Choroby podwzgórza i przysadki mózgowej

1. guzy okolicy podwzgórzowo-przysadkowej

Guzy podwzgórza
Obraz kliniczny:
1) wtórna niedoczynność przysadki z niedoczynnością gruczołów obwodowych2) umiarkowana hiperprolaktynemia
—spowodowana upośledzeniem wydzielania lub transportu dopaminy do przedniego płata przysadki3) moczówka
prosta (10-20% przypadków), bardzo rzadko SIADH4) ograniczenie pola widzenia i zaburzenie ostrości wzroku (40-
70%)5) ból głowy (50%).

2. jatrogenne uszkodzenia podwzgórza

3. zespół podwzgórzowy

4. moczówka prosta
Stan chorobowy wywołany:
• niedoborem wazopresyny (moczówka prosta centralna, neurohormonalna)
• albo utratą wrażliwości kanalików nerkowych na wazopresynę (moczówka prosta nerkowa),
—> wydalanie dużej objętości niezagęszczonego moczu.
1. Moczówka prosta centralna - niskie ADH
• Wrodzone lub nabyte uszkodzenie układu podwzgórzowo- przysadkowego
• Jest stanem chorobowym wywołanym niedoborem wazopresyny albo utratą wrażliwości kanalików nerkowych na
wazopresynę, w wyniku czego dochodzi do wydalania dużej objętościniezagęszczonego moczu
• Objawowa- jest skutkiem uszkodzenia jąder nadwzrokowych podwzgórza wytwarzających wazopresynę lub uszkodzenia
lejka lub tylnego płata przysadki
• np. urazy, guzy, gruczolaki, gruźlica, zakażenia, zespół pustego siodła
• Samoistna (idiopatyczną) jest efektem defektu genetycznego lub reakcji autoimmunologicznej przeciw neuronom jąder
nadwzrokowych podwzgórza

2. Moczówka prosta nerkowa- wysokie ADH

• jest wynikiem defektu genetycznego receptorów ADH w nerkach- Rodzinna (mutacja genu akwaporyny)- tylko u mężczyzn
• nabyte uszkodzenia nerek zakłócające czynność cewek zbiorczych lub rdzenia nerki, wrodzone wady nerki,
• hiperkalcemia (nadczynność przytarczyc)
• hipokaliemia (np hiperaldosteronizm pierwotny
• Niedokrwistość sieropwatokrwinkowa
• Zespół Sjogrena
• Sole litu, związki floru
• Najczęściej ośrodek pragnienia nie jest uszkodzony

Objawy:
• poliuria >4l/dobę
• polidypsja - wzmożone pragnienie
• astenuria
• Ciężar właściwy ,1,005
• Mogą też występować objawy guza okolicy podwzgórzowo- przysadkowej
• Odwodnienie hipertoniczne

Rozpoznanie:
1. test odwodnieniowy – ograniczenie przyjmowania płynów od rana; ważenie co 30 min + ocena ciężaru
właściwego lub osmolalności kolejnych porcji moczu (test przerywa się, gdy masa spadnie >3% lub Na+ osiągnie górną N – u
chorych z moczówką trwa to kilka godzin; test kontynuuje się 18 h w celu wykluczenia)
2. test wazopresynowy – różnicuje moczówkę centralną od nerkowej; pod koniec testu zagęszczeniowego (gdy 2 ostatnie próbki
bez różnicy), podaje się analog ADH (desmopresyna) i ocenia ciężar właściwy, objętość i osmolalność moczu (zagęszczenie
≥50% - moczówka centralna; wymaga dodatkowo MR)
Uwaga: Rozpoznanie moczówki prostej centralnej jest bezwzględnym wskazaniem do wykonania MR głowy.

Leczenie
Moczówka prosta centralna - desmopresyna
Moczówka prosta nerkowa
1) nabyte uszkodzenia nerek - postępowanie objawowe, polegające na odpowiednim uzupełnianiu płynów i leczeniu choroby
podstawowej2) zaburzenia elektrolitowe - objawy moczówki ustępują po ich wyrównaniu
3) defekt genetyczny receptorów wazopresynowych- dieta z ograniczeniem sodu i diuretyk tiazydowy, u chorych z częściową
wrażliwością na wazopresynę rozważa się stosowanie desmopresyny w dużych dawkach.

5. zespół SIADH (Schwarza-Barttera)

Zespół nieadekwatnego wydzielania wazopresyny (zespół Schwartza i Barttera)
Zespół objawów powodowanych przez nadmierne ilości ADH we krwi w stosunku do osmolalności osocza, przy
prawidłowej obj. krwi krążącej.

SIADH może być spowodowany przez:

• uszkodzenie mózgu- urazy, guzy, operacje, zapalenia, psychozy
• choroby płuc- zapalenia, gruźlica, ropniak opłucnej, astma
• nowotwory- rak płuca, przewodu pokarmowego, stercza, grasiczaki, rakowiaki
• niewydolność prawokomorowa
• leki przeciwbólowe, moczopędne, cytotoksyczne
• narkotyki
• Pewne guzy płuc, trzustki i dwunastnicy mogą ektopowo wytwarzać ADH.
• W przebiegu nowotworów złośliwych tylny płat przysadki może też nadmiernie wydzielać ADH lub może dochodzić do uwal
niania innych czynników o działaniu antydiuretycznym.
• W chorobach nienowotworowych (np. choroby płuc) czynnikiem stymulującym wydzielanie wazopresyny jest hipoksja.

Objawy:
Nadmiar wazopresyny wywołuje zwiększoną retencję wodyznormalnym wydalaniem Na+, co skutkuje hiponatremią,
hipoosmolalnością osocza i dużą osmolalnością moczu.
➢ przewlekła hiponatremia i hipoosmolalność płynów pozakomórkowych
▪ początkowo pobór wody + wzrost objętości ICF i ECF
▪ adaptacyjna hiperfiltracja kłębuszkowa z natiurezą
➢ ból głowy, apatia, nudności, wymioty, zaburzenia świadomości, drgawki, śpiączka (stężenia Na~100 mmol/l
to stan zagrożenia życia)
U chorych nie stwierdza się obrzęków - równomierne rozmieszczenie wolnej wody we wszystkich przestrzeniach wodnych ciała)
Prawidłowa objętość krwi krążącej
• ➢rozwój obrzęku mózgu

Rozpoznanie :
Rozpoznanie opiera się na potwierdzeniu hiponatremii (<130mmol/1) z małą osmolalnością osocza (<280 mOsm/kg) i wydalania
sodu z moczem >40 mmol/1 (przy normalnym spożyciu sodu), przy prawidłowej czynności nerek, nad nerczy i tarczycy.
Stwierdzenie hipo- lub hiperwolemii uniemożliwia rozpoznanie. W celu ustalenia organicznej przyczyny SIADH (guzy,
nienowotoworowe choroby płuc) konieczne są bada nia obrazowe OUN, klatki piersiowej i brzucha.

Leczenie:
1. Należy usunąć lub leczyć przyczynę SIADH, jeżeli to możliwe.
2. Ogranicza się podaż płynów do 500-1000 ml/24 h, uwzględniając również płynne pokarmy. Objętość przyjmowanych płynów
powinna być równa objętości moczu wydalanego w ciągu doby minus 500 ml.
3. W umiarkowanej lub ciężkiej hiponatremii, albo gdy ograniczenie podaży płynów jest nieskuteczne lub nieak- ceptowalne,
należy zwiększyć podaż sodu p.o. lub i.v. oraz zastosować diuretyk pętlowy w małej dawce (furosemid 20-40 mg/d); można też
rozważyć zastosowanie mocznika 0,25-0,5 g/kg mc./d p.o.
4. Zgodnie z aktualnymi europejskimi wytycznymi nie stosuje się rutynowo inhibitorów receptora wazopresyno- wego V2
(waptanów) w leczeniu hiponatremii spowodo wanej SIADH,

6. prolaktinoma i hiperprolaktynemia
Przyczyny
1. Ciąża- (duże stężenie wydzielanych przez łożysko estrogenów stymuluje czynność laktotropową przysadki)
2. Niewydolność nerek i wątroby—> nieprawidłowe wydalanie
3. Niedoczynność tarczycy (nadmierne wydzielanie TRH—> pobudzenie wydzielania PRL)
4. Makroprolaktynemia występowanie wielkocząsteczkowej PRL związanej z anty-PRL-IgG, znacznie mniej aktywnej
biologicznie. Słabsze objawy przy podwyższonej prolaktynie, należy podejrzewać, gdy przypadkowo stwierdzonemu znacznie
zwiększonemu stężeniu prolaktyny w surowicy towarzyszą nieadekwatne lub słabo wyrażone objawy kliniczne.
5. Rzekomy guz okolicy podwzgórzowo- przysadkowej—> zaburzenie łączności podwzgórze-
przysadka (zahamowany napływ dopaminy do przysadki)
6. Leki np.
• neuroleptyki,
• przeciwdepresyjne,
• blokery receptora dopaminowego(metoklopramid)
• Leki przeciwnadciśnieniowe
• blokery receptora histaminowego H2(cymetydyna, ranitydyna)
• Estrogeny
• Opioidy
• klonidyna,, rezerpina, fenotiazyna—> hamowanie dopaminy
7. Idiopatyczna
8. ucisk lub uszkodzenie szypuły przysadki - nie dopływa dopamina
!!! Guz prolaktynowy nie jest najczęstszą przyczyną hiperprolaktynemi, wręcz bardzo rzadką. Jednak
jest najczęstszym gruczolakiem przysadki.
Objawy:
• U kobiet:
• -zaburzenia miesiączkowania/brak miesiączki
• -niewydolność ciałka żółtego
• -niepłodność
• - mlekotok
• -zmniejszone libido
• -hipogonadyzm
U mężczyzn:
• -zmniejszone libido
• -zaburzenia wzwodu
• - niepłodność
• -ginekomastia
• -hipogonadyzm (zmniejszenie masy mięśniowej i owłosienia)

• Efekt masy u obu płci - objawy kliniczne zależą od wielkości guza (stęż PRL wprost proporcjonalne do wielkości guza)
• Mikrogruczolaki zazwyczaj brak objawów neurologicznych
• Makrogruczolaki - często z zaburzeniami pola widzenia, bólem głowy, czasem niedoczynnością przedniego płata przysadki
• Utrata masy kostnej - zależy od czasu trwania i nasilenia hipogonadyzmu

Prolactinoma
Guz prolaktynowy to gruczolak przysadki wywodzący się z komórek laktotropowych, autonomicznie wydzielający prolaktynę,
która uwalniana do krwiobiegu w nadmiarze prowadzi do hipogonadyzmu hiperprolaktynowego. objawiającego się u kobiet
zespołem braku miesiączki i mlekotoku (amenorrhoea-galactorrhoea), a u mężczyzn zaburzeniami wzwodu.
Przyczyna- niewyjaśniona prawdopodobnie udział genów:
• PTTG (ekspresja modulowana przez estrogeny)
• HST
Obydwa geny promują angiogenezę poprzez czynniki wzrostu fibroblastów.
Hiperprolaktynemia upośledza pulsacyjne wydziela nie podwzgórzowej gonadoliberyny (GnRH), a przez to wydzielanie
gonadotropin przysadkowych (LH i FSH); hamuje także receptory gonadotropinowe w gonadach. —> zahamowanie dojrzewania
pęcherzyka Graafa i czynności dokrewnej jajników / zahamowanie spermatogenezy czynności dokrewnej jąder

Rzekomy guz proaktynowy- pseudoprolactinoma

• u chorych z uszkodzeniem podwzgórza lub szypuły przy sadki w przebiegu zmian organicznych lub pourazowych
• umiarkowanie zwiększone stężenie prolaktyny, niewykazujące istotnego przyrostu po podaniu metoklopramidu
Leczenie:
• Leki dopaminergiczne:
• Brokmokryptyna
• Kabergolina
• chinagolid
! Przed ciążą leczenia aby zmniejszyć guza - estrogeny spowodują że urośnie - zagrożenie duże
• Leczenie operacyjne- lepsze rokowania w mikrogruczolaku, w makro częściej nawroty i powikłania

7. niskorosłość (niedobór hormonu wzrostu, zespół Larrona)

Niedobór hormonu
Możemy mieć do czynienia z izolowanym niedoborem tego hormonu lub jest on składową
wielohormonalnej niedoczynności przysadki (WNP). W wielu przypadkach nie udaje się ustalić
przyczyny patologii i mówimy wtedy o idiopatycznej somatotropinowej niedoczynności przysadki
(SNP). Znane są również postacie niedoboru GH uwarunkowane genetycznie (mutacje genu dla GH)
Upośledzenie funkcji przysadki może być spowodowane uciskiem guza, u dzieci najczęściej jest to
czaszkogardlak. Inną przyczyną może być uszkodzenie przysadki na skutek naświetlania. Także
uszkodzenie wątroby może spowodować niskorosłość.
Niskorosłość
U dzieci
1. Zahamowanie wzrostu
2. Niedorozwój płciowy
3. Prawidłowy rozwój umysłowy
Inne: proporcje ciała zachowane, twarz dziecięca, nadmiar tkanki tłuszczowej, słabo rozwinięte
mięsnie, wtórna hipotyreoza
Brak wydzielania STH po podaniu insuliny, LH, FSH prawie nieoznaczalne, brak wyrzutu FSH i LH
po podaniu GnRH
U dorosłych:
osłabienie mięśni, apatia, zmęczenie, zmniejszenie masy narządów wewnętrznych,
zmniejszona wydolność fizyczna, wzrost tkanki tłuszczowej, hiperlipidemia

Zespół Larrona
Oporność na hormon wzrostu, choroba jednogenowa, gen koduje receptor dla GH
hormon wzrostu obecny, defekt receptora w wątrobie —> brak wytwarzania IGF-1—> brak
stymulacji wzrostu chrząstki wzrostowej
cechy charakterystyczne:
• karłowatość,
• otyłość centralna,
• hiperlipidemia
8. akromegalia/gigantyzm
→ wzrost prawidłowy, tzn. przeciętny dla populacji
→ w następstwie nadmiernego wydzielania hormonu wzrostu przez gruczolak przysadki wywodzący
się z komórek somatotropowych
Objawy:
• powiększenie rąk, stóp, twarzoczaszki i języka, pogrubienie rysów twarzy
• obrzęk tk miękkich
• przyrost masy ciała
• -wzmożona potliwość
• -nadmierne owłosienie
• - miana barwy głosu
• objawy ze strony ukł ser-nacz ( nadciśnienie, kardiopiopatia przerostowa, niewydolność serca, arytmia)
• objawy ze strony ukł oddechowego ( chrapanie, obturacyjny bezdech senny, upośledzona drożność górnych dróg
oddechowych, rozstrzenie oskrzeli, rozedma płuc)
• zaburzenia metaboliczne i ze strony ukł wewnątrzwydzielniczego
• nieprawidłowa tolerancja glukozy, hiperlipidemia, hiperkalcuria, wole proste, guzkowate, nadczynność tarczycy
• zaparcia
• -obj ze strony ukł mocz-płci ( niepłodność, mięśniaki macicy)
• - obj ze str ukł nerwowego ( ból głowy, ograniczenie pola widzenia)
• - obj ze str ukł kostnego ( deformacja kości, stawów, obniżona ruchomość stawów)
• - nowotwory: jelita grubego, tarczycy, sutka, stercza

9. zespół Nelsona

Przyczyna:
Po nagłym obustronnym usunięciu nadnerczy - nie ma kortyzolu, który hamowałby wydzielanie ACTH (komórki
kortykotropowe).
Przysadka nadmiernie się rozrasta i w nadmiarze uwalnia ACTH - gruczolak przedniego płata przysadki. Szybko
się rozrasta i wydziela ACTH

Charakteryzuje się:
• hiperpigmentacją skóry i błon śluzowych
• objawami neurologicznymi związanymi z guzem przysadki wydzielającym ACTH

Leczenie:
Leczeniem z wyboru jest operacyjne usunięcie gruczolaka przysadki. Nieoperacyjne, agresywnie rozrastające się guzy
są wskazaniem do radioterapii.
10. 10.wielohormonalna niedoczynność przysadki (zespół Sheehana, zespół
Glińskiego-Simondsa, zespół pustego siodła)
Zespół pustego siodła
Objawy rozwijające się wskutek wnikania opony pajęczej ze zbiornikiem płynu mózgowo-
rdzeniowego w obręb siodła tureckiego przy nieszczelnej przeponie siodła i zwiększonym ciśnieniu
wewnątrzczaszkowym.
Przyczyny pierwotnego zespołu pustego siodła:
1) Wrodzona przepuklina przepony siodła
2) Brak przepony siodła

Przyczyny wtórnego zespołu pustego siodła:

1) Zabiegi neurochirurgiczne
2) Radioterapia
3) Udar w przebiegu dużego guza okolicy podwzgórzowo-przysadkowej
4) Regresja guza przysadki w wyniku farmakoterapii
5) Okołoskryżowaniowe zapalenie pajęczynówki

Zbiornik płynowy uciska przysadkę i przemieszcza ją do dna siodła tureckiego, uciska lejek, a czasem również przemieszcza
nerwy wzrokowe i ich skrzyżowanie

Objawy:
• zaburzenia hormonalne
1) umiarkowana hiperprolaktynemia, będąca wynikiem ucisku lejka przez zbiornik płynu mózgowo-rdzeniowego i
upośledzonego transportu dopaminy do przedniego płata przysadki (10-15% chorych)
2) niedoczynność przysadki wtórna: (zaburzenia trans portu czynników podwzgórzowych przez lejek) lub pierwotna
(uciśnięcie przysadki i jej zanik)
3) moczówka prosta (rzadko).
• ból głowy
• ubytki pola widzenia, koncentryczne zwężenie pól widzenia (widzenie lunetowate – okołoskrzyżowaniowe zapalenie
pajęczynówki), tarcza zastoinowa na dnie oka (nadmiar PMR)

Rozpoznanie:
Zespól pustego siodła rozpoznaje się na podstawie:1) obrazu RTG i TK lub optymalnie MR z kontrastem (obecność
zbiornika płynu w siodle tureckim, ocena przebiegu lejka i skrzyżowania nerwów wzrokowych oraz wielkości
przysadki, ryc. IV.A.2-4)2) badań hormonalnych ujawniających niedobory hormonów przysadki3) badania
okulistycznego - pola widzenia i dna oka.

Niedoczynność przysadki
Zespół objawów związanych z niedoborem jednego lub kilku hormonów przysadkowych. Niedobór
wszystkich hormonów przysadkowych to całkowita niedoczynność przysadki.
Niedoczynność przysadki może być wynikiem uszkodzenia samej przysadki albo podwzgórza, a
znacznie rzadziej jest wynikiem wad wrodzonych i rozwojowych.

Pięć głównych przyczyn:

• guzy nowotworowe,
• guzy zapalne,
• guzy naczyniowe,
• urazy,
• przyczyny wrodzone

• Nowotwory
• Przysadki- gruczolaki, torbiele
• Podwzgórza- czaszkogardlak, zarodczak
• Okolicy skrzyżowania wzrokowego- oponiak, glejek
• Przerzuty nowotworowe (najczęściej przerzuty raka piersi)
• Urazy czaszki i uszkodzenia jatrogenne
• Pourazowe uszkodzenie podwzgórza i szypuły przysadki
• Śródoperacyjne uszkodzenie szypuły lub przysadki
• Popromienna martwica lub uszkodzenia podwzgórza lub przysadki
• Zaburzenia naczyniopochodne
• Poporodowa martwica przysadki (zespół Sheehana)
• Udar krwotoczny przysadki
• Tętniak tętnicy szyjnej wewnętrznej
• Zmiany zapalne i naciekowe
• Ziarniniakowe w przebiegu sarkoidozy, gruźlicy, kiły, histiocytozy, ziarniniaka Wegenera
• Limfocytowe zapalenie tarczycy —> ciąża, połóg
• Zapalenie mózgu i opon mózgowo-rdzeniowych
• Zaburzenia wrodzone lub rozwojowe
• Niedorozwój części gruczołowej lub szypuły przysadki
• Przepukliny mózgowia
→ U dzieci wrodzona niedoczynność przysadki objawia się najczęściej niedoborem hormonu wzrostu
Następnie ujawniają się kolejno niedobory: FSH i LH, TSH, ACTH, PRL

Zespół Sheehana
Przyczyna: okołoporodowy wstrząs krwotoczny spowodowany przez masywny krwotok w czasieporodu —> udar
niedokrwienny przysadki (skurcz naczyń tętnic zaopatrujących płat przedni
przysadki i szypułę), która podczas ciąży jest powiększona i bardzo dobrze ukrwiona.

Obraz kliniczny
• ↓ prolaktyny – brak laktacji = najbardziej charakterystyczny objaw
• brak powrotu miesiączki po porodzie
• objawy wtórnej niedoczynności gonad, nadnerczy i tarczycy - hormonów: hipotyreoza, hipogonadyzm, przewlekła
niewydolność nadnerczy
• Czasami moczówka
W badaniach obrazowych cechy pustego siodła

Zespół Glińskiego-Simmondsa
Objawy niedoboru przy zniszczeniu 75% gruczołu (duża rezerwa). Nagły niedobór hormonów (np. zawał
przysadki)stanowi zagrożenie ze względu na nadmierną diurezę przy braku ADH oraz słaba reakcja na stres przy
braku ACTH.
Dochodzi do
• odwodnienia,
• spadku ciśnienia
• śpiączki
Przyczyny:
1. nowotwory – przysadki (gruczolak, torbiel), podwzgórza (czaszkogardlak, zarodczak), oponiak, glejak, przerzuty
raka piersi
2. urazy czaszki (w tym jatrogenne)
3. zaburzenia naczyniopochodne – udar, tętniak tętnicy szyjnej wew.
4. zmiany zapalne i naciekowe – sarkoidoza, gruźlica, kiła, ziarniniakowatość Wegenera, histiocytoza
5. zaburzenia wrodzone i rozwojowe
6. przepuklina mózgowia (zespół pustego siodła)

Objawy:
✓ utrata łaknienia bez utraty masy ciała
✓ nasilające się objawy wtórnej niewydolności kory nadnerczy, gruczołu tarczowego oraz gonad.
▪ dynamika narastania jest mniejsza niż obserwowana w zespole Sheehana.
✓ objawy neurologiczne typowe dla guza mózgu (napady drgawek, wzmożone ciśnienie śródczaszkowe ztarczą
zastoinową w dnie oka, zaburzenia pola widzenia)
✓ wrodzony: dziecięcy wygląd (mózgoczaszka >twarzoczaszka), skóra blada i sucha, pozbawiona zarostu, liczne
zmarszczki

Ostra niedoczynność przysadki

 Wynika z krwotoku lub zawału przysadki

 Objawy nagłe -&gt; wynikające z powiększenia się guza oraz endokrynologiczne

Choroby tarczycy i przytarczyc
1. Subkliniczna i jawna klinicznie nadczynność i niedoczynność tarczycy:
a) choroba Gravesa-Basedowab) wole guzkowe toksycznec) inne przyczyny nadczynności tarczycy d) subkliniczna
nadczynność tarczycye) przełom tarczycowyf) orbitopatia tarczycowag) choroba Hashimotoh) przewlekłe zapalenie
tarczycyi) choroba Riedlae) wrodzona niedoczynność tarczycy

2. Podostre zapalenia tarczycy

3. Wole miąższowe i guzkowe nietoksyczne
4. Hipo- i hipermetaboliczny przełom tarczycowy
5. Gruczolak i raki tarczycy
6. Zespół oporności na hormony tarczycy
7. Pierwotna, wtórna i trzeciorzędowa nadczynność przytarczyc
8. Pierwotna i wtórna niedoczynność przytarczyc
9. Rzekoma niedoczynność tarczycy

Choroby nadnerczy
A. zespół Cushinga
B. zespół Conna
C. hiperaldosteronizm wtórny
D. ostra niedoczynność kory nadnerczy
E. choroba Addisona
F. wtórna niedoczynność kory nadnerczy
G. przełom nadnerczowy
H. wrodzony przerost kory nadnerczy
I. guz chromochłonny

Choroby gonad żeńskich i męskich

1. hipogonadyzm hipo- i hipergonadotropowy męski i żeński
2. hiperandrogenizm u kobiet
3. pierwotny i wtórny brak miesiączki
4. zespół policystycznych jajników
5. zespół przedwczesnego wygasania czynności jajników
6. dysgenezja gonad (zespół Turnera, zespół Klinefeltera)
7. zaburzenia determinacji i różnicowania płci
1. zaburzenia rozwoju płciowego jajnikowo – jądrowe (obojnactwo prawdziwe)
2. zaburzenia rozwoju płciowego z prawidłowym kariotypem (obojnactwo rzekome żeńskie i męskie)

Inne zaburzenia endokrynologiczne

Choroby rozproszonego układu endokrynnego

1. guz insulinowy
2. guz gastrynowy
3. guz glukagonowy
4. guz wydzielający VIP
5. guz somatostatynowy
6. nowotwory neuroendokrynne wysoko zróżnicowane rozwijające się poza trzustką

Zespoły wielogruczołowe
1. Zespół gruczolakowatości wewnątrzwydzielniczej typu 1 i 2 (MEN 1 i 2)
2. Autoimmunologiczne zespoły niedoczynności wielogruczołowej typu 1, 2 i 3