3.

Onderzoek
DLR 4. De PC kiest in functie van de vraagstelling en vanuit de eigen psychodiagnostische expertise
de meest geschikte methode(n) en past die op correcte wijze toe om de vooropgestelde
hypothesen te toetsen.

 Onderzoek:
o Onderzoeksmethoden bepalen
o Afname
o Verwerking + interpretatie per onderzoeksmiddel (in kaart brengen van de resultaten
per onderzoeksmiddel)

2.1 Onderzoeksmethoden bepalen

De psychodiagnosticus beschikt over een breed spectrum aan onderzoekmethoden om een
antwoord te formuleren op de onderzoeksvragen. Het correct gebruik maken van deze diversiteit
aan onderzoeksmethoden vereist een grondige kennis van mogelijke onderzoeksmethoden, een
specifieke professionele grondhouding en specifieke vaardigheden.

Opdracht/Oefening

Ga bij deze casus zélf op zoek naar mogelijke onderzoeksmiddelen bij de

verschillende hypothesen. Je kan daarvoor beroep doen op de overzichtslijst van
onze testotheek (Toledo Valven, Toledo stage community), je kennis uit je stage, de
catalogus van enkele uitgeverijen (Hogrefe, Pearson, Boom).

2.2 Uitvoeren van het onderzoek

Na de selectie van de onderzoeksmethoden werd een afspraak met Sien vastgelegd voor het
onderzoek. Sien kon zich goed focussen en werkte goed mee. Het onderzoek werd op 1 voormiddag
afgerond.

2.3 Verwerking en interpretatie per onderzoeksmethode

Hieronder volgen de resultaten van het onderzoek, geordend per onderzoeksmethode. Een aantal
onderzoeksmiddelen zijn gescoord, maar moeten nog geïnterpreteerd worden. Een aantal andere
testen moeten ook nog verder gescoord worden.
 Opdracht/Oefening

Neem alle onderzoeksresultaten grondig door.

Verwerk en interpreteer de testresultaten van volgende testen:

- NEO-3
- Schemavragenlijst
- SCL-90
- UCL
- BDI-II-NL
- Familie in dieren (2 tekeningen)
- Zinnen aanvullen
- BAT Niet (we besluiten deze nog niet op te nemen en af te wachten of de
hypothese rond depressie wordt bevestigd of weerlegd)

2.3.1 NEO-PI-3 → toelichting, domeinen en facetten en hun betekenis,

stijlfiguren (Toledo)
Testresultaten:

Bijlage protocollen Sien via Toledo.

Interpretatie:

Opdracht/Oefening

Neem alle onderzoeksresultaten grondig door.

Interpreteer de resultaten van de NEO-PI-3 en schrijf ze uit:

 Bespreek de domeinscores en nuanceer aan de hand van de

facetscores.
We bespreken de scores per domein en nuanceren aan de hand van de facetten. De
kwalitatieve omschrijving wordt gegeven in de bijlagen (Toledo). Het zijn stanines (gem
= 5; SD = 1):

1 = zeer laag

2-3 = laag

4 = laag-gemiddeld (Maar wél gemiddeld, een wat verwarrende omschrijving. Dus laag
binnen het gemiddeld bereik.)

5 = gemiddeld
 6 = hoog-gemiddeld (zie opmerking bij 4, hier: hoog in het gemiddeld bereik)

7-8 = hoog

9= zeer hoog

Neuroticisme facetten:

1.Sien behaalt een hoge score voor het domein Neuroticisme (7).
Sien zal geneigd zijn frequent negatieve gevoelens te ervaren, zoals angst, woede, frustratie, somberheid, schaamte,
schuld, enzovoort. Ze maakt zich wellicht vaak zorgen, piekert regelmatig over allerlei problemen en voelt zich
relatief vaak ongelukkig of onveilig. In vergelijking met mensen die laag scoren in dit domein, is Sien minder goed in
staat om met frustratie en stress om te gaan. Mogelijk interfereren negatieve gevoelens met aanpassing en adequate
coping.

Als we kijken op het niveau van de facetten, zien we dat Sien erg ontvankelijk is voor depressieve
gevoelens (zeer hoge score 9 voor depressie), zoals schuld, verdriet, hopeloosheid en eenzaamheid. Sien
is snel ontmoedigd en gemakkelijk uit het veld te slaan.

Voor kwetsbaarheid en schaamte worden hoge scores bekomen (8). Sien is stressgevoelig en voelt zich
niet in staat om met spanning en stresssituaties om te gaan. In crisissituaties wordt ze afhankelijk, voelt
ze zich hopeloos of raakt ze in paniek. Sien voelt zich daarnaast niet op haar gemak in gezelschap van
anderen. Ze voelt zich snel bekeken en beoordeeld. Sien is gevoelig voor spot en ontvankelijk voor
gevoelens van minderwaardigheid of een lage zelfdunk.

Voor het facet angst scoort Sien hoog-gemiddeld. Gezien haar huidige toestand (de angst op het werk)
en het gegeven dat de schaal gevoelig is voor een toestandsbeeld, hadden we eerder een hogere score
verwacht. Mogelijk staat angstgevoeligheid bij Sien minder op de voorgrond qua
persoonlijkheidskenmerk? (een bedenking die we meenemen)

Wat de neiging tot het ervaren van frustratie en boosheid betreft, scoort Sien gemiddeld vergeleken met
de normgroep.

Sien geeft daarnaast ook aan dat ze gemakkelijk verleidingen kan weerstaan en een hoge
frustratietolerantie heeft (lage score voor impulsiviteit). Ze is goed in staat om verlangens, impulsen en
gevoelens te beheersen. Kan dit ook deel van het probleemzijn? Teveel opkroppen en te weinig tonen
van gevoelens?

Extraversie facetten:
Sien is eerder introvert van aard (lage score Extraversie 3).

Ze is van nature gereserveerd en afstandelijk; meer onafhankelijk dan onderdanig, eerder nadenkend
dan sloom. Ze is niet per sé verlegen, maar geeft er vaak de voorkeur aan om alleen te zijn. De
aandacht is eerder intern gericht op de eigen gevoelens, gedachten en bezigheden. Introverte mensen
tonen zich minder euforisch of optimistisch dan extraverten.

Sien behaalt op de facetscores enkele opvallend lage scores (1 voor dominantie en vrolijkheid = zeer
laag)). Ze zal graag op de achtergrond blijven en anderen het woord laten doen. Sien is daarnaast
weinig vrolijk en uitbundig in haar gedrag en ervaringen. Een algeheel gevoel van geluk en welbevinden
zal waarschijnlijk ver zoek zijn.

Voor Energie haalt Sien een lage score (2). Ze is kalm en minder gedreven en ze houdt van een
ontspannen levensstijl.

Voor Sociabiliteit en Avonturisme scoort Sien laag-gemiddeld. Vergeleken met de normgroep is Sien
iemand die (laag-) gemiddeld op zoek gaat naar gezelschap. Gezelschap van anderen zal niet de motor
van haar activiteiten zijn, maar ze zal gezelschap ook niet actief vermijden. Daarnaast heeft ze geen
opvallende hang naar opwinding en actie, maar gaat ze sensatie ook niet helemaal uit de weg.

Sien toont zich niet uitgesproken hartelijk in contact met anderen, noch afstandelijk of formeel. Voor
Hartelijkheid behaalt ze een gemiddelde score.

Openheid facetten:
Voor het domein Openheid behaalt Sien een hoog-gemiddelde score (6).

Vergeleken met de normgroep is Sien even nieuwsgierig ten aanzien van haar innerlijke wereld en de
buitenwereld als de meeste andere mensen. Ze is van nature niet uitgesproken conventioneel.

Een hoge score (8) haalt Sien voor Ideeën. Ze heeft een grote interesse in intellectuele bezigheden en
staat open voor nieuwe, onconventionele ideeën.

Ook ten aanzien van kunst lijkt Sien zich open te stellen (hoog-gemiddelde score Esthetiek 6). Eenzelfde
score vinden we voor Gevoelens. Sien is (hoog-)gemiddeld ontvankelijk voor de eigen innerlijke
gevoelens. Hoogscoorders hier voelen geluk en ongeluk sterker dan anderen. Dat is voor Sien (volgens
zelfrapportage) niet het geval. Haar score blijft gemiddeld.

Ten aanzien van Veranderingen (5) toont Sien een vergelijkbare nieuwsgierigheid als de meeste mensen
van haar normgroep. Ook ten aanzien van Waarden toont ze zich enerzijds niet extreem open en
anderzijds niet conservatief.

Enkel voor het facet Fantasie behaalt Sien een erg lage score (1). Sien is prozaïsch (nuchter, alledaags)
en blijft graag met beide voeten op de grond staan.

Altruïsme facetten:
Voor het domein Altruïsme scoort Sien laag-gemiddeld (4).

Sien zal zich naar alle waarschijnlijkheid eerder gemiddeld vriendelijk en hulpvaardig tonen. Net zoals ze
zich waarschijnlijk niet uitgesproken coöperatief of competitief zal opstellen. Daarin vindt ze wellicht
een balans.

Als we verder kijken op niveau van de facetten dan zien we dat ze zich (hoog-) gemiddeld oprecht,
eerlijk en direct toont in haar uitingen vergeleken met de normgroep. Zo stel ze zich ook
(hoog-)gemiddeld onbaatzuchtig, zorgzaam en hulpvaardig op.

Op vlak van Bescheidenheid scoort Sien gemiddeld (5). We verwachtten van Sien misschien eerder een
lage score omwille van het lage zelfbeeld uit de anamnese. Toch zien we dat ze zichzelf niet geheel
onbelangrijk vindt. Ook zal ze haar belang ten aanzien van anderen niet overschatten.

Voor het facet Medeleven scoort Sien (laag-)gemiddeld. Ten aanzien van het lot van anderen zal ze zich
niet uitgesproken laten leiden door sympathie voor anderen. Noch zal ze een uitgesproken nuchter
zakelijke houding aannemen. Ze neigt ietsje meer naar een nuchtere houding, maar blijft gemiddeld
scoren.

Voor Vertrouwen scoort Sien laag (2). Ze zal een sceptische instelling tonen en geneigd zijn anderen bij
voorbaat als onbetrouwbaar te beschouwen of gevaarlijk te zien. Voor Inschikkelijkheid scoort Sien
eveneens laag (3) wat mogelijks betekent dat ze makkelijk antagonerende gevoelens uit en boosheid
dus niet voor zichzelf houdt.

Conciëntieusheid facetten:
Voor het domein Consciëntieusheid toont Sien een hoge score (7).

Sien is betrouwbaar, gedisciplineerd, beheerst en bedachtzaam. Sien is mogelijk volhardend, ambitieus,

gewetensvol en betrouwbaar. Wellicht is ze doelgericht en goed georganiseerd en ziet ze het leven in
termen van taken die moeten vervuld worden (bijvoorbeeld een goede moeder zijn?).

Sien toont zich precies, ordelijk en systematisch, organiseert haar taken goed en planmatig (hoge score
8 Ordelijkheid).

Daarnaast is ze gewetensvol. Ze houdt zich strikt aan de ethische normen en principes, is betrouwbaar,
komt beloften en afspraken na (Betrouwbaarheid hoge score 7). Ook toont ze Zelfdiscipline (hoge score
7). Ze kan doorzetten, ze zal zichzelf motiveren een karwei af te maken.

Voor Doelmatigheid scoort Sien (hoog-)gemiddeld. Dit is een score die we lager hadden ingeschat. Ze
voelt zich vergeleken met de normgroep (hoog-) gemiddeld opgewassen tegen het leven. Een aspect
waarvan we zouden vermoed hebben dat ze hier laag zou scoren, gezien de onzekerheid rond haar
identiteit en haar rol als moeder, haar moeilijkheden op het werk.

Sien is daarnaast (hoog-) gemiddeld ambitieus vergeleken met de normgroep.

Daarnaast zal ze, vergeleken met haar normgroep, nadenken en gevolgen anticiperen vooraleer te
handelen, zoals de meesten in de normgroep dat doen (Bedachtzaamheid score 6).

 Bespreek vervolgens op basis van de tien stijlgrafieken hoe Sien

volgens haar persoonlijkheid het meest waarschijnlijk reageert in de
verschillende omstandigheden.
Sien behoort tot de groep van de zwaarmoedige pessimisten wat emoties betreft. Ze leidt mogelijks
een donker en treurig leven. Er is weinig waar ze vrolijk van wordt en er zijn veel dingen die angst en
ellende veroorzaken. In stressvolle situaties ervaart ze depressieve periodes (zoals nu?). Ook in
normale omstandigheden vindt ze het leven waarschijnlijk vaak hard en vreugdeloos.

Op het vlak van afweermechanismen past Sien het best bij de Hypergevoeligen. Deze mensen lijken
geen afweermechanismen te hebben. Sien kan beducht zijn voor gevaar en kan zich levendig allerlei
mogelijke rampspoed voor de geest halen. Ze kan bevattelijk zijn voor nachtmerries. Soms voelen ze
zich geplaagd door vreemde en excentrieke ideeën (ze denken ongebruikelijk en creatief).

In het omgaan met boosheid is Sien eerder van het Opvliegende type. Dit lijkt wat we al weten over
Sien tot nu toe wat tegen te spreken. Deze mensen zijn snel kwaad en hebben de neiging om dat ook
meteen te uiten (Dit lijkt niet zo bij Sien die eerder maskeert en opkropt, dachten wij. In gesprek verder
uitklaren).

Beheersing van impulsiviteit:

Hier zien we een ‘Overmatige controle qua stijl. Dit betekent dat Sien ontvankelijk is voor ellende en
tegelijkertijd een behoefte heeft haar gedrag te controleren. Ze streeft naar perfectie. Aangezien de
doelstellingen bij deze mensen vaak irrealistisch zijn, zijn ze vatbaar voor (het zichzelf aanpraten van)
schuldgevoelens.
 Wat de interesses betreft, sluit Sien het best aan bij de Introspectieve personen. Deze mensen
verkiezen ideeën en activiteiten die ze zonder anderen kunnen uitvoeren. Bijvoorbeeld, schrijven,
lezen, creatieve hobby’s, kennis opdoen. Ze geven de voorkeur aan beroepen die zowel een uitdaging
als privacy bieden.

Qua Sociale interacties behoort Sien tot de groep van de Concurrenten. Zo beschouwt ze anderen
mogelijk als potentiële tegenstanders. Ze is eerder behoedzaam, afstandelijk en in zichzelf gekeerd. Ze
verkiest mogelijk respect boven vriendschap (hoewel dit op dit moment minder van toepassing lijkt
voor Sien die verlangt naar vriendschap?) en beschermt haar privacy. Ze zou niet snel toegeven of zich
aanpassen aan de wensen van anderen. (dit lijkt de anamnese tegen te spreken wat relaties betreft)

De manier van doen van Sien komt overeen met die van de Ploeteraars. Zij gaan systematisch te werk,
concentreren zich op de opdracht tot de taak volbracht is. Ze hanteren een afgemeten tempo, laten
zich niet opjagen en zullen elke taak afmaken.

Qua Attitudes valt Sien binnen het vak van de Vrije denkers. Erg uitgesproken lijkt deze voorkeurstijl
niet te zijn. Vrije denkers zijn kritisch. Ze overwegen alle standpunten, maar nemen zelf een besluit. Ze
zouden de gevoelens van anderen kunnen negeren ten gunste van hun eigen idee van de waarheid.

Op vlak van leren, sluit Sien aan bij de Goede leerlingen. Ze combineert een daadwerkelijke liefde voor
het leren met ijver en organisatievermogen. Mogelijk heeft Sien een grote ambitie en is ze creatief bij
het oplossen van problemen. Ze haalt op intellectueel vlak het maximum uit haar kunnen.

De Maatschappelijke houding van Sien kunnen we het best omschrijven als ‘zelfpromotor’. Dit
betekent dat de aandacht van Sien volgens deze ‘score’ in de eerste plaats naar de eigen behoeften en
belangen gaat, en dat ze effectief zou zijn in het verwezenlijken van haar doelstellingen. Deze mensen
zouden voortdurend hun eigen belangen behartigen.

Hier lijkt het resultaat van Sien toch af te wijken van haar werkelijke gedrag?? Mogelijk biedt het
volgen van haar ‘natuur’ extra stress/onrust ??

2.3.2 Schemavragenlijst → ‘diagnostiek van schema’s’ + theorie schema’s

(Toledo)
Testresultaten

Schemavragenlijst ingevuld door Sien vind je op Toledo (Exel bestand). Je vindt er verschillende
tabbladen met ruwe scores, normscores en grafieken.

Interpretatie

Opdracht/Oefening
Is er sprake van disfunctionele cognitieve schema’s bij Sien? Zo ja, dewelke?

Schrijf je interpretatie uit.

Na afname van de SV kunnen twee scoringswijzen worden toegepast:

a) het tellen van het aantal meest extreme scores (5 en 6) per schaal: dit zijn de scores waarbij de
onderzochte aangeeft dat het item van toepassing is voor zichzelf

b) het berekenen van het gemiddelde van alle scores per schaal.

Welke scoringswijze het best kan worden gehanteerd, is een empirische kwestie. Onderzoek wijst
 uit dat de laatstgenoemde scoringswijze de hoogste predictieve waarde heeft. Het tellen van
alleen extreme scores is minder te prefereren, aangezien daarmee bepaalde vormen van
psychopathologie gemaskeerd kunnen blijven.

Ook hebben de schalen een verschillend aantal items, dus 3 extreme scores op een schaal van 10
items is verschillend van 3 extreme scores op een schaal van 19 items.

We werken met werkwijze b.

Bij de meeste schemaschalen valt een gemiddelde score van 2,5 of hoger in het klinische bereik.

Uitzonderingen:

- Voor ‘Minderwaardigheid/ Schaamte’ ligt deze cut-off waarde al bij een gemiddelde van
ongeveer 2

- Voor ‘Zelfopoffering’ en ‘Meedogenloze Normen/ Overdreven Kritisch’ ligt de scheidslijn rond

een gemiddelde score van 3.

- Aangezien er nog geen officiële normen bestaan voor de SV, kunnen bovengenoemde scores
voorlopig als richtlijn worden genomen bij de interpretatie van de SV.

- M.b.t de interpretatie van de SV is het belangrijk om te vermelden dat de SV geen

classificatie-instrument is. Het is dus niet mogelijk om een specifieke persoonlijkheidsstoornis
met deze vragenlijst vast te stellen.

- Met de SV kunnen wel schema’s en mogelijke interactiepatronen tussen de verschillende

schema’s worden achterhaald. Men dient daarbij in het achterhoofd te houden dat de SV
met name bewuste overtuigingen in kaart brengt.

Emotionele verwaarlozing: Sien verwacht dat anderen onvoldoende tegemoet

zullen komen aan een normale mate van emotionele steun.

Sociaal isolement/vervreemding: Sien heeft het gevoel geïsoleerd te zijn van de rest
van de wereld, anders te zijn dan andere mensen en/of geen deel uit te maken van
een groep of gemeenschap.

Meedogenloze normen/overmatig kritisch: dit schema vertegenwoordigt een

overtuiging dat je moet streven naar zeer hoge geïnternaliseerde normen voor
gedrag en functioneren, om kritiek te voorkomen. Deze mensen kunnen zich vaak
onder druk voelen staan, of kunnen het moeilijk vinden het kalmer aan te doen. Ze
zijn mogelijk overkritisch naar zichzelf en anderen. Het uit zich vaak in
perfectionisme, starre regels, of preoccupatie met tijd en efficiëntie.

Onderwerping= Sien voelt zich gedwongen de controle af te staan aan anderen. Het
gaat daarbij over zwichten om woede, verlating of vergelding te voorkomen.
Mogelijk onderwerpt ze de eigen behoeften, maar ook de eigen emoties. Sien denkt
mogelijk dat de eigen verlangens, meningen en gevoelens niet geldig of waardevol
zijn voor anderen. Ze vertoont wellicht een overdreven meegaandheid,
gecombineerd mt overdreven vatbaarheid voor het gevoel in de val te zitten.
Gewoonlijk leidt dit tot het opkroppen van woede, wat zich in symptomen kan
uiten.
Zelfopoffering = Sien komt te veel uit eigen beweging tegemoet aan de behoeften
van anderen in dagelijkse situaties, ten koste van de eigen behoeftebevrediging.
Mogelijke redenen: anderen geen pijn willen doen, schuldgevoelens, relaties in
stand houden. Kan leiden tot een gevoel de eigen behoeftes niet te vervullen en tot
rancune ten opzichte van degene voor wie je zorgt.
2.3.3 Symptom Checklist - (SCL-90) → handleiding (Toledo)
Testresultaten

Opdracht/Oefening

Schrijf de interpretatie van de SCL-90 uit. (klachtenvragenlijst)

Zeer veel klachten, zeer hoge scores

Depressieve klachten, somatische klachten, interpersoonlijke sensitiviteit en

hostiliteit -> scoort ze heel hoog µ

Sien brengt algemeen gesteld hel wat klachten. De scores voor de verschillende
klachtenschalen variëren tussen ‘gemiddeld’ en ‘zeer hoog’. Dat weerspiegelt zich
ook in de zeer hoge score voor Psychoneuroticisme, een maat voor het algeheel
niveau van psychisch en (daarmee samenhangend mogelijk) lichamelijk
disfunctioneren van de afgelopen week.

Voor verschillende soorten klachten scoort Sien ‘zeer hoog’:

- Depressie: deze schaal omvat een groot aantal symptomen die gewoonlijk
bij het klinisch syndroom ‘depressie’ worden opgemerkt. Zo onder andere
symptomen die wijzen op een neerslachtige stemming, onvermogen tot
genieten, verlaagde zelfwaardering, gedachten van schuld, hopeloosheid en
dood en zelfmoord. Maar ook lichamelijke aspecten zoals verlies van
 eetlust, gebrek aan energie en vermindering van sexuele interesses.

Andere aspecten van het klinisch syndroom ‘depressie’ moeten ook worden
bekeken: ‘insufficiëntie in denken en handelen’ (meet cognitieve
gedragsstoornissen) (gemiddeld voor Sien) en ‘slaapstoornissen’ (hoog voor Sien).

Zeer hoge scores worden gevonden voor ‘somatische klachten’; dit zijn klachten die
met een algemeen gevoeld lichamelijk disfunctioneren samenhangen.

Nog een zeer hoge score bekomt Sien voor ‘wantrouwen en interpersoonlijke
sensitiviteit’. De schaal verwijst naar symptomen die een onvrede met zichzelf in
relatie met anderen bevatten. Die onvrede kan naar buiten geprojecteerd worden,
waarbij een paranoïd-vijandige houding t.o.v. derden op de voorgrond staat. Maar
ze kan ook worden ervaren als een gevoel van persoonlijke inadequatie en
inefficiëntie in het contact met anderen. De vragenlijst staat niet toe een
onderscheid te maken tussen de eerder paranoïde of overwaardige ideeënvorming
en de groep symptomen die typerend zijn voor de kwetsbaarheid van de persoon en
waarin het ‘zelf’ het meer beleefde element is.

Ook de schaal ‘Hostiliteit’ krijgt een zeer hoge score. Hostiliteit geeft gedachten,
gevoelens of gedragingen weer die kenmerkend zijn voor de gemoedstoestand
‘woede’.
De laatste ‘hoge score’ vinden we voor ‘Slaapproblemen’: Sien rapporteert klachten
die te maken hebben met moeilijk in slaap kunnen komen, te vroeg wakker worden
en een onrustige of gestoorde slaap.

Voor de volledigheid:

Sien rapporteert in vergelijking met de normgroep een gemiddelde mate van

angstklachten. Vrees in open ruimte, openbare gebouwen en bepaalde plaatsen
(schaal agrofobie) is bovengemiddelde aanwezig. Op basis van beide schalen lijken
angstklachten niet op de voorgrond te staan bij Sien.

(insufficiënte in denken en handelen scoort gemiddeld: zie bij ‘depressie’)

2.3.4 Utrechtse Coping Lijst (UCL) → Toledo map UCL

Opdracht/Oefening

De resultaten van de UCL vind je op Toledo. Vervolledig het scoreformulier. Gebruik

daarbij de onderdelen uit de handleiding (Toledo).
Welke normgroep gebruik je?

 Groep 2 = groep vrouwen van 18-65 jaar, N=712!

  Groep 2b = vrouwen 25-35, N=213.

 Beide groepen zijn verpleegkundigen + een aselecte steekproef. Grote

steekproef is een pluspunt.

 Resultaten bij beide normgroepen blijven voor deze ruwe scores van Sien
gelijk.

Oplossing:

Vergeleken met normgroep … is deze score:

Ruwe score

Zeer laag Laag Gemiddeld Hoog Zeer hoog

ACT= 14 X

PAL= 14 X

VER= 23 X

SOC= 6 X

PAS= 19 X

EXP= 3 X

GER= 10 X

Interpretatie:

Sien maakt zeer veel gebruik van vermijden/afwachten. Ze zal wanneer ze geconfronteerd wordt
met moeilijkheden de zaal op z’n beloop laten gaan, de situatie uit de weg gaan of afwachten wat er
gaat gebeuren.

Daarnaast scoort ze ook zeer hoog voor passief reactiepatroon. Ze laat zich volledig doot de
problemen en situatie in beslag nemen, zal de zaak somber inzien , zich piekerend in zichzelf
terugtrekken, niet in staat zijn om iets aan de situatie te doen, piekeren over het verleden.

Daarnaast zal ze vergekleken met de normgroep evenveel gebruik maken van afleiding zoeken en
het hanteren van geruststellende en troostende gedachten, zoals de meeste mensen dat doen.

Sien zal niet geneigd zijn de situatie rustig van alle kanten te bekijken en doelgericht en met
vertrouwen met het probleem omgaan (actief aanpakken lage score).

Nog minder zal ze gebruik maken van anderen om troost en begrip te zoeken, of om haar zorgen te
vertellen if hulp te zoeken (sociale steun zoeken is zeer laag).
Ook zal ze zelden haar kwaadheid of ergernis uiten, of spanningen afreageren (zeer lage score
expressie van emoties).

2.3.5 Beck Depression Inventory-II-NL (BDI-II-NL) → Fragmenten uit

handleiding (Toledo)
Testresultaten

BDI Score en beoordeling

Totaalscore = 37 Ernstige depressie

Interpretatie

Opdracht/Oefening

Bepaal de totaalscore en de beoordeling ervan voor de BDI-II-NL.

Item 2 verwijst naar toekomst -> score 1, ze kijkt negatief naar de toekomst
(belangrijk om te kijken hoe positief ze is naar de toekomst toe)

Item 9 verwijst naar het kijken omtrent suïcide -> scoort ze 1 (is nog een lage score
dus nog geen rede tot paniek)

Er is sprake van ernsitge depressieve klachten

Is er op dit moment kans op suïcide?

Chek item 2 en 9

Opmerking: in de handleiding wordt verwezen naar de verschillende categorieën

van klachten: cognitief, somatisch, affectief

Depressieve klachten kunnen dus worden bekeken vanuit het type klacht dat het
meest voorkomt (affectief, somatisch of cognitief). Hoe je daartoe komt, vind je
terug in de handleiding. Voor Sien geldt dat ze voor zowel cognitieve, somatische als
affectieve depressieve klachten hoger dan percentiel 90 scoort vergeleken met de
normale vrouwelijke populatie. Er wordt dus geen verschil opgemerkt in het type
klachten dat wordt gerapporteerd.

2.3.6 Zinnen aanvullen → (zie casus Viktor)

Testresultaten

Bijlage protocollen Sien (Toledo)

Interpretatie
 Opdracht/Oefening

Welke thema’s komen aan bod in de Zinnen Aanvullijst?

Hoe beleeft Sien deze thema’s? Wat vertelt ze erover?

Belangrijke thema’s en wat S. erover vertelt:

- Houding tegenover moeder: nooit erg close geweest

- Houding tegenover vader: was zelden lief, wenst dat hij niet overleden was, wenst dat hij
haar ooit begrijpt (houding tov vader is wat ambigue)

- Haar kinderen: ze verwacht er teveel van, houdt het meest van hen, ze geeft aan dat de
meeste moeders veel geduld hebben voor hun kinderen (vermoeden dat ze dit ook op
zichzelf betrekt)

- Haar man/het huwelijk: haar man geeft te weinig aandacht, het huwelijk is een dagelijkse
strijd, het is een mislukking (haar eerste huwelijk), de vrouw moet onderdanig zijn aan de
man, de meeste mannen denken enkel aan seks

- Eigen kindertijd/jeugd: negatief beleefd, was niet rooskleurig, zou ze anders kiezen
- Zelfbeeld: S. zet een masker op, is slaaf voor de familie, is overgevoelig, kropt op, is bang
voor falen, geeft zichzelf niet bloot

- De toekomst: is onzeker, geloof in beter, zal ooit weer gelukkig zijn (ze heeft hoop?)

- Noden/wensen: S. verlangt naar aandacht, affectie, geliefd zijn, vrienden die klaarstaan

2.3.7 Familie in dieren → (zie casus Viktor)

Testresultaten

Bijlage protocollen Sien (Toledo)

Interpretatie

Opdracht/Oefening

Verwerk beide tekeningen. Maak daarbij als houvast gebruik van de categoriën voor
verwerking die wordt voorgesteld in doument ‘Familie in dieren’ in de map
‘meetinstrumenten’ bij casus Viktor.

1. Volgorde zichzelf – moeder – vader

Het dominerend kind zou zich eerst tekenen. S. was in de werkelijkheid zeker
niet dominerend, integendeel. Het lijkt ons in deze casus uitgesloten dat ze zich
dominant opstelde. Wat niet wilt zeggen dat het geen verborgen wens kan
uitdrukken. Over vader werd het langst nagedacht. Zijzelf en vader staan
centraal in haar beleving. We weten uit de anamnese dat vader een
gewelddadig man was. Veel angsten en later (na zijn suïcide) ook overmatige
schuldgevoelens worden ervaren in de relatie met vader. Het hoeft ons dus ook
niet te verbazen dat deze man zelfs na zijn overlijden haar gevoelsleven
domineert.

2. Gelijke dieren: 3 vogels worden getekend.

Dit verwijst in de regel naar een zekere verbondenheid, samenhorigheid of een

gebrek aan individualiteit. Het zou ook een gewenste samenhorigheid kunnen
uitdrukken. In het gezin van S. was er geen ruimte voor individualiteit. Het was
een erg streng klimaat, ze moest goede cijfers halen en mooi zijn. Het lijkt ons
aanvaardbaar te veronderstellen dat S. hier eerder een gebrek aan
individualiteit uitdrukt. Dit wordt tevens ondersteund door haar gevoel
gevangen te zitten (zie verderop + kooitje).

3. Groepering

S. tekent zichzelf het dicht bij moeder. Vader staat wat verder weg van beide.
Allen kijken ze dezelfde richting. De dieren worrden niet in relatie met elkaar
getekend. De groepering van de dieren levert weinig informatie op.

4. grootteverhouding

Komt grosso modo overeen met de werkelijkheid. Wat opvalt is dat S. zichzelf zo
klein tekent dat je haar bijna niet meer ziet. Ze lijkt verstopt in haar kooi.
Wellicht heeft ze zich erg onbelangrijk, klein gevoeld in haar kindertijd. Ze heeft
waarschijnlijk het gevoel gehad weinig ruimte te kunnen innemen.

5. Uitdrukking

Vader: grote hanenstaart, staat bovendien rechtop. Deze verwijst naar

dominantie. Hij heeft een grote, scherpe bek. Groter in elk geval van moeder de
gans, die in werkelijkheid een grotere bek zou hebben. Verwijst dit naar zijn
aggressieve kant? S. tekent zichzelf in een kpooi: ze voelde zich opgesloten, er
was geen ruimte voor individuele ontwikkeling.

6. Karakter

Moeder en S. krijgen gelijkwaardige karaktertrekken toebedeeld. Ze verwijzen

telkens naar de afhankelijke, slaafse positie die de vrouiw volgens haar
innneemt. Vader is baas, desnoods met geweld.

Tekening 2

1. Volgorde zoon – dochter – ex-man – zichzelf

Opvallend: ze tekent haar ex-man nog bij het gezin. Ze zegt: ‘ik teken mijn gezin
zoals het was, dat is het gemakkelijkst’. Heeft sien moeite met de gezinssituatie
nu betekenis te geven?

S. tekent haar zoon het meest spontaan, over zichzelf moet ze het langst
nadenken. Beide staan in het middelpunt van haar beleving. De relatie met haar
zoon heeft een deuk gekregen na de scheiding van haar eerste man. Dit heeft ze
zich sterk aangetrokken. S. ervaart behoorlijk wat psychisch leed, wat kan
verklaren waarom ze zo sterk met zichzelf bezig is.

2. Verschillende dieren

Het geizn wordt niet als eenheid ervaren, anderzijs zijn de meeste dieren
zoogdieren (de bij is de uitzondering). Er is waarschijnlijk ook geen sprake van
extreem individualisme van de verschillende gezinsleden. Behalve dan wat de bij
betreft. Mogelijk vindt/vond? S. het erg moeilijk om met haar ex-man in zijn
manische episode contact te maken (prikkelbaar, gevaar om geprikt te
worden?). Het paard en de ezel zijn gelijkaardige dieren en lijken qua tekenwijze
ook sterk op elkaar. Hier blijkt S. zich het sterkst verwant te voelen aan haar
zoon, of druk ze een gewenste verbondenheid met hem uit (enkele
eigenschappen toegedicht aan zoon gelijkend op haar? Leergierig-volgzaam?).

3. Groepering

Het paard wordt in het centrum geplaatst, ook dit kan het belang van de zoon in
haar beleving bevestigen. Er wordt geen rijtje getekend, ook geen andere vorm
van verbondenheid. De dieren staan eerder willekeurig op het blad. Allen kijken
ze in dezelfde richting. Er lijkt weinig verbondenheid op basis van groepering. S.
en haar ex-man staan het verst van elkaar, met de kinderen tussen hen in.

4. Grootte

Het paard is het grootst getekend. De bij het kleinst. De bij is tamelijk groot
vergeleken met de hind. Als tijger werd de dochter ook niet overdreven groot
getekend. Los daarvan komen de verhoudingen in grote lijn overeen met de
werkelijkheid, in die zin dat de grootteverhouding voorts niets specifiek
verraadt.

5. Uitdrukking

1, 2 en 4 kregen een mondje. Het is wat onduidelijk of ze glimlachen. Er is

weinig uitdrukking bij de dieren. Het paard laat wel opvallend het hoofd
hangen. Vanuit de anamnese weten we niet of dit een beteknis kan hebben.
De tijger richt zijn staart omhoog. Ook hier lijkt dit een vorm van dominantie
of rebellie te vertegenwoordigen (dochter, laat zich niet temnnen). De
kleine bij heeft een uitgesproken angel, maar kreeg geen vleugels. Dat is
toch opvallend. Kent ze ook aan haar ex-man een agressieve kant toe?

6. Karakter

S. kent zichzelf negatieve eigenschappen toe. De kenmerken die zij (typerend?)

aan vrouwen toekent, met uitzondering van haar dochter. Haar zoon is (net als
zijzelf) volgzaam, maar ook leergierig en koppig. Ook hier ziet ze een gelijkenis
tussen zichzelf en haar zoon. Dochter en vader (depressief) lijken qua karakter
 op elkaar. De ex-man krijgt 2 gezichten: een voor zijn depressieve episodes, een
voor zijn manische episodes.

2.3.8 Observaties
Tijdens het onderzoek maakte de testleider ook gebruik van niet-gestandaardiseerde observatie als
onderzoeksmethode om bijkomende informatie te verzamelen over de verschillende hypotheses.

Hieronder kan je enkele observatiegegevens vinden uit het testonderzoek.

Observaties uit het onderzoek:

1. Sien ziet er verzorgd uit, ze draagt subtiele make-up, ze draagt het haar in een staart.
Kledij ziet er netjes uit en zorgvuldig uitgekozen: de kleuren van de trui matchen met
de schoenen en kousen.

2. Ze werkt geconcentreerd.

3. Ze geeft aan bij de NEO-3 dat ze het moeilijk vindt om dat allemaal over zichzelf in te
vullen.

4. Sien maakt oogcontact, is wat gereserveerd in contact.

5. Ze is voornamelijk gericht op de taak. Wanneer de onderzoeker pauzes aanbiedt, zegt

ze dat ze kan doordoen.

6. Spreekt wat monotoon, maar voldoende luid.

7. Ze vraagt toch uiteindelijk zelf ook 1 pauze.

8. Aan het einde van de afname geeft ze aan dat ze blij is dat het voorbij is. Ze vond het
toch lang, maar doet het liever in 1 keer. Ze maakt voorzichtig een mopje en lacht.

9. Op moment van afname FID tekent ze haar echtgenoot nog bij het gezin en geeft ze
ook aan: ik teken het gezin zoals het was, dat is gemakkelijker.