MANTAR

ZEHİRLENMELERİ

Prof. Dr. Ersin Yarış

Karadeniz Teknik Üniversitesi
Tıp Fakültesi
Farmakoloji Anabilim Dalı
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (1)
* “Misetizm” olarak da tanımlanır
- Hızlı başlayan mantar zehirlenmeleri
. Yenildikten sonra iki saat içinde belirti verirler
- Geç başlayan mantar zehirlenmeleri
. Yenildikten 2-6 saat sonra belirti verirler
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (2)
* Mantar Kaynaklı Zehirler…
- Siklopeptidler
- Monometilhidrazin
- Musimol
- İbotenik asid
- İndol
- Muskarin
- Koprin
- Orelin / Orelanin
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (3)
* Hızlı Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Parasempatomimetik aşırı etkinlik oluşturanlar
- Muskarine bağlıdır
. İnocybe ve Clitocybe türü mantarlar
muskarin içerir
- Belirtiler (15-60 dak içinde başlar !)
. Bulantı, kusma, diyare, karın ağrısı
. Hipersalivasyon, rinore, lakrimasyon, terleme
. Bradikardi, hipotansiyon, görme bozukluğu
- Antidot “atropin” 30 dk bir 1-2mg parenteral
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (3A)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
MANTAR ZEHİRLENMELERİ (3B)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (4)
* Hızlı Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
2) Uyku oluşturmaksızın öfori, deliryum ve
halüsinasyon oluşturanlar
- Psilosibin ve psilosin adlı 4-hidroksitriptamin
türevlerine bağlıdır
. Psilocybe türlerinin bazıları, Copelendia,
Panaeolus ve Gymnopilus türlerinde bulunur
- Belirtiler genellikle 2-4 saat sürer
- Tedavi etmek gerekirse;
. Parenteral diazepam veya nöroleptik bir ilaç
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (4A)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (4B)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (5)
* Hızlı Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
3) Deliryum, eksitasyon veya halüsinasyonlarla
birlikte uyku oluşturanlar
- İbotenik asit ve musimole bağlıdır
. Amanita muskaria, ve diğer Amanita türleri
- Musimol GABA reseptör agonistidir
- Zehirlenme belirtileri atropin zehirlenmesine
benzerdir ama fizostigminle düzelmez
. Tedavi yapılmaz ise belirtiler 6-9 saatte geçer
- Atropin kontrendikedir, deliryumu artırabilir
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (5A)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (5B)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (6)
* Hızlı Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
4) Disulfiram benzeri reaksiyon oluşturanlar
- Koprin’e bağlıdır
. Coprinus atramentarius türü mantarlar
- Koprin, aldehid dehidrogenaz enzimini
inhibe eder
. Mantar yenildikten sonraki
2-3 saat içinde alkol alınırsa
belirtiler ortaya çıkar
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (6A)

* Hızlı
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (7)
* Hızlı Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
5) Gastroenterit yapanlar
- Yenildikten sonra 3 saat içinde
gastroenterite yol açarlar
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (8)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
- Siklik peptitler (falloidin ve amanitin) içerirler
- Karaciğer hücresinde
RNA polimeraz II enzimini bloke ederler
. Nekroza yol açarlar
- Mantar zehirlenmelerine bağlı ölümlerin
%90’ı bu mantarla bağlıdır
- Ağır karaciğer ve böbrek yetmezliği yaparlar
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (9)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
- Zehirlenme klinik yönden 3 döneme ayrılır
A) Başlangıç dönemi (8-12 saat sonra çıkar)
- Kusma, şiddetli diyare, karın krampı
- Dehidratasyon
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (10)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
B) İkinci dönem (asemptomatik dönem)
- Mantar yenildikten 24-48 saat sonra
belirtiler kaybolur ve iyileşir
- 2-6 gün sürer
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (11)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
C) Üçüncü dönem
- Karaciğer nekrozu, sarılık, ensefalopati,
koagülopati ve hipoglisemi görülür
- Hasta akut karaciğer yetmezliği ve
akut böbrek yetmezliğinden ölür
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (12)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
- Tedavi
. Antidot yoktur !
. Toksinin GİS’ten uzaklaştırılması
(Mide yıkanır; 50 g aktif kömür kullanılır)
. Toksinin kan ve dokulardan uzaklaştırılması
. Toksinin enterohepatik dolanımının
önlenmesi
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (13)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
- Tedavi
. Sıvı-elektrolit replasmanı, alkaloz tedavisi
(Özellikle %10’luk dekstroz)
. Karaciğer ve diğer dokuların korunması
. Ensefalopati, koagülopati ve
akut böbrek yetmezliğinin düzeltilmesi
. Karaciğer transplantasyonu
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (14)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
1) Amanita Phalloides, A. Verna, A. Virosa ve
diğer Galerina grubu mantarlar
- Tedavi
. Kristalize penisilin G (300.000 – 1.000.000 U/kg/gün i.v.)
. Silibinin (20 mg/kg/gün i.v.)
. Tioktik asit (-lipoik asit) (4x200 mg i.v.)
. Deksametazon (20-40 mg i.v.)
. K1 vitamini (20-40 mg i.v.)
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (14A)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (14B)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (14C)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (14D)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (15)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
2) Cortinarus grubu mantarlar
- Latent periyod 3-17 gün
- Zehirlenme fatal
. Nefrotoksik etki
. Orelin ve orelanin’e bağlıdır
- Destekleyici tedavi yapılır
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (15A)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (15B)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (16)
* Geç Başlayan Mantar Zehirlenmeleri…
3) Gyromitra türü mantarlar
- İçerdikleri monometiltetrahidrazin’e bağlıdır
- Hepatotoksik
- Doğu Avrupa ülkelerinde sıktır
. Ölümlerin 1/3’ü bu tiplerden kaynaklanır
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (16A)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (16B)

* Geç
Başlayan
Mantar
Zehirlenmeleri…
 MANTAR ZEHİRLENMELERİ (17)
* Hipersensitiviteye
Neden Olan
Mantar
Zehirlenmeleri…
- Paxillus
Sendromuna
yol açar
. Paxillus
involutus
adlı mantarla
ilişkilidir
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (1)
* Olgu 1…
- 55 yaşında, erkek, ilkokul mezunu, emekli
- Halüsinasyon görme, yüzde kızarıklık ve ısı artışı,
az idrara çıkma yakınmaları ile acil servise
başvuruyor
- Hemoroide iyi geldiğini duyduğu bir bitkinin
tohumlarından 10-15 adet yuttuğunu söylüyor
- Belirti ve bulgulardan
zehirlenme düşünüyorsunuz
. Tohumlarını yuttuğu bitkinin adı nedir?
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (1A)

* Olgu 1…
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (1B)

* Olgu 1…
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (2)
* Olgu 1…
- Antikolinerjik toksidrom
- Datura stramonium bitkisi
. Tatula
. Tatala
. Domuz pitiri
. Dikenli otu
. Şeytan elması
. Boru otu
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (3)
* Olgu 1…
- Tohumlarının iyi geldiği inancı…
. Akne
. Egzema
. Hemoroid
- Yapraklarından yapılan sigaraya inanç…
. Astım
. Bronşit
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (4)
* Olgu 1 / Datura stramonium…
- Antikolinerjik bulgular oluşturur
. Santral ve periferik asetilkolin reseptör blokajı
- Toksik doz değişken
. Çocuklar ve adölesanlar daha duyarlı gibi
(Birkaç tohum bile toksik olabilir !)
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (5)
* Olgu 1 / Datura stramonium…
- Hafif zehirlenmelerde
. Midriyazis, flushing, ateş, ağız kuruluğu,
barsak seslerinde azalma, bulantı, kusma,
taşikardi, orta derecede hipertansiyon
- Orta şiddette zehirlenmelerde
. Ajitasyon, konfüzyon, hallüsinasyon
- Şiddetli zehirlenmelerde
. Hipertermi, deliryum, halüsinasyon, ajitasyon
. Rabdomiyoliz, böbrek yetmezliği, koma
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (6)
* Olgu 1 / Datura stramonium / Zehirlenme Tedavisi…
- Mideye aktif kömür uygulanır
- Fizostigmin antidottur
- Vital bulgular ve bilinç düzeyi izlenir
- Uzamış ajitasyon nöbet lehinedir
. CPK, BFT incelemesi yapılır
- Orta ve şiddetli zehirlenmelerde EKG izlemi
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (7)
* Olgu 2…
- 60 yaşında, erkek hasta
- Yaklaşık 2 saat önce başlayan baş dönmesi ve
halsizlik yakınmalarıyla acil servise geliyor
- Fizik bakısında bilinci açık, genel durumu iyi,
TA 70/50mm/Hg, nabız: 55/dk, solunum 14/dk,
ateş 36,6 oC, diğer bulguları olağan
- EKG’de Mobitz tip 1 blok var
- Öyküde 1 hafta öncesinde Rize ziyareti var
. Hediyelik bir yiyecek aldığını öğreniyorsunuz !
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (8)
* Olgu 2 / Grayanotoksin…
- Deli bal (mad honey) zehirlenmesi
. Grayanotoksin
- Rhododendron (Zifin / Komar) bitkisinin balı
- Hipotansiyon, bradikardi
- Bilinç kaybı, nöbet, koma oluşturur
- Semptomatik tedavi çoğu kez yeterlidir
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (8A)
* Olgu 2 / Grayanotoksin…
- Rhododendron (Zifin / Komar) bitkisi
 BİTKİ ZEHİRLENMELERİ (9)

Bitkiler ve bitkisel ürünlerle tedaviye, dünyada ve ülkemizde

yaygın olarak kullanılması, bilinenin tersine sağlığa zararlı
olabilmesi nedeniyle sağlık çalışanları zehirlenme ve etkileşme
bağlamında özellikle dikkat etmelidir!