3

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Unang Markahan – Modyul 4:
Kasil na Linawak: Wala ëd Siyak
Edukasyon sa Pagpapakatao – Ikatlong Baitang
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan – Modyul 4: Kasil na Linawak, Wala ëd Siyak
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban
sa modyul na ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga
ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa

anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Leah A. Paña
Editor: Althea S. Llameg, Arlene U. Lastimoso, Arlene C. Mariano, Amor A. Sarinas,
Jocelyn E. Oyog
Tagasuri: Ame Grace I. Pamongcales, Edwin C. Pameroyan, Menard M. Arenas
Tagaguhit: Joseph C. Joseph
Tagalapat: Marco R. Abellon, Daryl L. Escobar
Tagapamahala: Evelyn R. Fetalvero Lorenzo E. Mendoza
Janette G. Veloso Felix I. Antecristo
Analiza C. Almazan Ernie E. Agsaulio
Ma. Cielo D. Estrada Nelia Q. Madelo
Alirna O. Andoy

Inilimbag sa Pilipinas ng

Department of Education – Region XI

Office Address: F. Torres St., Davao City

Telefax: (082) 291-1665; (082) 221-6147

E-mail Address: region11@deped.gov.ph * lrms.regionxi@deped.gov.ph
3

Edukasyon sa
Pagpapakatao
Unang Markahan – Modyul 4:
Kasil na Linawak, Wala ëd Siyak
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:
Malugod na pagtanggap sa asignaturang Edukasyon sa
Pagpapakatao – Ikatlong Baitang ng Alternative Delivery Mode
(ADM) Modyul para sa araling Kasil na Linawak, Wala ëd
Siyak
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang
at sinuri ng mga edukador mula sa pampubliko at
pampribadong institusyon upang gabayan Saka, ang gurong
tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang
pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to12 habang
kanilang pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-
ekonomikong hamon sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang
mag- aaral sa mapatnubay at malayang pagkatuto na mga
gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras. Naglalayon
din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pan-21 siglo habang isinasaalang-alang ang
kanilang mga pangangailangan at kalagayan.
Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto,
makikita ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'ynaglalamanngmgapaalala,panulongo estratehiyang magagamit
sa paggabay sa mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang

kaalaman ang mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na
ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila
habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang
hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang isinasagawa ang
mga gawaing nakapaloob sa modyul.
ii
 Para sa mag-aaral:
Malugod na pagtanggap sa Edukasyon sa Pagpapakatao –
Ikatlong Baitang ng Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul
ukol sa Maksil a
Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong
pangangailangan. Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-
aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad din nitong
madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa
pagkatuto.
Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat
mong maunawaan.

Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga dapat mong

Alamin
matutuhan sa modyul.

Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung ano na ang kaalaman

Subukin
mo sa aralin ng modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng tamang
sagot (100%), maaari mong laktawan ang bahaging ito ng
modyul.

Ito ay maikling pagsasanay o balik- aral upang matulungan

Balikan
kang maiugnay ang kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay ipakikilala sa iyo sa

Tuklasin
maraming paraan tulad ng isang kuwento, awitin, tula,
pambukas na suliranin, gawain o isang sitwasyon.
Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling pagtalakay sa aralin.
Suriin
Layunin nitong matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Binubuo ito ng mga gawaing para sa mapatnubay at malayang

Pagyamanin
pagsasanay upang mapagtibay ang iyong pang-unawa at mga
kasanayan sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot mo sa
pagsasanay gamit ang susi sa pagwawasto sa huling bahagi ng
modyul.

Naglalaman ito ng mga katanungan o pupunan ang patlang ng

Isaisip
pangungusap o talata upang maproseso kung anong natutuhan
mo mula sa aralin.

Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong sa iyo upang

Isagawa
maisalin ang bagong kaalaman o kasanayan sa tunay na
sitwasyon o realidad ng buhay.

Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat ang antas

Tayahin
ng pagkatuto sa pagkamit ng natutuhang kompetensi.

Karagdagang
Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong gawain
Gawain
upang pagyamanin ang iyong kaalaman o kasanayan sa
natutuhang aralin.
 Susiito
Naglalaman sang mga tamang sagot sa lahat ng mga
Pagwawasto
gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng

pinagkuhanan sa paglikha o
paglinang ng modyul na ito.
Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng
modyul na ito:
1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag
lalagyan ng anumang marka o sulat ang anumang bahagi
ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel sa pagsagot sa
mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa
iba pang gawaing napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat
pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa
ng mga gawain at sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa
iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o
tagapagdaloy kung tapos nang sagutin lahat ng
pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga
gawain sa modyul na ito, huwag mag-aalinlangang
konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong kay nanay o tatay, o sa nakatatanda
mong kapatid o sino man sa iyong mga kasama sa bahay na
mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi
ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito,
makararanas ka ng makahulugang pagkatuto at
makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa kaugnay na
mga kompetensi. Kaya mo ito!
 Amtaën
Sayan modyul ët masimpit a ginawa para ëd sika.
Say karga to iya ët saray gagawaën ya talagan ginawa para ëd
manaaral ya kaparam. Idadalatdat to iya so tungkol ëd kasil
na linawa tan saray tanda ya mangipapanëngnëng na sayan
walna. Kumon ët makatulong iya para ëd panaaral mo.
Sayan modyul ët mangikakarga na sakëy ya aaralën ya
say pokus to ëd saray tanda na kasil na linawa tan no panon
mo irayan naipanëngnëng ëd inagëw-agëw ya panagbilay.
Kayari to iray gagawaën ëd sayan modyul, iilaluan ya
naipatnag mo so pakayarin nabirbir so liknaan ya
mangipapanëngnëng na kasil na linawa. (EsP3PKP- Ic – 16).

Subukë
n
Piliën so letra na dugan ëbat tan isulat iya ëd papel.
1. Saray manuntumbok ët mangipapanëngnëng na kasil na
linawa, aliwa balët so sakëy:
a. Pangibaga na katwaan anggano natamian
b. Aksubiën so ingkatalo ya mabulbulos ëd linawa
c. Aksubiën so bilin tan panunot na atëng
d. Aatagëyay boses so kaklasen akabarungan
2. Panon mo ya naiwasan so say pambu-bully na
kaklasem?
a. Unliwat ka ëd klase.
b. Ag ka la unëësël no sika ët susutilën da.
c. Ibaga ëd bumabangat so tuwan ingkagawa.
d. Mipunitian ka ëd kaklasem ya mangaagrabiyado.

1
3. Lëgan da’n manlilinis na kuwarton-aralan, ag to
ginagawalan atapik nën Rio so masitera na rotrosas na
bumabangat da kanyan saya ët abëtag. Anto so dugan
gawaën nën Rio?
a. Ag to ëësëlan so bumabangat da no katungtungën da.
b. Ituro nën Rio so kaklase to ya akabëtag na masitëra.
c. Iyamot to so abëtag ya masitera piyan ag iya
naamtaan na bumabangat.
d. Nëpëg ya ibaga nën Rio ëd bumabangat da so
tuwan ingkagawa.
4. Umpipila ëd kantina piyan mangaliw na kakanën si Edgar
nën biglan sinmingit ëd pila si Ricky. Imbes na
mampasnok si Edgar, anggapo’y ginawa to no ag say ag
to inimano so ginawa nën Ricky. Anto’n ugali so
impanëngnëng nën Edgar?
a. Kumpiyansa ëd sarili
b. Positibon pananisiya
c. Panggimpër ëd sarili
d. Amin ya abitla ët duga
5. Sika so apili ya mangilaman ëd klase yo ya misali ëd
nagawan patalisiwan o palyagan ëd eskwelaan. Anto so
nëpëg mo’n gawaën?
a. Mampraktis tan itarya so sarili ëd patalisiwan.
b. Ag kakatungtungën so bumabangat ta sika so pinili da.
c. Unliwat ëd klase ya aga mampapatanir no agëw
lan mismo na patalisiwan.
d. Ipasirayëw ëd amin ya sika so pinili dan misali ëd
nagawan patalisiwan.
 Aaralën
Kasil na Linawak:
1 Wala ëd Siyak
Say ingkiwala na biskëg na linawa ët importanti ëd sakëy
ya ugaw a kaparam. Bilang ugaw, anto so tanda ya wala’d sika
irayan walna? Pan-aralan so manuntumbok piyan umbiskëg ni
so sarilim.

Pawilën

Mutëktëkën so manuntumbok ya sitwasyon. Itdan na

tsek ( ) no saya ët gagawaën mo tan ekis ( X ) no andi. Isulat ëd
papel so ëbat mo.
1. Aaksubiën ko so ingkatalok ya mabulbulos ëd
linawak.
2. Mambasog-basog no igaganggan da ak.
3. Ibagak so tuwa anggano siyak ëd napantamian.
4. Mikëkërëw ak na pasensiya ëd kasalanan ya ginawak tan
aalwaran ko’y makapisëbëg.
5. Aaksubiën ko so bilin tan panunot na saray
matatakkën.

Kumusta so ginawam? Say gagawaën ya asumpal mo ët sakëy

labat ya pulaing piyan nadiskubrem so wala’d sikan biskëg a liknaan.
 Pakabat Para’d Atëng
Bilang manag-antabay, mas marakëp no iparaan so ugugaw ëd manuntumbok
iran gagawaën para ëd pakaaralan da. Panunutan iray ugugaw ya agamilën da
so ingkapatuwa ëd pan-ëbat tan nayarin mantëpët ëd maestra odino atëng no
nanairapan ëd saray gagawaën.

Aralën

Pan-aralan iray manuntumbok ya retrato. Dinan ëd saraya

so padisir mon mangipapanëngnëng na kasil na linawa? Akin ët
nibagam iya?

A. B.

C. D.
 Mutëktëkën

Dinan ëd saray impanëngnëng a retrato so

mangipapatnag na kasil na linawa? Mangitër na antikëy ya
balikas tungkol ëd saya diya’d pamëglëy na pan-ëbat ëd
manuntumbok a tëpët.
1. Dinan ya retrato so mangipapanëngnëng na biskëg na sarili?
2. Anto iran walna so nayarin naipatnag ed apilim ya
retrato?
3. Dinan ya retrato so ag mampapanëngnëng na kasil na linawa?
Akin?
4. Anto iray tanda ya say ugaw ya kaparam ët walay
kasil na linawa base ëd saray ëbat mo?
5. Nibagam kasi ya wala’d sika so sayan walna. Akin?
Anto so naasul mon kakabatan ëd asumpal mo’n gagawaën
tungkol ëd kasil na linawa? Isulat iya ëd luob na puso. Gawaën iya ëd
papel mo.

Say kasil na
liknaan ët-

Pabulaslasën
Gagawaën 1
 Basaën so manuntumbok a sitwasyon. Manggawa na
graphic organizer kapara na wala’d lëksab piyan panginan
mo na saray ëbat mo.

Sitwasyon 1:Wala’y palyagan ëd panangansiyon. Sika so apili

 Saray Gagawaën ya Mangipapanëngnëng na Kasil na Linawa

Gagawaën 2
Padisir mo, wala kasi ëd sika so mabiskëg a linawa? Basaën so
sitwasyon ëd lëksab tan ëbatan iray tëpët.

Sitwasyon: Lëgan to’n manggagalaw, ag to ginagalan natna

nën Aaron so masitera na rotrosas ya aasikasuën nën nanay
to. Nën sinmabi si nanay da, imbaga to ëd sikara so agawa.

1. Padisir mo, anto so liknaan nën Aaron lëgan to’n aalagarën so isabi
nën nanay to?
2. No sika si Aaron, gawaën mo met kasi so ginawa to? Akin?
3. Panon ton impanëngneng so kasil na linawa nën Aaron?
 Nunutën
Wala iray tanda ya mangipapanëngneng na kasil na
linawa. Saraya ët ingkiwala na kumpiyansa ëd sarili ya arapën
iray ambëbëlat ya subok ëd bilay tan problema, panmutëktëk
antis ya manggawa na aksiyon, panggimpër ëd sarili piyan aga
makasakit na arum a tuo, panggawa na saray responsibilidad,
gagawaën tan arum ni’ra.
Bilang manaaral, maung ya itdan na kabaliksan so saray
bëngatlan mampapabiskëg na sarilim piyan nagawaan mo so
saray importantin kupbang. Say kasil na linawa na sakëy ya
tuo et sakëy a walna ya nëpëg ya aligën na amin. Sakëy ya
tanda to iya ët say positibon pananisiya ëd amin ya
pangkanawnawa anggan anto nin irap so sakëy ya gagawaën.
 Gawaën

Natan ta amtam la so saray tanda na kasil na linawa,

pano’n mo iyan ipapanëngnëng ya inagëw-agëw? Isulat ëd kolum
so gawaën mo no niarap ka ëd saray sitwasyon. Gawaën iya ëd
notbuk.

Sitwasyon Say
Gawaën
Ko
1. Intagar ka na kaklasem ya taynanan mo lay
anganan mo.
2. Aliwan sika so pinili na bumabangat ya misali ed
palyagan anggan pinasya’y impanparaan mo.
3. Inala na kaklasem so bolpen mo ya aga nampatanir
tan inayatan to ka ni na puniti nën sinitam.
4. Masulok so pasungsong ya naawat mo ëd
managlako diya’d kantina yo.
5. Pinambagaan ka na atsim/ kuyam lapud ag mo
pangiiba ëd saray gagawaën ëd abong.

Sukatën so Inaral

Piliën so letra na dugan ëbat tan isulat iya ëd papel.

1. Dinan ëd saraya so mangipapanëngnëng na kasil na
linawa?
a. Likiran so gagawaën ëd abong
b. Pantila ëd saray atëng
c. Positibo so pananisiya ya arapën iray problema
d. Manguumpisa na sëbëg ëd kaklase no inunaan to ka ëd
gagawaën.
2. Si Allan et balo ed eskwelaan ya luluoban to. Sakëy agëw,
susulunën da iya na kaklase to. Anto so nëpëg ton
gawaën?
a. Unalis ëd arum ya eskuwelaan.
b. Ibaga ëd bumabangat so gagawaën dan panusulën.
c. Ag mo la iimanuën ta nakësawan lan laman ira.
d. Ayatan na puniti so kaklasen manusulon.
3. Say ugaw ya walay kasil na linawa ët:
a. Wala’y kumpiyansa ëd sarili
b. Mutëktëkën nin maung antis a manggawa na aksiyon
c. Anta to’y manggimpër ëd sarili to piyan aga makapansakit na
arum.
d. Amin ya abitla ët duga.
4. Akila ka ëd patalisiwan ëd panangansiyon ëd eskwelaan yo
balët pinmiyok so boses mo diya’d kapëglëyan na palyagan
kanyan sika ët atalo. Panon mo’n naipanëngnëng so kasil na
linawam?
a. Ag ka unluluob ëd eskwelaan lapud kantiyaw na kaklasem.
b. Ag lan balot misali ëd patalisiwan.
c. Mankulong ëd kwarto ya sanagëw lapud pakababaing.
d.Mampraktis piyan magmaliw ya preparado ëd
untumbok ya patalisiwan.
5. Anto inabuluyan nën Annie so kaklase to’n unkopya ëd
eksamin. Pinaneknekan nen Annie ya aliwa iya. Anto’n walna
so wala’d Annie ya mampanëngnëng na kasil na linawa?
a. Kumpiyansa ëd sarili
b. Panggimper na sarili
c. Positibon pananisiya
d. Panmutektek antis ya manggawa na aksiyon
 Karagdagang
Gawain
Anto iran walna na ugaw a kaparam so mampapanëngnëng
na kasil na linawa? Isulat mo so ëbat ëd luob na bitëwën.
 Saray Dugan Ëbat

Subukën Pabulaslasën Subukën so Inaral

1. c Saray Posiblen Ëbat 1. d
2. b Sitwasyon 1 2. b
3. d 1. Mampraktis 3. d
4. d 2. Positibon pananisiya 4. c
5. b 3. Kumpiyansa ëd sarili tan 5. c
arum ni’ra
Sitwasyon 2
1. Ungkërëw na perdona
2. Ag papatulan so panaayat
na arum
3. Ibaga ëd maestra so
nagagawa, tan arum ni’ra.
Angalaan/ Reperensya
Maria Carla M. Caraan et. al. Edukasyon sa Pagpapakatao -
ikatlong baitang : kagamitan ng mag-aaral sa
sinugbuanong binisaya. Unang Edisyon. Edited by Erico
M. Habijan at Irene C. De Robles. Pasig City:
Department of Education-Instructional Materials Council
Secretariat, 2014, 17-23.
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex

Meralco Avenue, Pasig City, Philippines 1600 Telefax: (632) 8634-1072; 8634-

1054; 8631-4985
Email Address: *