21.03.
2022
4 – Frenchising
90
Franchising Nedir?
•Amerika Birleşik Devletlerinde franchising olarak 19. Yüzyılın
sonlarında verilen lisansların kullanımında franchising olarak
nitelendirilmesiyle birlikte günümüzdeki anlamını kazanmıştır
•Halen, net ve tam karşılığının bulunamadığı terim için farklı kişilerin
yaptıkları tanımlara göz atacak olursak;
•“imtiyaz, hak”
•“belirli bir bölge dâhilinde satış ve genel hakların (imtiyaz)
distribütöre verilmesi.
•“imtiyaz, hak; imalatçı tarafından bayi veya perakendeciye
tanınan mallarını satma yetkisi, acentelik.
92
Franchising Nedir?
•Franchising; franchiser’ın (entellektüel
varlıkların sahibi) belirli bir ücret
karşılığında franchisee’ ye (izin verilen
firma), franchiser tarafından belirlenen
biçimde bir işletmecilik faaliyetini
üstlenmesi için, franchiser’ ın ticari
marka, marka adı, pazarlama tekniği
ya da özel bir faaliyet sistemi gibi
entelektüel varlıklarını kullanma izni
verme konusunda anlaştığı bir tür lisans
anlaşmasıdır.
94
Franchising Nedir?
•‘Franchise’ kelimesi Anglo-Fransız kökenlidir, serbest anlamına gelen
“franc”tan gelir ve hem isim hem de eylem olarak kullanılır.
Franchise veren için franchise, bir zincirin yatırımlarını ve
sorumluluğunu ortadan kaldıran malları dağıtmak için ‘zincir
mağazalar’ oluşturmaya bir alternatiftir.
91
Franchising Nedir?
•Ticari işletmenin, başka bir ticari işletmeye mamulünü üretme,
mallarını satma, hizmetlerini sunma veya ismini kullanma hakkını
verdiği, ticari ilişkiler içeren geniş bir kavram” olarak
tanımlanmaktadır
93
Franchising Nedir?
•Bu anlaşmanın başarısını garanti etmek için,
franchiser aynı zamanda standart personel
eğitim programları ve olanakları (örneğin,
McDonald’s Hamburger Üniversitesi), pazarlama
ve yönetim teknikleri, kalite kontrol ve diğer lojistik
destek türleri gibi, destek hizmetlerini sağlamayı
da kabul eder.
95
1
 21.03.2022

Franchising Nedir? Franchising Nedir?

•Franchising, birbirinden bağımsız iki tarafın aralarında yaptıkları
•Esas franchising ücretine ek sözleşmeye bağlı olarak, bir ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına
olarak, sağladığı destek sahip olan tarafın, belirlenmiş şartlar altında, uygun görülen süre
hizmetleri için franchiser ek ücret içinde, belli sınırlandırmalar ve sınırlandırılmış bir alanda o işin
alabilir. Outlet mağazaları ve gerçekleştirilebilmesi için gerekli olan organizasyon, yönetim, bilgi
alışveriş merkezleri aracılığıyla (know-how) ve ihtiyaç duyulan desteğin imtiyazların, diğer taraf ile
global marka adlarını, popüler kurulan ilişkilerin bütünüdür
ürün ve hizmetleri yerel anlamda
mevcut kılma aracı olarak
franchising’ in popülaritesi bütün
dünyada artmaktadır.

96 97

Kow-How nedir? Kow-How nedir?

•Know-how, tam Türkçe karşılığı olmasa da bir şeyi yapabilme bilgisi
larak ifade edilir.
•Bir işletmenin, üretim yöntemleri ya da teknolojisinin, aynı dalda
çalışan veya aynı işi yapmaya hazırlanan bir başka firmaya satılması
veya kiralanmasıdır. Kısaca, bir üründen ya da yöntemden en
verimli ve kolay biçimde yararlanabilmek için o konudaki bilgi ya
da başka bir ifadeyle ticari sırların tümüdür.
•Know-how ülke içindeki firmalar arasında olabileceği gibi, farklı
ülkelerdeki firmalar arasında da gerçekleşebilir. Sözleşmeye dayalı,
direkt bütünleşmiş bir pazarlama sistemidir. Bu sistemde know-how
ve markanın imtiyaz hakkı sahibi, belirli süre, koşul ve sınırları
kapsayan anlaşmayla bağımsız yatırımcılara sistemini ve markasını
kullandırır. Lisanstan farkı, lisansın sadece bir hakkı kullanma izni
olmasına karşılık, know-how, bunu satın alan ya da kiralayan
kuruluşa faydalanma olanağını fiilen hazırlamayı amaçlar.

98 99

Franchising Nedir? Franchising Nedir?

•Ulusal Franchising Derneği (UFRAD) franchising nedir sorusuna; •Mc Donalds
•‘Franchising ürün veya hizmetin imtiyaz hakkına sahip tarafın, belirli •https://www.youtube.com/watch?v=QAHx7OfXZm4
bir süreliğine, belirli şart ve sınırlamalar çerçevesinde, ikinci tarafa
verdiği haklardan doğan bir ticari iş ilişkisidir. İşin yönetim ve •Focaccia
organizasyonuna ilişkin bilgi ve destek (*knowhow) sağlar. •https://www.youtube.com/watch?v=vs79tqMjovU

100 101

2

Franchising Çeşitleri
•Franchasing; anlaşmanın yapıldığı bölgeye veya ürün cinsine göre
türlere ayrılmaktadır. Bunlardan başlıcaları
1. Ulusal Franchising
2. Uluslararası Franchising
3. Mal Franchisingi
4. Hizmet Franchisingi
5. İşletme Sistemi Franchisingi
102
•Franchising araştırmaları franchising yönetimini franchiseeleri
desteklemek için olan bir fonksiyon olarak betimler. Franchisorlar
franchiseeler ile kontrat sonuçlarına ulaşmak için pazarlık sürecinde
kullanacakları kontrat şartları üzerinden ilişki kurarlar. Buna göre,
franchisorlar bu ilişkiyi karşılıklı kazanç sağlayacak bir yatırım
yapmak için fırsat olarak görürler
104
Franchisee
•Franchise alan taraf, belirli bir bedel ve belirli bir süre karşılığında,
franchise verenin ticari veya hizmet markasını, mülkiyet haklarını
kullanım hak ve sorumluluğunu üstlenen, işletme sistemini, bilgi
birikimini (know-how) kullanırken hukuken tamamen bağımsız fakat
uygulamada yarı bağımlı bir işletmedir.
•Franchise alan taraf bağımsız bir girişimci ya da küçük bir işletme
olabilir. Franchise almak, girişimciye kendi şirketine göre daha
büyük bir şirketin adını, ürününü belli bir bölgede kullanma hakkıyla
birlikte, işlerini bu temellerin üzerine kurma fırsatını verir.
106
21.03.2022
Franchisor (Frenchise veren)
•Tanınmış bir ürün, marka veya hizmetin sahibi olan işletmenin içinde
bulunduğu sektörde belli kalite standartlarında başarıya ulaşmasının
ardından bu ürün marka veya hizmeti belli bir ücret karşılığında bir
sözleşme çerçevesinde bir başka işletme ile paylaşan sistem
sahibine Franchise veren (franchisor) denir.
103
Franchisee
•Franchisee; belirli bir süre ve belirli bir bedel karşılığında, ana
firmanın ticari ve hizmet markasını, know-how’unu”, işletme
sistemini, diğer sınai ve mülkiyet haklarını kullanma hakkını üstlenen
bağımsız bir işletmecidir.
•Franchisee, bir girişimci ya da küçük bir işletme olabilir. Kendisini
kanıtlamış, belirli bir marka, ürün, patent, hizmet, know-how ve bilgi
birikimi ile güven yaratmış ana firmanın, kendisinden bağımsız olan
firmaya verdiği imtiyazdır
105
Franchising Sözleşmesi
•UFRAD’ın tanımladığı franchising sözleşmesi; Franchise veren
firmanın üretim veya hizmet alanında başarılı olmuş ticari ve hizmet
markasını, belirli süre, belirli şart ve sınırlamalarla yasal ve finansal
açıdan tamamen bağımsız olan Franchise alana verdiği pazarlama
ve dağıtım yöntemidir
107
3
 21.03.2022

Franchising Sözleşmesi Franchising Sözleşmesi

•Türkiye’de franchising sözleşmesi ile ilgili özel bir kanuni düzenleme
bulunmamaktadır. Taraflar arasındaki sözleşmelerde, Borçlar
kanunundaki genel hükümler uygulanmaktadır
•Franchising sözleşmesinin akdi için tarafların hakları ve
yükümlülüklerini tanımlayan, franchise veren tarafından hazırlanmış
olan standardize edilmiş bir evrak kullanılır
•Franchise paketi, tescilli marka ve ticari ünvan, işletmelerin ayırt
edici ünvanları, faydalı modeller, dizaynlar, teknik uzmanlık hakları
ve ürünlerin yeniden satışı veya son kullanıcılara hizmet sunulması ile
ilgili patentleri ilgilendiren ticari veya fikri mülkiyet haklarının hakların
toplamıdır

108 109

Tarafların Başlıca Yükümlülükleri Tarafların Başlıca Yükümlülükleri

•Franchise veren için başlıca yükümlülükler aşağıdaki gibidir:
1. Franchise alana, franchise paketinin kullanma ve faydalanma hakkını
vermek.
2. Franchise alana gerekli teknik ve eğitimi sağlayarak onu franchising
sistemine dahil etmek.
3. Franchise alana, sözleşmede kabul edilen ürünleri teçhiz etmek.
4. Franchise alanın, teknik, finansal ve organizasyonel konularda sürekli bir
şekilde tavsiye ihtiyacının karşılandığından emin olmak.
5. Franchise sözleşmesinde belirtilen ürünlerin reklamını üstlenmek.
6. Franchise alanın, satış işini yapması gereken bölgeyi belirlemek
•Franchise alan için başlıca yükümlülükler aşağıdaki gibidir:
1. Franchise verene kayıt ücretini ödemek
2. Satış sayısına göre kârından bir yüzdeyi düzenli bir aralıklarla
franchise verene ödemek.
3. Satışları kişisel çabasıyla ve franchise verenin ona sağladığı diğer
araçların kullanımıyla etkin bir şekilde desteklemek.
4. Sistemin organizasyon ilkelerine uymak.
5. Tedariği yalnızca franchise verenden veya franchise verenle
bağlantılı işletmelerden sağlamak.

110 111

Franchising Avantajları
•Franchise sözleşmesi, taraflar için birtakım avantajlara sahiptir. Bunlar:
1. İşinin yasal ve yönetimsel otonomisini korur,
2. Franchise verenin teknik uzmanlığından(know-how) yararlanır.
3. Kendi işini başlatacak olsa gerekecek sermayeden daha azına ihtiyaç
duyar.
4. Franchise verenden teknik ve yönetimsel destek alır,
5. Franchise verenin kitle pazarı vasıtasıyla daha iyi fiyatla mal alır.
6. İş dünyasında finansman alma yeteneğini olumlu yönde etkileyen kredi
durumunu geliştirir ve diğer ticari konularda yardımcı olur

112 113

4
 21.03.2022

Franchising nasıl çalışıyor?

•https://www.youtube.com/watch?v=Qj9HBjdM6rA

114