You are on page 1of 85

C

H
E
5de jaar biotechnologische en

chemische technieken

M Anorganische

chemie

I
E NAAM : ___________________________
KLAS : 5 BCT
LKR : K. Van den Bossche

1
2
Anorganische chemie 5 BCT
INHOUDSOPGAVE

1. Chemische binding_______________________________________________________________1
1.1. Anorganische verbindingsklassen_______________________________________________1
1.1.1. Mono-atomische ionen___________________________________________________1
1.1.2. Oxiden________________________________________________________________2
1.1.3. Zuren_________________________________________________________________3
1.1.4. Hydroxiden____________________________________________________________8
1.1.5. Zouten________________________________________________________________9
1.1.6. Hydraten_____________________________________________________________10
1.1.7. Oefeningen___________________________________________________________11
1.1.8. Zelfstandig werk_______________________________________________________12
1.2. Soorten binding____________________________________________________________13
1.2.1. Korte samenvatting basisbegrippen________________________________________13
1.3. Lewisnotatie verbinding (2 atomen)____________________________________________14
1.3.1. Oefeningen___________________________________________________________15
1.3.2. Donor-acceptor covalente binding_________________________________________16
1.3.3. Opdracht donor-acceptor________________________________________________16
1.3.4. Oefening_____________________________________________________________18
1.4. Lewisnotatie poly-atomische verbindingen______________________________________19
1.4.1. Opdracht: Lewisstructuren en octetregel____________________________________20
1.4.2. Uitgewerkt voorbeeld: Lewis poly-atomische verbinding________________________22
1.4.3. Zelfstandig werk_______________________________________________________23
1.5. VSEPR Theorie en geometrie__________________________________________________24
1.5.1. Opdracht molecuulmodellen:_____________________________________________27
1.6. Polariteit van een binding____________________________________________________29
1.6.1. Algemene voorstelling___________________________________________________29
1.6.2. Polariteit van ion-verbindingen____________________________________________29
1.6.3. Polariteit van covalente verbindingen______________________________________30
1.6.4. Oefeningen___________________________________________________________32
1.7. Intermoleculaire krachten____________________________________________________33
1.7.1. London/dispersie-krachten_______________________________________________34
1.7.2. Dipoolkrachten________________________________________________________35
1.7.3. Waterstofbruggen______________________________________________________36

3
Anorganische chemie 5 BCT
1.7.4. Ion-dipoolkrachten_____________________________________________________37
1.7.5. Analyse: kookpunten tegenover moleculair gewicht___________________________38
1.7.6. Oefeningen___________________________________________________________39
1.8. Fysische eigenschappen_____________________________________________________40

2. Chemisch rekenen______________________________________________________________41
2.1. Massa van een stof (herhaling)________________________________________________41
2.2. Aantal deeltjes (herhaling)___________________________________________________42
2.2.1. Aantal deeltjes = N______________________________________________________42
2.2.2. Molaire massa = M_____________________________________________________42
2.3. Molair gasvolume__________________________________________________________44
2.3.1. Oefeningen___________________________________________________________45
2.3.2. Zelfstandig werk_______________________________________________________46
2.4. Concentraties______________________________________________________________47
2.4.1. Molaire concentratie____________________________________________________47
2.4.2. Massaconcentratie_____________________________________________________47
2.4.3. Zelfstandig werk_______________________________________________________48
2.4.4. Massaprocent_________________________________________________________49
2.4.5. Volumeprocent________________________________________________________50
2.4.6. Massavolumeprocent___________________________________________________51
2.4.7. Oefeningen___________________________________________________________52
2.4.8. Promille______________________________________________________________55
2.4.9. Parts per million________________________________________________________56
2.4.10. Oefeningen___________________________________________________________58
2.5. Oplossingen verdunnen______________________________________________________59
2.5.1. Oefeningen___________________________________________________________60
2.6. Stoichiometrie aflopende reactie______________________________________________62
2.6.1. Aflopende reactie______________________________________________________62
2.6.2. Evenwichtsreactie______________________________________________________63
2.6.3. Vraagstukken oplossen__________________________________________________64
2.6.4. Reactie (1ste soort)______________________________________________________65
2.6.5. Reactie (2de soort)______________________________________________________70
2.6.6. Oefeningen___________________________________________________________74
2.6.7. Zelfstandig werk_______________________________________________________77
2.6.8. Extra oefeningen_______________________________________________________78

4
Anorganische chemie 5 BCT
LEERPLANDOELEN

Chemische binding
C1 De leerlingen stellen chemische structuur en Lewis structuur op
van anorganische stoffen
Anorganische verbindingsklassen
Extra: niet-stamzuren: -iet, hypo-iet en per-aat en afgeleide
zouten
Lewisformules opstellen
Normale en donor acceptorbinding
Formele lading
Waterstofzouten, dubbelzouten, hydraten

C4 De leerlingen leggen het verband tussen de chemische structuur


en fysische eigenschappen van anorganische stoffen
Intermoleculaire krachten: dipoolkrachten, london
dispersiekrachten, waterstofbruggen, ion-dipoolkrachten
Sterisch getal bepalen
Geometrie afleiden
Fysische stofeigenschappen: kookpunt, smeltpunt, oplosgedrag,
zuur-base eigenschappen

Mogelijke labo’s:
- Aggregatietoestand, oplosbaarheid, geleidbaarheid
- Onderzoek naar waterstofbruggen in water
- Onderzoek van structuren met molecuulmodel

5
Anorganische chemie 5 BCT
Chemisch rekenen

9C De leerlingen passen concentratiegrootheden toe in berekeningen


en zetten concentratie-eenheden om.
Molaire concentratie, massaconcentratie, volumepercentage,
massapercentage, massafractie, volumeconcentratie,
volumepercentage
Molariteit(M) en normaliteit (N)

Mogelijke labo’s:
- Berekenen van verdunnen van oplossingen en nauwkeurig
bereiden ervan
- Veilig verdunnen van geconcentreerde zuren
- Bepaling gehalte azijnzuur in bv:aceto balsamico
- Verdunningsreeks opstellen voor ijklijnen (fotometrie,
geleidbaarheidsmetingen)

11C De leerlingen voeren stoïchiometrische berekeningen uit op een


gegeven aflopende chemische reactie
Molair gasvolume aanbrengen vanuit algemene gaswet
Overmaat, limiterend reagens en rendement

Mogelijke labo’s:
- Hydratatie/ dehydratatie van CuSO4.5H2O
- Bepalen carbonaatgethalte Rennie
- Verschil tussen bakpoeder en baksoda onderzoeken
- Bepalen van het aantal hydraten in natriumcarbonaatgehalte
via terug titratie

6
Anorganische chemie 5 BCT
1. Chemische binding
1.1. Anorganische verbindingsklassen
1.1.1. Mono-atomische ionen
De positieve of negatieve lading van het ion wordt aangeduid door een
cijfer rechts boven het symbool van het element gevolgd door het plus of
minteken.
Voor positieve atoomionen of kationen voegt men de uitgang “ion” bij
de naam van het element. Indien nodig wordt het oxidatiegetal
weergegeven tussen haakjes in Romeinse cijfers.

Na+ Fe2+

H+ Fe3+

Voor negatieve atoomionen of anionen voegt men de latijnse of


griekse stam gevolgd door de uitgang ion.

Cl- H-

O2- S2-

Hoe bepaal je welke lading wordt toegekend aan het ion?

Er zijn ook nog ionen van


zuurresten, deze zal je later leren
kennen.
Let erop dat je bij de notatie van het
ion de lading best in vierkante
haakjes erboven bijplaatst.

1
1.1.2. Oxiden
Definitie:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Prefix mono wordt bijna nooit geschreven tenzij er verwarring mogelijk is:

CO

CO2

Heeft het element slechts 1 oxidatietrap dan worden meestal geen


prefixen gebruikt:

Na2O

Heeft het element meerdere oxidatietrappen dan worden prefixen of de


stocks-notatie gebruikt om verwarring te vermijden.

FeO

Fe2O3

1.1.3. Zuren

2
Anorganische chemie 5 BCT
Definitie:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Binaire zuren: Heeft als uitgang “ide”.

Binair zuur Zuurres IUPAC-naam Zuurrest IUPAC Triviale naam


t

Ternaire of oxozuren: STAMZUREN = hebben als uitgang “aat”.

3
Anorganische chemie 5 BCT
Ternair Zuurres IUPAC naam Zuurrest IUPAC Triviale naam
zuur t

NIET STAMZUREN = hebben als uitgang “iet, hypo-iet, per-aat”

4
Anorganische chemie 5 BCT
Je moet 4 oxozuren kennen die ook niet stamzuren hebben:

1) .

2) .

3) .

4) .

Stappenplan IUPAC naam


1.Je kijkt hoeveel zuren het element heeft.
Zijn dit er 2: enkel uitgang iet, aat
Zijn dit er > 2: altijd hypo-iet, iet, aat, per-aat
2.Je schrijft het stamzuur op.
Indien je een O toevoegt:
Per + naam + aat
Indien je een O verwijderd:
Naam + iet
Indien je nog een O verwijderd:
Hypo + naam + iet
Nota: het aantal H’s en NM blijven dezelfde
3.Kijk welk OG het NM heeft en kijk in het PSE of dit kan.
(STAP 2 en 3: enkel van toepassing op bovenstaande zuren)

Hoe stellen we de triviale naam op van de zuren?


- Indien een element twee oxozuren vormt met verschillende
oxidatiegetallen dan gebruikt men “ig” voor de triviale naam waar er bij
de corresponderende zuurrest “iet” staat

- Indien meer dan twee oxozuren mogelijk zijn dan gebruikt men de
voorvoegsels “per” en “hypo” voor de triviale naam waar er bij de
corresponderende zuurrest: “per -aat” en “hypo – iet” staat.

1) HNO3

5
Anorganische chemie 5 BCT
Ternair Zuurres IUPAC naam Zuurrest IUPAC Triviale naam
zuur t

2) H3PO4

Ternair Zuurres IUPAC naam Zuurrest IUPAC Triviale naam


zuur t

3) H2SO4

Ternair Zuurres IUPAC naam Zuurrest IUPAC Triviale naam


zuur t

4) HClO3

6
Anorganische chemie 5 BCT
Ternair Zuurres IUPAC naam Zuurrest IUPAC Triviale naam
zuur t

MEERWAARDIGE ZUREN
Meerwaardige zuren bevatten meerdere afsplitsbare waterstofatomen.
Indien de zuurrest nog waterstofatomen bevat, plaatst men het woord
“waterstof” voor de naam van het anion.

Naam anion IUPAC naam

1.1.4. Hydroxiden

7
Anorganische chemie 5 BCT
Definitie:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Hydroxide IUPAC naam

Wanneer ammoniakgas NH3 opgelost wordt in water ontstaat er een


bijzonder hydroxide nl.

1.1.5. Zouten

8
Anorganische chemie 5 BCT
Definitie:

___________________________________________________________

___________________________________________________________

Naam zout IUPAC naam

DOE NU: omcirkel in bovenstaande tabel de waterstofzouten

Zouten die meerdere soorten metaalionen bevatten noemen we


dubbelzouten

Naam zout IUPAC naam

1.1.6. Hydraten
Definitie:
9
Anorganische chemie 5 BCT
___________________________________________________________

___________________________________________________________

Zoek op het internet 4 vaak voorkomende hydraten op:

Brutoformule Naam hydraat

1.1.7. Oefeningen

10
Anorganische chemie 5 BCT
1) Geef de naam van onderstaande verbindingen:

H3PO3:

Na2O:

CO2:

Mg(NO3)2:

2) Kijk naar de tabel van Mendeljev en bepaal aan de hand van de OG


welke verbindingen er kunnen gevormd worden uit volgende
elementen/ladingen

Al en Cl:

Cu en OH:

Zn en PO4:

1.1.8. Zelfstandig werk


1) Zuren:

11
Anorganische chemie 5 BCT
Ga naar de volgende website:
http://chemieleerkracht.blackbox.website/index.php/eee-78/
Klik op Quizzen: maak oef 2 t.e.m. 6

2) Hydroxiden:

Ga naar de volgende website:


http://chemieleerkracht.blackbox.website/index.php/eee-87/
Klik op quizzen: maak oef 2 t.e.m. 4 (oef over hydroxiden)

3) Oxiden:

Ga naar de volgende website:


http://chemieleerkracht.blackbox.website/index.php/eee-404/
Klik op quizzen: maak oef 1, 2 en 4, 5

4) Zouten:

Ga naar de volgende website:


http://chemieleerkracht.blackbox.website/index.php/eee-95/
Klik op quizzen: ZOUTEN (onderste oefeningen): maak oef 1 t.e.m. 10

1.2. Soorten binding

12
Anorganische chemie 5 BCT
1.2.1. Korte samenvatting basisbegrippen

1.3. Lewisnotatie verbinding (2 atomen)

13
Anorganische chemie 5 BCT
Hoe zat dat nu weer met de Lewisnotatie?
De Lewis formule is een voorstelling van een molecule waarbij alle
valentie-elektronen van de aanwezige atomen zijn weergegeven. De
bedoeling is dat elk element voldoet aan de octetregel.

Elektronenpaar = 1 streepje
Elektron = 1 bolletje
è Edelgasconfiguratie elk element verwacht

Welk element stelt volgende Lewis notatie voor?

1.3.1. Oefeningen

14
Anorganische chemie 5 BCT
1) Teken de Lewis notatie van volgende enkelvoudige covalente
bindingen:

- F2

- HCl

- H2O

2) Teken de Lewis notatie van volgende meervoudige covalente


bindingen:

- O2

- CO

- N2

1.3.2. Donor-acceptor covalente binding

15
Anorganische chemie 5 BCT
 Datief covalente binding/ donor-acceptor binding
= Elektronenpaar afkomstig van 1 atoom

 Coördinatie-covalente binding
= wanneer een donor-acceptor binding gevormd wordt met een positief
waterstofion als acceptor, dan gaat het om een coördinatie-covalente
binding.

1.3.3. Opdracht donor-acceptor


DOE NU:
- Je krijgt van de leerkracht 4 afbeeldingen. De bedoeling is dat je in een
groepje van 4 personen achterhaalt (kan uitleggen) en aanduid op de
afbeeldingen waar de datieve bindingen gevormd worden.
- Lewisnotatie ClO2 (normale covalente binding)
- Lewisnotatie Cl2O3 (datieve binding)
- Lewisnotatie NH4+ (datieve binding)
- Lewisnotatie NH3 (normale covalente binding)

- Teken elke lewisconfiguratie in 1 kader. Fluoriceer in 1 kleur de bindende


elektronenparen en in een andere kleur de niet bindende elektronenparen.
Duid ook de datieve binding aan.

- Lewisnotatie ClO2 (normale covalente binding)

16
Anorganische chemie 5 BCT
- Lewisnotatie Cl2O3 (datieve binding)

- Lewisnotatie NH4+ (datieve binding)

- Lewisnotatie NH3 (normale covalente binding)

1.3.4. Oefening

17
Anorganische chemie 5 BCT
Om onderstaande oefeningen te maken heb je de lewisvoorstelling nodig
van onderstaande stoffen. Je zoekt eerst alle lewisstructuren op en tekent
die in het aangegeven kader. Je duidt nadien per vraag de donor-
acceptorverbinding aan als die er is.

1) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in HNO3?


2) Hoeveel donor acceptorverbindingen vind je terug in SO2?
3) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in NH3?
4) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in H3PO4?
5) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in H2CO3?
6) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in HClO3?
7) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in SO3?
8) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in H2SO4?
9) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in H2SO3?
10) Hoeveel donor-acceptorbindingen vind je terug in HClO4?

Ga na of je antwoorden juist zijn:


https://www.bookwidgets.com/play/QDMJFY?
teacher_id=6268783509372928

18
Anorganische chemie 5 BCT
1.4. Lewisnotatie poly-atomische
verbindingen
DOEL:
Je moet de Lewis formule van een poly-atomische verbinding kunnen
tekenen na __ lesuren. Maak gebruik van alle informatie op de volgende
pagina. Je MOET hierbij een stappenplan opstellen!
Je moet hierbij ook een formele lading kunnen tekenen bij de poly-
atomische verbindingen.

Stappenplan Lewisnotatie poly-atomische verbinding


1.

2.

3.

4.

5.

6.

Let op: Je krijgt de skeletnotatie van onderstaande stoffen.

 Hierbij zal de leerkracht geen instructies geven.

De taak vind je op p__.


Hoe je best te werk gaat vind je op p__.

Deze opdracht noteer je in je schrift!

19
Anorganische chemie 5 BCT
1.4.1. Opdracht: Lewisstructuren en octetregel

Door vorming van gemeenschappelijke elektronenparen proberen atomen


acht valentie-elektronen en dus edelgasconfiguratie te bemachtigen. In
een lewisstructuur geef je ook vrij elektronenparen en formele lading
weer.

1 Geef de lewisstructuur van ethaanzuur.

2 Geef de lewisstructuur van keteen (H2CCO).

3 Geef de lewisstructuur van ethylnitraat (C2H5NO3).

4 Geef de lewisstructuur van 1-nitropropaan (C3H7NO2).

5 Geef de lewisstructuur van diazomethaan (H2CNN).

6 Geef de lewisstructuur van hydrazine (N2H4).

7 Geef de lewisstructuur van het CO32- ion.

20
Anorganische chemie 5 BCT
Je kan op verschillende manieren te werk gaan:
Door het lezen van documenten
I) Smartschool => documenten
=> anorganische chemie
=> Semester 1
=> Chemische binding
=> Lewisnotatie poly-atomische verbinding

Stappenplan Lewisnotatie poly-atomische verbinding


1.V = Som van Ve-
2.E = Som van elk element in edelgasconfiguratie
3.Aantal bindingen = (E – V)/2
4.Aantal niet bindende elektronen = (V – AB)/2
5.Structuur tekenen  symmetrisch (H aan de buitenkant)
6.Formele lading aanbrengen

Door het bekijken van filmpjes op youtube:


Uitgewerkt voorbeeld H3PO4:
Lewis diagrams made easy: how to draw lewis dot
structures.  Scan me
https://www.youtube.com/watch?v=cIuXl7o6mAw&t=344s

(of een ander filmpje!)

Maak gebruik van ChatGPT:

Ga in discussie met je klasgenoten! Leg elkaar zaken uit! Gebruik het


bord!

21
Anorganische chemie 5 BCT
1.4.2. Uitgewerkt voorbeeld: Lewis poly-atomische
verbinding

22
Anorganische chemie 5 BCT
1.4.3. Zelfstandig werk

1) Geef de Lewis formule voor onderstaande verbindingen:


- CO2
- CS2
- N2O5
- SO3
- H2SO4
- P2O5
- PH3
- HNO2

23
Anorganische chemie 5 BCT
1.5. VSEPR Theorie en geometrie

SG 2
AX2E0

Geometrie: lineair
Bindingshoek: 180°
Hybridiatietype: sp
Vb: CO2

24
Anorganische chemie 5 BCT
SG 3
AX3E0

Geometrie: trigonaal planair (1


vlak)
Bindingshoek: 120°
Hybridiatietype: sp2
Vb: BF3

25
Anorganische chemie 5 BCT
SG 4

AX2E2

Geometrie: tetraëder (angulaire)


Bindingshoek: 104,5° (V-vorm)
Hybridiatietype: sp3
Vb: H2O

26
Anorganische chemie 5 BCT
1.5.1. Opdracht molecuulmodellen:
DOEL:
Je werkt samen met je buur en bent in het bezit van een moleculedoos. Je
krijgt 2u om de volgende opdracht af te werken. Maak gebruik van alle
informatie op de volgende pagina.

GA NAAR:
Smartschool => documenten
=> anorganische chemie
=> Semester 1
=> Chemische binding
=> opdracht molecuulmodellen

Geef onderstaande opdracht af op het einde van de 2 lesuren. 1 opdracht


per 2 personen maar je moet wel beiden de opdracht aanvullen in je
werkschrift.

27
Anorganische chemie 5 BCT
Je kan op verschillende manieren te werk gaan:
Door het herlezen van de cursus en eventueel een stappenplan op te
stellen:

Stappenplan Geometrie van een molecule

Door het bekijken van filmpjes op youtube:

Maak gebruik van ChatGPT:

Ga in discussie met je klasgenoten! Leg elkaar zaken uit! Gebruik het


bord!

28
Anorganische chemie 5 BCT
1.6. Polariteit van een binding
1.6.1. Algemene voorstelling

1.6.2. Polariteit van ion-verbindingen

- Ionen aanwezig
- Alle verbindingen zijn
polair
Wat?
Zouten, hydroxiden

29
Anorganische chemie 5 BCT
1.6.3. Polariteit van covalente verbindingen
2 parameters:
- Verschil in ENW
- Ruimtelijke bouw van de molecule!!

Stappenplan polariteit covalente verbinding


bepalen

1.Bepaal de lewisformule

2.Bepaal de ruimtelijke bouw


3.Bepaal het verschil in ENW
4.Geef de dipolen over de bindingen weer
5.Maak de netto vectoriële som v.d. bindingsdipolen
= 0  molecule apolair
≠ 0  molecule polair

Op aarde is water één van de


belangrijkste verbindingen. Water maakt
60% van het lichaamsgewicht uit.
Als oplosmiddel heeft water, in
vergelijking met de meeste andere
vloeistoffen, een groot vermogen om veel
stoffen op te lossen. Het dankt zijn
eigenschappen aan zijn bijzondere
elektrische en ruimtelijke tetraëdische
structuur.

30
Anorganische chemie 5 BCT
Is water een polaire of een apolaire molecule? (pas het stappenplan toe!)

Stap 1 en 2 kan je overslaan want deze zijn al


gegeven door de structuur hiernaast.

Stap 3:

 ENW van O:

 ENW van H:

 Door deze grotere ENW kan O de elektronen van H meer naar


zich toetrekken

 Hierdoor wordt het O-atoom:

 Hierdoor wordt het H-atoom:


Hierdoor gaan de elektronen van de H-atomen nu iets dichter bij het O-
atoom liggen. Elektronen zijn negatief geladen deeltjes.

Stap 5:

Definitie polariteit watermoleculen:

In alle watermoleculen zijn er dus zowel positieve als negatieve polen,


waardoor alle watermoleculen steeds een dipool bevatten. Hierdoor is
water steeds polair.

31
Anorganische chemie 5 BCT
1.6.4. Oefeningen

1) Bepaal de polariteit van onderstaande moleculen.


Voorbeeld CCl4:

Voorbeeld NH3:

2) Leg kort uit wat je in onderstaand voorbeeld ziet en


hoe je dat kan verklaren obv de polariteit. Gebruik
het woord dipoolmoment, polair, apolair.

32
Anorganische chemie 5 BCT
1.7. Intermoleculaire krachten

DOE NU: Omcirkel wat jij denkt.


Schrijf erbij wat het juiste antwoord is.

Er zijn 4 soorten intermoleculaire krachten:


I. Dipoolkrachten
II. Londonkrachten
III. Waterstofbruggen
IV.ion-dipool

Welke intermoleculaire kracht denk jij dat het sterkst is?


Plaats deze bovenaan de ladder!

33
Anorganische chemie 5 BCT
1.7.1. London/dispersie-krachten
Te onthouden:

34
Anorganische chemie 5 BCT
1.7.2. Dipoolkrachten
Te onthouden:

1.7.3. Waterstofbruggen
Te onthouden:

+ -
YH - Y
Met y =
35
Anorganische chemie 5 BCT
(N, O, F)

Welk van onderstaande binding stelt een waterstofbrug voor?


Leg uit waarom:

1.7.4. Ion-dipoolkrachten
Te onthouden:

36
Anorganische chemie 5 BCT
1.7.5. Analyse: kookpunten tegenover moleculair gewicht

https://www2.chemistry.msu.edu/faculty/reusch/virttxtjml/physprop.htm

37
Anorganische chemie 5 BCT
Leg het verschil in kookpunt uit tussen CH4 en NH3?

1.7.6. Oefeningen

1) Maak een schema van alle bovenstaande intermoleculaire krachten.

kracht model Aard Energie


attractie (Kj.mol-1)

ion-dipool

H-brug

38
Anorganische chemie 5 BCT
Dipool dipool
(VDW)

Dispersie (Londen)
(VDW)

2) Wat merk je op in bovenstaand schema?


TIP: het wordt steeds kleiner

1.8. Fysische eigenschappen

39
Anorganische chemie 5 BCT
2. Chemisch rekenen
2.1. Massa van een stof (herhaling)
De massa van een voorwerp is de hoeveelheid materie die het voorwerp
opvat. De massa is een karakteristieke eigenschap van het voorwerp. Ze
is onafhankelijk van de toestand waarin het voorwerp zich bevindt.

Relatieve atoommassa:
absolute atoommassa
Ar=
referentiemassau

De relatieve atoommassa vind je terug in het PSE in de rechterbovenhoek.

40
Anorganische chemie 5 BCT
De relatieve atoommassa is een kommagetal aangezien er rekening werd
gehouden met het procentueel voorkomen van de verschillende isotopen.
Isotopen zijn atomen van
hetzelfde element maar ze
hebben een ander gewicht.

De eenheidsmassa:
1 12 −24
u= C =1 ,66∗10 g
12

Dit is eigenlijk de massa van 1 proton van een C12 atoom.

Relatieve molecuulmassa:
absolute molecuulmassa
Mr=
u
Mr = De som van de relatieve atoommassa’s.

2.2. Aantal deeltjes (herhaling)


2.2.1. Aantal deeltjes = N
N=n∗Na
1 mol = n is gedefinieerd als het aantal deeltjes, ongeacht om welk soort
deeltjes het gaat. (Net zoals een paar of een dozijn).
1 mol van elke stof bevat 6,024*1023 deeltjes. Dit getal staat bekend als
het getal of de constante van Avogadro.

41
Anorganische chemie 5 BCT
2.2.2. Molaire massa = M
m=n∗M
De molaire massa van een atoom kan uit het PSE worden afgelezen. Die
komt overeen met de relatieve atommassa met als eenheid g/mol. Voor
de molaire massa van een molecule wordt de molaire massa opgeteld van
de atomen waaruit die molecule is opgebouwd.

Bepaal het aantal mol in 20g water.


m = n*M => n = m/M = 20g/18.02g/mol = 1.1 mol

Schema:

42
Anorganische chemie 5 BCT
2.3. Molair gasvolume
43
Anorganische chemie 5 BCT
Het molair gasvolume (Vm) is het volume dat 1 mol van dat gas bij
bepaalde omstandigheden inneemt.

Omdat het omslachtig is om gassen af te wegen,


wordt een hoeveelheid gas vaak aan de hand van
een volume weergegeven.

Bij gassen wordt het verband tussen het aantal


mol stof en volume in bepaalde omstandigheden
gegeven door de algemene gaswet.

Algemene gaswet
p∗V =n∗R∗T

p = druk (in Pa)


V = volume (in m3) T = temperatuur (in K)
n =  mol (in mol)

Molair volume van een gas bij normomstandigheden


Vm = 22,4 l

P = 1013hPa
T = 273,15K = 0°C
n = 1 mol

2.3.1. Oefeningen

44
Anorganische chemie 5 BCT
1) Bepaal het volume dat 1,15g zuurstofgas inneemt bij een druk van
1970 hPa en een temperatuur van 20°C.

2) Toon aan dat het molair gasvolume gelijk is aan 22,4 l bij
normomstandigheden.
(Tip: wat zijn normomstandigheden?)

3) Welk volume neemt 38g koolstofdioxide in bij no? (Oef 7)

2.3.2. Zelfstandig werk


(Oef 8, 14,17, 27, 30)

45
Anorganische chemie 5 BCT
4) Hoeveel mol vertegenwoordigd 4,0 l waterstofgas in
normomstandigheden?
Antw: 0.17 mol

5) Hoeveel mol bevat 39,7 l ammoniakgas bij normomstandigheden?


TIP: gebruik de regel van 3
Antw: 1,77 mol

6) Bepaal het aantal mol gas in een volume van 50 l waarin een
temperatuur heerst van 280° en een druk van 111kpa.
TIP: eenheden!
Antw: 1.2 mol

7) Een laborante maakt 4,36 l ammoniakgas bij een temperatuur van


25° en een druk van 995 hPa door een reactie van 12,4g
ammoniumchloride en een overmaat aan natriumhydroxide.
1) bereken hoeveel n NH3 er wordt gevormd door de ideale gaswet
2) Bepaal het rendement = nNH3/n initieel
TIP: Proper werken en RVG goed opschrijven.
Antw: 1) 0.175 mol 2) 75%

8) Bekijk de volgende reactie: 3NO2(g) + H2O(vl)  2HNO3(vl) + NO(g)


Laat 64,4 g stikstofdioxide reageren met een overmaat aan water.
Hoeveel liter stikstofmonoxide zal er vrijkomen bij 15° en bij 1005
mbar?
TIP: Dit is een gecombineerde oefening van stoïchiometrie en
algemene gaswet
Antw: 11L

2.4. Concentraties
2.4.1. Molaire concentratie

46
Anorganische chemie 5 BCT
De concentratie van een stof geeft weer hoeveel opgeloste stof er zich in
een hoeveelheid oplossing bevindt.

Als de opgeloste stof wordt uitgedrukt in stofhoeveelheid (mol), is er


sprake van molaire concentratie)
Molaire concentratie:
n
c=
V

2.4.2. Massaconcentratie
Als de hoeveelheid opgeloste stof uitgedrukt wordt als massa, is er sprake
van massaconcentratie
Molaire concentratie:
m
c=
V
Nota: massaconcentratie  massadichtheid

Massadichtheid:
Σ massa van alle stoffen(inclusief oplosmiddel)
p massadichtheid =
V oplosmiddel

c = 20,1 g/L indien 10,05 gram glucose in 0.5 liter


water wordt opgelost.
De massadichtheid is echter 1,0201 kg/L.

2.4.3. Zelfstandig werk

47
Anorganische chemie 5 BCT
(oef 6, 9, 10, 18, 19)
1) Hoeveel moleculen zijn er aanwezig in 1,30l ethanol? Ethanol heeft
een massadichtheid van 800g/l.
Antw:

2) Hoeveel gram calciumdichloride zit er in 450 ml oplossing met een


concentratie van 0.642 mol/l?
Antw:

3) Bepaal de concentratie van een oplossing van 10g zinkdichloride in


een 150 ml oplossing.
Antw:

4) Hoeveel gram kaliumpermanganaat moet in een maatkolf worden


opgelost tot een volume van 250 ml om een oplossing te verkrijgen
met een concentratie van 0.200 mol/l?
Antw:

5) 43,05 g zinkdichloride wordt met water aangelengd tot 250 ml.


Bereken de molaire concentratie.
Antw:

2.4.4. Massaprocent

48
Anorganische chemie 5 BCT
Het massaprocent geeft het aantal gram opgelost stof in 100 g oplossing
weer.
Massaprocent:
massa opgeloste stof
m %= ∗100 %
massa oplossing

Deze proteïnerepen bevatten 26,9gram vezels (Fibre) per 100g. Dat wil
dus zeggen dat er 26,9m% vezels in deze proteïnereep aanwezig is.

2.4.5. Volumeprocent

49
Anorganische chemie 5 BCT
Het volumeprocent geeft het aantal ml opgeloste stof in 100 ml oplossing
weer.
Massaprocent:
volume opgeloste stof
V %= ∗100 %
volume oplossing

Een flesje bier bevat 5 v% alcohol. Dat wil dus zeggen dat er
5 ml alcohol in 100 ml (10 cl) oplossing zit.
Aangezien een flesje 25 cl bevat komt dit dus overeen met
12,5 ml pure alcohol.

2.4.6. Massavolumeprocent

50
Anorganische chemie 5 BCT
Het massavolumeprocent geeft het aantal gram opgeloste stof in 100 ml
oplossing weer.
massa opgeloste stof
mV %= ∗100 %
volume oplossing

In bovenstaande smoothie is het er dus 12mV% koolhydraten aanwezig.

2.4.7. Oefeningen

51
Anorganische chemie 5 BCT
1) Op het etiket van een fles waterstofchloride-
oplossing staan deze gegevens vermeld.

p = 1190 g/l
m% = 43,6
Bepaal de molaire concentratie van deze fles.

(oef 16, 22, 23)

52
Anorganische chemie 5 BCT
2) Bereken het mV% van 13 g suiker in 175 ml water.

3) Bepaal de massa natriumchloride die aanwezig is in 2,50 kg van een


mengsel natriumchloride-kaliumchloride met 16,2m%
natriumchloride.

4) Bereken de massa HCl in 5,00 ml van een oplossing met m% van


37,23 en een massadichtheid van 1,19 kg/l

53
Anorganische chemie 5 BCT
2.4.8. Promille

54
Anorganische chemie 5 BCT
Bij een promille wordt niet per 100 maar wel per 1000 gewerkt. Daarbij
kunnen de hoeveelheden van opgeloste stof en oplossing worden
weergegeven in aantallen maar ook in massa’s. Dat moet extra worden
vermeld.

Promille in aantal deeltjes


Nopgeloste stof
‰= ∗1000 %
Noplossing

Promille in massa
gram opgeloste stof
‰= ∗1000 %
gram oplossing

Je alcoholgehalte in het bloed wordt bijvoorbeeld ook berekend met


promille.
https://www.alcoholhulp.be/alcoholcalculator

2.4.9. Parts per million

55
Anorganische chemie 5 BCT
Parts per million (ppm) geeft het aantal opgeloste deeltjes per miljoen
deeltjes in de oplossing.
Het kan ook als volume of als massa-volume voorkomen. Bij
volumeveranderingen wordt het aantal microliter per l weergeven, bij
massavolume verhouding het aantal microgram per l.

Bij gasdeeltjes gaat het meestal over het aantal gasdeeltjes per miljoen
moleculen lucht. Voor oplossingen komt het echter meestal overeen met
een massaverhouding: 1g stof per miljoen gram oplossing (g/ton) of 1ug
per g (1ug = 1 microgram = 10-6g)

Parts per million in deeltjes


Nopgeloste stof 6
ppm= ∗10
Noplossing

Parts per million in massa


massa opgeloste stof 6
ppm= ∗10
massa oplossing

Parts per million in volume


volume opgeloste stof 6
ppm= ∗10
volume oplossing

Parts per million in massavolume


massa opgeloste stof 6
ppm= ∗10
volume oplossing

(Nota: ppm in massa, volume, massavolume heeft als eenheid ug/g, ..,…)

56
Anorganische chemie 5 BCT
57
Anorganische chemie 5 BCT
2.4.10. Oefeningen
(oef13, 20)
1) Hoeveel ppm chloorgas is er in een mengsel van dichloor/lucht van
1/25000?

2) Voor een muis (m = 20g) is een dosis van 10,0 ppm natriumcyanide
dodelijk. De muis krijgt 0.150 mg van die stof toegediend. Zal die
dat overleven?

58
Anorganische chemie 5 BCT
2.5. Oplossingen verdunnen
In de handel zijn meestal sterk geconcentreerde oplossingen te koop. In
het labo wordt een oplossing bereid met een gewenst (kleinere)
concentratie. Dat heet verdunnen.

De basisregel die we toepassen om iets te gaan verdunnen is de volgende

C 1∗V 1=C 2∗V 2


C1 = Stockoplossing
C2 = gevraagde concentratie
V1 = Volume uit de stockoplossing te nemen
V2 = gevraagd volume

In de praktijk ziet dit er zo uit:

59
Anorganische chemie 5 BCT
2.5.1. Oefeningen

1) Stel dat er in het labo een voorraadfles zoutzuur staat met een
concentratie van 15 mol/L. Voor het labo heb je 200 ml zoutzuur
nodig met een concentratie van 1 mol/L. Je berekent daarvoor het
volume van de geconcentreerde zoutzuuroplossing die je moet
aanlengen tot 200 ml.

2) Je beschikt over een oplossing die 20g/l NaOH bevat. Je wil hiermee
500 ml oplossing maken die 0.10 M is. Welk volume moet je van de
stockoplossing nemen? (Oplossing V = 100 ml)

60
Anorganische chemie 5 BCT
3) 10.0 g Natriumchloride (MM = 58,4 g/mol) wordt opgelost in 100 ml
water. De oplossing wordt aangelengd tot 250 ml. Daarvan wordt
10,0 ml verdund tot 50 ml. Bereken de molariteit van de laatste
oplossing.
(Oplossing: c = 0,137M)

4) C2H2O4*2H2O wordt opgelost in water en de oplossing wordt


aangelengd tot 100 ml. 20 ml van deze oplossing wordt aangelengd
tot 500 ml. De concentratie in de laatste oplossing is 0.010 M.
Bereken hoeveel g stof opgelost werd.
(Oplossing: m = 3.2g)

61
Anorganische chemie 5 BCT
2.6. Stoichiometrie aflopende reactie
Vooraleer we dieper ingaan op de stoïchiometrie van een reactie is het
belangrijk dat we weten wat het verschil is tussen een aflopende reactie
en een niet-aflopende reactie. Laten we het voornaamste verschil tussen
de 2 bespreken.

2.6.1. Aflopende reactie


- Een aflopende reactie is een reactie die verloopt tot één van de
reagentia is uitgeput. Hierbij gebruikt men dit symbool: →

62
Anorganische chemie 5 BCT
2.6.2. Evenwichtsreactie
- Een evenwichtsreactie is een reactie die niet aflopend (dus

onvolledig) verloopt. Hierbij gebruikt men dit symbool: ⇌

63
Anorganische chemie 5 BCT
2.6.3. Vraagstukken oplossen
Een algemene chemische reactie wordt op volgende manier voorgesteld:
aA + bB  cC + dD
De hoofdletters stellen de stoffen voor en de kleine letters stellen de
coëfficiënten van de stoffen voor in de chemische reactie.

Stappenplan stoïchiometrische berekeningen


1.RVG + VG
aA + bB  cC + dD
2.Zet alle stofhoeveelheden om naar mol!
3.Maak een tabel!!

4.KIJK de gegevens na en plaats ZORGVULDIG in de tabel!


OPLETTEN: wij zetten enkel molhoeveelheden in de tabel (Verschillend
van video’s online!!)
5.Enkel bij Delta rekening houden voorgetallen!!
6.Zet het resultaat om naar de gevraagde eenheid!

Die coëfficiënten geven de verhouding weer waarin de stoffen onderling


met elkaar reageren. Dit is dus enkel van toepassing op de delta

64
Anorganische chemie 5 BCT
2.6.4. Reactie (1ste soort)
Wanneer we een stoïchiometrisch vraagstuk krijgen is het belangrijk om
ons af te vragen wat gegeven is.

Bekijk onderstaande video en vul onderstaande bladzijde in:


https://www.youtube.com/watch?v=3a-yfgFYSTA&t=485s (0-4min)

Gevraagd:

Gegevens omrekenen naar mol:

Enkel RVG invullen aan de bovenkant

1 3  2 3

Begin 0.21706 0 0
mol
Delta -0.2176 -0.2176 +2/1*0.2176
mol mol mol
Einde 0 0.4352 mol

Zet nu het gevraagde aantal mol dat je bekomt van CO2 om naar het
aantal gram CO2:

Antwoord:

65
Anorganische chemie 5 BCT
Maak op dezelfde manier als hierboven de volgende oefening in
het filmpje:
https://www.youtube.com/watch?v=3a-yfgFYSTA&t=485s (4.20-6.20min)

Gevraagd:

Gegevens omrekenen naar mol:

Enkel RVG invullen aan de bovenkant

Begin 0 0

Delta

Einde

Zet nu het gevraagde aantal mol dat je bekomt van …… om naar het
aantal gram:

Antwoord:

66
Anorganische chemie 5 BCT
Uitleg reactie van de 1ste soort (1 reagentia gegeven):
Bij een reactie van de eerste soort is er altijd maar 1 soort reagentia
gegeven (in mol/massa/volume). Dit wordt verduidelijkt met
onderstaande voorbeelden.

Voorbeeld 1: verduidelijking
1 ethanol 3 O2  2 CO2 3
H2O
Begin 0.21706 mol 0 0

Delta -0.2176 mol -3/1* 0.2176 mol +2/1*0.2176


mol
Einde 0 0.4352 mol

Ondanks het feit dat er 2 reagentia zijn is er maar van 1 reagentia het
aantal mol gegeven. Dit wil dus zeggen dat er voldoende O2 aanwezig is
zodat al het gevormde ethanol kan wegreageren.

Voorbeeld 2: verduidelijking
2 FeCl3  2 Fe 3 Cl2

Begin 0.02108 mol 0 0

Delta

Einde

Hier is het duidelijk dat het een reactie is van de eerste soort aangezien er
maar 1 reagentia is in de reactievergelijking. Indien dit het geval is, zal
het altijd een reactie zijn van de eerste soort.

67
Anorganische chemie 5 BCT
Wat is het verschil tussen een reactie van de 1ste soort en 2de soort?
We zijn ervan uitgegaan dat de beginhoeveelheid O2 bij voorbeeld 1
(reactie 1ste soort dus 1 reagentia gegeven) in overmaat of voldoende
aanwezig was. Dit wil dus zeggen dat het aantal mol dus groter of gelijk
moet zijn aan 0.6528 mol.
In de groene kader is er dus minstens 0.6528 mol aanwezig.

We houden hier geen rekening mee in het bovenstaande vraagstuk


aangezien dit geen invloed heeft op het oplossen van het vraagstuk. We
kunnen dus eigenlijk zeggen dat we de groene tabel beredeneren in ons
hoofd maar niet noodzakelijk moeten opschrijven!

Wanneer we een kleine aanpassing uitvoeren aan voorbeeld 1 bekomen


we voorbeeld 3. Stel nu dat we gegeven krijgen dat er 0.21706mol (of
10g ethanol) verbrand wordt met 0.3 mol O2.

Voorbeeld 3:
Aangezien er slechts 0.3 mol O2 aanwezig is zal dus niet al het ethanol
kunnen opgebruikt worden. Er is te weinig O2 aanwezig om de volledige
vebranding te laten doorgaan. (zie voorbeeld 1, we hadden dus 0.6528
mol nodig). Dit wil dus zeggen dat O2 in dit geval het limiterend of
beperkend reagens is. Het is de stofhoeveelheid van dat limiterend
reagens dat de stoïchiometrie ‘vastlegt’.

1 ethanol 3 O2  2 CO2 3
H2O
Begin 0.21706 mol 0.3 mol 0 0

Delta

Einde

68
Anorganische chemie 5 BCT
Aangezien we weten dat 1 mol ethanol reageert met 3 mol 02 weten we
dus dat er onvoldoende 02 aanwezig is bij de start van de reactie.

Om het limiterend reagens aan te duiden gebruik ik zelf een eenvoudig


trucje:
1 ethanol 3 O2  2 CO2 3
H2O
Begin 0.21706 mol 0.3 mol 0 0

Na kruis- = 0.6528 = 0.3


product

Ik maak een kruisproduct van de 2: -Coëfficient 3 * 0.201706 = 0.6528


-Coëfficient 1 * 0.3 = 0.3
De stof die in de laagste hoeveelheid aanwezig is na het uitvoeren van de
kruisregel is het beperkend reagens. Er is dus een overmaat aan
ethanol aanwezig en deze stof zal niet volledig opreageren!

In bovenstaand voorbeeld is zuurstofgas dus het beperkend reagens en


is ethanol in overmaat aanwezig.

Dit heeft gevolgen!


 Het is namelijk het beperkend reagens dat de stoïchiometrie vastlegt!!
 Dit wil zeggen dat de 0.3 mol hier zal wegreageren bij de delta!

1 ethanol 3 O2  2 CO2 3
H2O
Begin 0.21706 mol 0.3 mol 0 0

Delta -1/3 *0.3 mol -0.3 mol + 2/3 *0.3 mol

Einde

69
Anorganische chemie 5 BCT
2.6.5. Reactie (2de soort)
Nieuwe begrippen:
- Overmaat
- Limiterend reagens
- Rendement van een reagens

Bekijk onderstaande video en vul onderstaande bladzijde in:


https://www.youtube.com/watch?v=yitEnZtblvs&t=2s (0-5.40min)

Gevraagd: Hoeveel gram ijzersulfide wordt er gevormd wanneer er 100 g


Fe gemengd wordt met 100 g zwavel?

Gegevens omrekenen naar mol en in tabel plaatsen! (Tabel volgende


pagina)

Pas de kruisregel toe om te bepalen welk reagens in overmaat aanwezig is


en wat het beperkend reagens is.
1 Fe 1S

Begin

Na
Kruisproduct

70
Anorganische chemie 5 BCT
Vul de tabel in:
Het is de stofhoeveelheid van het limiterend reagens dat de stoïchiometrie
vastlegt.
Schrijf boven de tabel wat de reagentia is die in overmaat aanwezig is en
wat het beperkend reagens is!

__ Fe __ S  __ FeS

Begin 0

Delta

Einde

Zet nu het gevraagde aantal mol dat je bekomt van FeS om naar het
aantal gram FeS:

Antwoord:

Bekijk onderstaande video en vul onderstaande bladzijde in:


71
Anorganische chemie 5 BCT
https://www.youtube.com/watch?v=yitEnZtblvs&t=2s (5.40-10.22min)

Gevraagd: Hoeveel calciumdichloride ontstaat er wanneer


calciumcarbonaat reageert in een aflopende reactie met waterstofchloride?

Gegevens omrekenen naar mol en in tabel plaatsen! (tabel volgende


pagina)

Pas de kruisregel toe om te bepalen welk reagens in overmaat aanwezig is


en wat het beperkend reagens is. Schrijf dit direct boven de reagentia!

Begin

Delta

Vul de tabel in:

72
Anorganische chemie 5 BCT
Het is de stofhoeveelheid van het limiterend reagens dat de stoïchiometrie
vastlegt.
Schrijf boven de tabel wat de reagentia is die in overmaat aanwezig is en
wat het beperkend reagens is!

Begin 0 0 0

Delta

Einde

Zet nu het gevraagde aantal mol dat je bekomt van CaCl2 om naar het
aantal gram CaCl2:

Antwoord:

2.6.6. Oefeningen

73
Anorganische chemie 5 BCT
(P17 en p18)

1) 0.540 g aluminium reageert met een HCl oplossing. Daarbij reageert


alle aluminium weg. Hoeveel gram aluminiumtrichloride kan er
gevormd worden? (1ste soort)

2) Bepaal het volume van 5.0 M HCl oplossing dat nodig is om 2.25 g
aluminium weg te laten reageren ter vorming van
aluminiumtrichloride? (1ste soort)

3) Welke massa CO2 wordt er gevormd wanneer 8.0 g methaan


reageert met 48 g zuurstofgas? (2de soort)

74
Anorganische chemie 5 BCT
4) 15,6 g reageert met een overmaat aan HNO3. Er wordt 18,0 g
C6H5NO2 gevormd. Bepaal het rendement van de reactie.
(2de soort)

75
Anorganische chemie 5 BCT
2.6.7. Zelfstandig werk
(Oef 24, 28, 33, 34, 37)

76
Anorganische chemie 5 BCT
1) Koolstof wordt verbrand. Hoeveel mol zuurstofgas is er nodig om
48 g koolstof te verbranden via een totale verbrandingsreactie? (1 ste
soort
Antw: 128 g CO2

2) Calcium en dichloor reageren ter vorming van calciumdichloride.


Hoeveel gram chloorgas is er nodig opdat 4,0 g calcium zou
wegreageren? (1ste soort)
Antw: Er is 7 g chloorgas nodig.

3) Laat 40 g zwavel reageren met 40 g ijzer.


Bepaal het aantal gram ijzer(II)sulfide dat wordt gevormd? (2de
soort)
Antw: Er wordt 63g ijzer(II)sulfide gevormd.

4) Bereken hoeveel gram ijzer er kan worden bereid door de reactie


van 150 g aluminium en 250 g ijzer(III)oxide.
Bij die reactie is er naast ijzer ook nog aluminiumoxide als
reactieproduct. (2de soort)
Antw: Er wordt 175 g ijzer bereid.

5) laat 0.540 g aluminium reageren met 100 ml waterstofchloride met


een concentratie van 0.300 mol/L. (2de soort)
Welke stof blijft over?
Hoeveel van deze stof blijft er over?
Antw: Er blijft 0.270 g aluminium over.

2.6.8. Extra oefeningen

77
Anorganische chemie 5 BCT
Vraag 1:

__ MnO2(v) + __ HCl (g)  __ MnCl2(aq) + __ Cl2(g) +__ 2H2O

Hoeveel mol HCl is nodig om 25g Mangaandioxide (volledig) om te zetten?


Hoeveel g Cl2 wordt er dan gevormd?

Antwoord:
nMnO2 = 0.288 mol
g(Cl2) = 20,4 g

vraag 2:

__ Fe(v) + __ H2O (g)  __ Fe3O4 (v) + __ H2(g)

Hoeveel mol H2 en Fe3O4 kan theoretisch bereid worden uit 4 mol Fe en 5


mol H2O?

Antwoord:
Er kan 5 mol H2 bereid worden.

BRONNEN
78
Anorganische chemie 5 BCT
https://kwantumrevolutie.wtnschp.be/inhoudsoverzicht/
http://chemieleerkracht.blackbox.website/index.php/eee-352/
https://edu.rsc.org/searchresults?qkeyword=atomic%20mass%20concept
%20cartoon&PageSize=10&parametrics=WVMICROSITEROOTNAVCODE
%7C124%2CWVFACET5%7C115501%2CWVSECTIONCODE
%7C1065&cmd=AddPm&val=WVFACET3%7C115161
Oefeningen en theorie:
Lab: Module I atoombouw, chemische bindingen en intermoleculaire
krachten
Lab: Module III chemisch rekenen
Ugent: cursus algemene chemie: Deel 1 opbouw van de materie

79
Anorganische chemie 5 BCT

You might also like