PREZANTIMI

Mësimi se si është ndërtuar trupi i njeriut do t'ju ndihmojë të mbani terma të rinj mjekësorë duke krijuar
një pamje mendore se ku janë gjërat. Për të filluar, është gjithashtu e dobishme të dihet ndryshimi midis
termave anatomia dhe fiziologjia. Anatomia vjen tek ne nga fjala greke anatome, që do të thotë
"disseksion". Ju mund ta keni njohur fjalën pjesë "tome", që tregon se anatomia ka të bëjë me prerjen.
Fiziologjia, nga ana tjetër, është një nga fjalët e shumta "ologji"; në këtë rast, do të thotë studim se si
pjesët e trupit punojnë së bashku. Me pak fjalë, anatomia zbulon "çfarë është" dhe fiziologjia "si
funksionon".

"Ajo që është" fillon me kimikate që veprojnë së bashku për të formuar qeliza. Qelizat përpunojnë
ushqimin që hamë dhe ajrin që thithim. Qelizat riprodhohen gjithashtu, secila qelizë sipas kodit të ADN-
së që përmban.

NIVELET E ORGANIZIMIT

Trupi ndahet në nivele të ndryshme organizimi, duke filluar nga niveli më i vogël: qelizat, indet, organet,
sistemet e organeve (trupit) dhe në fund organizmi, që është trupi në tërësi. Çdo nivel shqyrtohet më tej
nën titullin e vet.

Qelizat

Thuhet se trupi i njeriut ka 10 trilion deri në 100 trilion qeliza, në varësi të kujt pyesni. Sigurisht, askush
nuk e ka numëruar ndonjëherë numrin e qelizave në një trup, por meqë të gjitha vlerësimet janë në
triliona, është e lehtë të vlerësohet kompleksiteti i trupit si një tërësi funksionale. Qelizat funksionojnë si
individualisht ashtu edhe së bashku. Megjithëse qelizat ndryshojnë nga njëra-tjetra dhe përbëhen nga
përbërës të ndryshëm, ato kanë disa elementë të përbashkët (shih Figurën 3-2):

• Një membranë qelizore që lejon substanca të caktuara brenda dhe jashtë

• Një bërthamë që drejton aktivitetet brenda qelizës

• Mitokondri që gjenerojnë energji për qelizën

• Citoplazma që është një lëng ujor që mbush hapësirat jashtë bërthamës

Indet

Qelizat përbëjnë indet, të cilat përbëhen nga qeliza të ngjashme që punojnë së bashku për të kryer
detyra të ngjashme. Katër llojet e indeve të trupit janë muskulor, lidhës, nervor dhe epitelial.

Organet

Indet me funksione të përbashkëta bashkohen për të formuar organet e trupit, të cilat kryejnë funksione
të specializuara. Shembuj të organeve janë truri, stomaku dhe zemra.
Sistemet

Një grup organesh formon një sistem organi (trupi) dhe secili sistem ka qëllimin e tij të veçantë. Prandaj,
pjesa tjetër e këtij libri diskuton çdo sistem në një kapitull më vete.

LUNDIMI NË TRUP

Profesionistët e kujdesit shëndetësor duhet të jenë të njohur me termat e drejtimit dhe pozicionimit.
Këto terma përdoren shpesh gjatë ekzaminimeve të pacientëve, procedurave diagnostikuese dhe
trajtimeve.

Pozicioni anatomik

Termat e drejtimit në fushën e anatomisë njerëzore ndryshojnë nga gjuha e thjeshtë në dy mënyra: së
pari, ndryshe nga termat e vendndodhjes, termat e drejtimit janë specifikë për gjuhën; së dyti, termat e
drejtimit specifikohen në lidhje me pozicionin anatomik. Në pozicionin anatomik, trupi është i ngritur dhe
i kthyer përpara, dhe krahët janë në anët me pëllëmbët e duarve të kthyera përpara (shih Figurën 3-3). E
majta dhe e djathta janë nga këndvështrimi i subjektit, jo nga këndvështrimi i vëzhguesit.

Kushtet e drejtimit

Termat e drejtimit janë mbiemra që ndihmojnë për të përshkruar një ankesë, simptomë, pjesë të trupit
ose proces. Këto terma shpesh kanë një term tjetër që është e kundërta e tij dhe është e dobishme t'i
mësosh përmendësh këto terma me të kundërtën e tyre për t'i dalluar dhe kuptuar ato. Superior do të
thotë sipër ose më afër kokës. Dy fjalë të tjera, kraniale dhe cefalike, do të thotë gjithashtu "drejt kokës".
Për shembull, "Mavijosja është më e lartë se vetulla". Inferior dhe kaudal do të thotë poshtë ose drejt
këmbëve, si në "Goja është më e ulët se hunda". Anterior është një term i drejtuar që lidhet me pjesën e
përparme të trupit. Një shembull i përdorimit të anteriorit do të ishte: "Skuqja mbuloi të gjithë pjesën e
përparme të kofshës së majtë". Ventrali, i përdorur zakonisht në anatominë veterinare, i përket pjesës së
përparme (të përparme) ose të poshtme të një kafshe. Posterior specifikon pjesën e pasme ose në anën
e pasme të trupit. Dorsali, i përdorur përgjithësisht në anatominë veterinare, i përket pjesës së pasme (të
pasme) ose sipërfaqes së sipërme të një kafshe. Medial do të thotë drejt vijës së mesme të trupit, dhe
anësore do të thotë larg vijës së mesme të trupit ose drejt anës. Ju mund të shihni mbiemrin lateral të
përdorur për qëllime përshkruese si në, "Tumori ndodhet në murin anësor të mushkërisë së majtë". Dy
termat e fundit të drejtimit janë proksimal dhe distal. Proksimal i referohet diçkaje më afër trungut të
trupit ose pikës së lidhjes me trupin: Shpatulla është afër bërrylit. Distal do të thotë më larg nga trungu i
trupit ose pika e lidhjes: Kyçi është distal në shpatullën dhe bërrylin. Shih Figurën 3-4 për një ilustrim që
tregon termat e drejtimit.
FIGURA 3-4 Termat e drejtimit përshkruajnë pjesën e trupit në raport me një tjetër.

Dy terma përdoren për vendosjen e pacientëve në një pozicion të shtrirë. Të dyja janë fjalë të zakonshme
angleze që janë adoptuar nga terminologjia mjekësore. Të dy termat janë të shtrirë dhe të prirur. Shtrirja
në shpinë i referohet një pozicioni në të cilin pacienti është shtrirë me fytyrë lart. (Kjo do të thotë të
njëjtën gjë në anglisht të thjeshtë, por mund të nënkuptojë gjithashtu dembel ose thjesht ngurrues për
të vepruar.) Duke vënë re se fjala "lart" është përfshirë në rrokjen e parë të fjalës "shtrirë" do t'ju
ndihmojë të mbani mend kuptimin e saj të " përballë” në aspektin mjekësor.

Prone është e kundërta e shtrirjes në shpinë dhe do të thotë që pacienti është i shtrirë me fytyrë poshtë.
I prirur, gjithashtu, do të thotë të njëjtën gjë në anglisht të thjeshtë me një kuptim tjetër: "duke u prirur
drejt", si në "Smith është i prirur për të bërë zgjedhje të dobëta". Të dyja në shpinë dhe të prirur
përdoren shpesh në sallën e operacionit dhe në raportet me rreze X. Për shembull, "Pacienti u vendos në
pozicionin shtrirë". Kjo do të thotë se pacienti është vendosur në tryezën e operacionit në shpinë, i
shtrirë me fytyrë lart. Shih tabelën 3-2 për pozicionin e trupit dhe termat e drejtimit.

Planet trupore

Planet e trupit janë sipërfaqe imagjinare brenda trupit (shih Figurën 3-5). Pozicioni anatomik është
gjithmonë pika e tyre e referencës. Tre plane përdoren shpesh për të lokalizuar aranzhimet strukturore.

• Frontal (koronal): Rrafshi frontal (koronal) ndan pjesën e përparme (të përparme) të trupit nga pjesa e
pasme (e pasme).

• Sagittal: Rrafshi sagittal është çdo rrafsh vertikal që ndan trupin ose organin në anën e majtë dhe të
djathtë të pabarabartë.

• Tërthor (horizontal): Ky rrafsh tërthor (horizontal) e ndan trupin në rrafshe të sipërme (superior) dhe të
poshtme (të poshtme), duke prerë "përtej" trupit.

KAVITETE DHE NDARJE TË TRUPIT

Një zgavër trupore përkufizohet si një hapësirë e zbrazët që përmban organet e trupit. Trupi ka disa
zgavra kryesore, duke përfshirë kafkën, kurrizin, kraharorin dhe barkun e legenit. Zgavra e kafkës strehon
trurin, dhe zgavra kurrizore strehon palcën kurrizore.

Zgavra e kraharorit përmban mushkëritë, ndërsa zgavra e barkut përmban organe tretëse dhe
riprodhuese. Kaviteti abdominopelvik ndahet në zgavrën e sipërme të barkut dhe një zgavër të poshtme
të legenit. Diafragma është muskuli i frymëmarrjes i njohur dhe ndan fizikisht zgavrën e kraharorit dhe
atë të barkut (shih Figurën 3-6).
Ndarjet e zgavrës abdominopelvik

Një person që dokumenton një ekzaminim fizik ose një procedurë kirurgjikale duhet të përshkruajë
prerjet, procedurat dhe vendndodhjen e organeve. Për ta bërë këtë në mënyrë efektive, zgavra e barkut
ndahet në dy mënyra të ndryshme: ose nëntë rajone ose katër kuadrate (shih Figurën 3-7A, B; Tabelat 3-
3 dhe 3-4).

Nëntë Rajone

Rajonet përdoren për të përshkruar vendndodhjen e organeve themelore. Vini re se në listën e

mëposhtme, numri në kllapa i referohet dy anëve brenda rajonit, një të majtë dhe një të djathtë, dhe
llogaritet si dy rajone (shih Figurën 3-7A dhe Tabelën 3-3). Rajonet emërtohen si më poshtë:

• Hipokondriak (2): Ka regjione hipokondrike djathtas dhe majtas. Chondr- do të thotë "kërc" dhe do të
kujtoni se parashtesa hipo- do të thotë "më poshtë". Prandaj, këto zona janë poshtë kërcit të brinjëve në
anën e majtë dhe të djathtë.

• Epigastrike: Kjo zonë është thjesht më e lartë se stomaku. Epi- është një parashtesë që do të thotë
"pranë" ose "mbi". Kjo zonë është mbi stomak dhe ndodhet midis rajonit hipokondriak të majtë dhe të
djathtë.

• Lumbar (2): Ka regjione lumbare djathtas dhe majtas. Ato janë të vendosura në nivelin e belit në të dyja
anët e kërthizës.

• Kërthiza: Nëse i shikoni nëntë rajonet si një tabelë tik-tac-toe, rajoni i kërthizës është seksioni i mesëm.
Ai përmban kërthizën (kërthizën).

• Hipogastrik: Ky është katrori i poshtëm në kolonën e mesme të tabelës së gishtit të këmbës, pak më i
ulët se pjesa e kërthizës.

• Inguinale (2): Ka regjione inguinale djathtas dhe majtas. Ato shtrihen në të dyja anët e seksionit
hipogastrik. Inguinale i referohet gjithashtu zonës "ijë".

Katër kuadrantë

Katër kuadrate identifikojnë barkun (shih Figurën 3-7B dhe Tabelën 3-4). Pika qendrore është kërthiza.
Kuadrantet janë shkurtuar si më poshtë: kuadranti i sipërm i djathtë (RUQ), kuadranti i sipërm i majtë
(LUQ), kuadranti i poshtëm i djathtë (RLQ) dhe kuadranti i poshtëm i majtë (LLQ).
Rajonet e shtylles kurrizore

Shtylla kurrizore është një seri rruazash që shtrihen nga koka në koksik. Pesë rajonet përfshijnë qafën e
mitrës (C), kraharorin (T), mesit (L), sakralin (S) dhe koksikun (Co). Ato janë etiketuar me një shkronjë të
madhe që korrespondon me emrin e rajonit (shih Figurën 3-8; Tabela 3-5).

Kushtet për çdo rajon përshkruajnë një pjesë të shpinës. Seksioni i qafës së mitrës përshkruan qafën e
mitrës (që do të thotë qafë). Seksioni i kraharorit përshkruan kraharorin (që do të thotë gjoks), pjesa e
mesit përshkruan lumbusin (që do të thotë ijë, ose një pjesë e anës dhe shpinës midis brinjëve dhe
legenit), rajoni sakral përshkruan sakrumin (në pjesën e poshtme të shpinës) dhe koksigjen rajoni
përshkruan koksikun (boshtin e bishtit). Është e rëndësishme të dallohet se cila fjalë është pjesa e trupit
dhe cila fjalë është mbiemri që përshkruan rajonin në të cilin ndodhet ajo pjesë e trupit.