INSTITUTI “HARRY FULTZ”

SHKOLLA E MESME
Rruga “Mine Peza”, Tiranë | +355 4 22 22 008; +355 4 22 66 456 | www.harryfultz.edu.al

Projekt Kursi
Departamenti i Elektronikës

Lënda: Sisteme Operative

Tema e projektit: Sistemet e operimit
Open-Source

Punoi: Tedi Mihali Pranoi: Arbra Pasha

Viti akademik 2023 – 2024

Shembuj:

1. LINUX
2. OpenBSD
3. DragonFly BSD

1. Qëllimet e Sistemit të Operimit

2. Aftësitë e sistemit (user, admin)
3. Njohuritë paraprake që duhet të ketë përdoruesi
4. Licensa e këtij sistemi
5. Ndërfaqja grafike.
6. Strukturimi i direktorive
7. Tabela e vlerësimit
 1. Qëllimet e Sistemit të Operimit

Qellimi i sistemi operativ me kryesor eshte te siguroje mbarevajtjen e gjithe proceseve qe

ndodhin ne kompjuter. Pika te tjera qe mundesojne kete jane:
● Funksionalitet
● Eficenca
● Zgjerimi
● Siguria
● Lehtesia ne perdorim
● Fuqia
● Portabiliteti
● Nderveprimi

2. Aftësitë e sistemit (user, admin)

Aftësitë e Përdoruesit:
1. Navigimi i internetit dhe përdorimi i aplikacioneve të përdorimit të
përditshëm.
2. Krijimi, modifikimi dhe fshirja e dokumenteve dhe dosjeve personale.
3. Komunikimi me të tjerët nëpërmjet email-it dhe mesazheve.
Aftësitë e Administratorit (Admin):
1. Menaxhimi i përdoruesve dhe autorizimet e tyre në sistemin operativ.
2. Instalimi, konfigurimi dhe përditësimi i softuerit dhe sistemeve të
sigurisë.
3. Menaxhimi i burimeve të hardware-it, përfshirë disket, rrjetet dhe
printerat.
4. Monitorimi dhe zgjidhja e problemave të sistemit operativ dhe
shërbimeve të tij.

3. Njohuritë paraprake që duhet të ketë përdoruesi

Për të përdorur sistemin operativ me burim të hapur, siç është Linux, se pari duhet te kete
njohuri baze mbi perdorimin e kompjuterave. Me tej përdoruesit duhet të kenë njohuri
themelore mbi sistemin operativ, komandat e terminalit, menaxhimin e paketave të softuerit,
sigurinë kompjuterike, dhe të jenë të ndërgjegjshëm për komunitetin dhe burimet e ndihmës
online. Këto njohuri janë kyç për një përdorim të suksesshëm dhe të sigurt të sistemit operativ
me burim të hapur(Open Source).
 4. Licensa e këtij sistemi
Sistemi operativ me burim të hapur, siç është Linux, përdor një shumëllojshmëri të licensave
të ndryshme për softuerin e tij. Licensat më të njohura dhe më të përdorura në projekte të tilla
janë GPLv2 (GNU General Public License, versioni 2) dhe GPLv3 (GNU General Public
License, versioni 3), të zhvilluara nga Fondacioni GNU. Këto licensa karakterizohen nga disa
pikë kyçe:

Burimi i hapur: Licensat GPL kërkojnë që burimi i kodit të jetë i hapur dhe i lirë për të gjithë.

Liria e distribuimit: Nën këto licensa, ju keni të drejtën të kopjoni, modifikoni dhe shpërndani
softuerin në mënyrë të lirë.

Detyrimi i të njëjtit licensë: Kur modifikoni ose ndryshoni kodin e burimit të hapur dhe pastaj
e shpërndani, kërkohet që versioni i ndryshuar të jetë i lirë dhe të respektojë të njëjtën licensë
GPL.

Mbrojtja e lirive të përdoruesve: Licensat GPL mbrojnë lirinë e përdoruesve duke detyruar që
çdo kopje e softuerit të vijë me burim të hapur dhe të jetë e gatshme për modifikim dhe
përdorim nga përdoruesit.

Këto karakteristika të licensave GPL janë thelbësore për shpërndarjen e lirë të kodit burimor
dhe për të garantuar që liria dhe hapësira e përdorimit të të gjithëmbështetur në komunitetin e
softuerit me burim të hapur.

5. Ndërfaqja grafike.

Nderfaqet ndahen ne:

● Nderfaqe Komandash
● Nderfaqe Grafike(GUI)

GUI eshte nje nderfaqe e lehte per tu perdorur e cila mund te perdoret dhe pa njohuri paraprake
mbi kompjuterat.Ndërfaqja grafike është një mënyrë e përdorimit të sistemit duke përdorur
elementë vizualë, si ikona, dritaret, menytë, dhe butonat. Në shumicën e distribucioneve të
Linux dhe sistemeve operativë me burim të hapur, përdoruesit kanë mundësinë të përdorin
ndërfaqe grafike (GUI - Graphic User Interface) për të komunikuar me sistemin operativ dhe
aplikacionet.

6. Strukturimi i direktorive
Emërtimi i fajllave të sistemit sipas konventave:

– Maksimumi i 255 karaktereve mund të përdoren

– Karaktere të tilla si një pikë (.) ose një slash (\ /) nuk janë të

lejuara

– Një ekstension me tre ose katër shkronja është shtuar në emrin

e fajllit për të identifikuar llojin e fajllit

– Emrat e fajllave nuk janë case sensitive

• Ekstensionetpër emrat e fajllave, shembuj:

– . doc - Microsoft Word

– . txt – vetëm teksti ASCII

– . jpg - format grafike

– . ppt - Microsoft PowerPoint

– . zip – format kompresimi

Strukturimi i direktorive në një sistem operativ me burim të hapur (open source OS), siç është
Linux, është i ngjashëm me strukturën e direktorive në sistemet operativë të tjera. Megjithatë,
ka disa standarde dhe konvencione të përgjithshme për vendosjen e direktorive dhe dosjeve në
një sistem operativ të hapur. Këtu janë disa direktori të zakonshme dhe përdorimi i tyre:

/bin: Kjo direktori përmban programet themelore të sistemit që duhet të jenë të arritshme edhe
nëse sistemi nuk është plotësisht i ngarkuar.
/etc: Këtu ruhen konfigurimet dhe të dhënat e konfigurimit të sistemit. Përdoruesit me privilegje
të administruesit mund të ndryshojnë këto konfigurime.

/home: Ky është vendi ku përdoruesit individuale ruajnë dosjet e tyre personale, përfshirë
dokumente, muzikë, dhe konfigurimet e tyre të aplikacioneve.

/var: Ky direktori përdoret për të ruajtur të dhëna që ndryshojnë gjatë kohës, si logjet e sistemit,
email-et dhe të dhëna të tjera të ndryshueshme.

/usr: Këtu vendosen aplikacionet e sistemit dhe libraritë që janë të ndara nga sistemi themelor.

/opt: Ky është një vend i përshtatshëm për instalimin e aplikacioneve të tjera, të cilat nuk janë
përfshirë në instalimin bazë të sistemit.

/tmp: Ky direktori përdoret për të ruajtur të dhëna të përkohshme që mund të fshihen pas
përdorimit.

/boot: Kjo është ku ruhet informacioni themelor për ngarkimin e sistemit operativ, përfshirë
grub ose lëkura e të ngarkuarit të sistemit.

/srv: Ky është ku ruhen të dhënat e shërbimeve të ndryshme, të cilat sistemi ofron për
përdoruesit.

/mnt: Ky është një vend i përshtatshëm për montimin e disqeve të jashtme ose disa burimeve të
tjera të informacionit.
Këto janë disa nga direktoritë më të zakonshme në një sistem operativ me burim të hapur. Është
e rëndësishme të kuptoni këtë strukturë për të ndihmuar në organizimin e të dhënave dhe
aplikacioneve në sistemin tuaj. Megjithatë, disa distribucione të Linux dhe sisteme të tjera me
burim të hapur kanë struktura të ndryshme të direktorive, por shumica e koncepteve janë të
ngjashme.

7. Tabela e vlerësimit
Pika Piket Piket e mara nga nxënësi:

1 20 pikë

2 20 pikë

3 10 pikë

4 20 pikë

5 10 pikë

6 20 pikë

Totali: 100 pikë

Pikët 0 – 44 45 – 54 55 – 64 65 – 74 75 – 84 85 – 94 95 – 100

Nota 4 5 6 7 8 9 10