1

Mother Tongue
Pangaywa nga Markahan – Modyul 4:
Pagsugid it Sanhi ag Bunga it mga Natabu
halin sa Nabatian nga Istorya
Mother Tongue – Unang Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikalawang Markahan – Modyul 4: Pagtukoy sa sanhi at bunga ng pangyayari mula sa
napakinggang kuwento.

Unang Edisyon, 2020

Ginamando sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 nga: Indi puyde nga makaangkon
bisan sin-o ku sinueatan ku Gobyerno it Pilipinas. Kun ano gidman, kinahangean anay ro
pagsugot ku ahensiya o opisina it gobyerno nga nagpahaom kara kun raya hay makwartahan
. Eakip ku mga puyde obrahon ku ahensiya o opisina hay ro pagbutang ku husto nga
baeayran.
Ro mga inubrahan (istorya, seleksyon, tula, kanta, litrato, ngaean it produkto o brand name,
tatak o trade mark, paguwa sa telebisyon, pelikula ag iba pa) nga gingamit sa modyul ngara
hay ginapanag-iyahan ku mga tag-ana kara. Ginatinguhaan nga mausoy sanda ra agud
makaeaong sa paggamit ku mga materyales ngara. Uwa ginaako/ginaagaw it mga
manunueat ag manugsaysay ro pagpanag-iya kara. Bisan ano nga mga gamit eowas sa
modyul ngara hay ginakinahang-ean gid ro pagsugot ku mga orihinal nga manunueat kara.
Uwa it bisan ano nga parte ku materyales ngara ro puyde nga kupyahon o iimprinta sa bisan
ano nga pamaagi nga uwa it pahisayod o pagsugot ko Departamento.
Inilathala ku Departamento it Edukasyon
Sekretarya: Leonor Magtolis Briones
Ikaywa nga Sekretarya: Diosdado M. San Antonio

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: MARICHU D. BARENG
Editor: P-2 RUTH D. AGUSTIN, P-2 MARIVI B. ORIANE, P-2 MARITES S. MENDEZ,
P-2 MYRNA C DAMGASIN, P-1 JANETTE P. SUGUITAN & P-1 LERMA V. GUMPAL
MANILYN M. MONTOYA
Tagasuri: Marietess B. Baquiran
Management Team: Estela R. Cariño, EdD, CESO IV
Octavio V. Cabasag
Rizalino G. Caronan
James Pamittan
Rodrigo V. Pascua
Maria Christina A. Acosta
Maria Geraldine G. Lastra

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region II

Office Address: Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
Telefax: (078) 304-3855; (078) 396-9728
E-mail Address: region2@deped.gov.ph
 1

Mother Tongue
Pangaywa nga Markahan – Modyul 4:
Pagsugid it Sanhi ag Bunga it mga Natabu
halin sa Nabatian nga Istorya
Paunang Hambal

Para sa Pasiliteytor:
Mayad-ayad nga pagbaton it asignaturang Mother Tongue sa Una nga
Grado it Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa leksyon nga
Talk about oneself and one`s personal experiences using appropriate
expressions (family, pet, favorite food, personal experiences (friends,
favorite toys, etc.)
Ang modyul ngaya hay ginburuligan nga gindisenyo, ginkay-ad ag gin-
usisa it mga edukadong tawo halin sa publiko ag pribado nga
institusyon agud magiyahan ikaw nga manogtudlo agud mabuligan
nga maintindihan it eskuyla ang surundanan nga gintalana it
Kurikulum it K-12 mintras ginatinguhaan nanda nga malagpasan ang
pangkaugalingon, pagkabilugan ag pang-ekonomiyang sabad sa pag-
tuon.
Ang bulig sa pagtuon ngaya hay nagahandum nga makaangot ang
eskuyla nga may paggiya ag hilway nga makausoy it mga urobrahon
suno sa andang abilidad, kadasig ag oras. Nagahandum man haya nga
mabuligan ang mga eskuyla agud mabuol ang mga abilidad nga pang-
21 siglo mintras ginadumdom ang andang mga kinahanglanon ag
sitwasyon.
Bilang dugang sa garamiton it nagapangunang teksto, makita ninyo sa
kahon kung ano ang sa sulod it modyul:

Mga Padumdom para sa Manogtudlo

Ang modyul na ito ay sadyang inihanda para sa mag-aaral
ng Unang Baitang batay sa K to 12 Kurikulum ng Kagawaran ng
Edukasyon ng Republika ng Pilipinas. Layunin ng modyul na ito
na linangin ang iyong kakayahan upang masanay sa pagtukoy ng
mga sanhi at bunga ng mga pangyayari sa kuwento. Sana
maramdaman mo ang kasiyahan habang ginagawa ang mga
nakadisenyong gawain.

Bilang pasiliteytor, ginasarigan nga mataw-an it kaaram ang mga

unga kung paano gamiton ang modyul ngaya. Kinahanglan nga

ii
asistihan ag ilista ang progreso nanda sa pag-obra nga isahanon agud
makausoy. Luwas rogya kaya, ginasarigan kamo nga kumbinsihon ag
buligan ang mga eskuyla mintras ginaobra ang mga urobrahon nga
nakasulod sa haya nga modyul.

Para sa mag-aaral:
Mayad-ayad nga pagbaton it asignaturang Mother
Tongue sa Una nga Grado it Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul
para sa leksyo nga Talk about oneself and one`s personal experiences
using appropriate expressions (family, pet, favorite food, personal
experiences (friends, favorite toys, etc.)
Ang haya nga modyul hay gin-obra bilang sabat sa imong
kinahanglanon. Tinutuyo kaya nga mabuligan ikaw sa imong pagtuon
mintras owa ikaw sa sulod it eskwelahan.
Handum man kaya nga mataw-an ikaw it mga mapuslanon nga
kahigayunan agud makausoy.
Ang modyul ngaya hay may mga parte ag icon nga dapat nimo
nga masayran.

Sayuron Sa parte ngaya, masayran ang mga

kinahanglanon nimo agod makausoy.

Testingan Sa haya nga urobrahon, makita naton

kung ano ron ang imo nga nasaydan sa
leksyon it modyul. Kung nabuol mo ang
tanan nga tama nga sabat (100%), pwede
mo nga lakbangan ang parte it modyul
ngaya.

Balikan Haya hay matag-od nga urobrahon o

pagbalik-leksyon agod mabuligan ikaw
nga maiangot ang kaya nga leksyon sa
natapos ron nga leksyon.

iii
 Sa parte ngaya, ang bag-o nga leksyon hay
Usisaon
ginapakilala sa imo sa maabo nga mga
pamaagi
kapareho it istorya, kanta, binalaybay,
pambukas nga problema, urobrahon o
isara ka sitwasyon.
Sa haya nga parti, pagataw-an ikaw it
Tun-an
matag-od nga diskusyon sa haya nga
leksyon. Ang ginahandum kaya hay
mabuligan ikaw nga masayran ang bag-o
nga konsepto ag mga abilidad.

Paumwaron
Ginabilog ang haya nga mga urobrahon
agod sa paggiya ag hilway nga pag-obra
base sa mga dapat obrahon agud mapalig-
on ang imong mga nalubtan, ag mga
nausyan sa leksyon.

Isipon Nakasulod udya kaya ang mga pamangkot

o urobrahon nga pagasabtan ang blangko
nga linya it mga paminsala o hambalonon
agud maproseso kung ano ang imong
natun-an halin sa leksyon.

Haya hay ginasudlan it urobrahon nga

Obrahon
makabulig sa imo agod maisaylo ang bag-
o nga natun-an o abilidad sa matuod nga
sitwasyon o riyalidad it kabuhi.

iv
 Haya hay urobrahon nga nagahandom
Sabtan
nga matestingan o masukat ang lebel it
pagka-usoy sa pag-abot it natun-an nga
kompetensi.

Dugang nga Urobrahon Sa parte ngaya, may itao sa imo nga

panibag-o nga urobrahon agod
paumwaron ang imo nga nasayran sa
natun-an nga leksyon.

Listahan it Tama nga Nakasulod udya kaya ang mga tama nga
Sabat
sabat sa tanan nga mga urubrahon sa
modyul. Haya hay para lamang sa
manogtudlo.

Sa katapusan it modyul ngaya, makita mo man ang:

References Haya hay listahan it tanan nga

ginabul-an sap ag-obra o
pagkay-ad it modyul ngaya.
Ang mga masunod hay importante nga pahanumdom sa paggamit it
modyul ngaya:
1. Gamiton ang modyul nga may pagdahan. Indi pagbutangan it
maskin ano nga marka o sulat ang maskin ano nga parte it
modyul.
2. Indi pagkalipatan nga sabtan ang Testingan bago magpadayon
sa iba pa nga urobrahon nga nakasulod sa modyul.
3. Basahon it mayad ang mga direksyon bago obrahon ang kada
urobrahon.
4. Obserbahan ang kamatuoran ag integridad sa pag- obra it mga
urobrahon ag sa pagtsek it mga sabat.
5. Tapuson ang haya nga urobrahon bago magsaylo sa iba pa nga
urobrahon.

v
6. Pakibalik ang modyul ngaya sa imo nga
manogtudlo/pasiliteytor kung tapos ron sabtan ang tanan
nga urobrahon.

Kung ikaw hay nalisdan sa pagsabat it mga urobrahon sa modyul

ngaya, indi magduda nga konsultahon ang imo nga manugtudlo o
pasiliteytor. Pwede man ikaw nga magpangayo it bulig kay nanay o
tatay, o sa imo nga magurang o sin-o man sa imo nga kaibahan sa
balay nga mas magurang sa imo. Pirme nga itanum sa imo nga piniino
nga owa ikaw gaisarahanon. Nagasalig kami, paagi sa modyul ngaya,
nga makaeksperyensya ikaw it mapuslanon nga pagturun-an ag
makabuol ikaw it mayad nga paglubot parte sa mga kompetensi.
Masarangan mo ya!

vi
 Sayuron

Gindisenyo ag ginsulat ang modyul ngaya agod

makabulig sa eskuyla nga masayran ang sanhi ag bunga it mga
natabu halin sa nabatian nga istorya. Hudya hay kinahanglan ang
ideya, desisyon ag pagtao it kahulugan it mga bagay nga nakikita ag
nababasa naton.
Ang mga urobrahon nga makita sa modyul ngaya hay ginasaligan
nga makabulig sa imo para masayran ang sanhi ag bunga it mga natabu
sa nabatian ang isorya.
Ang modyul ngaya hay nakapokus sa leksyon nga:

• pagsugid it sanhi ag bunga ng pangyayari mula sa napakinggang

kuwento

Pagkatapos it modyul ngaya, ikaw hay:

• makasugid it tama nga mga sanhi ag bunga sa pamisala o mga

natabu sa istorya.

1
 Testingan

Koloran ang kahon it dulaw kung magkatuno ang mga litrato ag

blue kung uwa gid.

1.

2.

3.

4.

5.

2
 Module
Pagsugid it Sanhi ag Bunga it
4 mga Nagkaratabu

Sa komunikasyon, madalas tayong nagbibigay o naglalahad ng sanhi at

bunga. Sa gawaing ito, kailangan nating pag-aralan at tingnang mabuti ang isang
pangyayari. Kailangan ang likas na pagkukuro at matalinong paninindigan at
pagbibigay pasya at kahulugan sa mga bagay na nakikita at nababasa.

Testingan

Basahon mga mga hambal sa una nga grupo , pilion ag bilugan

ang katuno sa pangaywa nga grupo.

Una nga Grupo Pangaywa nga Grupo

1. unga (banga pungko angkla)

2. baboy (kahoy niyog sudlay

3. bawal (papel kasal bag)

4. pato (paka pispis bato)

5. Nanay (paying paha tinapay)

3
 Usisaon
Kaya nga adlaw, basahon ang tula.

Manami nga Lawas, Akon Padayunon

Ako hay isa ka unga nga gusto magbahol,

May manami nga lawas,
baskog ag malayo sa masakit.
Malimpyo nga palibot, dapat padayunon,
Ag mag-exercise kada agahon.

Ensakto nga pagkaon aton kailangan,

Ang ikanami it lawas permi ngs isipon,
Hugasan permi ang ato nga alima.
Agud ang sakit nga COVID-19 hay malikawan ta.

Pagpahuway it ensakto aton dapat tandaan,

Para mapadayun ang manami nga panglawason
Bilin ni Tatay ag Nanay, indi paglipatan
Agud ang handum sa kabuhi hay maabot naton .

4
 Tun-an
Base sa tula nga imo inbasa, sabtan ang mga masunod nga
pamangkot:

1. Para sa diin ang tula?

2. Ilarawan ang unga paagi sa pagdrowing?

3. Paano mo mapanami ang imo lawas?

4. Paano mo malikawan ang sakit nga COVID-19?

5. Ano ang dapat mo nga ubrahon para magnami

ang imo lawas?

TANDAAN
Dapat tandaan permi ang mga bagay nga
dapat ubrahon para maging manami ang
imo lawas ag malayo sa sakit..

5
 Paumwaron
Urobrahon 1: Tun-an it mayad ang mga litrato sabtan ang mga
pamangkot. Bilugan ang letra it tama nga sabat.

1. Ano ang gin-ubra it unga sa upak it saging?

a. ginpilak b. ginkaon

2. Sino ang nakatapak sa upak it saging?

a. unga nga laki b. unga nga baye

3. Ano ang natabu sa unga nga baye?

a. nadanlog b. naglumpat

4. Ano ang dapat mo ubrahon sa mga upak?

a. Ipilak sa basurahan
b. Ipilak bisan diin lang

5. Pam-an kailangan nga ipilak sa tama nga burutangan ang mga

basura?
a. para magbaho ang palibot
b. para malikawan ang disgrasya ag masakit

6
Urobrahon 2: Tan-awon it mayad ang mga litrato.Iaangot ang mga
sanhi sa ensakto nga bunga gamit ang linya.

Sanhi Bunga

1.
• A.

2. B.
•

3.
• C.

4.
• D.

5. E.

7
Urobrahon 3: Tan-awon it mayad ang mga litrato ag basahon ang
mga nagkaratabu. Isulat ang sabat sa linya.

1. Tan-awa si Nilo. Basi ngatangis imaw? Ano ang sanhi it

pagsakit it anang tiyan?

________________________________________________________
________________________________________________________
________________________________________________________

2. Ano nga pagkaon ang dapat kaunon ni Nilo para malikawan

ang pagsakit it ana tiyan? Kopyahin ang letra ng tamang
sagot.Koloran ang kahon it tama nga sabat.

3. Ano ang dapat ubrahon ni Nilo bago ag pagkatapos na

magkaon?

8
 A B

Isipon

Tandaan mo nga kung may SANHI, may dahilan o

bunga ang mga natabu sa kada istorya nga imo
ginabasa. Ang mga sanhi hay nagatao it dahilan o
paliwanag sa mga natabu.
Ang mga BUNGA hay ang resulta it mga natabu.
Madali maintindihan ang mga istorya nga ginbasa kung
maiangot naton ang naging dahilan ag resulta it mga
natabu sa ginbasa.

9
 Obrahon

Surundan: Isulat ang B kung ang parirala hay bunga ag S kung haya
hay sanhi.

1. __________ Naga-eskuyla it mayad si Monica

__________ kaya taas ang ana nabuol sa mga test.

2. __________ Bagsak si Kardo sa test

__________ dahil uwa imaw nagreview..

3. __________ May nina si Andi

__________ kaya sige ana tangis.

4. __________ Nagbaha sa Isabela

__________ dahil baskog ang ulan.

5.__________ Hugto sa ospital si Simon

__________ dahil taas ana lagnat.

10
 Sabtan
Tun-an it mayad ang mga litrato. Tukuyon ang bunga. Pilion ang letra
it tama nga sabat ag isulat sa linya bago ang numero.

___1. Nagahugas it alima si Rey A.

___2. Si Nina hay nagakaon it abo. B.

___3.Nalipatan nana nga bunyagan

ang mga tanum.
C.

11
__4. Nagatuon it mayad si Ana. D.

__5. Nagasakit ang tiyan ni Nilo. E.

12
 Dugang nga Urobrahon
Pilion ang tama nga bunga o sanhi it kada lirato nga gintao. Bilugan
ang letra it tama nga sabat.

a. Naghigko ang palibot

b. Naglimpyo ang palibot

a. Nag-inom it abo nga coke

b. Nagkaon it tinola

a. Magiging nami ana pagtulog

b.masakit ana ngipon

13
 a. mabaskog ana lawas

b. mahina ana lawas

a. mahina nga ulan

b. mabaskog nga ulan

14
 Mga Sabat
Usisaon Obrahon
1. a 4. a 1. B, S 4. B, S
2. b 5. b 2. S, B 5. B, S
3. a 3. B, S

Paumwadon Sabtan
Urobrahon 1 1. C 4. E
1. B 4. E 2. A 5. D
2. C 5. D 3. B
3. A
Dugang nga Urobrahon
1. B 4. A
2. A 5. B
3. B

Sanggunian
K to 12 Curriculum Guide, 2016
Mother Tongue Based-Multilingual Education Learner’s Materials

Mother Tongue Based-Multilingual Education Teacher’s Guide

Department of Education. "K To 12 Most Essential Learning

Competencies With Corresponding CG Codes". Pasig City:
Department of Education Central Office, 2020

15