1

Edukasyon Sa
Pagpapakatao
Ikaduha nga Markahan – Modyul 4
Maghambal sang Kamatuoran sa
Ginikanan/Tigulang kag iban pa nga
Myembro sang Pamilya
(Hiligaynon)

Kagawaran ng Edukasyon • Republika ng Pilipinas

Edukasyon sa Pagpapakatao (ESP) – Una nga Halintang
Alternative Delivery Mode
Ikaduha nga Markahan – Modyul 4: Maghambal sang Kamatuoran sa
Ginikanan/tigulang kag iban pa nga Myembro sang Pamilya
First Edition, 2019

Ginahambal sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 nga: Indi

pwede magpanag-iya sang karapatang-sipi sa anomang pagsulat ang
Gobyerno sang Pilipinas. Apang, kinanglan anay sang pahatnugot sang
ahensiya o tanggapan sang gobyerno nga naghanda sang pagsulat kung ini
ay pagkakitaan. Ginlakip sa mga pwede himuon sang ahensiya o tanggapan
ay ang pagbutang sang nagasanto nga bayad.

Ang mga buluhaton (kuwento, seleksiyon, tula, kanta, laragway,

ngalan sang produkto o brand name, tatak o trademark, palagwaon sa
telebisiyon, pelikula, atbp.) nga gingamit sa modyul nga ini ay ginapanag-
iyahan sang karapatang-ari sang mga ini. Ginpangabudlayan mausoy ang
mga ini para makuha ang pagpasugot sa paggamit sang materyales. Wala
gina-angkon sang mga manugbantala kag manugsulat ang karapatang-ari.
Ang anomang gamit luwas sa modyul nga ini ay kinahanglan sang
pagpasugot halin sa orihinal nga nagsulat sang mga ini.
Waay parte sang materyales nga ini ang pwede kopyahon o
pagimprinta sa anuman nga pamaagi sang wala pahatnugot sa Kagawaran.

Development Team of the Module

Author: Sandra J. Agudo

Reviewers: Carmelita R. Segara
Editor: Ma. Grefe Magbanua
Illustrator:
Layout Artists: Raulito D. Dinaga, Othelo M. Beating
Management Team: RD Ma. Gemma M. Ledesma, ARD Josilyn S. Losana
Elena P. Gonzaga, Reg’l Chief-CLMD

Donald T. Genine, Reg’l EPS-LRMS; Miriam T. Lima; Reg’l EPS-ESP

SDS Marsette D. Sabbaluca, CESO VI
ASDS Dennis G. Develos, ASDS Ma. Teresa P. Geroso
Zaldy H. Reliquias PhD, Chief-CID
Raulito D. Dinaga, EPS-LRMS
Carmelita R. Segara, EPS-ESP
Othelo M. Beating, PDO II-LRMS

Ininlimbag sa Pilipinas ng:

Department of Education – Region VI – Western Visayas
Office Address: Duran St. Iloilo City, Philippines
Telefax: (033) 336-2816, (033) 509-7653
E-mail Address: deped6@deped.gov.ph
1
EdukasyonSa
Pagpapakatao
Ikaduha nga Markahan – Modyul 4

Maghambal sang Kamatuoran sa

Ginikanan/Tigulang kag iban pa nga
Myembro sang Pamilya
(Hiligaynon)

Kagawaran ng Edukasyon • Republika ng Pilipinas

Panugod nga Mensahe
Para sa mga maestra/ginikanan/manug-atipan:

Kinahanglan mo nga ipaintiendi sa mga bumulutho nga importante ang

pagsabat sa modyul nga ini. Mabuligan sila sini nga matun-an kag
mahibaluan ang mga kinahanglanon nga pagsulondan sa halintang nga ila
nahamtangan labi na gid sa mga nalipatan o indi naathagan nga leksyon
tungod sa wala sila makaeskwela. Ipaathag sa ila ang mga benepisyo nga
makuha sa pagsabat sa kada parti sang modyul. Dako nga epekto ang
mahimo sang inyo bulig kag paggiya sa ila.

Obligasyon mo man nga siguraduhon nga ang kada bumulutho

mahatagan sang insakto nga suporta kag bulig halin sa ila mga ginikanan,
mga magulang nga utod sa balay o bisan sa mga kaparintihan, abyan kag
tupad balay.

Luwas pa sini, indi pagkalimtan nga ipahanumdom sa mga bumulutho

ang insakto nga paggamit sang modyul nga ini. Ipabilin nga matinlo, indi gisi
kag indi pagsulat-sulatan ang kada pahina. Isulat sa lain nga papel ang
mga sabat sa sari-sari nga mga hilikuton.

Para sa mga Bumulutho:

Ang modyul nga ini nagatudlo sa imo sang mga matahum nga
pamatasan sang isa ka bata nga Pilipino pariho sang pagpalangga kag
pagtahod sa inyo mga ginikanan.Isa sa pulo ka sugo sang Dios ini nga
pamatasan nga palanggaon kag tahuron ang mga ginikanan.Tanan kita may
mga ginikanan gin atipan kita nila kag gin padako nga mangin maayo nga
bata.Lubos gid ka mapinalanggaon ang aton mga ginikanan.Madamo sila
sang kabudlayan kag pag-antos nga inagyan para lang mapadako nila kita
nga mangin maayo nga bata.Bilang mga kabataan sa sini nga henerasyon
gina ingganyo ko kamo nga palanggaon ang inyo mga ginikanan kag tani kon
ano ang mga maayo nila nga gintudlo sa inyo, dapat man ninyo ini itudlo sa
inyo mangin kabataan sa ulihi.

Ang modyul nga ini himo sa mga masunod na parti kaupod ang
nagakaigo nga senyalis o simbolo:

Hibalu-a Ini
Ini naga-unod sang mga hilikuton nga dapat mo matun-an sa
sini nga leksyon.

2
Tinguha-a Ini
Ang parti nga ini naga-unod sang 10-aytem nga panugod nga
mga hilikuton para mahibaluan kon ano ang imo na nga natun-an.

Balikan Mo
Sa sini nga parti ginahatag ang pag-usisa nga mga pamangkot.
Makabulig ini para maangot mo ang mga nagligad nga leksyon sa
subong nga leksyon.

Diskubreha/Tukiba
Sa parti nga ini, ang bag-o nga leksyon ginapakilala sa inyo sa
sari- sari nga mga pamaagi : istorya, kanta, tula, palaminsaron,
ulubrahon o sitwasyon.

Usisa-a Ini
Ang parti nga ini magahatag sa imo sang mga tikang kon
paano mo himuon ang leksyon. Diri mo makit-an ang malip-ot nga
diskusyon sa himuon/bilugon nga konsepto.

Pasanyugon/Maghanas
Himo ini sa mga bagay o “aytems” para sa hilway nga pag-
insayo para mas madali maintiendihan ang leksyon.

Panumdumon / Tanda-i
May mga upod ini nga mga pamangkot nga magadala sa imo
sa pangkabilugan nga pag-intiendi sang leksyon nga gin pakita. Ang
mga tikang kon paano mo ini ginahimo kag pwede mo ina iupod diri.

Himu-a Ini
Ang parti nga ini naga-unod sang mga hilikuton nga makabulig
sa pagsaylo sang kaalam sa konkreto, praktikal o matuodtuod nga
sitwasyon.

Pagtakus Sang Imo Ihibalo

Ini isa naman ka pagtilaw para mahibaluan ang lebil sang imo
pag-intiendi sa mga pagtilaw nga naagyan.

Dugang nga mga Hilikuton

Sa parti nga ini, isa na naman ka ulubrahon ang ihatag sa imo
para mapalapad ang imo kaalam sa leksyon nga natun-an.

3
 Makabulig ini sa pagpabilin sa paminsaron sang mga
kaalam/abilidad nga natun-an.

Talamdan sang Husto nga mga Sabat

Makit-an sini nga bahin ang husto nga mga sabat sa tanan nga
mga buluhaton sa sini nga modyul.
Sa katapusan sang modyul nga ini, makita-an mo man ang:

Reperensya
Diri nakasulat ang tanan nga ginkuhaan sa pagdihon
ukonpagpasanyog sang modyul.
Subong may ideya ka na sa kaundan sang modyul nga ini, hand ka na
nga atubangon ang mga hilikuton kag batunon ang mga pagtilaw sa imo
pag-panglakaton. Ibutang sa paminsaron pirmi nga indi ka nagaisahanon.
Madamo ka sang kaupod nga magabulig kag magagiya sa imo sa
pagsabat sang anuman nga problema nga pagaatubangon. Indi ka
magkahadlok. Pwede ka magtawag sa ila kon ikaw nagakinahanglan sang
bulig.

Isulat mo ang imo sabat sa lain nga papel. Kon tapos ka na sang sabat sa
mga hilikuton sa modyul, ibalik ini sa imo maestra para makorikan kag
mahibal-an mo kon sa diin dampi ang imo pag-intiendi.

Masarangan mo Ini!

Hibalu-a Ini
Ang modyul nga ini maga-tudlo sa imo kun paano mo
hatagan sang importansya ang paghambal sang kamatuoran sa imo nga
ginikanan, tigulang kag iban pa nga myembro sang pamilya sa tanan nga
oras para mangin maayo ang inyo nga pag-updanay; paagi sa paghambal
kon diin ka makadto,o kon diin ka naghalin, kung ginkuha mo ang indi imo,
mga nagkalatabo sa eskwelahan nga nagresulta sang indi pag-
intiendihanay; kag kon maggamit sang kompyuter sa paghampang kaysa
sa pageskwela.

Importante nga nahibaluan mo ang kabilinggan sang paghambal

sang kamatuoran para maggiyahan ka mangin maayo nga bata. Matun-an

4
man sa modyul nga ini ang importansiya sa paghambal sang matuod para
may ara nga kahilwayan ang imo nga pinsar kag balatyagon. Sa katapusan,
ginasaligan ka nga imo masabat ang ini nga palamangkotanon: Ngaa
kinahanglan nga maghambal sang matuod? Ano ang rason kag epekto
kung nagahambal ka sang kamatuoran?

Sa modyul nga ini, gina-saligan nga mahasa ang mga masunod nga
natun-an, mahimo kag pag-intiendi:

Naisa-isa ang importansiya sang paghambal sang matuod sa

ginikanan, tigulang kag iban pa nga miyembro sang sang pamilya sa tanan
nga oras para mangin maayo ang inyo nga pag-inupdanay; paagi sa
paghambal kon diin ka makadto, o kun diin ka naghalin, kung nagkuha ka
sang indi imo, mga nagkalatabo sa eskwelahan nga nagresulta sang indi
pagintiendihanay, kag paggamit sang kompyuter nga naga-hampang
kaysa sa mageskewela.

Mahibaluan mo man dire ang importansya sang paghambal sang

matuod sa ginikanan, tigulang kag iban pa nga miyembro sang pamilya sa
tanan nga oras para mangin masulhay ang inyo nga pag-inupdanay; paagi
sa paghambal kung diin ka makadto o kun diin ka naghalin, kung nagkuha
ka sang indi imo, mga nagkalatabo sa eskwelahan nga naghatag sang wala
pagka-intindihanay, kag paggamit sang kompyuter sa paghampang kaysa
sa pageskwela.

5
 Tinguha-a Ini

Basi sa sitwasyon sa idalum, isulat ang tinaga nga HUSTO sa kurit

antes sang numero kung nagapakita sang paghambal sang matuod kag
SALA naman kung indi.
______1. Naglisensya si Andrie nga makadto sa ila eskwelahan pero ang
matuod mahampang siya sa dalan.

______2. Nangayo kwarta si Aiza para ibakal sang lapis pero dulse ang
ginbakal niya.

______3. Nakita ni Paolo nga nahulog ang kwarta sang iya utod ginpulot niya
ini kag ginbalik.

______4. Ginhatagan si Rina sang beynte pesos sang iya nga Tiya Elena para
sa ila nga mag-utod. Gintunga niya ini kag ginhatag sa iya nga utod.

______5. May proyekto sila ni Angelo. Nangayu siya kay Tatay niya sang
insakto nga kwarta para sa ila nga ulubrahon.

Balikan Mo

Ano ang inyo himuon sa sini nga sitwasyon? Isulat ang maayo nga
pamatasan nga dapat himuon sa kada sitwasyon sa blangko.

1. Gab-i ka na nag-abot sa inyo balay. Ano ang imo ihambal sa imo

ginikanan?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
__________________________

6
 2. Indi hungod nga natapakan mo ang tiil sang imo abyan. Ano ang
imo ihambal?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_________________________
3. Ginhatagan ka sang imo manunudlo sang mataas nga grado. Ano
ang imo ihambal?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
_______________________
4. Nagasermon ang pari sa simbahan. Ano ang imo himuon?
_____________________________________________________________________
_____________________________________________________________________
____________________________

Diskubreha/Tukiba

Direksyon: Basahon sang maayo ang malip-ot nga istorya kag sabtan ang
mga pamangkot sa idalom.

Si Tinay nga Masaligan

Sabado sang aga, nagaluto ang Nanay ni Tinay sang adobo nga manok.
Damo nga panakot ang iya ginbutang sa iya ginluto.Nakita niya nga wala
na sang patis gani ginsugo niya si Tinay nga mabakal sa tyangge sa kilid
dalan. Masaligan nga bata si Tinay. Waay siya magbalibad sang sugo ni
Nanay. Pagbaton niya sang sinsilyo ginsulod niya ini dayon sa iya bulsa.
Waay niya ini pag-isipa. Sa nagpuli na si Tinay sa ila nga balay, gin-isip niya

7
ang sinsilyo. Nakita niya nga sobra ang sinsilyo nga ginhatag ni Tiyay Pacita.
Dali-dali siya nga nagbalik sa tyangge kag gin-uli niya ang sobra nga
sinsilyo.Sobra ang kalipay ni Tiyay Pacita sa ginhimo ni Tinay kag pirmi niya ini
nga gina-istorya sa mga naga bakal sa iya nga tyangge. Nalipay gid sini nga
hitabo ang nanay ni Tinay. Sugod sadto gintawag siya nga si “Tinay
Masaligan”.

Usisa-a Ini

Direksyon: Sabtan ang mga pamangkot.

1. Ano ang ginluto ni Nanay isa ka adlaw?

___________________________________________________
___________________________________________________

2. Ano nga panakot ang ginpabakal niya kay Tinay?

______________________________________________________
______________________________________________________
3. Husto bala ang ginhimo ni Tinay? Ngaa ?
_________________________________________________________
_________________________________________________________ 4.
Ano nabatyagan sang iya nanay kay Tinay ?
_________________________________________________________
_________________________________________________________
5. Kon ikaw si Tinay ano ang imo buhaton sa sini nga sitwasyon? Ngaa?
___________________________________________________________________________

Rubrics sa Pagpaathag
Sabat Puntos
5
Paathag nga may insakto nga ideya.
Insakto nga gramatika ang gingamit
Paathag nga may insakto nga ideya. 3
Sala nga gramatika ang gingamit.
Paathag nga may sala nga ideya kag 0
may sala nga gramatika.

8
 Pasanyugon/Maghanas
Direksyon: Ang paghambal sang matuod kag pagbuhat sini isa sa mga
matahom nga kinaiya o pamatasan sang mga Pilipino.Bilang isa ka bata
paano mo ini mapakita? Butangan sang tsek (/) ang dapat himuon kag (x)
naman ang indi dapat himuon .

___1. Ginhambalan ko ang akon mga ginikananan kung diin ako magkadto
tapos klase.
___ 2. Wala ako nagsulod sa akon klase. Wala sini kabalo si Nanay.
___ 3. Gin-uli ni Jessa ang sobra nga sensilyo sang ginbakal niya nga kendi.
___ 4. Nahulog ang espiho kag nabuka. Ginhambalan ni Tito iya Nanay sa
natabo.
___ 5. Indi gusto mag-eskwela si Leah sang sina nga adlaw. Ginhambalan
niya si Nanay nya nga galingin iya ulo.

Panumdumon/Tanda-i

Ang aton mga ginikanan kag ang iban nga katapo sang
pamilya amo ang pinakaimportante nga tawo sa aton kabuhi. Sugod
pagmuklat sang aton mga mata asta sa panahon nga may-ara na kita husto
nga paminsaron kaupod naton ang aton mga ginikanan. Importante gid
ang paghambal sang matuod nga mga nagakatabo, mayo man o indi. Ang
mga problema madali masolbar kon maghambal ang isa kag isa sang
matuod. May mga tinion ang mga problema nagadako kay wala
mahibaluan sang katapo sang pamilya ang matuod nga nagakatabo. Indi
madali ang maghambal sang matuod kung indi mayo ang ngangin resulta.
Bisan amo ini, dapat gid mangin maisog kag ihambal ang matuod agod
malikawan ang mga problema. Ang pagbutig makahatag sa imo sang
kabug-at sa dughan kag problema sa ulihi

9
 Himu-a Ini

A. Direksyon: Magpanumdom sang isa ka hitabo sa imo kabuhi nga sa diin

nagbinutig ka sa katapo sang imo pamilya kag ano ang nangin resulta.

Rubrics sa Pagpaathag
Sabat Puntos
Paathag nga may insakto nga ideya. Insakto nga gramatika ang 5
gingamit

Paathag nga may insakto nga ideya. Sala ang gramatika nga 3
gingamit.

Paathag nga may sala nga ideya kag may sala nga gramatika. 0

10
 Pagtakus Sang Imo Ihibalo

Direksyon: Isulat ang tinaga nga INSAKTO sa kurit kung nagapakita ini sang
paghambal sang matuod kag INDI INSAKTO naman kung indi.

______1. Nag-inaway sila Jimrel kag Macky sa eskwelahan. Nakita ni Reuben ang
natabo gani ginsugid niya ini sa ila nga maestra ang matuod.

______2. Naglisensya si Ana nga ma gamit sang kompyuter para sa iya nga
buluhaton sa eskwelahan pero naghampang lamang ini.

______3. Nadula ang hampanganan ni Jason sa iya nga bag. Nakita ini ni Maymay
nga si Alan ang nagkuha gani ginsugid niya ini sa ila nga maestra.

______4. Ginhambal mo sa imo nga ginikanan ang matuod nga ginlantaw sa

kompyuter.

______5. Ululupod kamo sang imo mga klasmeyt nga nagkadto sa banyo pero
naghampang lamang kamo.

Dugang nga mga Hilikuton

A. Direksyon : Bilang isa ka bumulutho maghimo sang panagako nga imo
masarangan himuon sa imo mga ginikanan para sila malipay.

Bilang isa ka bata gusto ko ibalik ang mga kaayo kag pag-antos sang
akon mga ginikanan para sa akon kaayuhan gani :

Ginapangako ko nga _______________________________________________

___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________

11
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
________________________ .

__________________________
Pirma sang Bumulutho

Rubrics sa Pagpaathag

Sagot Puntos

Paathag nga may insakto nga ideya. Insakto nga gramatika ang 3
gingamit.

Paathag nga may insakto nga ideya. Sala nga gramatika ang 2
gingamit.

Paathag nga may sala nga ideya kag sala nga gramatika ang 0
gingamit.

12
13
Reperensya
1. Banghay Aralin sa ESP1 Ikalawang Markahan, Division of Neg. Occ.
2. Pilipino sa Ugali at Asal 1 (Batayang Aklat) 1997 pp124-129
3. Wastong Pag-uugali sa Makabagong Panahon 1(Batayang Aklat) 1997
pp103-110.
4. Mabuting Asal at Wastong Pag-uugali 1 (Batayang Aklat ) 2000 pp109-
113

14
For inquiries or feedback, please write or call:

Department of Education - Division of Negros Occidental

LRMS, Curriculum Implementation Division
Cottage Road, Bacolod City
Telefax: (034) 435-3960
Email Address: negros.occidental001@deped.gov.ph Website:
www.depednegrosoccidental.weebly.com

15