ERGENLİKTE FARKLI

BAĞLAMLAR-2
AKRAN GRUPLARI-
ROMANTİK İLİŞKİLER
 Ergenlikte Akran Grupları
• Ergenlerin akran grupları ile birlikte olma durumu
eskiye oranla günümüz koşulları ile ilgilidir.

• Sanayileşme ve ortaöğretimin yaygınlaşmasından önce

ergenler aileleri ve kardeşleri ile birlikteydiler. Çalışma
hayatının içindeydiler.

• Sanayileşmeden sonra zamanlarının çoğunu okullarda

akranları ile geçirmeye başladılar.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 2

 Ergenlikte Akran Grupları
• Modern toplumda, akran gruplarının ergenlerin
yaşamında daha önceki dönemlere göre daha önemli
bir rol oynadığı bir gerçektir.

• İki tartışma bulunmaktadır:

• 1) Yaşa göre ayrışmanın, gençlerin yetişkinlerden farklı,

hatta onlara karşı olan tutum ve değerler sürdürdükleri
ayrı bir gençlik kültürünün gelişmesine yol açtığını
savunanlar vardır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 3

 Ergenlikte Akran Grupları
• 2) Sanayileşmenin ve modernleşmenin akran
gruplarını daha önemli kıldığını, yetişkinlerin
artık tek başlarına gençleri geleceğe
hazırlayamayacaklarını ve akran gruplarının
ergenlerin yetişkinlik için toplumsallaşmasında
yaşamsal ve gerekli bir role sahip olduğunu
öne sürenler vardır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 4

 Ergenlikte Akran Grupları
• İlk görüşe göre, genç işsizliği, ergen intiharları,
çocuk suçluluğu, madde ve alkol kullanımı ve
evlilik öncesi gebelik gibi sorunlar akran
gruplarının yükselişine ve ergenlerin
yetişkinlerden ayrışmasına bağlanabilir.

• Akran gruplarının modern toplumdaki yükselişi,

gerçekten de bu kadar çok soruna yol açmış
mıdır?

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 5

 Ergenlikte Akran Grupları
• Bu soruya “evet” demek yaygın beklenti bu olsa
da, güç görünmektedir. Yaşa göre ayrışma son
elli yılda artış göstermiş olsa da toplumlarda aynı
dönem boyunca suç ve madde kullanımı gibi
sorunları artırıcı başka faktörler olmuştur.

• Dünya pek çok yönden, büyümek ve mutlu

olmak için geçmişte olduğundan çok daha stresli
bir yerdir!!!

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 6

 Ergenlikte Akran Grupları
• Günümüz ergenleri akranları ile daha fazla vakit
geçirmekle birlikte, akranlarının etkisine
geçmişteki ergenlerden daha açık olup
olmadıkları bilinmemektedir.

• Ergenlerin akran grupları modern toplumda

önemli bir rol oynar hale geldiği için ergenlerin
durumunun daha kötüye gittiğini söylemek
güçtür.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 7

 Ergenlikte Akran Grupları
• Akran baskısı bir gerçektir ama bunu sadece olumsuz
olaylar için düşünmek doğru olmayacaktır. Akran
baskısına yönelik araştırmalar olumlu konularda da
akran baskısı olduğunu göstermektedir.

• Dolayısıyla ergenler birbirlerine, hem olumlu hem

olumsuz etkiler uygularlar. Akran grubunu tek yönlü
olarak ve olumsuz etkiler çerçevesinde tanımlamak
doğru olmayacaktır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 8

 Modern Toplumda Akran
Gruplarının Yeri
• Modernleşme ailenin siyasal, toplumsal ve ekonomik bir
birim olarak önemini değiştirmiş durumdadır.

• Modern toplumda evrensel normlar geçerlidir ve

gençlerin bunları öğrenmeleri beklenir.

• Az sanayileşmiş toplumlarda yetişkinlerin davranış

biçimleri, eş seçimi, yaşanan yer vb. kişinin akrabalarının
kimliğine bağlıdır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 9

 Modern Toplumda Akran
Gruplarının Yeri
• Bu koşullar altında ergenlerin
toplumsallaşmalarını aileleriyle sınırlamak doğru
olmayacaktır.

• Bireylerin evrensel normları öğrenmelerini

gerektiren toplumlarda toplumsallaştırılacak
kişileri yaşa göre bir araya getirmek daha
etkilidir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 10

 Akran Gruplarındaki Değişimler
• Akran grupları ergenlikten önce de var olmasına
karşın, ergenlik yılları boyunca, anlam ve yapısı
değişir:

Dört özel gelişme görülür:

• 1) Ergenlik boyunca bireylerin akranlarıyla

birlikte geçirdikleri sürede artış olur.
Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 11
 Akran Gruplarındaki Değişimler
• 2) Akran grupları çocukluk dönemine göre
yetişkin denetimi olmaksızın daha çok işlevde
bulunurlar.

• 3) Ergenlik boyunca artan bir biçimde

etkileşimde bulunulan akranlar karşı cinsiyetten
arkadaşlardır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 12

 Akran Gruplarındaki Değişimler
• 4) Ergenlikte daha büyük akran toplulukları ya
da geniş arkadaş grupları ortaya çıkar.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 13

 Klik
• Birbirleriyle arkadaş olan ve birbirleriyle düzenli olarak
görüşen küçük ergen gruplarıdır.

• Klikler, sosyal becerilerin ve yakınlığın gelişiminde

önemli bir rol oynarlar.

• Klik üyeleri birbirlerinin davranış ve değerlerini

etkilemelerine karşın, araştırmalar ergenlerin
arkadaşlıklarını benzerlik temelinde başlattıklarını
göstermektedir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 14

 Klik Oluşumunun Belirleyicileri
Klik Üyeleri Arasındaki Benzerlik
• Ergenlerin klikleri, tipik biçimde aynı yaştan, aynı ırktan,
aynı sosyo-ekonomik yapıdan ve özellikle erken ve orta
ergenlikte aynı cinsiyetten kişilerden oluşur.

• Yaşa göre bölünme

• Cinsiyete göre bölünme
• Toplumsal sınıf bölünmesi
• Irka göre bölünme

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 15

 Klik Oluşumunun Belirleyicileri
Arkadaşlar Arasında Ortak İlgiler
• Okula karşı yönelim
• Ergen kültürüne karşı yönelim
• Anti-sosyal etkinliklere katılma

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 16

 Akran Gruplarında Popülerlik ve
Reddedilme
• Bir klik ya da akran grubu içerisinde, hangi ergenlerin
popüler, hangilerinin sevilmeyen kişiler olacaklarını ne
belirler?

• Bir ergenin , ergenlik dönemindeki popülerliğinin temel

belirleyicisi onun sosyal becerileridir. Başkalarının
gereksinimlerini algılama ve karşılama, kendine güven,
arkadaşça, neşeli, iyi huylu, esprili ve zekidirler.

• Popülerliğin birçok belirleyicisi, farklı kültürlerde aynı

olmakla birlikte, bazıları değişebilir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 17

 Akran Gruplarında Popülerlik ve
Reddedilme
• Popülerliğin bazı bedelleri olmasına rağmen, popüler
olmanın avantajları genellikle dezavantajlarından çok
daha ağır basar.

• Popüler ergenler, daha az popüler yaşıtlarıyla

karşılaştırıldıklarında, daha fazla yakın ve samimi
arkadaşlıklara sahip olma, akranlarla birlikte sosyal
etkinliklere ve ders dışı etkinliklere daha fazla katılma ve
sosyal olarak daha fazla tanınma eğilimi gösterirler.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 18

 Popüler Olmayanlar
• Sosyal bilimciler popüler olmayan ya da
sevilmeyen ergenleri üç türe ayırmanın önemli
olduğunu göstermişlerdir:

• Saldırganlar
• Çekingenler
• Saldırgan-çekingenler

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 19

 Popüler Olmayanlar
• Saldırganlar, diğer öğrencilerle kavga çıkarma eğilimindedirler,
anti-sosyal etkinliklere girmeye daha yatkındırlar ve sıklıkla
zorbalık olaylarında yer alırlar.

• Çekingenler, utangaç, sıkılgan ve ketlenmişlerdir ve zorbalık

olaylarının daha çok kurbanı olma eğilimindedirler.

• Saldırgan-çekingenler, diğer saldırgan ergenler gibi,

saldırganlıklarını denetlemede sorun yaşarlar ancak diğer
çekingen çocuklar gibi de ergenlerle arkadaşlık başlatma
konusunda gergin olurlar.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 20

 Saldırgan Olanlar
• Saldırgan çocukların akran ilişkileriyle ilgili
birçok araştırma ya fiziksel ya da sözel olarak
saldırganlık açık saldırganlık gösterenler üzerine
yoğunlaşmıştır.

• Bu araştırmalar, reddedilen erkekler çocuklar

üzerine kız çocuklardan daha fazla odaklanmıştır
çünkü erkekler kızlardan daha fazla açık
saldırganlık göstermektedirler.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 21

 Saldırgan Olanlar
• Bazı araştırmalar ise, kızların da akranlarına saldırganca
davrandıklarını, ancak saldırganlıklarının ifade biçiminin
fiziksel olmak yerine çoğunlukla toplumsal olduğunu
göstermektedir.

• Kızlarda özellikle ilişkisel saldırganlık daha fazla

kullanılmaktadır.

• Bu saldırganlık, diğer ergenlere, toplumsal konumlarının

ve ilişkilerinin kasıtlı manipülasyonu yoluyla zarar
vermeyi amaçlamaktadır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 22

 Popüler Olmayanlar
• Popüler olmamanın ergenlerin ruh sağlığı ve
psikolojik gelişimi için olumsuz sonuçları vardır-
akranlar tarafından reddedilme depresyon,
davranış sorunları ve akademik zorluklar
yaşamayla ilişkilidir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 23

 Popüler Olmayanlar
• Araştırmalar, akran tarafından reddedilmenin özel sonuçlarının,
reddedilmiş gençlerin saldırgan olanları ile çekingen olanlarında
farklılık gösterebildiğini ortaya koymaktadır.

• Reddedilmiş saldırgan çocuklar, uyum sorunları ve anti-sosyal

etkinliklere katılma riski taşırlar.

• Reddedilmiş içedönük çocuklar kendilerini yalnız hissetme

eğilimindedirler ve düşük benlik saygısı, depresyon ve düşük
toplumsal yetkinlik riski altındadırlar.

• Hem saldırgan hem içedönük olan ergenler, bütün ergenler

içinde en çok risk altında olanlardır.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 24

 Müdahale Programları
• Popüler olmayan ergenlere yardım edilebilir mi?

• Popüler olmayan ergenlerin toplumsal becerilerini geliştirmek

amacıyla çeşitli müdahale programları deneylerle sınanmaktadır.

• Bu toplumsal yetkinlik eğitim programları üç strateji üzerine

yoğunlaşmıştır: Kendini ifade etme, başkalarına kendileri
hakkında soru sorma ve liderlik.

• Bu toplumsal beceri programlarının ergenlerin akranlarıyla

anlaşma becerilerini geliştirdiği görülmüştür.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 25

 Müdahale Programları
• İkinci bir yaklaşım, popüler olmayan ergenlerin
psikologların denetimi altında popüler olanlarla
birlikte grup etkinliklerine katılmalarını
sağlamaktır.

• Bunun gibi programların ergenlerin benlik

kavramlarını ve başkaları tarafından kabulünü
geliştirdiği gösterilmiştir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 26

 Müdahale Programları
• Bazı toplumsal yetkinlik programları da davranışsal ve
bilişsel yeteneklerin (sosyal problem çözmeyi de
içerecek biçimde) bileşimi üzerine odaklanmaktadır.

• Ergenlere, sorunun ne olduğuna karar vermek,

hedeflerinin ne olduğunu belirlemek ve bu hedefe
ulaşmak için olumlu yaklaşımlar üzerinde düşünmek ve
tepki vermeden önce sakinleşmeleri ve düşünmeleri
öğretilmektedir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 27

 Romantik İlişkiler
• Daha fazla romantik ilişki deneyimi yaşayan 10.
sınıf öğrencileri daha fazla sosyal kabul, arkadaş
yetkinliği ve romantik yetkinlik elde ettiklerini
belirtmişlerdir; ancak daha fazla romantik
deneyim ayrıca, yüksek düzeyde madde
kullanımı, suç işleme ve cinsel davranışla
ilişkilendirilmiştir (Furman, Low ve Ho, 2009).

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 28

 Romantik İlişkiler
• Kız ergenlerin sıklıkla flört yaşaması, depresif
belirtiler ve duygusal ebeveyn yoksunluğu ile
ilişkilendirilmiştir (Steinberg ve Davilla, 2009).

• Kız ergenler arasında kendinden büyük bir

partnere sahip olma, erkek ergenlere oranla,
depresif belirtilerle ve madde kullanımında
artışla ilişkili bulunmuştur (Hydon ve Halpern,
2010).
Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 29
 Romantik İlişkiler
• Sapkın romantik partnerleri olan ergenlerin, pro-
sosyal partnerleri olan ergenlere oranla suç
işleme olasılıkları daha fazladır (Lonardo ve
diğerleri, 2009).

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 30

 Romantik Aşk ve Oluşumu
• Tutkulu aşk veya eros olarak da adlandırılan
romantik aşk, güçlü cinsellik ve tutku
bileşenlerine sahiptir.

• Romantik aşk ergen aşklarının birçoğunu

tanımlar ve romantik aşk üniversite öğrencileri
için de son derece önemlidir.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 31

 Romantik İlişkiler
• Aşkın diğer türü arkadaşça aşk olarak da
adlandırılan şefkatli aşktır. Bu tür aşk bireyler
başka birini yanında istediğinde ve onun için
derin, sevecen bir şefkat hissettiğinde olur.

• Arkadaşça aşkın ergen aşkından çok yetişkin

aşkını nitelendirdiğine ve aşkın ilk aşamalarının
sonraki aşamalarından daha fazla romantik
içerikleri olduğuna ilişkin güçlü bir inanç vardır
(Berscheid, 2010). Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 32
Bağlanma Tarzı – Romantik İlişki
• Ergenlerde flört ilişkisini anlamak için aile
üyeleri ve arkadaşların ergen ya da beliren
yetişkinlerin flört ilişkisi oluşturmasına nasıl
katkıda bulunduklarını bilmemiz gerekmektedir.

• Bağlanma geçmişi, ergen ve beliren yetişkinlikte

ortaya çıkan çift ilişkisiyle bağlantılıdır (Sroufe ve
diğ. 2005; 2010).

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 33

Bağlanma Tarzı – Romantik İlişki
• Örneğin, bebeklik dönemindeki bakıcısına
kaygılı bağlanan bebeklerin güvenli bağlanan
bebeklere göre ergenlikte olumlu romantik ilişki
geliştirebilme olasılıkları daha azdır.

• Güvenli bağlanma öyküsü olan ergenler,

duygularını daha iyi kontrol ederek, romantik
ilişkide kendilerini daha rahat açabilirler.

Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 34

Bağlanma Tarzı – Romantik İlişki
• Ebeveynlerine güvenli bağlanan ergenlerin
romantik ilişkilerine yaklaşımında yakınlık,
sıcaklık ve samimiyet beklentileri olasıdır.
• Ebeveynlerine kayıtsız-kaçıngan bağlanan
ergenlerin romantik partnerlerini sorumsuz ve
ulaşılmaz olarak değerlendirmeleri daha olasıdır.
• Ebeveynlerine saplantılı/kaygılı bağlanan
ergenlerin romantik ilişkilerinde samimiyet ve
yakınlıkla ilgili kırılgan ve tahammülsüz olmaları
olasıdır. Dr. Tuzgöl Dost, PDE 201.01 35
 BAĞLANMA TARZLARI
• 1. Çocukluk Dönemi Bağlanma Tarzları

• 2. Yetişkin Bağlanma Tarzları

Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma

36 Kuramı
 Çocukluk Dönemi Bağlanma
Tarzları
• 1. Güvenli Bağlanma

• Annenin çocuğuyla yakın, kabul edici, işbirliğine

yakın, ulaşılabilir olmasıyla gelişen bağlanma
şeklidir.

Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma

37 Kuramı
 Çocukluk Dönemi Bağlanma
Tarzları
• 2. Kaygılı - Kararsız Bağlanma

• Annenin çocuğun ihtiyaçlarına

karşı genel olarak tutarsız, soğuk
ve aşırı müdahaleci olduğu ve
çocuğun gereksinimlerine yeterince karşılık vermediği
bağlanma şeklidir.

• Bu çocukların anneleri, diğer gruplardaki

çocukların annelerine göre daha depresif ve
kaygılıdır.

Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma

38 Kuramı
 Çocukluk Dönemi Bağlanma
Tarzları
• 3. Kaçınan Bağlanma

Annenin çocukla fiziksel temas

kurmaktan kaçınması ve çocuğa
karşı düşmanca, reddedici ve ihmalkâr
tavırlar sergilemesi sonucu
oluşan bağlanma şeklidir.

Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma

39 Kuramı
 2. Yetişkin Bağlanma Tarzları

1)Güvenli Bağlanma

2)Saplantılı Bağlanma

3)Korkulu Bağlanma

4)Kayıtsız Bağlanma

Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma

40 Kuramı
 Kişinin Kendi Hakkında Düşünceleri

Olumlu Olumsuz
1)Güvenli bağlanma 2)Saplantılı bağlanma

Olumlu Yakın ilişkilere değer Onay kazanmak

verirler, yakın ilişki önemli, başkalarını
Kurma konusunda zihinde idealize etme,
rahat ve özerk karşı tarafa bağımlı,
duygular abartılı
Kişinin Başkaları
Hakkında
Düşünceleri 3)Kayıtsız bağlanma 4)Korkulu bağlanma

Bağımsızlığına düşkün, Yakınlıktan korkan,

yakınlığa karşı sosyal açıdan kaçınan,
Olumsuz
Kayıtsız, ilişki Kendine de başkasına
gereksinimini da güvenmeyen
reddeder
Dr. Tuzgöl Dost, Bağlanma
41 Kuramı
41