Konferenca e Ambasadoreve – 17 dhjetor

1912, Londer. U diskutua statusi politik i

Shqiperise dhe percaktimi i kufijve te saj.
Shqiperise nuk iu njoh pavaresia, qeveria e
Vlores dhe teresia territorial. 22 mars 1913 u
morr vendimi per kufijte verior dhe verilindor.
U moren Kosova, Dibra, Gostivari, Tetova etj.
Nderkohe Mali i Zi mundohej te merrte
Shkodren. 21 prill 1913 Aleanca Ballkanike
vendosi se nuk do te krijohej shteti etnik
shqiptar, por nje Shqiperi autonome me nje
territor te vogel. 30 maj 1913 nenshkrimi i
Traktatit te Paqes qe trajtoi rregullimet
territorial qe dilnin nga Lufta 1 Ballkanike. 29
korrik 1913 u morren vendimet perfundimtare
per statusin politik te Shqiperise dhe u
caktuan kufijte. 11 gusht 1913 u moren
vendimet per kufirin jugor, Korca i kaloi
Shqiperise, Cameria dhe Janina i mori Greqia
Pasojat: Aleances Ballkanike nuk iu realizuan
te gjitha planet aneksioniste, Shqiperise nuk iu
realizuan plotesisht aspiratat e tyre kombetare.
Vendimi i konferences se ambasadoreve qe
Shqiperia te shpallej principate autonome nen
kontrollin e KNK, ishte kunder vendimeve te
Kuvendit te Vlores. 10 tetor 1913 erdhi KNK
ne Vlore. Propozuan krijimin e nje banke
shqiptare me kapital te huaj. 22 janar 1914
Ismail Qemali dha doreheqjen
Fuqite e Medha pranuan Vilhelm Vid si princ
te Shqiperise, i propozuar nga Austro-
Hungaria dhe Italia. Ai u vleresua sepse ishte
protestant dhe nuk ishte pjese e asnjeres prej
feve ne Shqiperi, ishte gjerman dhe Gjermania
nuk ishte e perziere ne punet e Shqiperise.
Princ Vidi arriti ne Durres ne 7 mars 1914 dhe
e zgjodhi Durresin si kryeqytet. Ne 17 mars ai
krijoi qeverine e re shqiptare.
10 prill 1914 KNK hartoi dhe miratoi
Statutin Organik te Principates se
Shqiperise, ishte kushtetuta e shtetit te ri
shqiptar. Regjimi i prinvit Vid u zhvillua duke
u bazuar ne kete statut. Ky statut ligjesoi
vendimet e Konf. Amb. qe shpallte vendin si
principate kushtetuese te pavarur dhe te
trashegueshme nen garancine e Fuqive te
Medha. U vendos monarkia. Fuqite e medha
garantonin paprekshmeri te territoreve.
Organi legjislativ ishte Asambleja Kombetare,
pushteti i saj ishte i kufizuar. Gjuha zyrtare
ishte shqipja. Nga ana administrative vendi u
nda ne 7 prefektura, te cilat ndaheshin ne
nenprefektura dhe komuna. Statuti Organik
percaktonte institucionet e larta, perberjen e
forcave te armatosura, institucion. e
administrates civile, institucionet financiare,
drejtesine, arsimin, etj. Njihte pronen private
dhe garantonte ushtrimin elire te veprim.
Ekonomike, shoqerore dhe politike. Sipas
statutit shteti shqiptar detyrohej te mbante
nefuqi traktatet, konventat dhe rregullimet
nderkombetare te Perand. Osmane ne lidhje
me privilegjet qe u kishte njohur te huajve ne
tokat shqiptare.
Kur erdhi princ Vidi ekon. e vendit ishte
shume rende. Ne jug vepronte levizja vorio-
epirote e mbeshtetur nga Greqia, qe mundohej
te shkepushte jugun dhe ta bashkonte me
Greqine. Vidi caktoi kolonelin Tomson per te
larguar forcat greke nga Shqiperia e Jugut. Ne
mars 1914 ai zhvilloi nje bisede me vorio-
epirotet dhe i beri disa leshime, por Qeveria e
Durresit nuk ishte dakort dhe e shkarkoi nga
detyra Tomsonin.
17 maj 1914 KNK nenshkroi Protokollin e
Korfuzit me qeverine vorio-epirote, sipas tij
prefektura e Korces dhe Gjirokastres do te
ishin autonome nga shteti shqiptar. Ky
protokoll ishte ne kundershtim me statutin
organik te Shqiperise. Nenshkrimi i ketij
protokolli solli protesta nga shqiptaret. Ne
Shqiperine e Mesme u ben kryengritje, gr. te
armatosura goditen institucionet e reja
shteterore, sepse kerkonin te qeveriseshin nga
nje princ turk.
Princi Vid nuk kishte mjetet per ta nxjrre
vendin nga gjendja ku ndodhej, qeveria nuk
kishte buxhet per te kryer veprimtarine e saj,
nuk u ngrit banka shqiptare me kaptal te huaj.
Gjendja nderkombetare nuk ishte e favorshme
per shkak te rivalitetit mes Fuqive te Medha.
28 korrik 1914 filloi L.I.B. 3 shtator 1914
Princ Vidi u largua nga Shqiperia.
Blloku qendror: Gjermani, Austro-Hungari
Blloku i Antantes: Angli, France, Rusi
Qeveria e Vidit shpalli asnjanesine dhe
Shqiperia ndenji jashte konfliktit. Vendi u
kthye ne nje fushe beteje dhe u nda ne disa
zona pushtimi ndermjet blloqeve
kundershtare. Greqia dhe Italia shpallen
asnjanesine dhe qendruan per pak kohe jashte
luftes. Greqia pushtoi Korcen dhe
Gjirokastren ne vjeshte 1914. Italia zbarkoi
me nje mision sanitar ne Vlore dhe e pushtoi
ate ne dhjetor 1914. Ne 1915 Italia hyri ne
bllokun e Antantes dhe pushtoi pak nga pak
jugun e Shqiperise duke arritur te kufijte e
vitit 1913 dhe perzuri trupat greke. Ne zonen e
tyre te pushtimit italianet organizuan nje
keshill administrative qe u perpoq te merrte
masa si ngritjen e flamurit dhe hapjen e
shkollave ne gjuhen shqipe per te afruar
shqiptaret me italianet.
3 qershor 1917 u shpall nje proklamate ne
Gjirokaster nga administrate italiane e
pushtimit, premtohej uniteti dhe pavaresia e
Shqiperise dhe mbrojtje nga shteti Italian. Ne
qershor 1915, serbet dhe malazezet pushtuan
Shqip. Veriore dhe te mesme deri ne lumen
Shkumbin, duke dale kunder udhezimeve te
fuqive aleate te Antantes. Te vene mes 2
fronteve forcat serbe dhe malazeze u detyruan
te terhiqen. Ne tetor 1916, reparte te ushtrise
francize marshuan nga Greqia dhe pushtuan
Korcen duke zene vendin e pushtuesit grek
dhe u shtrine edhe ne Gore dhe Opar.
Ne 16 prill 1915 Italia vendosi te bashkohej
me Antanten dhe nenshkroi ne Londer nje
Traktat te Fshehte. Sipas tij, italia do te
aneksonte Vloren, ishullin e Sazanit, krahinen
e Vlores, perfshire Tepelenen dhe Himaren ne
jug. U vendos te krijohej nje shtet shqiptar i
cunguar ne Shqiperine e Mesme, qe do te
varej nga Italia. Veriu do te ndahej mes
Serbise dhe Malit te Zi dhe Jugu do ti jepej
Greqise.
1915 shqiptaret filluan te krijonin qendresen
popullore. Krijuan ceta ne te gjithe vendin
dhe komitete te fshehta qe shtuan perpjekjet
per organizimin dhe bashkimin e forcave
atdhetare te vendit. Shqiptaret Brenda dhe
jashte vendit zhvilluan protesta dhe u
perpoqen te krijonin nje komitet kombetar per
te hartuar nje program te perbashket politik te
Levizjes Kombetare. Federata “Vatra” ne
SHBA (1914-1918) perpunoin nje program
politik qe parashikonte 2 detyra kryesore: 1.
Sigurimi i pavaresise dhe ruajtja e territorev
caktuar ne konferencen e Londres, 2.
Rishikimi i kufijve te shtetit te viteve 1913
duke perfshire edhe krahinat me popullsi
shqiptare qe kishin mbetur jashte.
10 dhjetor 1916 autoritetet ushtarake ne zonen
francize pranuan kerkesat per largimin e
administrates se pushtuesve greke. Nenshruan
marreveshje per shpalljen e Krahines
Autonome te Korces. Sipas kesaj kjo krahine
do te administrohej nga shqiptaret nen
mbrojtjen e autoriteteve ushtarake francize.
Gjuha zyrtare – shqip, lejohen shkollat shqip
dhe flamuri shqiptar por do ti ngjitej nje shirit
3ngjyresh francez.
11 nentor 1918 mbaroi L.I.B. U vendos te
thirrej nje kongres kombetar, qe filloi punimet
ne Durres 25 dhjetor 1918. Mbeshteti parimin
e vetvendosjes dhe vendimet e konferences se
londres me nje rishikim te kufijve duke
bashkuar territoret shqiptare. Zgjedh qeverine
e perkoheshme me Turhan Pashe Permetin ne
krye. Nje pleqesi caktoi delegatet qe do te
shkonin ne Konferencen e Paqes ne Paris.