1

Araling Panlipunan
Ikap-at nga Markahan – Modyul 8:
Mga Pamaagi sa Pagdipara it
Palibot nga Kinahimtangan

Akeanon
Araling Panlipunan – Unang Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikap-at nga Markahan – Modyul 8: Mga Pamaagi sa Pagdipara it Palibot nga
Kinahimtangan
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala
at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio
Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Julie Ann n. Lacanaria,

Editors: Lolita V. Lorenzo, Editha C Dimarucut,
Amelia B. Bergonia, Leonora L. Tuason,
Tagasuri: Perfecta M Bautista, Elizabeth R Berdadero, Fidel B Manaligod,
Jenelyn B Butac, Miraflor B Mariano
Tagaguhit: Julie Ann N. Lacanaria
Tagalapat: Elizabeth R Berdadero, Jay Lord B. Gallarde
Tagapamahala: Estela R. Cariño
Octavio V. Cabasag
Rizalino G. Caronan
Roderic B. Guinucay
Janette V. Bautista
Marivel G. Morales
Robert T. Rustia

Inilimbag sa Pilipinas ng ________________________

Department of Education – Region II

Office Address: Regional Government Center, Carig Sur, Tuguegarao City, 3500
Telefax: (078) 304-3855; (078) 396-9728
E-mail Address: region2@deped.gov.ph

ii
 1

Araling Panlipunan
Ikap-at nga Markahan – Modyul 8:
Mga Pamaagi sa Pagdipara it
Palibot nga Kinahimtangan

Akeanon

i
Araling Panlipunan – Hauna nga Grado
Alternative Delivery Mode
Ikap-at nga Markahan – Modyul 8: Mga Pamaagi sa Pagdipara it
Palibot nga Kinahimtangan
Unang Edisyon - 2020

Mga Bumuo sa Pagsulat ng Modyul sa Akeanon

Manunulat: Magdalena C. Arelis

Tagasuri: Ricel V. Diaz

Hazel Joy L. Rabe
Ruby Agnes B. Estrada,PhD

Tagalapat: Ma. Christine B. Tejada, MAT

Tagaguhit: Anastacio P. Dalupang, Jr.

Pansangay na Tagapamahala:
Mahnnie Q. Tolentino
Ruby Agnes B. Estrada, PhD.
Dobie P. Parohinog, PhD
Samuel J. Malayo
Miguel Mac D. Aposin EdD, CESO V

Panrehiyon na Tagapamahala:
Ramir B. Uytico, EdD, CESO IV
Pedro T. Escobarte, Jr. PhD, CESO V
Mary Hazel Vivien P. Pineda, PhD
Donald T. Genine

ii
Pangunang Hambae
Para sa Pasiliteytor:
Malipayon nga pagbaton it asignaturang Araling
Panlipunan sa Unang Grado it Alternative Delivery Mode
(ADM) Modyul para sa leksyong Mga Pamaagi sa
Pagdipara it Palibot nga kinahimtangan.
Ro modyul ngara hay ginkabuliganan nga
gindisenyo, ginkaayad ag gin-usisa it mga edukador halin
sa publiko ag pribado nga institusyon agud giyahan ikaw
nga pasiliteytor agud mabuligan nga maangkon it
eskuyla ro sueondan nga gintaeana it Kurikulum it K-12
samtang ginatinguhaan nanda nga maeampasan ro
pangkaugalingon, pagkabilugan ag pang-ekonomiyang
hangkat sa pag-tuon.
Ro Bulig sa pagtuon ngara hay nagahandum nga
makaangot ro eskuyla sa may paggiya ag hilway nga
pagkantigo ku mga ueobrahon suno sa andang
ikasarang, kadasig ag oras. Nagahandum man ra nga
mabuligan ro mga eskuyla agud maangkon ro mga
abilidad nga pang-21 siglo samtang ginaisip ro andang
mga kinahangeanon ag sitwasyon.
Bilang dugang sa kagamitan it nagapangunang
teksto, makita ninyo ro kahon ngara sa pinakaeawas it
modyul:

Mga Padumdom para sa Manogturo

Makita iya kara ro mga padumdom, bulig o
pamaagi nga magamit sa paggiya sa eskuyla.
iii
Bilang pasiliteytor, ginapaabot nga taw-an nimo it
pangunang kaaeaman ro eskuyla kon paalin gamiton ro
modyul ngara. Kinahangean man nga imong sundan o
bantayan ag irekord ro anang pag-umwad samtang
ginapasugtan sanda nga magkantiguhan sa andang
kaugalingon nga ikasarang. Euwas kara, ginapaabot
man kimo nga mas ingganyuhon pa gid ag giyahan ro
eskuyla samtang ginaobra ro mga ueobrahon nga
nakasueod sa modyul ngara
Para sa Eskuyla:
Malipayon nga pagbaton it asignaturang Araling
Panlipunan sa Unang Grado it Alternative Delivery Mode
(ADM) Modyul para sa leksyong Mga Pamaagi sa
Pagdipara it Palibot nga kinahimtangan.

Ro modyul ngara hay gin-obra bilang sabat sa

imong kinahangeanon. Tinutuyo kara nga mabuligan ka
sa imong pag-eskuyla samtang owa ka sa sueod it
eskuylahan. Handum man kara nga mataw-an ka it mga
mapuslanon nga kahigayunan sa pagkantigo.
Ro modyul ngara hay may mga parte ag icon nga
dapat nimo nga maeubtan.
Masayuran mo sa parte ngara
Sayuron ro mga dapat mo nga matun-
an sa modyul.

Sa pagtesting ngara, aton nga

Testingan makita kon ano eon ro imong
natun-an sa leksyon it modyul.
Kon mabuoe mo tanan ro husto
nga sabat (100%), pwede mo
iv
 nga eaktawan ro parte ngara it
modyul.
Raya hay matag-ud nga
Balikan ueobrahon o balik-tuon agud
mabuligan ka nga maangot ro
makaron nga leksyon sa
nagtaliwan nga leksyon
Sa parte ngara, ro bag-ong
Usisaon leksyon hay ginapakilaea kimo
sa maabu nga pamaagi
kapareho it istorya, kanta,
binaeaybay, problema,
ueobrahon o isaeang ka
sitwasyon.
Sa rayang parte, ginataw-an ka
Tun-an it matag-ud nga pagpaathag
ku leksyon. Tinutuyo kara nga
mabuligan ka nga maeubtan
ro bag-o nga konsepto ag mga
ueobrahon.
Ginabilog ra it mga
Paumwaron ueobrahong para sa may
paggiya ag hilway nga pag-
obra ku mga ueobrahon agud
mapalig-on ro imong naeubtan
ag mga natun-an sa leksyon.
Pwede mo nga tsekan ro imong
mga sabat sa ueobrahon gamit
ro key to correction o listahan it

v
 tama nga sabat nga makita sa
ulihi nga parte it rayang
modyul.

Ro sueod kara hay mga

Isipon pangutana o ueobrahon nga
pagasabtan ro blangko nga
linya it mga pamisaea o
paragrapo agud maproseso
kon ano ro imong natun-an
halin sa leksyon.
Ro sueod kara hay mga
Obrahon ueobrahon nga makabulig
kimo agud maisaylo mo ro bag-
ong natun-an o abilidad sa
matuod nga sitwasyon o
realidad it kabuhi.
Raya hay ueobrahon nga
Sabtan nagahandum nga matestingan
o masukat ro lebel it nasayran
sa pag-abot ku natun-an nga
kompetensi.
Sa parte ngara, may igatao
Dugang nga kimo nga panibag-ong
Ueobrahon ueobrahon agud paumwaron
ro imong nasayran o abilidad
sa natun-an nga leksyon.
Ro sueod kara hay ro mga
Listahan it Husto husto nga sabat sa tanan nga
nga Sabat mga ueobrahon sa modyul.

vi
 Sa katapusan it modyul ngara, imo man nga makit-
an ro:

Taean-awan Raya ro listahan ku tanan

nga ginbue-an sa pag-
obra o pagkaayad ku
modyul ngara

Ro masunod hay mga mahaega nga padumdom sa

paggamit it modyul ngara.
1. Gamiton ro modyul nga may pagdahan. Indi
pagbutangan it anuman nga marka o sueat ro
anuman nga parte it modyul. Maggamit it eain nga
papel sa pagsabat ku mga ueobrahon.
2. Indi pagkalipatan nga sabtan ro Testingan bago
magsaylo sa iba pang ueobrahon nga nakasueod sa
modyul.
3. Basahon it mayad ro mga direksyon bago obrahon
ro kada ueobrahon.
4. Obserbahan ro katampad ag integridad sa pag-
obra it mga ueobrahon ag sa pagtsek ku mga sabat.
5. Tapuson ro presente nga ueobrahon bago mag-
agto sa iba pang ueobrahon.
6. Pakibalik ro modyul ngara sa imong manogturo o
pasiliteytor kon tapos eon nimo nga sabtan tanan ro
mga ueobrahon.
Kon ingkaso nga malisdan ka sa pagsabat ku mga
ueobrahon sa modyul ngara, indi magkatahap nga
magpangutana sa imong manogturo o pasiliteytor.

vii
Pwede ka man nga magpangayo it bulig kay nanay o
tatay, o sa imong mga magueang. Tandaan permi ag
imo gid nga itanom sa imong painuino nga owa ka
nagaisaeahanon.
Nagaeaum kami nga paagi sa modyul ngara,
makaeksperyensya ka it makahueugan nga pag-antigo
ag makabuoe ka it madaeum nga pageubot sa kaangot
nga mga kompetensi. Masarangan mo ra!

viii
 Sayuron

Sa modyul ngara, aton nga tun-an ro mga

pamatasan nga makabulig o makasamad it palibot.

Masayuran sa modyul ngara ro pagturo it mga

pamaagi sa pagdipara it palibot kapareho ku
panimaeay,eskuylahan ag komunidad.

Pagkatapos ku leksyon ngara, ikaw hay ginasaligan

nga:

 Maipakita nga maubra ro eain-eain nga

pamaagi it pagtatap sa palibot
o Sa panimaeay
o Sa eskuylahan
o Sa komunidad

1
 Testingan

Direksyon: Tan-awon ro litrato sa sueod it kahon. Butangan

it ( √ ) kung nagapakita it pagdipara it palibot.

2
Modyul Mga Pamaagi sa Pagdipara it

8 Palibot nga Kinahimtangan

Balikan

Direksyon: Idrowing ru thumbs up ( ) kung ru litrato hay

nagapakita ku pagdipara sa palibot ag thumbs down
( ) kung owa.

1. 2.

3. 4.

3
 Usisaon

Direksyon: Basahon ag intindihon ro isturya.

Basura Mo, Limpyo Mo

Ni: Magdalena C. Arelis

Si Lexuz hay mahilig permi nga nagakinalhit it basura.

Owa nana naisipa nga bukon it tama ana nga ginaobra.
Pilak iya, pilak idto haron ro anang ginaobra adlaw-
adlaw. Maskin ginapanisgan eon imaw sa anang nanay
nga indi magkalat. Gapanalig imaw ay may nanay Lily
sanda nga pirme nagalimpyo sa sueod ag guwa it anda
nga baeay.
Nag abot ro adlaw nga kinahangean nga mag uli ni
nanay Lily sa andang probinsiya ag owa it magabueos
kana kaya obligado si Lexuz nga ubrahon ru mga
ginasugo kana.Isaea ka agahon, ginpapilak sa anang
nanay ro sako-sakong basura kung siin idtu ginabueo it
basurero ro mga basura. Dahil sa pagiging tamad ni
Lexuz ginpilak na sa andang likod it baeay kung siin may
sapa idtu. Owa nasayri sa ng nanay ni Lexuz ro anang
ginaobra kaya owa imaw mapanisgi. Isaeang gabi-i
samtang si Lexuz hay himook nga nagakatueog,
mabaskog nga uean ro naaguman it andang banwa
hasta nagbaha. Nagsueod sa andang baeay ru tubi ag
sari-sari nga mga basura. Nakibot ru nanay ni Lexuz ag

4
nangawa ham-an may mga basura nga nagakaealat sa
andang baeay ay ginpapilak na ra. Ngani gin kutana na
si Lexuz kung siin na ginpilak ru basura. Ginsugid ni Lexuz
ru matuod nga sa sapa na ginpilak ru mga basura. Ngani
nahangit ru ana nga nanay ag hinambae na limpyuhan
nana ra isaea. Naisip ni Lexuz nga saea anang inobra
ngani hambae na sa anang kaugalingon nga indi eon
nana ra pag obrahon it uman ag maging responsable
eon imaw.

Tun-an

May mga pamaagi kong paalin diparahon ru aton

nga palibot. Ro pagpilak it basura sa husto nga
basurahan, paglimpyo, pagsiparar it basura nga
nagakaeonut ag owa gakaeonut, ag ro pagpananum it
mga puno ag iba pang mga tanum hay mga ueobrahon
o pamaagi sa pagdipara ku atong palibot.
Nagabalik sa atong kaeawasan ro mga pamatasan
nga nagasamad it aton nga palibot kapareho it pagpilak
kun siin-siin it mga basura dahil nagadaea katon ra sa
kaeainan tuead it pagbaha ag iba pa.
Dapat gid nga diparahon naton it mayad ro atong
palibot agud maging matawhay ag masadya ro atong
pagpangabuhi.

5
 Paumwaron

Direksyon: Tan-awa ru mga litrato. Isueat ru letrang T kung

ga pakita it pagdipara sa palibot ag O kung owa.

6
 Isipon

Direksyon: Idrowing ro malipayon nga itsura ( ) kun

tama ro ginahambae sa kada numero ag masubo nga
itsura ( ) kun saea.

1. Magbulig it paglimpyo sa panimaeay, eskuylahan ag

komunidad.

2. Indi magpilak it basura sa maski siin eang.

3. Tan-awon eang si nanay ag tatay nga naga

panglimpyo it palibot.

4. Ipilak ru patay ga sapat sa suba.

5. Mabulig it pagpananum kay manong.

7
 Obrahon

Direksyon: Idrowing do kon ginapakita hay pagdipara o

pagpahaeaga ra sa panimaeay ag kon sa
eskuylahan ag kon sa komunidad.

8
 Sabtan

Direksyon: Basahon ru mga pamisaea. Isueat ro T kun

tama ro ginahambae sa kada numero ag S kon saea.

_____________ 1.Nagabulig si manang sa pagpanglimyo

sa among palibot.
_____________ 2. Kinahangean mag kooperar sa
programa it barangay sa pagpanglimpyo it
komunidad agud maiwasan ro masakit.
_____________ 3. Timprano pa si Claire ga adtu sa
ekuylahan ay naga paglimpyo imaw pag-
abot na.
_____________ 4. Nagapanaw si Leo kon ginasugo ni
nanay na nga maglimpyo it ana nga
kwarto.
_____________ 5. Ginabueag ni Lara ro mga basura nga
nagakaeunot sa owa nagakaeunot.

Dugang nga Ueobrahon

Direksyon: Idrowing kon paalin mo ipakita ro pagdipara

sa imo nga palibot nga kinahamtangan.
A. Sa panimaeay
B. Sa eskuylahan
C. Sa komunidad

9
 10
Paumwaron Sabtan Ubrahon
1. P 1. T
2. T 1.
2. O 3. T
4. S
3. P 2.
5. T
4. O
Balikan 3.
1.
Isipon 4.
2.
1. 3.
2. 4.
Testingan
3.
1. X
2. /
4. 3. X
4. /
Listahan it Husto nga Sabat
Taean-awan
K to 12 Curriculum Guide
Araling Panlipunan Unang Edisyon 2017,
Muling limbag 2017
Author: Noel P. Miranda, et al.
 Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education - Bureau of Learning Resources (DepEd-BLR)

Ground Floor, Bonifacio Bldg., DepEd Complex Meralco Avenue, Pasig City,
Philippines 1600

Telefax: (632) 8634-1072; 8634-1054; 8631-4985

Email Address: blr.lrqad@deped.gov.ph * blr.lrpd@deped.gov.ph