KHOA TOÁN KINH TẾ

BỘ MÔN TOÁN CƠ BẢN

Bài giảng
TOÁN CHO CÁC NHÀ KINH TẾ

Chương 1: HÀM SỐ, ĐỒ THỊ VÀ GIỚI HẠN

Bài 3: Các mô hình hàm số
Mục tiêu học tập

 Nghiên cứu phương pháp lập mô hình tổng quát.

 Khám phá các mô hình ứng dụng.

 Trạng thái cân bằng thị trường và phân tích hòa vốn trong kinh tế học.

 Bài tập yêu cầu:

2
1. Quy trình lập mô hình toán học

3
Ví dụ: Tìm lợi nhuận tối đa
Một nhà máy có thể sản xuất • Giai đoạn 1: hình thành mô hình
giấy in với chi phí $2 mỗi ream • Giai đoạn 2: Phân tích mô hình
giấy. Giá bán hiện tại là $5 mỗi
• Giai đoạn 3: Diễn giải
ream giấy, và với mức giá đó thì
người tiêu dùng mua 4,000 • Giai đoạn 4: Kiểm nghiệm và
reams giấy mỗi tháng. Nhà sản Điều chỉnh
xuất dự định nâng mức giá bán
lên và ước tính rằng với mỗi lần
tăng giá thêm $1 thì số giấy bán
được mỗi tháng sẽ giảm đi 400
reams.
Tìm mức giá để nhà máy thu
lợi nhuận tối đa, lợi nhuận tối
đa bằng bao nhiêu? 4
Ví dụ: Lập mô hình với hàm xác định từng khúc
Trong khoảng thời gian xảy ra hạn
hán, người dân ở quận Marin,
California phải đối mặt với sự thiếu hụt
nước trầm trọng. Để ngăn việc sử dụng
lãng phí nguồn nước, chính quyền nơi
đây đã áp dụng cách tính giá nước như
sau: giá nước hàng tháng đối với một
gia đình bốn người là $1.22 mỗi trăm
feet khối cho 1,200 feet khối đầu tiên,
$10 mỗi trăm feet khối cho 1,200 feet
khối tiếp theo và $50 mỗi trăm feet
khối cho các feet khối sau đó.
Hãy biểu diễn hóa đơn tiền nước
hàng tháng đối với một gia đình bốn
người dưới dạng một hàm theo lượng
nước đã sử dụng. 5
2. Tỷ lệ

Các mối quan hệ tỷ lệ là yếu tố quan trọng, thường được xét đến khi
lập các mô hình toán học từ bài toán thực tế, bao gồm:

 Đại lượng 𝑄𝑄 gọi là tỉ lệ thuận với 𝑥𝑥 nếu: 𝑄𝑄 = 𝑘𝑘. 𝑥𝑥, 𝑘𝑘 là hằng số.

𝑘𝑘
 Đại lượng 𝑄𝑄 gọi là tỉ lệ nghịch với 𝑥𝑥 nếu: 𝑄𝑄 = , 𝑘𝑘 là hằng số.
𝑥𝑥

 Đại lượng 𝑄𝑄 gọi là tỉ lệ đồng thời với 𝑥𝑥 và y nếu: 𝑄𝑄 = 𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘𝑘,

𝑘𝑘 là hằng số.

6
Ví dụ: Lập mô hình có các đại lượng tỉ lệ

Khi các nhân tố môi trường • p: quy mô dân số

giới hạn một cận trên lên quy
• b: cận trên của quy mô dân số
mô dân số, dân số tăng với tốc
độ tỷ lệ đồng thời với quy mô • k: hằng số tỷ lệ
dân số hiện tại và độ chênh lệch
• R(p): tốc độ tăng dân số
giữa quy mô dân số hiện tại và
cận trên của nó. Ta có: R(p) = k.p.(b – p)
Biểu diễn tốc độ tăng dân số
dưới dạng một hàm của quy
mô dân số.
7
3. Cân bằng thị trường

Quy luật cung-cầu:

Trong một thị trường cạnh tranh, cung thường có xu hướng bằng cầu,
nghĩa là 𝑆𝑆 𝑥𝑥 = 𝐷𝐷 𝑥𝑥 , được gọi là trạng thái cân bằng. 8
Ví dụ: Lập mô hình cân bằng thị trường

Cho hàm cung và cầu đối với

một loại hàng hóa là:
𝑝𝑝 = 𝑆𝑆 𝑥𝑥 = 𝑥𝑥 2 + 14,
𝑝𝑝 = 𝐷𝐷 𝑥𝑥 = 174 − 6𝑥𝑥
a) Tìm mức sản xuất 𝑥𝑥 và giá 𝑝𝑝 khi
thị trường đạt trạng thái cân
bằng.
b) Phác họa đường cung 𝑝𝑝 = 𝑆𝑆(𝑥𝑥)
và đường cầu 𝑝𝑝 = 𝐷𝐷(𝑥𝑥) trên
cùng một hệ trục tọa độ và giải
thích về trạng thái cân bằng.
9
4. Phân tích hòa vốn

Giả sử 𝐶𝐶(𝑥𝑥) và 𝑅𝑅(𝑥𝑥) lần lượt là

tổng chi phí và tổng doanh thu tại
mức sản xuất 𝑥𝑥 đơn vị hàng hóa

Định nghĩa:

Điểm mà tại đó hai đường cong

y = 𝐶𝐶(𝑥𝑥) và 𝑦𝑦 = 𝑅𝑅(𝑥𝑥) giao nhau
được gọi là điểm hòa vốn.

10
Ví dụ: Phân tích hòa vốn
Cửa hàng nội thất của Emory bán
được 𝑥𝑥 chiếc ghế tựa với giá bán là
𝑝𝑝 = 1,500 − 3𝑥𝑥 đô la mỗi chiếc ghế.
Tổng chi phí sản xuất bao gồm chi phí
cố định $66,500 và $20 đô la cho
mỗi chiếc ghế được sản xuất, với
công suất tối đa là 300 chiếc ghế.
a) Emory sẽ phải bán bao nhiêu
chiếc ghế để hòa vốn? Khi đó giá
mỗi chiếc ghế là bao nhiêu?
b) Nếu Emory bán được 35 chiếc
ghế thì Emory có lãi hay thua lỗ,
mức cụ thể là bao nhiêu?
c) Để thu được lợi nhuận $120,000,
Emory cần phải bán được bao
nhiêu chiếc ghế?
11
Ví dụ: Phân tích so sánh chi phí

Một đại lý cho thuê xe với mức

phí cố định $25 cộng thêm 60
cent cho mỗi mile. Một đại lý khác
thu mức phí $30 cộng thêm 50
cent cho mỗi mile. Hợp đồng thuê
xe với đại lý nào sẽ lợi hơn cho
khách hàng?

12
Ví dụ: Sản lượng nông nghiệp
Belinda, một nông dân trồng • x: số cây được thêm vào
cam ở Florida, ước tính rằng nếu • (60 + x): tổng số cây
trồng được 60 cây cam thì sản
lượng trung bình mỗi cây là 400 • (400 – 4x): số quả mỗi cây
quả. Sản lượng trung bình sẽ giảm
đi 4 quả mỗi cây với mỗi một cây
được trồng thêm vào cùng mảnh Tổng sản lượng tính theo số cây
đất đó. được trồng thêm:
Biểu diễn tổng sản lượng của M(x) = (60 + x).(400 – 4x)
Belinda dưới dạng một hàm của số
cây được trồng thêm vào, vẽ đồ
thị hàm số và ước tính tổng số cây
mà Belinda nên trồng để thu được
sản lượng tối đa.
13
 Mệt thì nghỉ,
rồi đi tiếp chứ
đừng bỏ cuộc.
14