‫اﻷزﻫﺮ اﻟﴩﻳﻒ‬

‫ﻗﻄﺎع اﳌﻌﺎﻫﺪ اﻷزﻫﺮﻳﺔ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻛﺰ ﺍ‬
‫ﺑﻨﻚ ﺃﺳﺌﻠﺔ‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﺍﻟﺒﻼﻏﺔ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﺘﻌﻠ‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬

‫اﻟﺼﻒ اﻟﺜﺎﻟﺚ اﻟﺜﺎﻧﻮي‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫)اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ(‬
‫ﻫﺮ‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫َﺨ� اﻹﺟﺎﺑﺔ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ ﻣ� ﻳﺄﻲﺗ ‪- :‬‬

‫اﺳﺌﻠﺔ ﺗ ﱠ‬
‫‪ -١‬ﻋﻼﻗﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ ﻗﻮل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﲇ ﻛﺮام‬
‫وﻗﻮﻣﻲ وإن ﺿﻨﻮا ﻋ ّ‬ ‫ﲇ ﻋﺰﻳﺰة‬
‫ﺑﻼدي وإن ﺟﺎرت ﻋ ّ‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﳌﺤﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎﻟﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﻜﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪ N} | { z y O :‬ﻣﺎ ﺗﺤﺘﻪ ﺧﻂ ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺠﺎز‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻣﻜﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻣﺮﺳﻞ ﻣﻔﺮد ‪.‬‬ ‫ﻣﺮﺳﻞ ﻣﺮﻛﺐ ‪.‬‬

‫‪ -٣‬اﻟﺘﻘﺎﺑﻞ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ N ª © ¨ § ¦ O :‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫اﻋﺘﺒﺎري ‪.‬‬ ‫اﻟﺘﻀﺎد ‪.‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫ﻋﺪم وﻣﻠﻜﺔ ‪.‬‬ ‫إﻳﺠﺎب وﺳﻠﺐ ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪" -٤‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﻮﺻﻒ اﳌﺪﻋﻰ ﻓﻴﻪ ﻏ� ﻣﻤﻜﻦ ً‬

‫ﻋﻘﻼ وﻋﺎدة" ﻳﻄﻠﻖ اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻋﲆ ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫اﻟﻐﻠﻮ ‪.‬‬ ‫اﻟﺘﺒﻠﻴﻎ ‪.‬‬

‫اﻟﺘﻮرﻳﺔ ‪.‬‬ ‫اﻹﻏﺮاق ‪.‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥‬ﻋﻼﻗﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪& % $ # " ! O :‬‬

‫' ( ) *‪: N‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﳌﺤﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎﻟﱢﻴﺔ ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﺳﻴﻜﻮن ‪.‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٦‬ﻗﺎل أﺣﻤﺪ ﺷﻮﻗﻲ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﻫ� اﻟﻮاﻫﻲ اﻟﺬي ﺛﻜﻞ اﻟﺸﺒﺎﺑﺎ‬ ‫وﱄ ﺑ� اﻟﻀﻠﻮع دم وﻟﺤﻢ‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻣﻮﺻﻮف ‪.‬‬ ‫ﺻﻔﺔ ‪.‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ أ ‪ ،‬ﺟـ ‪.‬‬ ‫ﻧﺴﺒﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٧‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ﰲ رﺛﺎء اﺑﻨﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫وﻛﺬاك ﻋﻤﺮ ﻛﻮاﻛﺐ اﻷﺳﺤﺎر‬ ‫ﻳﺎ ﻛﻮﻛ ًﺒﺎ ﻣﺎ ﻛﺎن أﻗﴫ ﻋﻤﺮه‬
‫ﺟﺮت اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) ﻛﻮﻛﺒًﺎ ( ﻣﻦ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ وﻫﻲ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫اﺳﻢ ﺟﻨﺲ ﻣﺸﺘﻖ ‪.‬‬ ‫اﺳﻢ ﺟﻨﺲ ﺟﺎﻣﺪ ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻓﻌﻞ ﺟﺎﻣﺪ ‪.‬‬ ‫اﺳﻢ ﻣﺸﺘﻖ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٨‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ‪ ) : λ‬ﻣﺎ دﺧﻞ اﻟﺮﻓﻖ ﰲ ﳾء إﻻ زاﻧﻪ‪ ،‬وﻣﺎ ﻧﺰع ﻣﻦ ﳾء إﻻ ﺷﺎﻧﻪ ( ‪.‬‬
‫ﺻﻮرة اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ﰲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﴩﻳﻒ اﻟﺴﺎﺑﻖ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﺛﻼﺛﺔ ﻣﻌﺎن ﺑﺜﻼﺛﺔ ‪.‬‬ ‫ﻣﻌﻨﻴﺎن ﻤﺑﻌﻨﻴ� ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺧﻤﺴﺔ ﻣﻌﺎن ﺑﺨﻤﺴﺔ ‪.‬‬ ‫أرﺑﻌﺔ ﻣﻌﺎن ﺑﺄرﺑﻌﺔ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫أو أﻧﻬﻢ ﺷﻌﺮوا ﺑﺎﻟﻨﻘﺺ ﻣﺎ ﺷﻌﺮوا‬ ‫‪ -٩‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻗﻮم ﻟﻮ أﻧﻬﻢ ارﺗﺎﺿﻮا ﳌﺎ ﻗﺮﺿﻮا‬

‫ﺍ‬
‫ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﺟﻨﺎس ﺗﺎم ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﻣ�ﺛﻞ ﺑ� ﻓﻌﻠ� ‪.‬‬ ‫ٍ‬
‫ﻣﺴﺘﻮف ﺑ� ﻓﻌﻠ� ‪.‬‬
‫ٍ‬
‫ﻣﺴﺘﻮف ﺑ� اﺳﻤ� ‪.‬‬ ‫ﻼﻣ‬
‫‪ -١٠‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪z y x wv u t s r q p o O :‬‬
‫ﻣ�ﺛﻞ ﺑ� اﺳﻤ� ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫{ | ‪ N‬ﻋﻼﻗﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ‪.‬‬
‫اﻵﻟﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﳌﺤﻠﻴﺔ‪.‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ -١١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N ¯ ® ¬ « ª © ¨ § ¦ ¥ ¤ £ O :‬‬

‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻟﺬل( اﻟﻮاردة ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻤﺗﺜﻴﻠﻴﺔ‪.‬‬ ‫ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ‪.‬‬ ‫ﻣﻜﻨﻴﺔ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -١٢‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﺻﻔﺔ ﻻﺑﺪ ﻓﻴﻬﺎ ﻣﻦ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ‪.‬‬ ‫اﻟﻨﺴﺒﺔ ‪.‬‬ ‫اﳌﻮﺻﻮف ‪.‬‬ ‫اﻟﺼﻔﺔ ‪.‬‬

‫‪٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -١٣‬ﻣﺆﻟﻒ ﻛﺘﺎب اﻟﺒﺪﻳﻊ ﻫﻮ ‪:‬‬

‫ﻋﺒﺪ اﻟﻘﺎﻫﺮ اﻟﺠﺮﺟﺎ�‪.‬‬
‫أﺑﻮ ﻫﻼل اﻟﻌﺴﻜﺮي‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻗﺪاﻣﺔ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﳌﻌﺘﺰ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -١٤‬ﻗﺎل رﺳﻮل اﻟﻠﻪ ‪ " : λ‬ﻻ ﺗﺮﻓﻊ ﻋﺼﺎك ﻋﻦ أﻫﻠﻚ "‬
‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ﰱ اﻟﺘﻌﺒ� ﺑﺎﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﴩﻳﻒ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻫﻮ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﻹﺗﻴﺎن ﺑﺎﳌﻌﻨﻰ ﻣﺼﺤﻮﺑﺎ ﺑﺎﻟﺪﻟﻴﻞ ‪.‬‬
‫اﻹﺷﺎرة إﱃ اﳌﻌﻨﻰ ﺑﻠﻄﻒ ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫اﻻﺑﺘﻌﺎد ﻋﻦ اﻟﻠﻔﻆ اﳌﻔﺤﺶ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫إﺑﺮاز اﳌﻌﻘﻮل ﰲ ﺻﻮرة اﳌﺤﺴﻮس ‪.‬‬
‫‪ -١٥‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N N R Q P O NM L K J I O :‬‬
‫ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫إﻳﺠﺎب وﺳﻠﺐ ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم وﻣﻠﻜﺔ ‪.‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎري ‪.‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﻟﺘﺨﺎﻓﻚ اﻟﻨﻄﻒ اﻟﺘﻲ ﻢﻟ ﺗﺨﻠﻖ‬ ‫أﻫﻞ اﻟﴩك ﺣﺘﻰ إﻧﻪ‬‫ْﺖ َ‬ ‫‪ -١٦‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬وأﺧﻔ َ‬
‫ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻣﺒﺎﻟﻐﺔ اﻟﻮﺻﻒ ﻓﻴﻬﺎ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻣﻤﻜﻦ ً‬
‫ﻋﻘﻼ ﻻ ﻋﺎدة ‪.‬‬
‫ﻣﻤﻜﻦ ﻋﺎدة ﻻ ً‬
‫ﻋﻘﻼ ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻣﻤﻜﻦ ً‬
‫ﻋﻘﻼ و ﻋﺎدة‪.‬‬
‫ﻏ� ﻣﻤﻜﻦ ً‬
‫ﻋﻘﻼ و ﻋﺎدة‪.‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -١٧‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N Q P O N M L K J I H GO :‬‬

‫ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ﻣﺤﺴﻦ ﺑﺪﻳﻌﻲ ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﺟﻨﺎس ﻏ� ﺗﺎم ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم ‪.‬‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‪.‬‬
‫‪ -١٨‬أي اﻵﻳﺎت اﻵﺗﻴﺔ ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﻪ اﻟﺤﺎﻟﻴﺔ ؟‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( n m l k j) :‬‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( Ö Õ Ô Ó) :‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( & % $ # " ! ) :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( ] \ [ Z ) :‬‬
‫‪ -١٩‬ﻗﺎﻟﻮا ﰲ اﻷﻣﺜﺎل اﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ‪ :‬ﻗﻄﻌﺖ ﺟﻬﻴﺰة ﻗﻮل ﻛﻞ ﺧﻄﻴﺐ ‪ .‬ﰲ اﳌﺜﻞ اﻟﺴﺎﺑﻖ ‪:‬‬
‫ﻛﻨﺎﻳﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ ‪.‬‬

‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻤﺗﺜﻴﻠﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻣﻜﻨﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٢٠‬ﻗﺮﻳﻨﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ ﻗﻮل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪. (Å Ä Ã Â Á À ¿ ¾ ½ ¼) :‬‬

‫ﻣﻌﻨﻮﻳﺔ ‪.‬‬ ‫ﻋﻘﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﺣﺎﻟﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﻟﻔﻈﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٢١‬ﰲ اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻣﻮﺻﻮف ﻳﻜﻮن اﳌﻜﻨﻲ ﺑﻪ �‬

‫داﻻ ﻋﲆ ‪:‬‬
‫ﺻﻔﺔ واﺣﺪة ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺘ� ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺻﻔﺎت ﻋﺪﻳﺪة ‪.‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٢٢‬ﺣﴫ اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ﰲ أﻟﻮان ‪:‬‬
‫ﻤﺛﺎﻧﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﺳﺒﻌﺔ ‪.‬‬ ‫ﺳﺘﺔ ‪.‬‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٢٣‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. Nutsrqponmlkji hg O:‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪: (ji ) :‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ‪ ) :‬أ ‪ ،‬ب ( ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ‪.‬‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ‪.‬‬ ‫ﻃﺒﺎق ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٢٤‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N ª © ¨ § ¦ O :‬‬

‫ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ ( ª © ) :‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ‪:‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫إﻳﺠﺎب وﺳﻠﺐ ‪.‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎري ‪.‬‬ ‫ﻋﺪم وﻣﻠﻜﺔ ‪.‬‬ ‫ﺗﻀﺎد ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٢٥‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪ ~ } | O :‬ﮯ ‪. N‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ (~ ) :‬ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎﻟﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﳌﺴﺒﺒﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺴﺒﺒﻴﺔ ‪.‬‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٢٦‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N } | { z y O :‬‬

‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) } ( ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻄﺮﻓ� واﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ‪:‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ‪ ) :‬أ ‪ ،‬ﺟـ (‪.‬‬ ‫ﻣﻜﻨﻴﺔ ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺔ ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﻣﻜﻨﻴﺔ أﺻﻠﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫وإن ﻻﻣﻨﻲ ﻓﻴﻚ اﻟﺴﻬﺎ واﻟﻔﺮاﻗﺪ‬ ‫‪ -٢٧‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬أﺣﺒﻚ ﻳﺎ ﺷﻤﺲ اﻟﺰﻣﺎن وﺑﺪره‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) ﺷﻤﺲ ( ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ‪:‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ‪ ) :‬أ ‪ ،‬ب (‪.‬‬ ‫ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪.‬‬ ‫ﻣﻜﻨﻴﺔ ‪.‬‬ ‫أﺻﻠﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪-٢٨‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N U T S RO :‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ‪:‬‬

‫ﻧﺴﺒﺔ ‪.‬‬ ‫ﺻﻔﺔ ‪.‬‬ ‫ﻣﻮﺻﻮف ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫وأﻗﺒﺢ اﻟﻜﻔﺮ واﻹﻓﻼس ﺑﺎﻟﺮﺟﻞ‬ ‫‪ -٢٩‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻣﺎ أﺣﺴﻦ اﻟﺪﻳﻦ واﻟﺪﻧﻴﺎ إذا اﺟﺘﻤﻌﺎ‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ‪:‬‬

‫ﺧﻤﺴﺔ ﺑﺨﻤﺴﺔ ‪.‬‬ ‫أرﺑﻌﺔ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ‪.‬‬ ‫ﺛﻼﺛﺔ ﺑﺜﻼﺛﺔ ‪.‬‬ ‫اﺛﻨ� ﺑﺎﺛﻨ� ‪.‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣٠‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N I H G F E D C BO :‬‬

‫ﻋﻼﻗﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ‪:‬‬
‫اﻟﻜﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺤﺎﻟﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﳌﺤﻠﻴﺔ ‪.‬‬ ‫اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . . :‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٣١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N Ö Õ Ô Ó O :‬‬

‫ﻋﻼﻗﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ ( Ô ) :‬اﻟﻮاردة ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪.‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﺳﻴﻜﻮن ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫اﳌﺤﻠﻴﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺴﺒﺒﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫أﻟﻔﻴﺖ ﻛﻞ ﻤﺗﻴﻤﺔ ﻻ ﺗﻨﻔﻊ‬ ‫‪ -٣٢‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬وإذا اﳌﻨﻴﺔ أﻧﺸﺒﺖ أﻇﻔﺎرﻫﺎ‬
‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﳌﻨﻴﺔ ( اﻟﻮاردة ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻣﻜﻨﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﻛﻞ ﻣﻦ ‪ ) :‬أ ‪ ،‬ب ( ‪.‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٣٣‬ﻗﺎل ‪ ) : λ‬اﳌﺆﻣﻦ ﻳﺄﻛﻞ ﰲ ﻣﻌﻲ واﺣﺪ‪ ،‬واﻟﻜﺎﻓﺮ ﻳﺄﻛﻞ ﰲ ﺳﺒﻌﺔ أﻣﻌﺎء ( ‪.‬‬
‫اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ اﻟﺤﺪﻳﺚ اﻟﴩﻳﻒ اﳌﺘﻘﺪم ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻣﻮﺻﻮف ‪.‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫ﻧﺴﺒﺔ ‪.‬‬
‫ﺻﻔﺔ ‪.‬‬

‫‪٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣٤‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N ò ñ ð ï O :‬‬

‫اﻟﺘﻘﺎﺑﻞ ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ﺗﻘﺎﺑﻞ ‪:‬‬
‫اﻋﺘﺒﺎري ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻋﺪم وﻣﻠﻜﺔ ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫إﻳﺠﺎب وﺳﻠﺐ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﺗﻀﺎد ‪.‬‬
‫‪ -٣٥‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪ . } | . z y x w O :‬ﮯ ¡ ‪¨ . ¦ ¥ ¤ £ .‬‬

‫ﺍ‬
‫© ‪. N ¬«.‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﺻﻮرة اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ اﺛﻨ� ﺑﺎﺛﻨ� ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺛﻼﺛﺔ ﺑﺜﻼﺛﺔ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ أرﺑﻌﺔ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ‪.‬‬
‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺧﻤﺴﺔ ﺑﺨﻤﺴﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٣٦‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N k j i h g f e d c O :‬‬

‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ﰲ اﻵﻳﺔ اﳌﺘﻘﺪﻣﺔ ‪:‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح ‪.‬‬

‫ﺗﻮرﻳﺔ ‪.‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻃﺒﺎق ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎس ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -٣٧‬أول ﻣﻦ ﻋﺮض ﻟﻠﺤﺪﻳﺚ ﻋﻦ اﻟﺒﺪﻳﻊ ﻤﺑﻌﻨﺎه اﻟﻌﺎم اﻟﻮاﺳﻊ‪ ،‬ﻫﻮ ‪:‬‬

‫ﻗﺪاﻣﺔ ﺑﻦ ﺟﻌﻔﺮ ‪.‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫اﻟﺒﺎﻗﻼ� ‪.‬‬
‫ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ اﳌﻌﺘﺰ ‪.‬‬
‫اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ ‪.‬‬
‫‪١٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣٨‬ﻣﻦ أﻧﻮاع اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ‪:‬‬

‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ‪.‬‬
‫اﳌﺒﺎﻟﻐﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫اﻟﺴﺠﻊ ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺟﻤﻴﻊ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ‪.‬‬
‫‪ L ¬ « ª © ¨ § ¦ ¥ ¤ M 8 7 -٣٩‬ﰱ اﻵﻳﺔ اﻟﻜﺮ�ﺔ‬

‫ﺍ‬ ‫ﻛﺰ‬
‫ﻛﻨﺎﻳﺔ‬ ‫ب‬ ‫ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫أ‬

‫ﻹﻋ‬
‫اﺳﺘﻌﺎرة‬ ‫ﺟ‬
‫ﻼﻣ‬
‫وﺻﺒﺤﻬﻢ وﺑﺴﻄﻬﻢ ﺗﺮاب‬ ‫‪-٤٠‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ‪ :‬ﻓﻤﺴﺎﻫﻢ وﺑﺴﻄﻬﻢ ﺣﺮﻳﺮ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﰱ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ‪ :‬ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﻣﻮﺻﻮف‬ ‫ب‬ ‫ﻧﺴﺒﺔ‬ ‫أ‬

‫ﺻﻔﺔ‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﺟ‬

‫‪ Lu t s M 8 7 -٤١‬ﰱ اﻵﻳﺔ اﻟﻜﺮ�ﺔ ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﻪ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫اﻟﺤﺎﻟﻴﺔ‬ ‫ب‬ ‫اﻵﻟﻴﺔ‬ ‫أ‬

‫ﻫﺮ‬

‫اﻟﺴﺒﺒﻴﺔ‬ ‫د‬ ‫اﳌﺤﻠﻴﺔ‬ ‫ﺟ‬

‫‪١١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤٢‬ﺗﻘﻮل ‪ :‬ﻗﺘﻠﺖ اﻟﺮﺟﻞ ﻗﺘﻼً‪ .‬ﰱ اﳌﺜﺎل اﻟﺴﺎﺑﻖ اﺳﺘﻌﺎرة‪-:‬‬

‫ﺗﺒﻌﻴﺔ‬ ‫ب‬ ‫أﺻﻠﻴﺔ‬ ‫أ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻣﻜﻨﻴﺔ‬ ‫د‬ ‫أﺻﻠﻴﺔ ﺗﺒﻌﻴﺔ‬ ‫ﺟ‬

‫ﻛﺰ‬
‫وﺗﻮﱃ اﻟﺼﺒﺎ ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼم‬ ‫‪٤٣‬ـ‪ -‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬أﺧﺬت ﻣﻦ ﺷﺒﺎﻲﺑ اﻷﻳﺎم‬
‫ﰱ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ ‪-:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻣﻜﻨﻴﺔ‬ ‫ب‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻤﺗﺜﻴﻠﻴﺔ‬ ‫أ‬
‫ﻼﻣ‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ‬ ‫ﺟ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪-٤٥‬ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﺒﺪﻳﻌﻴﺔ اﳌﻌﻨﻮﻳﺔ‪……………….‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫اﻟﺠﻨﺎس‬ ‫ب‬ ‫اﻟﺘﻮرﻳﺔ‬ ‫أ‬

‫ﻲﺑ‬

‫ﻟﺰوم ﻣﺎ ﻻ ﻳﻠﺰم‬ ‫ﺟ‬

‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪١٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤٦‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱄ ‪ ~ " :‬ﮯ ¡ ‪" ¤ £ ¢‬اﻵﻳﺔ ﺑﻬﺎ ‪............‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻃﺒﺎق‬ ‫ب‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫أ‬

‫ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫د‬ ‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‬ ‫ﺟ‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٤٧‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ‪ :‬وﻟﻴﻠﺔ ﻣﺮﺿﺖ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻧﺎﺣﻴﺔ ‪ ...‬ﻓﻼﻳﻀﺊ ﻟﻬﺎ ﻧﺠﻢ وﻻ ﻗﻤﺮ‪.‬‬
‫اﻟﺒﻴﺖ ﺑﻪ‪.........‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﺟﻨﺎس‬ ‫ب‬ ‫ﻼﻣ‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺒﻌﻴﺔ‬ ‫أ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻛﻨﺎﻳﺔ‬ ‫د‬ ‫ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻣﺎﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم‬ ‫ﺟ‬

‫‪ -٤٨‬ﺷﺮﺑﻨﺎ ﻣﺎء اﻟﻨﯿﻞ‪ ،‬ﻓﻲ ﻗﻮﻟﻚ )ﻣﺎء اﻟﻨﯿﻞ(‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﻛﻨﺎﯾﺔ‬ ‫ب‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة‬ ‫أ‬

‫ﻴﻤ‬

‫ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‬ ‫د‬ ‫ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫ﺟ‬

‫اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪......................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪...............................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪١٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤٩‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ ‪ " Z Y X W V U " :‬ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﻜﺮﯾﻤﺔ ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‪:‬‬

‫ﺛﻼﺛﺔ ﺑﺜﻼﺛﺔ‪.‬‬ ‫ب‬ ‫أرﺑﻌﺔ ﺑﺄرﺑﻌﺔ‪.‬‬ ‫أ‬

‫أﺛﻨﯿﻦ ﺑﺄﺛﻨﯿﻦ‬ ‫د‬ ‫ﺧﻤﺴﺔ ﺑﺨﻤﺴﺔ‬ ‫ﺟ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪........................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪............................................‬‬

‫"‬ ‫‪ -٥٠‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ " ‪+ * ) ( ' & % $ #‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪ -‬ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ )ﺻﺪرك( ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﻤﺘﻘﺪﻣﺔ ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﮫ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﻟﺤﺎﻟﯿﺔ‬ ‫ب‬ ‫اﻵﻟﯿﺔ‬ ‫أ‬

‫اﻟﻤﺤﻠﯿﺔ‬ ‫د‬ ‫اﻟﺴﺒﺒﯿﺔ‬ ‫ﺟ‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪........................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -٥١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" ¨ § ¦ ¥ ¤ £" :‬‬

‫‪ -‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‪:‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫ﺗﺒﻌﯿﺔ‬ ‫ب‬ ‫ﺗﺼﺮﯾﺤﯿﺔ‬ ‫أ‬

‫ﺗﻤﺜﯿﻠﯿﺔ‬ ‫د‬ ‫ﻣﻜﻨﯿﺔ‪..‬‬ ‫ﺟ‬

‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫‪١٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪........................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪............................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٥٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" Y X W V U " :‬‬
‫اﻟﻜﻨﺎﯾﺔ ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻋﻦ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﻧﺴﺒﺔ‬ ‫ب‬ ‫ﺻﻔﺔ‬ ‫أ‬

‫ﻼﻣ‬ ‫ﻣﻮﺻﻮف‪.‬‬
‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫ﺟ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪............................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪............................................‬‬

‫‪ -٥٣‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫وإذا اﻟﺴﻌﺎدة ﻻﺣﻈﺘﻚ ﻋﯿﻮﻧﮭﺎ *** ﻧﻢْ ﻓﺎﻟﻤﺨﺎوفُ ﻛﻠﮭﻦّ أﻣﺎ ُ‬

‫ن‬
‫ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ اﻟﺴﻌﺎدة ﻓﻲ اﻟﺒﯿﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ‪:‬‬
‫اﺳﺘﻌﺎرة ﻣﻜﻨﯿﺔ‪.‬‬ ‫ب‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺼﺮﯾﺤﯿﺔ‬ ‫أ‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ‬ ‫د‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﻤﺜﯿﻠﯿﺔ‪.‬‬ ‫ﺟ‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬

‫‪١٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺍ‬ ‫ﻛﺰ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﺘﻌﻠ‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪١٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥٤‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪" ] \ [ Z " :‬‬

‫‪ -‬اﻟﻤﺠﺎز اﻟﻤﺮﺳﻞ ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻋﻼﻗﺘﮫ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﻟﻤﺴﺒﺒﯿﺔ‬ ‫ب‬ ‫اﻟﺴﺒﺒﯿﺔ‬ ‫أ‬

‫اﻟﻜﻠﯿﺔ‬ ‫د‬ ‫اﻟﺤﺎﻟﯿﺔ‪.‬‬ ‫ﺟ‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪............................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪............................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪............................................‬‬

‫‪ -٥٥‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﻟﻰ‪") ( ' & % $ # " ! " :‬‬

‫‪ -‬ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻓﻲ اﻵﯾﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﻣﻜﻨﯿﺔ‬ ‫ب‬ ‫ﺗﺼﺮﯾﺤﯿﺔ‬ ‫أ‬

‫ﻴﻤ‬

‫أﺻﻠﯿﺔ‬ ‫د‬ ‫ﺗﺒﻌﯿﺔ‪.‬‬ ‫ﺟ‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪ -‬اﻟﺘﻌﻠﯿﻞ‪:‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪............................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬

‫‪١٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫) أ ( ﺿﻊ ﻋﻼﻣﺔ ) √ ( أﻣﺎم اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ وﻋﻼﻣﺔ ) ‪ ( X‬أﻣﺎم اﻟﻌﺒﺎرة ﻏ� اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ ﻣﻊ ﺗﺼﻮﻳﺐ اﻟﺨﻄﺄ‬
‫إن وﺟﺪ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪-:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻣﺎ ﺗﺤﺘﻪ ﺧﻂ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪R Q P O N MO :‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫) (‬ ‫‪-١‬‬
‫‪ NW V U T S‬ﻃﺒﺎق ﺧﻔﻲ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫) (‬ ‫‪-٢‬‬
‫ﻗﺮﻳﻨﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ N Ö Õ Ô ÓO :‬ﻟﻔﻈﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫) (‬ ‫‪-٣‬‬
‫ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم ﻢﻟ ﻳﺮد إﻻ ﰲ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ‪.‬‬
‫) (‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﻻﺑﺪ ﻣﻊ اﻟﺘﻮرﻳﺔ ﻣﻦ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﺗﺸ� إﱃ أن اﳌﺮاد ﻫﻮ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺒﻌﻴﺪ ‪.‬‬
‫‪-٤‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫) (‬ ‫‪-٥‬‬
‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ أوﺳﻊ ﻣﻦ اﻟﻄﺒﺎق ‪.‬‬
‫‪-٦‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫) (‬
‫ﺟﻌﻞ ﺑﺪر اﻟﺪﻳﻦ ﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ﻋﻠﻮم اﻟﺒﻼﻏﺔ أرﺑﻌﺔ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٧‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪ (b a ` _ ^ ] \ [ Z) :‬ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﻪ ) (‬

‫اﻟﺤﺎﻟﱢﻴﱠﺔ ‪.‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫) (‬ ‫‪ -٨‬اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ﻳﻘﻊ ﰲ اﳌﻔﺮدات ‪ ،‬وﻻ ﻳﻘﻊ ﰲ اﳌﺮﻛﺒﺎت ‪.‬‬

‫) (‬ ‫‪ -٩‬اﻟﻄﺒﺎق ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﺒﺪﻳﻌﻴﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﱪز اﳌﻌﻨﻰ ﺑﺠﻼء ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫) (‬ ‫‪ -١٠‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫) (‬ ‫‪ -١١‬اﻟﺘﺒﻠﻴﻎ ﻫﻮ ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﻮﺻﻒ اﳌﺪﻋﻰ ﻓﻴﻪ ﻣﻤﻜ ًﻨﺎ ً‬

‫ﻋﻘﻼ وﻋﺎدة ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪ -١٢‬اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ﻣﻦ ﻋﻼﻗﺎت اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ وﻳﺼﺢ اﻟﺘﻌﺒ� ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺄي ﺟﺰء دون ﴍط ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪ -١٣‬ﻛﻞ اﺳﺘﻌﺎرة ﻻﺑﺪ ﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﻗﺮﻳﻨﺔ وﻋﻼﻗﺔ وﴎ ﺑﻼﻏﻲ ‪.‬‬
‫‪١٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫) (‬ ‫‪ -١٤‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻳﺘﻌﺎرض ﻓﻴﻬﺎ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻊ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﻜﻨﺎﻲﺋ ‪.‬‬

‫) (‬ ‫‪ -١٥‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ واﻟﻄﺒﺎق ﺻﻨﻮان ﻻ ﻳﻔﱰﻗﺎن ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫) (‬ ‫‪ -١٦‬اﳌﺠﺎز ﻫﻮ اﺳﺘﻌ�ل اﻟﻠﻔﻆ ﻓﻴ� وﺿﻊ ﻟﻪ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫) (‬ ‫‪ -١٧‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻟﻬﺎ ﻋﺪة ﻋﻼﻗﺎت‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫) (‬ ‫‪ -١٨‬اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ﰱ اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻻ ﻤﺗﻨﻊ ﻣﻦ إرادة اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪ -١٩‬ﺑﻼﻏﺔ اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ اﻹﻳﺠﺎز واﻟﺘﻮﻛﻴﺪ واﳌﺒﺎﻟﻐﺔ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫) (‬ ‫‪ -٢٠‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﳌﻜﻨﻴﺔ ﻣﺎ ﴏح ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺎﳌﺸﺒﻪ ﺑﻪ وﺣﺬف اﳌﺸﺒﻪ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪ -٢١‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﺒﻌﻴﺔ ﺗﺠﺮي ﰲ اﻷﻓﻌﺎل واﳌﺸﺘﻘﺎت واﻟﺤﺮوف‪.‬‬
‫) (‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪ -٢٢‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻳﺘﻌﺎرض ﻓﻴﻬﺎ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ ﻣﻊ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﻜﻨﺎﻲﺋ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫) (‬ ‫‪ -٢٣‬اﻟﺠﻨﺎس ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﳌﻌﻨﻮﻳﺔ‪.‬‬
‫) (‬ ‫‪ -٢٤‬اﻟﻄﺒﺎق ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﳌﻌﻨﻮﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﺗﱪز اﳌﻌﻨﻰ ﺑﺠﻼء‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫) (‬ ‫‪ -٢٥‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﳌﻌﻨﻮﻳﺔ‪.‬‬

‫) (‬ ‫‪ -٢٦‬ﻃﺒﺎق اﻟﺴﻠﺐ ﻫﻮ اﻟﺠﻤﻊ ﺑ� ﻣﻌﻨﻴ� ﻣﺜﺒﺘ�‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪١٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫أﺳﺌﻠﺔ اﻟﻘﻄﻌﺔ ‪:‬‬

‫‪ ( ١‬ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪r q p o n m l k j i h g O :‬‬
‫‪ ~ } | { z yx w v u t s‬ﮯ ‪. N‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -١‬ﺑَ ﱢ� ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ ،(j O :‬ﺛﻢ أﺟﺮﻫﺎ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. ...‬‬ ‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ‪:‬‬
‫‪. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. ....‬‬ ‫إﺟﺮاء اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪َ -٢‬ﺑ ﱢ� ﻧﻮع اﻟﻄﺒﺎق ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ NjiO :‬ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻧﻮع اﻟﻜﻠﻤﺔ‪ ،‬واﻟﺤﻘﻴﻘﺔ واﳌﺠﺎز ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. . . . . .. . .. .. .. . .‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٢‬ﻗﺎل اﻟﻠﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪8 7 6 5 4 3 2 1 0 / . O :‬‬

‫‪. NH G F E D CB A @ ? > = < . : 9‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -١‬اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻵﻳﺘ� اﻟﺴﺎﺑﻘﺘ� ﻣﺎ ﻳﲇ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫أ ( ﻛﻨﺎﻳﺔ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻧﻮﻋﻬﺎ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .‬‬ ‫اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ب( اﺳﺘﻌﺎرة‪ ،‬وﺑَ ﱢ� ﻧﻮﻋﻬﺎ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� ‪.‬‬

‫‪. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .‬‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٢‬ﰲ اﻵﻳﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ﻣﻦ اﻵﻳﺘ� اﻟﺴﺎﺑﻘﺘ� ﻃﺒﺎق إﻳﺠﺎب‪َ ،‬ﻋ ﱢﻴﻨﻪ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻧﻮﻋﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ ﻧﻮع اﻟﻜﻠﻤﺔ ‪.‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. . . .. .. . .. .. .. . . . ...‬‬ ‫اﻟﻄﺒﺎق ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . . . . . .. .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪٢١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٣‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. NÒ Ñ Ð Ï Î Í Ì Ë Ê É È Ç Æ Å O :‬‬

‫اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻵﻳﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺎ ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻧﺎﻗﺼﺎ‪ ،‬ووﺿﺤﻪ ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎﺳﺎ ً‬
‫‪ً -١‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . .. .‬‬ ‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﻮﺿﻴﺢ ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -٢‬ﻃﺒﺎق ﺳﻠﺐ‪ ،‬وﺑَ ﱢ� ﻧﻮﻋﻪ ‪.‬‬

‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . ...‬‬ ‫ﻃﺒﺎق اﻟﺴﻠﺐ ‪:‬‬

‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. . . .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ُﴫح أﻳﻬﺎ اﻟﻌﺎﻢﻟ ‪ :‬أﻟﻴﺴﺖ ﺣﺎﱄ ﻧﺎﻃﻘﺔ ﺑﺸﻜﻮاي؟ ﻣﺘﻰ ﻳﺄﻲﺗ أﺳﺪ‬
‫‪ (٤‬إن اﻟﻘﺪس ﺗ َْﴫخ ﻛﻞ ﻳﻮم وﺗ ﱢ‬
‫ﻟﻴﺤﺮر� ﻣﻦ ُﻇﻠْﻢ و ُﻇﻠْﻤﺔ اﻟﻴﻬﻮد اﻟﺬﻳﻦ دﻧﺴﻮا اﳌﻘﺪﺳﺎت اﻹﺳﻼﻣﻴﺔ ؟‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫إﻧﻬﻢ و َﻣ ْﻦ وراءﻫﻢ وﺿﻌﻮا أﺻﺎﺑﻌﻬﻢ ﰲ آذاﻧﻬﻢ وﻢﻟ ﻳﺴﺘﺠﻴﺒﻮا ﻟﺮﻓﺾ واﺳﺘﻨﻜﺎر اﻟﻌﺎﻢﻟ ‪ .‬ﻟَﻚَ اﻟﻠﻪ ﻳﺎ‬
‫ﴪا‪.‬‬
‫ﺷﻌﺐ ﻓﻠﺴﻄ� ‪ ،‬ﻓن ﻣﻊ اﻟﻌﴪ ﻳ ً‬

‫ﻛﺰ‬
‫أ ( اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺎ ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ -١‬اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪ ،‬وﻓﻴﻢ َﺟ َﺮ ْت ؟‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. . . . .. .‬‬ ‫اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪:‬‬
‫َﺟ َﺮ ْت ﰲ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . . .. ..‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺠﺎزًا ً‬
‫ﻣﺮﺳﻼ ‪ ،‬وﺣﺪد ﻧﻮع ﻗﺮﻳﻨﺘﻪ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﻧﻮع اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪:‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. . . . . .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٣‬ﻃﺒﺎ ًﻗﺎ ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻧﻮﻋﻪ ‪.‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ,, , . . .‬‬ ‫اﻟﻄﺒﺎق ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ﻛﻞ ﻣﻦ ) ﻇُﻠْﻢ ‪ -‬ﻇُﻠْﻤﺔ ( و ) اﻟﻌﴪ ‪ -‬اﻟﻴﴪ ( وﺳ ﱢﻤﻬ� ‪.‬‬

‫ب‪ -‬اذﻛﺮ ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس ﰲ ﱟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس اﻷول ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . ..‬‬ ‫وﻳﺴﻤﻰ ‪:‬‬
‫ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺜﺎ� ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . ..‬‬ ‫وﻳﺴﻤﻰ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫ﺟـ ( ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ) اﻟﻘﺪس ﺗﴫخ ( ؟ ﻣﻊ اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪ ،‬ﺛﻢ أَ ْﺟ ِﺮ‬
‫ﻼﻣ‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. . . .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ...‬‬ ‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ) اﻟﻘﺪس ﺗﴫخ ( ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫إﺟﺮاء اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫د( اذﻛﺮ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� وﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ) ﻣﺘﻰ ﻳﺄﻲﺗ أﺳﺪ ‪...‬؟ (‬

‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٥‬ﻳﺎ أﺻﺤﺎب اﻟﻔﻜﺮ اﳌﺴﺘﻨ� اﺳﺄﻟﻮا اﻟﺘﺎرﻳﺦ ﻋﻦ ﻣﴫ ﺗﺠﺪوا ﺷﻬﻮ ًدا ﻛﺜ�ﻳﻦ ‪ ،‬ﻓﺎﻷﻫﺮاﻣﺎت ﻧﺎﻃﻘﺔ‬
‫وﴏوح أﻗﺎﻣﻬﺎ ﻣﻠﻮك أﺷﺪاء ﺑﺄﻳﺪ ﻗﻮﻳﺔ وﻟﻴﺴﺖ ﺿﻌﻴﻔﺔ ‪ ،‬ﻻ ﻋﻴﺐ ﰲ‬
‫ﺑﺎﻟﺤﻖ ‪ ،‬وأﻣﺎﻣﻬﺎ أﺳﺪ ﺟﺴﻮر ‪ُ ،‬‬
‫أﺻﺤﺎﺑﻬﺎ ﻏ� أﻧﻬﻢ أﻗﻮﻳﺎء ‪ ،‬وﻗﺪ ﺷﻴﺪوﻫﺎ ﻋﲆ أرض ﺑﻬﺎ ﻧﻴﻞ ﻋﻈﻴﻢ ‪ ،‬ﻳﻐﱰﻓﻮن ﻣﻦ ﻣﺎﺋﻪ وﻳﻌﱰﻓﻮن‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺑﻔﻀﻠﻪ ‪ ،‬وﻳﺤﺒﻮن اﻟﻔﻀﻴﻠﺔ وﻳﻜﺮﻫﻮن اﻟﺮذﻳﻠﺔ ‪.‬‬
‫أ ( اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺎ ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -١‬اﺳﺘﻌﺎرة ‪ ،‬وﺑَ ﱢ� ﻧﻮﻋﻬﺎ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . . . .. . . .. ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻬﺎ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ‪:‬‬

‫‪ -٢‬ﻃﺒﺎ ًﻗﺎ ‪ ،‬و َﺑ ﱢ� ﻧﻮﻋﻪ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻹﻳﺠﺎب واﻟﺴﻠﺐ ‪.‬‬

‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .‬‬ ‫اﻟﻄﺒﺎق ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. ...‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻹﻳﺠﺎب واﻟﺴﻠﺐ ‪:‬‬

‫‪ -٣‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ‪ ،‬واذﻛﺮ ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . . , ,, .. .‬‬ ‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . . . . . .. .. .. . .. . . .. . .‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -٤‬ﺗﺄﻛﻴﺪً ا ﻟﻠﻤﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم ‪:‬‬

‫اﻟﺘﺄﻛﻴﺪ ‪:‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . . . .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪٢٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥‬ﻣﺠﺎزًا ً‬
‫ﻣﺮﺳﻼ ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪.‬‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . . ..‬‬ ‫اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﻧﺎﻗﺼﺎ ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻧﻮﻋﻪ ‪.‬‬
‫ﺟﻨﺎﺳﺎ ً‬
‫‪ً -٦‬‬
‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . . ..‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. . . .. .. . .. .. . . .. . .. . . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫ب( أﺟﺮ اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ) اﺳﺄﻟﻮا اﻟﺘﺎرﻳﺦ ( اﻟﻮاردة ﰲ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .‬‬ ‫اﻹﺟﺮاء ‪:‬‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﺟـ( ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ) أﻣﺎﻣﻬﺎ أﺳﺪ ﺟﺴﻮر ( ؟ ﻋﻠﻞ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. . . ..‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٦‬أﺧﻲ‪ ،‬اﺳﺘﻔﺖ اﻷزﻫﺮ ﻋﻦ أﻣﻮرك ﺗﺠﺪ اﻟﻔﺘﺎوى اﻟﻨﺎﻃﻘﺔ ﺑﺎﻟﺤﻖ‪ ،‬واﻟﺘﻲ ﻳﺸﺎر إﻟﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﺒﻨﺎن؛‬
‫ﻷﻧﻬﺎ ﻧﺎﺑﻌﺔ ﻣﻦ ﻗﻠﻮب ﺗﺨﴙ اﻟﻠﻪ وﻻ ﺗﺨﴙ اﻟﻨﺎس‪ ،‬ﻗﻠﻮب ﻣﻤﻠﻮءة ﺑﺎﻟﻔﻀﺎﺋﻞ‪ ،‬ﺧﺎﻟﻴﺔ ﻣﻦ اﻟﺮذاﺋﻞ‪،‬‬
‫ﻻ ﻋﻴﺐ ﻓﻴﻬﺎ إﻻ أﻧﻬﺎ ﻣﺤﺒﺔ ﻟﻠﺨ�‪ ،‬ﻣﻦ ﺑﺤﺮ اﻟﻌﻠﻮم اﻏﱰﻓﺖ‪ ،‬وﺑﻔﻀﻞ اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ اﻋﱰﻓﺖ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -١‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﳌﺠﺎز وﻋﻼﻗﺘﻪ ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻷزﻫﺮ ( ؟‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٢‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ وﺻﻮرﺗﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻹﻳﺠﺎب واﻟﺴﻠﺐ ﰲ ) ﺗﺨﴙ اﻟﻠﻪ وﻻ ﺗﺨﴙ اﻟﻨﺎس ( ؟‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . ..‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻪ ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٣‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻟﻨﺎﻃﻘﺔ ( ؟ وﳌﺎذا ؟‬

‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ,, , .. .‬‬

‫اﻟﺴﺒﺐ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . . . . . .. .. . .. .. . . .. ..‬‬

‫‪ -٤‬أﺟﺮ اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻟﻔﺘﺎوى ( ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . . . .. ..‬‬ ‫اﻹﺟﺮاء ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .‬‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٢٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥‬ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم‪ ،‬ﻣﺒ ﱢﻴﻨًﺎ إﱃ أي اﳌﺤﺴــﻨﺎت اﻟﺒﺪﻳﻌﻴﺔ ﻳﻨﺘﻤﻲ ؟‬

‫‪. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﺄﻛﻴﺪ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . ..‬‬ ‫ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٦‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‪ ،‬و َﺑ ﱢ� ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬ ‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . . . . . .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﺟﻨﺎﺳﺎ‪ ،‬وﺑَ ﱢ� ﻧﻮﻋﻪ ‪.‬‬
‫‪ً -٧‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .‬‬ ‫اﻟﺠﻨﺎس ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٨‬ﻣﺎ اﻟﺼﻮرة اﻟﺒﻴﺎﻧﻴﺔ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ‪ ) :‬اﻟﺘﻲ ﻳﺸﺎر إﻟﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﺒﻨﺎن ( ؟ وﻣﺎ ﻧﻮﻋﻬﺎ ؟‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫اﻟﺼﻮرة اﻟﺒﻴﺎﻧﻴﺔ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪٢٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٧‬أﻰﺗ ﺑﺤﺮ إﱃ ﻣﻌﻬﺪﻧﺎ ﻓﺄﻟﻘﻰ ﻛﻠﻤﺔ ﻣﺆﺛﺮة ﰲ ﻃﻼﺑﻪ‪ ،‬إﻻ أﻧﻪ أوﺟﺰ ﻓﻴﻬﺎ وأﻋﺠﺰ‪ ،‬ﱠ‬
‫وﺣﺚ ﻓﻴﻬﺎ أﺑﻨﺎءه‬
‫ﻋﲆ اﻻﺟﺘﻬﺎد ﰲ ﻃﻠﺐ اﻟﻌﻠﻢ اﻟﻨﺎﺑﺾ ﺑﺎﻟﺤﻘﻴﻘﺔ‪ ،‬اﻟﻌﻠﻢ اﻟﺬي �ﻴﺰ ﺑ� اﻟﺤﻘﺎﺋﻖ واﻷﺑﺎﻃﻴﻞ‪ ،‬وأرﺷﺪﻫﻢ‬
‫إﱃ ﻣﺼﺎﺣﺒﺔ اﻷﺧﻴﺎر‪ ،‬وﻣﻔﺎرﻗﺔ اﻷﴍار‪ ،‬واﻟﺘﺨﻠﻖ ﺑﺄﺧﻼق اﻹﺳﻼم‪ ،‬واﻟﻌﻤﻞ ﻋﲆ رﻓﻌﺔ اﻷوﻃﺎن‪ ،‬ﻣﻦ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻗﺒﻞ أن ﻳﺘﻘﺪم ﺑﻬﻢ اﻟﻌﻤﺮ‪ ،‬وﻳﺄﺗﻴﻬﻢ اﻟﻨﺬﻳﺮ‪ ،‬ﻓﻼ ﻳﺴﺘﻄﻴﻌﻮن اﻟﻘﻴﺎم ﺑﺄﻋ�ل اﻟﺸﺒﺎب ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫* اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻟﻌﺒﺎرة اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﻣﺎ ﻳﲇ ‪.‬‬
‫‪ -١‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ‪ ،‬وﺑَ ﱢ� ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬ ‫اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . . . . . .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻬﺎ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪ -٢‬ﻃﺒﺎ ًﻗﺎ‪ ،‬و َﺑ ﱢ� ﻧﻮﻋﻪ ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻹﻳﺠﺎب واﻟﺴﻠﺐ ‪.‬‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .‬‬ ‫اﻟﻄﺒﺎق ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٣‬ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم‪ ،‬ﻣﻊ ﺑﻴﺎن ﴐﺑﻪ ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﺄﻛﻴﺪ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . . . .. . .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﴐﺑﻪ ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎ اﻟﺼﻮرة اﻟﺒﻴﺎﻧﻴﺔ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ‪ ) :‬وﻳﺄﺗﻴﻬﻢ اﻟﻨﺬﻳﺮ ( ؟ وﻣﺎ ﻧﻮﻋﻬﺎ ؟‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫اﻟﺼﻮرة اﻟﺒﻴﺎﻧﻴﺔ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪:‬‬
‫‪٢٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ‪ ) :‬اﻟﻨﺎﺑﺾ ( ؟ ﻋﻠﻞ ‪.‬‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .‬‬ ‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٦‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ‪ ) :‬ﻛﻠﻤﺔ ( ؟ وﻣﺎ ﻋﻼﻗﺘﻪ ؟‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪ -٧‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ‪ ) :‬أوﺟﺰ ﻓﻴﻬﺎ وأﻋﺠﺰ ( ؟ وﻣﺎ ﺻﻮرﺗﻪ ؟‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. ,, , . . .‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس ‪:‬‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. ..‬‬ ‫ﺻﻮرﺗﻪ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٨‬أﺟﺮ اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ‪ ) :‬ﺑﺤﺮ ( ‪.‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . . . .. ..‬‬ ‫اﻹﺟﺮاء ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٣٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٨‬ﺣﻜﻤﺖ اﳌﺤﻜﻤﺔ ﺣﻀﻮرﻳًّﺎ ﻋﲆ ﻋ� ﻣﻦ ﻋﻴﻮن اﻷﻋﺪاء ﺑﺎﻟﺴﺠﻦ اﳌﺆﺑﺪ‪ ،‬ﻓﺄﺧﺬ ﻳﻌﺾ ﻋﲆ ﻳﺪﻳﻪ‪ ،‬وﻃﺎر‬
‫اﻟﺨﱪ ﰱ اﳌﺪﻳﻨﺔ وﻗﺪ ﻧﺸﺒﺖ اﳌﻨﻴﺔ أﻇﻔﺎرﻫﺎ ﻓﻴﻪ‪ ،‬وﺻﺎر ﻳﺨﻔﺾ ﺟﻨﺎح اﻟﺬل وﻟﻜﻦ ﻢﻟ ﻳﺮﺣﻤﻪ أﺣﺪ ‪.‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻌﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫أ‪ -‬ﻛﻞ ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ‪ ،‬وﺑ� ﻋﻼﻗﺘﻪ‪.‬‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫‪...........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ب‪ -‬اﺳﺘﻌﺎرﺗ� ﻣﻜﻨﻴﺘ� ‪.‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ج‪ -‬ﻛﻨﺎﻳﺔ‪ ،‬وﺑ� ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٩‬اﳌﴫي ﻳﻠﺒﺲ اﻟﻘﻄﻦ ‪ ،‬وﻳﺮﻛﺐ اﻟﺼﻌﺎب ﻟﻠﻮﺻﻮل إﱃ ﻫﺪﻓﻪ‪ ،‬وﻳﺪه ﻧﻈﻴﻔﺔ ﻋﻦ اﻟﺨﺒﺎﺋﺚ‪ ،‬وﻟﻪ أﻳﺎد ﻋﲆ‬
‫ﻛﻞ اﻟﻨﺎس ‪ ،‬ﻳﺴﺄل اﻟﻠﻪ وﻻ ﻳﺴﺄل اﻟﻨﺎس ‪ ،‬وﻻﻋﺐ ﻓﻴﻪ ﺳﻮى أن أﺟﺪاده ﺑﻨﺎة اﻷﻫﺮام ‪ ،‬وﻫﻮ داﻤﺋﺎ ذو وﺟﻪ‬
‫وﺟﻴﻪ ‪،‬ﻟﺬﻟﻚ ﻳﻬﺎﺑﻪ اﻟﻨﺎس ﺣﺘﻲ اﻷﺟﻨﺔ ﰲ اﻟﺒﻄﻮن ‪.‬‬
‫‪ -١‬اﺳﺘﺨﺮج ﻣﻦ اﻟﻘﻄﻌﺔ اﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫أ‪ -‬ﻣﺠﺎزأ ﻣﺮﺳﻼً ‪ ،‬ﻋﻼﻗﺘﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪ ،‬وﺑ� ﺿﺎﺑﻄﻪ‪.‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ب‪ -‬ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﺻﻔﺔ وأﺧﺮى ﻋﻦ ﻣﻮﺻﻮف ‪.‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ج‪ -‬اﺳﺘﻌﺎرة وﺑ� ﻧﻮﻋﻬﺎ ‪ ،‬وﻗﺮﻳﻨﺘﻬﺎ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫د‪ -‬ﺗﺄﻛﻴﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم وﺑ� ﺻﻮرﺗﻪ ‪.‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻩ‪ -‬ﻃﺒﺎ ًﻗﺎ وﺑ� ﻧﻮﻋﻪ‪.‬‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫و‪ -‬ﻣﺠﺎزًا ﻣﺮﺳﻼً ﻋﻼﻗﺘﻪ اﻟﺴﺒﺒﻴﺔ‪ ،‬وﺑ� ﻗﺮﻳﻨﺘﻪ ‪.‬‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﺟﻨﺎﺳﺎ وﻳﻦ ﻧﻮﻋﻪ‪ ،‬وﺿﺎﺑﻄﻪ ‪.‬‬ ‫ً‬ ‫ز‪-‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ح – ﻣﺒﺎﻟﻐﺔ وﺑ� ﻧﻮﻋﻬﺎ‪ ،‬وﺿﺎﺑﻄﻬﺎ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﺘﻌﻠ‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪( ١٠‬ﺣﻀﺮ أﺳﺪ إﻟﻰ ﻣﯿﺪان اﻟﻘﺘﺎل ﻣﻊ ﺟﻨﻮده ‪ ،‬وأﻟﻘﻰ ﻓﯿﮭﻢ ﻛﻠﻤﺔ ﻣﺆﺛﺮة ‪ ،‬ﻻﻋﯿﺐ ﻓﯿﮭﺎ إﻻ أﻧﮭﺎ ﻣﺤﻔﺰة‬
‫ﻟﻠﺠﮭﺎد‪ .‬وﻧﺎﻃﻘﺔ ﺑﺎﻟﺘﺤﺪي‪ ،‬ﺛﻢ ﻗﺎل ﻟﮭﻢ‪ :‬إن ﻣﺼﺮ ﺗﻨﺎدي أﺑﻨﺎءھﺎ ﺑﻘﻮﻟﮭﺎ‪ :‬ﻋﻠﯿﻜﻢ أن ﺗﺤﺒﻮا اﻟﻌﻤﻞ وﺗﻜﺮھﻮا‬
‫اﻟﻜﺴﻞ ﺣﺘﻰ ﻧﺘﻘﺪم ﺟﻤﻴ ًﻌﺎ‪ ،‬ﻓﺎﻟﺠﻨﺪي دﻗﯿﻖ ﻓﻲ ﻋﻤﻠﮫ ‪ ،‬ﻓﺴﯿﻔﮫ ﻓﺘﺢ ﻷوﻟﯿﺎﺋﮫ‪ ،‬وﺣﺘﻒ ﻷﻋﺪاﺋﮫ‪.‬‬

‫‪ -۱‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓﯿﻦ ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ )أﺳﺪ(؟ وﻟﻤﺎذا؟‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -‬ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة‪:‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬اﻟﺴﺒﺐ‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -٢‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻟﻤﺠﺎز وﻋﻼﻗﺘﮫ ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ ) وأﻟﻘﻰ ﻓﯿﮭﻢ ﻛﻠﻤﺔ(؟‬
‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -‬ﻧﻮع اﻟﻤﺠﺎز‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪ -‬ﻋﻼﻗﺘﮫ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪-٣‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻟﻤﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﯾﻌﻲ وﺻﻮرﺗﮫ ﻓﻲ ﺗﺤﺐ اﻟﻌﻤﻞ وﺗﻜﺮه اﻟﻜﺴﻞ؟‬

‫‪ -‬ﻧﻮع اﻟﻤﺤﺴﻦ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﺻﻮرﺗﮫ‪:‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻠﻔﻆ اﻟﻤﺴﺘﻌﺎر ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻟﻨﺎﻃﻘﺔ(؟ وﻟﻤﺎذا؟‬

‫‪٣٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -‬ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة‪:‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -‬اﻟﺴﺒﺐ‪:‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٥‬أﺟﺮ اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻓﻲ ﻛﻠﻤﺔ )ﻣﺼﺮ(‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -‬اﻹﺟﺮاء‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..........................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (١‬ﺑﺄي اﻋﺘﺒﺎر �ﻜﻦ َﺟ ْﻌـــﻞ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ ~ } |O :‬ﮯ‪ N‬ﻣﺠــﺎزًا ﻣﺮﺳــ ًﻼ‪،‬‬
‫ﺟﻨﺎﺳﺎ ﺗﺎ �ﻣﺎ ؟ وﺿﱢ ﺢ ﻣﺎ ﺗﻘﻮل ‪.‬‬
‫أو ً‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . . . . .. . . . .. .. .. . .‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ (٢‬ﻣﺎ ﻋﻼﻣﺔ اﳌﺤﺴﻦ اﳌﻌﻨﻮي ؟ وﰲ أي ﻛﺘﺎب ﺣﴫ "اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ" اﳌﺤﺴﻨﺎت اﳌﻌﻨﻮﻳﺔ ؟‬ ‫ﻼﻣ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .‬‬ ‫ﻋﻼﻣﺔ اﳌﺤﺴﻦ اﳌﻌﻨﻮي ‪:‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .‬‬ ‫ﺣﴫ "اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ" اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﺒﺪﻳﻌﻴﺔ ﰲ ﻛﺘﺎﺑﻪ ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٣‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ؟ ﻣﻊ اﻟﺘﻮﺿﻴﺢ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. Nq ponm lkj ihgO :‬‬

‫ﺍ‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .‬‬

‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﰲ ﻗﺒﺔ ﴐﺑﺖ ﻋﲆ اﺑﻦ اﻟﺤﴩج‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬إن اﻟﺴ�ﺣﺔ واﳌﺮوءة واﻟﻨﺪى‬

‫ﺍ‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .‬‬

‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻛﻔﻮ� اﻟﻜﻼم ﻋﻨﺪ اﻟﺘﺤﺪي‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬وﺑﻨﺎة اﻷﻫﺮام ﰲ ﺳﺎﻟﻒ اﻟﺪﻫﺮ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪َ (٤‬ﻋ ﱢ� ﻣﻮﻃﻦ اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ‪ ،‬واذﻛﺮ ﻧﻮﻋﻪ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N ª © ¨ § . ¥ ¤ £O :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . ...‬‬ ‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﻟﻬﻢ ﺣﺪﱞ إذا ﻟُﺒﺲ اﻟﺤﺪﻳﺪ‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻟﻘﺪ ﻋﻠﻢ اﻟﻘﺒﺎﺋﻞ أن ﻗﻮﻣﻲ‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . ...‬‬ ‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻓﺎﻟﻜﺤﻞ أﺷﺒﻪ ﰲ اﻟﻌﻴﻨ� ﺑﺎﻟﻜﺤﻞ‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻓﻼ ﺗﺜﻖ ﺑﻮداد ﻗﺒﻞ ﻣﻌﺮﻓﺔ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . ...‬‬ ‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٤‬ﻗﺎل ﺑﻌﻀﻬﻢ ‪ :‬رﺣﻢ اﻟﻠﻪ اﻣﺮأ أﻣﺴﻚ ﻣﺎ ﺑ� ﻓﻜﻴﱠﻪ وأﻃﻠﻖ ﻣﺎ ﺑ� ﻛﻔﻴﱠﻪ ‪.‬‬
‫اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . ...‬‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٣٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ﺗﻌﻠﻴﻼ ﺑﻼﻏﻴ�ﺎ ‪:‬‬ ‫‪ (٥‬ﻋﻠﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ً‬

‫‪ -١‬ﺗﺴﻤﻴﺔ "اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻷﺻﻠﻴﺔ" ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٢‬إﻳﺜﺎر اﻟﺘﻌﺒ� اﳌﺠﺎزي ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ N&%$#"!O :‬ﻋﻦ اﻟﺘﻌﺒ� اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. .. :‬‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٣‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ أوﺳﻊ وأﻋﻢ ﻣﻦ اﻟﻄﺒﺎق ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. .. :‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٤‬ﺗﺴﻤﻴﺔ "اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم اﳌ�ﺛﻞ" ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬

‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. .. :‬‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ (٦‬اذﻛﺮ اﻟﻔﺮق ﺑ� ﻛ ﱟُﻞ ﻣﻦ ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -١‬اﳌﺠﺎز واﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ‪.‬‬

‫اﳌﺠﺎز ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ...‬‬ ‫اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٢‬اﻟﺘﺒﻠﻴﻎ واﻹﻏﺮاق ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫اﻟﺘﺒﻠﻴﻎ ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . :‬‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. ..‬‬ ‫اﻹﻏﺮاق ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٣٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٧‬ﻣﺜﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﻣﻦ ﻓﺼﻴﺢ اﻟﻘﻮل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -١‬ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﻪ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٢‬ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﻴﺞ ‪.‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪ -٣‬ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح ‪.‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٤‬ﺗﻮرﻳﺔ ﻣﺠﺮدة ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -٥‬ﺟﻨﺎس ﺗﺎم ﻣﺴﺘﻮﰱ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪٤٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪َ (٨‬ﻋ ﱢﺮف اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﺒﻼﻏﻴﺔ اﻵﺗﻴﺔ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ اﳌﺮﻛﺐ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .‬‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫اﳌﺜــــﺎل ‪:‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .‬‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -٢‬اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .‬‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪:‬‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .‬‬ ‫اﳌﺜــــﺎل ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٣‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﻤﺜﻴﻠﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .‬‬ ‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪:‬‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. . . .. . . . .. .. .. .. .‬‬ ‫اﳌﺜــــﺎل ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪٤١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (٩‬أي اﻟﺒﻴﺘ� اﻵﺗﻴ� اﻟﻮﺻﻒ ﻓﻴﻪ ﻏ� ﻣﻤﻜﻦ ً‬

‫ﻋﻘﻼ وﻋﺎدة ؟ ﻣﻊ اﻟﺘﻮﺿﻴﺢ ‪.‬‬
‫دراﻛًﺎ وﻢﻟ ﻳﻨﻀﺢ ﻤﺑﺎء ﻓﻴﻐﺴــﻞ‬ ‫‪ -١‬ﻓﻌﺎدى ﻋـﺪاء ﺑ� ﺛﻮر وﻧﻌﺠـﺔ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﺘﺨﺎﻓﻚ اﻟﻨﻄﻒ اﻟﺘﻲ ﻢﻟ ﺗﺨﻠﻖ‬ ‫‪ -٢‬وأﺧﻔﺖ أﻫﻞ اﻟﴩك ﺣﺘﻰ إﻧﻪ‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫ﺟﻮاد ﻓ� ﻳﺒﻘﻲ ﻣﻦ اﳌﺎل ﺑﺎﻗﻴﺎ‬ ‫‪ (١٠‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻓﺘﻰ ﻛﻤﻠﺖ أﺧــﻼﻗﻪ ﻏ� أﻧﻪ‬

‫ﻹﻋ‬
‫اذﻛﺮ ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﳌﻌﻨﻮي ﰲ اﻟﺒﻴﺖ اﻟﺴﺎﺑﻖ‪ ،‬ﺛﻢ وﺿﱢ ﺢ ﻣﺎ ﺗﻘﻮل ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . . . .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﻮﺿﻴﺢ ‪:‬‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪َ ( ١١‬ﻋ ﱢﺮف اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﺒﻼﻏﻴﺔ اﻵﺗﻴﺔ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻄﺒﺎق اﳌﺠﺎزي ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. . ....‬‬

‫‪ -٢‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪٤٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣‬اﻟﺘﻮرﻳﺔ ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. . ....‬‬

‫‪ -٤‬ﺟﻨﺎس اﻟﻘﻠﺐ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﺘﻌﺮﻳﻒ ‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬

‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. . ....‬‬

‫‪ (١٢‬ﻟﺤﺴﻦ اﻟﻄﺒﺎق واﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ﴍوط‪ ،‬اذﻛﺮﻫﺎ ‪.‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫ﴍوط ﺣﺴﻦ اﻟﻄﺒﺎق واﳌﻘﺎﺑﻠﺔ ‪. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. . :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ (١٣‬ﺑَ ﱢ� ﻧﻮع اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ‪ ،‬وﻋﻼﻗﺘﻪ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N z y x w v u t s rO :‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ....‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٤٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N Á À . ¾ ½O :‬‬

‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ....‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫واﻧﺒﺖ ﺑﻴﻨﻲ وﺑﻴﻨﻪ ﻧﺴﺒﻪ‬ ‫‪ -٣‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﺑﺎن ﺷﺒﺎﻲﺑ ﻓﻌﺰ ﻣﻄﻠﺒﻪ‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ....‬‬ ‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪ -٤‬ﻳﻠﺒﺲ اﳌﴫﻳﻮن اﻟﻘﻄﻦ اﻟﺬي ﺗﻨﺘﺠﻪ ﺑﻼدﻫﻢ ‪.‬‬

‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ ‪:‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ....‬‬

‫‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. ..‬‬ ‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ (١٤‬اذﻛﺮ أرﺑﻌﺔ ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ﻋﻨﺪ اﻟﺨﻄﻴﺐ اﻟﻘﺰوﻳﻨﻲ ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . . .. ..‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪٤٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (١٥‬ﻣﺘﻰ ﻳُﻌﺪ اﻟﺠﻨﺎس ﻣﺤﺴﻨًﺎ ﺟ�ﻟﻴ�ﺎ ؟‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ ( ١٦‬ﻣﺜﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﻣﻦ ﺑﻠﻴﻎ اﻟﻘﻮل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ -١‬اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺒﻌﻴﺔ ‪.‬‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -٢‬ﻃﺒﺎق ﺧﻔﻲ ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫‪ -٣‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ ﺛﻼﺛﺔ ﻣﻌﺎن ﺑﺜﻼﺛﺔ ﻣﻌﺎن ‪.‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٤‬ﺟﻨﺎس ﻧﺎﻗﺺ ) ﻣﺮدوف ( ‪.‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٤٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (١٧‬ﻋﻠ ْﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﺑﻼﻏ �ﻴﺎ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻷﺻﻠﻴﺔ ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. . . . . .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -٢‬ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . . . . . . . .. .. :‬‬

‫‪ (١٨‬ﻟﺘﺄﻛﻴﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح ﴐﺑﺎن‪ ،‬اذﻛﺮﻫ� ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . . .. .. :‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻟﻜﻞ ﻣ� ﻳﺄﻲﺗ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪:‬‬
‫‪ -١٩‬اذﻛﺮ اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ﱟ‬
‫‪ -١‬ﻛﻞ ﺗﺮﻛﻴﺐ اﺳﺘﻌﻤﻞ ﰲ ﻏ� ﻣﺎ وﺿﻊ ﻟﻪ ﻟﻌﻼﻗﺔ ﻏ� اﳌﺸﺎﺑﻬﺔ ﻣﻊ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻣﺎﻧﻌﺔ ﻣﻦ إرادة اﳌﻌﻨﻰ اﻷﺻﲇ‪.‬‬
‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫‪ -٢‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﻓﻴﻬﺎ اﺳﻢ ﺟﻨﺲ ﻳﺪل ﻋﲆ واﺣﺪ ﻏ� ﻣﻌ� ﻣﻦ ﺟﻨﺴﻪ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٣‬اﻷﺳﺎﻟﻴﺐ اﻟﺘﻲ ﺗﻜﺴﺐ اﳌﻌﻨﻰ ﻟﻮﻧﺎ ﻣﻦ اﻟﺠ�ل ﻳﺰﻳﺪه روﻋﺔ وﺗﺄﺛ�ً ا ﰲ اﻟﻨﻔﺲ ‪.‬‬
‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫ﴍا ﻳﺪرك ﺑﴪﻋﺔ وﺳﻬﻮﻟﺔ ‪.‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﺘﻀﺎد اﳌﻔﻬﻮم ﻣﻦ اﻟﻜﻼم ﺗﻀﺎ ًدا ﴏﻳﺤﺎ ﻣﺒﺎ ً‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫‪٤٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫اﺳ� وﻓ ْﻌ ًﻼ ( أو ) ﺣﺮ ًﻓﺎ ً‬
‫وﻓﻌﻼ ( ‪.‬‬ ‫‪ -٥‬ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ اﻟﻜﻠﻤﺘﺎن اﳌﺘﺠﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻦ ﻧﻮﻋ� ﻣﺨﺘﻠﻔ� ) ً‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٦‬اﻟﺘﻲ ﻢﻟ ﻳﺬﻛﺮ ﻣﻌﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﻼﺋﻢ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﻘﺮﻳﺐ ﺳﻮاء ذﻛﺮ ﻣﺎ ﻳﻼﺋﻢ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺒﻌﻴﺪ أم ﻢﻟ ﻳﺬﻛﺮ ‪.‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .... :‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٧‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻻﻧﺘﻘﺎل ﻣﻦ اﳌﻌﻨﻰ اﳌﻜﻨﻲ ﺑﻪ إﱃ اﳌﻌﻨﻰ اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﺑﻮﺳﺎﺋﻂ ﻋﺪﻳﺪة ‪.‬‬
‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫اﳌﺜﺎل ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫‪ -٨‬أن ﻳﻜﻮن اﻟﻄﺒﺎق ﺑ� ﻓﻌﲇ ﻣﺼﺪر واﺣﺪ أﺣﺪﻫ� أﻣﺮ‪ ،‬واﻵﺧﺮ ﻧﻬﻲ‪ ،‬أو أﺣﺪﻫ� ﻣﺜﺒﺖ واﻵﺧﺮ ﻣﻨﻔﻲ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . :‬‬

‫اﳌﺜﺎل ‪... . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪ ( ٢٠‬ﻋﻠﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ً‬
‫ﺗﻌﻠﻴﻼ ﺑﻼﻏ �ﻴﺎ ‪:‬‬
‫‪ -١‬اﻟﺘﻌﺒ� ﺑﺎﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ N L K J I H G F E D O :‬ﻋﻦ اﻟﺘﴫﻳﺢ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪ :‬ﺗﺴﻤﻴﺔ ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﻴﺞ ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪ -٣‬اﻟﺘﻌﺒ� ) ﺑﺎﻟﺴﺎﻋﺔ ( ﻋﻦ ) اﻟﻘﻴﺎﻣﺔ ( ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ )‪( lk j i h g f e d c‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. ..‬‬ ‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪ -٤‬ﺗﺴﻤﻴﺔ اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم اﳌ�ﺛﻞ ﺑﻬﺬا اﻻﺳﻢ ‪.‬‬

‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . . .‬‬

‫‪٤٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥‬ﻗﺒﻮل اﻟﻐﻠﻮ ﰲ ﻗﻮل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬

‫ﻟﻮ ﺗﺒﺘﻐﻲ َﻋﻨﻘًﺎ ﻋﻠﻴﻪ ﻷﻣﻜﻨﺎ‬ ‫ﻋﻘﺪت ﺳﻨﺎﺑﻜﻬﺎ ﻋﻠﻴﻬﺎ ِﻋﺜْ�ا‬
‫اﻟﺘﻌﻠﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ ( ٢١‬ﻣﺜ ْﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻣﻮﺻﻮف ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫‪. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٢‬ﻣﻘﺎﺑﻠﺔ أرﺑﻌﺔ ﻣﻌﺎنٍ ﺑﺄرﺑﻌﺔ ﻣﻌﺎنٍ ‪.‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬
‫‪. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫‪ -٣‬ﺗﺄﻛﻴﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح ‪.‬‬
‫اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪.. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪ (٢٢‬اذﻛﺮ ﴍوط اﺳﺘﻌ�ل اﻟﻜﻠﻤﺔ أو اﻟﻜﻼم ﰲ ﻏ� ﻣﻌﻨﺎه اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ ‪.‬‬

‫اﻟﴩوط ﻫﻲ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٤٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ ( ٢٣‬ﺑَ ﱢ� ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -١‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫وﻧﺘﺒﻌﻪ اﻟﻜﺮاﻣﺔ ﺣﻴﺚ ﻣﺎﻻ‬ ‫وﻧﻜﺮم ﺟﺎرﻧﺎ ﻣﺎ دام ﻓﻴﻨﺎ‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٢‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬

‫وأﻗﺒﺢ اﻟﻜﻔﺮ واﻹﻓﻼس ﺑﺎﻟﺮﺟﻞ‬

‫ﻼﻣ‬ ‫ﻣﺎ أﺣﺴﻦ اﻟﺪﻳﻦ واﻟﺪﻧﻴﺎ إذا اﺟﺘﻤﻌﺎ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫اﻟﴩك ‪.‬‬ ‫ﴍك ﱢ ْ‬‫‪ -٣‬ﻗﺎﻟﻮا ‪ :‬اﻟﺒﺪﻋﺔ َ َ‬

‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻗﺎﺗﻞ ﻓﻼن ﻋﲆ ﺟﻮاده َﻓ َﻌﻼ ‪:‬‬ ‫‪ -٤‬ﻧﻘﻮل ‪َ :‬‬

‫ﻧﻮع اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. . . . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٤٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (٢٤‬ﺑَ ﱢ� ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� ‪ ،‬وﻧﻮع ﻗﺮﻳﻨﺘﻬﺎ ﰲ ﻗﻮل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪:‬‬
‫ﻧﻢ ﻓﺎﳌﺨﺎوف ﻛﻠﱡ ُﻬ ﱠﻦ أﻣﺎن‬ ‫وإذا اﻟﺴﻌﺎدة ﻻﺣﻈﺘﻚ ﻋﻴﻮﻧﻬﺎ‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .‬‬ ‫ﻧﻮع اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﻟﻄﺮﻓ� ‪:‬‬

‫ﻧﻮع ﻗﺮﻳﻨﺘﻬﺎ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ ( ٢٥‬اﻛﺘﺐ أرﺑﻌﺔ ﻣﻦ ﻓﻨﻮن اﻟﺒﺪﻳﻊ ﻋﻨﺪ اﺑﻦ اﳌﻌﺘﺰ ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻦ ﻓﻨﻮن اﻟﺒﺪﻳﻊ ﻋﻨﺪ اﺑﻦ اﳌﻌﺘﺰ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٥٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ (٢٦‬ﺑَ ﱢ� ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪ ،‬وﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( Ê É È Ç Æ Å Ä Ã) :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( ¿¾ ½ ¼ » º ¹ ¸ ) :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪ -٣‬ﻓﻼن ﺣﺴﻮد إﻻ أﻧﻪ �ﺎم ‪.‬‬
‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٤‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( n m l k . i h g f ) :‬‬

‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻳﺤﻴﺎ ﻟﺪى ﻳﺤﻴﻰ ﺑﻦ ﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ‬ ‫‪ -٥‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻣﺎ ﻣﺎت ﻣﻦ ﻛﺮم اﻟﺰﻣﺎن ﻓﻧﻪ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫‪٥١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫وﻗﺎﺑﺾ ﴍ ﻋﻨﻜﻢ ﺑﺸ�ﻟﻴﺎ‬ ‫‪ -٦‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬وﺑﺎﺳﻂ ﺧ� ﻓﻴﻜﻢ ﺑﻴﻤﻴﻨﻪ‬

‫‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻮﻃﻦ اﳌﺤﺴﻦ اﻟﺒﺪﻳﻌﻲ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . ..‬‬ ‫ﻧﻮﻋﻪ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫‪ (٢٧‬ﻟ ِـ َﻢ ﻛﺎن ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪ ( À ¿ ¾ ) :‬ﻣﻦ اﻟﻄﺒﺎق اﻟﺨﻔﻲ ؟‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪ (٢٨‬اذﻛﺮ اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ﰲ اﻟﺘﻌﺒ� ﺑﺎﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ ﻗﻮل اﻷﻋﺮاﺑﻴﺔ ﻟﻘﻴﺲ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ " أﺷﻜﻮ إﻟﻴﻚ ﻗﻠﺔ اﻟﻔﺄر ﰲ ﺑﻴﺘﻲ" ‪.‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . . . ... :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪ (٢٩‬وﺿﱢ ﺢ أرﻛﺎن اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﰲ ﻗﻮﻟﻚ ‪ :‬ﻓﻼن ﻳﺘﺤﺪث ﺑﺎﻟﺪرر ‪.‬‬

‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ ( ٣٠‬ﻣﺜﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﻣﻦ ﻓﺼﻴﺢ اﻟﻘﻮل ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫) اﺳﺘﻌﺎرة أﺻﻠﻴﺔ ‪ -‬ﻣﺒﺎﻟﻐﺔ ) إﻏﺮاق ( ‪ -‬ﺗﻮرﻳﺔ ﻣﺮﺷﺤﺔ ‪ -‬ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﻴﺞ ( ‪.‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺜﺎل اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻷﺻﻠﻴﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. :‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ...‬‬ ‫‪ -٢‬ﻣﺜﺎل اﳌﺒﺎﻟﻐﺔ ) إﻏﺮاق ( ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫‪ -٣‬ﻣﺜﺎل اﻟﺘﻮرﻳﺔ اﳌﺮﺷﺤﺔ ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . ..‬‬ ‫‪ -٤‬ﻣﺜﺎل ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﻴﺞ ‪:‬‬

‫‪٥٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ﻟﻜﻞ ‪:‬‬
‫‪ ( ٣١‬ﻋﺮف اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﺒﻼﻏﻴﺔ اﻵﺗﻴﺔ ‪ ،‬وﻣﺜﱢﻞ ﱟ‬
‫) اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ اﳌﺮدوف ‪ -‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ ‪ -‬اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪ -‬اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ اﳌﺤ ﱠﺮف ( ‪.‬‬
‫‪ -١‬اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ اﳌﺮدوف ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. ..‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ....‬‬ ‫‪ -٢‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ ‪:‬‬
‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٣‬اﻟﺠﺰﺋﻴﺔ ‪:‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬

‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . ...‬‬ ‫‪ -٤‬اﻟﺠﻨﺎس اﻟﻨﺎﻗﺺ اﳌﺤﺮف ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫‪َ (٣٢‬ﺑ ﱢ� ﻧﻮع اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( Y X W V U ) :‬‬

‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ‪:‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. ( ¬ « ª ©¨ § ¦ ¥ ¤ ) :‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﺑﺎﻋﺘﺒﺎر اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ‪:‬‬

‫‪ (٣٣‬ﻓﻴ� ﺗﺤﺘﻪ ﺧﻂ ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ﺟﻨﺎس ﺗﺎم ﻣ�ﺛﻞ وﻗﻊ ﰲ ﻛﻠﻤﺘ� ﻣﺘﺠﺎﻧﺴﺘ� ‪ ،‬ﺑ� ﻧﻮع اﻟﻜﻠﻤﺘ� ‪:‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪( + * ) ( ' & %$ # " ! . ì ë ê é è) :‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم اﳌ�ﺛﻞ ‪:‬‬

‫أو أﻧﻬﻢ ﺷﻌﺮوا ﺑﺎﻟﻨﻘﺺ ﻣﺎ ﺷﻌﺮوا‬ ‫‪ -٢‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ :‬ﻗﻮم ﻟﻮ أﻧﻬﻢ ارﺗﺎﺿﻮا ﳌﺎ ﻗﺮﺿﻮا‬
‫‪. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. ..‬‬ ‫ﻧﻮع اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم اﳌ�ﺛﻞ ‪:‬‬
‫‪٥٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪َ (٣٤‬ﺑ ﱢ� ﻧﻮع اﳌﺠﺎز‪ ،‬وﻋﻼﻗﺘﻪ‪ ،‬وﻗﺮﻳﻨﺘﻪ‪ ،‬وﴎه اﻟﺒﻼﻏﻲ‪ ،‬ﻓﻴ� ﺑ� اﻟﻘﻮﺳ� اﻟﺪاﺧﻠﻴ� ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N G F E D CB ( A ) @ O :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . :‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. . :‬‬

‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .... :‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٢‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N 3 2 1 0 / ( .) O :‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . :‬‬

‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. . :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .... :‬‬

‫‪ -٣‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N 5 4 3 2 ( 1 ) 0 / O :‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬

‫اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . :‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. . :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .... :‬‬

‫ﲇ ﻛﺮام‬
‫وﻗﻮﻣﻲ وإن ﺿﻨﻮا ﻋ ّ‬ ‫ﲇ ﻋﺰﻳﺰة‬ ‫‪ -٤‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ ) :‬ﺑﻼدي ( وإن ﺟﺎرت ﻋ ّ‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. .. :‬‬

‫اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . . . . :‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. . :‬‬

‫اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .... :‬‬

‫‪٥٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣٥‬رأﻳﺖ ﺟﻨﺪﻳ�ﺎ ﻛﺎﻷﺳﺪ ﰲ اﳌﻌﺮﻛﺔ ‪.‬‬

‫ﺣ ﱢﻮل اﻷﺳﻠﻮب اﻟﺴﺎﺑﻖ إﱃ اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ ﻣﺮة‪ ،‬وﻣﻜﻨﻴﺔ ﻣﺮة أﺧﺮى ‪.‬‬
‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﴫﻳﺤﻴﺔ ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .... :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﳌﻜﻨﻴﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. .. . . .. :‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﻣﺮﺳﻼ ﰲ ﺟﻤﻠﺘ�‪ ،‬ﺑﺤﻴﺚ ﺗﻜﻮن اﻟﻌﻼﻗﺔ ﰲ اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻷوﱃ اﻟﻜﻠﻴﺔ‪،‬‬ ‫‪ -٣٦‬اﺳﺘﺨﺪم ﻛﻠﻤﺔ ) ﻣﴫ ( ﻣﺠﺎزًا ً‬
‫وﰱ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ اﳌﺤﻠﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻷوﱃ ) اﻟﻜﻠﻴﺔ ( ‪. . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. :‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫اﻟﺠﻤﻠﺔ اﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ) اﳌﺤﻠﻴﺔ ( ‪. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . ... :‬‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪ُ -٣٧‬ذ ّم ﻗﻮ ًﻣﺎ ﻧﺰﻟﺖ ﻓﻴﻬﻢ وأﻛﺪ اﻟﺬم ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﳌﺪح ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﳌﻄﻠﻮب ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . ... :‬‬

‫‪ -٣٨‬اذﻛﺮ ﺛﻼﺛﺔ ﻣﻦ اﳌﺤﺴﻨﺎت اﻟﻠﻔﻈﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫أ ( ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . . :‬‬

‫ب( ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . :‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﺟـ( ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. . :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٣٩‬ﻣﺜﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﻣﻦ ﺑﻠﻴﻎ اﻟﻘﻮل ‪:‬‬

‫إﻏﺮاق ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . .. . . . . .. . .. .. .. . :‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﺗﻮرﻳﺔ ﻣﺠﺮدة ‪. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. . :‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . . .. . .. .. . . . .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . ... . :‬‬

‫ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﻴﺞ ‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. . :‬‬

‫‪٥٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤٠‬اذﻛﺮ ﺑﻳﺠﺎز اﻟﻔﺮق ﺑ� اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﺒﻼﻏﻴﺔ اﻵﺗﻴﺔ ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ واﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻌﻼﻗﺔ‪ ،‬وﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻌﻼﻗﺔ ‪:‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫ﻣﻦ ﺣﻴﺚ اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٢‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻷﺻﻠﻴﺔ‪ ،‬واﻟﺘﺒﻌﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . . .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٣‬اﻟﺠﻨﺎس اﳌﻀﺎرع‪ ،‬واﻟﺠﻨﺎس اﻟﻼﺣﻖ ‪.‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٤‬اﻟﺘﻮرﻳﺔ اﳌﺮﺷﺤﺔ‪ ،‬واﳌﺠﺮدة ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٥٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤١‬اذﻛﺮ اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﺗﻔﺎق اﻟﻠﻔﻈ� اﳌﺘﺠﺎﻧﺴ� ﰲ ﻋﺪد اﻟﺤﺮوف وﻧﻮﻋﻬﺎ واﺧﺘﻼﻓﻬ� ﰲ اﻟﱰﺗﻴﺐ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫‪ -٢‬أن ﻳﻜﻮن اﻻﻧﺘﻘﺎل ﻣﻦ اﳌﻌﻨﻰ اﳌﻜﻨﻲ ﺑﻪ إﱃ اﳌﻌﻨﻰ اﳌﻜﻨﻲ ﻋﻨﻪ ﺑﻮﺳﺎﺋﻂ ﻋﺪﻳﺪة ‪.‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﺳ� واﻵﺧﺮ ً‬
‫ﻓﻌﻼ‪ ،‬أو‬ ‫‪ -٣‬أن ﺗﻜﻮن اﻟﻜﻠﻤﺘﺎن اﳌﺘﺠﺎﻧﺴﺘﺎن ﻣﻦ ﻧﻮﻋ� ﻣﺨﺘﻠﻔ�‪ ،‬أي أن ﻳﻜﻮن أﺣﺪﻫ� ً‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫أﺣﺪﻫ� ﺣﺮﻓًﺎ واﻵﺧﺮ ً‬

‫ﻓﻌﻼ ‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﻮﺻﻒ اﳌﺪﻋﻰ ﻓﻴﻪ ﻣﻤﻜ ًﻨﺎ ً‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻋﻘﻼ وﻋﺎدة ‪.‬‬

‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪٥٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪َ -٤٢‬ﺑ ﱢ� اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ﰲ اﻟﺘﻌﺒ� ﺑـ ) ﰲ ( ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪:‬‬

‫‪. N z y x w v u t s rO‬‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .‬‬

‫‪َ -٤٣‬ﺑ ﱢ� اﻟﴪ اﻟﺒﻼﻏﻲ ﰲ ﻋﺪول اﻟﻘﺮآن اﻟﻜﺮﻳﻢ ﻋﻦ اﻟﺘﴫﻳﺢ إﱃ اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ﰲ ﻗﻮﻟﻪ ﺗﻌﺎﱃ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. N ' & % $ # " !O‬‬
‫اﻹﺟﺎﺑﺔ ‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. :‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٤٤‬ﺑَ ﱢ� ﻧﻮع اﳌﺠﺎز وﻋﻼﻗﺘﻪ‪ ،‬وﻗﺮﻳﻨﺘﻪ‪ ،‬وﴎه اﻟﺒﻼﻏﻲ ﻓﻴ� ﺑ� اﻟﻘﻮﺳ� اﻟﺪاﺧﻠﻴ� ﻓﻴ� ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬
‫أ ( ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ‪.Na`_ (^ )]\[ZYXWVUTO:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . . . .. . . .. :‬‬

‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. :‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ﻗﺮﻳﻨﺘﻪ ‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . :‬‬

‫ﴎه اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. . . . . .. :‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٤٥‬ﻗﺎل ﺗﻌﺎﱃ ‪. N 7 6 ( 5 )4 3 2 1 0 / O :‬‬

‫ﻧﻮع اﳌﺠﺎز ‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . .. .. .. .. . . . .. . . .. :‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﻋﻼﻗﺘﻪ ‪. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. :‬‬

‫ﻗﺮﻳﻨﺘﻪ ‪. . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. . :‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﴎه اﻟﺒﻼﻏﻲ ‪.. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. . . .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. . .. .. . . . . .. :‬‬

‫‪ -٤٦‬ﻣﺜﱢﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ﻣﻦ ﻓﺼﻴﺢ اﻟﻘﻮل ‪:‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . . ....‬‬ ‫أ ( ﺗﻮرﻳﺔ ﻣﺮﺷﺤﺔ ‪:‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ...‬‬ ‫ب( ﻏﻠﻮ ﻏ� ﻣﻘﺒﻮل ‪:‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. ...‬‬ ‫ﺟـ( ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ ‪:‬‬

‫‪٥٨‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٤٧‬اﻣﺪح ﻛﺘﺎﺑًﺎ ﻗﺮأﺗﻪ ﺛﻢ أﻛﺪ اﳌﺪح ﻤﺑﺎ ﻳﺸﺒﻪ اﻟﺬم ‪.‬‬

‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . ...‬‬ ‫اﳌﻄﻠﻮب ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -٤٨‬إن اﻟﺮﺳﻮل ﻟﻨﻮر ﻳﺴﺘﻀﺎء ﺑﻪ ‪.‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ﺣ ﱢﻮل اﻷﺳﻠﻮب اﻟﺴﺎﺑﻖ إﱃ اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﴫﻳﺤﻴﺔ ﻣﺮة‪ ،‬واﳌﻜﻨﻴﺔ ﻣﺮة أﺧﺮى ‪.‬‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . .. .. .. .. . .. ....‬‬ ‫اﻟﺘﴫﻳﺤﻴﺔ ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. ...‬‬ ‫اﳌﻜﻨﻴﺔ ‪:‬‬

‫‪ -٤٩‬اﺳﺘﻌﻤﻞ ﻛﻠﻤﺔ ) اﻟﻴﺘﺎﻣﻰ ( ﻣﺠﺎزًا ً‬

‫ﻣﺮﺳﻼ ﰲ أﺳﻠﻮﺑ�‪ ،‬ﺑﺤﻴﺚ ﺗﻜﻮن اﻟﻌﻼﻗﺔ ﰲ اﻷﺳﻠﻮب اﻷول ‪:‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن‪ ،‬وﰱ اﻟﺜﺎ� ‪ :‬اﻟﻜﻠﻴﺔ ‪.‬‬
‫‪. . .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . . .. . .. .. . .. .. .. . .‬‬ ‫اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن ‪:‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. . . .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. .. . .‬‬ ‫اﻟﻜﻠﻴﺔ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٥٩‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥٠‬اﻛﺘﺐ ﺑﻳﺠﺎز ﰲ اﻟﻔﺮق ﺑ� اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻟﺒﻼﻏﻴﺔ اﻵﺗﻴﺔ ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﳌﺠﺎز اﳌﺮﺳﻞ اﳌﻔﺮد واﳌﺮﻛﺐ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٢‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﳌﻜﻨﻴﺔ واﻟﺘﴫﻳﺤﻴﺔ ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٣‬اﻹﻏﺮاق واﻟﺘﺒﻠﻴﻎ ‪.‬‬

‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪ -٤‬اﻟﺠﻨﺎس اﻟﺘﺎم اﳌ�ﺛﻞ‪ ،‬واﻟﺘﺎم اﳌﺴﺘﻮﰲ ‪.‬‬

‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . . . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. . . .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .‬‬

‫‪٦٠‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥١‬اذﻛﺮ اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ‪ ،‬ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻣﺎ اﺧﺘﻠﻔﺖ ﻓﻴﻪ اﻟﻜﻠﻤﺘﺎن ﺑﺰﻳﺎدة ﺣﺮف ﰲ اﻷول ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪ -٢‬أن ﻳﻜﻮن اﻟﺘﻀﺎد اﳌﻔﻬﻮم ﻣﻦ اﻟﻜﻼم ﺗﻀﺎ ًدا ﻏ� ﻣﺒﺎﴍ‪ ،‬ﻻ ﻳﺪرك ﺑﴪﻋﺔ وﺳﻬﻮﻟﺔ ‪.‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬
‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬

‫‪ -٣‬اﻟﺘﻮرﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻢﻟ ﻳﺬﻛﺮ ﻣﻌﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﻼﺋﻢ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﻘﺮﻳﺐ‪ ،‬ﺳﻮاء أذﻛﺮ ﻣﺎ ﻳﻼﺋﻢ اﳌﻌﻨﻰ اﻟﺒﻌﻴﺪ‪ ،‬أم ﻢﻟ ﻳﺬﻛﺮ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪ -٤‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ اﻟﺘﻲ ﻳﻜﻮن اﳌﻌﻨﻰ اﳌﻜﻨﻲ ﺑﻪ ً‬

‫داﻻ ﻋﲆ ﺻﻔﺔ أو ﺻﻔﺘ� أو ﺻﻔﺎت ﻟﻬﺎ اﺧﺘﺼﺎص ﻇﺎﻫﺮ‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫ﻤﺑﻮﺻﻮف ﻣﻌ� وﻳﻜﻮن اﳌﻘﺼﻮد ﻣﻦ ذﻛﺮﻫﺎ اﻟﺪﻻﻟﺔ ﺑﻬﺎ ﻋﻠﻴﻪ ‪.‬‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. ..‬‬ ‫اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﺒﻼﻏﻲ اﻟﺪﻗﻴﻖ ‪:‬‬

‫‪.. .. .. .. . .. . . .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. . . . .. .. . .. .. .. .. . .. .. .. .. . ....‬‬ ‫اﳌﺜﺎل ‪:‬‬

‫‪٦١‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪-٥٢‬اذﻛﺮ اﳌﺼﻄﻠﺢ اﻟﻌﻠﻤﻲ ﻟﻠﻌﺒﺎرات اﻵﺗﻴﺔ ﻣﻊ اﻟﺘﻤﺜﻴﻞ‪-:‬‬

‫أ‪ -‬اﻟﻜﻠﻤﺔ اﳌﺴﺘﻌﻤﻠﺔ ﰱ ﻏ� ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ ﻟﻌﻼﻗﺔ ﻏ� اﳌﺸﺎﺑﻬﺔ ﻣﻊ ﻗﺮﻳﻨﺔ ﻣﺎﻧﻌﺔ ﻣﻦ إرادة اﳌﻌﻨﻰ‬
‫اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫ب‪ -‬ﻣﺎ ﴏح ﻓﻴﻬﺎ ﺑﻠﻔﻆ اﳌﺸﺒﻪ ﺑﻪ وﺣﺬف اﳌﺸﺒﻪ‪.‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫ج‪ -‬ﻣﺎ ﻛﺎن اﻟﻠﻔﻆ اﳌﺴﺘﻌﺎر ﻓﻴﻬﺎ اﺳﻢ ﺟﺎﻣﺪ‪.‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫د‪ -‬اﻟﱰﻛﻴﺐ اﳌﺴﺘﻌﻤﻞ ﰲ ﻏ� ﻣﻌﻨﺎه اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ ﻟﻌﻼﻗﺔ ﻏ� اﳌﺸﺎﺑﻬﺔ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫ﻫـ‪ -‬ﻛﻠﻤﺔ اﺳﺘﻌﻤﻠﺖ ﰱ ﻏ� ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ اﻟﺤﻘﻴﻘﻲ وذﻛﺮ اﳌﺴﺒﺐ وأرﻳﺪ اﻟﺴﺒﺐ‪.‬‬

‫ﻲﺑ‬

‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٦٢‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫ﺿﺤﻚ اﳌﺸﻴﺐ ﺑﺮأﺳﻪ ﻓﺒﻰﻜ‬ ‫‪ -٥٣‬ﻗﺎل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ -:‬ﻻ ﺗﻌﺠﺒﻲ ﻳﺎ ﺳﻠﻢ ﻣﻦ رﺟﻞ‬
‫ﰱ ﻗﻮل اﻟﺸﺎﻋﺮ ‪ ) -:‬ﺿﺤﻚ اﳌﺸﻴﺐ ( إذا اﻋﺘﱪت اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺒﻌﻴﺔ اﻣﺘﻨﻊ أن ﺗﻜﻮن ﺗﴫﻳﺤﻴﺔ‪ ،‬وإذا اﻋﺘﱪت‬
‫أﺻﻠﻴﺔ اﻣﺘﻨﻊ أن ﺗﻜﻮن ﻣﻜﻨﻴﺔ‪ ،‬وﺿﺢ ذﻟﻚ‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬
‫ﻲﺑ‬
‫ﺎﻷﺯ‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪٦٣‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥٤‬ﻣﺎ اﻟﻔﺮق اﻟﺒﻼﻏﻲ ﺑ� اﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻵﺗﻴﺔ ؟‬

‫أ‪ -‬اﻟﺤﻘﻴﻘﺔ اﻟﻠﻐﻮﻳﺔ ‪ ،‬واﳌﺠﺎز اﻟﻠﻐﻮي‪.‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ب‪ -‬اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ ‪ ،‬واﳌﺠﺎز‪.‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫ج‪-‬اﻹﻏﺮاق ‪ ،‬واﻟﺘﺒﻠﻴﻎ ‪.‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪-٥٥‬ﻣﺎ اﳌﻘﺼﻮد ﺑﺎﳌﺼﻄﻠﺤﺎت اﻵﺗﻴﺔ‪:‬‬

‫‪ -١‬اﻟﺠﻨﺎس‪:‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ -٢‬اﳌﺒﺎﻟﻐﺔ‪:‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪٦٤‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٣‬اﻟﺘﻮرﻳﺔ‪:‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪ -٤‬اﳌﻘﺎﺑﻠﺔ‪:‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪-٥٦‬ﻣﺎ ﻧﻮع اﻟﻘﺮﻳﻨﺔ ﰲ اﻷﻣﺜﻠﺔ اﻵﺗﻴﺔ‪:‬‬
‫) رأﻳﺖ ﺑﺤ ًﺮا ﻳﻌﻆ اﻟﻨﺎس ( –)ﻧﻄﻘﺖ ﺣﺎﱄ ﺑﺎﻟﺸﻜﻮى( – ) رأﻳﺖ أﺳﺪاً ( – )أﻣﺎﻣﻚ ﺑﻄﻞ(‬
‫ﻼﻣ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪-٥٧‬ﻣﺎ اﻟﻔﺮق ﺑ� اﻷﻣﺜﻠﺔ اﻷﺗﻴﺔ ‪.‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫) اﻟﺠﻨﺪي أﺳﺪ ( – )رأﻳﺖ أﺳﺪً ا ﻳﺘﻜﻠﻢ(– )اﻟﺠﻨﺪي ﻳﺰأر وﻫﻮ ﻳﻔﱰس اﻷﻋﺪاء(‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪ - ٥٨‬اذﻛﺮ ﺧﺼﺎﺋﺺ اﻟﻜﻨﺎﻳﺔ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫‪..............................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪..............................................................................................................................................‬‬

‫‪٦٥‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٥٩‬ﻣﺜﻞ ﳌﺎ ﻳﺄﻲﺗ ‪:‬‬

‫‪ -١‬ﻛﻨﺎﻳﺔ ﻋﻦ ﻧﺴﺒﺔ‪.‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪............................................‬ﻏﻠﻮ ﻏ� ﻣﻘﺒﻮل‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫‪-٦٠............................................‬أﺟﺮ اﻻﺳﺘﻌﺎرة ﻓﻲ ﻗﻮﻟﮫ ﺗﻌﺎﻟﻰ "" ‪" 7 6 5‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻼﻣ‬ ‫‪-٦١‬اذﻛﺮ ﺛﻼﺛﺔ ﻣﻦ اﻟﻤﺤﺴﻨﺎت اﻟﻤﻌﻨﻮﯾﺔ‪:‬‬

‫‪...............‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪.............................................................................................................................................................-١‬‬
‫‪.......................................................................................................................................................... -٢‬‬
‫‪..........................................................................................................................................................-٣‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪ -٦٢‬اﺳﺘﻤﻌﺖ إﻟﻰ ﻋﺎﻟﻢ ﻛﺎﻟﺒﺤﺮ ﯾﻌﻆ اﻟﻨﺎس‪.‬‬

‫ﺣﻮل اﻟﺘﺸﺒﯿﮫ اﻟﺴﺎﺑﻖ إﻟﻰ اﺳﺘﻌﺎرة ﺗﺼﺮﯾﺤﯿﺔ ﻣﺮة وﻣﻜﻨﯿﺔ ﻣﺮة أﺧﺮى‪.‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪ -‬اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﺼﺮﯾﺤﯿﺔ‪.‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................‬‬

‫اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﻤﻜﻨﯿﺔ‪.‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪......................................................................................‬‬

‫‪٦٦‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪ -٦٣‬ﻣﺜﻞ ﻟﻤﺎ ﯾﺄﺗﻲ ﻣﻦ ﺑﻠﯿﻎ اﻟﻘﻮل‪.‬‬

‫‪ -‬ﻣﺠﺎز ﻣﺮﺳﻞ ﻋﻼﻗﺘﮫ اﻋﺘﺒﺎر ﻣﺎ ﻛﺎن‪.‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪......................................................................................‬‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..........................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻌﺎرة أﺻﻠﯿﺔ‪.‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻹﻋ‬
‫‪......................................................................................‬‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻼﻣ‬ ‫‪..........................................‬‬

‫‪ -‬ﻛﻨﺎﯾﺔ ﻋﻦ ﺻﻔﺔ‪.‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬

‫‪ -‬ﺗﻘﺎﺑﻞ ﻋﺪم وﻣﻠﻜﻪَ ‪.‬‬

‫ﻴﻤ‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫‪......................................................................................‬‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪-٦٤‬ﻣﺎ اﻟﻔﺮق ﺑﯿﻦ اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻷﺻﻠﯿﺔ واﻟﺘﺒﻌﯿﺔ؟‬

‫ﻫﺮ‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................‬‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪............................................‬‬

‫‪٦٧‬‬
 ‫اﻟﺸﮭﺎدة اﻟﺜﺎﻧﻮﯾﺔ اﻷزھﺮﯾﺔ ‪ -‬اﻟﺒﻼﻏﺔ ‪ -‬اﻟﻘﺴﻢ اﻟﻌﻠﻤﻲ‬

‫‪-٦٥‬ﻋﺮف ﻃﺒﺎق اﻟﺘﺪﺑﯿﺞ‪.‬‬

‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬
‫‪......................................................................................‬‬

‫ﺍ‬
‫‪..................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻟﻤﺮ‬
‫‪..........................................‬‬

‫ﻛﺰ‬
‫‪ -٦٦‬ﻋﺮف اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﻤﻜﻨﯿﺔ‪ ،‬وﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﺴﻤﯿﺘﮭﺎ ﺑﺎﻟﻤﻜﻨﯿﺔ؟‬

‫ﺍ‬
‫ﻹﻋ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬

‫ﻼﻣ‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻲ ﺍﻟ‬
‫‪........................................................‬‬

‫ﻋﺮف اﻻﺳﺘﻌﺎرة اﻟﺘﺒﻌﯿﺔ‪ .‬وﻣﺎ ﺳﺒﺐ ﺗﺴﻤﯿﺘﮭﺎ ﺑﺎﻟﺘﺒﻌﯿﺔ؟‬ ‫)‪(١‬‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺘﻌﻠ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻴﻤ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪........................................................‬‬
‫ﻲﺑ‬

‫ﻣﺎ ﻧﻮﻋﺎ ﻗﺮﯾﻨﺔ اﻻﺳﺘﻌﺎرة؟ ﻣﺜﻞ ﻟﻜﻞ ﻧﻮع‪.‬‬ ‫)‪(٢‬‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﺎﻷﺯ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫ﻫﺮ‬

‫‪.................................................................................................................................................................‬‬
‫‪.........................................................‬‬

‫‪٦٨‬‬