫بررس^^^^^^^^^^^^^^^ی ش^^^^^^^^^^^^^^^وند از دو وی^^^^^^^^^^^^^^^ژگی اص^^^^^^^^^^^^^^^لی برخوردارن^^^^^^^^^^^^^^^د‪:‬‬
‫اول اینکه معماری جهان در مجموع یک سیر تکاملی را نشان میده^^د و تم^^امی عناص^^ر‪ ،‬اج^^زای‬
‫این سیر تکاملی اند و مشخصه این سیر تکاملی عظیم که در بیش از چند هزار سال رخ داده است‪،‬‬
‫حرکت عمومی آثار معماری به موازات حرکت کلی جه^^ان هس^^تی‪ ،‬یع^^نی ح^^رکت از ی^^ک کیفیت‬
‫مادی به یک کیفیت روحی و به بیان معمارانه‪ ،‬کم کردن ماده و افزایش فضاست"‪.‬‬

‫کاستن ماده و افزایش فضا‬

‫آنچه که در باال بصورت یک نقل قول مستقیم از میرمیران ارائه شد ب^^ا ه^^دف رس^^یدن ب^^ه عن^^وان‬
‫این قسمت انتخاب شده است‪ .‬معرفی خطوط واحدی که پیوند دهنده آثار معماری در هم^^ه زم^^انه^^ا‬
‫و همه مکانها میباشد اساس بحث میرمیران در بیزمانی و بیمکانی معم^^اری اس^^ت‪ .‬از نگ^^اه او دو‬
‫ویژگی مشترک در تمامی آثار شاخص معماری جهان دیده میشود حرکتی به سوی کاستن م^^اده و‬
‫افزایش فض^ا‪ .‬این ح^رکت برگرفت^ه از ح^رکت کلی جه^ان هس^تی از کیفیت م^ادی ب^ه ی^ک کیفیت‬
‫روحی اس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ت‪:‬‬
‫ویژگی دوم پیوند دهنده آثار شاخص معماری جهان ی^^ا وج^^ه مش^^ترک آنه^^ا‪ ،‬خالقیت مع^^رفی ش^^ده‬
‫است‪" .‬خالقیت به دو شکل در اثر بروز میکند‪ :‬یکی خالقیت نظری‪ ،‬یع^^نی آن مبن^^ای فک^^ری ک^^ه‬
‫اثر معماری بر اساس آن استوار میشود و دیگر خالقیت فضایی است ک^^ه بخش معماران^^ه آن اث^^ر‬
‫را تشکیل میدهد‪ .‬ه^^ر اث^^ر معم^^اری ک^^ه فاق^^د خالقیت باش^^د نمیتوان^^د در سلس^^له عظیم آث^^ار ت^^اریخ‬
‫معماری جهانی جایی داشته باشد ‪ .‬دو ویژگی پیوند دهنده آثار در معماری جهان یع^^نی کاس^^تن از‬
‫ماده و افزایش فضا و خالقیت در تحلیل معم^^اری گذش^^ته ای^^ران از ط^^رف میرم^^یران بکارگرفت^^ه‬
‫شده است‪ .‬از آنجا که این دو ویژگی در اینجا بصورت کلی بیان شده است و م^^ا ب^^رای وارد ش^^دن‬
‫به مباحث جزئیتر نیازمند بخش^^ی خ^^اصت^^ر هس^^تیم بن^^ابراین موض^^وع اص^^ول‪ ،‬مب^^انی و الگوه^^ای‬
‫معماری ایرانی مطرح میگردد‪.‬فض^^ای معم^^اری ن^^یز ب^^ه وج^^ود آم^^ده اس^^ت ؛ ت^^ا عالیقی خ^^اص ‪،‬‬
‫احساساتی ناب و تفکری برتر را به تصویر بکشد ‪ .‬فضای معماری فضایی کالب^^دی اس^^ت ک^^ه ب^^ه‬
‫صورت بصری قابل درک می باشد ‪ .‬گرچه همیشه این امکان وجود دارد یا شاید هدف ب^^رخی از‬
‫فضاها در معماری اینچنین بوده است ؛ که فکر را به س^^ویی خ^^اص و ب^^ه فض^^ای خی^^الی دیگ^^ری‬
‫معطوف نمایند ‪ .‬نظیر آنچه که در باغ ای^^رانی مش^^اهده می ک^^نیم ک^^ه ه^^دف آن ف^^رار از فش^^ارها و‬
‫روزمرگیها و سوق دادن فرد به سوی زیبایی های طبیعت و در نهایت به تص^^ویر کش^^یدن بهش^^ت‬
‫بوده است ‪.‬معماری یعنی خلق و ساماندهی فضاها ‪ ،‬فضاهایی که ممکن است هر ک^^دام الق^^ا کنن^^ده‬

‫‪5‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫حالتی خاص در مخاطب خود باشند ‪ .‬منتهی مس^ئله ای ک^ه در م^ورد درک از فض^^اهای معم^اری‬
‫مهم می نماید این نکته می باشد که بیشترین درک از فضای معماری به وسیله چش^^م ص^^ورت می‬
‫گیرد البته نقش سایر حواس هم در درک برخی از فض^^اها اهمیت دارد ‪ .‬معم^^ار ی^^ک بن^^ا ای^^ده ای‬
‫خاص را در سر می پروراند و برای اینکه بتواند این ایده را به تصویر بکشد نیاز ب^^ه خل^^ق فض^^ا‬
‫دارد ‪ .‬و این فضای اوست که تعیین می کند کدام دیوار از چه ن^^وع مص^^الحی و ب^^ه چ^^ه رنگی در‬
‫کجای فضای او ظاهر شود ‪ .‬ش^^اید خیلی از م^^ردم ب^^ه غل^^ط این برداش^^ت را داش^^ته باش^^ند فض^^ای‬
‫معماری را دیوار ها ‪ ،‬س^^تونها و س^^قفهایی ک^^ه محص^^ورش ک^^رده ان^^د ب^^ه وج^^ود آورده اس^^ت ‪ .‬در‬
‫صورتی که این برداشت نسبت به فضای معماری کامًال غلط می باشد چون همانطور که در پیش‬
‫درآمد ذکر شد این ماهیت فضاست که تعیین می کند کدامین عنصر در کج^^ا ق^^رار گ^^یرد ‪ .‬معم^^ار‬
‫می خواهد فضایی خاص را با هدفی خاص خلق کن^^د ؛ مثال در مس^^اجد ‪ ،‬او فض^^ایی را ش^^کل می‬
‫دهد که احساس تقدس ‪ ،‬توحید و هرآنچه که انسان را به خ^^الق خ^^ود نزدی^^ک ت^^ر می کن^^د در ذهن‬
‫مخاطب رسوخ کند ‪ .‬نظیر مس^^جد ش^^یخ لط^^ف هللا درمی^^دان نقش جه^^ان اص^^فهان ک^^ه ح^^تی ف^^ردی‬
‫مسیحی نیز آنجا احساس تقدس و سبکی روح می کند و این امر به دلیل فض^^ای خ^^اص خل^^ق ش^^ده‬
‫در آن مسجد است ‪ .‬در بخش نگرش فضا از دیدگاه زوی انسان را یک موجود با حرکت پیمایشی‬
‫در فضا می بیند‪ .‬فضا تنها با حرکت او تعریف می شود‪.‬تاریخ معماری ن^^یز می^^دانی ب^^رای اپب^^ات‬
‫نظریه حرکت در فضا است‪ .‬این مقوله از دیدگاه گیی^^دئین ب^^ه این ص^^ورت اس^^ت ک^^ه او انس^^ان را‬
‫ناظر وحرکت کننده در فضا می بیند‪.‬ام مانند زوی تاکید بر حذف اهرام ثالثه یا پارتنون از حوزه‬
‫معماری نداردو آنها را بخشی از تاریخ تص^^ور فض^^ایی می بین^^د‪ .‬ت^^اریخ ب^^رای او اهمیت اساس^^ی‬
‫دارد ومعتقد است هر آنچه به دست می آورد از تاریخ است‪.‬‬

‫‪ 3-4-1‬وجوه اصلی فضا‬

‫آنچه که می توان در مورد فضای معماری به اختصاربیان نمود به شرح زیر می باشد ‪:‬‬

‫فضای معماری فضایی کالبدی است و از طریق بص^^ری درک می ش^^ود فض^^ای معم^^اری ه^^دفی‬
‫خاص را دنبال می کند که القاء هدف آن در تمام افراد جامعه و در سطوح فک^^ری مختل^^ف تقریب ^ًا‬
‫یکسان می باشد ‪ ( .‬نظیر مسجد شیخ لطف هللا )‪ -‬فض^^ای معم^^اری فض^^ایی اس^^ت ک^^ه در دل خ^^ود‬
‫عناصری مادی را جای داده است‪ - .‬فضای معم^اری دارای روح اس^ت و در ذهن انس^ان رس^وخ‬
‫می کند و خیاالتی خاص را پدید می آورد ‪ .‬برجسته ترين خصوص^^يت معم^^اري ايران ك^^ه آن را‬
‫از معماري ديگر سرزمين هاي جهان مشخص مي كند‪ ،‬شفافيت اين معماري است‪ .‬اصل ش^^فافيت‬
‫از اصول مهم هستي بوده و معناي آن حركت هميشگي و تكامل هس^تي از كيفيت م^ادي ب^ه كيفيت‬
‫روحي مي باشد‪ .‬از آنجا كه اصل شفافيت يكي از اصول هستي است‪ ،‬ط^^بيعي خواه^^د ب^^ود ك^^ه در‬
‫روند كلي معماري جهان ن^يز اين اص^^ل ح^اكم باش^د و معم^اري جه^ان در ط^ول ت^اريخ ب^ه س^مت‬
‫شفافيت و به بيان معمارانه‪ ،‬كم كردن ماده و افزايش فضا حركت كرده باش^^د و چ^^نين ن^^يز هس^^ت‪.‬‬
‫لكن اين روند در معماري ايران به صورت بارزتري خود را نشان مي دهد و جهان بيني اسالمي‬
‫)كه پس از حضور اسالم در ايران بر اين س^رزمين ح^اكم مي ش^ود و ب^ه اص^^ل تكام^ل هس^تي از‬
‫حالت مادي به حالت روحي معتقد است( به اين روند يعني ح^ركت معم^اري در جهت ش^فا ف ت^ر‬
‫ش^^دن س^^رعت مي بخش^^د‪ .‬ب^^ر اس^^اس مط^^الب عن^^وان ش^^ده‪ ،‬مق^^دمتًا نتيج^^ه مي گ^^يريم ك^^ه اص^^ل‬
‫‪6‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫خصوصيت معماري ایران شفافيت است و معماري اصفهان ب^^ه ص^^ورت ب^^ارز حرك^^تي اس^^ت در‬
‫جهت ه^^ر چ^^ه ش^^فاف ت^^ر و س^^بك ك^^ردن بن^^ا و ب^^ه عب^^ارت ديگ^^ر كاس^^تن از حجم م^^اده و اف^^زايش‬
‫فضاست و تمامي تالش معماران پديدآورنده آث^^ار ب^^ا ارزش اص^^فهان در اين جهت ب^^وده و تم^^امي‬
‫عناصر و اجزاي معم^^اري آن در خ^^دمت تحق^^ق اين اص^^ل پايه اي معم^^اري اس^^ت‪ .‬فض^^ا ج^^وهر‬
‫معماري است و شفافيت معماري اص^فهان را عم^دتًا بايس^تي در ش^فافيت فض^ايي آن س^راغ ك^رد‪.‬‬
‫فضا در معماري اصفهان به ح^^داكثر گش^^ادگي و س^^بكي مي رس^^د و اين ام^^ر ب^^ا تكيه ب^^ر دانش و‬
‫تجربه عظيم ساختماني و با كاستن از ماده بنا و به موازات آن افزايش فضا صورت مي گ^^يرد در‬
‫معماري اصفهان ماده مكعب بنا تا آنجا كه ممكن است توسط حياط ه^^ا‪ ،‬ايوان ه^^ا‪ ،‬گش^^ادگي ه^^ا‪،‬‬
‫روزنه ها و نورگيرها برداشته مي شود و آنچه كه از ماده باقي مي ماند‪ ،‬حداقلي اس^^ت ك^^ه ب^^راي‬
‫برپا ماندن بنا الزم است‪ .‬مص^^داق برجس^^ته اين تص^^ور كوش^^ك هش^^ت بهش^^ت اس^^ت ك^^ه ب^^رخالف‬
‫بناهاي متعارف )كه مكعبي هستند از مواد و مصالح س^^اختماني و در درون آن فض^^اهاي مختل^^ف‬
‫مورد نياز جاسازي شده اند( مكعب متخلخلي است كه ماده بنا چون پوس^^ته اي گ^^رد فض^^اي آن را‬
‫گرفت^^ه و از اين رو كالب^^د بن^^ا در درون فض^^اي ب^^اغ اط^^راف معل^^ق ب^^ه نظ^^ر مي رس^^د‪ .‬همين‬
‫خصوصيت در پل خواجو با وجود آنكه براي مقاومت در مقابل فشار آب بايستي از ماده بيش^^تري‬
‫برخوردار باشد‪ ،‬نيز كامًال به چشم مي خورد و كالبد پل خواجو به ج^^اي آنك^^ه روي زمين نشس^^ته‬
‫باشد‪ ،‬گويي از آسمان آويزان است‪ .‬از فض^^ا ب^^ه سلس^^له فض^^اها در معم^^اري اص^^فهان مي رويم‪،‬‬
‫سلسله فضاها در معماري اصفهان مجموعه اي از فضاهاي مجزا و محصور شده ك^^ه در ت^^ركيب‬
‫با يكديگر قرار گرفته باشند‪ ،‬نيستند‪ ،‬بلكه فضاها ضمن اينكه محدوده و شخصيت خود را دارن^^د و‬
‫از فضاهاي ديگر قابل شناسايي هستند‪ ،‬در يك تركيب كامًال واحد قرار مي گيرند‪ ،‬به ط^^ريقي ك^^ه‬
‫ح^^ركت انس^^ان در درون سلس^^له فض^^اهاي يك بن^^ا‪ ،‬حرك^^تي س^^يال و لغزن^^ده اس^^ت‪ .‬اگ^^ر سلس^^له‬
‫فضاهاي مسجد امام از ميدان نقش جهان‪ ،‬ايوان ورودي‪ ،‬هشتي‪ ،‬راهروها‪ ،‬حياط‪ ،‬ايوان داخلي و‬
‫سرانجام شبستان را دنبال كنيم‪ ،‬با وجود تفكيك و تش^^خيص اين فض^^اها و تن^^وع بي نظ^^ير آن‪ ،‬يك‬
‫كليت واحد فضايي را دريافت مي كنيم واحساس مي نماييم كه در اليه ه^اي فض^^ايي بن^ا‪ ،‬ل^يز مي‬
‫خوريم‪ .‬وحدت سلسله فضاها در بناي چه^ل س^تون گ^ام جل^وتري را ب^رمي دارد و فض^اي دروني‬
‫بنا‪ ،‬توسط ايوان گشاده آن به فضاي بيروني متصل مي گ^ردد و م^رز بين فض^^اي ب^يرون و درون‬
‫از ميان برداشته مي شود و سلسله فضا‪ ،‬گستردگي بيشتري مي يابد و سرانجام وحدت فضايي در‬
‫كوشك هشت بهشت به كمال خود مي رسد و سه فضاي اصلي اين كوشك يعني فضاي باغ‪ ،‬ايوان‬
‫ها و فضاي مركزي با چنان گشادگي به يكديگر اتصال مي يابند كه گويي فضاي باغ از درون بنا‬
‫عبور مي كند و كالبد بنا مانعي در مقابل سيالن فض^^ا نيس^^ت و منته^^ا ش^^فافيت و س^^بكي در سلس^^له‬
‫فضايي اين بنا پديد مي آيد‪ .‬شفافيت و گشادگي نه تنه^^ا خصيص^^ه اص^^لي فض^^اها و سلس^^له فض^^اي‬
‫بناهاي اصفهان را مي سازد‪ ،‬بلكه الگوهاي معماري آن را تحت تاثير ق^^رار مي ده^^د ب^^دين مع^^ني‬
‫كه الگوهاي معماري اين شهر كه امور مجردي هستند نيز در رون^د ش^فافيت ق^رار مي گيرن^د ك^ه‬
‫براي نمونه الگوي حياط مركزي را ذكر مي كنم‪ .‬اين الگو كه سابقه دو ه^^زار س^^اله در معم^^اري‬
‫ايران دارد و در سرزمين هاي ديگر جه^ان ن^يز ب^ه مقياس وس^يع ب^ه ك^ار گرفت^ه ش^ده اس^ت‪ ،‬در‬
‫معماري ايران سرنوشتي در جهت شفاف تر شدن دارد‪ .‬از ابتدا در اين الگو ايوان ه^^ايي در بدن^^ه‬
‫حياط مركزي در نظر گرفته شدند كه به س^^بكي و ش^^فافيت فض^^اي دروني حياط مي افزودن^^د‪ .‬در‬
‫طور زمان اين امر تقويت مي شود‪ ،‬ابتدا تعداد و گشادگي ايوان ه^^ا اف^^زايش مي ياب^^د و ب^^ه چه^^ار‬
‫ايوان مي رسد و در دوره صفوي با كشف و قرار دادن چهار حياط كوچك در چهار گوش^^ه حياط‬
‫‪7‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫اصلي‪ ،‬كه بخش ه^اي فاق^^د ن^ور اين الگ^و هس^تند‪ .‬ش^فافيت بن^ا افزايش^ي مي ياب^د ك^ه نمون^ه ه^اي‬
‫برجسته آن مدرسه چهارباغ و مدرسه صدر هستند‪ .‬سرانجام در دوران قاجار ب^^ا شكس^^تن ديواره‬
‫هاي حياط مركزي و ايجاد حياطك هايي در ارتفاع متص^^ل ب^^ه حياط اص^^لي اين ام^^ر ب^^ه ح^^داكثر‬
‫قوت خود مي رسد و اين الگ^و در جهت ش^فافيت تكام^ل مي ياب^د ك^ه نمون^ه ع^الي آن مس^جد س^يد‬
‫است‪.‬‬

‫در شکل گیری معماری ایران؛ نظر‪ ،‬جه^^ان بی^^نی و تفک^^ر ارتب^^اط بس^^یار نزدی^^ک ب^^ا فض^^ا‬
‫داشته است‪ .‬این امر ممکن است در مرحله اول جستجوگر حل مسائل ج^^وی و اقلیمی ب^^وده‬
‫باش^^د ولی در مراح^^ل تکمیلی‪ ،‬ذهنی^^تی مش^^هود اس^^ت ک^^ه در آن کلی^^ه تح^^والت عقالنی و‬
‫تخیالت معنوی نفوذ کرده اند‪ .‬همان گونه که پیوند نگاه به دنیا و زندگی در جوشش مکانها‬
‫و در تمامی ساختمانهای معماری سنتی به چش^^م می خ^^ورد‪.‬معم^^اری همیش^^ه آین^^ه انس^^ان و‬
‫آرزوهایش بوده است و در شکل گیری معماری های جهان بدون شکل ارزشهای فناناپ^^ذیر‬
‫و جاویدان حضور دارند ک^^ه فص^^ل مش^^ترک آن موج^^ودیت انس^^ان در زمین و جه^^ان بی^^نی‬
‫اوست‪.‬در مطالعه معماری ایران و استخراج مفاهیم‪ ،‬مبانی و ویژگی های آن کامًال روش^^ن‬
‫است که اساس و شالوده اصلی آن در فلسفه وجودی این سرزمین ب^^وده اس^^ت و در نتیج^^ه‪،‬‬
‫مطالعه آن بدون عمیق شدن در مسائل اجتماعی‪ ،‬ف^^رهنگی‪ ،‬دی^^نی و ادبی ن^^ا ممکن اس^^ت و‬
‫روش تط^^بیقی رفت و برگش^^تی بین ق^^الب (ص^^ورت) و فلس^^فه اجتن^^اب ن^^ا پ^^ذیر می باش^^د‪.‬‬
‫علمی است‪ ،‬به‬ ‫ص ‪54‬‬‫‪ 1379‬نقد‬
‫میرمیران‪ :‬قابل‬
‫دشواری این تحلیل از همین جا آغاز می شود‪ .‬چرا که کالبد همیشه‬
‫ویژه هنگ^امی ک^ه این نق^د در ارتب^اط ب^ا محی^ط ف^یزیکی و جغرافی^ایی ص^ورت می گ^یرد‪.‬‬
‫مطالب پیچیده تر‪ ،‬راز فضای فرهنگی است که بدون سفر عاش^^قانه در ژرف^^ای ان^^تزاعی و‬
‫معنونی آن به دست نمی آید‪ .‬تمام معماری های بر جسته جهان رازی دارند که فقط با چش^^م‬
‫دل می توان به آن راه ی^افت‪ .‬در ای^ران این نگ^رش ع^اطفی هنگ^امی حاص^ل می ش^ود ک^ه‬
‫تعادل و پیوندهای محیطی و معنوی انسان با استحکام و تعادلی مطلوب بر پا شده باش^^د‪.‬در‬
‫این راستا به مواردی اشاره می کنیم‪:‬‬

‫‪ 1-5-1‬درون گرایی ‪ :‬ویزگی معماری غیر قابل انکار آثار و ابنیه ای مانند خانه‪ ،‬مسجد‪،‬‬
‫مدرسه‪ ،‬کاروانسرا‪ ،‬حمان و غیره مربوط به خصوصیت درون گرایانه آن است ک^^ه ریش^^ه‬
‫ای عمیق در مبانی و اصول اجتماعی‪ -‬فلسفی این سرزمین دارد‪.‬با یک ارزی^^ابی س^^اده می‬
‫توان دریافت که در فرهنگ این نوع معماری‪ ،‬ارزش واقعی به ج^^وهر و هس^^ته ب^^اطنی آن‬
‫داده شده است و پوسته ظاهری‪ ،‬صرفًا پوششی مجازی اس^^ت ک^^ه از حقیق^^تی مح^^افظت می‬
‫کند و غنای درونی و سربسته آن تعیین کننده جوهر و هستی راستین بنا است و قاب^ل قی^اس‬
‫ب^^^^^^^^^^^^^^^^^ا وجوه^^^^^^^^^^^^^^^^^ات و فض^^^^^^^^^^^^^^^^^ای ب^^^^^^^^^^^^^^^^^یرونی نیس^^^^^^^^^^^^^^^^^ت‪.‬‬
‫درون گرایی در جستجوی حفظ حریم محیطی اس^^ت ک^^ه در آن ش^^رایط کالب^^دی ب^^ا پش^^توانه‬
‫تفکر‪ ،‬تعمق و عبادت به منظور رسیدن به اصل خ^^ویش و ی^^افتن طمانین^^ه خ^^اطر و آرامش‬
‫اصیل در درون‪ ،‬به نظمی موزون و متعالی رسیده اس^^ت‪.‬ب^^ه ط^^ور اعم و ب^^ر اس^^اس تفک^^ر‬
‫شرقی و در سرزمین های اسالمی؛ جوهر فضا در باطن است و حی^^ات درونی‪ ،‬ب^^ه وج^^ود‬
‫‪8‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫آورن^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ده اس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^اس فض^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ا اس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ت‪.‬‬
‫امر توجه به مسائل درونی بر اساس فرهن^^گ‪ ،‬ن^^وع زن^^دگی‪ ،‬آداب و رس^^وم و جه^^ان بی^^نی‬
‫شکل گرفته است که همراه با مسائل محیطی‪ ،‬جغرافیایی و اقلیمی معنای نهایی خ^^ود را ب^^ه‬
‫دس^^^ت آورده اس^^^ت ‪ ،‬معن^^^ایی ک^^^ه از فط^^^رت خ^^^ود انس^^^ان نش^^^ات گرفت^^^ه اس^^^ت‪.‬‬
‫‪ 2-5-1‬مرکزیت ‪ :‬ویژگی م^^وازی ب^ا مس^اله درون گ^^رایی‪ ،‬مرک^^زیت در فض^ای معم^^اری‬
‫است‪ .‬سیر تحول عناصر پراکنده (کثرتها) به وحدت مرک^^زی در اغلب فض^^اهای معم^^اری‬
‫دنیای اسالم به چشم می خورد‪ .‬حیاط خانه ه^^ا‪ ،‬مس^^اجد‪ ،‬مدرس^^ه ه^^ا و کاروانس^^راها هس^^ته‬
‫های تشکیل دهنده این تفکر و رساندن عناصر عملکردی یا جزئیات‪ ،‬میانه ودور به مرک^^ز‬
‫جمع کننده تنوع ها و گونه گونی ها می باشند‪ .‬این فضای درونی مرکزی که گ^^اه می توان^^د‬
‫چیزی غیر از حیاط مرکزی باشد تنظیم کننده تمام فعالیت ها بوده و اصل و مرکز فض^^ا را‬
‫در قسمتی قائل است که نقطه عطف و عروجی استثنایی در آن رخ می دهد‪.‬‬

‫‪3-5-1‬انعک^^اس‪ :‬در اغلب فض^^اهای معم^^اری ای^^ران منظ^^ره کلی حاص^^ل از ش^^کل گ^^یری‬
‫عناصر کالبدی‪ ،‬به وجود آورنده کلیتی بصری اس^ت ک^^ه اج^^زای آن در ق^^الب مح^^ور بن^دی‬
‫های حساب شده و منظم‪ ،‬چارچوبی را تشکیل می دهند که در آن موضوع شکل و تص^ویر‬
‫به کمال می رسد‪ .‬اجزاء ترکیبی در محورهای افقی و عمودی همواره رشد صعودی داشته‬
‫و به منظور دستیابی به مرکزیت دید (تصویر) خ^^ط ح^^رکت عم^^ودی در فض^^اهای ب^^از ب^^ه‬
‫طرف آسمان و نور تنظیم می شود که پیوند معماری‪ ،‬نور‪ ،‬آسمان و انعکاس را ب^^ه عن^^وان‬
‫نتیجه بصری به دست می دهد‪ .‬بهترین نمونه های این شکل گیری منظم از طریق انعکاس‬
‫را می توان در آینه های م^^ا بع^^د الط^^بیعی مس^^اجد چه^^ار ای^^وانی ای^^رانی دانس^^ت‪.‬انس^^ان در‬
‫گردش محوری خود به طرف جهات مختلف این کلیت فضایی منس^^جم را حس می کن^^د ک^^ه‬
‫گویای نظام فکری منظمی است ک^^ه در آن‪ ،‬مرک^^زیت فض^^ا و زمین در مرک^^زیت (توحی^^د)‬
‫آش^^^^^^^^^^^تی دهن^^^^^^^^^^^ده عوام^^^^^^^^^^^ل اتص^^^^^^^^^^^ال زمین و آس^^^^^^^^^^^مان اس^^^^^^^^^^^ت‪.‬‬
‫در مرکز مساجد چهار ایوانی‪ ،‬سطح آب از لحاظ بصری به عنوان آینه انعکاس دهن^^ده‪ ،‬ن^^ه‬
‫فقط بدنه های اطراف را معرفی می کند‪ ،‬بلکه به علت موقعیت اسثنایی خود (مرکز) تمثیل‬
‫داستان آسمانی منعکس در تاللوهای آب ب^^ه عن^^وان تص^^اویر ب^^ر گ^^ردان حاض^^ر ولی غ^^یر‬
‫مادی از زندگی انسانها در میل به حقیقتی باالتر و جاویدان است‪.‬‬

‫‪ 4-5-1‬پیوندمعماری با طبیعت ‪ :‬همدلی و احترام به ط^^بیعت ریش^^ه ه^^ای عمی^^ق ف^^رهنگی‬

‫دارد و همزیستی مسالمت آمیز انسان‪ ،‬معماری و ط^بیعت در معم^اری س^نتی ای^ران ک^امًال‬
‫مشهوداست‪ .‬اشارات ف^^راوان در کت^اب آس^مانی درب^اره گی^اه‪ ،‬ن^ور و اج^^زاء ط^^بیعت و در‬
‫نهایت تمثیل بهشتی آن موجب شده است که در معماری ایران حضور طبیعت به طور همه‬
‫جانبه باشد و فضاهای نیمه باز‪ -‬نیمه بسته در یک روند سلسله مرات^^بی ب^^ه نح^^وی در کن^^ار‬
‫یکدیگر قرار گرفته باشند که گویی همیشه انگیزه احترام و حفظ نعمتهای الهی را پ^^اس می‬
‫دارند که در قلب طبیعت و اجزاء عناصر آن تجلی کرده است‪.‬‬

‫‪9‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫‪ 5-5-1‬شفافیت و تداوم ‪ :‬نقطه مقاب^ل مفه^وم فض^ای بس^ته و تم^ام ش^ده ‪ ،‬مفه^وم ش^فافیت و‬
‫تداوم قرار دارد ‪ ،‬در چنین فضایی ‪ ،‬مسیر حرکت انس^ان و ی^ا نگ^اه او در ت^داومی پیوس^ته‬
‫صورت می گیرد‪ ،‬به طوری که گشایش ه^^ای فض^^ایی در خط^^وط افقی و عم^^ودی م^^وجب‬
‫ش^^فافیت (‪ )transparency‬در ال ب^^ه الی دیواره^^ا و س^^تونها می گ^^ردد ک^^ه دورنم^^ا و‬
‫منظ^^ر نه^^ایی در افقی الیتن^^اهی و مس^^تهیل‪ ،‬مج^^ددًا ج^^ان و جل^^وه ت^^ازه ب^^ه خ^^ود می گ^^یرد‪.‬‬
‫به مفهوم سلس^^له م^^راتب (‪ ،)hierarchy‬مفه^^وم ت^^داوم (‪ )continuity‬ب^^رای تش^^ریح‬
‫مفهوم اصل معماری ایران تلقی صحیحی محس^وب می ش^ود‪.‬ت^داوم ب^ه ک^وچکی و ب^زرگی‬
‫فضا ارتباطی ن^دارد و انس^ان ‪ ،‬پیون^دی اس^ت ک^^ه ب^ا زنج^^یره ادراکی و ب^ا به^^ره گ^^یری از‬
‫حساسیتی فطری‪ ،‬مجموعه ای پیچیده را مورد توجه ق^^رار داده و س^^پس عناص^^ر گون^^اگون‬
‫پراکن^^ده آن در ح^^وزه نه^^ایی دریافته^^ای خ^^ویش جم^^ع آورده و نهایت^ًا درک فض^^ایی و پی^^ام‬
‫مس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^تتر آن را در می یاب^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^د‪.‬‬
‫در البه الی بدنه بناهای معماری ایران‪ ،‬فضا هیچ گاه با قاطعیت مشخص نمی شود و ابهام‬
‫ترکیبات پیچیده آن به دلیل غنا بخشیدن به منظره ای است که نمی توان آن را در یک قالب‬
‫محدود و تمامیت یافته تفسیر کرد‪ ،‬این فضا حامل پیام از پدیده ای است که پدیده ی دیگری‬
‫در درون خود دارد و حرکت به سوی آن ‪ ،‬حرکتی به سوی بخش دیگر فضا است ب^^ا کلیت‬
‫و جامعیتی گسترده‪.‬‬

‫‪ 6-5-1‬راز و ابه^^ام ‪ :‬احس^^اس عظمت معن^^وی در کم^^ال س^^ادگی و خل^^وص در تش^^کیل و‬

‫ترکیب ابنیه ایران مد نظر قرار داشته و سادگی ترکیبات این هندسه پایه ولی غ^^نی م^^وجب‬
‫پیدایش ساختمانهایی شده است که پیام آن با درک ویژه حسی قابل دری^^افت اس^^ت و ت^^وام ب^^ا‬
‫کلی^^^^تی اس^^^^ت ک^^^^ه کم^^^^ال خ^^^^ود را در منظ^^^^ر و تص^^^^ویری کام^^^^ل الق^^^^ا می نمای^^^^د‬
‫‪ 7-5-1‬تعادل موزون‪ /‬توازن حساس ‪ :‬در معماری تعادلی موزون بین س^^اختمان و محی^^ط‬
‫طبیعی آشکار است و همانند یکی از موجودات ط^^بیعت ب^^ا آن همنفس^^ی و هم^^دلی ص^^ورت‬
‫گرفته است‪.‬حس و دانش عمیق به وجود آورندگان آثار معم^^اری آن دوران م^^وجب می ش^^د‬
‫که عناصر کالبدی در مکان و جای خود‪ ،‬حضور خویش را مشخص نماین^^د و ک^^اربرد ه^^ر‬
‫کدام پاسخی باشد به محیط‪.‬‬

‫‪8-5-1‬چشم دل ‪ :‬جامعه سنتی در درون یک نظام معنوی زن^^دگی می کن^^د ک^^ه هم از لح^^اظ‬
‫کیفی و هم از لح^^^^^اظ کمی جوی^^^^^ای هم^^^^^اهنگی و تناس^^^^^ب در ح^^^^^د کم^^^^^ال اس^^^^^ت‪.‬‬
‫آفریده های آن چون معماری از جهان بینی های تام و کاملی مای^^ه می گیرن^^د ک^^ه نیروه^^ای‬
‫خالقه انسان را عرضه می کنند‪ .‬فقط با توجه ب^^ه آسمانهاس^^ت ک^^ه ع^^دم تن^^اهی فض^^ا را می‬
‫توان به وسیله جهات اصلی ک^^ه ب^^ه فض^^ا جنب^^ه کیفی می دهن^^د‪ ،‬مح^^دود ک^^رد ‪ ،‬ه^^ر معن^^ای‬
‫ظ^اهری و حس^ی‪ ،‬مع^انی ب^اطنی دارد و ه^ر ص^ورتی در ظه^ور عی^نی و تجلی خ^^ارجی‪،‬‬
‫حاوی یک صورت ظاهری و آشکار است ک^^ه ب^^ا ظه^^ور ب^^اطنی آن ک^^ه بع^^اریت از ذات و‬
‫ماهیت درونی و پنهانی آن است همراه می شود‪.‬درک معماری بدون یک سفر عاشقانه‪ ،‬ب^^ه‬

‫‪10‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫زمینه های ذهنی و پنهان که در آن عقل و علم و احس^اس پیون^دی تنگاتن^گ خ^^ورده ان^د ن^ا‬
‫ممکن است‪.‬‬

‫‪ 2-1‬نقش آب درمعماری‬
‫سرزمین ایران از نظر جغرافیایی و آب و هوایی از من^^اطق خش^^ك و همیش^^ه ب^^ا مش^^كل كم‬
‫آبی و خشكسالی روبه رو بوده است‪ ،‬و جود سدهای ق^دیمی و آث^ار ب^اقی مان^ده ش^بكه ه^ای‬
‫آبیاری و قنات ها‪ ،‬همه نمونه هایی از نبرد مردم كشور ما ب^^ا دی^^و خش^^كی و بی آبی اس^^ت‪.‬‬
‫همین كمبود آب و وجود بیابان های خشك بود ك^^ه ح^^رمت نه^^ادن وی^^ژه ب^^ه آب را در می^^ان‬
‫مردم ای^ران در گ^^اه باس^تان ب^ه وج^^ود آورد‪ .‬در فرهن^گ ملی م^^ا‪ ،‬آب را مظه^^ر روش^نایی‬
‫دانسته اند و آن را نماد پاكی می دانند‪ .‬درگذشته ای نه چن^^دان دور‪ ،‬هیچ خان^^ه ای نب^^ود ك^^ه‬
‫حوضی در آن نباشد‪ ،‬حوض های زیبا و كوچ^^ك و ب^^زرگ ب^^ا كاش^^ی ه^^ای آبی ف^^یروزه ای‬
‫نماد مشخص زندگی در هر خانه ای بود‪.‬‬
‫در همه دوران تاریخی معماران ما آب را در مجموعه های خود وارد می کردند و گنجین^^ه ای از‬
‫خصوصیات فیزیکی ‪ ،‬مذهبی و اسطوره ای را به خ^دمت می گرفتن^د ت^ا معم^اری آن^ان از غن^ای‬
‫چنان که می دانیم نزد ایرانیان از روز گاران بسیار کهن آب‬ ‫بیشتری برخوردار باشد ‪.‬‬
‫مانند آتش مقدس بوده به گواهی اوستا و همه نامه های دینی پهلوی و بسیاری از نویسندگان یونان‬
‫و روم و خود همین هردوت ایرانی^^ان آب و آتش را ب^^زرگ می پنداش^^تند و می س^^تودند و آل^^ودن‬
‫آنها ازگناهان بزرگ به شمار می رفت آب خواه شیرین و خواه شور چه رود و چه دریا در خ^ور‬
‫آب و آتش الزم و ملزوم یکدیگر برای ادامه حیات می باشند ‪.‬هر دو هم‬ ‫ستایش و نیایش اس‬
‫هستی بخش و هم ویرانگر هستند ‪.‬‬
‫پرستشگاهان بسیار باشکوه آناهیتا (ناهید) ‪،‬ایزد نگهب^^ان آب‪ ،‬در سراس^^ر ای^^ران زمین و خاکه^^ای‬
‫همسایه برپا بود ‪ .‬آبان یشت و آبان نیایش که در اوستا به جای مانده در س^^تایش همین ای^^زد اس^^ت‬
‫از این گذشته بسا دریای شور و رود های شیرین درنامه کهن س^^ال ی^^اد گردی^^ده و س^^توده ش^^ده از‬
‫آنهاست وئوروکش ‪( Vouru Kaska‬دریای گرگان ‪،‬خ^^زر ) چئچس^^ت ‪ ( Caecasta‬دریاچ^^ه‬
‫ارومیه ) کاسائویه ‪( Kasaoya‬در پهلوی ‪ ،‬کیانسیه =دریاچ^^ه ه^^امون = زره سیس^^تان )‪ ،‬دائیتی^^ا‬
‫‪( Daitya‬در پهلوی ‪ ،‬روت داتیک یا وه روت =آموی^^ه ‪ ،‬جیح^^ون) و ج^^ز اینه^^ا س^^تایش آب ن^^زد‬
‫ایرانیان بیش از این است ‪.‬‬
‫احترام به آب‬
‫احترام ایرانیان به آب توسط اردوسیو آناهیتا فرشته آب و احترام ب^^ه درخت^^ان و پرس^^تیدن آنه^^ا در‬
‫ایران قدیم وجود داشت (چنین چون ب^^ود م^^ردم گ^^ز پرس^^ت ‪ -‬ش^^اهنامه)بع^^دها در اروپ^^ا بص^^ورت‬
‫احترام به چاه (بویژه در انگلستان ) و گذاردن درختان کریسمس در کلیساها شد‪.‬‬

‫حوض در معماری سنتی ایران‬

‫شاید در میان همة اقوام دنیا کمتر مردمی بیابیم که بهاندازه ایرانیان کویرآش^^نا‪ ،‬ق^^در آب را‬
‫ارج گذاشته باشند‪ .‬ب^^رای ایرانی^^ان باس^^تان‪ ،‬آب در کن^^ار ب^^اد و آتش و خ^^اک چن^^دان مق^^دس‬
‫‪11‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫آشنایی با معماری اسالمی ایران ص ‪286‬‬

‫مینمود که بر روی آبگذرها به زحمت بسیار پل میزدند تا آدمی در گذر از آنه^^ا مجب^^ور ب^^ه‬
‫عب^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ور از می^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ان‬
‫آب نباشد‪ .‬چه میپنداشتند نه اگر چنین باشد‪ ،‬آب را میآالیند‪.‬از دیرباز ایرانیان هرجا خرمی‬
‫و سرسبزی میدیدند نامش را آبادی میگذاشتند و در سنتی کهن سبزة نوروز را ب^ا ب^درقهای‬
‫از آرزوهای پاک به آب میسپردند‪ .‬به آب دل میبستند‪ ،‬همچن^^ان ک^^ه هن^^وز آب‪ ،‬رودخان^^ه و‬
‫جنگل منظر برگزیدة گشتها و عکسهای یادگاری است‪.‬چه بسیار ک^^ه در گوش^^ه و کن^^ار این‬
‫سرزمین‪ ،‬معابد آناهیتا برای تقدیس و پرستش آب برپا میشد‪ .‬در س^^نگ نوش^^ته اردش^^یر در‬
‫تخت جمشید بعد از اه^^ورامزدا از آناهیت^^ا ن^^ام ب^^رده ش^^ده اس^^ت ک^^ه نش^^ان مرتب^^ه واالی این‬
‫ایزدبانو نزد ایرانیان باس^^تان اس^^ت‪ .‬دخ^^تران ک^^وزه به^دوش ک^^ه از کن^^ار چش^^مه میگذرن^^د‪،‬‬
‫تصویر عارفانهای است که ایرانیان با آن مأنوسند‪ .‬و هم ایشانند که اسفندیارش^^ان را در آب‬

‫جاری چشمهای روئین میکنند و الههای همچون فرشته نگهبان چشمه میآفرینن^^د‪.‬خردمن^^دان‬
‫بیمثال این دیار همواره کوشیدهاند به شگفتترین شیوهها‪ ،‬برای نوش^^یدن‪ ،‬آبی زالل بهدس^^ت‬
‫بیاورند‪ .‬گذشته از یخچالها و آبانبارهای بیشمار شهری و روس^^تایی‪ ،‬قناته^^ا ش^^اهد بیهمت^^ای‬
‫این نبوغ و کوشش بودند و باغه^^ایی ک^^ه ـ همچ^^ون ب^^اغ ش^^اهزاده ماه^^ان کرم^^ان ـ از می^^ان‬
‫کویر خشک سرکشیدهاند‪ ،‬معجزهای که مایة فخر و آرامشند‪( .‬در مقابل کم نیستند آبگیرها‬
‫و حوضچههای طبیعی ک^^ه مجموعهه^^ا و س^^اختمانهای بیهمت^^ایی همچ^^ون تختس^^لیمان را در‬
‫پ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^یرامون خ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ود س^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^امان دادهان^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^د‪).‬‬
‫معماران بزرگ ایرانی نیز با وقوف به این مهم‪ ،‬عناصر گوناگونی را وارد بناهای مختلف‬
‫کردهاند‪ .‬از جمله حوض و آبنماهای بسیاری در همه طول تاریخ معم^^اری‪ ،‬جلوه ^ای ص^^د‬
‫چندان به بناهای ایرانی بخشیدهاند‪ .‬گویی نهرهایی که از میان کوشکها و باغه^^ا میگذرن^^د‪،‬‬
‫انشعابی از جویبارهای مینوی هستند ک^ه خس^تگان را در گرم^ترین و خش^کترین روزه^ای‬
‫سال صفایی تازه میدهند‪ .‬و چ^^ه بس^^یار کاخه^^ا و بناه^^ای حکوم^^تی را ک^^ه جالل و ش^^کوهی‬
‫دیگرگون^^ه میبخش^^ند‪ .‬این نگ^^اه را ب^^ه وض^^وح در نگارهه^^ا و مینیاتوره^^ای ای^^رانی میت^^وان‬
‫یافت‪.‬اغلب آبنماها در جایی ق^^رار داده میش^^وند ک^^ه بناه^^ای مج^^اور در آن منعکس ش^^وند و‬
‫بدین ترتیب اندازه را دوچندان میکنند‪ .‬قصه ستونهای عمارت چهلستون اصفهان و انعکاس‬
‫تص^^ویر س^^تونهای آن در ح^^وض ش^^رقی ب^^رای هم^^ه آشناس^^ت‪ .‬از این جهت تناس^^ب نم^^ا و‬
‫‪12‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫وس^^عت ح^^وض م^^دنظر ق^^رار میگ^^رفت‪ .‬پیش^^تر از این دوره هم‪ ،‬آبگیره^^ا در ط^^ول ت^^اریخ‬
‫معماری ایرانی حضور دارند‪ .‬در تختجمش^^ید از دوره معم^^اری هخامنش^^یان س^^نگابهای در‬
‫کنار ورودی کاخ آپادانا بهدست آمده که احتم^^اال” جهت نگه^^داری آب چش^^مههای مق^^دس و‬
‫تبرک بوده اس^^ت‪ .‬در دوران ساس^^انیان مرک^^ز حی^^اط ب^^ا گس^^ترهای از آب (مص^^نوعی و ی^^ا‬
‫طبیعی) تعریف میشد غیر از مجموعه تختس^^لیمان در تک^^اب‪ ،‬ک^^اخ فیروزآب^^اد هم نمونه ^ای‬
‫شاخص از این کاربرد محسوب میشود‪ .‬این شیوه به دورههای اس^^المی ن^^یز س^^رایت ک^^رد‪.‬‬
‫این حضور عالوه بر حوضخانهها‪ ،‬حتی تا طبقه فوقانی عالیقاپو و البته ب^^ا عناص^^ری مث^^ل‬
‫آبخوریها و حوضچههای کوچک ت^^ا فض^^اهای داخلی ن^^یز ادام^^ه دارد‪ .‬کوش^^کها و کاخه^^ای‬
‫ص^^فوی و قاج^^اری به^^ترین مث^^ال این تس^^ری بودن^^د‪ .‬ش^^اید دس^^تور فتحعلیش^^اه قاج^^ار ب^^رای‬
‫حجاری نقش او در کنار چشمه علی بیتناسب با این اعتقادات عمیق و حس تق^^دس‪ ،‬توج^^ه و‬
‫مان^دگاری من^ابع آبی نباش^د‪.‬گ^^اهی این حوض^ها همچ^^ون وض^عیت فعلی می^دان نقش جه^^ان‬
‫اصفهان‪ ،‬در میادین اصلی و مرکزی به مهمترین عنصر شهری تبدیل شده و کاربری ع^^ام‬
‫و کالنتری مییابند‪.‬این حوضها در بناهای ایرانی کمتر شکل آزاد دارند و اغلب با طرحهای‬
‫مربع‪ ،‬مستطیل‪ ،‬چلیپا‪ ،‬دایره و یا ترکیبی از اشکال هندسی و بر اساس راستگوشه و دای^^ره‬
‫ساخته میش^^وند‪ .‬همچ^^نین معم^^وال” کم عم^^ق هس^^تند ت^^ا در ع^^وض‪ ،‬گس^^تردگی و س^^طح آب‬
‫افزایش پیدا کند‪ .‬به این ترتیب گذشته از ک^اهش خط^ر س^قوط و خفگی کوچکتره^ا‪ ،‬آببن^دی‬
‫حوضها هم بهواسطه کاهش فشار آب در کف و دیوارهه^^ای ج^^انبی‪ ،‬ب^^ا مص^^الحی از جنس‬
‫سنگ‪ ،‬آهک و ساروج سادهتر میشود‪ .‬همچنین تخلیه و نظافت آن انرژی کمتری مص^^رف‬
‫میکند‪( .‬البته گاهی تخلیه و نظافت این حوضها به کارگران دورهگردی واگذار میشد ک^^ه “‬
‫آب حوضی ” خوانده میشدند‪ ).‬برای سهولت تخلیه کام^^ل آب ح^^وض‪ ،‬ش^^یب مختص^^ری هم‬
‫برای کف آن در نظر میگرفتند‪ .‬در هر حال حجم آب در کوچک^^ترین نمونهه^^ایی ک^^ه ممکن‬
‫است در داخل تاالرها و حوضخانهها ساخته شوند‪ ،‬از حد ش^^رعی آب ک^^ر کم^^تر نیس^^ت‪.‬در‬
‫محوطهها و باغهای مس^طح مث^ل ب^اغ فین کاش^ان‪ ،‬حوض^ها و آبنماه^ا ن^یز کمش^یب س^اخته‬
‫میشوند‪ .‬در عوض در مواردی مانند باغ شاهزاده ماه^^ان‪ ،‬آبگیره^^ا را پل^^ه پل^^ه و ب^^ه ش^^کل‬
‫آبشاری طراحی میکنند‪.‬حوضها با انعک^^اس تص^^ویری م^^واج و گ^^یرا از ای^^وان اص^^لی بن^^ا‪،‬‬
‫معموًال بزرگترین بخش مرکزی صحن و حیاط را اش^^غال ک^^رده و در م^^واردی غ^^الب‪ ،‬ب^^ه‬
‫شیوهای بدیع و حرمت برانگیز‪ ،‬مسیر مستقیم دسترسی به جبهه و ای^^وان اص^^لی بن^^ا را ب^^ه‬
‫دو معبر غیرمستقیم جانبی تقسیم میکنند‪ .‬درصورت امکان حلقهای از درخت^^ان می^^وه و گ^^ل‬
‫و بوتههای زینتی نیز دور حوض را میپوشاند‪ .‬ضایعات و اضافات آب مصرفی در نه^^ایت‬
‫صرفهجویی به پای این گیاهان ریخته میشود‪ .‬نهری کوچک نیز در پش^ت پاش^ویه و کول^ه‪،‬‬
‫آبهای اضافی و یا سرزیر را به خارج از حدود حوض هدایت می کند‪ .‬پاشویه حوض ممکن‬
‫است بیش از یکی بوده و حتی بهصورت چهار پاشویه پشت ب^ه پش^ت باش^د‪ .‬گ^^اهی آب این‬
‫حوضها در بناهای عمومی و منازل مت^ولین و بزرگ^ان‪ ،‬از ی^ک منب^ع ج^اری دائمی ـ مث^ل‬
‫قنات ـ مرتبًا تعویض و تازه میشود‪ .‬این امر مستلزم رعایت حداکثر ارتفاع آبگیری ح^^وض‬
‫است‪ .‬از این رو میانة گودالباغچهها جای مناسبی برای این نوع حوضها محسوب میش^^وند‪.‬‬

‫‪13‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫سوار بودن و شدت جریان آب میتواند عملک^^رد ی^^ک س^^ینهکبکی (موجنم^^ا) و ی^^ا فواره^ای‬
‫کوچ^^ک‪ ،‬آبگ^^ردان‪ ،‬آبش^^ره و… و ص^^دای خ^^وش ق^^ل ـ ق^^ل آب را هم ت^^أمین کن^^د‪ .‬در غ^^یر‬
‫اینصورت ذخیره آبی این حوضها به نوبت آب‪ ،‬چاه و ح^^تی بارن^دگی و… بس^تگی داش^ت‪.‬‬
‫شاید بتوان گفت همیشه ارتباط مستقیمی بین سطح اقتصادی و اجتماعی صاحبخانه با ابع^^اد‬
‫و کیفیات تزئینی حوض هر خانه سنتی قابل تشخیص اس^^ت‪.‬ماهیه^^ای س^^رخ کوچ^^ک چ^^رخ‬
‫میزنند و از رشد و ازدی^^اد‪ ،‬الروه^^ا‪ ،‬خزهه^^ا و جلبکه^^ای آبی ح^^وض جلوگ^^یری میکنن^^د و‬
‫هندوانهای در انتظار بعد از ظهر تابستان غلتزن^^ان در کنج س^^ایهگیری خنک^تر میش^^ود‪ .‬در‬
‫فرهنگ ایرانی و توصیه های مذهبی‪ ،‬سفارشات زیادی برای حفظ نظافت آب و البته طبیعتًا‬
‫آب حوض نقل شده و خانوادهها تأکید و حساسیت بس^^یاری ب^^ر رع^^ایت این قواع^^د دارن^^د و‬
‫خصوصًا در این مورد بر کودکان و خدمه سخت میگیرند‪ .‬گاهی ن^یز بن^ا ب^ر نی^از و ب^رای‬
‫حفظ جان ماهیهای داخل حوض از گزند گربه و سرما‪ ،‬پیشگیری از ورود غبار و آل^^ودگی‬
‫به آب و یا به منظور جلوگ^^یری از یخ^زدگی آب و ح^^وض در فص^ول س^رد‪ ،‬روی ح^^وض‬
‫پوشیده میشد‪.‬آبگیرها و حوضهای خانگی و حتی حوضهایی که در صحن و مجاور بناهای‬
‫عمومی شهری همچون مساجد ساخته میشوند ـ مانند بسیاری از عناصر معم^^اری ای^^رانی ـ‬
‫عالوه بر زیبائی کارکردهای حیاتی و رفاهی متنوعی دارن^^د‪.‬بخش^^ی از احتیاج^^ات روزان^^ه‬
‫خانواده و شهروندان به آب‪ ،‬از ذخ^^یره آبی همین حوض^ها ت^أمین میش^ود‪ .‬شستش^وی می^وه‪،‬‬
‫ظروف و البس^^ه خ^^انواده در کن^^ار ح^^وض‪ ،‬شس^^تن ق^^الی و قالیچهه^^ای ب^^زرگ و مص^^ارف‬
‫بهداشتی در ح^^د شس^^تن دس^^ت و ص^^ورت‪ ،‬وض^^و گ^^رفتن و ی^^ا نهایت^ًا اس^^تفاده از آب آن در‬
‫طهارت و مستراح امر بسیار رایجی است‪ .‬اما از آنجا که طراحی بناها به شکلی اس^^ت ک^^ه‬
‫معموًال از همة گوشهها و اتاقها منظر حوض قابل دیدن است‪ ،‬جز برای کودکان‪ ،‬کم^^تر ب^^ه‬
‫کار آبتنی و شسشوی کامل بدن میآید‪ .‬آبپاشی ک^^ف داغ حی^^اط ش^^اخههای گ^^ل باغچ^^ه از آب‬
‫حوض در اولین ساعات غروب آفتاب نیز عالوه ب^^ر خنک^تر ک^^ردن ه^^وا‪ ،‬س^^رگرم کنن^^ده و‬
‫لذتبخش است‪ .‬ندرتًا برای مصارف صنعتی‪ ،‬صنایع دستی و کارگاهه^^ای کوچ^^ک خ^^انگی‪،‬‬
‫حوض آب محل مناسبی است برای شستن و خیس ک^^ردن ط^^والنی م^^دت چ^^وب‪ ،‬پش^^م و…‬
‫غلبه بر اقلیم خشن‪ ،‬گ^^رم و خش^^کی ک^^ه بیش^^ترین پهن^^ه ای^^ران را ب^^ه خ^^ود اختص^^اص داده‪،‬‬
‫همیشه دغدغة اهالی و معماران بوده است‪ .‬حوض^ها همیش^^ه در مس^^یر ح^^رکت نس^^یم و ب^^اد‬
‫هستند و در غیر اینصورت در تقابلی پیشبینی شده‪ ،‬مکش و یا جریان ه^^وای بادگیره^^ا بع^^د‬
‫از عبور از روی س^^طح آب ح^^وض‪ ،‬ه^^وای خان^^ه را مرط^^وب و خن^^ک میکن^^د‪ .‬در بیش^^تر‬
‫ظهرهای تابستانی و گرم‪ ،‬زیرزمین خانههای کویری با کورانی که بع^^د از عب^^ور از روی‬
‫آب حوض از پاچنگها به داخل وزیده میشود‪ ،‬تنه^^ا ج^^ای قاب^^ل اس^^کان و اس^^تراحت هس^^تند‪.‬‬
‫البته تأثیر ظرفیت باالی ذخ^^یره گرم^^ایی من^^ابع آبی در حبس گرم^^ای تابش^^ی آفت^^اب روز و‬
‫تعدیل ش^بهای س^رد ک^^ویری ن^یز قاب^ل اغم^^اض نیس^ت‪.‬ه^ر ح^^وض پ^ر از آب‪ ،‬خواس^ته ی^ا‬
‫ناخواسته‪ ،‬دانسته و یا ندانسته‪ ،‬خ^^واص ص^^وتی و آکوس^^تیکی خوش^^ایندی دارد ک^^ه بیگم^^ان‬
‫موجب ارتقای سطح کیفی آرامش و امنیت در خانه و ساختمان میشود‪ .‬سیالی همچون آب ـ‬
‫ب^ا حجم و س^طح مطل^وب ـ این ق^ابلیت را دارد ک^ه مق^دار قاب^ل ت^وجهی از ان^رژی ص^وتی‬

‫‪14‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫نامطلوب را در نوسانات خود مستهلک نمای^^د‪ .‬از این رو بس^^یاری از اص^^وات ناخواس^^ته و‬
‫همهمة آزار دهنده خارج از بنا‪ ،‬توان بروز در خانه را پیدا نمیکنند‪ .‬همچنین ص^^دای داخ^^ل‬
‫خانه کمتر به بیرون ح^^ریم س^^رایت میکن^^د‪ .‬این مهم در ص^^حن پرت^^ردد مس^^اجد ک^^ه عموم^ًا‬
‫دیوارههای کاشیکاری شده صیقلی دارن^^د و معم^^وًال ب^^ه تبعیت از س^^نتی کهن ب^^دون درخت‬
‫هستند‪ ،‬با وجود انبوه جمعیت‪ ،‬بیشتر ح^^ائز اهمیت و توج^^ه اس^^ت‪.‬اگ^^ر ب^^ه نقش^^ه جغرافی^^ای‬
‫زمین نگاه کنیم و پراکندگی دریاها و اقیانوس ^ها را در نظ^^ر آوریم‪ ،‬بیمناس^^بت نخواه^^د ب^^ود‬
‫اگر تأویلی آئینی و فلسفی برای پهنه کوچک شده این آبگیرها در یک ح^^وض ای^^رانی قائ^^ل‬
‫شویم‪ .‬نمونهای از کارکرد و برداشتی اینچنین را میت^^وان در توحیدخان^^ه مس^^اجد پی^^دا ک^^رد‪.‬‬
‫توحیدخانه سکوی کوچک و جزیره مانندی است در میان حوض مس^^جد ک^^ه طالب ـ بری^^ده‬
‫از جهان م^^ادی ـ ب^^ر روی آن نشس^^ته ب^^ه اعتک^^اف و ختم ق^^رآن میگذرانن^^د‪ .‬ح^^وض اج^^ابت‬
‫آرزوی دی^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^رین ک^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ویری اس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ت‪.‬‬
‫از طرفی بهخاطر اهمیت و وجوب طهارت و وضو‪ ،‬حوض صحن مساجد بهعنوان نم^^ادی‬
‫معنوی و ش^^اید خاطره^ای از بهش^^ت و بهعن^^وان یکی از اولین عناص^^ر مرک^^زی پیش^روی‬
‫تازهواردین‪ ،‬قداستی دوچندان پیدا میکند‪( .‬البته بعض^ی اعتق^اد دارن^د ب^ر زمی^نی ک^ه وق^ف‬
‫مسجد است و یا صیغه مسجد بر آن جاری شده باشد‪ ،‬نمیتوان حوض و وضوخانه ساخت‪).‬‬
‫گاهی به مناس^^بت ای^^امی همچ^^ون جش^^نهای عروس^^ی‪ ،‬روی ح^^وض خانهه^^ا را ب^^ا تکهه^^ای‬
‫بزرگ چوب میپوشاندند و گروهی از مطربان و بازیگران عم^^دتًا دورهگ^^رد ب^^ر روی آن‪،‬‬
‫برای مهمانان به اجرای برنامه و نمایشهای سرگرمکننده میپرداختند‪ .‬تا جایی که به ت^^دریج‬
‫شیوهای از هنرهای نمایشی در ایران مرسوم گشت که به واس^طه همین ش^کل اولی^ه ایج^^اد‬
‫صحنه‪ ،‬به نمایش تختحوضی مشهور شد که اجرای انواعی از آن همچنان ادامه دارد‪.‬‬

‫‪ 3-2‬ایوان ‪:‬‬

‫معماری ایرانی در این مرحله یک تخت پادشاهی را ب^^رای خ^^ود در نظ^^ر می گ^^رفت ‪ ،‬ت^^ا‬
‫بهشت زمینی خود را نظاره کند و آدمی که از تخت خاک برآمده ( عنص^^ر م^^اورای وج^^ود‬
‫انسان را می بیند ) که ارزش این عناصر بسته به کاربرد آنها تغییر می کند ‪.‬‬

‫استانداردها‬

‫مهم ترين بناي ديپلماتيك سفارتخانه اس^^ت س^^فارتخانه ه^^ا ب^^ه ط^^ور معم^^ول از س^^ه بخش اص^^لي و‬
‫متمايز تشكيل مي شوند‪ :‬اول بخش ديپلماتيك كه خود از دفاتر سفير‪ ،‬مشاور ديپلماتيك يا نف^^ر دوم‬
‫سفارت‪ ،‬مشاور اقتصادي و ديگر گروه اعظامي به كشور ميزب^^ان تش^^كيل مي ش^^ود‪ .‬در اين بخش‬
‫عمومًا منشي ديپلماتيك‪ ،‬آرشيو‪ ،‬سالن انتظار و همچنين اتاق رمز قرار دارند‪ .‬ب^^رخي از كش^^ورها‬
‫‪15‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫ترجيح مي دهند دف^اتر س^فير و منش^ي او را از بقيه ج^دا كنن^د و زيرمجموع^ه ويژه اي را درون‬
‫بخش ديپلماتيك به وجود آورند‪ .‬اين بخش از سفارت حفاظت ش^^ده و دسترس^^ي ب^^ه آن كن^^ترل ش^^ده‬
‫است بخش دوم ادراي است و در آن كارمندان امور مالي و اداري مستقرند ك^^ه بيش^^تر ب^^ا اف^^راد و‬
‫نهادهاي محلي سرو كار دارند‪.‬بخش سوم مجموعه فضاهاي خدماتي شامل ات^^اق ه^^اي تأسيس^^اتي‪،‬‬
‫ناهارخوري‪ ،‬آشپزخانه‪ ،‬انبار‪ ،‬كتابخانه و ‪ ...‬است‪ .‬ورود به س^فارتخانه از طريق سلس^له م^راتب‬
‫فضايي خاصي صورت مي گيرد‪ .‬در طراحي سفارتخانه به مرزبندي و نحوه كن^^ترل رفت و آم^^د‬
‫و ميزان حساسيت امنيتي بخش هاي مختلف توجه خاص^^ي مي ش^^ود‪ .‬ورودي س^^فارتخانه اغلب از‬
‫اتاق دربسته اي تشكيل شده است كه در گوشه اي از آن گيشه اي براي تماس با كاركن^^ان س^^فارت‬
‫قرار دارد‪ .‬ديوارها و گيشه ها اغلب ضد سرقت و ضد گلوله هستند‪ .‬اگر مهم^^ان اج^^ازه ورود ب^^ه‬
‫داخل سفارت را داشته باشد‪ ،‬به بخش اداري هدايت مي شود‪.‬‬

‫دسترسي به بخش ديپلماتيك اغلب از طريق در كنترل شده ي ديگري ص^^ورت مي گ^^يرد‪ .‬حس^^اس‬
‫ترين بخش سفارت ها از نظر امنيتي اتاق رمز يا مخابرات است كه در بسيار مقاوم و كنترل شده‬
‫اي در داخل بخش ديپلماتيك دارد‪ .‬گاه ورودي كاركنان متمايز از ورودي مراجع^ان ع^ادي اس^ت‪،‬‬
‫اما در هر حال هنگام ورود افراد و وسايل نقليه يك فض^^اي واس^^ط بين ب^^يرون و داخ^^ل‪ ،‬ض^^ريب‬
‫امنيتي سفارتخانه را افزايش مي دهد‪.‬‬
‫سفارتخانه ها نماينده كشورهاي خارجي در كشور ميزبان هستند و مهم ترين وظيف^^ه آن ه^^ا ايج^^اد‬
‫روابط ديپلماتيك دوستانه بين دو كشور است‪ .‬در عين حال وظيفه حمايت از حقوق هموطنان خود‬
‫را به عهده دارند‪ .‬هموطناني كه به دليل جهانگردي‪ ،‬ك^^ار‪ ،‬مه^^اجرت‪ ،‬معالج^^ه و غ^يره ب^^ه كش^^ور‬
‫ميزبان سفر كردند‪ .‬در صورت ورود شرايط اضطراري‪ ،‬سفارتخانه ها ب^^ه پناهگ^^اه اتب^^اع كش^^ور‬
‫خود تبديل مي شوند‪ .‬سفارتخانه ها عموم^ًا امكان^^ات مواجه^^ه ب^^ا ش^^رايط بح^^راني از قبيل زلزل^^ه‪،‬‬
‫فجايع طبيعي‪ ،‬جنگ‪ ،‬بحرانهاي داخلي و غيره را دارند‪.‬‬
‫در كشورهايي كه خطر بروز شرايط بحراني بيشتر است سفارتخانه ها به فض^^ايي ب^^راي اس^^كان‬
‫موقت تعداد زيادي از هموطنان تا رسيدن امدادهاي خارجي نياز دارن^^د‪ .‬مهم ت^^رين مس^^ئله وج^^ود‬
‫فضاي باز وسيع در داخل سفارت اس^^ت ك^^ه در ش^^رايط ع^^ادي ب^^راي برگ^^زاري مراس^^م مختل^^ف‪،‬‬
‫فضاي سبز يا زمين ورزشي از آن استفاده مي شود‪ .‬وجود سرويس ه^^اي بهداش^^تي ك^^افي‪ ،‬ذخ^^يره‬
‫نادری^^وخت و‬
‫افشار^يره س‬
‫کامران ذخ^‬
‫سرمقالهچ^^ادر‪،‬‬
‫مواد غذايي (كه هر ساله تجديد مي شوند)‪ ،‬كمك هاي اوليه‪ ،‬انبار پت^^و و‬
‫آب و ژنراتور برق با توان كافي ضروري است‪.‬‬
‫در كشورهاي مثل ايران‪ ،‬كه خطر زلزله وج^^ود دارد‪ ،‬س^^اختمان س^^فارتخانه و تأسيس^^ات آن بايد‬
‫چنان باشد كه در صورت بروز زلزله عملكرد مجموعه از هيچ نظر دچار وقفه نشود و اين نكت^^ه‬
‫در انتخاب هاي طراحي از كليات تا جزئيات ت^^أثير مي گ^^ذارد‪ .‬ب^^ه داليل ايم^^ني س^^فارتخانه ه^^ا‬
‫ت^^رجيح مي دهن^^د پاركين^^گ اختصاص^^ي ب^^راي كاركن^^ان در داخ^^ل س^^فارت پيش بيني كنن^^د و اين‬
‫كاربري مي تواند در فضاي فوق ادغام شود‪ .‬بعضي از سفارتخانه ها فض^^اهايي را ب^^راي برنام^^ه‬
‫هاي فرهنگي در نظر مي گيرد‪ .‬رفت و آمد اين فضاها با گردش اصلي سفارتخانه تداخل ندارند‪.‬‬
‫عالوه بر بخش هاي ذكر ش^ده‪،‬نماين^دگي ه^اي ديپلماتيك بخش ه^اي كم و بيش مس^تقلي دارن^د ك^ه‬
‫دف^^اتر آن ه^^ا داخ^^ل س^^فارت يا مس^^تقل در س^^اختماني مج^^زا ق^^رار مي گ^^يرد‪.‬اين ه^^ا وابس^^ته‬
‫نظامي‪،‬فرهنگي‪،‬اقتصادي‪،‬كش^^اورزي و ‪ ...‬هس^^تند ك^^ه فراخ^^ور ش^^رايط كش^^ور مهم^^ان و ميزب^^ان‬
‫تأسيس مي شوند و درباره ي فضاي مورد نياز آن ها تصميم گيري مي شود‪.‬ب^^ه ط^^ور معم^^ول دو‬
‫‪16‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫وابسته ي فرهنگي و اقتصادي در ساختمان هاي مستقل از سفارتخانه سازماندهي مي ش^^وند بن^^اي‬
‫ديپلماتيك ديگر‪،‬كنسولگري است كه گاه در ساختمان سفارت و گاه مستقل است‪.‬كنسولگري ها ك^^ه‬
‫ب^^ه ام^^ور مراجع^^ان ب^^ومي و هموطن^^ان خ^^ود مي پردازن^^د مراجع^^ان بيش^^تري از س^^فارتخانه ه^^ا‬
‫دارند‪.‬فضاي ورودي و انتظار در كنسولگري ها بسيار وسيع تر و مفصل تر از سفارتخانه اس^^ت‪.‬‬
‫گيشه هاي كنسولگري ها هم براي پاسخ گويي به مراجعان ويزا اغلب متعددند‪.‬درجه بندي فضاها‬
‫از نظر حفاظتي در كنسولگري ها عمدتًا ساده تر است و كافي است بخش مراجع^ان از كارمن^دان‬
‫تفكيك شود‪.‬‬
‫بخش كارمندان نيازمند دفاتر عمومي‪،‬فضاهاي خدماتي و بايگاني مفصل است‪.‬وابسته ي فرهنگي‬
‫مي تواند كاربري محدود يا بسيار گسترده داشته باشد كه به روابط بين دو كشور ميزبان و مهمان‬
‫و قابليت هاي فرهنگي نماين^^دگي ارتب^^اط دارد‪.‬فع^^اليت عم^^ده ي وابس^^ته ف^^رهنگي‪،‬اش^^اعه فرهن^^گ‬
‫كشورش در سرزمين ميزبان به وسيله ي فعاليت هاي فرهنگي نظيرنمايشگاه‪ ،‬نم^^ايش‪ ،‬كنس^^رت‪،‬‬
‫جشنواره و تشكيل كالس هاي آموزشي زبان‪،‬فرهن^گ و مانن^د آن اس^ت‪.‬ك^اربري س^اختمان ه^اي‬
‫وابسته ي فرهنگي شبيه ديگر بنا هاي فرهنگي و آموزشي اس^^ت و سلس^^له م^^راتب حف^اظتي ويژه‬
‫اي در آن ه^^ا رع^^ايت نمي ش^^ود‪ .‬وابس^^ته ه^^اي ف^^رهنگي ب^^ه فض^^اهاي گردهم^^ايي تقريب ^ًا وس^^يع‪،‬‬
‫كتابخان^^ه‪،‬كالس درس‪،‬دف^^اتر مختل^^ف‪ ،‬فض^^اهاي خ^^دماتي ب^^زرگ مث آش^^پزخانه‪ ،‬س^^رويس ه^^اي‬
‫بهداشتي‪ ،‬انبار و غيره نياز دارند‪.‬‬
‫وابسته ه^اي تج^اري از ديگ^ر بناه^اي ديپلماتيك مهم ب^ه ش^مار مي آين^د‪ .‬وظيف^ه ي آنه^ا كم^ك ب^ه‬
‫بازرگانان و صاحبان صنايع كش^^ور خ^^ود ب^^راي يافتن ب^^ازار ه^^اي جديد در س^^رزمين ميزب^^ان و‬
‫اطالع رساني به بازرگانان محلي درباره ي امكانات موج^^ود در كش^^ور خ^^ويش اس^^ت‪.‬ط^^رز ك^^ار‬
‫وابسته ي تجاري همچون دفاتر يك كشور خصوصي است اين ساختمان ها از تعدادي اتاق اداري‬
‫و فضاهاي گردهمايي و خدمات عمومي اداري تشكيل مي شوند‪.‬‬
‫اقامتگاه سفيران‬
‫خانه ي سفيران در درجه ي اول محل سكونت و در درجه ي دوم محل برگ^^زاري ض^^يافت ه^^اي‬
‫تشريفاتي و جلسات گردهمايي با ديگر سفرا‪‌،‬سياس^^تمداران و شخص^^يت ه^^اي برجس^^ته ي ه^^ر دو‬
‫كشور مهمان و ميزبان است‪.‬‬
‫اين اقامتگاه ها عالوه بر فضاهاي مسكوني‪ ،‬به اتاق ه^^ا ب^^ا آپارتم^^ان ه^^اي مهم^^ان‪ ،‬مح^^ل س^^كونت‬
‫خدمه و راننده و محلهاي وسيع برگزاري مراسم سرباز و پوشيده نياز دارند‪.‬‬
‫بعضي از سفارتخانه ها ترجيح مي دهند محل زندگي س^^فير و س^^فارتخانه ج^^دا از هم ولي در يك‬
‫زمين باشند‪ .‬حفاظت اين مجموعه ها آسان تر است‪ .‬در موارد ي حتي خانه هاي كاركنان خارجي‬
‫سفارتخانه در زمين سفارت و اقامتگاه سفير قرا مي گيرد و اين ترتيب مركز نماين^^دگي ديپلماتيك‬
‫به يك مجموع^ه پيچيده ي چن^د منظ^وره ب^ا ك^اربري ه^اي مختل^ف و درج^ات حساس^يت حف^اظتي‬
‫متفاوت تبديل مي شود‪ .‬اين مجموعه ها به امكانات رفاهي از جمله زمين ورزش‪ ،‬استخر و غ^^يره‬
‫نياز دارند‪ .‬در بعضي كشورها كه دسترسي به مايحتاج روزم^^ره و م^^واد غ^^ذايي دش^^وار و ش^^مار‬
‫اتباع ن^يز ان^دك اس^ت‪ ،‬س^فارتخانه ه^ا فروش^گاهي ب^راي عرض^ه ي محص^والت كش^ور خ^ود ب^ه‬
‫هموطنان را نيز در نظر مي گيرند‬

‫انواع سفارتخانه ها‬

‫‪17‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫از نظر گونه شناسي سفارتخانه ها به چند دسته ي اصلي قابل تقسيم اند‪:‬‬
‫الف‪ :‬موزه اي‬
‫ًا‬
‫چنان ك^ه گف^تيم س^فارتخانه ه^اي م^درن عم^دت در ‪ 200‬س^ال اخ^ير ش^كل گرفت^ه ان^د‪ .‬بس^ياري از‬
‫سفارتخانه هاي قرن هجدهم و نوزدهم آثار تاريخي به ش^^مار مي آين^^د و از نظ^^ر معم^^اري و آث^^ار‬
‫هنري ارزش موزه اي دارند و گاه عالوه بر سفارتخانه ها اقامتگاه هاي س^^فرا ن^^يز چ^^نين ويژگي‬
‫را دارند‪ .‬اقامتگاه سفير ايتاليا در ايران‪ ،‬بن^^اي قاج^^اري ب^^ا آث^^ار ه^^نري دوران ص^^فوي و قاج^^ار و‬
‫مبلمان و تابلوهاي نقاشي و پرده دوزي هاي قرن هجدهم و نوزدهم‪ ،‬از اين گروه است‪ .‬س^^اختمان‬
‫سفارت ايتاليا در برلين نيز از اين نوع هستند‪.‬‬

‫ب – اداري‬
‫بسياري از سفارتخانه ها و كنسولگري ها از نظر گونه شناسي يك بن^^اي اداري س^^اده ب^^ا تمهيدات‬
‫امنيتي پيچيده ترن^د‪.‬س^فارت ون^وزوئال و ژاپن در ته^ران‪ ،‬و كنس^ولگري ايران در ميالن از اين‬
‫گروه اند‪.‬‬
‫ج – سفارتخانه هاي با طرح خاص‬
‫در دو دهه ي اخير وزارتخانه هاي امور خارجه بسياري از كشورها گرايش دارند كه س^^فارتخانه‬
‫هاي جديدشان بر اساس معيارهاي معماري معاص^^ر پيش^^رو ط^^راحي ش^^وند و مجالت و كتابه^^اي‬
‫معماري و معماري معاصر هم به طور روز افزون نمونه هاي معماري ديپلماتيك را در سراس^^ر‬
‫جهان منتشر مي كنند‪ .‬سفارت انگلستان در جاكارتا‪ ،‬ورشو و برلن و سفارت هلند در موزامبيك‬
‫از اين دسته هستند‪.‬‬
‫د – قلعه اي‬
‫چنان كه اشاره شد‪ ،‬بعضي از سفارتخانه ها مث^^ل س^^فارت آمريك^^ا و انگلس^^تان در ع^^راق همچ^^ون‬
‫قلع^^ه اي مس^^تحكم بن^^ا ش^^ده ان^^د‪ .‬اين بناه^^ا از نظ^^ر ش^^كل بس^^ته و خش^^ن‪ ،‬معياره^^اي حف^^اظتي و‬
‫خودكفايي‪ ،‬عملكردي شبيه به استحكامات و قلعه هاي قديمي دارند‪.‬‬
‫ه – كمپ‬
‫بسياري از سفارتخانه ها يا اقامتگاه ها همچون كمپ‪ ،‬متشكل از بناهاي پراكنده در زميني وس^^يع‬
‫هستند ‪.‬اقامتگاه سفير روسيه و كاركنان سفارت در پل رومي‪ ،‬اقامتگاه سفير انگلس^^تان در خياب^^ان‬
‫شريعتي‪ ،‬سفارت آمريكا در ابوظبي‪ ،‬سفارت آلمان در كابل‪ ،‬سفارت كره شمالي در ب^^رلن از اين‬
‫نوع اند‪.‬‬
‫معماري معاصر و بناهاي دپلماتيك‬

‫از آغاز قرن بيستم و همزمان با ش^^كل گ^^يري معم^^اري م^^درن‪ ،‬بس^^ياري از معم^^اران سرش^^ناس‬
‫براي ساخت بناهاي دپلماتيك و خصوصًا سفارتخانه ها به كار گرفته شدند‪.‬‬
‫يكي از اولين نمونه ها سفارت آلمان در س^^ن پ^^ترزبورگ س^^ال ‪ 1911‬اس^^ت‪ .‬ط^^راح پ^^روژه پيتر‬
‫برسن و در طرح و اجراي آن نيز والتر گروپيوس به عنوان دستيار برسن همكاري داش^ته اس^ت‪.‬‬
‫گروپيوس به عنوان دستيار برسن همكاري داشته است‪ .‬گروپيوس به طورمس^^تقل در س^^ال ‪1960‬‬
‫سفارت آمريكا در آتن را طراحي كرد‪ .‬طراحي سفارت آمريكا در لندن توسط اروسارينن در سال‬
‫‪ 1955‬آغاز شد و در سال ‪ 1969‬آرن ياكوبس^^ن س^^فارت دانم^^ارك را در لن^^دن ط^^راحي ك^^رد‪ .‬در‬
‫‪18‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫همان سال پيرلوئيجي نروي طرح سفارت ايتاليا را در برازيليا در منطقه ي س^^فارتخانه ه^^ا ارائ^^ه‬
‫كرد‪.‬‬
‫در سال هاي اخير رقابت بين كش^ورها در س^اخت س^فارتخانه ه^اي خ^اص بيش^تر ش^ده اس^ت‪ .‬در‬
‫اواخر قرن بيستم مجموعه سفارتخانه هاي كشورهاي اسكانديناوي در برلن كه مهم ت^^رين آن ه^^ا‬
‫سفارت نروژ كار دفتر سئوتا است آغاز كننده ي اين گرايش جديد ب^^ود‪ .‬در س^^ال ‪ 2000‬اس^^تن آلن‬
‫سفارت جديد فرانسه را در نيويورك ساخت‪ .‬در س^^ال ‪ 2003‬س^^فارت جديد هلن^^د در ب^^رلن ك^^ه از‬
‫بهترين كارهاي رم كولهاوس است ساخته شد‪ .‬سفارت انگلستان در ورشو كارتوني فرتون نيز از‬
‫كارهاي زيب^اي معم^اري معاص^ر اس^ت‪ .‬يكي از جديدترين س^فارتخانه ه^اي قاب^ل توج^ه از نظ^ر‬
‫معماري‪ ،‬سفارت سويس در واشنگتن كار استيفن هال است‪.‬‬
‫از حدود ‪ 10‬سال پيش‪ ،‬ايران نيز پروژه هاي س^^فارتخانه ه^^اي جديد خ^^ود را ب^^ه دف^^اتر معم^^اري‬
‫بزرگ سفارش داد و در نتيجه مجموعه هاي با ارزش^^ي در توكيو‪ ،‬فرانكف^ورت‪ ،‬ب^^رلن‪ ،‬س^^ئول و‬
‫ديگر نقاط جهان ساخته شد ك^^ه از نظ^^ر معم^^اري ح^^ائز اهميت ان^^د و در معماره^^اي گذش^^ته و در‬
‫همين شماره ي مجله نيز معرفي شده اند‪ .‬متأسفانه اين روند نيمه كاره ماند و پروژه ه^^اي ارزن^^ده‬
‫اي همچون پروژه ي سفارت ايران در برزيل كار بهرام شيردل تنها روي صفحات كاغذ به ج^^اي‬
‫ماندند‪.‬‬
‫همان طور كه در مقدمه ي اين بخش اشاره شد سفارت كشورهاي اسكانديناوي در برلن از پروژه‬
‫هاي بسيار مهم اين دهه است‪ .‬طرح اين مجموعه تحولي در مسئله ي طراحي فضاي ديپلماتيك به‬
‫وجود آورد‪ .‬دو ويژگي مهم اين طرح قرار گرفتن چند سفارتخانه در يك سايت مشترك و معماري‬
‫كامًال باز و برونگراست كه با شهر ارتباط نزديك برقرار مي كند‪.‬‬
‫در سايت سفارت هاي اسكانديناوي‪ ،‬ساختمان هاي ديپلماتيك دانم^^ارك‪ ،‬ايس^^لند‪ ،‬فنالن^^د‪ ،‬ن^^روژ و‬
‫سوئد قرار گرفته اند‪ .‬نماي هر پنج بنا از نوارهاي مسي اكسيد شده ي سبز رنگ تش^^كيل ش^^ده ك^^ه‬
‫شكلي هماهنگ به مجموعه بخشيده است‪.‬‬
‫پروژه ي مهم ديگر سفارت هلند در برلن است كه در سال ‪ 2003‬تكميل شده است‪ .‬اين بنا بل^^وكي‬
‫ب^^ا نم^^اي شيش^^ه اي در كن^^ار رود ‪ spree‬اس^^ت‪ .‬مس^^ئله مهم در اين پ^^روژه رع^^ايت ض^^وابط‬
‫شهرسازي بود كه ايجاب مي كرد چهار طرف يك بلوك شهري ساخته شود‪.‬‬
‫نكته ي ديگر سطوح پيوسته ي فضاي داخلي ساختمان در طبقات مختلف بود كه در بخشي به يك‬
‫راهرو معلق با كف شيشه اي متصل مي شود و ويژگي چشمگير ديگ^^ر وج^^ود يك ت^^راس مرتف^^ع‬
‫بسيار وسيع در ميان مجموعه با چشم انداز شهر است‪ .‬در اين طرح دو ويژگي متضاد ش^^فافيت و‬
‫امنيت به شكل جالبي با هم تركيب شده اند‪.‬‬

‫سفارتخانه ها و بناهاي دپلماتيك خارجي در تهران‬

‫وضعيت سفارتخانه هاي خارجي در تهران بسيار متفاوت است‪ .‬بعضي از كشورها مثل انگلستان‬
‫و روسيه امالك وسيعي را در اختيار دارند و بعضي مثل ون^زوئال ب^ه چن^د واح^د آپارتم^اني اكتف^ا‬
‫كرده اند‪ .‬برخي مثل ايتاليا ساختمان هاي مستقلي براي سفارت‪ ،‬كنسولگري‪ ،‬وابسته ي تج^^اري و‬
‫غيره دارند‪ ،‬برخي ديگر همه ي امور خود را در يك بنا متمركز كرده اند( ساختمان قديم س^^فارت‬
‫‪19‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫هلند)‪ .‬در ميان نماين^^دگي ه^^اي ديپلماتيك موج^^ود درته^^ران‪ ،‬انگلس^^تان‪ ،‬فرانس^^ه‪ ،‬روس^^يه ‪‌،‬ايتاليا‪،‬‬
‫آلمان‪ ،‬اتريش‪ ،‬دانمارك‪ ،‬تركيه و س^^ويس مجتم^^ع ه^^اي وس^^يعي را در اختيار دارن^^د‪ .‬در ده^^ه ي‬
‫اخير و خصوصًا در چند سال اخير بسياري از سفارتخانه ه^ا ب^ه فك^ر بهب^ود و بازس^ازي بناه^اي‬
‫خود افتاده اند و پروژه هاي زيادي تاكنون كامل شده يا در حال تكوين است‪.‬‬
‫از ميان ساختمان هاي نوسازي يا باس^^ازي ش^^ده مي ت^^وان ب^^ه كنس^^ولگري انگلس^^تان‪ ،‬وابس^^ته ي‬
‫تجاري سفارت اتريش‪ ،‬سفرات و اقامتگاه سفير هلند‪ ،‬سفارت ونزوئال و سفارت كره اشاره ك^^رد‪.‬‬
‫از پ^^روژه ه^^اي در دس^^ت س^^اخت مي ت^^وان س^^فارت جديد ژاپن‪ ،‬س^^فارت ه^^اي ايتاليا‪ ،‬ن^^روژ‪،‬‬
‫قطر‪،‬آلمان‪ ،‬سويس و چين را نام برد‪ .‬ب^^ه ط^^ور كلي س^^فارتخانه ه^^اي خ^^ارجي از نظ^^ر اس^^تقرار‪،‬‬
‫شرايط مختلفي را در نظر مي گيرن^^د‪ .‬اگرچ^^ه در ته^^ران منطق^^ه ي خاص^^ي ب^^راي س^^فارتخانه ه^^ا‬
‫معين نشده است‪.‬‬
‫(برخالف بعضي شهرها از جمله برازيليا كه درآن محله ي خاصي ب^^راي هم^^ه ي س^^فارتخانه ه^^ا‬
‫وج^^ود دارد) ام^^ا ب^^ه دليل ت^^اريخي توس^^عه ي ش^^هر‪ ،‬تمرك^^ز س^^فارتخانه ه^^ا نظمي تقريبي دارد‪.‬‬
‫سفارتخانه هاي مهم و قديمي اروپا مثل انگلستان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬آلمان‪ ،‬ايتاليا و روسيه در اواخ^^ر ق^^رن‬
‫نوزدهم و اوايل قرن بيستم در حد واسط ديوار تهران قديم و محدوده ي ته^^ران اح^^د ناص^^ري‪ ،‬ك^^ه‬
‫بر اساس نقشه هشت ضلعي شهر پاريس شكل گرفته ب^^ود‪ ،‬واق^^ع ش^^دند‪ .‬منطق^^ه الل^^ه زار‪ ،‬خياب^^ان‬
‫نوفل لوشاتو و حسن آباد در آن دوران مورد توجه اروپايي ها بوده اس^^ت و آن ه^^ا امالك وس^^يعي‬
‫را در اين محدوده خريده اند‪ .‬با انتقال تدريجي مركز شهر به سمت شمال و تغيير مك^^ان بس^^ياري‬
‫از بناهاي دولتي مهم‪ ،‬سفارتخانه ها در مقابل تصميم مهمي قرارگرفته اند تغيير مك^^ان س^^فارتخانه‬
‫ها از نظر عملي منطقي بود و جابجايي از نظر ازدس^^ت دادن م^^وقعيت اس^^تراتژيك و ن^^زديكي ب^^ه‬
‫وزارت امور خارجه به صالح نبود‪ .‬اغلب ديپلمات ها و كساني كه ب^^ا س^^فارتخانه ه^^ا س^^ر و ك^^ار‬
‫دارند در شمال شهر زندگي مي كنند ولي سفارتخانه هاي مهم همه در نزديكي وزارتخانه ها واقع‬
‫شده اند و فقط سفارتخانه هاي جديد تر در شمال شهر قرار دارن^^د‪ .‬ت^^ا ام^^روز‪ ،‬اين بناه^^ا در ج^^اي‬
‫خود باقي مانده اند و حتي سفارت انگلستان كنسولگري خود را در محل فعلي آن تهيه كرد‪.‬‬
‫در طرح جديد سفارت ايتاليا حتي كنسولگري و وابسته ي تجاري كه فعال در محالت شمالي شهر‬
‫هستند به خيابان نوفل لوشاتو منتقل خواهند شد‪ .‬چون در گذشته ييالق و قشالق مرسوم بوده سفرا‬
‫نيز همراه با سفر تابستاني رجال ايراني به شميرانات نق^ل مك^ان مي ك^رده ان^د‪.‬ب^ه همين دليل اين‬
‫سفارتخانه ها باغ هاي بزرگي براي اقامتگاه س^^فرا در ش^^مال ش^^هر دارن^^د‪ .‬در اين ميان دانم^^ارك‬
‫استثنا است كه سفارت آن در شمال شهر ولي منزل سفير در خيابان كوشك اس^^ت‪ .‬در س^^ا ل ه^^اي‬
‫اخير سفارتخانه هاي جوان تر تمايل دارند دفاترخود را به شمال شهر منتقل كنند ‪.‬ب^^راي مث^^ال مي‬
‫توان به سفارت كره‪ ،‬هلند‪‌،‬اتريش و ژاپن اشاره كرد‪.‬‬
‫ساخت بناهاي ديپلماتيك خارجي در تهران با چالش هاي خاصي روبه رو اس^^ت ك^^ه ب^^رخي از آن‬
‫ها به اين شرح اند‪ :‬اول از همه‪ ،‬يك دولت خارجي نمي تواند خ^^ود ملكي را در نقط^^ه اي از ش^^هر‬
‫تهيه و در آن ساخت و ساز كند‪ .‬خريد و ف^^روش مل^^ك ديپلماتيك ب^^ه مج^^وز خ^^اص وزارت ام^^ور‬
‫خارج^^ه نياز دارد ك^^ه البت^^ه مقام^^ات ايراني معم^^وال در اين زمين^^ًه ب^^ا س^^فارتخانه ه^^اي خ^^ارجي‬
‫همكاريمي كنند‪ .‬اغلب سفارت هاي قديمي ساختمان هاي تاريخي در اختيار دارند ك^^ه نوس^^ازي يا‬
‫بازسازي آن ها با محدوديت هاي ميراث ف^^رهنكي رو ب^^ه رو مي ش^^ود‪ .‬ب^^رخي از اين امالك مث^^ل‬
‫اقامتگاه سفير دانمارك و اقامتگاه سفير ايتاليا در فهرست آثار ملي ايران ثبت شده اند‪.‬ديگر مسئله‬
‫مهم‪ ،‬كابري هاي خاص سفارتخانه ها و كنسولگري ها است‪ .‬اين بناها بخش هاي مختلف عمومي‬
‫‪20‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫و حفاظت شده و ورودي هاي متعدد دارند و در مواردي نياز دارند كه بناهاي اصلي با فاص^^له از‬
‫خيابان و رفت و آمد شهر واقع شده اند‪.‬‬
‫ضوابط ساختماني تهران عمدتًا براي بناهاي مسكوني يا تجاري و اداري ت^^دوين ش^^ده اس^^ت و چ^^ه‬
‫بسا مقررات مربوط به اشغال زمين ب^^ا نيازه^^اي س^^فارتخانه س^^ازگار نمي ش^^ود‪ .‬البت^^ه ش^^هرداري‬
‫تهران به اين مسئله آگاه است و مقامات ايراني عمومًا با سفارتخانه ه^^ا در زمين^^ه ي پ^^روژه ه^^اي‬
‫ساختماني ديپلماتيك همكاري كرده اند‪.‬‬
‫طراحي و اجراي بناهاي ديپلماتيك مالحظ^ات ف^ني ويژه اي دارد ك^ه ب^اعث پيچيدگي ك^ار مي‬
‫شود در بخش طراحي‪ ،‬سفارتخانه ها نيازمند ارائه اطالعات و ط^^رح ه^^اي اوليه ي خ^^ود ب^^ه يك‬
‫مشاور با صالحيت محلي هستند كه بتواند پروژه را بر اساس مقررات و امكانات فني محل تنظيم‬
‫كند‪.‬‬
‫اينجا مسئله همكاري بين چند متخصص خ^^ارجي و داخلي پيش مي آيد ك^^ه ب^^ه س^^ختي محق^ق مي‬
‫شود‪ .‬عقد قرارداد با يك مشاوره محلي هم بايد با قوانين هر دو كش^ور منطب^ق باش^د‪ .‬مس^ئله زب^ان‬
‫هم مسائل را پيچيده ت^ر مي كن^د ب^راي مث^ال چن^دي پيش س^فارت آلم^ان از طريق چ^اپ آگهي در‬
‫روزنامه مي خواست يك مشاور محلي براي پروژه خود انتخاب كند و شرط اول آشنايي ب^^ا زب^^ان‬
‫آلماني بود‪ .‬براي بسياري از سفارتخانه ها دانستن زب^^ان انگليس^^ي حك^^ايت مي كن^^د ولي مش^^اور و‬
‫همه ي متخصصان بايد به زبان مسلط باشند‪ .‬نكته ديگر لزوم تطبيق پروژه ه^^ا ب^^ا اس^^تاندارد ه^^ر‬
‫دو كشور است كه به معني دريافت كامل ضوابط كشور خارجي از طرف مشاور محلي و تط^^بيق‬
‫دو ضابطه با هم است‪ .‬مسائل خاص ايمني هم كه ابتدا به آن اشاره شد‪ ،‬مشخصات فني پ^^زوژه را‬
‫حساس و پيچيده مي كنند و از آنجا كه مشاورها به طور معم^^ول ب^^ا بناه^^اي ديپلماتيك س^^ر و ك^^ار‬
‫ندارند درك و اجراي اين مشخصات ايمني نيازمن^^د ص^^رف وقت و دقت اس^^ت‪ .‬مس^^ئله آخ^^ر توق^^ع‬
‫زياد كارفرمايان‪ ،‬خصوص ^ًا كش^^ورهاي پيش^^رفته‪ ،‬از ط^^رح و كيفيت اج^^را اس^^ت ك^^ه تش^^ريفات‬
‫طراحي فاز دو و نظارت را چند برابر مفصل تر از يك بناي اداري مي كند‪ .‬در ايران تجرب^^ه ي‬
‫پروژه هاي بين المللي اندك است و دقت فني پروژه هاي ديپلماتيك و دقت در اجرا اغلب فراتر از‬
‫روال عادي در كشور است‪.‬‬

‫‪21‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫سفارت ایران در استکهلم‬

‫موقعیت پروزه ‪:‬استکهلم – سوئد‬

‫سطح زیر بنا‪ 2250:‬متر مربع‬
‫مساحت زمین‪21000 :‬متر مربع‬
‫مشاور طرح ‪:‬فرهاد احمدی و همکاران‬
‫طراح ‪ :‬فرهاد احمدی‬

‫مقدمه‬
‫ساختمان سفارت و کنسولگری ای^ران در اس^تکهلم در زمی^نی ب^ه وس^عت ح^دود ‪10.000‬و س^طح‬
‫اشغال حدود ‪ 100‬متر مربع به صورت مستطیل کشیده ای در انتهای بخش شرقی زمین ط^^راحی‬
‫شده است‪.‬‬
‫زمین دارای شیبی حدود ‪ %7‬از محور دسترسی شمال به سوی در یاچه – جنوب – می باش^د ل^ذا‬
‫در طراحی الزم بود تا وضعیت طبیعی طرح و استفاده از ش^^یوه اکوت^^ک بن^^ا ب^^ه ص^^ورت ج^^زئی‬
‫جدایی ناپذیر از محیط در آید به گونهای که منظر طبیعی زمین حفظ گردد‬
‫با توجه به اینکه اس^^تکهلم در م^^دار ص^^فر درج^^ه ق^^رار دارد این ش^^هر دارای زمس^^تانهای س^^رد و‬
‫تابستانهای معتدل می باشد نور محی^^ط عموم^^ا کم ب^^وده ‪ .‬در زمس^^تانها ط^^ول روز بس^^یار کوت^^اه و‬
‫برای روشنایی از روشهای مصنوعی استفاده می شود و در تابستانها روزه^^ا بلن^^د و در م^^واردی‬
‫از آفتاب سوزنده ای بر خوردار است‪.‬‬
‫‪22‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
 ‫فریار جواهریان ‪ 1388:‬ص‪59‬‬ ‫اندیشه های حاکم بر شکل گیری طرح‬

‫در روند طراحی این بنا ابتدا یک مخزن به طول به طول ‪ 90‬متر و عرض ‪ 12‬م^تر در زمین در‬
‫نظر گرفته شد که به واسطه شیب زمین عم^^ق مخ^^زن در ب^^االی زمین ح^^دود ‪ 4‬طبق^^ه و در پ^^ایین‬
‫حدود دو طبقه در نظر گرفته شده است سپس یک صفحه مایل از جنس الوار های چوبی که نمای‬
‫ساختمانهای اطراف از آن ساخته شده با فاصله بر روی مخزن گذارده ش^^ده این ص^^فحه از می^^ان‬
‫شکاف خ^ورده و بخش^ی از آن ب^ا ی^ک انحن^ا ب^ه س^وی آس^مان ص^عود ک^رده و بخش^ی دیگ^ر ب^ه‬
‫ص^^ورتی پل^^ه ک^^انی ب^^ه درون مخ^^زن ف^^رو می‬
‫رود ‪.‬‬
‫در واقع این صفحه حس نمادینی از عالم مثال را‬
‫ارائه می داد ‪ .‬ک^^ه ب^^ه ترتی^^بی معل^^ق بین زمین و‬
‫آس^^مان در تعلی^^ق ق^^رار گرفت^^ه و بخش^^ی از آن‬
‫گرایش آسمانی و بخش^^ی دیگ^^ر گرایش^^ی زمی^^نی‬
‫یافته است سپس حجمه^ایی بل^ورین در زی^ر آن‬
‫نهاده شده ک^^ه ش^^کافهای م^^ابین‬
‫آن چون حیاطه^^ای مرک^^زی از‬
‫زوایای نفوذ ت^^ابش خورش^^ید ی‬
‫در زمس^^^تان ‪.‬می^^^ان فص^^^لی و‬
‫تابستانی بدست می آمد‪.‬‬

‫حجم ه^^ا در زی^^ر ص^^فحه ف^^را‬

‫رون^^^ده ‪ .‬ن^^^ازک و ب^^^ه ت^^^دریج‬
‫ترفی^^^ع یافت^^^ه و در بخش ف^^^رو‬
‫رفته به صورت افقی و موازی‬
‫شکل گرفته است و در میان و‬
‫در طول بن^^ا ی^^ک میل^^ه توخ^^الی م^^رکب از ی^^ک‬
‫سازه سه بعدی ویراندال که با شیشه پوشیده شده‬

‫چون ستون فقرات طرح عبور ک^^رده ت^^ا مح^^ور‬

‫امن ارتب^^اطی ‪ .‬تکی^^ه گ^^اه س^^ازه ای و مح^^ور‬
‫تاسیساتی را برای طرح پدید آورد ‪.‬‬
‫ب^^ر ف^^راز حجم شیش^^ه ای مس^^تقر در بخش ف^^رو‬
‫رفته صفحه سطحی منعکس کننده نهاده شده تا‬
‫با ایجاد تصویر از بخش فرا رونده حسی از آب‬
‫‪23‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫نما ها را در برابر ایوان ها در باغ های ایرانی ا لقا نماید یک ستون چون تیرک چادرها در زی^^ر‬
‫صفحه فرار رونده نیز حسی از خیمه گاه در مرغزارها را در ذهن متبادر میکند‪.‬‬
‫برنامه طرح‬
‫در سطح اول و در بخش میانی ‪ .‬فضا به مراجع^^ان بخش کنس^^ولی اختص^^اص داده ش^^ده اس^^ت در‬
‫سمت جنوب که مشرف به دریاچه است کافی شاپ‪ .‬در سمت شمال ات^^اق ه^^ای مالقت خصوص^^ی‬
‫کنسولی و بین آنها فضای اداری ‪ .‬خدماتی ‪.‬و باجه های کنس^^ولی در نظ^^ر گرفت^^ه ش^^ده اس^^ت ‪ .‬در‬
‫فضای انتظار کنسولی همچون فضای نمایشی ردیف صندلی ها به سوی یک صفحه وس^یع ق^رار‬
‫گرفته است که در آن اطالعات و اخبار مر بوط به ایران مرتبا به نمایش گذارده می ش^^ود ‪LCD‬‬
‫الیه زی^رین این بخش ب^ا اتص^^ال آن ب^ه س^فارت و ارتب^اط روان ب^ا س^طح فوق^^انی ب^ا بخش اداری‬
‫کنس^^ولی اختص^^اص دارد و ب^^االخره در پ^^ایین ت^^رین س^^طح آن فض^^ای اداری و کارمن^^دان محلی‬
‫مستقر گردید‬
‫در انتهای این حجم و در بدو ورود ‪.‬حجم دوم مسدودی در سه طبقه نهاده ش^ده ک^ه ب^ه ت^رتیب در‬
‫سطح اول آن فضای مالقات کنس^^ولی ‪ .‬در الی^^ه زی^^رین آرش^^یو کنس^^ولی ودر پ^^ایین ت^^رین س^^طح‬
‫آرشیو اداری قرار گرفت بر فراز بخش کنسولی فضای مالقات سفیر و نف^^ر دوم س^^رویس ه^^ای‬
‫مربوطه با دی^د مس^تقیم ب^ه دریاچ^ه نه^اده ش^ده اس^ت و دسترس^ی ب^دان از س^وی جن^وب از س^وی‬
‫آسانسور پانورامیک و پله تامین میشود‪.‬‬
‫حجم مستقل دیگری که فاقد پوشش متخلخل می باشد چ^^ون ایس^^تگاه دی^^دبانی در دو س^^طح فض^^ای‬
‫کن^^ترل ورودی و س^^وئیت نگهب^^انی و در پ^^ایین ت^^رین س^^طح ات^^اق مالق^^ات بخش اداری را در ب^^ر‬
‫میگیرد جهت دسترسی یک رامپ زیگ^^زاگ – ک^^ه از ات^^اق کن^^ترل آغ^از میش^^ود‪-‬و همچ^^نین ی^^ک‬
‫آسانسور پانورامیک کلیه سطوح و فضاها را بهم مرتبط ساخته و در جبه^^ه ش^^رقی مخ^^زن ‪ .‬حجم‬
‫بلورین دیگری فضای کتابخانه را در خود جای میدهد در بخش دوم مخزن حجم بل^^ورین دیگ^^ری‬
‫در دو طبقه و با فاصله از دیوار ها شکل گرفته ‪ .‬سقف نهایی آن از جنس شیشه آئین^^ه ای و پ^^ایین‬
‫تر از سطح زمین اطراف در نظر گرفت^^ه ش^^ده در س^^طح فوق^^انی این بخش س^^فارت و در زی^^ر آن‬
‫فضای برگزاری مهمانی ها نهاده شد‪.‬‬
‫در این بخش قسمتهایی از جداره مخزن تهی شده و با ایجاد ت^^اخوردگی و ش^^یار در زمین مج^^اور‬
‫نور و دید الزم برای این بخش فراهم گردیده اس^^ت ‪.‬در بخش س^^وم مخ^^زن فض^^ای خ^^دماتی چ^^ون‬
‫نمازخانه ‪ .‬اتاقهای رمز‪.‬سرویسها‪ .‬پارکینگ در سطح زیرین موتورخانه ‪ .‬آشپزخانه ‪ .‬پارکینگ و‬
‫مجدداسرویسها مستقر شده است ‪.‬برای تقلیل خ^^اکبرداری و اجتن^^اب از حم^^ل آن ک^^ل س^^طح زمین‬
‫یک متر باال آورده شده اس^ت و ب^ا ی^ک ش^یب یکن^واخت بخش^هایی از آن تس^طیح گردی^د ب^ا عقب‬
‫نشینی بنا نسبت به ج^^اده دسترس^^ی ‪ .‬س^^طحی مثل^^ثی ش^^کل گ^^رفت ت^^ا فض^^ای ب^^رای پ^^ارک ک^^ردن‬
‫اتومبیل مراجعان به وجود آی^د ‪ .‬ی^ک س^طح ش^یب رو می^ان پارکین^گ و محوط^ه اص^لی همچ^ون‬
‫خندقی در حالی که ورود معلوران و سالمندان را تسهیل میکند بخش اصل را از خارج س^^اختمان‬
‫حفاظت میکند سطح محوطه همچون کرتهای مزارع با شیارهای موازی گیاه^^ان متن^^وعی را در‬
‫خود جای داده که آرایش ویزه ای در محوطه پدید می آورد ‪.‬از آنجایی که ب^^رای ایج^^اد ام^^نیت در‬
‫ساختمان ‪ .‬شهرداری اجازه محصور کردن زمین را نمی داد ب^^ا فاص^^له ایج^^اد ش^^ده بین احج^^ام و‬
‫جداره مخزن و همچنین ایجاد رامپ و گسست در ضلع شمالی ‪ .‬امنیت ساختمان تامین گردید ‪.‬‬

‫‪24‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫در حالی که از لحاظ شکلی بنا جزئی از محوطه ادارک می گردد ‪ .‬سطح منعکس کننده ب^^ر ف^^راز‬
‫بخش افقی نه نتها چون آبنماها تصویر نما را در خود منعکس میکند بلکه در تابس^^تان ت^^ابش ن^^ور‬
‫را به بیرون و در زمستان به درون هدایت میکند در زیر کف نیمه شفاف حیاط می^^انی و همچ^^نین‬
‫میان صفحه معلق و مخزن بتونی من^^ابع ن^^وری در نظ^^ر گرفت^^ه ش^^ده ت^^ا ب^^ه ویزخ^^ه در س^^اعات و‬
‫روزهای کم نور و تاریک حس ویزه تعلیق را به فضا ببخشد‪.‬‬

‫سفارت ایران در اردن‬

‫موقعیت پروژه‪ :‬امان – اردن هاشمی‬

‫سطح زیر بنا ‪2717 :‬‬
‫مساحت زمین ‪ 4676 :‬متر مربع‬
‫مشاور طرح‪ :‬مهندسان پلشیر‪ -‬داالعمران‬
‫پیمانکار‪ :‬شركت حسین مقداد شركا‬
‫طراح‪ :‬محمدرضا قانعی‪.‬‬
‫مقدمه‬
‫زمین سفارتخانه ایران در ش^^هر ام^^ان ( پ^^ایتخت كش^^ور اردن ) ب^^ر روی یكی از تپ^^ه ه^^ای‬
‫سمت غربی شهر به نام جب^^ل عم^^ان واق^^ع اس^^ت ‪.‬ش^^رایط آب و ه^^وایی – م^^وقعیت ش^^هری‬
‫ویژه‪ -‬شیب رو به جنوب – بادهای مالیم مدیترانه ای ‪ -‬چشم انداز مناسب – همجواری ب^^ا‬
‫ساختمانهای دولتی و دیپلماتیك از ویژگی های بارز زمن طرح می باشد‬
‫‪25‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫زمن مورد نظ^ر وس^عتی ح^^دود ‪ 4676‬م^تر مرب^ع دارد و از تجم^ع چه^ار پالك در جن^وب‬
‫ساختمان فعلی س^فارتخانه ب^ه وج^^ود آم^ده اس^ت ‪ .‬این زمن در ش^مال خیاب^ان زه^ران ‪ .‬بین‬
‫میدانهای سوم و چه^ارم ق^رار دارد از وی^ژگی ه^ای این زمن ق^رار داش^تن در مح^^دوده ای‬
‫است كه در آن اكثر سفارتخانه ها و من^ازل مس^كونی س^فیرا ن ‪ .‬وزارتخان^ه ه^ا و همچ^نین‬
‫كاخ ملكه مادر درست در سمت غربی زمن ساخته شده است ‪ .‬هتل رویان و چندین هت^^ل ‪5‬‬
‫ستاره و نزدیكی به خیابان زهران م^^وقعیت وی^^ژه ای ب^^رای زمن ط^^رح ب^^ه وج^^ود آورده‬
‫است ‪.‬جنس زمین در اكثر نقاط از سنگ بسیار مقاوم است كه از سمت شرق ب^^ه دو واح^^د‬
‫مسكونی نسبتا وسیع از شمال و غرب به دو خیابان ده متری و از جنوب به محور اصلی‬
‫خیابان زهران محدود می شود ‪.‬‬

‫برنامه طرح‬
‫به طور كلی از ‪ 4676‬متر مربع زمن طرح ‪2717-‬متر مربع به ساختمان ها وعناصر‬
‫س^^اختمانی و ‪ 2479‬م^^تر مرب^^ع ب^^ه محوط^^ه س^^ازی و فض^^ای س^^بز و آب نم^^ا و رامپ‬
‫اختصاص یافت^ه اس^ت ‪.‬دراین مجموع^ه بخش كنس^ولگری از دو س^اختمان مج^^زا و بخش‬
‫سفارتخانه از سه ساختمان مجزا تشكیل شده است‪.‬‬
‫از جمله فضاهای طراحی شده در این مجموعه عبارتند از ‪:‬‬
‫‪ -1‬پاركینگ سرپوشیده و فضای باز سكو مانند بر روی آن ب^^ه وس^^عت ‪324‬م^^ترمربع‬
‫در تراز ‪ 6‬متر ‪.‬‬
‫‪ -2‬بخش نسبتا مرتفع كنسولگری شامل زر زمن و طبقه های همكف و اول با زر بنای‬
‫‪1076‬‬
‫‪ -3‬حیاط مركزی و آب نما به مساحت ‪ 670‬متر مربع‬
‫‪ -4‬بخش مرتفع سفارتخانه شامل زیر زمین ها و طبقه های همكف اول دوم و سوم ب^^ا‬
‫زیربنا‪1835‬‬
‫‪ -5‬س^^اختمان ‪ 1‬طبق^^ه خان^^ه ای^^ران و فض^^ای س^^كو مانن^^د مانن^^د روی آن ب^^ا زر بن^^ای‬
‫‪250‬متر مربع‬

‫تكوین و تحول طرح‬

‫به منظور تحقق معماران^^ه مف^^اهیم واندیش^^ه‬
‫های یاد شده ایده های گوناگونی مطرح ش^د‬
‫كه نهایتا به ایده معم^^اری وی^^ژه ای انجامی^^د‬
‫ك^^ه عبارتس^^ت از ت^^ركیب اج^^زا و عناص^^ر‬
‫مكعب ش^^^^^كل ص^^^^^ورت خطی در مكعب‬
‫مستطیل بزرگتری ك^^ه تیغ^^ه ه^^ای ن^^امرئی‬
‫بخش ه^^^ایی از ف^^^رم هندس^^^ی منظم آن را‬
‫برش داده است بدون آنكه مكعب مسطتیل شكل متعارف خود را از دست بدهد ‪.‬‬

‫‪26‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫ب^^ا رع^^ایت تع^^ادل در ایج^^اد فض^^اهای پ^^ر وخ^^الی قس^^متهای بری^^ده ش^^ده از آن ج^^دا و‬
‫فضاهای خصوصی و عمومی متمایز گردیده است ‪.‬پوسته و حجم ه^^ای عم^^ودی هس^^ته‬
‫اصلی را احاطه كرده اند به شكلی كه اندك چ^^رخس مكعب مس^تطیل در پوش^ش س^نگی‬
‫شفاف محیطش تاكیدی بر این هسته مركزی است ‪.‬با توجه به اینكه در شهر امان نمای‬
‫اكثر ساختمانها سفید است در نمای بیرونی سفارتخانه از سنگ سفید استفاده شده اس^^ت‬
‫تا با ساختمان سفارتخانه را بافت و محیط بیرون از نظر نما و ظاهر پیوند دهد‪.‬‬
‫صفحه های عمودی عالوه بر تعریف فضا و تامین امنیت از لح^^اظ بص^^ری نقش مهمی‬
‫در در نظام گردش و مسیر ارتباط داخل مجموعه دارد ‪ .‬به طور كلی فضا تحت تسلط‬
‫دو نقطه ابتدا و انته^ا اس^ت ‪.‬س^اختمان بلن^د س^فارتخانه ب^ه ارتف^اع ‪ 15‬م^تر در ش^مال و‬
‫ساختمان كوتاهتر بخش كنسولی با ارتفاع ‪ 7‬متر در جنوب ك^^ه ب^^ا اس^^تفاده از عناص^^ر‬
‫افقی و متص^^ل ب^^ه یك^^دیگر ن^^وعی كش^^ش بص^^ری ق^^وی بین آنه^^ا ب^^ه وج^^ود آورده و‬
‫مجموعه را به یك نظ^^ام بص^^ری واح^^د ت^^ركیب می كن^^د ‪ .‬تك^^را ر ف^^رم ه^^ای مكعب و‬
‫مكعب مستطیل در سطوح و ارتفاع متفاوت تاكی^دی اس^ت ب^ر نظ^ام بص^ری ی^اد ش^ده‬
‫ضمن آنكه فضا را محصور می نماید تداوم فضایی و بصری را ایجاد میكند‬
‫استفاده از سقف ب^^ه ص^^ورت س^^كو و ت^^راس دومح^^ور ارتب^^اطی ك^^ه در جهت مخ^^الف‬
‫یكدیگر درون مجموعه می چرخند آب نما و تقسیم مجموعه به بخش ه^^ای خصوص^^ی‬
‫و تشریفاتی و اداری – سالن اجتماعات ‪ .‬كنسولی و ویزا‪ .‬خدمات فرهنگی ‪.‬پش^^تیبانی و‬
‫پاركینگ ‪ .‬طراحی فضای سبز و تراس ها ویژگی ه^^ایی اس^^ت ك^^ه رد مس^^یر تك^^وین‬
‫ایده طرح شكل گرفت و نهایتا به طرحی متشكل از الی^^ه ه^^ا و س^^طوح ت^^ا خ^^ورده ك^^ه‬
‫فضای باز باغ مانندی آن را در بر گرفته است انجامیده‬

‫اندیشه های حاكم بر شكل گیری طرح‬

‫معماری گستره ای بیكران است كه گرچ^^ه در پدی^^ده ای كالب^^دی تبل^^ور می یاب^^د لیكن‬
‫تمام ابعاد مادی معنوی انسان و حضور او در جهان را در بر می گیرد پدی^^ده ای ك^^ه‬
‫می توان آن را دریك كالم "تجسم عینی فرهنگ و تمدن " دانست‪.‬‬
‫در معماری سیاست‪ .‬روابط بین الملل‪ .‬پیوند و تمایز دو فرهن^^گ میزب^^ان و مهم^^ان هم‬
‫به این مقوله ها اضافه می شود تهی^^ه ط^^رح معم^^اری س^^اختمان س^^فارتخانه ای^^ران در‬
‫امان موقعیتی بود كه ما را در برابر پرسش های متعدد و متنوع قرار داد ‪.‬‬
‫سفارتخانه چگونه جایی است؟‬
‫روابط دیپلملتیك در قرن ‪ 21‬در جهانی كه مداوم متح^^ول می ش^ود چگون^ه خواه^د ب^ود‬
‫این مف^^اهیم واندیش^^ه ه^^اد در عن^^اوینی چ^^ون ام^^نیت – گش^^اده رویی – تجلی فرهن^^گ‬
‫جامعه مبدا‪ -‬انطباق با فرهنگ و جامعه مقصد‪ -‬مقتضیات روز نگ^^اه ب^^ه آین^^ده – نش^^انه‬
‫های صلخ و دوستی تواضع پایداری و مان^^دگاری و ‪ ..‬خالص^^ه می ش^^د‪ .‬مف^^اهیمی گ^^اه‬
‫متضاد كه می باید در یك طرح معماری باهم در آمیخته شوند به ط^^وری ك^^ه هیچك^^دام‬
‫به نفع دیگری كنار كذاشته نشود طرحی ك^^ه در عیت ای^^رانی ب^^ودن ب^^ا بس^^تر خ^^ود ن^^ا‬
‫‪27‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫سازگار نباشد ‪ .‬ضمن تامین امنیت كافی ‪ .‬گش^^اده رویی ‪ .‬تواض^^ع و اص^^الت ‪ .‬ی^^اد آور‬
‫اقتدار ایران باشد ساختمانی مشخص ام^^ا ن^^ه متف^^رعن س^^اختمانی ك^^ه بتوان^^د نیازه^^ای‬
‫سفارتخانه از نظر فضا – نور – سیركوالسیون‪-‬ظاهری خوش نما و متناسب با بافت‬
‫كالبدی طبیعی پیرامون را تامین كند‪.‬‬

‫ویژگی عناصر مفهومی طرح‬

‫مفاهیم و ویژگی های عمده این ایده تك^وین یافت^ه را می ت^وان در هم^اهنگی ب^ا محی^ط ‪.‬‬
‫امنیت ‪ .‬و حفظ حریم ها تناسیب با موضوع سفارتخانه ‪ .‬فض^^ایی ش^^رقی در عین ح^^ال‬
‫معاصر‪ .‬شكوه همراه با توازن‪.‬انطباق با ط^^بیعت و فرهن^^گ بس^^تر ط^^رح‪ .‬س^^هولت راه‬

‫یابی همراه با هیجان كشف فض^ا ‪ .‬الق^ای حس پای^داری خالص^ه نم^ود ك^ه در عناص^ر‬
‫مفهومی و كاركردی زیر تجسم یافته است ‪ .‬ارتفاع ساختمان سفارتخانه در بلند ترین‬
‫نقطه زمن‪ .‬بیانگر اقتدار استفاده از سنگ سفید در نم^ای ب^یرونی‪ .‬ب^ه منظ^ور پیون^د ب^ا‬
‫محیط بیرونی استفاده از سطوح عمودی پیوس^^ته ‪.‬ب^^ه منظ^^ور تعری^^ف فض^^ا و ت^^امین‬
‫طراحی دو مسیر چرخشی به دور مجموع^^ه و در می^^ان دیواره^^ای س^^نگی‬ ‫امنیت‬
‫برای معرفی فضا ها به مراجعان ارتباط مستقیم وردی عم^^ومی (دسترس^^ی ب^^ا بخش‬
‫كنسولی)یا خیابان زهران ب^^ه منظ^^ور پیون^^د ب^^ا بخش عم^^ومی ت^^ر ش^^هر ارتب^^اط وردی‬

‫‪28‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫خصوصی (سفارتخانه‪ )VIP/‬با خیابان حسن خالدابوالهدی با بخش ویژه شهر و تفكی^^ك‬
‫آن از بخش های عمومی طراحی سطوح افقی تراس و سكو بر روی سقف ساختمانها‬
‫به منظور بهره مندی از چشم انداز زیبا و نس^^یم مالیم مدیتران^^ه ای اس^^تفاده از س^^طوح‬
‫افقی و فض^^ای ب^^از ب^^ه منظ^^ور گش^^اده رویی ط^^رح تش^^دید ش^^یب ط^^بیعی زمن توس^^ط‬
‫ارتفاعات ساختمانی به منظور بهره گیری از وی^^ژگی ه^^ای زیس^^ت محیطی و تاكی^^د‬
‫بر جهت گیری مجموعه طراحی فضای سبز ب^^رای انطب^^اق بیش^^تر ب^^ا ط^^بیعت اط^^راف‬
‫اس^^تفاده از آب نم^^ا و فض^^اهای س^^بز مرك^^زی ب^^ه منظ^^ور ی^^اد آوری عناص^^ر اص^^یل‬
‫معماری ایرانی (حوض‪ -‬باغچه‪-‬حیاط مركزی)‬

‫سفارت ایران در تاجیکستان‬

‫سفارتخانه – اقامتگاه و ساختمان آموزشی‬
‫موقعیت پروزه‪ :‬دوشنبه – تاجیکستان‬
‫سطح زیر بنا‪ 6713 :‬متر مربع‬
‫مساحت زمین ‪ 7750 :‬متر مربع‬
‫مشاور طرح ‪ :‬مهندسان مشاور باوند‬
‫طراح ‪ :‬ایرج کالنتری طالقانی‬

‫مقدمه‬
‫ایران و تاجیکستان به حوزه فرهنگی تمدنی مشترک تعل^^ق دارن^^د تاجی^^ک ه^^ا آری^^ایی تب^^ار‬
‫هستند و به زبان فارسی سخن میگویند ب^^ا وج^^ود تالطم ت^^اریخی دس^^ت ب^^ه دس^^ت ش^^دن ه^^ا‬
‫پیوستن ب^^ه اتح^^اد جم^^اهیر ش^^وروی و س^^پس اس^^تقالل از آن نش^^انههای این تعل^^ق ف^^رهنگی‬
‫همچنان پابرجاست بنا براین دستیابی به سازگاریمفاهیم معماری دو کشور مهمان و میزبان‬
‫در اینجا تا حدی تخفیف می یابد اما تالش برای ایجاد تعادلی ایده آل می^^ان معم^^اری گذش^^ته‬
‫و معماری مدرن و امروزی به قوت خود باقی است زیرا دو کشور به میراث تمدنی دیرپ^^ا‬
‫و ارزشمند تکیه زده اند و در عین حال با تمدن روز و جهان شمول بش^^ری ن^^یز پیون^^دهای‬
‫زیادی دارند‬
‫‪29‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫هم اکنون سفارت ایران در شهر دوشنبه در ناحی^ه ای معت^براز مرک^ز ش^هر و در ن^زدیکی‬
‫خیابان اصلی رودکی واقع شده و سه خیابان تهران – ب^^اختر و روس^^تالی ب^^ا س^^ه ظل^^ع آن‬
‫همجواران^^د بناه^^ای موج^^ود دراین زمین ناک^^ارا و فرس^^وده هس^^تند و ب^^ه بازس^^ازی کام^^ل‬
‫نیازمندند اما تا زمان اتمام ساختمان جدید باید همچنان از آنها اس^^تفاده ک^^رد از این رو تنه^^ا‬
‫بخش ش^^^مالی زمین مناس^^^ب توس^^^عه اس^^^ت در مجموع^^^ه جدی^^^د می بایس^^^ت س^^^فارت –‬
‫کنسولگری‪ -‬مدرسه موزه و نمایشگه فرهنگی طراحی شود که هر کدام از این کارکرده^^ا‬
‫مختصات معماری و الزامات فعالیتی مخصوصی را دارد ‪.‬‬

‫تکوین و تحول ایده طرح‬

‫زمین طرح به صورت دو مستطیل بزرگ و کوچک در هم فرو رفته و عمود بر هم است‬
‫که بی درنگ اهمیت دو محور اصلی زمین را به ذهن متباتر می سازد ای^^ده ی^^ک کوش^^ک‬
‫در میان یک باغ تخت ایرانی و در کانون دو محور اصلی زمین ب^^ر پای^^ه آن ش^^کل گرفت^^ه‬
‫است اما در جریان تکثیر و تکامل چنان تغییر یافته است که ترکیبی نو را به وج^^ود آورده‬
‫است ‪.‬در جانمایی کوشک میان باغ ایرانی حجم کلی بنا آن قدر بر روی محورها لغزیده ت^ا‬
‫بهترین مکان و امکانات را به دست داده است با این مع^^نی ک^^ه دسترس^^ی ه^^ا ب^^ه س^^مت دو‬
‫خیابان شمالی (روس^^تاولی) و ش^^رقی (ب^^اختر )ب^^رای دو ک^^ارکردی ک^^ه مراجع^^ان عم^^ومی‬
‫دارند کنسولگری و موزه فراهم شده و سطح باغ به فضای خصوص^^ی س^^فارت اختص^^اص‬
‫یافته است ‪.‬‬
‫در گام بعدی شکل و ترکیب حجمی کوشک متحول شده و از تلفیق یک حجم ت^وپر و ت^یره‬
‫با محورهای باغ و ساختمانها به یکدیگر جشم سنگین شکاف خورده و نور سبکی حجم ه^^ا‬
‫را به داخل نفوذ داده به این ترتیب دو حجم پر و دوفضای خالی میانی به وجود آمده که هم‬
‫تخصیص هر کدام را به یک عملکرد خاص ممکن کرده هم به جسم حجیم سبکی و زیبایی‬
‫بخشیده است ‪.‬‬
‫تعبیر جدید و نوآوری طراحی کوش^^ک در آن اس^^ت ک^^ه فض^^ا س^^ازی و ن^^ور دهی و س^^بک‬
‫کردن حجم نه از سطوح پیرامونی به درون بلکه از درون به بیرون ص^^ورت گرقت^^ه اس^^ت‬

‫‪30‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫مثال به جای ترکیبی چون عمارت هشت بهشت اصفهان که چهار ای^^وان ب^^ا گنب^^د پ^^و ش^^انده‬
‫شده است در این بنا با شکستن مکعب در امتداد دو محور نور به دون راه یافته و س^ازمان‬
‫فضایی جدیدی حاصل آمده که ترکیبی سه ایوانی است باغ هرچند تقارن کالسیک ندارد اما‬
‫محور آن با شکاف طولی کوشک هم امتداد شده و با اله^^ام از ب^^اغ فین کاش^^ان منب^^ع آب در‬
‫کانون فصایی داخلی شکل گرفته است به بیرون جوشیده و در دو محور تقارن جاری ش^^ده‬
‫و در طول باغ ادامه یافته است در این طرح نور ‪ .‬آب حیاط داخلی در قالبی نو از کوشک‬
‫ترکیبی جدید را ساخته اند که با مفاهیم زیبایی شناسی امروزی قرابتی ندارد ‪.‬‬

‫مدرسه سفارت در ساختمانی کشیده در مستطیل کوچک تر کنار باغ اصلی جای گرفت^ه و‬
‫با محور عرض زمین که بر محور اصلی مستطیل بزرگتر عمود است در یک انتداد ق^^رار‬
‫میگیرد این نحوه ترکیب عناصر ساختمانی در مجموعه هم از تداخل عملک^^ردی س^^فارت و‬
‫مدرسه و موزه و کنسولگری جلوگیری میکند هم بین آنها ی^^ک حی^^اط داخلی ب^^ه وج^^ود می‬
‫آورد که حلقه اتصال دو زمین است ‪.‬ساختمان مدرسه که به سکت نور خورشید جهت دهی‬
‫شده است از طریق گشایش میان کوشک با موزه زبان فارسی – تاجیکی پیوند می خ^^ورد‬
‫و مح^^ور آموزش^^ی را ب^^ه وج^^ودمی آورد و رد کلیت ط^^رح روحی ف^^رهنگی میدم^^د ‪ .‬این‬
‫محور افزون بر پیوند مفهومی نوعی پیوند بص^^ری بین فض^^اها ی پ^^رو خ^^الی را در این‬
‫امتداد برقرار میسازد ‪.‬‬
‫مدرسه که به خوبی در زمین جانمایی شده متشکل از دو حجم پرو کش^^یده اس^^ت ک^^ه پوس^^ته‬
‫ای شفاف را در خود می پیچ^^د و کنش متقاب^^ل می^^ان عناص^^ر ت^^یره و ش^^فاف تن^^وعی را در‬
‫فض^اها ی داخلی ایج^اد میکن^د ه^ر چن^د س^اختمان حجم یکپارچ^ه دارد ام^ا ب^ه س^ه منطق^ه‬
‫کارکردی تقسیم شده که در دو جبهه کناری مدرسه های دخترانه و پسرانه در منطقه میانی‬
‫‪31‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫کارکردهای آموزشی و کم^^ک آموزش^^ی مش^^ترک ج^^ای گرفت^^ه اس^^ت ت^^ا از ه^^ر دو ط^^رف‬
‫دسترسی آسان به آنها ممکن شود به دلیل محدودیت مساحت زمین سالن اجتماعات مدرس^^ه‬
‫در تراز زیرین محوطه ساخته می شود‪.‬‬
‫ویزگی ها و عناصر مفهو می و کارکردی طرح‬
‫در تالیف جدید که از قواعد زبان معماری ایرانی و تلفیق آن ب^^ا زب^^ان معم^^اری بین المللی‬
‫صورت گرفته است اجزا و عناصر نیز به مثابه وازگانی در آن بکار رفته است ‪.‬‬
‫ایوان ‪ :‬از شکستگی نامتقارن مکعب به سه بخش سه ایوان حاصل آم^^ده و تعب^^یری م^^درن‬
‫از عقب نشینی فضاها و پیشامدگی ورودیها و پنجره ها تنوع و تمایز نماه^^ا را نتیج^^ه داده‬
‫است ایوان سفارت که به باغ ایرانی نگاه میکند تعبیری کالسیک تر است و دو ایوان موزه‬
‫و کنسولگری با اندکی تغییر با فضای خیابانهای مجاور هماهنگ شده اند‪ .‬این تعبیر نو از‬
‫ایوان خود همنند ویترینی عمل میکند که هنرهای تزینی و صنعتگری ایرانی را در فضاها‬
‫و نماها به نمایش میگذارد ‪.‬‬
‫ارسی ‪ :‬پنجرههای قاب شده در ایوان ها ب^^ه ارس^^ی ه^^ای س^^ه دری و چه^^ار دری ش^^باهت‬
‫دارند که در ایوان سفارت با تزئینات بیشتر در قالبی ساده تر در ای^وان م^وزه ب^ا خط^وطی‬
‫مدرن تر در قابی کشیده نشسته اند‪.‬‬
‫مح‪88‬ور آب‪ :‬ب^^ه مثاب^^ه ط^^راوت بخش فض^^ای ب^^اغ ای^^رانی در س^^طح ش^^یبدار ش^^کاف ط^^ولی‬
‫کوشک به بیرون ساختمان جریان میابد و بیانی نو از مفهوم باغ تخت ایرانی را القا میکند‬
‫آب نمای اصلی نیز در محل تالقی دو محور بر نقطه کانونی طرح تاکید دارد ‪.‬‬
‫حی‪88‬اط‪ :‬این فضای ص^^میمی معم^^اری ای^^رانی در اتص^^الهای می^^ان زمین ه^^ا محوط^^ه ه^^ا و‬
‫ساختمانها به شکلهای گون^^اگونطراحی ش^^ده اس^^ت و همانن^^د پیش فض^^ای بخش^^های مختل^^ف‬
‫مجموعه کارکرد دارد‬
‫رنگ ‪ :‬در نمای ساختمانها از پرده های مختل^^ف رن^^گ ه^^ای س^^بزو زرد (طالیی) اس^^تفاده‬
‫شده است که ترکیبهای زیبا را به وجود می آورده و ضمن هماهنگی با محی^^ط ب^^ه ب^^رخی‬
‫نقش مایه های مذهبی نیز اشاره دارد‪.‬‬

‫‪32‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫سفارتخانه ایران درآلبانی‬
‫معمار ‪ :‬علی اکبر صارمی‬
‫زیربنا ‪ 1200 :‬متر‬
‫قطعه زمین ‪ 850 :‬متر‬
‫كسانى اعتقاد دارند كه هرچ^ه در معم^ارى گذش^ته ای^ران وج^ود داش^ته اگ^ر تك^رار ش^ود‪ ،‬ه^ویت‬
‫ایرانى ایجاد مى شود‪ .‬این افراد این معادله را برقرار مى كنند كه چون در گذشته این آثار ج^^واب‬
‫مى داده اند‪ ،‬پس ام^^روز هم مى ت^^وانیم آنه^^ا را تك^^رار ك^^نیم‪ .‬در ص^^ورتى ك^^ه این معادل^^ه درس^^ت‬
‫نیست‪.‬فرم مكعب به عنوان یك ف^^رم اص^^لى در تم^^ام فرهن^^گ ه^^اى معم^^ارى حض^^ور دارد و تنه^^ا‬
‫پیرایه هاى روى آن است كه آن را به معمارى یونانى‪ ،‬رومى‪ ،‬رنسانس‪ ،‬هندى‪ ،‬چی^^نى ی^^ا ای^^رانى‬
‫تبدیل مى كند‪ .‬اگر شما پیرایه هاى روى آن را بردارید به ی^^ك ف^^رم خ^^الص مى رس^^ید ك^^ه جه^^انى‬
‫است و متعلق به یك مكان خاص نیست‪.‬‬
‫در نزدیكى میدان اسكندربیگ‪ ،‬در تیرانا پایتخت آلبانى قطعه زمینى به مساحت ‪ 850‬متر مربع به‬
‫جمهورى اسالمى ایران تعلق دارد‪ .‬این قطع^ه زمین ك^ه در میان^ه رزی^دانس س^وئیس و رزی^دانس‬
‫انگلستان واقع شده است‪ ،‬در حال حاضر محل قرارگیرى ساختمانى با زیربناى ‪ 1200‬متر مربع‬
‫به نام سفارتخانه و سركنسولگرى جمهورى اسالمى ای^^ران اس^^ت‪ .‬این س^^اختمان ك^^ه توس^^ط دك^^تر‬
‫على اكبر صارمى و مهندس جواد بنكدار طراحى شده‪ ،‬بنایى شایان توجه و درخور تحلیل اس^^ت؛‬
‫گرچه تاكنون همچون بسیارى از آثار شایسته معمارى معاصر ای^^رانى‪ ،‬م^^ورد ارزی^^ابى و تحلی^^ل‬
‫جدى قرار نگرفته است‪.‬‬
‫این س^^اختمان على القاع^^ده بخش^^ى از پ^^روژه وزارت خارج^^ه دولت س^^ابق مب^^نى ب^^ر ط^^راحى‬
‫سفارتخانه هاى ای^ران در كش^ورهاى مختل^ف ب^ا رویك^رد «گفت وگ^و» و «ش^فافیت» اس^ت و ب^ه‬
‫عنوان بخشى از پروژه گفت وگوى تمدن ه^^ا تلقى مى ش^^ود‪ .‬در نوش^^ته اى ك^^ه در ادام^^ه مى آی^^د‪،‬‬
‫تالش ش^^ده اس^^ت این اث^^ر ب^^ا توج^^ه ب^^ه رویكرده^^اى ط^^راح آن تحلی^^ل ش^^ود‪ .‬ه^^دف نق^^د و احیان ^ًا‬
‫ارزش گ^ذارى اث^ر نب^وده اس^ت و ص^رفًا ب^ا نگ^اهى تحلیلى و براس^اس اظهارنظره^اى ش^فاهى و‬
‫مكتوب طراح‪ ،‬پیشینه او و نیز مسائل نظرى مورد توجه در طراحى س^^فارتخانه‪ ،‬جنب^^ه ه^^ایى از‬
‫این اث^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ر معم^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ارى بررس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ى ش^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ده اس^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ت‪.‬‬
‫معرفى اثرساده ترین تلقى از معمارى سفارتخانه ایران در تیرانا انتزاع آن به دو عنصر مكعب و‬
‫صفحه بتنى است‪ .‬یك مكعب كه در درون آن حجم هایى پر و خالى قرار دارند و ص^فحه اى بت^نى‬
‫كه در جهتى متفاوت با محورهاى اصلى مكعب (اضالع و قطرها) با آن تالقى مى كن^^د‪ .‬ب^^ا تالقى‬
‫این دو عنصر و پر و خالى هاى درون مكعب‪ ،‬كلیت معمارى سفارتخانه شكل مى گ^^یرد‪ .‬ورودى‬
‫اصلى ساختمان را ایوانى بزرگ تشكیل مى دهد كه در ابتداى آن چند پل^ه ق^رار دارد‪ .‬این ت^ركیب‬
‫ایوان و پله ها تاكیدى بر ویژگى تشریفاتى بودن این ساختمان دارد‪ ،‬عالوه ب^^ر آن امك^^ان جری^^ان‬
‫باد و نسیم تابستانى را در آب و هواى مدیترانه اى تیرانا فراهم مى كند‪ .‬كناره هاى این ایوان ب^^از‬
‫است و باعث ایجاد جریان كوران مى شود‪ .‬كل بنا بر صفحه اى بلند قرار گرفته كه ب^^ا پل^^ه ه^^اى‬
‫‪33‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫عریض ب^ه ای^وان منتهى مى ش^ود‪ .‬س^قف نه^ایى مجموع^ه ن^یز ب^ه ص^^ورت ص^^فحه اى اس^ت ك^ه‬
‫نورگیرهایى با فرم هاى خاص آن را قطع مى كند‪ ،‬این سقف توسط س^^تون ه^^ایى ب^^ه ك^^ف متص^^ل‬
‫مى شود‪ .‬كل ساختمان سفارتخانه‪ ،‬همچون یك كوشك در وس^^ط زمین ط^^راحى ش^^ده ك^^ه از چه^^ار‬
‫طرف نورگیرى داشته باشد‬

‫‪.‬فعالیت هاى موجود در سفارتخانه به چهار بخش كلى تقسیم شده است‪:‬‬
‫‪ -1‬بخش مخصوص سفیر‪ ،‬شامل كلی^^ه فع^^الیت ه^^اى خ^^اص ش^^خص س^^فیر (ات^^اق ك^^ار‪ ،‬ات^^اق‬
‫انتظار‪ ،‬مالقات و استراح‬
‫بخش ادارى س^^فارت‪ ،‬ش^^امل كلی^^ه فع^^الیت ه^^اى س^^فارت از قبی^^ل سیاس^^ى‪ ،‬اقتص^^ادى‪،‬‬ ‫‪-2‬‬
‫فرهنگى و‪...‬‬
‫‪- -3‬بخشكنسولى‪،‬شاملفعالیت هاىكنسولىوارتباطبامراجعان وشامل بخشهایی همچون دبیرخان^^ه‬
‫‪ ،‬دف^^^تر م^^^الی بادج^^^ه در ی^^^افت‪ ،‬م^^^دیریت اداری‪ ،‬حم^^^ل ونق^^^ل ات^^^اق مش^^^اوره ‪ ،‬دف^^^تر‬
‫خارجه ‪،‬وکیل کاردار‪،‬سایت و مخابرات می باشد‪.‬‬

‫‪34‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫بخش خ^^دمات و فض^^اهاى جن^^بى در این بن^^ا‪ ،‬طبق^^ه همك^^ف ب^^ه فض^^اى مالق^^ات عم^^ومى‪،‬‬ ‫‪-4‬‬
‫فعالیت هاى كنسولى‬

‫و تش^^ریفات اختص^^اص یافت^^ه اس^^ت‪ ،‬در طبق^^ه اول كلی^^ه فع^^الیت ه^^اى ادارى س^^فارت (ف^^رهنگى‪،‬‬
‫اقتصادى و‪ )...‬و در طبقه دوم فضاهاى متعلق به سفیر و ن^^یز س^^وئیت ه^^اى وی^^ژه مهمان^^ان ق^^رار‬
‫گرفته است‪ .‬همچنین فضاهاى خدماتى و جنبى‪ ،‬بنا به ضرورت هاى عملكردى در طبقات مختلف‬
‫وجود دارند‪ .‬معمارى سفارتخانه و مسئله اى به نام ه^ویت ایرانىمس^ئله معم^ارى‪ ،‬اگرچ^ه هم^واره‬
‫مسئله فرم و فضا بوده است‪ ،‬اما در الیه هاى پنهان بسیارى از آثار معمارى مى ت^^وان مب^^انى ی^^ك‬
‫اندیشه را جست وجو كرد‪ .‬گ^^اه ط^^راح و هنرمن^^د‪ ،‬براس^^اس مبن^^ایى نظ^^رى دس^^ت ب^^ه خل^^ق اث^^رى‬
‫مى زند و با پشتوانه نظرى خاصى اثرى را صورت مى بخشد و گ^^اه چ^^ارچوب ه^^اى نظ^^رى در‬
‫افقى وسیع تر و در رابطه با دورانى خاص تبیین مى شود‪ .‬در طراحى س^^اختمان ه^^ایى ك^^ه ق^^رار‬
‫است به عنوان سفارتخانه هاى ایران در دیگر كشورها طراحى و اج^^را ش^^وند‪ ،‬بى تردی^^د یكى از‬
‫مسائل پیش روى طراحان‪ ،‬بروز هویت ای^^رانى در اث^^ر معم^^ارى اس^^ت‪ .‬در اینج^^ا تعب^^یر ش^^اهرخ‬
‫مسكوب در كتاب هویت ایرانى و زبان فارسى تا ح^^دودى راهگش^^اى بحث م^^ا اس^^ت‪« :‬ه^^ویت در‬
‫اثر امرى انفع^^الى اس^^ت‪ .‬توج^^ه ب^^ه خ^^ود در رابط^^ه و ب^^ا توج^^ه ب^^ه دیگ^^ران و از خالل آنه^^ا معن^^ا‬
‫مى یابد‪« .‬خود بودن» یعنى دیگرى نب^ودن و ب^ا دیگ^ران تف^اوت داش^تن و در عین پیون^د ی^ا ح^تى‬
‫آمیختگى‪ ،‬ج^^دایى و بركن^^ارى را نگ^^ه داش^^تن‪ 1»...‬اگ^^ر بخ^^واهیم تع^^ابیر مس^^كوب را ب^^ه ح^^وزه‬
‫معمارى و موضوع بحث تعمیم ب^دهیم‪ ،‬مى ت^وانیم این گون^ه بیندیش^یم ك^ه زم^انى مس^ئله ه^ویت و‬
‫بروز آن در اثر معمارى به موضوعى جدى‪ -‬واقعًا جدى!‪ -‬تبدیل مى شود كه معمارى ی^^ك كش^^ور‬
‫در بستر فرهنگى دیگرى بخواهد خود را عرضه كند‪ .‬وق^^تى ی^^ك ط^^راح‪ ،‬س^^اختمانى را در ای^^ران‬
‫طراحى مى كند‪ ،‬به نظر مى رسد به آن میزان دغدغه هویت ایرانى نداشته باشد تا زم^^انى ك^^ه در‬
‫بستر فرهنگى دیگرى مى خواهد اثرى را خلق كن^^د‪ .‬ح^^تى بس^^یارى از طراح^^ان و معم^^ارانى ك^^ه‬
‫مقوله هویت را فاقد موض^^وعیت و ارزش بحث مى دانن^^د و ب^^ه نح^^وى از آن عب^^ور مى كنن^^د‪ ،‬در‬
‫چنین شرایطى ناخودآگاه مى خواهن^^د این «خ^^ود ب^^ودن و دیگ^^رى نب^^ودن» و «ب^^ا دیگ^^ران تف^^اوت‬
‫داشتن در عین پیوند و آمیختگى» را ب^ه ظه^ور برس^انند‪ .‬رویكرده^اى طراح^ان س^فارتخانه ه^اى‬
‫ایران در چند سال گذشته‪ ،‬البته بسیار متفاوت و گاه در تضاد با یكدیگر بوده است كه هر كدام در‬
‫جاى خود قابل تحلیل و بررسى است و جاى آن هست كه به صورت جدى مورد بحث قرار گیرد‪.‬‬
‫این رویكردها طیفى گسترده از تلقى هاى كامًال فرمال و شكل گرایانه تا برداشت هاى مفهومى را‬
‫دربر مى گیرد‪ .‬ساختمان سفارتخانه ایران در تیران^^ا اث^^ر دك^^تر على اك^^بر ص^^ارمى‪ ،‬على القاع^^ده‬
‫یكى از آثارى است كه مقوله «هویت ایرانى» در آن با توجه به رویكردهاى ط^^راح آن قاب^^ل بحث‬
‫است‪ .‬صارمى مى گوید‪« :‬كسانى اعتقاد دارند كه هرچه در معم^^ارى گذش^^ته ای^^ران وج^^ود داش^^ته‬
‫اگر تكرار شود‪ ،‬هویت ایرانى ایجاد مى شود‪ .‬این افراد این معادله را برق^^رار مى كنن^^د ك^^ه چ^^ون‬
‫در گذشته این آثار جواب مى داده اند‪ ،‬پس امروز هم مى توانیم آنه^ا را تك^رار ك^نیم‪ .‬در ص^ورتى‬

‫‪35‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫كه این معادله درست نیست‪ .‬اینها همه میراث ما هستند و باید با چن^^گ و دن^^دان از آنه^^ا مح^^افظت‬
‫كرد‪ ،‬اما تكرار آنها ب^^ه هیچ وج^^ه ه^^ویت ای^^رانى را ب^^ه م^^ا ب^^ازنمى گردان^^د‪ ،‬گ^^اه ح^^تى ض^^دهویت‬
‫مى شود و تبدیل مى شود به كاریك^^اتورى از گذش^^ته‪ ».‬ص^^ارمى ه^^ویت را موض^^وعى متعل^^ق ب^^ه‬
‫امروز مى داند كه بای^د ب^ه آین^دگان تحوی^ل داده ش^ود‪ .‬او معتق^د اس^ت معم^ارى م^درن هم ام^روز‬
‫بخشى از هویت ما است‪ .‬از طرفى او ضمن اینكه تجربه تاریخ گرایى در معمارى ام^^روز ای^^ران‬
‫را ناموفق ارزیابى مى كند‪ ،‬اعتقاد دارد رسیدن به یك معم^^ارى ب^^ا رن^^گ و ب^^وى ای^^رانى نیازمن^^د‬
‫طى شدن فرآیندى است كه متعلق به خود طراح است‪« :‬باید در آثار معمارى گذشته ت^^ا ح^^د ممكن‬
‫تعمق كرد و به رمز و راز آن پى برد‪ .‬معمار باید در این آثار پیام هایى را درك كن^^د ك^^ه دیگ^^ران‬
‫نمى توانن^^د درك كنن^^د‪ .‬ذهن معم^^ار بای^^د ل^^بریز از آث^^ار معم^^ارى گذش^^ته باش^^د‪ .‬از ط^^رفى او بای^^د‬
‫معمارى معاصر جهان را خوب بشناسد و بداند در جهان چه گذشته است‪ .‬از طرفى دست معم^^ار‬
‫باید مهارت هاى الزم را داشته باشد‪ ،‬انگشتان او باید بتوانند حرف بزنند‪ .‬وق^^تى این ذهن ل^^بریز‬
‫شد‪ ،‬مى توان معمارى اى به وجود آورد كه متعلق به این نقطه كره خاكى است‪ .‬با تكرار شكل ها‬
‫و فرم هاى گذشتگان‪ ،‬معمارى ایرانى نمى شود و این یك كار هنرمندانه و خالقه اس^^ت‪».‬اینگون^^ه‬
‫مى توان تعبیر كرد كه هویت بومى در اثر معمارى محصولى است ك^^ه در خل^^وت تخی^^ل هنرمن^^د‬
‫زاده مى ش^^ود و نتیج^^ه فرآین^^دى اس^^ت مس^^تمر و ط^^والنى و نمى ت^^وان آن را ب^^ا رویكرده^^اى‬
‫شكل گرایانه صرف مترادف دانست‪ .‬نیچه در بیان روند آفرینش ارزش هاى نو‪ ،‬تعبیرى دارد كه‬
‫بى گمان بر خلق آثار هنرى نیز قابل تسرى اس^ت‪« :‬ج^ان _ ج^وهره و ذات انس^انى _ در این راه‬
‫سه دگردیسى از سر مى گذراند؛ در آغاز جان شتر مى شود و شتر‪ ،‬شیر و سپس ش^^یر‪ ،‬ك^^ودك‪».‬‬
‫‪ 2‬اگ^ر متهم ب^ه تفس^یر ب^ه راى نش^ویم مى ت^وانیم بیف^زاییم ك^ه این یع^نى در آغ^از ج^ان [بخوانی^د‬
‫هنرمند] باید همچون شتر بر دوش كشیدن بار گران آموزه ها و آفریده هاى پیش^^ینیان را ب^^ر خ^^ود‬
‫هموار كند‪ .‬سپس به خصلت شیر درآید كه آزادى و رهایى اس^^ت از قی^^د و بن^^د «ت^^و _ بای^^د»ه^^ا و‬
‫سرانجام همچون كودك فراموش^^ى در پیش بگ^^یرد و ره^^ا از قی^^د و بن^^د‪ ،‬دس^^ت ب^^ه آف^^رینش بزن^^د‪.‬‬
‫محصول این آفرینش ریشه هایش را در آموخته هاى تجربه ه^^ا و آفری^^ده ه^^اى پیش^^ینیان خواه^^د‬
‫ی^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^افت‪3.‬‬
‫صارمى بنا به اظه^^ارات خ^^ودش در س^^خنرانى ‪ 31‬ش^^هریور ‪ 1383‬در خان^^ه هنرمن^^دان ای^^ران‪،‬‬
‫شناختى حس^ى و عمی^ق از معم^ارى ت^اریخى ای^ران دارد و از ط^رفى ب^ا گذران^دن دوره دك^تراى‬
‫معمارى در دانشگاه پنسیلوانیا‪ ،‬معمارى معاصر جهان را خوب مى شناس^د‪ .‬آنگون^ه ك^ه از ط^رح‬
‫صارمى براى سفارتخانه ایران در تیرانا برمى آید او به نوعى معمارى رسیده است كه س^^ادگى و‬
‫بى پیرایگى معمارى مدرن در آن حرف اول را مى زند‪ ،‬اما پاره اى از عناصر معم^ارى ای^رانى‬
‫در قالبى و شكلى جدید در آن ظه^^ور پی^^دا مى كنن^^د‪ .‬ص^^ارمى ح^^تى از ب^^ه ك^^ار ب^^ردن نوس^^تالژیك‬
‫موتیف ها ابایى ندارد‪.‬ورودى اص^^لى س^^اختمان را ای^^وانى ب^^زرگ تش^^كیل مى ده^^د‪ ...‬ك^^ل بن^^ا ب^^ر‬
‫صفه اى بلند قراگرفته كه با پله هاى عریض ب^^ه ای^^وان اص^^لى منتهى مى ش^^ود‪4»...‬و در نه^^ایت‪:‬‬
‫«صفه و ایوان و سقف این بنا یادآور ایوان هایى است ك^^ه نمون^^ه ه^^اى آن را در معم^^ارى گذش^^ته‬
‫‪36‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫ایران مى توان یافت‪ ،‬با این تفاوت كه این بار به صورت امروزى درآمده و پاس^^خگوى نیازه^^اى‬
‫جدید است‪5».‬سقف اصلى ساختمان كه به صورت ص^^فحه اى ج^^دا از مجموع^^ه ب^^ه ك^^ار رفت^^ه ب^^ا‬
‫فاصله اى دو م^ترى از آخ^رین پوش^ش ق^رار دارد و در ب^االى ای^وان چین خ^وردگى مالیمى پی^دا‬
‫كرده كه گویى صفحه ص^^اف پوش^^ش‪ ،‬در این مك^^ان ب^^رش خ^^ورده و همچ^^ون تج^^یر و پارچ^^ه اى‬
‫آویزان شده جلوى ایوان ها‪ ،‬لبه هایش ت^^اخورده اس^^ت‪ ».‬واژه «تج^^یر» ب^^ه معن^^اى پ^^رده ب^^زرگى‬
‫است كه در وسط حیاط یا اتاق یا جلوى ایوان برپا مى شود تا قسمتى از قس^^مت دیگ^^ر ج^^دا ش^^ود‪.‬‬
‫این چین خوردگى بتنى براى طراح _ بنا به اظهارات خود او _ ی^^ادآور ای^^وان ه^^اى خان^^ه ه^^اى‬
‫ق^^دیمى ای^^ران اس^^ت‪.‬مكع^^بى می^^ان گذش^^ته و امروزتح^^والت ش^^كلى معم^^ارى‪ ،‬هم^^واره یكى از‬
‫موضوعات مورد مطالعه در دانش هاى وابس^^ته ب^^ه ه^^نر معم^^ارى ب^^وده اس^^ت‪ .‬در واق^^ع ه^^ر اث^^ر‬
‫معمارى را مى توان در كلیت خود به ش^^كل ه^^ا و ف^^رم ه^^اى تش^^كیل دهن^^ده آن ان^^تزاع ك^^رد و این‬
‫اولین قدم در تحلیل فرم در آثار معمارى است‪ .‬به دالیلى ‪ -‬كه مجال ب^^ه بحث آن در اینج^^ا نیس^^ت‪-‬‬
‫ف^^رم مكعب ح^^تى اگ^^ر نت^^وان گفت اص^^لى ت^^رین‪ ،‬ام^^ا یكى از ف^^رم ه^^اى اص^^لى م^^ورد اس^^تفاده در‬
‫معمارى بوده است‪ .‬صارمى مى گوید‪ « :‬فرم مكعب به عنوان یك فرم اصلى در تمام فرهنگ هاى‬
‫معمارى حض^ور دارد و تنه^ا پیرای^ه ه^اى روى آن اس^ت ك^ه آن را ب^ه معم^ارى یون^انى‪ ،‬رومى‪،‬‬
‫رنسانس‪ ،‬هندى‪ ،‬چینى یا ایرانى تبدیل مى كند‪ .‬اگر شما پیرای^^ه ه^^اى روى آن را برداری^^د ب^^ه ی^^ك‬
‫ف^رم خ^الص مى رس^ید ك^ه جه^انى اس^ت و متعل^ق ب^ه ی^ك مك^ان خ^اص نیس^ت‪ ».‬این عب^ارات را‬
‫مى توان با نظریات معماران مدرن دهه هاى ‪ 20‬و ‪ 30‬و آموزه هاى مدرسه باهاس انطباق داد‪.‬‬
‫از طرفى صارمى با تركیب ی^^ك ص^^فحه بت^^نى در جه^^تى متم^^ایز ب^^ا محوره^^اى اص^^لى مكعب این‬
‫مكعب را از حالت خلوص اولیه بیرون آورده و نوعى تركیب حجمى ایجاد ك^رده ك^ه بیش از ه^ر‬
‫چیز ابهام برانگیز است‪ .‬صارمى در كتابى كه تحت عنوان ارزش هاى پایدار در معم^^ارى ای^^ران‬
‫تالیف كرده‪ 6‬در فصلى تحت عنوان «معمارى چندبنیانى» معمارى گذشته ایران را‪ -‬با اشاره ب^^ه‬
‫مس^^جد ش^^یخ لط^^ف هللا اص^^فهان‪ -‬معم^^ارى چن^^دبنیایى مى خوان^^د ك^^ه همچ^^ون ش^^عر حاف^^ظ ق^^ابلیت‬
‫تاویل پذیرى دارد‪ .‬اگر اثرى چندبنیانى باشد‪ ،‬این اثر داراى دو دسته ارزش خواهد بود‪ :‬یكى دسته‬
‫ارزش هاى ذاتى كه اثر هنگام تولد ب^^ا خ^^ود ب^^ه هم^^راه آورده اس^^ت و دیگ^^رى دس^^ته ارزش ه^^اى‬
‫افزوده طى سده ها كه با ارزش هاى اولیه ممزوج شده اند و اثرى چندبنیانى به وج^^ود آورده ان^^د‪.‬‬
‫یك چنین اثرى مسلمًا مى تواند ب^^ه عن^^وان پلى می^^ان ط^^رز تفك^^ر ام^^روز و گذش^^ته در ه^^نر ای^^ران‬
‫مطرح شود زیرا تنوع ارزش هاى معمارى چن^ان گس^ترده اس^ت ك^ه همیش^ه مى ت^وان ب^ه ن^وعى‬
‫معناى جدید دست یافت كه امروز نیز مورد تائید و اقبال قرار گیرد‪ ،‬مانند دست یازیدن مستقیم ی^^ا‬
‫غیرمستقیم به شعر حاف^^ظ‪»...‬ص^^ارمى ب^^ا پش^^توانه آم^^وزه ه^^اى مدرنیس^^تى خ^^ود ‪ -‬ك^^ه اس^^تفاده از‬
‫ف^^رم ه^اى خ^الص را در دس^تور ك^ار ق^^رار مى ده^د‪ -‬و ب^ا نگ^اهى ب^ه مقول^ه پیچی^دگى و ابه^ام و‬
‫تاویل پذیرى معمارى گذشته ایران‪ ،‬تالش مى كند اثرى ارائه كند كه بیش از هر چیز بیننده را ب^^ا‬
‫پرسش و ابهام مواجه كند‪ .‬چشم و ذهن مخاطب كه به ط^^ور ع^^ام ع^^ادت ب^^ه ش^^كل مت^^وازن مكعب‬
‫دارد‪ ،‬با تركیبى نامتعارف مواجه مى ش^^ود و در نتیج^^ه دی^^الوگى ذه^^نى ب^^راى كش^^ف و فهم حجم‬
‫‪37‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫ساختمان برقرار مى شود‪ .‬در ادام^ه بای^د این اس^تراتژى ط^راحى از زاوی^ه دیگ^رى ن^یز بررس^ى‬
‫شود‪ .‬آیا بناى سفارتخانه الزم است بنایى متفاوت با دیگر ساختمان هاى ش^^هر باش^^د؟ در یادداش^^ت‬
‫یتسن (تحلیل سفارتخانه ایران در ژاپن) اشاره شد كه ساختمان هاى دیپلماتیك در روند تحول خود‬
‫از حالت سلطه جو و اقتدارگرا خارج شده اند و به گونه اى بیان كننده ارزش هاى «گفت وگو» و‬
‫«شفافیت» هستند‪ .‬از این رو در طرح سفارتخانه ت^^ركیب ص^^فحه بت^^نى و مكعب ب^^ه ص^^ورتى ك^^ه‬
‫بیان شده صلبیت مكعب را به چالش گرفت^ه و ب^ا ایج^اد فض^اهاى پ^ر و خ^الى و ح^تى خ^الى ش^دن‬
‫بخشى از صفحه بتنى فضایى دعوت كننده ایجاد شده است‪ .‬صارمى مى گوی^^د‪« :‬تص^^ور عم^^ومى‬
‫این است كه سفارتخانه باید مثل قلعه باشد اما ما با این ذهنیت طراحى كردیم كه اینجا خانه ایران‬

‫است‪ .‬جایى است كه نه صرفًا مسائل سیاسى بلكه تمام مس^ائل ف^^رهنگى مرب^وط ب^ه ای^ران مط^رح‬
‫مى شود و تالش كردیم طرح ساختمان كامًال دعوت كننده باشد‪ .‬مث^^ل این اس^^ت ك^^ه خیاب^^ان امت^^داد‬
‫پیدا كرده و وارد خانه شده است‪ »...‬طراح معتقد اس^^ت این اس^^تراتژى در ط^^راحى مع^^رفى كنن^^ده‬
‫فرهنگ كهنى است كه همیشه به استقبال دیگر فرهنگ ها رفته و در حال بده و بستان با آنها بوده‬
‫است و در این راه تفكر گفت وگوى تمدن ها و فرهن^^گ ه^^ا ب^^ه عن^^وان زیربن^^اى فك^^رى طراح^^ان‬
‫مطرح بوده است‬

‫‪38‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫ساختمان جدید سفارت ایران در ژاپن‬
‫معمار ‪ :‬حسین شیخ زین الدین‬
‫مکان پروژه ‪ :‬ژاپن (توکیو)‬

‫ساختمان جدید سفارت ایران در توکیو تابستان سال گذشته ب^^ه به^^ره ب^^رداری رس^^ید‪ .‬ط^^راحی این‬
‫س^^اختمان ک^^ار مش^^ترکی می^^ان ش^^رکت باون^^د از ای^^ران و نی ه^^ون س^^که ( یکی از ب^^زرگ ت^^رین‬
‫شرکتهای طراحی در ژاپن) بوده و معمار اصلی این پروژه آقای مهندس حسین ش^^یخ زین ال^^دین‬
‫می باش^^د‪ .‬این پ^^روژه یکی از س^^ری پ^^روژه ه^^ایی اس^^ت ک^^ه وزارت خارج^^ه ای^^ران در راس^^تای‬
‫معرفی فرهنگ و تکنولوژی ایرانی ساختمان های مرب^^وط ب^^ه خ^^ود را در خ^^ارج از ای^^ران را ب^^ا‬
‫همکاری معماران ب^^زرگ ای^^رانی اج^^را می کن^^د‪ .‬یکی دیگ^^ر از پ^^روژه ه^^ای آش^^نا در این زمین^^ه‬
‫کنسول گری ایران در فرانکفورت کار مهندس میرمیران است‪.‬‬
‫ساختمان سفارت دریکی از بهترین مناطق مسکونی در مرک^^ز توکی^^و ق^^رار دارد‪.‬این منطق^ه یکی‬
‫از مناطقی است که سفارتخانه های کشورهای مختلفی در آن متمرکز هس^^تند‪ .‬س^^ایت س^^فارت در‬
‫نبش دو خیابان باریک قرار دارد که بار ترافیکی زیادی ندارند‪.‬‬

‫ساختمان س^^فارت ای^^ران در توکی^^و ازت^^رکیب ی^^ک مکعب مس^^تطیل ک^^ه ی^^ک ض^^لع بلن^^د آن دارای‬

‫انحناءای به سمت داخل مستطیل با شعاع بسیار ب^^زرگ وی^^ک دی^^وار منح^^نی ش^^کل اس^^ت ک^^ه از‬
‫درون مکعب بیرون آمده است ‪ .‬فضای که میان دیوارمنحنی و مکعب مستطیل درست شده اس^^ت‬
‫تبدیل به یک آتریوم بزرگ شده است ک^ه از طبق^ه زی^ر زمین ت^ا طبق^ه دوم س^اختمان ادام^ه دارد‪.‬‬
‫سقف این آتریوم شیشه ای است که با استفاده از سازه کششی نگاه داش^^ته ش^^ده اس^^ت و آتری^^وم را‬
‫بصورت گلخانه ای باز و روش^^ن درآورده اس^^ت‪ .‬کاربرده^^ای این آتری^^وم مک^^انی ب^^رای پ^^ذیرایی‬
‫رسمی و ورودی رسمی سفارت خانه است‪ .‬مکعب مستطیل قس^^مت ه^^ای اداری را درخ^^ود ج^^ای‬
‫داده است‪ .‬ساختمان از لحاظ سیستم کاربردی بسیار ساده و روشن است‪ .‬از دیگر نقاط برجس^^ته‬
‫‪39‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫این ساختمان که آن را از دیگر ساختمان ه^^ای هم س^^نخ خ^^ود برت^^ر می س^^ازد‪ .‬این اس^^ت ک^^ه زین‬
‫الدین سعی کرده است تا تصور امنیتی و بسته بود س^^اختمان را از بین ب^^رده و س^^اختمانی ب^^از را‬
‫طراحی کند‪ .‬ضلع شمالی ساختمان که مشرف به پارکینگ س^فارت اس^ت بط^ور تقریب^ا کام^ل از‬
‫شیشه ساخته شده است‪ .‬و هرچند که به راح^^تی نمی ت^^وان ت^^ا ن^^زدیکی آن رفت‪ ،‬ولی می ت^^وان از‬
‫دور فعالیت کارمندان سفارت را دید و بدین وسیله ارتباطی دیداری میان اهالی مح^^ل و کارمن^^دان‬
‫ایجاد می شود‪.‬‬
‫زین الدین در توضیح مفهوم کلی (‪ )concept‬این پروژه اینگونه می گوید‪.‬‬
‫معماری وسیله است که با آن فرهنگ به تصویر کشیده می شود‪ .‬نهضت معماری از گذشته آغ^^از‬
‫و تا آینده ادامه دارد و تاثیر گذار بر فرهنگ های مختلف است‪.‬‬
‫سابقه تاریخی روابط دیپلماتیک مدرن قدمت چندانی ندارد ولی اص^^ول س^^اختمان ه^^ایی ک^^ه ب^^رای‬
‫فع^^الیت ه^^ای دیپلماتی^^ک س^^اخته می ش^^ود بس^^یار تغی^^یر ک^^رده اس^^ت‪ .‬در اوای^^ل ق^^رن ‪ 20‬میالدی‬
‫سفارتخانه یک کشور در خارج مکانی برای معرفی آن کشور بود‪ .‬ولی امروزه ساختمان سفارت‬
‫دلیلی ب^ر ارزش انس^انی‪ ،‬وس^یله ای ب^رای نش^ان دادن دی^دگاه کش^ور دربراب^ر توس^عه جه^انی در‬
‫روابط بین المللی است‪ .‬بنابراین با آرزوی اینکه رابطه میان کشور میزبان و مهمان هرچ^^ه به^^تر‬
‫بشود‪ ،‬به^^تر اس^^ت ت^^ا در ط^^راحی س^^فارتخانه ه^ا از عنص^^رهای معم^^اری ه^^ر دو کش^^ور اس^^تفاده‬
‫شود‪.‬ایجاد توازن میان عنصرهای معماری ایرانی و توکیو به عن^^وان س^^ایت موض^^وع اص^^لی این‬
‫ساختمان است‪ .‬و با استفاده از مصالحو تکنولوژی که با ش^رایط جغرافی^ایی ژاپن هماهن^گ اس^ت‬
‫عنصرهای ساده شده معماری ایرانی به اجرا درآمده است‪.‬‬

‫در این ساختمان تالش شده است ت^ا عنص^رهای ای^رانی‪،‬‬

‫مانند حیاط مرکزی و یا سطح دیوارهای ب^^زرگ اس^^تفاده‬
‫ش^^ود‪ .‬حی^^اط مرک^^زی در نقش درای اری^^ا (‪)dry area‬‬
‫وظیف^^ه نورگ^^یری س^^اختمان را ب^^ه عه^^ده دارد‪ .‬دی^^وار‬
‫منح^^نی ش^^کل دراین س^^اختمان ب^^ه یادآورن^^ده دیواره^^ای‬
‫خشتی در معماری ایرانی است‪.‬‬
‫درجهت یکی از سیاست ه^^ای خ^^ارجی ای^^ران ک^^ه تالش‬
‫برای نشان دادن شفافیت ایران و ایجاد حس ن^^زدیکی ب^^ه‬
‫ایران در ملت میزبان اس^^ت‪ ،‬ش^^فافیت س^^اختمان هم یکی‬
‫دیگر از موضوعات این ساختمان بود‪ .‬ولی ب^^ا توج^^ه ب^^ه‬
‫ش^رایط خ^واص امنی^تی س^فارتخانه ک^ه نیازمن^د سیس^متم‬
‫امنی^^تی پیچی^^ده ای اس^^ت‪ ،‬ایج^^اد هم زم^^ان ش^^فافیت و ام^^نیت در این س^^اختمان یکی از اه^^داف این‬
‫پروژه بود‪ .‬برای برقراری ام^^نیت الزم در این س^^اختمان از کم^^ترین تع^^داد پنج^^ره ه^^ا در طبق^ات‬
‫پایینی س^اختمان اس^تفاده ش^ده اس^ت‪ .‬و نورگ^یری س^اختمان از طری^ق ت^اپ الیت ( ‪) top light‬‬
‫آتریوم ( ‪ ) atrium‬و درای اریا(‪ )dry area‬انجام می شود‪.‬‬
‫( ترجمه است از زبان ژاپنی به فارسی از مجل^^ه ‪Contemporary Architecture Vol.59‬‬
‫‪ . April 2005‬و چون اصل این مطلب از فارسی و یا انگلیسی به ژاپنی ترجمه شده و از روی‬

‫‪40‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫آن دوباره به فارسی برگردانده می شود احتمال اینکه منظور نویس^^نده ب^^ه خ^^وبی بی^^ان نش^^ده باش^^د‬
‫وجود دارد که در اینجا از این بابت پیشاپیش عذر می خواهم )‬
‫همانطور مهندس زین الدین در توضیح مفهوم کلی سفارت بر این نکته اش^^اره دارد‪ ،‬ه^^دف از این‬
‫ساختمان معرفی فرهنگ ایرانی نیست‪ .‬شما با دیدن این ساختمان نمی توانید ارتباط این س^^اختمان‬
‫و ایران را درک کنید و تا توضیح مهندس زین الدین را نخوانید نمی توانید رابطه دیوار منحنی و‬
‫درای اریا را با معماری ایرانی درک کنید‪ .‬زی^^را ک^^ه این دو عنص^^ر ک^^امال در ادبی^^ات م^^درن این‬
‫ساختمان حل شده اند‪ .‬از این جهت می توان گفت که معم^ار در ب^ه تص^ویر کش^یدن مفه^وم م^ورد‬
‫نظر خود موفق بوده است و این یک پروژه موفقی است‪ .‬این موضوع به نظر من یک نقطه قوت‬
‫این ساختمان است‪ .‬هرچند من به شخصه با این پیش فرض ک^^ه الزومی ن^^دارد س^^اختمان س^^فارت‬
‫نماینده ای از فرهنگ ایرانی باشد موافق نیستم ولی این سلیقه شخصی من اس^^ت و س^^لیقه مهن^^دس‬
‫زین الدین چیز دیگر و قابل احترام ‪ .‬و نکت^ه مهم در اینجاس^ت ک^ه زین ال^دین ب^ا مه^ارت ف^راوان‬
‫توانسته است مفهومی را که خواسته در این ساختمان به نمایش بگذارد‪.‬‬
‫ولی چیزی در این ساختمان مرا آزار می دهد‪ ،‬این است که نه تنها هویت ایرانی س^^فارت در این‬
‫ساختمان دیده نمی شود بلکه هویت معمار را هم در این ساختمان نمی توان تشخیص داد‪ .‬چرا ک^^ه‬
‫ساختمانی که ساخته شده است در عمل هیچ تف^^اوتی ب^^ا دیگ^^ر س^^اختمان ه^^ای ژاپ^^نی از این دس^^ت‬
‫ندارد‪ .‬به خصوص اینکه شباهت بسیار زیاد با دیگر ساختمان ه^^ای ش^^رکت نی ه^^ون س^^که دارد‪.‬‬
‫شاید یکی از دالیل این شباهت بسیار زیاد این باشد که احتماال طراحی فاز دو به بعد ساختمان را‬
‫بیشتر همکاران ژاپنی مهندس زین الدین انج^^ام داده ان^^د‪ .‬و اس^^تفاده از جزئی^^ات ( ‪ ) detail‬ه^^ا و‬
‫مصالح رایج در ژاپن این شباهت را بیشتر کرده باشد ( احتماال این ی^^ک ام^^ر اجتن^^اب ناپ^^ذیر در‬
‫معماری در خارج از کشور است )‪ .‬این عوامل باعث شده اند که هویت معمار و پشوانه او دی^^ده‬
‫نشود و همه محاسن و ویژگی های معمار در پشت آرایشی ژاپنی گم شود و قابل تش^^خیص نباش^^د‬
‫و این جای افسوس و صد افسوس اس^^ت ک^^ه این گون^^ه ک^^ار مهن^^دس زین ال^^دین در می^^ان ه^^زاران‬
‫ساختمان دیگر ژاپنی گم شده و نمی تواند برجستگی های خود را به نمایش بگ^^ذارد‪ .‬ش^^اهدی ب^^ر‬
‫سختی اجرا در خارج از کشور است‪.‬‬

‫‪41‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫سفارت فرانسه در تهران‬

‫در رون^^د پ^^ژوهش در س^^ابقه ي ت^^اريخي ته^^ران در دو ق^^رن گذش^^ته‪ ،‬و مهم ت^^ر ازآن واك^^اوي‬
‫ارزشهاي معمارانه ي ماندگار بناهاي باقي مانده از دوران قاجار‪ ،‬انجام پژوهش ه^^ايي از ديدگاه‬
‫معماري در مورد بناي سفارتخانه هاي خارجي در ايران‪ ،‬از اهميت ويژه اي برخ^^وردار اس^^ت‪،‬‬
‫چرا كه اين بناه^^ا ت^^اثير زيادي ب^^ر معم^^اري و همچ^^نين معم^^اري داخلي س^^اختمانهاي حكوم^^تي و‬
‫بناهاي شاخص تهران داشته اند و متقابًال تاثيراتي ‪،‬ز ان ها گرفته اند‪.‬‬
‫فضاهاي ديپلماتيك به دليل ماهيت و نوع كاركرد خود‪ ،‬از بناهايي هستند كه معموًال ب^^ا نظ^^ارت و‬
‫مديريت خاص وزارت امور خارجه كشور متب^وع و ب^ا اص^^ول و قواع^دي ويژه ب^ر اس^اس ن^وع‬

‫‪42‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫كاركرد خاص خود برنامه ريزي و طراحي مي شوند اين امر به ويژه با افزايش اهميت برقراري‬
‫روابط خارجي دائمي و لزوم حضور هميشگي و اقامت هيئت ه^ا و نماين^دگان سياس^ي در مراك^ز‬
‫حكومتي كشورهاي ديگر‪ ،‬در دو سده اخير‪ ،‬اهميت بيشتري يافته و موض^^وع ط^^راحي و اج^^راي‬
‫بناهاي ديپلماتيك و دفاتر سياسي در س^^اير كش^^ورها‪ ،‬وظيف^^ه اي مهم ب^^راي وزارت ام^^ور خارج^^ه‬
‫كشورهاي پيشرفته شده است‪.‬‬
‫امروزه هنوز در تهران مركزي‪ ،‬كه فاص^له چن^دان زيادي ب^ا مجموع^ه اق^امتي و حكوم^تي ب^اقي‬
‫مانده از دوره قاجار‪ -‬كه كاخ گلستان و عمارته^^اي ديواني گرداگ^^رد آن باش^^د – ن^^دارد‪ ،‬عرص^^ه‪-‬‬
‫ه^^اي بس^^يار ب^^زرگ و بناه^^اي كهن س^^فارتخانه ه^^اي كش^^ورهاي ب^^زرگ و متنف^^ذ ق^^رن ‪ 19‬چ^^ون‬
‫انگلستان‪ ،‬فرانسه‪ ،‬روسيه‪ ،‬آلم^^ان‪( ،‬پ^^روس) برج^^ا هس^^تند‪ .‬لك^^ه ه^^اي بس^^يار وس^^يع سرس^^بز و كم‬
‫تراكمي كه در محدوده پر ازدحام‪ ،‬و بافت فشرده قديمي تهران چهره كامًال متمايز دارند‪.‬‬
‫بناي سفارت فرانسه‪ ،‬و مشخصًا ساختمان اصلي اقامتگاه سفير از نمونه ه^^اي ن^^ادر و ارزش^^مندي‬
‫است كه بيش از يك قرن از گزند تغيير و تح^والت س^ريع‪ ،‬و س^اخت و س^ازهاي فش^رده در ام^ان‬
‫مانده و همچن^ان آرام و باوق^ار‪ ،‬در غوغ^اي اين مح^دوده از ته^ران ب^زرگ‪ ،‬و گ^ويي در دوره ي‬
‫قاجار‪ ،‬روزگار را در سايه سار درختان بلند باغ كهن خود سپري مي كند‪.‬‬
‫تاريخچه اي كه مقامات سفارت فرانسه درباره ي اقامتگاه در اختيار نگارنده گذاشته ان^^د‪ ،‬حك^^ايت‬
‫از قدمت ‪ 12‬ساله ي آن دارد بر اساس اسناد معتبر به جاي مانده از دوره قاج^^ار عمليات س^^اخت‬
‫بنا در سال ‪ 1894‬ميالدي آغاز شده و در سال ‪ 1896‬به پايان رسيده است‪ .‬زمين^^اين مجموع^^ه در‬
‫سال ‪ 1887‬توسط ناصرالدين شاه قاجار‪ ،‬كه فرمانروايي اش نزديك به پنج^^اه س^^ال دوام يافت‪،‬ب^^ه‬
‫فرانسوي ها اهدا شد‪ .‬گويا شاه قاجار با وجود رابطه گرمي كه با هيئت سياسي فرانس^^وي داش^^ت‪،‬‬
‫موفق به ديدن بناي با شكوهي كه در زمين اهدايي اش‪،‬توسط فرانسويان ساخته شد نگرديد‪ ،‬زيرا‬
‫در سال تكميل ساختمان آن‪،‬به دست ميرزارضاي كرماني در حرم شاه عبدالعظيم ترور شد‪.‬‬
‫زمين اهدايي‪ ،‬خارج از حصار شمالي تهران قديم‪ -‬كه دامنه اش به سمت شمال چندان كشيده نشده‬
‫بود‪ -‬قرار داشت‪ ،‬و در حالي كه بس^^ياري از اراض^^ي پ^^يرامون اين عرص^^ه از آب مح^^روم بودن^^د‬
‫قناتي طوالني به عمق نود متر كه از كوهپايه هاي شمال تهران سرچش^^مه مي گ^^يرد‪،‬آبي پ^^اك‪،‬‬
‫‪ 55‬ق^^رن‬‫‪ 75‬ميك‬
‫گذشت‬ ‫فراوان‪ ،‬خوشگوار و اعتباري خاص براي آن به ارمغان مي آورد‪ .‬جالب آنكه با‬
‫بابک زیرک ‪ 1388:‬ص‬
‫و يك دهه‪ ،‬اين آب همچنان در اعماق زمين جاري است و براي آبياري فضاي سبز وسيع سفارت‬
‫به كار مي رود‪.‬‬
‫برپايه شواهد به دست آمده طرح اقامتگاه‪ ،‬از پالن قصر شخصيتي متنفذ به نام دوب^^الوي – ك^^ه از‬
‫وزيران وقت دولت فرانسه بود‪ -‬در دوره لوار در منطق^^ه بين س^^البريس و س^^ن وياتر موس^^وم ب^^ه‬
‫مارمبر اقتباس شده است‪.‬دره ي لوار در جنوب غربي پاريس منطقه اي است ك^^ه ب^^ه دليل وج^^ود‬
‫قصرهاي فئ^^ودال ه^^ا – از ق^^رون وس^^طي ت^^ا دوره ي رونس^^انس و ح^^تي زم^^ان ه^^اي مت^^أخرتر –‬
‫معروفيت جهاني دارد‪ .‬اين قصرها معموًال در كنار رودها‪ ،‬يا ميان خن^^دق ه^^اي عميق پ^^ر از آب‬
‫ساخته شده اند تا از حاشيه امنيتي كافي برخوردار باشند‪ .‬به همين دليل هم پايه آن ه^^ا عموم ^ًا از‬
‫سنگ هاي حجيم و فشرده به يكديگر‪ ،‬با كمترين مقدار مالت ساخته شده اند‪ ،‬و به فراخ^^ور مك^^ان‬
‫ملك‪ ،‬و مكنت مالك‪ ،‬كالبد اصلي آن ها‪ ،‬در طبقات باالتر يا تمامًا از سنگ يا تركيبي از س^^نگ و‬
‫آجر است‪.‬‬

‫‪43‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫هنگام ساخت بناي سفارت در تهران به دليل نبود سنگ كافي بر آن شدند ك^^ه از آج^^ر اخ^^رايي در‬
‫ساخت ديوارها استفاده كنند و با الهام از قصرهاي ياد شده بنايي در مقياسي كوچكتر بسازند‪ .‬بناي‬
‫ساخته شده كاماًل از ساختار و طرح فرانسوي پيروي مي كند و بدنه اصلي مس^^تطيلي بلن^^د آن ك^^ه‬
‫در راس^^تاي ش^^رقي – غ^^ربي اس^^ت و آفت^^ابگير جن^^وبي وس^^يعي دارد‪ ،‬در دو بخش انته^^ايي خ^^ود‬
‫پيشروي هايي استوانه اي در سمت جنوب دارد‪ .‬ت^^راس وس^^يعي ميان دو پيش^^روي ف^^وق ب^^ا بخش‬
‫سرپوشيده اي در محور مياني به باغ سرسبز مقابل رو مي نمايد و با پانزده پله ي سنگي طويل‬
‫ب^ه س^طح زمين مي رس^د‪.‬نم^اي س^اختمان بيش از پالن داخلي آن يادآور قص^^رهاي ق^^ديمي ل^وار‬
‫است‪.‬بازشوهاي وسيع و متناسب سه گانه در طبقه همكف به پنجره هاي مستطيل ش^^كلي در س^^الن‬
‫هاي گوشواره اي طرفين منتهي مي شوند؛ اين پنجره ها در طبقه اول نيز كه اختص^^اص ب^^ه ات^^اق‬
‫هاي خ^واب دارد عين^ا تك^رار ش^ده و در س^طح نم^ا ن^يز ش^ش پنج^ره ي كوچ^ك‪ ،‬تف^اوت ك^اركرد‬
‫فضاهاي قرار گرفته بر روي سالن اص^^لي را ب^^راي بينن^^ده ب^^ازگو مي نماين^^د و در ت^^راس مقاب^^ل‬
‫نماي اصلي‪ ،‬پيش ورودي مسقف جنوبي با پايه هاي قطور و ساخته شده از آجر‪ ،‬ب^^الكن متناس^^بي‬
‫را براي طبقه ي فوقاني ايجاد كرده است تزئينات بنا در جداره خارجي عمدتًا شامل خطوط س^^اده‬
‫اي در ن^^وار آج^^ري دورادور پنج^^ره ه^^ا و بازش^^وها‪ ،‬رديفي از آجرچيني دندادن^^ه دار در بخش‬
‫فوقاني ديوار با فاصله ي اندكي از سقف شيب دار مرتفع آن نوارهايي از آجر برجسته منحني در‬
‫حد فاصل سقف و كف در دو طبقه‪ ،‬و نرده هاي آجري در حاشيه ي بالكن و تراس اند‪.‬‬
‫پوششي از كاشي مربع فيروزه اي در بخش فوقاني نرده ها‪ ،‬زيبايي خاصي به اين نم^^اي اخ^^رايي‬
‫مي بخش^د‪ .‬نم^اي ش^مالي ن^يز همچ^ون نم^اي جن^وبي‪ ،‬پوش^ش آج^ري يكپارچ^ه اي دارد‪ ،‬ام^ا فاق^د‬
‫تزئينات نماي جنوبي است‪.‬با توجه به تغييراتي كه در سال ‪ 1955‬ب^^راي جابج^^ايي ورودي اص^^لي‬
‫صورت گرفته است فض^^اي پيش ورودي جديدي ب^^ه عن^^وان فيل^^تر و رختكن در ميان^^ه ي بدن^^ه ي‬
‫شمالي ساختمان ساخته شد‪.‬تفاوت رنگ آجرهاي بناي قديم و بناي كوچك جديد الحاق بع^^دي آن را‬
‫به ناظر الق^^ا مي كن^^د‪.‬ت^^االر ب^^زرگ پ^^ذيرايي ‪90‬م^^تري اقامتگ^^اه‪-‬ك^^ه بخش اعظم فض^^اي طبق^^ه‬
‫همكف را گرفته است‪-‬پالن مستطيل ‪5‬متر در ‪ 18‬متر دارد‪ ،‬و به سه بازشوي وسيع – ك^^ه هريك‬
‫قوسي بزرگ‬
‫بر تارك خود دارند – از نور جنوب‪ ،‬و چشم اندازباغ بهره مي برد‪ .‬در تاالر‪ ،‬نشانه ه^^اي زيادي‬
‫از تزئينات شاخص معماري داخلي فض^^اهاي ف^^اخر ايراني مي ت^^وان س^^راغ گ^^رفت ك^^ه تزئين^^ات‬
‫ظريف سقف و ديوار با تراشه هاي جواهرگون آينه‪ ،‬نمايان است و يادآور نمون^^ه ه^^اي مش^^ابه در‬
‫كاخ گلستان است‪.‬‬
‫شومينه ي برزگ اين تاالر در ميانه ي ضلع شمالي است‪ .‬در شرق تاالر‪،‬اتاق ناهارخوري با س^^ه‬
‫پنجره در پيش آمدگي ديوار جنوبي و دو پنجره در ديوار ش^^رقي ج^^اي گرفت^^ه اس^^ت‪ .‬ديواره^^ا از‬
‫قطعات بزرگي از كاغذهاي نفيس چند رنگ موس^^وم ب^^ه زوب^^ر – ب^^ا نقاش^^ي ه^^اي اص^^يل دوره ي‬
‫امپراطوري اول فرانسه بر آن – و قاب هاي گچي پوشيده شده است‪.‬‬
‫در مقابل ناهارخوري‪ ،‬فضايي قرين^^ه س^^اخته ش^^ده ك^^ه ب^^ه عن^^وان دفترك^^ار س^^فير‪ ،‬داراي مبلم^^ان‪،‬‬
‫كتابخانه و تزئينات زيبايي متناسب با معم^^اري آن اس^^ت‪ .‬چندتص^^وير ت^^اريخي‪،‬و ليت^^وگرافي ه^^اي‬
‫نقش^^ه ي ته^^ران دوره ي ناص^^ري و مهم ت^^ر از هم^^ه تصويرناص^^رالدين ش^^اه – ك^^ار اس^^تادانه ي‬
‫هنرمندي ارمني و هديه ي مظفرالدين شاه فرزند او ‪ -‬جلوه گري مي كنند و زيبايي اين ات^^اق ك^^ار‬
‫‪44‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫را به نهايت مي رسانند‪ .‬تصوير ناصرالدين شاه‪ ،‬او را تمام ق^^د‪ ،‬ب^^ا كمربن^^دي ك^^ه زم^^ردي بس^^يار‬
‫درشت بر تارك آن است و اينك در موزه ي جواهرات سلطنتي نگهداري مي شود‪ ،‬نشان مي ده^^د‬
‫شاه قاجار با شمشير جواهرنشان‪ ،‬صالبت بسيار‪ ،‬و نگاه خيره به نگارگر و بيننده‪ ،‬ام^ا ب^ا ط^نز و‬
‫ابهامي عجيب تصوير شده است ( سبيل بلند شاه در سمت راست صورت وي كش^^يده و در س^^مت‬
‫چپ همچون سبيل مغ^والن آويزان اس^ت)‪ .‬ب^ر روي ت^ابلو‪ ،‬دو قطع^ه ب^ه خ^ط نس^تعليق در س^مت‬
‫راست و چپ هست كه عينًا با همان رسم الخط مي آيد‪:‬‬
‫« السلطان مظفرالدين شاه اعليحضرت اقدس همايون دامت س^^لطنته اين تمث^^ال مب^^ارك را بيادگ^^ار‬
‫آن موهبت باين سفارت فخيمه اعطاء فرمودند در سال ‪.»1899‬‬
‫«خاقان سعيد ناصرالدين شاه به دولت جمهوريه اعطاء داشتند زميني را ك^^ه اين س^^فارت باهتم^^ام‬
‫مسيو دوبالوا وزير مختار فرانسه در ايران ب^^ر آن بن^^ا ش^^ده‪ .‬از س^^ال ‪ 1894‬الي ‪ »1896‬نكت^^ه ي‬
‫جالب اينكه با آغاز دوره ي پهلوي‪ ،‬به دليل عناد با سلسله ي قاجار‪ ،‬اين تابلو تا سال ‪ – 1960‬كه‬
‫دوباره بر ديوار بناي اقامتگاهي سفير قرار گرفت – در جايي امن مخفي شد‪ .‬اتاق كار س^^فير‪ ،‬ب^^ا‬
‫فضاي جنبي كوچكي به سوئيت ميهمان – كه شامل اتاق خواب زيبا و س^^رويس بهداش^^تي ب^^زرگي‬
‫است – مرتبط مي شود‪ .‬اين فضا معموًال در دوره ي اقامت نمايندگان سياسي بلند پايه ي اع^^زامي‬
‫از فرانسه در ايران اختيار آنان قرار مي گيرد‪.‬‬
‫در شمال تاالر ب^زرگ‪ ،‬ات^اق نش^يمن ب^زرگ و فض^اي موس^يقي ق^رار دارد ك^ه ب^ه پ^ذيرايي ه^اي‬
‫غيررسمي اختصاص دارد اين اتاق داراي دو بخش است و با شومينه ي بزرگ و صفحه اي آين^^ه‬
‫كاري شده بر فراز آن‪ ،‬مزين گرديده است سقف بر خالف سقف آينه كاري ش^^ده ي ت^^االر ب^^زرگ‬
‫تزئيناتي فيگوراتيو دارد كه كار استادكاران ايتاليايي است‪ .‬شومينه هاي اقامتگاه‪ ،‬كه در دو ت^^االر‬
‫مورد اشاره ساخته شده اند و با سنگ نفيس البتر تزئين شده اند‪ ،‬مت^^أخر و متعل^^ق ب^^ه س^^ال ‪1925‬‬
‫است تمامي كف تاالرها از چوب پ^^اركت درش^^ت ابع^^ادي س^^اخته ش^^ده ك^^ه در ايران منحص^^ر ب^^ه‬
‫فرداست‪.‬‬

‫سفارت هلند‪ ،‬برلين‪ ،‬آلمان‬

‫‪45‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
 ‫دفتر ‪OMA‬‬
‫معمار ‪ :‬رم کولهاوس‬

‫ساختمان سفارتخانه يك بناي كولهاوسي كالسيك است و ردپاي بهترين كارها و ايده هاي او‬
‫در آن ديده مي ش^^ود‪ ،‬از جمل^^ه ماترياليس^^م اس^^تعاري ب^^يروني م^^وزه ي ه^^نر ُرت^^ردام‪ ،‬و‬
‫هزارتوهاي سازه اي و كاربردي داخلك تابخانه ي ‪ Jussieu‬در پاريس البته در مقايس^^ه ب^^ا‬
‫پ^^روژه ه^^اي عظيم‪ ، OMA‬مانن^^د كتابخان^^ه ي س^^ياتل‪ ،‬ب^^ا دف^^اتر مرك^^زي تلويزيون چين‪،‬‬
‫سفارتخانه ي برلين درواقع بنايي نسبتًا بي ادعا است‪.‬‬

‫شايد انتخاب مكان پروژه درمنطقه ي برلين شرقي سابق‪ ،‬كه امروزه رسمًا ميته (منطق^^ه ي‬

‫مياني) ناميده مي ش^ود‪ ،‬ب^ه انتخ^^اب اين راه ح^^ل مه^^ار ش^ده و درون نگ^^ر‪ -‬هم از جنب^ه ي‬
‫معماري و هم طراحي شهري – انجاميده است‪ .‬برخالف انتظ^^ار‪ ،‬هياهوي ميدان ُپتس^^دامر‬
‫در نزديكي اين محل‪ ،‬به آن سرايت نمي كند‪ ،‬در عوض‪ ،‬خياب^^ان ‪ Monastery‬از خياب^^ان‬
‫‪46‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫ُپ ر جمعيت اس^تراولر دور مي ش^ود و ب^ه محوط^^ه ي اس^كله مي رس^د ك^^ه جريان آرام آب‬
‫رودخانه ‪ Spree‬به يك آب بند مي ريزد‪ .‬اينج^^ا مس^^ير گ^^ردش توريس^^ت ه^^ا نيس^^ت‪ ،‬مگ^^ر‬
‫كساني كه به قايق از رودخانه مي گذرند‪.‬‬
‫ساخت و ساز جديد در اين گوشه ي مهم خيابان‪ ،‬كه از زمان جنگ خالي مان^^ده ب^^ود‪ ،‬طب^^ق‬
‫ضوابط ساختماني برلين‪ ،‬مي بايد چهارگوش^^ه ي س^^ايت را بپوش^^اند‪ .‬كوله^^اوس‪ ،‬ك^^ه اس^^تاد‬
‫غلبه بر مقررات بازدارنده در طراحي است‪ ،‬با پرهيز از راه حل هاي استاندارد هميشگي‪،‬‬
‫به جاي يك آتربوم يا حياط داخلي مت^^داول‪ ،‬مكعب يكپارچ^^ه ي ‪ 27 × 27‬م^^تر ب^^دون تكيه‬
‫گاهي طراحي كرد كه در بال هاي ‪ L‬ش^كل ن^ازك محص^ور ب^ود‪ .‬ب^ه اين ت^رتيب يك حياط‬
‫داخلي باريك اما كامًال باز به دست آمد در عين حال ضوابط ساخت و ساز در چهار گوش^^ه‬
‫ي س^ايت هم رع^ايت ش^د‪ .‬ام^ا اين پاس^خ ش^هري هم پيچيده و هم چش^مگير اس^ت‪ .‬از نظ^ر‬
‫كاربرد‪ ،‬فضاي دو حجم متصل به هم به دو بخش تقسيم شده‪ :‬دفاتر در بخش مكعب ش^^كل و‬
‫آپارتمان ها – كه عمق آن ها به اندازه ي يك اتاق است‪ -‬و اتاق هاي تأسيسات در بال ه^^اي‬
‫‪ L‬شكل‪ ،‬تهويه ي ساختمان كامًال مكانيكي است‪.‬‬
‫هر دو حجم بنا‪ ،‬با پنج پل ارتباطي كه در ارتفاع روي هم ق^^رار دارن^^د‪ ،‬روي يك س^^كوي‬
‫بلند قرار گرفته اند كه همچنين به عنوان پاركين^^گ زيرزميني‪ ،‬ب^^راي ‪ 28‬اتومبيل اس^^تفاده‬

‫‪47‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫مي شود‪ .‬البته تعدا كاركنان ‪ 70‬نفر است‪ .‬در پ^^ايين‪ ،‬يك ش^^يب راه^^ه از س^^طح خياب^^ان ب^^ه‬
‫حياط داخلي‪ ،‬كه ورودي اصلي در آن ق^^رار دارد‪ ،‬ب^^اال مي آيد‪.‬از آنج^^ا‪ ،‬يك ن^^وار مت^^والي‬
‫‪ 200‬متري‪ ،‬يا به قول كولهاوس « يك مسير » به شكل م^^ارپيچ از س^^اختمان ب^^اال مي رود‪.‬‬
‫اين مسير درواقع رديفي از پله ها‪ ،‬شيب راهه ها و راهروهاست كه در چند نقط^^ه از روي‬
‫نما و حتي – مثل راهروي شيشه اي پيش آمده روي خيابان كالستر – از ميان آن مي گذرد‬
‫و با تغيير شيب مس^^ير ب^^االرو‪ ،‬ب^^ه رس^^توران و ت^^راس پش^^ت ب^^ام مي رس^^د‪ .‬ك^^ف‪ ،‬س^^قف و‬
‫ديوارهاي اين «پلكان آسمان» ‪ -‬لقبي كه معمار به آن داده ‪ -‬با آلومينيوم و در بعض^^ي نق^^اط‬
‫با شيشه رنگي و حتي ساده پوش^انده ش^ده ان^د‪ .‬طب^ق معم^^ول كاره^اي كوله^^اوس‪ ،‬اينج^^ا هم‬
‫برخوردي صادقانه و به شدت مستقيم با مصالح ديده مي شود‪ .‬سطوح به راحتي توجه ش^^ما‬
‫را جلب مي كند‪ ،‬نه تنها به دليل رنگهاي زنده‪ ،‬بلكه به دليل واقعيت خشن و سمجشان‪.‬‬

‫به دليل محدوديت سطح (‪700‬متر مربع)‪ ،‬مسيرها برفض^^اي داخلي غلب^^ه دارن^^د و بعض^^ي‬
‫جاها شكل هاي جالبي به وج^^ود آورده ان^^د‪ ،‬چ^^ون معم^^ار و مش^^اور ف^^ني ب^^ه اجب^^ار فض^^اي‬
‫موجود را فشار داده‪ ،‬تازده‪ ،‬و جمع و جور كرده اند‪ .‬چون كوله^^اوس ب^^ا طبق^^ات و س^^طوح‬
‫متداول كاري ندارد‪ ،‬مشكل بتوان تعداد دقيق طبقات را حساب كرد‪ .‬درواقع‪ ،‬تنها مي ت^^وان‬
‫گفت ‪ 10‬سطح با ارتفاع متفاوت در اين بنا‪ ،‬كه بلن^^دي آن ‪ 26‬م^^تر اس^^ت‪ ،‬وج^^ود دارد‪ .‬ه^^ر‬
‫طبقه مي چرخد و روي طبقه پايين پيش مي آيد و هيچ ستوني از كل سازه نمي گذرد‪.‬‬
‫فقط چهارديوار از باال تا پايين ادامه پيدا مي كنند‪ .‬بعضي جاها‪ ،‬ستون ها و تيرهاي انتق^^الي‬
‫سنگين در عجيب ترين وضعيت ها ظاهر مي شوند‪ .‬يك نمونه مشخص‪ ،‬سقف بسيار كوتاه‬
‫مسير در طبقه پنجم است كه مراجعه كنندگان بلندقد‪ ،‬مثل خ^^ود كوله^^اوس را وادار مي كن^^د‬
‫خود به خود سرشان را خم كنند‪.‬‬

‫‪48‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫به دليل پيچيدگي عمدي فضايي‪ ،‬بين داخل و خارج كم^^تر هم^^اهنگي وج^^ود دارد‪ .‬در ح^^الي‬
‫كه مسير ُپر پيچ و خم داخلي‪ ،‬آزادانه و حتي آشفته و درهم به نظ^^ر مي رس^^د‪ ،‬س^^تون ه^^اي‬
‫فوالدي صاف‪ ،‬كه در سراسر بنا از باال تا پايين ادامه دارن^^د‪ ،‬نظمي الزم و س^^اده انگاران^^ه‬
‫تر را نشان مي دهند‪ .‬باوجود ساخت يك اتاق كنفرانس چشمگير كه پنج م^^تر از نم^^ا ب^^يرون‬
‫زده و چند بخش از مسير‪ ،‬كه محجوبانه جلو آمده اند‪ ،‬غالف بيروني در واقع كمي ترسناك‬
‫به نظر مي رسد‪ ،‬با هزين^^ه ي ح^^يرت انگ^^يز ‪ 35‬ميليون يورويي و ص^^رف زم^^اني چ^^نين‬
‫ط^^والني ( پنج س^^ال) ب^^راي ط^^راحي و س^^اخت‪ ،‬پ^^روژه نمي بايس^^ت چ^^نين مع^^ايب زيب^^ايي‬
‫شناختي اساسي اي داشته باشد‪.‬‬
‫با وجود اين‪ ،‬سفارتخانه ي كولهاوس بي ترديد پاسخي زيركانه به ض^وابط خش^ك و آمران^ه‬
‫ي برلين و در عين حال هديه ي ديگري به اين شهر اس^ت ك^^ه ح^^تي ب^رج عجيب و غ^ريب‬
‫تلويزيون برلين را‪،‬ك^^ه يادگ^^ار نم^^ادين دوران كمونيس^م اس^ت‪ ،‬مي پوش^اند‪ .‬از ميان مكعب‬
‫سفارتخانه و از طريق روزن^^ه ي عظيمي در بخش آپارتم^^ان ه^^ا‪ ،‬ن^^وك ب^^رج ك^^امًال نمايان‬
‫است‪ .‬اين اداي احترام مؤثر ( شايد هم كمي طنزآميز) از طرف كولهاوس به ش^^هري اس^^ت‬
‫كه روزي او و ايده هايش را در زمينه ي معماري مدرن رسمًا محك^^وم ك^^رده ب^^ود‪ .‬این بن^^ا‬
‫دارا فضاهایی همچون ‪ :‬پارکینگ ‪ ،‬دفاتر ‪ ،‬پذیرش ‪ ،‬سرسرا ‪ ،‬واحد نگهداری ‪ ،‬انتش^^ارات‬
‫و فرهنگی ‪ ،‬دفتر خارجی ‪ ،‬حمل و نقل ‪ ،‬آپارتمان ‪ ،‬کشاورزی ‪ ،‬پست ‪ ،‬آرشیو ‪،‬اتاق سفیر‬
‫‪ ،‬بخش سیاسی ‪ ،‬بخش اقتصادی ‪ ،‬فضای بدنسازی ‪ ،‬کافه می باشد‪.‬‬

‫سفارت فنالند‪ ،‬استكهلم‬

‫دفتر معماري گاليچسن ُو رماال‬

‫‪49‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫در سال ‪ 1992‬دولت فنالند تصميم گرفت س^^فارخانه ي جديدي در اس^^تكهلم بس^^ازد‪ .‬يافتن س^^ايت‬
‫مناسب و گرفتن مجوز ساخت – كه بسيار زمان مي ُبرد – به اين معني بود كه ساخت اين بنا يك‬
‫دهه طول مي كشد‪ .‬كريستيان گاليچِس ن به عنوان معمار سازنده ي بنا انتخاب شد‪ ،‬او عقيده داش^^ت‬
‫ساختمان يك سفارتخانه‪ ،‬فنالند را به عنوان سزمين عجايب «هاي – تك» معرفي نمي كند‪.‬‬
‫برعكس‪ ،‬مي كوشد براساس خاطرات جمعي دوكش^^ور‪ ،‬ارتب^^اط برق^^رار كن^^د‪.‬فنالن^^د نمي توانس^^ت‬
‫سايتي به بزرگي سايت سفارت سوئد در هلسينكي داشته باشد‪ ،‬اما زمين در نظر گرفت^^ه ش^^ده‪ ،‬ك^^ه‬
‫بيش از آن به عنوان پاركينگ سازمان خبرگزاري سوئد به كار مي رفت‪ ،‬با وجود ك^^وچكي ج^^اي‬
‫بدي نبود و در حاشيه ي منطقه ديپلماتيك‪ ،‬در بخش شرقي شهر‪ ،‬و مشرف به پ^^ارك ملي حف^^اظت‬
‫شده اي شبيه هايد پارك لندن قرار دارد‪.‬‬
‫در دهه ي سي‪ ،‬مقامات شهر‪ ،‬دولت را به فروش بخش^^ي از پ^^ارك ملي ب^^راي س^^اخت و س^^ازهاي‬
‫مورد نياز جمعيت روبه افزايش استكهلم تشويق كردند‪ ،‬و در همان جا برخي از اولين بلوك ه^^اي‬
‫مسكوني سفيد و خشك كاركردگراي استكهلم ساخته شدند – همچ^^ون غرف^^ه ه^^ايي در پ^^ارك و اين‬
‫آغاز مدرنيسم در سوئدبود‪ .‬نمايشگاه انقالبي در س^^ال ‪ 1930‬اس^^تكهلم هم در همين پ^^ارك برگ^^زار‬
‫شد‪ .‬در اين پروژه‪ ،‬معمار همان طور كه گفته بود اوضاع و اح^^وال را در نظ^^ر گرفت^^ه اس^^ت‪ .‬در‬
‫واقع از دور‪ ،‬انگار كه سفارتخانه ي جديد بخش ب^زرگي از نمايش^گاه ‪ 1930‬اس^ت ك^ه ب^ه ط^رز‬
‫معجزه آسايي حفظ شده و كمي از جاي خود حركت كرده است‪ ،‬ام^ا از نزديك‪ ،‬س^اختمان آش^كارا‬
‫جان دارتر و از نظر ساختار ق^^انع كنن^^ده ت^^ر از ه^^ر غرف^^ه ي موق^^تي نمايش^^گاه اس^^ت‪ .‬يك ديوار‬
‫طوالني س^^فيد روب^^ه روي پ^^ارك اس^^ت ك^^ه در عين ح^^ال حف^^اظتي روزن^^ه دار اس^^ت ك^^ه از رواق‬
‫ورودي بزرگ‪ ،‬و دروازه اي كه از وراي آن يك حياط داخلي ديده مي شود‪ ،‬خوشامد مي گويد‪.‬‬
‫امنيت عامل مهمي در طراحي سفارتخانه است و ديوار‪ ،‬سپر بنا اس^^ت‪ .‬س^^اختمان‪ ،‬ب^^ه دليل تع^^دد‬
‫تأسيساتي كه مي بايست در اين محوطه ي كوچك قرارمي گرفتند‪ ،‬و همچنين عالق^ه ي معم^ار ب^ه‬
‫آوردن نور روز به داخل بنا ( مانن^د بيش^تر معم^اران فنالن^دي) ت^ا كن^اره ه^اي زمين امت^داد يافت^ه‬
‫است‪ .‬ديوار سفيد بزرگ‪ ،‬كه هم حفاظتي ب^^راي داخ^^ل بناس^^ت و هم تن^^وع زن^^دگي درون آن را از‬
‫شكاف ها و پيچ و خم هايش نشان مي دهد‪ ،‬هميش^^ه در كاره^^اي اين معم^^ار ديده مي ش^^ود‪ .‬حياط‬
‫كامًال فشرده اس^^ت و اين حس را ك^^ه ك^^ل مجموع^^ه‪ ،‬برداش^^تي ان^^تزاعي را از يك قلع^^ه ي ق^^رون‬
‫وسطايي است تقويت مي كند‪.‬‬
‫پس از گذر از دروازه ي بزرگ‪،‬مسير عمومي معمولي است و دري با پانل هاي شيشه اي بازديد‬
‫كننده ها را به حياط مي خواند‪ .‬سپس يك ورودي كوچك‪ ،‬كه كامًال كنترل مي ش^^ود‪ ،‬و پس از آن‪،‬‬
‫تاالر مهماني در طرف راست‪ ،‬و سالن انتظار در طرف چپ قرار دارد كه كمي به سمت باال مي‬
‫رود‪ ،‬ولي مسيرهاي عبور طبقات اول و دوم در آنجا ديده مي شوند‪ .‬ديواري از بلوك هاي شيش^^ه‬
‫اي به ارتفاع سه طبقه‪ ،‬به راحتي بنا را غرق در نور مي كند و يك پن^^ل ش^^فاف هم چش^^م ان^^داز را‬
‫در اختيار مي گذارد‪.‬مسير ورود به تاالر مهم^^اني ك^^امًال متف^اوت اس^^ت‪ :‬قب^^ل از ورود ب^^ه فض^^اي‬
‫اصلي‪ ،‬پايدار از فض^اي حف^ره مانن^د ب^زرگي ب^ا روكش چ^وب‪ ،‬ك^ه ب^ه عن^وان رختكن عم^ل مي‬
‫كند‪،‬گذشت بعد از آن سرسراي يك طبقه اي به سالن منتهي مي شود ك^^ه ابت^^دا ارتف^^اع آن كم اس^^ت‬
‫سپس با دست و دلبازي بيشتر‪ ،‬زير سقفي از چوب آلبالو‪ ،‬كه شبيه سقف كتابخانه ي ويبوري آلت^^و‬
‫است‪ ،‬مي رود‪.‬‬

‫‪50‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫يك پنجره ي بزرگ با نرده هاي محكم مش^^رف ب^^ه پ^^ارك اس^^ت و ن^^ور بيش^^تر هم از ش^^كاف ه^^اي‬
‫ديوار و ب^ام وارد مي ش^ود‪ .‬از ت^االر ب^زرگ هم ب^راي مهم^اني ه^اي رس^مي‪ ،‬و هم كنف^رانس ه^ا‬
‫استفاده مي شود‪ .‬بنابراين حال و هواي دوگانه دارد‪ .‬مبلمان آن هم قابل تنظيم براي هر دو كاربر‬
‫است‪ .‬محدوديت بودجه سبب شد مبلمان و لوازم سفارتخانه از نوع رايج در اسكانديناوي باش^^د (و‬
‫در بخش هاي غيررسمي اغلب كارهاي آلتو ) وگرنه براي مهم^^اني ه^^ا قطع^ًا ب^^ه مبلم^^ان خاص^^ي‬
‫نياز بود‪.‬‬
‫تنها فضاي بزرگ ديگر سفارتخانه‪ ،‬كتابخانه است كه تعداد اندكي از افراد به آن دسترسي دارن^^د‬
‫و فضايي گرم وآرام‪ ،‬با سرسراهايي با ارتفاع هاي مختلف است كه مشرف به حياط و از طريق‬
‫ورودي بزرگ مشرف به پارك اند‪ .‬ديگر بخش هاي مجموعه‪ ،‬به دليل پيچيدگي برنامه‪ ،‬و نياز به‬
‫اليه هاي متعدد امنيتي‪ ،‬به اجبار‪ ،‬جدا شده اند‪.‬در جنوب حياط ورودي‪ ،‬يك بخش مس^^كوني اس^^ت‪،‬‬
‫در طبقه ي دوم سوئيت‪ ،‬سونا ( كه وجودش در همه ي س^^فارتخانه ه^^اي فنالن^^د اجب^^اري اس^^ت) و‬
‫دفاتر سفارتخانه ‪ -‬كه تراس‪ -‬هايي رو به پارك دارن^^د – ق^^رار دارن^^د‪ .‬اين ه^^ا و دف^^اتر بخش ه^^اي‬
‫ديگر به وسيله ي يك مسير عبور به هم وصل مي شوند كه در ط^^راحي س^^عي ش^^ده ت^^ا ح^^د امك^^ان‬

‫غيرارادي و ُپر از فضاي خالي غافلگير كننده‪ ،‬با چشم اندازها و ستون ه^^اي ن^^ور باش^^د‪ .‬ط^^راحي‬
‫اين بنا‪ ،‬حد فاصلي ميان ق^^رون وس^^طي و دوران م^^درن‪ ،‬ب^^ه ه^^ر ح^^ال نم^^ادي از يك دموكراس^^ي‬
‫شايسته‪ ،‬جدي و گشاده دست است‪.‬‬

‫‪51‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫سفارت هلند‪ ،‬ماپوتو‪ ،‬موزامبيك‬
‫دفتر معماري كالوس ان كان‬

‫مايوتو در نوك جنوبي موزامبيك با ميراث غني تجاري‪ ،‬و معماري مستعمراتي درخشان پرتغال‪،‬‬
‫زماني يك شهر بندري جهاني‪ ،‬همتراز كيپ تاون‪ ،‬يا ريو بود‪.‬‬
‫از زماني كه پرتغالي ها در سال ‪ 1975‬موزامبيك را ت^^رك كردن^^د‪ ،‬اين كش^^ور يك جن^^گ داخلي‬
‫طوالني را‪ ،‬كه تا دهه ي ‪ 90‬ادامه يافت و پ^^ايتخت را ب^^ه ش^^هري ويران و فق^^ير تب^^ديل ك^^رد‪ ،‬از‬
‫سرگذراند ‪.‬هنوز هم حدود يك ميليون مين زميني در خاك كشور باقي مانده است‪ .‬البت^ه بانوس^ازي‬
‫موزامبيك اوضاع به تدريج بهتر مي شود‪ ،‬اما غلبه بر تأثيرات چنين فاجعه ‪-‬اي چندين نسل طول‬
‫خواهد كشيد‪.‬‬
‫در خود ماپوتو‪ ،‬از سرگيري رواب^^ط متع^^ارف بين المللي برنام^^ه ريزي ن^^ه چن^^دان مفص^^ل ب^^راي‬
‫ساختن سفارتخانه را جلو انداخته است‪ .‬در سال ‪ 2004‬س^^فارتخانه جديد هلن^^د در موزامبيك‪ ،‬ك^^ه‬
‫فليكس كالوس و كين ك^^ان ط^^راحي ك^^رده بودن^^د‪ ،‬افتت^^اح ش^^د‪.‬معم^^اري دقيق و منطقي آن ه^^ا‪،‬‬
‫نوشداروي آرامش بخشي براي زياده روي هاي هموطنانش^^ان اس^^ت‪.‬س^^فارتخانه ه^^اي جديد اغلب‬
‫فرصتي براي نمايش پرآب و تاب هويت ملي ف^^راهم مي كنن^^د‪ ،‬ام^^ا اين بن^^اي جديد در واكنش ب^^ه‬
‫شرايط خاص ماپوتو به نرمي و با مالحظه گام برمي دارد‪.‬به گفته ي ك^ان‪ ،‬فق^ط ب^ازده كش^ور در‬
‫دنيا فقيرتراز موزامبيك اند و تنها ‪ 12‬كشور دنيا از هلندثروتمندترن^^د‪ .‬بن^^ابراين‪ ،‬پيون^^د بين اين دو‬
‫مي ك^^رد‪.‬س^^اختمان ك^^امًال معق^^ول و ت^^ودار (س^^بك‬ ‫حد‪ ،‬ضبط و رب^^ط س^^نجيده اي را ايج^^اب‬
‫خاص اين دو معمار) در لب^^ه ي بخش مرك^^زي ش^^هر م^^اپوتو ق^^رار گرفت^^ه اس^^ت‪ .‬بخش^^ي از بن^^ا و‬
‫محوطه ي باغ با نرده هاي چوبي محصور شده كه ضمن تامين امنيت الزم‪ ،‬مانع ديده نمي شوند‪.‬‬
‫ساختمان دو طبقه تقريبًا ‪ L‬شكل است كه دو ضلع آن حياطي را در ميان مي گيرن^د ك^ه ب^ا ديوار‬
‫چوبي بلند (به ارتفاع بنا) محافظت شده است‪ ،‬كركره هاي چوبي باريك عمودي‪ ،‬ديواره ي بت^^ني‬
‫خشك و بي روح پيرامون و ماليم مي كند‪.‬‬
‫حياط‪ ،‬كه به استثناي رديفي از درختان بومي‪ ،‬خشك و سخت اس^ت‪ ،‬گ^ذار ت^دريجي از عرص^^ه‬
‫ي عمومي به خصوصي را فراهم مي كن^^د‪ .‬ض^^لع كوت^^اه‪ L‬چ^^يزي بيش از ايوان و نگهب^^اني ‪-‬اي‬
‫است كه آمد و رفت را زير نظر دارد‪ .‬خودروهاي كاركنان از ش^^يب راه^^ه اي در پش^^ت بن^^ا وارد‬
‫پاركين^^گ زيرزميني مي ش^^وند‪ .‬ايوان ع^^ريض – ك^^ه خودمنطق^^ه ي انتق^^ال ديگ^^ري اس^^ت و در‬
‫سرتاسر بخش رو به حياط بنا امتداد دارد – براي نماي شيشه و چوب‪ ،‬سايبان ف^^راهم مي كن^^د‪.‬در‬
‫بل^^وك اص^^لي‪ ،‬س^^ازماندهي داخلي‪ ،‬س^^اده و منطقي اس^^ت‪ .‬يك سراس^^ر در دو ارتف^^اع‪ ،‬ورودي را‬
‫تشكيل مي دهد و نقطه ي عطف بين دو بال است‪ .‬سراسر فضايي خنك و روش^^ن اس^^ت ك^^ه ب^^االي‬

‫‪52‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫آن يك روزنه با سايباني از برزنت‪ ،‬حفاظي در برابر نور خورشيد اس^^ت و در عين ح^^ال ه^^وا را‬
‫هم از خود عبور مي دهد‪.‬‬
‫سفارتخانه در پشت سراسر به سه منطقه ي موازي تقسيم شده‪ :‬يك نوار پهن از دف^^اتر س^^لولي ك^^ه‬
‫در يك طرف راهروي اصلي قرار گرفته اند؛ اتاق مالقات بايگاني‪ ،‬فضاي جنبي انبار‪ ،‬و باالخره‬
‫يك محوطه ي باريك در طول لبه ي شمالي بنا امتداد دارد و مس^^ير اص^^لي عم^^ودي اس^^ت‪ ،‬ب^^ا پل^^ه‬
‫هايي از چوب تيره كه درسرتاسر طول محوطه به وسيله شيارههاي عم^^ودي شيش^^ه ك^^اري ش^^ده‬
‫اي نور مي گيرد كه در فاصله هاي منظم به طرف نماي شمالي قرار دارند‪.‬‬
‫اين بنا‪ ،‬كه تعمدًا معمولي نشان داده شده‪ ،‬بنايي كاركردگراست‪ ،‬تنه^^ا تف^^اوت دف^^اتر ك^^ار س^^فير در‬
‫طبق^^ه ي اول ب^^ا دف^^اتر ديگ^^ر كاركن^^ان اين اس^^ت ك^^ه كمي از آنه^^ابزرگتر اس^^ت‪.‬گرچ^^ه معم^^اري‬
‫ساختمان ظرافت هاي زيادي دارد اما جلوه ي آن بيشتر ناشي از استفاده ي خالقان^^ه از مص^^الح و‬
‫كار بومي است‪ .‬تكنولوژي ساختماني موزامبيك در مقياس اس^^تانداردهاي اروپ^^ايي ك^^امًال ابت^^دايي‬
‫است اما صنعتگران و كارگران فني‪ ،‬اين كمبود را جبران كرده اند‪ .‬پرداخت نرم ديوارهاي بتني‪،‬‬
‫كارهاي چوبي فراوان و شن ريزي ك^^ف حياط هم^^ه ت^^أثير گذارن^^د‪ .‬در نتيج^^ه‪ ،‬س^^اختمان زيب^^ايي‬
‫ضمختي دارد كه به معماري ساده ي آن زندگي مي بخشد‪.‬‬

‫س^^^^فارتخانه اس^^^^پانیا در ک^^^^انبرا‪-‬‬

‫استرالیا‬

‫تاریخ ساخت سفارتخانه ‪2010 :‬‬

‫معمار پروژه ‪ :‬ماتئیو آرگوئیتا‬

‫معم^^ار پ^^روژه ب^^ا آش^^نا ب^^ودن ب^^ه‬

‫چیدمان استثنایی شهری کانبرا واستفاده از خط های کرو شهری بنا موجود را به صورت منح^^نی‬
‫طراحی نمود که به گفته معمار گفتگوها را به واسطه حلقه های تشکیل دهنده شهری دنب^^ال ک^^رده‬
‫ایم‪.‬‬
‫‪53‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
‫این ساختمان با ارتفاع حداکثر ‪ 10.5‬متر باالتر از سطح زمین است ‪ ،‬فض^^اهای خ^دماتی در زی^ر‬
‫زمین قرار دارد و فضاهای خصوصی عموما در طبقه اول می باشد‪.‬‬

‫معمار پروژه با اح^ترام ب^ه محی^ط زیس^ت وفض^^ای ط^بیعی بس^ترطرح پ^روژه خ^ود را در س^ایت‬
‫مجموعه پهن کرده است‪ .‬در عوض از آن تالش برای جلوگ^^یری از اث^^رات پی^^اده س^^ازی آن ‪ :‬در‬
‫واقع ‪ ،‬این ساختمان می پردازد با توجه ب^^ه محی^^ط زیس^^ت ‪ ،‬در ش^^رایط اس^^تفاده از آن از م^^واد ب^^ا‬
‫دوام و سازگار با محیط زیس^^ت ‪ :‬پ^^اکت س^^اختمان ه^^ای چ^^وبی معم^^ولی از منطق^ه ‪ ،‬س^^قف فل^^زی‬
‫(همچنین به ط^ور گس^ترده ای در اس^ترالیا ب^ه ک^ار ک^ه اج^ازه می ده^د ت^ا ب^رای تهوی^ه ط^بیعی ‪،‬‬
‫ارتباطی مستقیم به خارج از آن به نفع استفاده از شرایط طبیعی ‪ ،‬و ترتیب ساختمان که ب^^ه دنب^^ال‬
‫به رسمیت شناختن انواع درختان از قبل در سایت ‪ ،‬و گونه های بومی برای باغ جدید است‪.‬‬

‫سفارتخانه فنالند در کانبرا‬

‫تاریخ ساخت سفارتخانه ‪1997 :‬‬

‫معمار ‪ :‬نیکالس دیویس‬

‫سفارتخانه فنالند درکانبرا ساخت وسازی از شیش^^ه‬

‫و آلومینیوم وسایه بانی فوالدی را درپهنه سایت ب^^ه‬
‫رخ می کشد‪ .‬سفارت جدید به سه قسمت تقسیم می شود ‪ :‬دبیرخانه طبق^^ه س^^ه ‪ ،‬اق^^امت طبق^^ه‬
‫دو در مجاورت سفارت های ق^^دیمی و س^^اختمان س^^ونا در مجموع^^ه ای از حی^^اط مش^^ترک‬
‫قرار دارد‪ .‬در طبقه اول کار وزن^^دگی درجری^^ان اس^^ت ودر طبق^^ه همک^^ف هم ات^^اق مهم^^ان‬
‫قراردارد‪ .‬پوشش گیاهی محوطه در حد امکان دست نخورده باقی ماند ‪.‬‬

‫‪54‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫سفارتخانه آبروجینال در کانبرا‬

‫اطالعات كلی ( استراليا )‬

‫پ^^^^ايتخت‪ :‬ک^^^^انبرا ‪ Canberra‬جمعيت ‪:‬‬

‫‪ 5/18‬ميليون نفر جمعيت خارجی ‪ :‬استراليا‬
‫عم^^دتا كش^^ور مه^^اجران اس^^ت و از زم^^ان‬
‫جن^^^گ جه^^^انی دوم ح^^^دود ‪ 4‬ميليون نف^^^ر‬
‫مهاجر به خود جذب كرده است ‪.‬‬

‫اس^^^تراليا كش^^^وری متش^^^كل از مليت ه^^^ای‬

‫مختل^^ف اس^^ت و اگ^^ر چ^^ه تع^^داد زيادی از‬
‫مهاجران بعد از جنگ از انگلستان و كشورهای اروپايی ديگر ب^^ه اين كش^^ور آم^^ده ان^^د ( و هن^^وز‬
‫می آيند) ‪ ،‬اكنون عده زيادی نيز از آسيا به اين كشور نقل مكان می كنند‪.‬‬

‫استرالیا در نیمکره جنوبی قرار دارد وششمین کش^^ور وس^^یع دنی^^ا ب^^ا بیش از ‪ 4/6‬براب^^ر بزرگ^^تر‬
‫ازایران است‪.‬مساحت‪ 7682300 :‬كيلومتر مربع (‪ 2966368‬مايل مربع )‪ .‬موقعيت جغرافيايی ‪:‬‬
‫اس^^تراليا بزرگ^^ترين جزيره جه^^ان و كوچك^^ترين ق^^اره اس^^ت ‪ ،‬مس^^احت آن مع^^ادل اياالت متح^^ده‬
‫آمريكاس^ت و ‪ 36755‬كيلوم^تر مرب^ع خ^ط س^احلی دارد‪ .‬مس^احت آن در ح^دود‪ 25‬براب^ر جزيره‬
‫بريتانيا يا تقريبا دو برابر مجموع مساحت هند و پاكستان است‪ .‬ميانگين ارتفاع اس^^تراليا از س^^طح‬
‫دريا در مقايسه با ميانگين جهانی ك^^ه در ح^^دود ‪ 700‬م^^تر (‪ 2297‬ف^^وت ) اس^^ت ‪ ،‬كم^^تر از ‪300‬‬
‫متر(‪ 984‬فوت) است ‪ .‬مرتفعترين نقطه اين كشور كوهستان كسكيوسكو (‪Kosciusko Mount‬‬
‫) با ارتفاعی معادل ‪ 2228‬متر (‪ 7310‬فوت) در رشته كوه های ألپ استرالياس^^ت ك^^ه در جن^^وب‬
‫شرقی كشور واقع شده است ‪ .‬اس^^تراليا يكی از ق^^ديمیترين س^^رزمين ه^^ای جه^^ان و مس^^طحترين و‬
‫خشكترين قاره مسكونی دنياست‪ ،‬ه^ر چن^د ك^ه زمين ه^ای ب^اير غيرقاب^ل س^كونت و من^اطق نيم^ه‬
‫بيابانی وسيعی دارد‪ .‬با اين وجود ‪ ،‬اين سرزمين با دارا بودن جنگل ه^^ای اس^^توايی و دش^^ت ه^^ای‬
‫وسيع در شمال ‪ ،‬بيابان در مركز ‪ ،‬زمين های كشاورزی حاص^^لخيز در ش^^رق‪ ،‬جن^^وب و جن^^وب‬
‫غربی ‪ ،‬و سرزمين های پوشيده از برف در جنوب شرقی ‪ ،‬از نظ^ر اقليمی بس^يار متن^وع اس^ت ‪.‬‬
‫در ساحل غربی اين كشور اقيانوس هن^^د و در س^^احل ش^^رقی آن درياه^^ای تاس^^مان (‪)Tasman‬و‬
‫كورال (‪ )Coral‬از اقيانوس آرام جنوبی قرار دارند‪.‬‬

‫آب و ه^^وا ‪ :‬آب و ه^^وای اس^^تراليا از اس^^توايی در ‪ 40‬درص^^د ش^^مالی كش^^ور ( ب^^االی م^^دار رأس‬
‫الجدی) تا معتدل در بقيه كشور متفاوت است ‪ .‬استراليا در مقايسه با مناطق ديگری در اين ابعاد ‪،‬‬
‫كمتر در معرض شرايط آب و هوايی متفاوت است چ^^ون اقيانوس^^ها آن را محاص^^ر ه ك^^رده ان^^د و‬

‫‪55‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫کتاب سبز‪1386 :‬‬

‫كوهستان های بلند و چندانی ندارد‪ .‬آسمان صاف و بارش كم باران از خصوص^^يات آب و ه^^وايی‬
‫در اكثر مناطق اين قاره است ‪ .‬اكثر مناطق ساحلی از آب و هوای بسيار خوب در تمام طول سال‬
‫برخوردارند بطوری كه در تم^^ام مراك^^ز ايالت ه^^ای اس^^تراليا در ط^^ول روز ح^^داقل ‪ 5/5‬س^^اعت‬
‫آفتاب می تابد‪ .‬فصلها در استراليا مخالف نيمكره شمالی هستند‪ .‬تابستان از ماه دسامبر تا فوريه و‬
‫زمستان از ژوئن تا آگوس^^ت ادام^^ه دارد‪ .‬در اواس^^ط تابس^^تان ( م^^اه ژانويه ) ميانگين دم^^ا از ‪29‬‬
‫درجه سانتیگراد ( ‪ ) F 84‬در شمال تا ‪ 17‬درجه سانتیگراد ( ‪ ) F 63‬در جنوب متغ^^ير اس^^ت ‪.‬‬
‫در اواسط زمستان ( ماه جوالی ) نيز ميانگين دما از ‪ 25‬درجه سانتیگراد ( ‪ )F77‬در شمال تا ‪8‬‬
‫درجه سانتیگراد ( ‪ ) F 46‬در جنوب تغيير ميكند ‪ .‬ميانگين ساالنه بارش باران ‪ 465‬ميلی متر (‬
‫‪ 3/18‬اينچ ) است ‪ ،‬اگر چه بارش آن بسته به منطقه به طرز چشمگيری متفاوت است و از كم^^تر‬
‫از ‪ 150‬ميلی م^^تر ( ‪ 9/5‬اينچ ) در مرك^^ز ت^^ا بيش از ‪2‬م^^تر (‪ 7/78‬اينچ ) در من^^اطق اس^^توايی و‬
‫جزيره تاسمانی غربی متغير است ‪ .‬در منطقه شمالی ( استوايی ) بارش ب^^اران ش^^ديد اس^^ت و بين‬
‫ماه های نوامبر تا مارس گرمای هوا طاقت فرسا است ‪.‬‬

‫زبان ‪ :‬زبان رسمی انگليسی است ‪.‬‬

‫معماری معاصر استرالیا‬

‫دراواخ^^ر ق^^رن ‪ 20‬جنبش ه^^ای معم^^اری اس^^ترالیا می کوش^^ید ت^^ا ب^^ه معم^^اری گذش^^ته خ^^ود‬
‫بازگرددودرواقع سبکی برای خود مطابق با هویت وفرهنگ خود داشته باشند‪ .‬آنه^^ا ب^^ه این نتیج^^ه‬
‫رسیدند برای اهمیت دادن به معماری استرالیا باید چیزی طراحی کنند که به عن^^وان تجلی ه^^ویت‬
‫محلی ب^^ا آرمانه^^ا وکم^^ال مطل^^وب هنرومعم^^اری درتع^^ادل باش^^د ودربراب^^ر اقلیم وخواس^^ته ه^^ای‬
‫اجتماعی به خوبی پاسخگو باشد‪.‬آنها بااین کار مانع ازپیش^^رفت س^^بک آمریک^^ایی (آسمانخراش^^ها)‬
‫شدند‪.‬‬

‫‪56‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫ساختار کلی شهر کانبرا‬

‫کانبِـرا پایتخت کشور استرالیا است‪ .‬جمعیتی بیش از ‪ ۳۲۵‬هزار تن دارد و بزرگ‌ترین شهر غیر‬
‫بندری استرالیا به شمار می‌آید‪ .‬در ‪ ۳۰۰‬کیلومتری جنوب غربی سیدنی و ‪ ۶۵۰‬کیلومتری ش^^مال‬
‫شرقی ملبورن واقع است‪ .‬کانبرا در س^^ال ‪ ۱۹۰۸‬در ت^^وافقی می^^ان س^^یدنی و ملب^^ورن ب^^ه پ^^ایتختی‬
‫استرالیا برگزیده شد‪ .‬این شهر به عنوان شهری که کامًال ب^ا نقش^ه قبلی س^اخته شده‌اس^ت ب^ا دیگ^ر‬
‫شهرهای استرالیا تفاوت دارد‪ .‬کانبرا به عنوان پایتخت استرالیا‪ ،‬پارلمان و دادگاه عالی این کشور‬
‫و بس^^یاری دیگ^^ر از اداره‌ه^^ای دول^^تی را در خ^^ود ج^^ای داده‌اس^^ت‪ .‬ک^^انبرا همچ^^نین م^^ورد عالق^^ه‬
‫گردشگران داخلی و خارجی استرالیاست‪.‬‬

‫کانبرا محل استقرار هیأت دولت‪ ،‬خانة پارلمان‪ ،‬دادگاه عالی استرالیا و س^^ازمانهای متع^^دد دول^^تی‬
‫است‪ .‬همچنین محل استقرار چندین موسسة فرهنگی و اجتماعی ملی است‪ .‬دولت فدرال بیش^^ترین‬
‫درصد تولید ناخالص ملی را دارد و بزرگ‌ترین کارفرما در کانبرا است‪ .‬ک^^انبرا همچ^^نین مقص^^د‬
‫مورد توجه توریست‌های داخلی و خارجی است‪.‬‬

‫اغلب استرالیایی‌ها نام شهر را در دو بخش تلفظ می‌کنن^^د‪ /kæm.bɹəˈ/‬ی^^ا ‪can-( /kæm.bɹəˈ/‬‬
‫‪ bra‬یا ‪ )cam-bra‬تعداد کمی از تلفظ ‪ /kæn.bə.ɹəˈ/‬یا‪ /kæn.ˈbe.ɹə/‬استفاده می‌کنند‪ .‬ساکنین‬
‫شهر را کانبرایی‪ /kæn.ˈbe.ɹəns/‬می‌گویند‪.‬‬

‫ساختار طراحی شهری کانبرا‬

‫‪ 80‬سال پيش در روز ‪ 9‬مه سال ‪ 1928‬شهر كانبرا به عنوان پايتخت فدرال استراليا برگزيده شد‬
‫و جايگزين شهر ملبورن گشت و رقابت ميان دو شهر بزرگ ملبورن و سيدني پايان يافت‪.‬‬

‫‪57‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫هنگام احداث شهر كانبرا وضعيت حقوقي آن ب^^ه عن^^وان يك ش^^هر خودمخت^^ار تع^^يين گش^^ت ت^^ا از‬
‫لحاظ سياسي وابسته به هيچ يك از شش ايالت فدرال استراليا نباش^^د و منطق^^ه آن ب^^ه ن^^ام س^^رزمين‬
‫پايتخت استراليا ناميده شد‪.‬‬
‫ب^^^راي اح^^^داث ش^^^هر ك^^^انبرا يك مناقص^^^ه بين المللي در س^^^ال ‪ 1911-1912‬اعالم ش^^^د‪.‬‬
‫والتر بورلي گريفين آرشيتكت امريكايي برنده اين مناقصه گرديد‪.‬شهر كانبرا پيرامون يك درياچ^^ه‬
‫مصنوعي ساخته شد‪.‬اين شهر داراي يك بخش اداري و يك بخش تجاري است كه توسط رودخان^^ه‬
‫مولونگلو از يكديگر مجزا شده اند‪.‬احداث آن به دليل وق^^وع جن^^گ جه^^اني اول ب^^ه ت^^اخير افت^^اد و‬
‫احداث كامل آن تا سال ‪ 1927‬ميالدي به طول انجاميد‪ .‬به اين ترتيب ‪ ،‬در روز ‪ 9‬مه سال ‪1928‬‬
‫شهر كانبرا به عنوان پايتخت فدرال استراليا برگزيده شد و جايگزين شهر ملب^^ورن گش^^ت‪ .‬مرک^^ز‬
‫شهر در مسیر دو محور عمود بر هم طراحی شده‌است‪ .‬مح^^ور آبی ک^^ه ت^^ا دریاچ^^ة گ^^ریفن امت^^داد‬
‫می‌یابد و محور زمینهای تشریفاتی که از خانة پارلمان در کاپیتال هی^^ل ت^^ا خیاب^^ان ‪ ANZAC‬و ی^^ا‬
‫دبودهای جنگی استرالیا در کوهپایة کوه آینسلی ادامه می‌یابد‪ .‬منطق^^ة مع^^روف ب^^ه مثلث پارلم^^انی‬
‫کانبرا از سه محور تش^^کیل ش^^ده ک^^ه از کاپیت^^ال هی^^ل در امت^^داد خیاب^^ان رف^^اه اجتم^^اعی ت^^ا مرک^^ز‬
‫سیویک در حوالی سیتی هیل در امتداد خیابان قانون اساسی تا محوطة دفاعی در راسل هیل و در‬
‫امتداد خیاب^^ان کینگ^^ز ب^^ه کاپیت^^ال هی^^ل گس^^ترده شده‌اس^^ت‪ .‬ن^^واحی ش^^هری ک^^انبرا ب^^ه مح^^دوده‌های‬
‫برنامه‌ریزی شده‪ ،‬مرکز شهر‪ ،‬مرکز گروه و حومه‌های محلی تقسیم شده‌است‬

‫كانبرا از فضاي سبز بسيار وسيعي برخوردار است‪.‬به طوري ك^^ه ب^^ا ح^^دود ‪ 350‬ه^^زار جمعيت‬
‫كنوني آن هنوز لقب «شهر باغي» را از دست نداده است‪.‬مرکز خطه پایتخت استرالیا می‌باشد که‬
‫بین سیدنی و ملبورن قرار گرفته است‪ .‬کانبرا شهر کوچکی است که محل تمامی‌ نهاده^^ای دول^^تی‬
‫استرالیا می‌باشد‪.‬‬

‫آب وهوای شهر کانبرا‬

‫‪58‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫هفت منطق^^ه اص^^لي ک^^انبرا ب^^ه رن^^گ زرد نش^^ان داده ش^^ده‌اند ک^^ه عبارت‌ان^^د از ک^^انبراي ش^^مالي‪،‬‬
‫کانبراي جنوبي‪ ،‬دره وودن‪ ،‬بلکنن‪ ،‬وستون کريک‪ ،‬توگرانونگ‪ ،‬گانگالين‪.‬‬

‫مس^احت ک^انبرا ‪ ۶/۸۰۵‬کیلوم^تر مرب^ع (‪ ۰/۳۱۱‬مای^ل مرب^ع|‪ )mi‬می‌باش^د و در ن^زدیکی رش^ته‬

‫کوههای بریندابال قرار گرفته که تقریبًا ‪ ۱۵۰‬کیلومتر (‪ ۹۳‬مای^^ل) از س^^احل ش^^رقی فاص^^له دارد‪.‬‬
‫این شهر در ارتفاعاتی قرار گرفته که از ‪ ۵۵۰‬متر تا ‪ ۷۰۰‬متر تغییر می‌کنن^^د (‪ ۱۸۰۰‬ت^^ا ‪۲۳۰۰‬‬
‫فوت) بلندترین نقطه کوه ماجورا با ارتفاع ‪ ۸۸۸‬متر (‪ ۲۹۱۳‬فوت) می‌باشد‪ .‬تپه‌های بزرگ دیگر‬
‫شامل کوه تیلور (ناحیة پایتخت استرالیا)‪ ،‬کوه آینسلی (ناحیة پایتخت اس^^ترالیا)‪ ،‬ک^^وه موگاموگ^^ا و‬
‫کوهس^تان س^یاه (ناحی^ة پ^ایتخت اس^ترالیا) می‌باش^ند‪ .‬بوت^ه زاره^ای اط^راف مخل^وطی از گیاه^ان‬
‫اوکالیپتوس‪ ،‬ساوانا‪ ،‬زمینهای سر سبز‪ ،‬باتالق و جنگل‌های اوکالیپتوس خشک می‌باشد‪ .‬رودخان^^ة‬
‫ملونگلو از کانبرا عبور می‌کند و برای تأمین آب شهر‪ ،‬سری بر روی آن ساخته شده ک^^ه دریاچ^^ة‬
‫بورلی گریفن را شکل داده‌است‪ .‬سپس ملونگلو به رودخانة موروم بیجی در ش^^مال غ^^ربی ک^^انبرا‬
‫وصل می‌شود که آن هم در جهت ش^^مال غ^^ربی ب^^ه س^^مت ش^^هر ی^^اس در نیوس^^اوت ول^^ز می‌رود‪.‬‬
‫رودخانة کرئین بیان‪ ،‬ملونگلورا‪ ،‬به زمینهای اواکس متصل می‌کن^^د‪ .‬نهره^^ای کوچ^^ک زی^^ادی از‬
‫قبیل نهر جرا بومبرا و نه^ر ی^ارا ل^ومال ب^ه ملونگل^و و م^وروم بیجی جری^ان دارن^د‪ .‬دو ت^ا از این‬
‫نهرها با نام‌ه^ای گیینن^درا و توگرانون^گ ب^رای ش^کل دادن دریاچه‌ه^ای گیینن^درا و توگرانون^گ‪،‬‬
‫سدبندی شدهاند‪ .‬در گذشته گاهی رودخانه ملونگلو طغیان می‌کرده و باعث سیل می‌شده‌است‪.‬‬

‫کانبرا دارای آب وهوای گرم و دارای تابستانهای خشک وزمستان های مالیم می باشد‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫بارش برف و باران در این شهر نادر می باشد‪.‬‬ ‫‪-‬‬
‫کانبرا به داشتن هوای پاک معروف است ‪.‬‬ ‫‪-‬‬

‫تحلیل سایت‬

‫سایت مجموعه سفارتخانه ایران درشهر کانبرا واقع است ‪.‬‬

‫‪59‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫‪ -‬سایت مجموعه در فاص^^له ‪ 1.5‬کیلوم^تری پارلم^ان دولت ک^ه مانن^د قلب تپن^ده ش^ریان ط^راحی‬
‫مرکزی شهر است قرار دارد‪.‬سایت در میان تعداد زی^^ادی از س^^فارتخانه ه^^ای اتب^^اع خ^^ارجی می‬
‫باشد ‪.‬‬

‫‪ -‬از نکات مثبت دیگر سایت در بحث همجواریها می توان به نزدیکی سایت درضلع جن^^وبی ب^^ه‬
‫ساختمان اتحادیه اروپا وهمینطور در ضلع شمال غربی درنزدیکی مدرسه اسالمی قرار دارد‪.‬‬

‫اتحادی^^^ه اروپ^^^ا درض^^^لع جن^^^وبی س^^^ایت‬

‫مدرسه اسالمی در ضلع شمال غربی سایت‬

‫‪60‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫‪ -‬سفارتخانه هایی که در همسایگی س^^ایت م^^ورد نظ^^ر ق^^رار دارن^^د می ت^^وان از س^^فارتخانه ه^^ای‬
‫مالزی ‪ ،‬اسپانیا و میانم^^ار ن^^ام ب^^رد وهمینط^^ور درض^^لع ش^^مال ش^^رقی س^^ایت دارای فض^^ای س^^بز‬
‫وهمینط^^^^^^^ور درض^^^^^^^لع ش^^^^^^^رقی س^^^^^^^ایت منطق^^^^^^^ه پ^^^^^^^ر از س^^^^^^^کنه ق^^^^^^^راردارد ‪.‬‬
‫‪N‬‬

‫‪-‬سایت مجموعه همجوار با خیابان های آرکانا و ایمپایر می باشد ‪.‬‬

‫‪61‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫‪ -‬کشیدگی سایت به سمت شمالی ‪ ،‬جنوبی است و نحوه ح^^رکت آفت^^اب ازس^^مت ش^^رق ب^^ه غ^^رب‬
‫است ‪.‬‬

‫زمین م^^ورد نظ^^ر دارای ش^^یبی ح^^دود ‪ %4‬اس^^ت واز ابت^^دا ت^^ا انته^^ای زمین ارتف^^اع از ص^^فر ب^^ه‬
‫‪5/4‬متر می رسد‪ .‬زمین درسمت های شمالی وشرقی به دلیل همسایگی با سفارتخانه ه^^ای م^^الزی‬
‫و اسپانیا از امنیت باالیی برخوردار است و درسمت جنوبی وغربی دید باز به خیابان دارد‪.‬‬

‫فض^^ا بازب^^ا‬ ‫فض^^ای ب^^ا ام^^نیت‬

‫امنیت‬
‫کمتر‬ ‫باال‬

‫برنامه فیزیکی ( کنسولگری )‬

‫‪62‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫متراژ‬ ‫فضاها‬ ‫متراژ‬ ‫فضاها‬
 ‫‪34‬‬ ‫‪ .20‬انبارپوش^^^^^^^اک‬
‫‪ 12‬متر‬ ‫نگهبانی‬ ‫‪.1‬‬
‫متر‬
‫‪ 20‬متر‬ ‫پذیرش‬ ‫‪.2‬‬
‫‪76‬‬ ‫‪ .21‬تاسیس^^^ات الک^^^تریکی‬
‫سرسرای چندمنظوره ‪250‬متر‬ ‫‪.3‬‬
‫متر‬
‫‪ 30‬متر‬ ‫دبیرخانه‬ ‫‪.4‬‬
‫‪8‬‬ ‫‪ .22‬ات^^^^اق بازداش^^^^ت‬
‫‪ 30‬متر‬ ‫امورمشمولین‬ ‫‪.5‬‬
‫متر‬
‫گواهی سوئپیشینه ‪ 30‬متر‬ ‫‪.6‬‬
‫‪ 8‬متر‬ ‫‪ .23‬اتاق بازداشت‬
‫‪ 38‬متر‬ ‫اموردانشجویی‬ ‫‪.7‬‬
‫‪ .24‬ات^^^اق دب^^^یر اول کنس^^^ولی ‪40‬‬
‫‪ 20‬متر‬ ‫منشی‬ ‫‪.8‬‬
‫متر‬
‫‪ 30‬متر‬ ‫کارشناس کنسولی‬ ‫‪.9‬‬
‫‪ 30‬متر‬ ‫‪ .25‬دفتر مالی‬
‫‪ 60‬متر‬ ‫‪ .‬امورکنسولی‬ ‫‪.10‬‬
‫‪30‬‬ ‫‪ .26‬بایگ^^^^^^انی‬
‫‪ .‬بادجه دریافت مدارک ‪ 58‬متر‬ ‫‪.11‬‬
‫متر‬
‫‪ 35‬متر‬ ‫‪ .‬سایت‬ ‫‪.12‬‬
‫‪ 25‬متر‬ ‫‪ .27‬حمل ونقل‬
‫‪ 87‬متر‬ ‫‪ .‬مخابرات‬ ‫‪.13‬‬
‫‪ 21‬متر‬ ‫‪ .28‬کتابخانه‬
‫‪ 15‬متر‬ ‫‪ .‬واحدنگهداری‬ ‫‪.14‬‬
‫‪ 5‬متر‬ ‫‪ .29‬متصدی‬
‫‪ 15‬متر‬ ‫‪ .‬استراحت‬ ‫‪.15‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪ .30‬اس^^^^تراحت کارکن^^^^ان‬
‫‪ 26‬متر‬ ‫‪ .‬مدیریت اداری‬ ‫‪.16‬‬
‫متر‬
‫‪ 41‬متر‬ ‫‪.‬انبار‬ ‫‪.17‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪ .31‬انتش^^^^^^^ارات‬
‫‪ 12‬متر‬ ‫‪.‬انبار ابزارآالت‬ ‫‪.18‬‬
‫متر‬
‫‪ .‬تاسیسات الکتریکی ‪ 10‬متر‬ ‫‪.19‬‬
‫‪25‬‬ ‫‪ .32‬بخش کش^^^^^^اورزی‬
‫متر‬
‫متراژ‬ ‫فضاها‬ ‫‪44‬‬ ‫متراژ‬ ‫فضاها‬
‫‪ .33‬وکی^^^ل ک^^^اردار‬
‫متر‬
‫‪155‬‬ ‫‪ .39‬س^^الن غ^^ذا خ^^وری‬ ‫‪4538‬‬
‫متر‬ ‫مش^^^^اوره‬
‫ات^^^^اقاجتماعی‬
‫‪ .34‬بخش‬ ‫‪8‬‬
‫متر‬ ‫‪ 38‬متر‬ ‫متر‪ .‬بخش علمی‬ ‫‪9‬‬
‫‪10‬‬ ‫‪ .40‬مح^^ل س^^رو غ^^ذا‬ ‫‪38‬‬ ‫‪ .10‬مش^^^^اور حق^^^^وقی‬
‫متر‬ ‫متر‬
‫‪34‬‬ ‫‪ .41‬مح^^ل ت^^دارک غ^^ذا‬ ‫‪ 65‬متر‬ ‫‪ .11‬بخش سیاسی‬
‫متر‬ ‫‪70‬‬ ‫‪ .12‬بخش رواب^^^ط اجتم^^^اعی‬
‫‪ 68‬متر‬ ‫‪ .42‬کافه‬ ‫متر‬
‫‪ 16‬متر‬ ‫‪ .43‬آشپزخانه‬ ‫‪65‬‬ ‫‪ .13‬ات^^^^اق جلس^^^^ات‬
‫‪6 63 EMBASSY‬‬
‫س^^^ردخانه‪OF‬م^^^واد‬
‫‪IRAN IN AUSTRALIA‬‬
‫‪.44‬‬ ‫)‪(KANEBRRA‬‬ ‫متر‬
‫‪17‬‬ ‫‪ .14‬بخش نگه^^^^^^^داری‬
‫متر‬
‫‪75‬‬ ‫‪ .15‬ک^^^^^^اردار‬
‫متر‬
‫‪15‬‬ ‫‪ .16‬پل^^^ه ف^^^رار‬
 ‫‪ 3500‬متر‬ ‫مساحت کل کنسولگری‬

‫برنامه فیزیکی( سفارتخانه )‬

‫متراژ‬ ‫فضاها‬
‫‪250‬‬ ‫‪.1‬سرس^^^^^را‬
‫متر‬
‫‪15‬‬ ‫‪ .2‬نگهب^^^^^^^انی‬
‫متر‬
‫‪8‬‬ ‫‪ .3‬پ^^^^^^^ذیرش‬ ‫‪ .12‬بخش روابط اجتماعی‬
‫متر‬ ‫‪ 1500‬متر‬ ‫مساحت کلی سفارتخانه‬
‫‪75‬‬ ‫‪ .4‬ات^^^اق ه^^^دایا‬
‫متر‬
‫‪51‬‬ ‫‪ .5‬ات^^^اق نشس^^^ت‬
‫متر‬
‫برنامه فیزیکی( گالری )‬

‫متراژ‬ ‫فضاها‬
‫‪6‬‬ ‫‪.1‬نگهب^^^^^^انی‬
‫متر‬ ‫ح‬
‫‪10‬‬ ‫‪ .2‬رختکن‬
‫متر‬
‫‪ 14‬متر‬ ‫‪ .3‬پذیرش‬
‫‪450‬‬ ‫‪ .4‬گ^^^^^^^الری‬
‫متر‬
‫‪ 500‬متر‬
‫‪15‬‬ ‫انب^^^^^^اریگالری‬
‫مساحت کلی‬ ‫‪.5‬‬
‫متر‬

‫‪64‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

‫‪ 500‬متر‬ ‫مساحت کلی گالری‬

‫مساحت کلی کنسولگری ‪ 3500‬متر‬ ‫=‬ ‫‪ 5500‬متر‬ ‫مساحت کل ساختمان ها‬

‫‪ 1500‬متر‬ ‫مساحت کلی سفارتخانه‬

‫مراحل پیشرفت سفارتخانه‬ ‫آلترناتیوها‬

‫‪65‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬

 ‫‪FINAL‬‬
‫مراح^^^^^^^^^ل پیش^^^^^^^^^رفت‬ ‫آلترناتیوها‬
‫کنسولگری‬

‫مدارک پروژه ‪:‬‬

‫‪FINAL‬‬

‫‪.1‬سایت‬
‫)‪66 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬پروژه‬
 ‫کنسولگری‬

‫سفارتخانه‬

‫غذاخوری‬

‫گالری‬

67 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)

68 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)
69 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)
70 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)
71 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)
‫پرسپکتیوهایی از سفارتخانه‬

72 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)

‫پرسپکتیوهایی از سفارتخانه‬

73 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)

‫پرسپکتیوهایی گالری‬

74 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)

 ‫منابع ‪:‬‬

‫آشنایی با معماری اسالمی ایران ‪ ،‬محم^د ک^ریم پ^یر نی^ا(‪، )1371‬ته^ران ‪ ،‬دانش^گاه علم وص^نعت‬
‫ایران‬

‫حس وحدت‪،‬سنت عرفانی درمعماری ایرانی‪،‬اردالن نادر(‪)1380‬ترجمه حمید شاهرخ‪،‬نشرخاک‪.‬‬

‫ریشه ها و گرایش های نظری معماری ‪ ،‬منصور فالمکی(‪ ،)1381‬تهران ‪ ،‬موسسه نشر فضا‪.‬‬

‫چگونه به فضا بنگریم ‪ ،‬زوی(‪، )1376‬تهران‪ ،‬انتشارات کتاب امروز‬

‫فضا‪ ،‬زمان و معماری ‪ ،‬گیدئین (‪ ،)1365‬ترجمه منوچهرمزینی ‪ ،‬تهران ‪ ،‬انتشارات علمی‬

‫معماری دیپلماتیک ‪ ،‬سرمقاله کامران افش^^ار ن^^ادری (‪ ، )1388‬مجل^^ه معم^^ار‪ ، 55‬ناشراندیش^^ه و‬

‫هنرمعمار‪ ،‬ساخت وصنعت شهر سازی ‪ ،1388‬ص ‪12-4‬‬

‫معماری امور دیپلماتیک‪ -‬کمال خرازی – ‪1380‬‬

‫کارهای سید هادی میرمیران ‪ ،‬مجید غمامی(‪ ، )1377‬مجله معمار‪،‬سماره ‪، 3‬ص‪.24-17‬‬

‫مدرسه شهید مطهری(سپهساالر)‪،‬سید هادی میرم^^یران(‪، )1379‬مجل^^ه معم^^ار‪،‬ش^^ماره ‪ 8‬ص‪-54‬‬

‫‪.57‬‬

‫کتاب سبز ‪ ،‬آقلیم ‪،‬فرهنگ ‪،‬اقتصاد‪ ،‬آمار‪،‬معماری استرالیا (شهر ک^^انبرا) ‪ ،‬نش^^ر دف^^تر مطالع^^ات‬
‫سیاسی و بین المللی(‪)1386‬‬

‫سفارت ‪ :‬داستان دو ملت ‪ ،‬مقاله فریار جواهریان(‪WWW.TAWOOSONLINE.COM ،)1388‬‬

‫‪Abstrac‬‬
‫‪75‬‬ ‫)‪EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA‬‬
Given the development of diplomatic relations today and their role in
international relations between governments, many countries have
constructed and established embassies which are a manifestation of
both the culture and architectural works of the guest country and the
appreciation of the cultural and architectural properties of the host
one. Relying on their presence in prominent political and cultural
traces and different approaches that turn into the bases of the
formation of architectural ideas, diplomatic architectural works have a
special position.Iran which is a country with a rich culture and evident
history of architecture as the spirit of art has always existed in Iranians
has established its embassy in Australia (the host country). Australia is
also a country that is moving in the same way with a culture,
technology and architecture that has risen from the western
civilization.
The idea of material reduction and space increase was formulated
through studying and getting familiar with the exceptional urban
setting of Canberra where spacious and open areas built purposefully
and in a predesigned way are the prominent characteristics as well as
Iranian architecture's appreciation of space which is the main essence
of Iranian architecture since the past. Accordingly, the interior space is
designed in such a way to reduce the mass of the building. The exterior
part of the building is considered to be like a open and floating to
respect the architecture and urban regulations of Canberra.
Now, we hope that this thesis has taken even a small step in
contributing to the understanding of diplomatic architecture and to be
a little helpful with regard to the design of the Iranian embassy in
Australia.
KeyWords:
Safety,Decrease Substance,Increase Space,Transparency,Expansion,
reaction

76 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)

77 EMBASSY OF IRAN IN AUSTRALIA (KANEBRRA)