01 / / 12 / / 2023

TIRANA
KËNGË DHE VALLE TRADICIONALE NË DITËN E VERËS

KËNGËT PËR
DITËN E VERËS
MISHEL MILO

Dita e verës është festa e parë në stinën e

pranverës. Dita e verës bie më 14 mars sipas
kalendarit të ri ose më 1 mars sipas kalendarit
të vjetër. Gjithe njerezit, po sidomos femijet
dalin neper fusha ku kendojne, lozin valle,
mbledhin lule; djemte mbledhin dhe dellinja.
Lulet vajzat i vene neper vrimat e murit, neper
dritaret e neper portat.
Gjatë natës dhe Ditën e Verës këndohen me
pasion të veçantë këngët e mjeshtrit të muzikës 1. Vallen e luajnë fëmijët rreth zjarrit, në rreth të
popullore qytetare Isuf Myzyrit. Kënge të tilla
si ; “Një lulishte me trëndafila”, “Ç’u
dëshiruesh me të pa”, “Ma mirë n’pyll se sa
n’qytet, “Si bilbili në pranverë” etj., këndohen
jo vetëm nga elbasanasit, por në mbarë trojet
shqiptare.
Disa kenge per Diten e Veres ne trojet tona:
..Shpat-Elbasan..
Lumja ti moj lulevere
Qi me ke nanen topsheqere
Kur te con te ledhaton
Tyj qafen moj te drejton
Mjera ti moj manushaqe
Qi me ke njerken si farmaqe
Kur te con moj te dermon
Tyj qafen moj te shtrembnon
***
Ju moj lule gjithsa jinni
Te pare cin kini?…
E para lulkaceza
E dyta manushaqeja
E treta lulvereja
E katerta trendelina
E pesta trandafili
***
Dita e Verës, këngët, vallet, lojërat mbushin sheshet e qyteteve
VALLET NË DITËN E VERËS
5. Të gjitha vajzat mbajnë në duar nga një
mbyllur. Motivi bazë koreografik është hapi shportë të vogël të punuar me lesh. Kjo është
zhvendosës dhe i vzahdueshëm në formë shporta e dhuratave në ditët rituale. Në zonën
ecjeje me pak hedhje dhe me ngritje të lindore të Shqipërisë ka qenë traditë që në
dukshme të këmbës së lirë në ajër. Më pas festat rituale, veçanërisht në atë të Ditës së
fëmijët e kapërcejnë zjarrin me motivin e Verës, vajzat të dilnin shtëpi më shtëpi duke
hedhjes apo kapërcimit në ajër, moment gjatë kërcyer dhe kënduar. Zonjat e shtëpive ku ato
të cilit ndërrohen edhe këmbët. shkonin, si shpërblim për këngën e tyre dhe
2. Burrat në formë gjysmërrethi, me fytyrë kah me qëllim që t’u shkonte mirë dhe e begatë
zjarri, valvisin duart, veprim që shoqëron stina, u jepnin dhurata: vezë të ziera, kuleçë,
tymin e zjarit, dhe shoqërohet me vargjet fruta etj. Këto dhurata futeshin në këtë shportë
përkatëse për tymin: “Tym tym shko përpjetë / leshi.
Ngjitu lart gjer në ret”, ata tregojnë me duar në 6. Interes të veçantë paraqet, përdorimi i
drejtim të qiellit duke kryer një valëvitje të fjongove. Ai ndeshet në disa zona të vendit.
lehtë dhe të çorientuar si vetë drejtimi i tymit. Vallja ekzekutohet nga një grup vajzash, të
3. Në fshatin Bujan të Tropojës, përveç vendosura në rreth të mbyllur, në qendër të të
kapërcimeve të zjarrit nga djemtë, ndeshim cilit kanë solisten. Të gjitha vajzat kanë në
edhe motivin e fjongove, si dhe shoqërimin me dorë njërin cep të një fjongoje ose rripi me një
ritmin e gurëve, shkopinjve, dhe tingujt e ngjyrë të caktuar. Cepin tjetër e mban vazja që
zileve. është në qendër të rrethit. Kjo e fundit dorën
4. Në Nivicë të tepelenës, fëmijë nga 5 deri 12 që mban cepet e të gjitha fjongove e mba të
vjeç, në dy rrathë të mbyllur me motivin ngritur lart. Krijohet kështu një figurë
koregrafik të ecjes me hedhje, ku hapi bazë, piramidë, rreth të cilës rrotullohet me kërcim
përpara se të mbështetet në tokë, qëndron rrethi i vajzave. Si qendër e rrethit normalisht
paksa në ajër, me drejtim lëvizjeje nga e shërben edhe trungu i një peme. Një tip të tillë
djathta e rrethit. Vargjet shoqëruese janë: valleje e ndeshim sidomos në delvinë. “Në
“Vajzuria, Djaluria, / Dilni, dilni nga shtëpia / festat e karnavaleve të qytetit të Delvinës sazet
Kapuni dor për dorë / Tundni zile e këmborë. popullore luanin vallen e bukur të gajtanaqit.
Kjo valle kërcehet rreth një peme: nga kreu i
valles kordele shumë ngjyrëshe që mbaheshin
nga vargu i vallatrëve që alternoheshin rreth e
qark”.