MKU.

Ziraat Fakültesi Zootekni Bölümü

Arı Ailesinde Yaşam Düzeni ve İşbölümü

Doç.Dr. Aziz GÜL

 Arı Ailesinin Yaşama Düzeni
Bal arıları koloni adı verilen topluluklar halinde yaşayan
sosyal böceklerdir.

Bu arı kolonisi, anaarı, işçi arı ve erkek arıdan oluşur. Arı

kolonisi, kuralları çok sıkı olan bir sosyal düzen içinde birlikte
yaşar.

Hiçbir arı bu koloniden ayrı olarak hayatını devam ettiremez.

Arı kolonilerinin her birinde sadece bir ana arı bulunur ve bu
ana arı diğer dişilere göre daha büyüktür. Temel görevi ise
yumurtlamaktır.
 Kolonideki Bireyler

Ana arı İşçi Arı Erkek Arı

Kolonideki Bireylerin oranları
Koloni bireylerinin gelişim evreleri

1. Yumurta

2. Larva

3. Pupa

4. Ergin
Koloni bireylerinin gelişim evreleri

1. Yumurta
Yumurta devresi Ana arının yumurta yumurtlayacağı
petek gözleri önce işçi arılar tarafından kontrol
edilerek temizlenir. Ana arı bu gözleri yumurtlamadan
önce bir kez de kendisi kontrol eder ve gözün çapına
göre döllenmiş veya döllenmemiş yumurta yumurtlar.
Bal arısı yumurtası, ortalama 1.5 mm uzunluğunda,
beyaz renkli ve sosis şeklindedir. Ana arı yumurtayı
yumurtladığı ilk gün yumurta çekirdeği bölünerek
çoğalmaya başlar. Üç günlük yumurta döneminde
embriyonik gelişim tamamlanır ve 3. gün sonunda
yumurtanın salgıladığı bir sıvı sayesinde kabuğu
eriyerek larva açığa çıkar ve larva dönemi başlar.
Koloni bireylerinin gelişim evreleri

2. Larva
Arı larvası, ayakları, gözleri, anteni, kanatları, iğnesi olmayan ve
birçok iç organı tam gelişmemiş ancak vücudun içini dolduran çok
iyi gelişmiş bir sindirim sistemine sahip beyaz renkli bir
kurtçuktur. Larva dönemi ergin hale gelmeden önceki tek
beslenme dönemidir.
Bu dönem, kolonideki ana, işçi ve erkek arı bireylerine göre
değişmekle birlikte genelde 6 günlük bir süreyi kapsar. Larvalar ilk
üç gün işçi arıların salgıladıkları yavru sütü ile beslenirler. Daha
sonraları yavru gıdasına nektar ve polen ilave edilerek pupa
dönemine kadar besleme devam eder.
Arı larvasının beslenmesi, iki ayrı aşamada ve farklı beslenme
şekliyle gerçekleşir. Genç larvalar ilk 3 günlük sürede
ihtiyaçlarından çok daha fazla miktarda yavru sütü ile donatılırlar.
Yaşlı larvalara ise gereksinim duyduklarında ve azar azar besin
sunulur. Ancak ana arı olacak larva bu aşamada özel olarak kendisi
için üretilen arı sütü ile beslenir ve bu sayede kendine özgü
özellikleri kazanır.
Pupa aşamasına gelen işçi arı larva ağırlığı 140 mg, ana ve erkek
arı larvaları ise sırasıyla ortalama 250 ve 346 mg ağırlığa
ulaşırlar.
6 günlük larva döneminde 5 kez gömlek değiştiren larva pupa
haline gelir.
Larva
Larva ve Pupa
Koloni bireylerinin gelişim evreleri

3. Pupa
Larva, fizyolojik ve morfolojik yönden ergin arıdan önemli
farklılıklar gösterir. Pupa dönemi ise larva dönemi ile ergin
dönem arasındaki bir geçiş evresidir. Metamorfozanın bu
aşamasında kanatlar hariç baş, gözler, anten, ağız parçaları,
thorax, bacaklar ve abdomen gelişerek ergin bireydeki yapıyı
ulaşır. Bu dönem bireylerde anatomik yapının oluştuğu
dönemdir. İşçi pupası 21. günde ağız parçaları, antenler,
bacaklar ve kanatlar serbest hale geçer ve pupa ergin arıya
dönüşür. Ergin hale gelmek için yavru petek gözünü
mandibleleri ile deler ve petek gözünden çıkış sağlar. Ergin
hale gelen arı bir süre kanatlarını kullanamaz. Vücudunu
kurutur ve çalışma faaliyetlerine başlar
Pupa
Pupa
İşçi Arı
Pupası

Erkek Arı Pupası

 Ana arı
yüksükleri
Ana arı yetiştirilmesi süreci
Koloni bireylerinin gelişim evreleri

4. Ergin
Arılarda Gelişme Evreleri
 Bireylerin bu evrelerdeki kuluçka süreleri
Larva Ortalama
Bireyler Yumurta Arı Sütü Bal+Polen Pupa Toplam Yaşam süreci

Ana Arı 3 6 7 16 0-7 yıl

İşçi Arı 3 3 3 12 21 40 gün
Erkek Arı 3 3 3 15 24 60 gün

 Ana arı ile işçi arı genetik olarak aynı yapıya sahip döllü (2n: 32)
yumurtalardan gelişir.
 Larva dönemindeki beslenme şekline göre bireyler meydana gelir.
 Erkek arı ise dölsüz (n:16) yumurtalardan meydana gelir.
 Larva Ortalama
Bireyler Yumurta Arı Sütü Bal+Polen Pupa Toplam Yaşam süreci

Ana Arı 3 6 7 16 0-7 yıl

İşçi Arı 3 3 3 12 21 40 gün
Erkek Arı 3 3 3 15 24 60 gün

Ana Arının Gelişme Süreci

 İşçi Arının Gelişme Süreci
Larva Ortalama
Bireyler Yumurta Arı Sütü Bal+Polen Pupa Toplam Yaşam süreci
Ana Arı 3 6 7 16 0-7 yıl
İşçi Arı 3 3 3 12 21 40 gün
Erkek Arı 3 3 3 15 24 60 gün
Erkek Arının Gelişme Süreci
Larva Ortalama
Bireyler Yumurta Arı Sütü Bal+Polen Pupa Toplam Yaşam süreci

Ana Arı 3 6 7 16 0-7 yıl

İşçi Arı 3 3 3 12 21 40 gün
Erkek Arı 3 3 3 15 24 60 gün
Kolonideki Bireylerin Görevleri
ve
İş bölümü
 Ana Arı

Normal şartlarda her arı kolonisinde bir ana arı bulunur.

Koloninin tümünün anasıdır.
Döllü yumurtalardan gelişir (2n:diploid)
Koloninin geleceği ana arıya bağlıdır
Kolonide hem ana hem de babası rolü oynamaktadır.
 Ana Arı
 Ana arı ince uzun bir yapıya sahiptir. Diğer arılara göre rengi daha
açık ve boyu diğer arılardan daha uzundur. Özellikle yumurtlama
devresinde karnı daha uzar ve genişler. Kanatları uzundur ancak
kendi vücuduna oranla kısadır.
 Ana arının karnının son kısmında iğne ve buna bağlı zehir kesesi
vardır. Ana arının iğnesindeki çentikler işçi arının iğnesindekilere
göre sayıca daha az ve küçüktür. Ana arı iğnesini kovandaki rakip
ana arılara ve ana arı memelerine karşı kullanılır.
 Ana Arı
 Ana arı feromon adı verilen bazı kimyasal bileşikler salgılar.
İşçi arıları etrafına çeker, kolonide birlik ve düzeni sağlar.
 Ana arı kovan içi ve kovan dışı şartlar müsait olduğunda günde
2000-3000 yumurta bırakır. Bu sayı ortalama 1500-2000'dir.
 Ana arı peteklerdeki gözün durumuna göre yumurta bırakır. Dar
olan işçi arı gözlerine döllü yumurta, geniş olan erkek arı
gözlerine dölsüz yumurta bırakır.
 Yapılan çalışmalarda 9 oxo-deconoic asit ve 9 hydroxy- 2
Deconoic asit olmak üzere iki farklı feromon tanımlanmıştır.
Ana arının mandibular bezlerinden salgılanan bu feromonlar işçi
arıların yumurtalıklarının gelişmesini ve kolonide yeni bir ana
yetiştirilmesini önler.
 Her koloninin kendine has kokusu vardır. Bu koku feromona
has değildir. Her ana arının salgıladığı feromen aynıdır.
 Ana Arı

 Ana arı feromonları dölsüz ana arıların çiftleşme uçuşu

sırasında çiftleşme feromonu olarak görev yaparlar.
 Ana arının ömrü 3-5 yıl olmakla beraber 7 yılda yaşar. En
verimli çağı ilk bir iki yıldır. İkinci yıldan sonra ana arıların
yumurta verimleri ve döllü yumurta oranı gederek azalır.
 Teknik arıcılıkta sağlıklı genç ve verimli ana arılarla çalışmak
esastır.
 Ana arılar göçer arıcılıkla her yıl sabit sabit arıcılıkta 2 yılda bir
değiştirilmelidir.
 Ana arı çiftleşmeden önce 200-220 mg ağırlığında, çiftleştikten
sonra 400 mg ağırlığındadır. Ana arı yaşamı boyunca genç işçi
arılarca arı sütü ile beslenir. Kendi kendine beslenmez.
 Ana arının nasanof bezi ile balmumu, yavru gıdası salgılayan
bezleri, polen sepetlikleri yoktur. Yani su, polen, propolis ve
nektar seferine çıkmaz. Bal, mumu ve arı sütü üretmezler.
 Dili (hortumu) nektar toplamaya elverişli değildir.
 İşçi Arı

Kolonide vücut yapısı en küçük bireylerdir.

 Koloninin gücü sahip olduğu işçi arı ile belirlenir.
 Bir kolonide sayıları 60-80 bin arasında değişir
 Yumurtlama hariç kovandaki bütün işleri yaparlar
 İşçi Arı
İşçi arılar, arı kolonisinin en kalabalık grubunu meydana
getirirler. Mevsimine göre sayıları 10.000 ile 100.000 arasında
değişir. İşçi arı cinsiyet olarak dişidir. Fakat yumurtlama gibi bir
fonksiyonu yerine getirmez.
Arı kolonisinin aktif olduğu ilkbahar ve yaz günlerinde bir işçi
arının ortalama ömrü 35-40 gündür. Daha çok kovan içinde geçen
kış mevsiminde 4-5 aya çıkar.
İşçi Arı
 İşçi arıların yaşlara göre kovan içi işleri

0 - 3. Petek gözlerini temizlemek.

3 - 6. Yaşlı larvaları beslemek.
6 - 12. Arı sütü salgılama ve genç larvaları besleme
12-18. Balmumu salgılayarak petek gözleri inşa etmek
18-21. Kovan önünde bekçilik yaparak koloniyi dış etki ve
zararlılardan korumak
21- …. Ölene kadar bal, polen, su ve propolis toplamak
Bu görevler dışında;
 İçeride ölen arıları dışarı atmak,
 Yavruların üşümesini engellemek için kovan içi ısısını sabit
tutmak,
 Petek gözlerini temizlemek,
 Balın kıvamına gelip olgunlaşması için gereken önlemleri
almak,
 Bal doldurulmuş olan petek hücresinin üzerini sırlamak,
Özellikle sıcak olan günlerde kovan içi ısısını ve nem
dengesini sağlamak için kovan girişinde kanat çırparak hava
sirkülasyonu sağlamak.
 Ana arıyı beslemek ve ona yardımcılık yapmak,
 Kovan içindeki çatlakları ve gerektiğinde kovan
girişini propolis ile kapatmak gibi işleri de yaparlar.
İşçi Arıların Kovan İçi Görevleri
1. Yavruların bakımı
Ana arı yumurtlama yeteneği çok yüksek olan bir birey olmasına
karşın annelik içgüdüsü yoktur. Yumurtlamış olduğu
yumurtalardan çıkan larvalar işçi arılar tarafından beslenir. İşçi
arılar kovandaki binlerce işçi arılar için gerekli nemi, besini
sağlarlar.
İşçi Arıların Kovan İçi Görevleri

2. Mum salgılama ve Petek Örme

Mum salgılama ve petek örme 12-18 günlük işçi arılarca yapılır.

Petek örme genellikle sıcaklığın 33-36 derece olduğu
zamanlarda yapılır. 1 kg muma karşılık 10 kg bal
tüketilmektedir.
İşçi Arıların Kovan İçi Görevleri

3. Kovanın Havalandırılması
Özellikle yaz ayların hava sıcaklığı fazla yükselir. Arılar bu
durumda kanatlarını bir vantilatör pervaneleri gibi
kullanarak kovan içinde ısınan havayı dışarı atar ve aynı
zamanda dışarıdan temiz havayı içeri alır. Bunun için arılar
kovan uçuş deliği önünde yanyana sıraya dizilerek hep birlikte
kanat çırparlar. Bu balın olgunlaştırılmasında da kullanılır.
İşçi Arıların Kovan İçi Görevleri
4. Polen ve Nektar Depolama
Polen yüklü gelen arılar petekler üzerinde gezinir ve yaptığı danslar ile
kaynağı diğer arılar bildirir. Biraz beslendikten sonra polenleri kuluçka
sahasının dışındaki petek gözlerine boşaltır. Polenleri başını kullanarak petek
gözüne sıkıştırır. Bu şekilde depolanmış polene arı ekmeği denilir.
Nektar yüklü gelen arılar ise nektarı kovandaki genç işçilere aktarır ve biraz
beslenerek tekrar nektar toplamaya çıkar.
Alınan nektar genç işçi arılar tarafından olgunlaştırılarak enzimler ile
şekerler basit şekerlere dönüştürülerek depolanır.
Polen ve Nektar Toplama faaliyetleri
 Erkek Arı

 Koloninin en iri birey gurubunu oluştururlar

 Tek görevleri ana arı ile çiftleşmektir.
 Kışın fazla bal tükettiklerinden işçi arılar tarafından
Kovan dışına atılıp ölüme terkedilirler.
 İğneleri olmadığında kendilerini savunamazlar.
 Çiçeklerden nektar toplayamazlar.
 Polen, Mum ve koku bezleri yoktur.
Genellikle kışın kovanlarda erkek arı bulunmaz.
İlkbaharda görülür ve sayıları yaklaşık olarak 100 ile 500
arasında değişir.
 Larva Ortalama
Bireyler Yumurta Arı Sütü Bal+Polen Pupa Toplam Yaşam süreci

Ana Arı 3 6 7 16 0-7 yıl

İşçi Arı 3 3 3 12 21 40 gün
Erkek Arı 3 3 3 15 24 60 gün
 Petek Kullanımı
• İşçi arı petek gözlerinde işçi arı yetiştirilmesi yanında bal ve
polen depolanır.

• Erkek arı petek gözlerinde erkek arı yetiştirilmesi yanında bal

depolanır.
 Yer tespiti

Bal arıları dışarıdaki kaynakları tarif edebildikleri gibi

kolonilerinin yerlerini de aynı beceri ile bulurlar. İlk olarak
bir yere yerleştirilen arılar kolonilerinin bulunduğu yerler
üzerinde kısa uçuşlar yaparak kolonilerinin bulundukları
yerlerin adeta fotoğraflarını çekerler ve bir daha da
unutmazlar. Dolayısı ile kolonilerinin yerleri çok azda
değiştirilirse hemen fark ederler.
 Arılarda Koku ve Tat algılama
Arılar bir çift antene sahiptir. Antenler yüzün nerdeyse tam orta noktasından
çıkarlar. Her bir anten, başa bir anten sapı ile bağlıdır. Anten bölümlerinin
uzunlukları ve kamçıdaki bölümlenmelerin sayısı arının cinsiyetine göre
değişir. Erkek arılarda sap daha kısa ve kamçı 13 bölümlü iken işçi arılar ve
kraliçelerde sap daha uzun ve kamçı 11 bölümlüdür.
Bal arısının başındaki antenler duyusal bir
güç merkezi oluşturarak arının dokunma,
koku, tat alma duyusu ve hatta benzersiz bir
işitme biçimi sağlar.

Koku ve tattan da sorumlu olan antenler

yüksek derecede uçucu maddeleri algılar ve
analiz ederler. Antenler aynı zamanda
titreşimleri ve hava hareketini, sesleri,
sıcaklık (kamçı ucundaki 5 bölüm) ve nemi
(kamçı ucundaki 8 bölüm) algılar ve
çözümler.
İşçi arı anteni
 Renk Algılama
Bal arıları bazı renkleri kesin ayırt edebilirlerken bazı renkleri de
algılayamamakta veya karıştırmaktadır. Arılar sarı, turuncu, yeşilimsi sarı,
mavi, menekşe ve erguvan gibi renkleri birbirine karıştırmaktadırlar.
Ancak ultraviyole ışınları çok iyi algılayabilmektedirler.
Arılar kırmızı rengi gri gibi algılamaktadır. Doğada kırmızı renkli çiçekler
döllenme için arılara ihtiyaç duymamaktadırlar.
Bal Arılarının Yaşam Ortamları
Modern Kovan (Langstroth)

Lorenzo
Langstroth
Modern Kovan
Plastik Kovan
İlkel Kovan
İlkel Kovan
Üst Çıtalı Kovan
Sepet Kovan
Hobi Amaçlı karakovan
Hobi Kovanlar
Sabit Arıcılık
Doğada
Ağaç kovuklarında
Ağaç kovuklarında
Ağaç kovuklarında
Kayalıklarda
Çoğalma davranışları
 Oğul ve oğul önleme

Oğul, bal arılarının çoğalma içgüdüsü olup, nesli devam ettirmek

için koloni fertlerinin bir kısmının ana arı ile birlikte kovandan
ayrılarak yeni bir koloni oluşturmasıdır.
Ağaç dalına konmuş oğullar

Oğul yakalama torbası

 Suni Oğul Üretimi

Nektar akışının başladığı dönemde gerçekleşen doğal oğul, anaç

koloninin gücünü azaltmakta böylece bal verimini
düşürmektedir.

Ayrıca oğul çıkışının devam etmesi durumunda kolonide

kuluçka görevi gören genç işçi arıların oğulla birlikte çıkmasıyla
anaç kolonide kuluçka faaliyeti aksamakta ve bunun sonucunda
kireç hastalığı görülebilmektedir.

Arıcılıkta bu tür olumsuzlukların yaşanmaması için doğal oğula

karşı tedbirler alınmalı, koloni sayısı artırılmak isteniyorsa suni
oğul (bölme) yapılmalıdır
 Haberleşme ve Arı dansları

Karl von Frisch, kısmen arıların dilini deşifre

ettiği için 1973'te Nobel Ödülü'nü kazandı.
1. Dairesel dans = (kaynak kovana 100 metreden daha yakın)
2. Kuyruk sallama dansı = (Kaynak 100 metreden daha uzak)

Bal arıları oldukça ilginç bir haberleşme sistemi kullanırlar.

Uçuş esnasında buldukları polen yada nektar kaynağını
koloniye döndükten sonra «Arı Dansı» dediğimiz özel bir takım
hareketlerle kolonideki diğer işçi arılarına tarif ederler.
Bal arıları yaptıkları dansların türü ve sayısı ile kaynağın hangi
yönde, ne kadar uzaklıkta ve ne kadar zenginlikte olduğunu
bildirir. Dansları dikkatle izleyen arılar hemen tarif edilen
kaynağa bulur ve kovana taşırlar. Bulamayanlar ise kaynağı
bulan arıları takip ederek kaynağa ulaşırlar.
 1. Dairesel dans = (< 100 m)

Kaynak uzaklığı 100 metre yarıçaplı olan besin kaynaklarının tarifinde

kullanılır. Oldukça ani ve hızlı hareketlerle yapılan bir danstır. Ancak
kaynağın uzaklığını bildirmez. İzleyen arılar dansı sürdüren arıya
antenleri ile dokunarak kaynağın çeşidini öğrenir ve kaynağı aramaya
çıkar.
 2. Kuyruk sallama dansı = (> 100 m)
Kovana uzaklığı 100 metreden fazla olan kaynakların yerlerini
tarif etmek için kullanılır. Bu dans ile yön ve uzaklık da tarif
edilir.
1- Eğer besin kaynağı tam Güneş yönünde veya tam aksi yönde
ise dansın orta kısmı yere dik gelecek şekilde olur.
2- Dansın düz olarak verilen doğrultusu, yerçekimi doğrultusu
ile 80 derecelik bir açı yapıyorsa bu, yiyecek kaynağının
Güneş'in 80 derece sağında olduğunu gösterir.
3-Arı düz yolu yukarı doğru alıyorsa yiyecek kaynağı tam
Güneş yönünde, aşağı doğru alıyorsa kaynak Güneş'in tam
aksi yönünde demektir.
 Savunma Davranışları

Feromonlar, aynı türün bireyleri arasındaki iletişim için kullanılan

kimyasallardır.

• İşçi arı iğne alarm feromonu : isopentyl acetate

• İşçi arı mandibular bez feromonu : 2-heptanone

Arı yaşlandıkça, üretilen alarm feromonunun hacmi hızla artar ve

iğne başına yaklaşık 4–5 µg'ye ulaşır. Ardından iğneleme başına
yaklaşık 2 µg stabilize olur.
 Ana Arı Feromonları
Ana arının çenesinde bulunan bezler tarafından salgılanan
feromonların yapısı 32 farklı bileşenden meydana geldiği
bildirilmiştir

a)- 9-Oxodec-2-enoic acid (9-ODA)

b)- 9-Hydroxy-2-enoic acid (9-HDA)

c)- Methylparaben (HOB)

d)- 4-Hydroxy-3-methoxy phenylethanol (HVA)

Ana Arı Feromonlarını etkileri
Kışlama Düzeni
 Kışlama düzeni
 Bal arısı kolonilerinin aktif sezon sonrasında
dinlenecekleri dönem olup hava sıcaklığının +140C’nin
altına düşmesiyle başlar.
 Bu dönemde bal arıları kış salkımı oluştururlar ve
sadece bal yerler.
Salkım merkezinde sıcaklık 330C iken salkım
yüzeyindeki sıcaklık 6-80C civarındadır.
Arılar salkım içerisinde nöbetleşe olarak salkım
içinden dışına doğru hareket ederler.
 Kışlatmada

 Kolonilere kış yiyeceği olarak bal ve polenli petekler

bırakılır.
 Petekler tamamen balla dolu olmayıp alt yarılarındaki gözler
boş olmalıdır.
 Arılar bal dolu gözler üzerinde değil, balla dolu kısmın
hemen altındaki boş gözler üzerinde salkım kurarlar.
 Kışlatmaya alınacak koloniler bulunduğu yerde
bırakılabileceği gibi kışı ılık geçen bölgelere de taşınabilirler.
 Kışı ağır geçen yerlerde kovanlar çeşitli maddelerle
sarılabilir.
 Sağlıklı bir kışa hazırlık dönemi kışlatma çıkışı koloni
kaybını da en aza indirecektir.
 Sonbaharda yapılacak olan çalışmalar kışlatma başarısını da
o oranda etkileyecektir.
 Kovan içerisinde yeterli besin stoğu olmalı.
 Varroaya karşı ilaçlama yapılmış olmalı.
 Su basmasına karşı sehpalara alınmalı.
 Çatlak, kırık ve delik kovan kullanılmamalı.
 Kovanlar hafif öne eğik yerleştirilmeli.
 Kovan kapakları altına hava geçiren ve nem tutan maddeler
konulmalı.
 Uçma delikleri daraltılmalı.
 Kovan içerisinde boş petek bırakılmamalı.
 Bölme tahtası ile petekler sıkıştırılmalı.
 Kovanlar, varsa sundurma altına alınmalı.
 Kovanlar hiçbir şekilde rahatsız edilmemeli.
 Boş petekler depolanmalı ve mum güvesine karşı ilaçlama
yapılmalı.
 Kışlatmada Başarı Kriteri

 Kışlatma sonunda ölüm oranı;

• %0-5 çok iyi
• %10 normal
• >%11 zarar
Hava sıcaklıklarındaki değişimler:
Son yıllarda normallerin üzerinde seyreden hava sıcaklıkları doğada
yaşayan bitki ve hayvanların yaşamları üzerinde de çeşitli değişimlere
sebep olmaktadır. Gündüz ile gece arasındaki sıcaklık farkları özellikle
bal arılarını etkilemektedir. Örneğin arılar gece hava sıcaklıkları 10
0C’nin altına düştüğünde kış salkımı oluşturmakta ve gündüz 10 0C’nin

üstüne çıktığında da salkımı bozarak petekler üzerine dağılmaktadır. Bu

şekilde salkım oluşturup dağılmaları koloni düzeni bozmakta, işçi
arıların ekstra enerji harcamasına sebep olmakta ve dolayısı ile
yıpranmalarına sebep olmaktadır. Aynı zamanda yüksek hava
sıcaklıkları ile kışın dinlenmesi gereken ana arı ve işçi arılar ana arının
az da olsa yumurtlaması ile kuluçka faaliyetlerini sürdürmekte ve bu
faaliyet erken ilkbaharda arıların yıpranarak ölmelerine ve dolayısı ile
kayıplara sebep olmaktadır.
Koloni Düzeni : Koloniler kışa girmeden güneş gören, kuzey
rüzgarlarına kapalı, yerden en az 20 cm yukarıda sehpalar üzerine
yerleştirilmelidir. Ayrıca koloni içerisinde fazla petekler son
çerçevenin yanına kovan iç ölçülerinde bir strafor veya bir
kontrplak parçası konularak arıların alanı daraltılmalıdır. Bal
arılarında çevre sıcaklığının 5-10 0C altına düşmesi ile kış salkımı
oluşturulur. Bu salkımın içindeki sıcaklık 20-36 0C, dışındaki
sıcaklık ise 10 0C civarında seyreder. Bu salkım esnasında bal
arılarına sadece gerekli olan iki şey bal ve oksijendir. Bal arısı bu
salkım esnasında balı tüketip kendisi için gerekli olan ısıyı
üreterek ilkbahara sağlıklı bir şekilde çıkar. Bu esnada ortama bir
miktar su ve karbondioksit verir. Bu sebeple kolonilerin
bulunduğu alanların havalandırması iyi olmalı, bal arısı gerekli
olan temiz havayı alabilmelidir. Bunun yanında kolonilerin
bulunduğu yerler de rutubetli alanlar olmamalıdır. Çünkü normal
koloni kayıplarının başlıca sebepleri arasında kovanlardaki
yüksek rutubet, ana arı kaybı ve yetersiz baldır.
Sağlıklı Ana Arı İle Kışa Giriş
Petek Üzerinde Kışlama Düzeni
Kovan İçinde Düzenleme
 Yalancı Ana
Arı kolonisi herhangi bir sebepten anasız kalır ve kendisine ana arı
yetiştiremezse kolonideki mevcut işçi arılardan bazılarının yumurtalıkları
gelişerek yumurtlamaya başlarlar. Ancak bu işçi arılar çiftleşemedikleri için
peteklere dölsüz yumurta bırakırlar. Döllenmemiş yumurta bırakan bu
arılara yalancı ana arı denir.
Yalancı ananın bıraktığı yumurtalardan sürekli erkek arı çıkacağı için bu
kovan kısa zamanda sönmeye mahkum olur.
Yalancı ana oluşmuş bir kovandaki çerçeve
 Kendine yalancı ana yapmış olan kovana daha sonra ana arı,
ya da ana arı yüksüğü bulunan petek verilse bile, arılar bunu
çok zor kabul eder. Çoğu zaman verilen ana arıyı öldürülür,
ana arı yüksüklerini ise imha ederler.

Bir kovanda yalancı ana arı olduğu şu şekillerde anlaşılabilir:

• Erkek arılarda artış, işçi arılarda azalış, yalancı ananın

varlığının en büyük kanıtıdır.
• Yalancı ana arı petek gözlerine gelişi güzel yumurtlar. Normal
ana arı yumurtayı peteğin tam ortasına bırakır. Ama yalancı
ana arının bıraktığı yumurtalar petek gözlerinin sağında ya da
solunda olduğu gibi, bazı gözlere 5-6 yumurta bıraktığı da
olur.
Yalancı analardan kurtulmak için;
• Kovan arılıktan 100-200 metre uzağa götürülür ve bir çarşafın
üzerine bütün arılar silkelenir.
• Götürülen kovanın yerine boş bir kovan konulur.
• Duman ya da tüyle çarşaf üzerindeki arılar uçmaya zorlanır.
• İşçi arılar uçarak eski kovanlarının yerine konmuş olan yeni
kovana girerler.
• Yalancı analar hem beslenip irileştikleri için uçamazlar, hem de
uçsalar bile sürekli içerde oldukları için kovanın yerini
unuttuklarından yerlerine dönemezler.
Bu şekilde yalancı anadan kurtarılmış olan kovan mevcudu
azsa, başka bir kovanla birleştirilir.
Mevcudu yeterliyse yaklaşık 48 saat bekletildikten sonra
usulüne uygun olarak ya bir ana, ya da ana memesi olan bir
çerçeve koloniye verilir.
İkisi de mümkün olmuyorsa, güçlü kovanlardan birinden
alınan taze yumurtalı bir çerçeve koloniye verilerek kovanın
kendi anasını üretmesi sağlanır
Teşekkür Ederim
 / antalyailtarim

antalya.tarimorman.gov.tr

Antalya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü

ADRES : Sedir, Tarım Kampüsü, Vatan Blv. 2 A, 07010 Muratpaşa/Antalya

TELEFON : 0242 345 28 20 FAX : 0242 346 67 80 E-POSTA : antalya@tarimorman.gov.tr