Werkblad bij 9.

4 : Zuur-base reacties
Stappenplan
1. Welke deeltjes zijn aanwezig?
2. Wat is het sterkste aanwezige zuur?
3. Wat reageert als base?
4. Noteer sterkste zuur + base links van de reactiepijl.
5. Is er sprake van meerwaardige zuur/base en wordt er gesproken over een
overmaat?
6. Reageer de deeltjes die ontstaan rechts van de reactiepijl en vul de juiste
coëfficiënten in.

Aandachtspunten
- Zouten : De negatieve ionen zijn bijna altijd de base in de reactie. Check wel
of het gebruikte zout oplosbaar is in water (Binas 45).
➔ Vb.1 : Iemand voegt een schepje CaCO3 toe aan zoutzuur. CaCO3 is een
slecht oplosbaar zout, dus in water splitsen de ionen niet en de formule is
dus CaCO3 (s).
➔ Vb. 2: Iemand voegt een schepje Na2CO3 toe aan zoutzuur. Na2CO3 is
een goed oplosbaar zout, dus Na+ (aq) en CO32- (aq) is aanwezig. In de
reactievergelijking links zet je CO32- als reagerend deeltje.

- Sterk/zwak zuur en notatie:

➔ Zwavelzuur = H2SO4
➔ Verdund zwavelzuur / zwavelzuur-oplossing = H3O+ + HSO4-
Een sterk zuur waar water bij komt reageert geheel naar H3O+ en het andere
ion. Wanneer je in een vraag een sterk zuur opgelost aanwezig hebt is het
zure deeltje in de reactie dus H3O+.
Een oplossing van een zwak zuur noteer je als het zwakke zuur waaraan de
H+ er nog aan zit:
➔ Azijnzuur-oplossing = CH3COOH (aq)

Tip: in binas 66B staan formules van enkele veelvoorkomende zuren.

- Meerwaardige zuren/basen en overmaat : Het carbonaat-ion zoals hier net

genoemd, is een meerwaardige base. Het kan 2 H+ -ionen opnemen.
Wanneer hier een overmaat zoutzuur bij wordt gevoegd, betekent dit dat per
CO32- dus genoeg H3O+ aanwezig is om elk CO32- ion 2H+ te leveren.
➔ Vb. 1 een oplossing van natriumcarbonaat reageert met een overmaat
zoutzuur. CO32- + 2 H3O+ → H2CO3 + 2 H2O

- Instabiele zuren: Er zijn 2 instabiele zuren, H2CO3 en H2SO3. Indien deze bij
een zuur-base reactie aan de rechterkant ontstaan moet je ze splitsen naar
respectievelijk H2O + CO2 voor H2CO3 en H2O + SO2 voor H2SO3.
Opdrachten om mee te oefenen - Stel zelf de juiste zuur-base reacties op.

1. Verdund salpeterzuur reageert met kaliloog.

2. Een oplossing van oxaalzuur (H2C2O4) reageert met methaanamine (CH3-NH2)
3. Aan zinksulfiet wordt een overmaat zwavelzuur toegevoegd.
4. Verdund zwavelzuur wordt toegevoegd aan natronloog.
5. Een oplossing van salpeterzuur (overmaat) reageert met zinksulfide.
6. Door een oplossing van natriumcyanide (NaCN) wordt CO2 geblazen.
7. HBrO en een oplossing van natriumfluoride.
8. Een overmaat ammoniak wordt toegevoegd aan een oplossing van fosforzuur
Uitwerkingen
1. Aanwezige deeltjes: H3O+ + NO3- (opgelost sterk zuur) en K+ + OH- (KOH – opl.)
Reactie : H3O+ + OH- → 2 H2O

2. Aanwezige deeltjes: H2C2O4 (opgelost zwak zuur) en CH3-NH2

Reactie : H2C2O4 + CH3-NH2 → HC2O4- + CH3 – NH3+

3. Aanwezige deeltjes: H2SO4 (niet opgelost in water) en ZnSO3 (slecht oplosbaar

en sowieso geen water aanwezig)
Let op! : Overmaat H2SO4 en meerwaardige base!
Reactie : 2 H2SO4 + ZnSO3 → 2 HSO4- + Zn2+ + H2O + SO2 (‘H2SO3’ = instabiel)

Waarom is H2SO4 + ZnSO3 → SO42- + Zn2+ + H2O + SO2 fout? (omdat na

overdracht 1 H+ het aanwezige HSO4- niet sterk genoeg is als zuur om te
reageren met HSO3- - zuur staat onder base)

4. Aanwezige deeltjes: H3O+ + HSO4- (opgelost sterk zuur) en Na+ + OH-

Reactie : H3O+ + OH- → 2 H2O

5. Aanwezige deeltjes: H3O+ + NO3- (opgelost sterk zuur) en ZnS (slecht oplosbr.)
Let op! : Overmaat salpeterzuur en meerwaardige base!
Reactie : 2 H3O+ + ZnS → 2 H2O + H2S + Zn2+

6. Aanwezige deeltjes: H2CO3 (H2O + CO2) en Na+ + CN- (NaCN– opl.)

Reactie : H2CO3 + CN- → HCO3- + HCN

7. Aanwezige deeltjes: HBrO (zwak zuur) en Na+ + F- (goed oplosbr zout)

Reactie : Geen reactie mogelijk, het zuur staat onder de base.

8. Aanwezige deeltjes: H3PO4 (zwak zuur) en NH3

Let op! : Overmaat NH3 en meerwaardig zuur!
Reactie : H3PO4 + 2 NH3 → HPO42- + 2 NH4+
Waarom is H3PO4 + 3 NH3 → PO43- + 3 NH4+ fout? (omdat na
overdracht 2 H+ het aanwezige HPO42- niet sterk genoeg is als zuur om te
reageren met NH3 - zuur staat onder base)