 Useful Links

समानार्थी शब्द

1
  Useful Links

समानार्थी शब्द हा पहीला पाठ सुरु करण्यापुर्वी आपण पोललस भरती प्रलियेच्या ले खी अभ्यासिमालर्वषयी र्थोडे
जाणून घेऊया.

हा अभ्यासिम तीन भागात लर्वभागला गेला आहे . सामान्यज्ञान, मराठी व्याकरण र्व गलणत. आता आपण मराठी
व्याकरणा लर्वषयी सलर्वस्तर मालहती घेऊ. पोलीस भरती परीक्षेत मराठी व्याकरण भागार्वर एकूण 25 प्रश्न
लर्वचारले जातात. त्यातील जास्त प्रश्न मराठी व्याकरणार्वर र्व बाकीचे प्रश्न मराठी शब्दसंग्रहार्वर लर्वचारले गेले
आहे त. आता आपण मराठी व्याकरणाचे पाठ ह्ां ची मालहती घेऊया.

पोलीस भरती अभ्यासिमात मराठी व्याकरणाचे जे पाठ लिले आहे त त्यां ची यािी पुढीलप्रमाणे-

 समानार्थीशब्द

 लर्वरुद्धार्थीशब्द

 अलं काररकशब्द

 ललं ग

 र्वचन

 संधी

 मराठी र्वणणमाला

 नाम

 सर्वणनाम

 लर्वशेषण

 लियापि

 काळ

 प्रयोग

 समास

 र्वाक्प्रचार

 म्हणी

 शुद्धले खन

समानार्थी शब्द
एखाद्या शब्दासाठी सारख्याच अर्थााचा असले ला िु सरा प्रतिशब्द म्हणजेच समानार्थी शब्द होय.
मराठी भाषा ही अलतशय समृद्ध भाषा आहे , ज्यामुळे अनेक शब्दां ना त्याच अर्थाण चे
लकंर्वा लमळतेजुळते अनेक शब्द आपल् याला मराठीत सापडतात.
सम + अर्थी(समान अर्थी) अशी जेव्हा शब्दाची फोड होते तेव्हा आपल् याला समानार्थी शब्द समजायला अलधक

2
  Useful Links

सोपे जाते.
असे म्हणतात की प्रत्येक मैलार्वर भाषा बिलते म्हणून र्व इतरही अनेक कारणां मुळे एकाच शब्दाचे अनेक अर्थण
आपल् याला पहार्वयास लमळतात. स्पधाण परीक्षां चा
अभ्यास करताना भारतातील अनेक राजसत्ता तसेच अनेक आिमणे ह्ा भुमीर्वर परकीयां चे र्वास्तव्य ह्ामुळे
मराठी भाषेत अनेक बिल झाले र्व अनेक शब्द ह्ा
भाषेत समालर्वष्ट झाले .

पुढील उिाहरणातुन हे अलधक स्पष्ट होते .

लर्वपुल = भरपूर, पुष्कळ, खूप, मुबलक

 माझे घर खुप मोठे आहे .

 यंिाच्या िीर्वाळीमध्ये आम्ही भरपूर खरे िी केली.

 पार्वसाळा चां गला झाल् यामुळे ह्ार्वषी पुष्कळ धान्यपुरर्वठा होईल.

 भारतात फुलां च्या मुबलक प्रजाती उपलब्ध आहे त.

खुप = भरपुर = पुष्कळ = मुबलक

समानार्थी शब्दां ची काही उिाहरणे

1. पाणी = उदक, नीर, सलील, पय, आप, जल

2. आयुष्य = ह्याि,जीवन

3. ध्वनी = रव, आवाज

4. अट्टाहास = हट्ट, हे का,आग्रह

5. जंगल = तवतपन, वन,कानन,अरण्य,रान

6. बक्षीस = पुरस्कार, पाररिोतिक

7. रात्र = तनशा, रात्र, यातमनी, रजनी

8. नेिा = पुढारी, अग्रणी, म्होरक्या, नायक

9. चंद्र = शशी, इं दू, रजनीनार्थ, सुधाकर, तनशानार्थ, शशांक

10. भुमी = जमीन,धरिी,भुई

11. तमत्र = स्नेही, सखा, दोस्त, सोबिी

12. नेत्र = नयन, चक्षु, अंबक, अक्ष, डोळा, लोचन

13. ढग = जलद, मेघ, अभ्र, अंबूद, अब्द, पयोधर, घन

14. चेहरा = मुख, आनन, िुंड, िोंड, वदन

3
 Useful Links

15. इलाज = उपाय, िोडगा

16. परमेश्वर = ईश, दे व, प्रभू , तत्रदश, अलक्ष, भगवंि, सुर, अमर, ईश्वर

17. आठवण = स्मृिी,स्मरण

18. पवाि = तगरी, शैल, अचल, अद्री

19. मान्य = कबूल, पसंि, अनुकूल, संमि, मंजूर

20. राग = संिाप, शेि, क्षोम, क्रोध

21. पक्षी = खग ,शकुन्त, तवहंग, व्ददज, अंडज

22. आई = मािा, माऊली, माय, जननी, जन्मदा,मािोश्री

23. नमन = वंदन, नमस्कार, प्रणाम, अतभवादन

24. अहं कार = गवा

25. तदवस = वासर, तदन, वार

26. दृश्य = दे खावा

27. तवपुल = भरपूर, पुष्कळ, अमाप, खूप

28. रस्ता = वाट, सडक, मागा, पर्थ

29. आरसा = दपाण

30. शरीर = दे ह, िन, िनु, काया, वपू

31. जमाव = घोळका

32. आपत्ती = संकट

33. पाय = पद, चरण, पाद

34. राजा = नृप, भूपिी, भूपाळ, लोकपाल, नरे श

35. मुलगी = िनया, कन्या, दु तहिा, नंतदनी, कन्या, पुत्री, आत्मजा

36. मुलगा = िनय, ले क, सुि, पुत्र, ले क

37. ओळख = पररचय

38. इं द्र = नाकेश, सहस्त्राक्ष, सुरेंद्र, वसाव, दे वेंद्र

39. उशीर = तवलं ब

40. इज्जि = अब्रू

41. भाऊ = बंधू, सहोदर, भ्रािा

4
 Useful Links

42. उपद्रव = त्रास

43. कठोर = तनदा यी

44. दु जान = दु ष्ट,खल,नीच

45. नाजुक = कोमल

46. कुिूहल = उत्सुकिा

47. पत्नी = भायाा, कांिा, अधाांगी, बायको, सहधमाचाररणी

48. कीिी = ख्यािी, प्रतसद्धी, लौतकक

49. कुशल = दक्ष, कायाक्षम, तनपुण, हुशार

50. अखेर = शेवट,मृत्यू, मरण,अंि

51. माणूस = मानव, मनुज, मनुष्य

52. ॠण = कजा

53. इच्छा = आकांक्षा, कामना

54. हररण = मृग, कुरं ग, सारं ग

55. हाक = साद

56. हुरूप = उत्साह

57. हत्ती = गज, करी, कंु जर

58. अविाण = दु ष्काळ

59. आसक्ती = लोभ

60. हाि = कर, हस्त, पाणी

61. ईिाा = चुरस

62. ऋण = कजा

63. पावािी = दु गाा, गौरी, भवानी, तशवानी, उमा

64. काष्ठ = लाकूड

65. कुचंबणा = घुसमट

66. पोपट = शुक, रावा, कीर

67. गुलामी = दास्य

68. भुंगा = अली, भ्रमर, तमतलं द, मधुकर, भृंग, मधुप

5
 Useful Links

69. घोळका = जमाव

70. चऱ्हाट = दोरखंड

71. कुटीर = खोप, झोपडी

72. अचंबा = नवल

73. उक्ती = वचन

74. उपहास = मस्करी, र्थट्टा

75. इिराजी = नाखुिी

76. ऐपि = कुवि

77. कुरापि = खोडी

78. िूस = भुगा, भुय ,चुरा

79. अपरा = गुन्हा ,दोि

80. गोिवारा = सारांश, िात्पया

81. चवचाल = स्वैर

82. चुर = मग्न, गका

83. अतभनेिा = नट

84. आनंद = समाधान, मोद , हिा, खुशी

85. सरं जाम = र्थाट, लवाजमा, इिमाम

86. डौल, =िाठा, तमजास, ऐट, नखरा, तदमाख, रुबाब

87. श्रवणेंतद्रय = कान, कणा

88. होडी = नाव, नौका, िर

89. कारस्र्थान = कुभांड, लबाडी, आळ, कट

90. झेंडा = पिाका, तनशाण, ध्वज

91. आगत्य = स्वागि

92. आळशी = ऐदी, मंद, तनरुद्द्योगी, आळ्सट, कामचुकार

93. भोवळ = झीट, घेरी, मूच्छाा , चक्कर

94. इव्च्छि = इष्ट, तहिावह

95. अपमान = अवहे लना

6
 Useful Links

96. क्षेम = कुशल

97. कल् याण = तहि, क्षेम

98. अक्षय = ज्याचा क्षय नाही होणार असा, न संपणारा

99. सार्थ = मदि, फैलाव

100. वसन = कापड, वस्त्र, पट

101. प्रगल् भ = शहाणा, प्रौढ, गम्भीर

102. केस = रोम,केश,कंु िल

103. अंकुर = कोंब, मोड

104. वाद = झगडा, खटका, भांडण, कलह, िंटा

105. खगेंद्र = गरुड, खगेश्वर, वैनिेय, तिजराज

106. गोपाळ = कृष्ण, मुरलीधर, कन्है या, मोहन, गोतवंद

107. आकार = ठे वण, रचना, घाट, घडण.

108. नाक = नातसका

109. तदखावा = दाख़तवणे , प्रदशान

110. आकस = मत्सर, आसुया

111. भुकंप = धरणीकंप, जतमन हादरणे , जतमनीचा र्थरर्थराट

112. पूर = पाण्याचा लोंढा

113. पररमळ = सुवास, सुगंध

114. मोहन = कृष्ण, मुरलीधर, कन्है या

115. घोडा = अश्व, िुरंग, हय, वारु

116. हे म = सुवणा ,सोने, कांचन, तहरण्य, कनक

117. सुिा = मुलगी , कन्या

118. व्याल = सपा ,साप, भुजंग, अही

119. आरम्भ = आतद, प्रारम्भ, सुरुवाि

120. भुवन = सदन, घर, तनवारा, तनवासस्र्थान, गृह, भवन, गेह

121. चांदणे = कौमुदी, ज्योत्सना, चंतद्रका

122. तटपूर = लख्ख , पांढरे शुभ्र, चकचकीि

7
 Useful Links

123. ओसाड = उजाड

124. स्त्री = ललना, वतनिा, कातमनी, मतहला

125. अंिराळ = अवकाश

126. आकाश = व्योम, गगन, नभ, आभाळ, रव

127. गावकरी = खेडूि, ग्रामस्र्थ

128. गायक = गवई

129. शपर्थ = आण

130. गुलाम = नोकर, दास

131. याचना = गयावया, तवनवणी, काकुळिी

132. उिारु = यातत्रक, यात्रेकरु, प्रवासी

133. अजुान = धनंजय, तकरीट, फाल् गुन, भारि, पार्था

134. नारा = घोिणा

135. चररिार्था = उदरतनवााह

136. तनतद्रस्त = झोपले ला

137. लोप पावणे = अस्त होणे , मावळणे, शेवट होणे

138. जागणे = जागे असणे

139. हाक = साद , आवाज दे णे

140. खाट = पलं ग

141. रुबाब = िाठा, तमजास, ऐट, नखरा, तदमाख

142. तदखावा = दाख़तवणे , प्रदशान

143. व्यासंग = अभ्यास, सराव, पररपाठ

144. जंि = कृमी

145. नवरा = धव, दादला, रमण, अम्बुल, वल् लभ, कांि

146. रवाळ = दाणेदार

147. तकंकर = दास, नोकर

148. गदी = दाटी, खच, झुंबड

149. कपी = माकड, मकाट

8
 Useful Links

150. बेडुक = मंडुक

151. कासव = कमठ, कुमा, कच्छ, कच्छप

152. ऊन = उणा, गरम

153. कुत्रा = श्वान

154. नारळ = श्रीफळ, नाररकेल

155. मासा = मत्स्य, मीन

156. क्ले ि = वेदना, यािना, कळ, दु :ख

157. हरीण = सारं ग, कुरं ग, मृग

158. समुद्र = तसंधू, सागर, अणाव, जलधी, रत्नाकर, पयोधी

159. तहरमोड = तनरस

160. अमृि = सुधा, पीयूि, संजीवनी

161. अग्नी = अनल, पावक, वन्ही, तवस्तव

162. बाण = शर, सायक, िीर

163. वेदना = यािना, क्ले ि, कळ, दु :ख

164. वायू = पवन, वारा, मरुि, अतन, समीरण

165. शेिकरी = कृिीवल, कृिक

166. वीज = सौदातमनी, ितडिा, चंचला, तवद् युि, चपला

167. समस्त = अव्खल, सकल, तनव्खल, सवा

168. तवनाश = संहार, नाश, तवनाश, तवध्वंस, उच्छे द

169. शक्ती = बळ, सामर्थ्ा, जोर, िाकद

170. शंका = संशय, तवकल् प, कश्मल, तकंिु , अंदेशा

171. सार्थ = मदि

172. गाय = गोमािा, गो, धेनू

173. तनधान = दररद्री, खंक, कंगाल, रं क

174. बैल = वृिभ, पोळ

175. कमळ = पंकज, राजीव, सरोज, पद्म, अम्बुज, नीरज

176. कपाळ = तनढळ, ललाट, मस्तक, भाल

9
 Useful Links

177. डोळे = नेत्र, अक्ष, लोचन, चक्षू, नयन

178. िलाव = िटाक, सारस, कांिर, कासार

179. कावळा = एकाक्ष, वायस, काक

180. राक्षस = दै त्य, असूर, दानव

181. कान = श्रोत्र, कणा

182. लक्ष्मी = कमला, पद्या, रमा, श्री, इं तदरा

183. कंजूि = कृपण, तचक्कू

184. मंतदर = दे वालय, राऊळ, दे ऊळ

185. काळोख = अंधार, तितमर, िम

186. दू ध = पय, क्षीर, दु ग्ध

187. धन = सम्पदा, सम्पत्ती, दौलि, पैसा, तवत्त

188. नदी = ितटनी, जलवातहनी, सररिा

189. फूल = सुमन, पुष्प, कुसुम

190. वडील = तपिा, बाप, जनक, िीर्थारुप, िाि

191. रक्त = रुतधर, असूद

192. घास = कवळ, ग्रास

193. शत्रू = ररपू, िैरी, दु ष्मन, अरी

194. तसंह = केसरी, मृगराज, शादुा ल, वनराज, मृगेंद्र, पंचानन

195. अमूलाग्र = सम्पूणाि:

196. उं ट = उष्टर, उष्टर

197. प्रेम = अनुराग, प्रीिी, लोभ

198. सनािनी = कमाठ

199. अनार्थ = पोरका, तनराधार

200. भरभराट = उत्किा, समृद्धी

10